[1]

ΕΑΠ : ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

Θ.Ε . :ΔΠΜ 61 Πολιτιστική Επικοινωνία

Καθηγήτρια : Ιφιγένεια Μυλωνά

Ακαδημαϊκό έτος 2014 -2015

1η γραπτή εργασία

Της φοιτήτριας :Μαρίας Τσουκίδου

Όνομα Πατρός :Αλέξανδρος

Α.Μ. 96458

Νοέμβριος 2014

ΘΕΜΑ:

Η Επικοινωνία στην Πολιτιστική Δράση

Επιλέξτε μία ή περισσότερες συγκεκριμένες επικοινωνιακές δράσεις ενός

πολιτιστικού οργανισμού με τις οποίες απευθύνεται στο κοινό του και προσπαθήστε
να τις αξιολογήσετε βάσει συγκεκριμένων θεωριών ή μοντέλων επικοινωνίας. Ως
τέτοιες δράσεις μπορούν να θεωρηθούν πρόσφατες πρωτοβουλίες του οργανισμού:
καμπάνιες δημοσιότητας, διαφήμισης, δημοσίων σχέσεων, μάρκετινγκ ή ό, τι άλλο
τεκμηριωμένα ορίσετε ως επικοινωνιακή δράση ενός οργανισμού(εφαρμογές του
Συμμετοχικού Διαδικτύου[Web 2.0], όπως το Facebook, τοTwitter, τα blogs, το
Flickr και το You Tube, forum, newsletter, ή ακόμη και χρήση ερωτηματολογίων). Σε
ποιο μοντέλο ανταποκρίνεται ο σχεδιασμός των επικοινωνιακών δραστηριοτήτων του
οργανισμού που εξετάζετε;

[1]
 [2]

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η ακόλουθη εργασία ασχολείται με την ανθρώπινη επικοινωνία, τα μέσα και

τις τεχνικές που αυτή μετέρχεται εφαρμόζοντας μοντέλα, κώδικες και σύμβολα
προκειμένου να μεταδώσει τα μηνύματά της. Η επικοινωνία είναι άλλοτε
διαδικαστική και άλλοτε σημειωτική όπως θα αναπτύξουμε εν συνεχεία. Με την
ανάλυση παραδείγματος θα επιχειρήσουμε να συνδέσουμε τη θεωρία με την πράξη
στα πλαίσια της δράσης του πολιτιστικού Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής
Θεσσαλονίκης και την παράσταση CATS THE MUSICAL.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΞΩΦΥΛΛΟ ………………………………………………………………….σελ.1

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ……………………………………………...................................σελ.2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ………………………………………………................................σελ.3.
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
1.Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΑ
ΜΟΝΤΕΛΑ……………………………………………………………………..σελ.4.
1.1.ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ………………………………………………….σελ.5
1.1.2 ΚΥΚΛΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ…………………………………………………σελ.10
1.2 ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ………………………………………………σελ.13
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ
2.1.ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΜΕΓΑΡΟΥ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ………..σελ.15
2.2. CATS THE MUSICAL……………………………………………………σελ.15
2.3. Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ……………………………………..σελ.15
2.3.1.Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ…………………………………………..σελ.16
2.3.2.Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ……………………………….σελ.17
2.3.3.Η ΑΝΑΔΡΑΣΗ……………………………………………………………σελ.18

2.3.4.ΤΑ.ΕΝΤΥΠΑ……………………………………………………………..σελ.19

2.3.5 ΤΟ ΠΩΛΗΡΙΟ………………………………………………………….σελ.21

2.3.6.ΕΠΙΛΟΓΟΣ……………………………………………………………..σελ.21

[2]
 [3]

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ………………………………………………………………σελ.22

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η επικοινωνία συνυπάρχει με τον άνθρωπο και κατ επέκταση με ολόκληρο το

έμβιο βασίλειο από την αρχή του σχηματισμού του. Εκδηλώνεται ως ακούσια αλλά
και εκούσια, εσκεμμένη συμπεριφορά και αξιολογείται ως ζωτικής σημασίας
λειτουργία επειδή εξασφαλίζει στους επικοινωνούντες επαφή, προσαρμοστικότητα,
δυνατότητα εξέλιξης και έξοδο από την απομόνωση, την αβεβαιότητα και το φόβο.
Ο πρώτος που μίλησε για επικοινωνία ήταν ο Αριστοτέλης συλλαμβάνοντας τα
πρώτα και βασικά στοιχεία δηλαδή τον πομπό, το δέκτη και το μήνυμα που στέλνεται
για να επηρεάσει το κοινό. Ωστόσο η επιστήμη της κοινωνιολογίας πήρε σάρκα και
οστά μετά το β Παγκόσμιο πόλεμο οπότε και μελετήθηκαν διάφορα μοντέλα
επικοινωνίας όπως είχαν εκπονηθεί από τους μελετητές τους. Η ανάλυση γραμμικών
και σημειωτικών μοντέλων θα μας απασχολήσει στην παρούσα εργασία με στόχο να
εντοπίσουμε τις ιδιαιτερότητες της κάθε θεωρίας και τις πρακτικές εφαρμογές τους.
Θα αναπτύξουμε γραμμικά, κυκλικά και σημειωτικά μοντέλα και θα αναλύσουμε την
πολιτιστική πολιτική του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης ως προς
την παράσταση CATS THE MUSICAL. Η επιλογή του συγκεκριμένου πολιτιστικού
οργανισμού έγινε με κριτήριο το μέγεθός του, τη λάμψη του και την τεράστια
προσπάθειά του να υπηρετήσει την αποστολή του δραστηριοποιούμενος στην
φιλοξενία πολιτιστικών εκδηλώσεων που αφορούν κοινό προερχόμενο από πλειάδα
μουσικοθεατρικοχορευτικών προτιμήσεων και όχι μόνο.

