ประมวลกฎหมายอาญา

ภาค ๒ ความผิด
ลักษณะ ๒ ความผิดเกีย
่ วกับการปกครอง
หมวด ๒ ความผิดตอต
่ าแหนงหน
่ าที
้ ่ราชการ มาตรา ๑๔๗-๑๖๖

นิยามศัพทที
์ ่เกี่ยวของ
้
มาตรา ๑ ในประมวลกฎหมายนี้

(๑) “โดยทุจริต” หมายความวา่ เพื่อแสวงหาประโยชนที

์ ่มค
ิ วรไดโดยชอบด
้ วยกฎหมายส
้ าหรับตนเอง
หรือผูอื
้ ่น
(๑๖) “เจาพนั
้ กงาน” หมายความวา่ บุคคลซึ่งกฎหมายบัญญัติวาเป็
่ นเจาพนั
้ กงานหรือไดรั้ บแตงตั
่ ง้ ตาม
กฎหมายใหปฏิ
้ บัติหนาที
้ ่ราชการ ไมว่ าเป็
่ นประจาหรือครัง้ คราว และไมว่ าจะได
่ รั้ บคาตอบแทนหรื
่ อไม่

มาตรา ๑๔๗ เจาพนั

้ กงานยักยอกทรัพย์
มาตรา ๑๔๗ ผูใดเป็ ้ นเจาพนั
้ ้ ่ซ้อ
กงาน มีหนาที ื ทา จัดการหรือรักษาทรัพยใด ์ เบียดบังทรัพยนั
์ น้ เป็ น
ของตน หรือเป็ นของผูอื้ ่ นโดยทุจริต หรือโดยทุจริตยอมให้ผูอื
้ ่ นเอาทรัพยนั
์ น้ เสีย ตองระวางโทษจ
้ าคุกตัง้ แต่ ๕
ปี ถึง ๒๐ ปี หรือจาคุกตลอดชีวิต และปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง ๔๐๐,๐๐๐ บาท

ถาม นายแดงเป็ นผูคุ

้ มตรีของเรือนจา มีหนาที
้ ่ควบคุมดูแลนักโทษ และยังมีหนาที
้ ่ขบ
ั รถยนต์ของ
เรือนจาด้วย พัศดีเรือนจาให้นายแดงเอารถยนต์ของเรือนจาไปบรรทุกแกลบ นายแดงก็ขับรถไปและถือโอกาส
เอาน้ามันในรถยนตนั ์ น
้ ไปขาย นายแดงมีความผิดตามมาตรา ๑๔๗ หรือไม่

ตอบ นายแดงมีความผิดตามมาตรา ๑๔๗ เพราะเป็ น “เจาพนั ้ กงาน” มีหนาที ้ ่ขบ ั รถยนต์ของเรือนจา

ซึ่งหมายความถึงหนาที้ ่ตองดู
้ แล “รักษา” รถยนต์ ตลอดจนถึงน้ามันรถยนต์ด้วย การเอาน้ามันในรถยนต์นัน ้ ไป
ขายจึงเป็ นการ “เบียดบัง” ทรัพยนั
์ น
้ เป็ นของตนหรื
อ ของผู อื
้ ่ น “โดยทุจ ริ ต ” แล ว
้ (ฎี ก าที ่ ๑๐๙๒/๒๕๐๕) 1

1
เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์, ถาม-ตอบ ประมวลกฎหมายอาญาภาคความผิด ความผิดเกี่ยวกับการปกครองและความผิด
เกี่ยวกับการยุติธรรม มาตรา ๑๓๖ ถึงมาตรา ๒๐๕ (พิมพครั
์ ง้ ที่ ๓, ห้างหุ้นสวนจ
่ ากัด จิรรัชการพิมพ์ ๒๕๔๖) ๙๔-๙๕.

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 1 of 14
มาตรา ๑๔๘ เจาพนั
้ กงานใช้อานาจในตาแหนงโดยมิ
่ ชอบ ขมขื
่ นใจผูอื
้ ่ นให้มอบ
ทรัพยสิ
์ น หรือประโยชนอื
์ ่ นใดให้แกตน
่
มาตรา ๑๔๘ ผูใดเป็
้ นเจาพนั
้ กงาน ใช้อานาจในตาแหนงโดยมิ
่ ชอบ ขมขื ่ นใจหรือจูงใจเพื่อให้บุคคล
้ ่งทรัพยสิ
ใดมอบให้หรือหามาใหซึ ์ นหรือประโยชนอื ์ ่ นใดแกตนเองหรื
่ อผูอื
้ ่ น ตองระวางโทษจ
้ าคุกตัง้ แต่ ๕ ปี ถึง
๒๐ ปี หรือจาคุกตลอดชีวิต และปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง ๔๐๐,๐๐๐ บาท หรือประหารชีวิต

ถาม มาตรา ๑๔๘ มาตรา ๑๔๙ ตางกั

่ นอยางไร
่
ตอบ มาตรา ๑๔๘ ต้องเป็ นเรื่อง การใช้อานาจในตาแหนงโดยมิ ่ ชอบ และใช้อานาจนัน ้ ขมขื
่ นใจให้
บุคคลใดมอบให้ หรือหามาให้ซึง่ ทรัพยสิ
์ น หรื
อ ประโยชน อื
์ ่ นใดแกตนเองหรื
่ อผู อื
้ ่ น เช ่ น แกล งจั
้ บมาข มขื
่ นใจ
เรียกเอาเงิน โดยไมปรากฏว
่ าได
่ เกิ
้ ดการกระทาความผิดขึน ้ กลาวอี
่ กนัยหนึง่ คือ แกลงจั ้ บผูที้ ม ่ ไิ ดกระท
้ า
ความผิดแลวบั้ งคับให้เขาหาเงินให้ตนแลวปล
้ อยตั
่ วไป เป็ นการใช้อานาจในตาแหนง่ (จับกุม) โดยมิชอบ
(เพราะผูถู
้ กจับไมได
่ ้กระทาผิดใด ๆ)
สวนมาตรา
่ ๑๔๙ เป็ นเรื่องเจ้าพนักงานจับกุมผูกระท
้ าความผิดตามอานาจหนาที้ ่ (ขณะเจาพนั
้ กงาน
จับจึงเป็ นการใช้อานาจในตาแหนงโดยชอบ
่ เพราะผูถู
้ กจับกระทาความผิดจริง ๆ) แลวเรี
้ ยกรับเงินแลวปล
้ อย
่
ตัวไป (ฎีกาที่ ๑๕๔/๒๕๐๓) 2