Λέξεις κλειδιά

Επικοινωνία

Διαδικαστικά μοντέλα

Σημειωτικά μοντέλα

Πομπός ,δέκτης, μήνυμα ,θόρυβος ,ανάδραση, Cats the musical.

[3]
 [4]

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

1.Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΑ

ΜΟΝΤΕΛΑ

Επικοινωνία είναι η αδιάκοπη πρόσληψη και αναπομπή μηνυμάτων μεταξύ

έμβιων όντων στα πλαίσια των σχέσεων που αναπτύσσουν μεταξύ τους ως αναγκαίας
λειτουργίας προσαρμογής και εξέλιξής τους στο περιβάλλον που διαβιούν 1. Η
επικοινωνία2 εξελίσσεται διαρκώς στο χώρο και το χρόνο και χαρακτηρίζεται από
καθολικότητα αφού εκδηλώνεται παντού και από πολυπλοκότητα ως συνδέουσα
άτομα στο διαπροσωπικό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον χρησιμοποιώντας
ποικίλα μέσα και εργαλεία3. Με την ανθρώπινη επικοινωνία ασχολείται η επιστήμη
της επικοινωνιολογίας4. Τα επικοινωνιακά μοντέλα5 που κατατέθηκαν κατά
καιρούς διακρίνονται σε γραμμικά – διαδικαστικά μοντέλα (process school)6 και σε
σημειωτικά (semiotics school)7.

1
Καστόρας Σ,(2002)
2
Κατά τον Mortensen (1972) ισχύουν πέντε θεμελιώδεις αρχές για τη φύση της επικοινωνίας: α)
είναι δυναμική (Dynamic) επειδή εμπεριέχει διαρκή «κίνηση» β) αμετάκλητη (Irreversible) ως μη
αναστρέψιμη, γ)Προδραστική (Proactive),ως παράγουσα αποτελέσματα και από την εκπομπή και
από την επενέργεια του μηνύματος δ) διαδραστική (Interactive) ως λαμβάνουσα στοιχεία από
διαρκείς ανταλλαγές και διασταυρώσεις μηνυμάτων και ε) Πλαισιακή (Contextual) ως
συνυπάρχουσα εντός πλαισίων και συμφραζομένων.
3

Κατά τον Cooley,(1909,1990:30)στο Καιτατζή Σ.,- Γουίτλοκ(2012) «η επικοινωνία περιλαμβάνει όλα

τα σύμβολα του νου, μαζί με τα μέσα μετάδοσής τους στο χρόνο. Περιλαμβάνει την έκφραση του
προσώπου ,τη στάση και τις χειρονομίες, τους τόνους της φωνής, τις λέξεις, τη γραφή, την
τυπογραφία, τους σιδηροδρόμους, τον τηλέγραφο, το τηλέφωνο και οποιοδήποτε άλλο πρόσφατο
επίτευγμα, στην πορεία για την κατάκτηση του χώρου και του χρόνου.»
4
Η Καιτατζή -Γουίτλοκ,(2012) αναφέρει ότι η επιστήμη αυτή έχει διεπιστημονική φύση και
δραστηριοποιείται σε πολυεπιστημονικό πεδίο έλκοντας καταγωγή από πολλές και διαφορετικές
επιστημολογικές πηγές και ως εμπλεκόμενη σε μια σειρά από συναφείς επιστήμες.
5
Η Καιτατζή -Γουίτλοκ(2012:41,41) αναφέρει ότι «τα μοντέλα στην επικοινωνιολογία αναφέρονται
στην επιγραμματικότητα, τη συμπύκνωση και την αναγκαία ελλειπτικότητα ευρύτερων διαδικασιών
και δομών σε λιτές ,γραφικές ή σχηματικές παραστάσεις».
6
Για τη διαδικαστικά πομποκεντρικά μοντέλα μήνυμα είναι ό, τι διανέμεται κατά την επικοινωνιακή
διαδικασία από τον πομπό προς το δέκτη όπου η πρόθεση του πομπού έχει κυρίαρχη σημασία.
μοντέλα.
7
Η Hooper-Greenhill (1999) χαρακτηρίζει αυτή την μορφή επικοινωνίας ως τελετουργική που δεν
ασχολείται με τη μετάδοση μηνυμάτων αλλά με την παραγωγή ερμηνείας κατόπιν διαπραγμάτευσης
και όχι δια της επιβολής γεγονός που οδηγεί σε πολλές ερμηνείες ανόμοιες και υποκειμενικές.

[4]
 [5]

1.1.ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ

Το 1948 ο πολιτικός επιστήμονας H. Lasswell εισήγαγε ένα επικοινωνιακό

γραμμικό μοντέλο πέντε σημείων που ονομάστηκε Φόρμουλα /Τέχνασμα της
ερώτησης υπό το σχήμα8

Ποιός Λέει τι Με ποιό Σε ποιόν Με τι

Μέσο Δέκτης αποτέλεσμα
Πομπός Μήνυμα Επίδραση

O Lasswell εισάγει στο μοντέλο του την έννοια διαμεσολαβημένης μετάδοσης του
μηνύματος όπου ως μέσο δύναται να είναι το τηλέφωνο, ο τηλέγραφος, το
ραδιόφωνο, ενώ απώτερο στόχο και κατακλείδα του συνιστά ο έλεγχος της επίδρασης
που θα ασκήσει μήνυμα στον τελικό αποδέκτη. Η φόρμουλα του Lasswell ιδρύει μια
μονόδρομη κάθετη επικοινωνία που ενώ ενδιαφέρεται για την επίδραση που ασκείται
ωστόσο δεν συμπεριλαμβάνει την απάντηση του δέκτη. Αντικατοπτρίζει την
πατερναλιστική διαδικασία ενημέρωσης που ακολουθούσαν τα Μέσα Μαζικής
Επικοινωνίας της εποχής του στοχεύοντας σε μετάδοση μηνυμάτων επιλεκτικά
προερχόμενα εκ της άρχουσας τάξης και της στήριξης της Προπαγάνδας 9.( Καιτατζή
Σ. -Γουίτλοκ ,2012)

Το 1949 οι Claude Shannon10 και Warren Weaver εισήγαν το γραμμικό

μοντέλο της Μαθηματικής Θεωρίας της Επικοινωνίας γνωστό και ως Θεωρία της
Πληροφορίας11 το οποίο αναπαρίσταται με την ακόλουθη σχηματική μορφή12.

http://communicationtheory.org/lasswells-model/. Διαθέσιμο στο διαδίκτυο,26/10/2014.