ตัวอยาง
่ กรณีที่เป็ นความผิดตามมาตรา ๑๔๘
(๑) ตารวจแกลงจั ้ บราษฎรมา แลวขู ้ เอาเงิ
่ น (ฎีกาที่ ๕๙๙/๒๕๐๕)
(๒) ผูใหญ
้ บ
่ านได
้ รั้ บแต่งตัง้ ให้เป็ นกรรมการสารวจทีด ่ ิน ได้เรียกประชุมลูกบานให ้ ้มาแจ้งการสารวจ
แลวเรี
้ ย กเงิ
น จากราษฎรอ างว
้ ่ าเป็ นค าธรรมเนี
่ ย ม ถ าไม
้ ให
่ ้ ก็ จ ะไม รั
่ บแจ ง
้ เป็ นการใช้ อานาจใน
ตาแหนงโดยมิ
่ ชอบ ตามมาตรา ๑๔๘ (ฎีกาที่ ๒๒๒-๒๒๓/๒๕๐๙)

มาตรา ๑๔๙ เจาพนั

้ กงานเรียกหรือรับสินบน
มาตรา ๑๔๙ ผูใดเป็
้ นเจาพนั
้ กงาน สมาชิกสภานิติบญ ั ญัติแห่งรัฐ สมาชิกสภาจังหวัด หรือสมาชิกสภา
เทศบาล เรียก รับ หรือยอมจะรับทรัพยสิ ์ น หรือประโยชนอื ์ ่ นใดสาหรับตนเองหรือผูอื ้ ่ นโดยมิชอบ เพื่อกระทา
การหรือไมกระท
่ าการอย างใดในต
่ าแหน งไม ว
่ ่ ่ าการนั น
้ จะชอบหรื อ มิ ชอบด วยหน
้ าที
้ ่ ต องระวางโทษจ
้ าคุกตัง้ แต่
๕ ปี ถึง ๒๐ ปี หรือจาคุกตลอดชีวิต และปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง ๔๐๐,๐๐๐ บาท หรือประหารชีวต ิ

ตัวอยาง
่ กรณีเป็ นความผิดตามมาตรา ๑๔๙
(๑) ตารวจจับกุมผูกระท
้ าความผิดในฐานเป็ นเจามื ้ อสลากกินรวบ เป็ นการใช้อานาจในตาแหนงโดย ่
ชอบ ไมใช
่ ่ การแกล ้ งกล าวหา
่ ไปขู เข็
่ ญ เรี ยกเงิ นจากผู กระท
้ าความผิ ดแล วละเว
้ นไม
้ จั
่ บ (ฎี กาที ่
๑๕๔๖/๒๕๑๑)
(๒) ปื นของนายแดงมีทะเบียน แตพกพาไปโดยมิ
่ ไดรั้ บอนุญาต ตารวจยึดปื นของนายแดงไว้ แลวให ้ ้
นายแดงชาระคาอาหารที
่ ต
่ ารวจรั บ ประทานเป็ น การตอบแทน แลวคื
้ นปื น ให้ นายแดงไป ต ารวจผิ ด
มาตรา ๑๔๙ (ฎีกาที่ ๔๑๐/๒๕๒๔)

2
เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์, ถาม-ตอบ ประมวลกฎหมายอาญาภาคความผิด ความผิดเกี่ยวกับการปกครองและความผิด
เกี่ยวกับการยุติธรรม มาตรา ๑๓๖ ถึงมาตรา ๒๐๕ (พิมพครั
์ ง้ ที่ ๓, ห้างหุ้นสวนจ
่ ากัด จิรรัชการพิมพ์ ๒๕๔๖) ๑๑๒.

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 2 of 14
มาตรา ๑๕๐ เจาพนั้ กงานกระทาการหรือไมกระท
่ าการอยางใดในต
่ าแหนง่ โดยเห็นแก่
สินบน ซึ่งไดเรี
้ ยกหรือรับไวก
้ อนหน
่ านั
้ น้
มาตรา ๑๕๐ ผูใดเป็
้ นเจาพนั ้ กงาน กระทาการหรือไมกระท ่ าการอยางใดในต
่ าแหนงโดยเห็
่ นแก่
ทรัพยสิ
์ นหรื อประโยชน อื
์ ่ นใด ซึ ่ ง ตนได เรี
้ ยก รั
บ หรื อ ยอมจะรั บ ไวก อนที
้ ่ ต
่ นได รั
้ บ แต งตั
่ ง
้ เป็ น เจาพนั
้ กงานใน
ตาแหนงนั่ น
้ ต องระวางโทษจ
้ าคุ ก ตั
ง ้ แต ่ ๕ ปี ถึ ง ๒๐ ปี หรื อ จาคุ ก ตลอดชี ว ต
ิ และปรั บตั ง
้ แต ่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท
ถึง ๔๐๐,๐๐๐ บาท

ตัวอยาง
่ นายแดงมัน ่ ใจว่าตนจะได้รับแต่งตัง้ ให้เป็ นรัฐมนตรี ซึ่งเป็ นเจ้าพนักงานผูมี ้ อานาจออก
ใบอนุญาตจัดตัง้ บริษัทประกันภัย นายแดงไดเรี ้ ยกเงิ น จากนายด า โดยให ้ สั ญญาว า
่ หากได รั้ บแตงตั
่ ง้ ใหด
้ ารง
ตาแหนงดั
่ งกลาว ่ นายแดงจะออกใบอนุญาตใหตั ้ ง้ บริษัทประกันภัยแกนายด ่ า นายดามอบเงินให้นายแดงไป
ต่อมาเมื่อนายแดงได้รับแต่งตัง้ ให้ดารงตาแหนงดั่ งกล่าว นายแดงไดออกใบอนุ ้ ญาตให้ตัง้ บริษัทประกันภัยแก่
นายดาเป็ นการตอบแทนที่นายดามอบเงินใหแก ้ ่ นายแดง เช่ นนี น
้ ายแดงมี ค วามผิ ดตามมาตรา ๑๕๐