9
Η λέξη προέρχεται από το λατινικό ρήμα propago που σημαίνει μοσχεύω- εμφυτεύω .Το γερούνδιο
propagare σημαίνει σημαίνει διαδίδω – καλλιεργώ .Από το 1597 Ο Πάπας Κλήμης Η’ συνέστησε τη
«Σύνοδο προς διάδοση της πίστης» (Congregatio de propaganda fide) και από το 1789 από την
εποχή της Γαλλικής Επανάστασης με αυτή τη λέξη νοείται η συστηματική προσπάθεια διάδοσης
πολιτικών ιδεών .(Μπαμπινιώτης Γ.,2010)
10
Καθηγητής μαθηματικών στο Τεχνολογικό Ίδρυμα της Μασαχουσέτης ,ερευνητής στα εργαστήρια
της Bell Telephone Laboratories
11
Ως μοντέλου αφορόντος τη μετάδοση ηλεκτρικών σημάτων που εμπεριέχουν κωδικοποιημένες
πληροφορίες. «Η πληροφορία στο μοντέλο αυτό λογίζεται ως το μέτρο της αβεβαιότητας ,δηλαδή της
επιτυχούς παραλαβής του μηνύματος από το δέκτη αλλά και των ποσοστών της επιτυχούς λήψης της
πληροφορίας από τους δέκτες» (Καιτατζή Σ.,-Γουίτλοκ,2012:61)
12
Πηγή :Shannon,1949/1972:62

[5]
 [6]

Μήνυμα Κανάλι Μήνυμα

Πηγή Πομπός Σήμα Σήμα Δέκτης Προορισμός

Θόρυβος/

θρόισμα
Το μοντέλο αυτό που είναι επίσης μονόδρομο διαχωρίζει την πηγή (ομιλητής) που
στέλνει το μήνυμα, από τον πομπό, στην έννοια του οποίου περιλαμβάνεται ένα
μέσο13 τηλεπικοινωνιακό (πχ. τηλέγραφος), δια μέσω του οποίου το μήνυμα
μεταλλάσσεται σε ηλεκτρομαγνητικό σήμα που ταξιδεύει με τη βοήθεια καναλιού 14
(καλωδίου) και μετατρέπεται κατά την έξοδό του στην άλλη άκρη της γραμμής σε
κείμενο ή ήχο15 ώστε να παραληφθεί τελικά από τον δέκτη. Η καινοτομία του
μοντέλου συνίσταται στην εισαγωγή της έννοιας του «θορύβου» 16 όπου ως τέτοιος
νοείται οτιδήποτε παρεμβάλλεται στο μήνυμα, χωρίς τη βούληση της πηγής, και
επηρεάζει την καθαρότητά/ακρίβειά του. Οι δημιουργοί του μοντέλου, εστίασαν την
προσοχή τους σε προβλήματα: α)τεχνικά17 που επηρεάζουν την ακρίβεια του
μηνύματος, αλλά και «…την αξιοποίηση της δυναμικότητας του καναλιού και την
οικονομική και την οικονομική αποτελεσματικότητα των δικτύων». (Καιτατζή Σ.,-
Γουίτλοκ ,2012:62) β)σημασιακά18 που άπτονται ζητημάτων ερμηνείας του
13
Ο τεχνικός ή φυσικός τρόπος μετατροπής του μηνύματος σε σήμα ώστε να μεταδοθεί πχ. η
τεχνολογία εκπομπής είναι το μέσο του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης
14
Το φυσικό μέσο δια του οποίου μεταδίδεται το σήμα ,πχ. τα κύματα του ήχου, και του
φωτός(Fiske J., 1992:37)
15
Στην περίπτωση του τηλεφώνου σήμα είναι το ηλεκτρικό ρεύμα μέσα στο καλώδιο ,κανάλι είναι το
σύρμα (καλώδιο) και πομπός και δέκτης οι τηλεφωνικές συσκευές (Fiske J.,1992)
16
Ως θόρυβος στα τηλεπικοινωνιακά μέσα νοούνται: τα παράσιτα σε μια τηλεφωνική επικοινωνία,
η χαμηλή ταχύτητα στη διαδικτυακή επικοινωνία που μπορεί να οδηγήσει σε διακοπή και να χρήζει
επανασύνδεσης, η συνακρόαση λόγω εμπλοκής γραμμών στα τηλέφωνα, η απώλεια σύνδεσης της
μικροφωνικής εγκατάστασης σε ένα συνέδριο κλπ
17
Λόγω του «θορύβου» και των προβλημάτων που δημιουργεί εισάγονται δυο ακόμα όροι για τη
λειτουργική αξιοποίηση του μοντέλου της μαθηματικής θεωρίας :α) η έννοια της περισσότητας που
κατά τον Μπαμπινιώτη (2010:1091) αφορά τον « ασυνήθιστα μεγάλο, μεγαλύτερο του συνήθους »
και εν προκειμένω την επανάληψη του μηνύματος και την πληθώρα των δεδομένων (επεξηγήσεις
,επαναλήψεις ,παραδείγματα) που παρέχει η πηγή προς τον δέκτη προκειμένου να ληφθεί και να
κατανοηθεί το μήνυμα και β) της έννοιας της εντροπίας. Η λέξη εντροπία προέρχεται από το εν +
τροπή της αρχαίας ελληνικής και αφορά την αποτυχία μερικά ή ολικά μετάδοσης του μηνύματος.
18
Ο DeFleur το 1966 αναπτύσσοντας το μοντέλο αυτό δημιούργησε ένα κυκλικό μοντέλο εντόπισε τη
διαφορά ανάμεσα στο εκπεμπόμενο μήνυμα και το προσλαμβανόμενο νόημα επισημαίνοντας ότι
κατά την επικοινωνιακή διαδικασία το νόημα μετατρέπεται σε μήνυμα και το αντίστροφο και ότι
επικοινωνία διεξάγεται εφόσον υπάρχει απόκριση ανάμεσα στα δυο μηνύματα.
http://www.rhodes.aegean.gr/tepaes/didaskontes/stamatis/page_3.htm Διαθέσιμο στο διαδίκτυο

[6]
 [7]

μηνύματος και σχετίζονται με την βελτίωση της κωδικοποίησής 19 20

του και γ)
αποτελεσματικότητας που αφορούν στην επιρροή του δέκτη κατά τις προσδοκίες
της πηγής του μηνύματος21.Το μοντέλο αυτό με τις καινοτομίες που εισήγε ως προς
τις έννοιες του θορύβου, της περισσότητας – εντροπίας και της πληροφορίας βοήθησε
στην επίλυση προβλημάτων22 της επικοινωνίας, ωστόσο υστερεί επειδή ως
πομποκεντρικό ανάγει τον αποστολέα του μηνύματος σε κυρίαρχο παράγοντα και
υποβιβάζει τον δέκτη μη παρέχοντας του δυνατότητα απόκρισης.

29/10/2014

19
http://communicationtheory.org/de-fleur-model-of-communication Διαθέσιμο στο διαδίκτυο
29/10/2014

«Οι Shannon και Weaver θεωρούν ότι το νόημα εμπεριέχεται στο μήνυμα θεωρούν ότι η βελτίωση
της κωδικοποίησης θα οδηγήσει στην αύξηση της σημασιακής ακρίβειας του μηνύματος. Στην
πραγματικότητα παρεμβαίνουν και πολιτισμικοί παράγοντες τους οποίους το μοντέλο δεν εντοπίζει:
το νόημα εξαρτάται εξίσου από την κουλτούρα όσο και από το μήνυμα»(Fiske J.,1992:24)
20
«Κώδικας είναι ένα σύστημα νοήματος κοινό σε όλα τα μέλη μιας κουλτούρας ή υποκουλτούρας.
Αποτελείται από σημεία (φυσικά σήματα και που δηλώνουν κάτι διαφορετικό από τον εαυτό τους)
και από κανόνες ή συμβάσεις που καθορίζουν πώς και με ποια συμφραζόμενα χρησιμοποιούνται τα
σημεία και με ποιο τρόπο μπορεί να συνδυαστούν και για να σχηματίσουν περίπλοκα μηνύματα»
(Fiske J., 1992:38)
21
Shannon &Weaver,1949/1972
22
Αξιοποιήθηκε η δυνατότητα των σκόπιμων παρεμβολών σε πολεμικά σαμποτάζ σε καιρό
πολέμου ,αναπτύχθηκαν προϊόντα και επιλύθηκαν τεχνικά προβλήματα και βοηθήθηκε η έρευνα και
η ανάπτυξη στο βιομηχανικό – επιχειρησιακό τομέα.(Καιτατζή Σ.,- Γουίτλοκ ,2012:64)

[7]
 [8]

Το 1956 ο George Gerbner23 βασιζόμενος στο γραμμικό μοντέλο των

Shannon και Weaver και εμπλουτίζοντάς το κατασκεύασε ένα γραμμικό μοντέλο
προοριζόμενο για γενική χρήση το οποίο απεικονίζεται στο ακόλουθο σχήμα24:

Η οριζόντια διάσταση αναφέρεται στην αντίληψη25 όπου ένα γεγονός Ε γίνεται

αντιληπτό από το Μ (άνθρωπο ή μηχανή) .H αντίληψη του Μ απεικονίζεται στο Ε
(percept). Με δεδομένο ότι ο Μ (αν είναι άνθρωπος) δεν αντιλαμβάνεται όλη την
πολυπλοκότητα του Ε το εξαγόμενο Ε (percept) περιέχει την επιλογή του Μ (δηλαδή
τι κατάλαβε ο Μ από το Ε γεγονός). Στην κάθετη διάσταση, που αναφέρεται στην
πρόσβαση στα κανάλια και τον έλεγχο των μέσων, η αντίληψη Ε(percept)
μετατρέπεται σε σήμα SE μέσω του καναλιού/μέσου που το προωθεί σε έναν άλλον
δέκτη Μ2 οποίος το κατανοεί ανάλογα με την αντιληπτική του ικανότητα. Το
παραπάνω μοντέλο εισάγει τις έννοιες: α) της πρόσβασης, δηλαδή της επικυριαρχίας

23
Επικεφαλής καθηγητής της σχολής επικοινωνίας του Άννενμπεργκ στο Πανεπιστημίου της
Πενσυλβάνια. Ο Gerbner ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε και με τη μετάδοση του μηνύματος αλλά και
με την έννοια του νοήματος ιδρύοντας τριγωνική σχέση ανάμεσα στο γεγονός την αντίληψη του δέκτη
και την αναμετάδοση του μηνύματος.