ขอสั
้ งเกต หากตอมานายแดงไม
่ ได
่ รั้ บแตงตั
่ ง้ ให้เป็ นเจาพนั
้ กงานผูมี้ อานาจดังกลาว
่ นายแดงจึงไมมี
่
โอกาสออกใบอนุญาตให้แกนายด
่ าตามที ต
่ กลงกั น เช ่ นนี
ก ้ ารเรี ยกและรั บ เงิ นของนายแดงจากนายดาในอดี ต
นายแดงไมมี
่ ความผิดตามมาตรา ๑๕๐
3

มาตรา ๑๕๑ เจาพนั

้ กงานใช้อานาจในตาแหนงโดยทุ
่ จริต จัดการทรัพยอั
์ นเป็ นการ
เสียหาย
มาตรา ๑๕๑ ผูใดเป็
้ ้ ่ซ้อ
นเจ้าพนักงาน มีหนาที ื ทา จัดการหรือรักษาทรัพยใด ์ ๆ ใช้อานาจในตาแหนง่
โดยทุจริต อันเป็ นการเสียหายแกรั่ ฐ เทศบาล สุขาภิบาลหรือเจาของทรั
้ พ ยนั
์ น
้ ต องระวางโทษจ
้ าคุกตัง้ แต่ ๕ ปี
ถึง ๒๐ ปี หรือจาคุกตลอดชีวิต และปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง ๔๐๐,๐๐๐ บาท

ตัวอยาง
่ กรณีเป็ นความผิดตามมาตรา ๑๕๑
(๑) เจาพนั
้ กงานมีหนาที ้ ซ ่ ้อ
ื เครื่องคอมพิวเตอรให ์ ้แกทางราชการ
่ ซื้อเครื่องที่ “ดอยคุ
้ ณภาพ” ให้แก่
ทางราชการ โดยได้รับเงินตอบแทนจากผูขาย ้ เจ้าพนักงานมีความผิดตามมาตรา ๑๕๑4
(๒) เจาพนั
้ กงานรถไฟมีหนาที ้ ่ดแู ลรักษาตัว๋ ธรรมเนียมรถเร็วใช้สาหรับโดยสารรถไฟ ไดปลอมตั ้ ว๋ ธรรม
เนียมรถเร็ว ซึ่งไดขายและใช
้ ้ ไปแลว้ และเป็ นตัว๋ ที่ใช้ไมได
่ อี
้ กแลวให
้ ้เป็ นตัว๋ ที่ใช้ไดอี
้ ก และขายตัว๋
นัน
้ ให้แกผู
่ อื
้ ่ นไป เป็ นความผิดตามมาตรา ๑๕๑ (ฎีกาที่ ๔๙๖/๒๕๐๖)

3
เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์, ถาม-ตอบ ประมวลกฎหมายอาญาภาคความผิด ความผิดเกี่ยวกับการปกครองและความผิด
เกี่ยวกับการยุติธรรม มาตรา ๑๓๖ ถึงมาตรา ๒๐๕ (พิมพครั
์ ง้ ที่ ๓, ห้างหุ้นส่วนจากัด จิรรัชการพิมพ์ ๒๕๔๖) ๑๒๗.
4
เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์, ถาม-ตอบ ประมวลกฎหมายอาญาภาคความผิด ความผิดเกี่ยวกับการปกครองและความผิด
เกี่ยวกับการยุติธรรม มาตรา ๑๓๖ ถึงมาตรา ๒๐๕ (พิมพครั
์ ง้ ที่ ๓, ห้างหุ้นสวนจ
่ ากัด จิรรัชการพิมพ์ ๒๕๔๖) ๑๐๗.

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 3 of 14
มาตรา ๑๕๒ เจาพนั
้ กงานมีสวนได
่ เสี
้ ยเนื่องดวยกิ
้ จการที่ตนมีหนาที
้ ่จัดการ หรือดูแล
มาตรา ๑๕๒ ผูใดเป็
้ นเจาพนั
้ กงาน มีหนาที
้ ่จด
ั การหรือดูแลกิจการใด เขามี ้ สวนได
่ เสี
้ ยเพื่อประโยชน์
สาหรับตนเองหรือผูอื
้ ่ น เนื่องด้วยกิจการนัน
้ ตองระวางโทษจ
้ าคุกตัง้ แต่ ๑ ปี ถึง ๑๐ ปี และปรับตัง้ แต่
๒๐,๐๐๐ บาท ถึง ๒๐๐,๐๐๐ บาท

ตัวอยาง
่ ปลัดสุขาภิบาลไดรั้ บคาสัง่ แตงตั ่ ง้ จากสุขาภิบาลให้เป็ นผูตรวจงานจ
้ างในการจ
้ างเหมาขุ
้ ดลอก
และลางทางระบายน้
้ าในเขตสุขาภิบาล แต่กลับเขาด ้ าเนินการเองโดยจางคนงานสุ
้ ขาภิบาลทางานให้ และ
เบิกจายค
่ าจ
่ ้างเกิ นกวาที
่ จ
่ ายให
่ ้ คนงานจริ ง เงิ น ส วนที
่ เ
่ หลื
อ เก็ บ ไวใช
้ ้ เป็ น ประโยชน ส
์ วนตน
่ มีความผิดตาม
มาตรา ๑๕๒ (ฎีกาที่ ๗๗๗๖/๒๕๔๐) 5

มาตรา ๑๕๓ เจาพนั

้ กงานจายทรั
่ พยเกิ
์ นกวาที
่ ่ควรจาย
่
มาตรา ๑๕๓ ผูใดเป็
้ นเจ้าพนักงาน มีหนาที ้ ่จายทรั
่ พย์ จายทรั
่ พยนั
์ น
้ เกินกว่าทีค ่ วรจ่ายเพื่อประโยชน์
สาหรับตนเองหรือผูอื
้ ่ น ต องระวางโทษจ
้ าคุ กตั ง
้ แต ่ ๑ ปี ถึ ง ๑๐ ปี และปรั บ ตั ง
้ แต ่ ๒๐,๐๐๐ บาท ถึง ๒๐๐,๐๐๐
บาท

ตัวอยาง ่ พนักงานการทาเรื ่ อแห่งประเทศไทยซึง่ เป็ นเจาพนั ้ กงานตามประมวลกฎหมายอาญา ตาม

พ.ร.บ. การทาเรื ่ อแห่งประเทศไทย พ.ศ. ๒๔๙๔ ทาหนาที ้ ่เป็ นเสมียนตรวจปลอยสิ ่ นคาประจ
้ าโรงพักสินคา้
ของการทาเรื ่ อแห่งประเทศไทย และทาหนาที ้ ่เป็ นผูตรวจสอบสิ
้ นคาในรถยนต
้ บรรทุ
์ กและเขียนใบกากับสินคา้
ตามทีเ่ จาหน
้ าที
้ ศ ่ ุลกากรสัง่ ปล่อย จึงเป็ นเจ้าพนักงานผูมี้ หนาที
้ จ ่ ่ายทรัพยตามมาตรา
์ ๑๕๓ สัง่ ปล่อยสินคาเกิ
้ น
กวาเจ
่ ้ าหน าที
้ ศ
่ ล
ุ กากรสั ง
่ ปล อย
่ จึ ง มี
ค วามผิด ตามมาตรา ๑๕๓ (ฎี ก าที ่ ๒๗๑๙-๒๗๒๐/๒๕๓๖) 6

5
เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์, ถาม-ตอบ ประมวลกฎหมายอาญาภาคความผิด ความผิดเกี่ยวกับการปกครองและความผิด
เกี่ยวกับการยุติธรรม มาตรา ๑๓๖ ถึงมาตรา ๒๐๕ (พิมพครั
์ ง้ ที่ ๓, ห้างหุ้นส่วนจากัด จิรรัชการพิมพ์ ๒๕๔๖) ๑๓๐.
6
เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์, ถาม-ตอบ ประมวลกฎหมายอาญาภาคความผิด ความผิดเกี่ยวกับการปกครองและความผิด
เกี่ยวกับการยุติธรรม มาตรา ๑๓๖ ถึงมาตรา ๒๐๕ (พิมพครั
์ ง้ ที่ ๓, ห้างหุ้นสวนจ
่ ากัด จิรรัชการพิมพ์ ๒๕๔๖) ๑๓๐.

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 4 of 14
มาตรา ๑๕๔ เจาพนั
้ กงานเรียกเก็บหรือไมเรี่ ยกเก็บภาษี หรือคาธรรมเนี
่ ยม หรือเงิน
อื่นใดโดยทุจริต หรือโดยทุจริตกระทาหรือไมกระท ่ าการอยางใดเพื
่ ่ อให้ผูมี
้ หนาที
้ ่ตอง
้
เสียภาษีหรือคาธรรมเนี
่ ยมไมต ่ องเสี
้ ย หรือเสียนอย
้
มาตรา ๑๕๔ ผูใดเป็ ้ นเจาพนั
้ กงาน มีหนาที ้ ่หรือแสดงวาตนมี ่ หนาที
้ ่เรียกเก็บหรือตรวจสอบภาษีอากร
คาธรรมเนี
่ ยม หรื อ เงิ น อื
่ น ใด โดยทุ จ ริ ต เรี ยกเก็ บ หรื อ ละเว นไม
้ เรี
่ ยกเก็ บภาษี อากร คาธรรมเนี
่ ยมหรือเงินนัน ้
หรือกระทาการหรือไมกระท ่ าการอยางใด
่ เพื่อให้ผูมี ้ หนาที้ ่เสียภาษีอากรหรือคาธรรมเนี่ ยมนัน ้ มิต้องเสีย หรือ
เสียนอยไปกว
้ าที
่ จ่ ะต องเสี
้ ย ต องระวางโทษจ
้ าคุ ก ตั
ง ้ แต ่ ๕ ปี ถึ ง ๒๐ ปี หรื
อ จ าคุ กตลอดชี ว ต
ิ และปรั บตัง้ แต่
๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง ๔๐๐,๐๐๐ บาท

ถาม กรณีตามมาตรา ๑๕๔ หากเจาพนั ้ กงานไมมี่ หนาที

้ ่ “เรียกเก็บ” หรือ “ตรวจสอบ” ภาษีอากร
คาธรรมเนี
่ ยม หรือเงินอื่นใด แตไปแสดงว
่ าตนมี
่ หนาที
้ แ ่ ละดาเนินการเรียกเก็บหรือละเวนไม
้ เรี
่ ยกเก็บโดย
ทุจริต จะมีความผิดหรือไม่

ตอบ มีความผิด เพราะบัญญัติไว้ชัดในมาตรา ๑๕๔ วา่ “แสดงว่าตนมีหนาที ้ ”่ ซึ่งมาตรา ๑๕๔ นีต ้ ่าง
กับมาตราอื่น ๆ เพราะตามมาตราอื่น ๆ จะเป็ นความผิดตอเมื
่ ่ อ เจ าพนั
้ กงานมี หนาที
้ อ
่ ยางแท
่ จริ
้ ง เพราะเป็ น
ความผิดตอ่ “ตาแหนงหน่ าที
้ ร่ าชการ” จะมีความผิดไดต
้ องมี
้ หนาที
้ ่ แตมาตรา
่ ๑๕๔ นี้ ขยายความรวมไปถึง
“แสดงว่าตนมีหนาที
้ ่ดวย”
้
7