24
http://www.kkhsou.in/main/masscom/communication_model4.html. Διαθέσιμο στο διαδίκτυο
29/10/2014
25
Κατά τον Fiske (1992) η ανθρώπινη αντίληψη συναρτάται από ποικίλα γεγονότα που αλληλεπιδρούν
σε σχέση με το υποκείμενο της αντίληψης μέσα από μια συνεχή διαπραγμάτευση η οποία άπτεται
πολλών παραγόντων όπως η κουλτούρα ,ο τρόπος σκέψης, το μορφωτικό επίπεδο κα.

[8]
 [9]

της διαχείρισης των μέσων και τα καναλιών επικοινωνίας, η οποία συνιστά κατά τον
Fiske (1992) τρόπο άσκησης εξουσίας και κοινωνικού ελέγχου και β) της
διαθεσιμότητας που αφορά στην επιλογή του πομπού πότε και πως και σε ποιόν θα
μεταδώσει το μήνυμα26.

1.1.2 ΚΥΚΛΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ

Μοντέλο Osgood&Schramm27:

Η
επικοινωνία απεικονίζεται δυναμική, αμφίδρομη και διαρκής μεταξύ του Πομπού και

26
Πχ. η επιλογή των τηλεοπτικών καναλιών να μεταδίδουν διαφημίσεις για παιδικά παιχνίδια κατά το
μεσημέρι του Σαββάτου και της Κυριακής που τα παιδιά δεν βρίσκονται στο σχολείο, είναι σκόπιμη
και στοχευμένη επειδή σε αυτά απευθύνονται και αυτά επιχειρούν να επηρεάσουν.
27
Ο Wibur Schramm το 1955 θεωρώντας ότι η φυσική επικοινωνία είναι ατέρμονη συνέλαβε και
κατέθεσε το ακόλουθο μοντέλο.

Λαμβάνοντας υπόψη του ως παράγοντες τον πομπό που κωδικοποιεί ένα μήνυμα και ανάλογα με την
συνολική εμπειρία που διαθέτει δημιουργεί το αντίστοιχο σήμα που το διοχετεύει μέσω ενός
καναλιού. Στη συνέχεια το σήμα αποκωδικοποιείται και λαμβάνεται από τον δέκτη ανάλογα με τη δική
του συνολική εμπειρία. Το σημείο τομής μεταξύ πομπού και δέκτη απεικονίζει την κοινή τους
εμπειρία η οποία όσο πιο μεγάλη είναι τόσο πιο σωστά θα αποκωδικοποιηθεί το μήνυμα και
αντιστρόφως.

[9]
 [10]

του Δέκτη οι οποίοι άλλοτε κωδικοποιούν κι άλλοτε αποκωδικοποιούν τα

ανταλλασσόμενα μηνύματα. Εισάγεται για πρώτη φορά η έννοια της ανάδρασης
(Feedback) δηλαδή γνωστοποιείται στον πομπό η αντίδραση του Δέκτη
επηρεάζοντας εν συνεχεία τη συμπεριφορά του Πομπού και την ακολουθία των
αντεπιστελλομένων μηνυμάτων28.

Ο Wendell Johnson, Αμερικανός ψυχίατρος, περιέγραψε το 1951 την

ανθρώπινη επικοινωνία από την ιατρική της πλευρά και την παρουσίασε σχηματικά
ως ένα ανοιχτό σύστημα29 που επηρεάζεται ταυτόχρονα από οργανικούς παράγοντες,
και από τα στοιχεία των προσωπικοτήτων των εμπλεκομένων ενώ βρίσκεται σε
συνάρτηση με την αλληλεπίδραση του ατόμου με το ευρύτερο περιβάλλον του.

28
Το μοντέλο μειονεκτεί ως προς το ότι δεν αναφέρεται στο «θόρυβο» και επειδή θεωρεί ταυτόχρονη
την κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων.
http://wecommunication.blogspot.gr/2012/01/osgood-schramm-circular-model-of.html Διαθέσιμο
στο διαδίκτυο 29/10/2014.

29
Η Ψύλλα (1991:110) αναφέρει ότι αυτό το επικοινωνιακό μοντέλο ως εδραζόμενο στην ψυχολογία
δέχεται «….ότι κάθε άνθρωπος αντιδρά ανάλογα με την προσωπικότητά του ενώ κύρια επιδίωξή
του είναι η διαφύλαξη της αυτονομίας του κάθε ανθρώπινου όντος».

[10]
 [11]

Πηγή: Καστόρας Σ., 2010:29

Το σχήμα περιγράφει ότι: Στη φάση 1.Εμφανίζονται εξωτερικά ερεθίσματα

ανεξάρτητα από την επιθυμία του πομπού και του δέκτη να επικοινωνήσουν. Στη
φάση 2.Τα αισθητήρια όργανα του Α (πχ. αυτιά και μάτια) διεγείρονται από τη
σύλληψη του ερεθίσματος και δημιουργείται ρεύμα ή κυματισμός (nerve currents).
Στη φάση 3.Οι νευρικές ώσεις μεταφέρουν τα ερέθισμα στο νωτιαίο μυελό, στη
βάση του εγκεφάλου, στο περίβλημά του και εν συνεχεία μέσω άλλων νεύρων στους
μύες και τους αδένες. Οι διεγέρσεις που δημιουργούνται στο νευρικό σύστημα κατά
τη μεταφορά του ερεθίσματος συνιστούν ανάδραση στα αρχικά ερεθίσματα και
καθορίζουν την λεγόμενη προλεκτική κατάσταση.30Στη φάση 4. Δημιουργούνται
από τη λειτουργία της προλεκτικής φάσης έννοιες ασαφείς κατ αρχήν που στη
συνέχεια σχηματοποιούνται σε σύμβολα εκ των οποίων επιλέγεται ένας μικρός
αριθμός ως κατάλληλα για την επικοινωνία. Στη φάση 5. Από την επεξεργασία των
συμβόλων και των λέξεων παίρνει το προς αποστολή μήνυμα την τελική του μορφή
ώστε να σταλεί στο δέκτη Β.31