ถาม พนักงานเทศบาลไมมี ่ หนาที

้ ่เรียกเก็บภาษี แตมี่ หนาที
้ ต ่ รวจสอบภาษีโรงเรือน ออกไปตรวจ
สถานที่ พบวามี
่ หลายบานที
้ ต ่ องเสี
้ ยภาษี แตละเว
่ นไม
้ รายงานต
่ อเจ
่ าหน
้ าที
้ ่เพื่อดาเนินการเรียกเก็บภาษี แต่
กลับเรียกเงินคาตอบแทนจากผู
่ ต
้ องเสี
้ ยภาษี เช่นนีม ้ ีความผิดตามมาตรา ๑๕๔ หรือไม่

ตอบ ผิดมาตรา ๑๕๔ (ฎีกาที่ ๒๘๘/๒๕๐๗) และผิดมาตรา ๑๔๙ ฐานเจาพนั

้ กงานเรียกสินบนอีก
ดวย
้
8

7
เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์, ถาม-ตอบ ประมวลกฎหมายอาญาภาคความผิด ความผิดเกี่ยวกับการปกครองและความผิด
เกี่ยวกับการยุติธรรม มาตรา ๑๓๖ ถึงมาตรา ๒๐๕ (พิมพครั
์ ง้ ที่ ๓, ห้างหุ้นส่วนจากัด จิรรัชการพิมพ์ ๒๕๔๖) ๑๓๑-
๑๓๒.
8
เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์, ถาม-ตอบ ประมวลกฎหมายอาญาภาคความผิด ความผิดเกี่ยวกับการปกครองและความผิด
เกี่ยวกับการยุติธรรม มาตรา ๑๓๖ ถึงมาตรา ๒๐๕ (พิมพครั
์ ง้ ที่ ๓, ห้างหุ้นสวนจ
่ ากัด จิรรัชการพิมพ์ ๒๕๔๖) ๑๓๒.

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 5 of 14
มาตรา ๑๕๕ เจาพนั
้ กงานโดยทุจริตกาหนดราคาทรัพยสิ
์ นหรือสินคา้ เพื่อให้ผูต
้ องเสี
้ ย
ภาษีหรือคาธรรมเนี
่ ยมไมต
่ องเสี
้ ยหรือเสียนอย
้
มาตรา ๑๕๕ ผูใดเป็
้ นเจาพนั
้ กงาน มีหนาที ้ ่กาหนดราคาทรัพยสิ ์ นหรือสินคาใด ้ ๆ เพื่อเรียกเก็บภาษี
อากรหรือคาธรรมเนี
่ ย มตามกฎหมาย โดยทุ จ ริ ต ก าหนดราคาทรั พย สิ
์ นหรื อ สิ นค านั
้ น
้ เพื
่ อ ให้ผูมี้ หนาที
้ ่เสียภาษี
อากรหรือคาธรรมเนี
่ ย มนั น
้ มิ
ต องเสี
้ ยหรื อ เสี ยน อยไปกว
้ าที
่ จ
่ ะต องเสี
้ ย ต องระวางโทษจ
้ าคุ ก ตั ง
้ แต ่ ปี ถึง ๒๐
๕
ปี หรือจาคุกตลอดชีวต
ิ และปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง ๔๐๐,๐๐๐ บาท

ตัวอยาง
่ กรณีเป็ นความผิดตามมาตรา ๑๕๕
(๑) เจาพนั
้ ่ ินกาหนดราคาที่ดินของนายแดงมาจดทะเบียนซื้อขายให้นอยกว
กงานทีด ้ าความเป็
่ นจริง
เพื่อช่วยให้นายแดงเสียคาธรรมเนี
่ ยมในการโอนทีด่ ินนอยลง
้
(๒) เจ้าพนักงานศุลกากรตีราคาสินคาน ้ าเขาหรื
้ อสงออกให
่ ้นอยกว
้ ่าที่เป็ นจริง เพื่อช่วยให้พอค
่ าเสี
้ ย
ภาษีนอยลง
้

มาตรา ๑๕๖ เจาพนั

้ กงาน โดยทุจริต แนะนาหรือกระทาการหรือไมกระท ่ าการอยางใด
่
เพื่อให้ละเวนการลงรายการหรื
้ อลงรายการเท็ จ ในบัญ ชี แก ไขบั
้ ญ ชี หรื อซ่ อนเรน
้ หรื อ
ทาหลักฐานในการลงบัญชีอน ั จะทาให้มิตองเสี
้ ยภาษีหรือคาธรรมเนี
่ ยม หรือเสียนอย ้
มาตรา ๑๕๖ ผูใดเป็
้ นเจาพนั
้ กงาน มีหนาที ้ ่ตรวจสอบบัญชีตามกฎหมาย โดยทุจริต แนะนา หรือ
กระทาการหรือไมกระท ่ าการอย างใด
่ เพื
่ อ ใหมี
้ การละเวนการลงรายการในบั
้ ญชี ลงรายการเท็จในบัญชี แกไข
้
บัญชี หรือซ่อนเรน ้ หรือทาหลักฐานในการลงบัญชีอันจะเป็ นผลให้การเสียภาษีอากรหรือคาธรรมเนี ่ ยมนัน้ มิ
ตองเสี
้ ย หรือเสียนอยกว
้ าที
่ จ ่ ะตองเสี
้ ย ตองระวางโทษจ
้ าคุกตัง้ แต่ ๕ ปี ถึง ๒๐ ปี หรือจาคุกตลอดชีวิต และ
ปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง ๔๐๐,๐๐๐ บาท

ถาม เจ้าพนักงานมีหนาที้ ต ่ รวจสอบบัญชีตามกฎหมาย แนะนาให้บริษท ั แห่งหนึ่งลงรายการเท็จใน

บัญชีอันจะเป็ นผลให้บริษัทนัน
้ เสียภาษีนอยกว
้ าที
่ จ ่ ะตองเสี
้ ย แตบริ
่ ษัทนัน
้ ยังไมได
่ กระท
้ าการตามทีเ่ จาพนั
้ กงาน
แนะนา เจาพนั
้ กงานจะมีความผิดตามมาตรา ๑๕๖ อยางไร ่
ตอบ เจ้าพนักงานผิดมาตรา ๑๕๖ เป็ นความผิดสาเร็จแลว้ เพราะเพียงแตแนะน ่ าโดยทุจริต เพื่อให้มี
การลงรายการเท็จในบัญชี อันจะเป็ นผลให้การเสียภาษีนอยกว
้ าที
่ จ่ ะต องเสี
้ ยก็ เป็ นความผิ
ดครบถวนบริ
้ บูรณ์
แลว้ ไมต
่ องค
้ านึงวาจะมี
่ การปฏิบัตต
ิ ามคาแนะนาแลวหรื
้ อยัง9

9
เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์, ถาม-ตอบ ประมวลกฎหมายอาญาภาคความผิด ความผิดเกี่ยวกับการปกครองและความผิด
เกี่ยวกับการยุติธรรม มาตรา ๑๓๖ ถึงมาตรา ๒๐๕ (พิมพครั
์ ง้ ที่ ๓, ห้างหุ้นสวนจ
่ ากัด จิรรัชการพิมพ์ ๒๕๔๖) ๑๓๕.

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 6 of 14
มาตรา ๑๕๗ เจาพนั
้ กงานปฏิบัตหิ รือละเวนการปฏิ
้ บัตหิ นาที
้ ่โดยมิชอบเพื่อให้เกิด
ความเสียหายแกผู่ ใด
้ หรือปฏิบัตห
ิ รือละเวนการปฏิ
้ บต
ั ิหนาที
้ โ่ ดยทุจริต
มาตรา ๑๕๗ ผูใดเป็ ้ นเจาพนั ้ กงาน ปฏิบต
ั ิหรือละเว้นการปฏิบัติหนาที ้ ่โดยมิชอบ เพื่อให้เกิดความ
เสียหายแกผู หนึ
่ ้ ่ งผู ใด
้ หรื อปฏิ บตั ห
ิ รื อละเวนการปฏิ
้ บตั ห
ิ นาที
้ โ
่ ดยทุ
จ ริ ต ตองระวางโทษจ
้ าคุกตัง้ แต่ ๑ ปี ถึง
๑๐ ปี หรือปรับตัง้ แต่ ๒๐,๐๐๐ บาท ถึง ๒๐๐,๐๐๐ บาท หรือทัง้ จาทัง้ ปรับ

ถาม หากเป็ นการปฏิบัตน

ิ อกหนาที
้ ่ ผูกระท
้ าจะมีความผิดหรือไม่

ตอบ คาพิพากษาศาลฎีกาไดวิ้ นิจฉัยเป็ นบรรทัดฐานไวมากมายหลายเรื

้ ่ องวา่ จะผิดมาตรา ๑๕๗ ได้
ิ ึ่งอยูในหน
จะต้องเป็ นการปฏิบัติหรือละเว้นการปฏิบัตซ ่ าที
้ ่ หากไมเกี
่ ่ยวกับหนาที
้ ่ของเจาพนั
้ กงานผูนั
้ น้ โดยตรง
แลว้ ยอมไม
่ ผิ
่ ด มาตรา ๑๕๗ 10

ตัวอยาง
่ กรณีเป็ นความผิดตามมาตรา ๑๕๗
(๑) พนักงานสอบสวนควบคุมตัวผูต ้ องหาไว
้ ้เกินอานาจทีจ ่ ะควบคุม ผิดมาตรา ๑๕๗ (เทียบคา
พิพากษาฎีกาที่ ๖๓๗-๖๓๘/๒๕๐๗)
(๒) สมุหบั
์ ญชีอาเภอ มีอานาจหนาที ้ ่จดั เก็บภาษีอากรสงคลั ่ งจังหวัด รับเงินคาภาษี
่ แลวต
้ องออก
้
ใบเสร็จรับเงินให้ผูช
้ าระเงิน บางรายไมออกให
่ ้ บางรายออกให ้ ไม ตรงตามจ
่ านวนเงิ น รับไว้ แล้ว
เบียดบังเอาเงินนัน
้ ไป ผิดมาตรา ๑๕๗ (ฎีกาที่ ๑๑๔๖/๒๕๓๗)

มาตรา ๑๕๘ เจาพนั ้ ้ เอาไปเสีย ซึ่งทรัพยสิ

กงานทาให้เสียหาย ซ่อนเรน ์ นหรือเอกสาร
ซึ่งตนมีหนาที
้ ป ่ กครองหรือรักษา
มาตรา ๑๕๘ ผูใดเป็ ้ นเจาพนั
้ กงาน ทาให้เสียหาย ทาลาย ซ่อนเร้น เอาไปเสีย หรือทาให้สูญหายหรือ
ทาให้ไรประโยชน
้ ์ ซึ ่ ง ทรั พ ยหรื
์ อ เอกสารใดอั นเป็ นหนาที
้ ข ่ องตนทีจ ่ ะปกครองหรือรักษาไว้ หรือยินยอมให้ผูอื
้ ่น
กระทาเช่นนัน้ ตองระวางโทษจ
้ าคุ กไม เกิ
่ น ๗ ปี และปรั บ ไม เกิ
่ น ๑๔๐,๐๐๐ บาท

ถาม นายตรวจทางของการรถไฟ เอารางรถไฟและเครื่องประกอบรางรถไฟในความดูแลรักษาของตน

ที่เกินบัญชี ไปฝั งซ่อนไว้ มิให้กรรมการตรวจพบ นายตรวจทางไมได
่ ทุ
้ จริตแตอย
่ างใด
่ จะผิดมาตรา ๑๕๘
หรือไม่

ตอบ มีความผิดตามมาตรา ๑๕๘ เพราะเป็ นการ “ซอนเร ่ น”

้ ทรัพยที
์ ่ตนมีหนาที
้ ่ปกครองหรือรักษา
และแมการ
้ “ซอนเร
่ น”
้ นัน
้ จะไมได่ มี
้ เจตนาทุจริตเลยก็เป็ นความผิด เพราะมาตรา ๑๕๘ ผูกระท
้ าไมต
่ องมี
้
เจตนาทุจริตก็มคี วามผิดได้ (ฎีกาที่ ๒๔๒๖/๒๕๑๘)

10
เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์, ถาม-ตอบ ประมวลกฎหมายอาญาภาคความผิด ความผิดเกี่ยวกับการปกครองและความผิด
เกี่ยวกับการยุติธรรม มาตรา ๑๓๖ ถึงมาตรา ๒๐๕ (พิมพครั
์ ง้ ที่ ๓, ห้างหุ้นสวนจ
่ ากัด จิรรัชการพิมพ์ ๒๕๔๖) ๑๓๖.