Το κυβερνητικό32 συστημικό33 μοντέλο του Norbert Wiener to 1948 που

παριστάνεται με το ακόλουθο σχήμα34

30
Στη φάση 3.ακόμα το σώμα λειτουργώντας σα φίλτρο ουσιαστικά διυλίζει τα ερεθίσματα χωρίς να
έχει διαμορφώσει ακόμα πλήρη και σαφή αντίληψη ώστε να μπορεί να επικοινωνήσει το
συμπέρασμά του στο Δέκτη.
31
Ο Johnson καταλήγει στο συμπέρασμα ότι πληθώρα παραγόντων καθορίζουν τη μορφή, ποσότητα
και ποιότητα που μηνύματος που θα επικοινωνήσει ένας άνθρωπος σε έναν άλλον άνθρωπο. Οι
παράγοντες αυτοί σχετίζονται με το γνωστικό επίπεδο, την εμπειρία, τη συναισθηματική κατάσταση,
το λεξιλόγιο ,τις συνήθειες, το σκοπό της επικοινωνίας, την ικανότητα σύνθεσης του μηνύματος και
πολλές άλλες μεταβλητές που επηρεάζουν τα άτομα στην καθημερινή τους επικοινωνία με άλλα
άτομα που κι εκείνα έχουν τις ιδιαιτερότητες τους ,δέχονται αλληλεπιδράσεις και ερεθίσματα από
τον περίγυρό τους και αντιδρούν σε αυτά ανάλογα με τη δυνατότητα κατανόησης του περιβάλλοντός
τους. (Καστόρας Σ.,2010)
32
Η Ψύλλα (1991) επισημαίνει ότι στο κυβερνητικό μοντέλο επιδιώκει να μεταφέρει το κέντρο
βάρους στον δέκτη τον οποίο και αποσκοπεί να επηρεάσει. Η ανατροφοδότηση (Feedback)
αξιοποιείται κατάλληλα ώστε να δημιουργήσει ένα μήνυμα που επιφέρει το σκοπούμενο
αποτέλεσμα.
33
Καθοριστικό στοιχείο για τη δυναμική λειτουργία ενός συστήματος
34
Πηγή: Joel de Rosnay,Le macroscope,1977:99 στο Καιτατζή Σ.,- Γουίτλοκ 2012:140

[11]
 [12]

φέρει, εν σχέσει με εκείνο του Shannon, κοινά τα στοιχεία που αφορούν στην
ποσότητα των πληροφοριών35, την εντροπία –περισσότητα, και το θόρυβο.

Σε καθοριστική θέση βρίσκεται η έννοια της ανάδρασης36 η οποία συνδέει δυναμικά

τις πύλες εισροών και εκροών του συστήματος στοχεύοντας στην εξασφάλιση του
ελέγχου. Με την ορθή αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του ελέγχου το σύστημα
επιδιώκει να διατηρήσει την ομοιόσταση/ισορροπία του και ακολούθως την
βιωσιμότητά του. Το στοιχείο του χρόνου (πριν και μετά)/momentum αφορά την
έγκαιρη εκδήλωση των ανακλαστικών του συστήματος στην αλληλεπίδρασή του με
το περιβάλλον37 δραστηριοποίησής του.

1.2 ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ

35
Ο Wiener (1950:17-18) ορίζει ως πληροφορία «…το όνομα για το περιεχόμενο αυτού που
ανταλλάσσεται με τον εξωτερικό κόσμο καθώς προσαρμοζόμαστε σ αυτόν και κάνουμε αισθητή την
προσαρμογή μας πάνω του …»
36
Ο Mortensen (1972) θεωρεί ότι η ενσωμάτωση του στοιχείου της ανάδρασης στα επικοινωνιακά
μοντέλα κατέστησαν δυνατή την ερμηνεία από τις αμοιβαίες και αμφίδρομες λειτουργίες που
πραγματοποιούνται στις διαπροσωπικές υποθέσεις.
37
Κανένα συστημικό μοντέλο δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς να λαμβάνει υπόψη του το
περιβάλλον εντός του οποίου λειτουργεί και αναπτύσσει τη δυναμική δράση του και εντός του
οποίου καλείται να επιβιώσει και να παράξει αποτελέσματα.

[12]
 [13]

Οι μελετητές38 των σημειωτικών39 μοντέλων επικοινωνίας επικεντρώνονται

σε τρία στοιχεία: α)το σημείο, β) αυτό στο οποίο το σημείο αναφέρεται και γ)σε
αυτούς που χρησιμοποιούν το σημείο (Fiske J.,1992:63) και αναπαριστούν με
παρεμφερή τριγωνικά σχήματα τα μοντέλα που εισηγούνται. Το μοντέλο40 του Pierce

περιλαμβάνει τα στοιχεία: εικόνα(sign),41 το αντικείμενο(object) και το ερμήνευμα

(interpreter) όπου ένα σημείο42 αναφέρεται στο αντικείμενο και κατανοείται 43 από
κάποιον που το χρησιμοποιεί ως ερμήνευμα (σημασιακό αποτέλεσμα).44

Οι Ogden & Richards αναπαρέστησαν το σημειωτικό μοντέλο του νοήματος45 με το

ακόλουθο παρεμφερές τριγωνικό σχήμα46 όπου το αναφερόμενο (αντικείμενο) με την

38
Οι σημαντικότεροι είναι: ο Pierce, φιλόσοφος και επιστήμων της Λογικής), οι Ogden &Richards και
ο γλωσσολόγος Saussure.
39
Τα σημειωτικά μοντέλα εξετάζουν την επικοινωνία από την πλευρά της γλωσσολογίας και
μελετούν τη διάδραση των μηνυμάτων με τους ανθρώπους στη διαδικασία παραγωγής νοήματος
εντός συγκεκριμένου πολιτισμικού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Η επικοινωνιακή διαδικασία
πραγματοποιείται μέσα από μια διαρκή κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων
μεταξύ πομπού και δέκτη και το νόημα προκύπτει μέσα από διαπραγμάτευση (ερμηνευτική
διαδικασία) η οποία συναρτάται με την κουλτούρα των επικοινωνούντων.
40
http://lucian.uchicago.edu/blogs/mediatheory/keywords/semiotics διαθέσιμο στο διαδίκτυο
30/10/2014
41
Τα σημεία είναι φυσικές οντότητες που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας, έχουν μορφή και
αναφέρονται σε κάτι άλλο πέρα από τον εαυτό τους ,μεταφέρουν δηλαδή ένα νόημα. Διακρίνονται
σε τρείς κατηγορίες σε εικόνες, δείκτες και σύμβολα. Χρησιμοποιούνται συλλογικά και
ερμηνεύονται από κοινού ως σημεία τη βοηθεία κοινωνικών συμβάσεων δηλαδή συμφωνιών ότι
χρησιμοποιούμε πχ τη λέξη Χ με το νόημα Χ1.(Fiske:1992:63,70)
42
Τα σημεία για την επιστήμη της σημειολογίας έχουν διττή χρήση αναφέρονται στη δήλωση
/καταδήλωση στην αρχική κοινά αντιληπτή, κυριολεκτική τους έννοια και στην συμπαραδήλωση
δηλαδή στην υπονοούμενη έννοιά τους.
43

44
Fiske J.,1992
45
Ο Γκάρναμ ,(2003) παρατηρεί ότι διαρκώς μεταξύ γλώσσας και νοήματος παρατηρείται μια
ολισθηρή και ανολοκλήρωτη σχέση και ότι είναι αυθαίρετο να εκλαμβάνεται η προθετικότητα ως
αποκωδικοποίηση ή ερμηνεία αφού οποιοδήποτε νόημα κι αν προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε
κατά τη μετάδοση είναι δυνατό να διαστρεβλωθεί τόσο ώστε να μην έχει σχέση με το νόημα που
μεταφέρθηκε

[13]
 [14]

αναφορά (ερμήνευμα) και το σύμβολο (σημείο) συνδέονται άμεσα ενώ η σύνδεση

μεταξύ συμβόλου και αναφερομένου είναι έμμεση.47

Τέλος ο Saussure ως γλωσσολόγος έδωσε βαρύνουσα σημασία στη γλώσσα

και απέδωσε έμφαση στο σημείο το οποίο θεωρεί ως αντικείμενο με νόημα δηλαδή
σημαίνον48 και σημαινόμενο49.

50

Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή τα μέλη μιας κοινωνίας που μιλούν την ίδια γλώσσα κι
έχουν κοινή αντίληψη των εννοιών αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο τα νοήματα51.

46
http://communicationtheory.org/wp-content/uploads/2013/09/the-meaning-of-meaning-
model.jpg Διαθέσιμο στο διαδίκτυο 31/10/2014.
47
Fiske 1992:65,66.
48
Ως εικόνα του σημείου πχ τα γράμματα
49
Ως η έννοια στην οποία αναφέρεται το σημείο
50
Fiske J., 1989/1992:67
51
Η Wurtz El., (2006) σημειώνει ότι η διαπροσωπική επικοινωνία μεταξύ ατόμων που ανήκουν στην
υψηλή κουλτούρα χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη χρήση μη λεκτικής επικοινωνίας για την εξαγωγή
νοήματος. Τέτοιες τακτικές συνήθως σχηματοποιούνται σε συμπεριφορική γλώσσα όπως γλώσσα
σώματος ή γλώσσα σιωπής, ενώ στις υποβαθμισμένες κουλτούρες τα νοήματα εξαρτώνται
αποκλειστικά από τις χρησιμοποιούμενες λέξεις.

[14]
 [15]

Για τη σύνδεση της θεωρίας με την πράξη στο δεύτερο μέρος θα χρησιμοποιήσουμε
ένα παράδειγμα Πολιτιστικού Οργανισμού ως προς την επικοινωνιακή τακτική που
ακολουθεί σε μία συγκεκριμένη δράση του.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

2.3.6. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Το πόνημα αυτό είχε ως αντικείμενο να αναδείξει την έννοια της επικοινωνίας

και τα επικοινωνιακά μοντέλα που μελετήθηκαν στο πλαίσιο της επιστήμης της
επικοινωνιολογίας. Αναπτύξαμε τη γραμμική, την κυκλική και τη σημειωτική σχολή
για να καταδειχτεί η πολυπλοκότητα της επικοινωνίας και ο βηματισμός που
ακολούθησε η ανθρώπινη σκέψη για να την μοντελοποιήσει και να την αξιοποιήσει.
Η επικοινωνία, που επιχειρείται άλλοτε με τη χρήση του γλωσσικού εργαλείου,
άλλοτε με συμπεριφορικά μέσα και άλλοτε με χρήση συμβόλων ή και με όλα αυτά
μαζί, είναι ευρηματική, ποικίλη και γοητευτική ως αέναη και διαρκώς εξελισσόμενη
στο διαπροσωπική, διαμεσολαβημένη και μαζική διάσταση. Η ανάλυση του
παραδείγματος της διαμεσολαβημένης κυρίως επικοινωνίας της παράστασης CATS
THE MUSICAL από τον ΟΜΜΘ αποδεικνύει την ποικιλότητα των μοντέλων που
χρησιμοποιήθηκαν αλλά και τον έμπρακτο και δημιουργικό συγκερασμό τους
προκειμένου να υπηρετηθεί ο στόχος της επικοινωνίας που δεν είναι άλλος από την
αποστολή του μηνύματος από τον πομπό και την αποκόμιση του στοχευμένου
νοήματος από τον δέκτη.