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 7 of 14
มาตรา ๑๕๙ เจาพนั
้ กงานทาให้เสียหายซึ่งตราหรือเครื่องหมายอันเจาพนั
้ กงานได้
ประทับไวที
้ ่ทรัพยหรื
์ อเอกสารเพื่อเป็ นหลักฐานในการยึดหรือรักษาสิ่งนัน
้
มาตรา ๑๕๙ ผูใดเป็ ้ นเจาพนั
้ กงาน มีหนาที ้ ่ดแ
ู ล รักษาทรัพยหรื ์ อเอกสารใด กระทาการอันมิชอบด้วย
หนาที้ ่ โดยถอน ทาให ้ เสี ยหาย ท าลายหรื อ ทาให ไร
้ ้ประโยชน ์ หรื อ โดยยิ นยอมใหผู ้ อื
้ ่นกระทาเช่นนัน้ ซึง่ ตรา
หรือเครื่องหมายอันเจาพนั้ กงานได ประทั
้ บ หรือ หมายไว ที
้ ท่ รั พ ยหรื
์ อ เอกสารนั น
้ ในการปฏิ บ ต
ั ก
ิ ารตามหน าที
้ ่
เพื่อเป็ นหลักฐานในการยึดหรือรักษาสิ่งนัน ้ ตองระวางโทษจ
้ าคุกไมเกิ ่ น ๕ ปี หรือปรับไมเกิ่ น ๑๐๐,๐๐๐ บาท
หรือทัง้ จาทัง้ ปรับ

ถาม นายแดง เป็ นเจาพนั ้ กงานบังคับคดี ไดยึ้ ดทรัพยของนายขาวลู

์ กหนี้ตามคาพิพากษาและได้
ประทับตราไวบนทรั ้ พยนั
์ น้ เพื่อเป็ นหลักฐานในการยึด และส่งมอบทรัพยสิ ์ นให้นายดาเจาพนั
้ กงานอีกคนหนึ่ง
ซึ่งมีหนาที
้ ่ ด แ
ู ลรั กษาทรั พ ยนั
์ น
้ ต อมานายขาวลู
่ กหนี ต
้ ามค าพิ พ ากษา และนายด าเจ าพนั
้ ก งานผู
ดู้ แลรักษาทรัพย์
นัน้ ไดร้ วมกั
่ นมาขูดลบตราทีไ่ ดประทั้ บไวบนทรั
้ พยนั
์ น ้ เช่นนี้ นายขาวและนายดา จะมีความผิดอยางไร ่
ตอบ นายดาเจาพนั
้ กงานมีความผิดตามมาตรา ๑๕๙ สวนนายขาวลู
่ กหนี้ตามคาพิพากษามีความผิด
ตามมาตรา ๑๔๑ และนอกจากนัน ้ ยังมีความผิดฐานเป็ นผูสนั
้ บสนุนตามมาตรา ๘๖ ในการกระทาความผิดของ
เจาพนั
้ กงานตามมาตรา ๑๕๙ อี ก ด วย
้
11

มาตรา ๑๖๐ เจาพนั

้ กงานใช้ดวงตราหรือรอยตราอันมิชอบดวยหน
้ ้ ่ซึ่งทาใหผู
าที ้ อื
้ ่น
เสียหาย
มาตรา ๑๖๐ ผูใดเป็
้ นเจาพนั
้ กงาน มีหนาที
้ ่รักษาหรือใช้ดวงตราหรือรอยตราของราชการหรือของผูอื ้ ่น
กระทาการอันมิชอบด้วยหนาที ้ ่ โดยใช้ดวงตราหรือรอยตรานัน ้ หรือโดยยินยอมให้ผูอื ้ ซึ่งอาจ
้ ่นกระทาเช่นนัน
ทาให้ผูอื ้ ่ นหรื
อ ประชาชนเสี ยหาย ตองระวางโทษจ
้ าคุ กไมเกิ
่ น ๕ ปี หรื อปรั
บ ไม เกิ
่ น ๑๐๐,๐๐๐ บาท หรือทัง้ จา
ทัง้ ปรับ

ถาม เจ้าพนักงานตาแหนงพนั ่ กงานบารุงป่า ได้รับมอบหมายให้รักษาและใช้ดวงตรา ได้ยอมให้ผูอื

้ ่ นใช้
ดวงตรานัน
้ ประทับไมเคลื
้ ่ อ นที เ
่ กิ น ใบอนุ
ญ าต มี ค วามผิ ดผิ ดตามมาตรา ๑๖๑ หรื
อ ไม ่
ตอบ เป็ นความผิดตามมาตรา ๑๖๑ (ฎีกาที่ ๑๗๓๖/๒๕๒๓)

11
เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์, ถาม-ตอบ ประมวลกฎหมายอาญาภาคความผิด ความผิดเกี่ยวกับการปกครองและความผิด
เกี่ยวกับการยุติธรรม มาตรา ๑๓๖ ถึงมาตรา ๒๐๕ (พิมพครั
์ ง้ ที่ ๓, ห้างหุ้นส่วนจากัด จิรรัชการพิมพ์ ๒๕๔๖) ๑๕๖-
๑๕๗.