Ελληνική βιβλιογραφία

Καιτατζή, Σ.,-Γουίτλοκ , (2012),Επικοινωνία : Θεωρία στην Πράξη, Λιβάνης, Αθήνα.

Καστόρας, Σ., (2010),Πολιτιστική Επικοινωνία(τόμος Α), ΕΑΠ, Πάτρα.
Μπαμπινιώτης, Γ., (2010)Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Κέντρο
Λεξικολογίας ΕΠΕ, Αθήνα.
[15]
 [16]

Μπαντιμαρούδης, Φ.,(2011),Πολιτιστική επικοινωνία: Οργανισμοί, θεωρίες, μέσα,

Κριτική, Αθήνα.

Ξενόγλωσση βιβλιογραφία
Hooper-Greenhill, E. (1995). Museum, Media, Message. London and New York:
Routledge.

Mortensen, D., (1972),Communication: The Study of Human Interaction, McGraw

Hill, New York.

Shannon, C., &Weaver, W.,(1949/1972),The mathematical Theory of

Communication, University of Illinois, Urbana.

Wiener, N.,(1950),The Human use of Human Beings: Cybernetics and Society, Free
Association Books, London.

Ξενόγλωσση μεταφρασμένη

Γκάρναμ, Ν., (2003),Χειραφέτηση και Νεωτερικότητα: Ο ρόλος των Μέσων Μαζικής

Επικοινωνίας, Καστανιώτης ,Αθήνα

Fiske, J.,(1992),Εισαγωγή στην Επικοινωνία, Επικοινωνία και Κουλτούρα, Αθήνα

Άρθρα σε επιστημονικό Περιοδικό

Ψύλλα, M., (1991), Η Επικοινωνία σαν Κοινωνική Διεργασία, Επιστημονική

Επετηρίδα Χαροκοπείου Ανωτάτης Σχολής Οικιακής Οικονομίας ,106-110,Αθήνα

Hooper –Greenhill, E., (1999), Σκέψεις για τη μουσειακή εκπαίδευση και επικοινωνία
στη μεταμοντέρνα εποχή, Αρχαιολογία και Τέχνες, τόμος 72, σελ.47-49

[16]
 [17]

Wurtz, El.,(2006),Intercultural Communication on Web sites: A Cross-cultural

Analysis of Web sites from High –Context Cultures and Low-Context Cultures,
Journal of Computer-Mediated Communication ,σελ. 274 - 299.

Cormode, G. &Krishnamurthy, B.(2008).Key differences between Web 1.0 and Web

2.0
FirstMonday,13(6).Στηδιεύθυνση: http://firstmonday.org/index?
ojs/index.php/fm/article/view/2121/1972 2/11/2014

Πηγές στο Διαδίκτυο

http://www.amna.gr/articleview.php?id=40319 2/11/2014
http://www.athensmagazine.gr/portal/bestofathens/articles/78721 2/11/2014
http://www.badmintontheater.gr/badminton/adam-productions 2/11/2014
http://www.clickatlife.gr/theatro/story/158512/11/2014
http://communicationtheory.org/de-fleur-model-of-communication 29/10/2014.
http://communicationtheory.org/lasswells-model/. 26/10/2014
http://communicationtheory.org/wp-content/uploads/2013/09/the-meaning-of-
meaning-model.jpg 31/10/2014.
http://www.elculture.gr/theater/cats-musical-794196 2/11/2014
http://extension.missouri.edu/p/CM109 29/10/2014

https://www.facebook.com/MegaroMousikisThessalonikis 2/11/2014
https://www.facebook.com/video.php?
v=746199025413395&set=vb.218019444898025&type=2&theater 2/11/2014
http://www.fthis.gr/article/339194/ellinida-paroysiastria-pire-meros-sto-musical-cats--
videortes/ekdiloseis-2013-2014 2/11/2014

http://www.1gympeirath.gr/sxoleio/index.php/drastiriotites-kai-progarmmata/
ekdilwseis-giortes/ekdiloseis-2013-2014 2/11/2014

http://www.jazzbluesrock.gr/event.asp?catid=781 2/11/2014.
http://www. kkhsou.in/main/masscom/communication_model4.html 29/10/2014

[17]
 [18]

http://lucian.uchicago.edu/blogs/mediatheory/keywords/semiotics 30/10/2014
http://lyk-filoth.att.sch.gr/2-0-3.htm
http://www.olympiobima.gr/%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE
%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82/Theatro/article/?aid=5289 2/11/2014

https://play.google.com/store/apps/details?id=com.ommth.mikepan 2/11/2014

http://www.rhodes.aegean.gr/tepaes/didaskontes/stamatis/page_3.htm 29/10/2014
http://www.rozis.edu.gr/2572 2/11/2014
http://www.tch.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=35
http://www.tch.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=47 2/11/2014
http://www.tch.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=61 2/11/2014
http://www.tch.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=70 2/11/2014
http://www.ticketservices.gr/el/ThessalonikiConcertHall 2/11/2014
https://twitter.com/MegaroSalonica 2/11/2014
http://www.studymode.com/essays/Osgood-Schramm-Communication-Model-
1043756.html. 29/10/2014
http://wecommunication.blogspot.gr/2012/01/osgood-schramm-circular-model-
of.html 29/10/2014.
http://el.wikipedia.org/wiki//Δημόσιες_Σχέσεις 2/11/2014)
http://www.youtube.com/user/Tchgreece 2/11/2014

[18]