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 8 of 14
มาตรา ๑๖๑ เจาพนั
้ กงานปลอมเอกสาร
มาตรา ๑๖๑ ผูใดเป็
้ นเจาพนั
้ กงาน มีหนาที
้ ่ทาเอกสาร กรอกขอความลงในเอกสารหรื
้ อดูแลรักษา
เอกสาร กระทาการปลอมเอกสารโดยอาศัยโอกาสทีต ่ นมีหนาที
้ ่นน
ั้ ต้องระวางโทษจาคุกไมเกิ
่ น ๑๐ ปี และปรับ
ไมเกิ
่ น ๒๐๐,๐๐๐ บาท

ตัวอยาง
่ กรณีเป็ นความผิดตามมาตรา ๑๖๑
(๑) จาเลยเป็ นปลัดอาเภอ ได้รับมอบหมายจากนายอาเภอ ให้เป็ นเจาหน ้ าที
้ แ ่ ผนกทะเบียนอาวุธปื น มี
หนาที ้ ร
่ บ
ั ค าขอและสอบสวนเรื ่ อ งราวเกี ย
่ วกั บ การขออนุ ญ าตให ้ มีแ ละใช ้ อาวุ ธ ปื น แล วท
้ าความเห็นเสนอตอ ่
นายอาเภอ เพื่อพิจารณาสัง่ หากนายอาเภออนุญาต จาเลยก็มีหนาที ้ ก
่ รอกข อความในแบบพิ
้ ม พใบอนุ
์ ญ าตให ้
ซื้ออาวุธปื นและแบบพิมพใบอนุ ์ ญาตให้มีและใช้อาวุธปื น เสนอนายอาเภอลงลายมือชื่อในฐานะนายทะเบียน
ท้องที่ จาเลยไดปลอมตนว
้ ่าเป็ นเจาพนั
้ กงานผูมี ้ อานาจลงนามในเอกสาร กลาวคื ่ อ แสดงว่าเป็ นพนักงาน
เจาหน
้ าที
้ น
่ ายทะเบี ยนผู
ออกใบอนุ
้ ญ าตให ้ มี และใช ้ อาวุธ ปื น แล วประทั
้ บ ตราต าแหน งนายอ
่ าเภอลงไป จาเลยมี
ความผิดตามมาตรา ๑๖๑ ฐานเป็ นเจาพนั ้ กงานมีหนาที ้ ท่ าเอกสาร กรอกขอความลงในเอกสาร
้ หรือดูแลรักษา
เอกสาร กระทาการปลอมเอกสารโดยอาศัยโอกาสทีต ่ นมีหนาที้ ่นน ั้ (ฎีกาที่ ๖๓๕/๒๕๐๗)

(๒) ตารวจจับกุมนายแดง ตารวจผูนั ้ น

้ มีหนาที้ ่ทาและกรอกขอความในบั
้ นทึกจับกุม ไดท้ าและกรอก
ขอความลงในบั
้ นทึกการจับกุมนัน ้ โดยลงลายมือชื่อตนเองเป็ นผูท ้ าบันทึก พรอมทั
้ ง้ ให้นายแดงในฐานะ
ผูต้ องหาลงลายมื
้ อชื่อจนเป็ นเอกสารที่ครบถ้วนบริบูรณแล ์ ้ว การที่ตารวจไปเขียนขอความเติ
้ มอีกว่า สอบถาม
ผูต ้ ้องหาแล วให
้ ้ การรั บสารภาพตลอดข อหา
้ ซึง่ ไม เป็
่ นความจริ ง เป็ นการเติ
ม ข อความลงในเอกสารที
้ แ
่ ทจริ
้ ง
นาจะเกิ
่ ดความเสียหายแกนายแดง
่ ถือเป็ นการทาเอกสารปลอมขึ้นบางสวน ่ โดยอาศัยโอกาสทีต ่ นมีหนาที
้ ่นนั้
ผิดมาตรา ๑๖๑ (ฎีกาที่ ๑๗๙๗/๒๕๓๖)

มาตรา ๑๖๒ เจาพนั

้ กงานทาเอกสารเท็จ
มาตรา ๑๖๒ ผูใดเป็
้ นเจาพนั
้ กงาน มีหนาที
้ ่ทาเอกสาร รับเอกสารหรือกรอกขอความลงในเอกสาร
้
กระทาการดังต่อไปนี้ในการปฏิบัติการตามหนาที
้ ่
(๑) รับรองเป็ นหลักฐานวา่ ตนไดกระท
้ าการอยางใดขึ
่ ้น หรือวาการอย
่ างใดได
่ กระท
้ าตอหน
่ าตนอั
้ น
เป็ นความเท็จ

(๒) รับรองเป็ นหลักฐานว่า ได้มีการแจ้งซึง่ ขอความอั

้ นมิได้มีการแจ้ง

(๓) ละเวนไม
้ จดข
่ อความซึ
้ ่งตนมีหนาที
้ ่ตองรั
้ บจด หรือจดเปลี่ยนแปลงขอความเช
้ ่ นวานั
่ น ้ หรือ

(๔) รับรองเป็ นหลักฐานซึ่งขอเท็

้ จจริงอันเอกสารนัน
้ มุงพิ
่ สูจนความจริ
์ งอันเป็ นความเท็จ

ต้องระวางโทษจาคุกไมเกิ
่ น ๗ ปี และปรับไมเกิ
่ น ๑๔๐,๐๐๐ บาท
ตัวอยาง
่ กรณีตาม (๑) “รับรองเป็ นหลักฐานวา่ ตนไดกระท
้ ้นอันเป็ นความเท็จ”
าการอยางใดขึ
่
ขาราชการกรมป
้ ่ าไมเป็
้ นเจาพนั
้ กงานมีหนาที
้ ่ทาเอกสาร ไดท้ าบัญชีรบ
ั รองเป็ นหลักฐานวา่ ตนไดตี
้ ตรา
รช. บนไมที้ ม
่ ีการคัดเลือกแลวทุ
้ กต้น อันเป็ นความเท็จ มีความผิดตามมาตรา ๑๖๒(๑) (ฎีกาที่ ๗๐-๗๑/
๒๕๕๒)

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 9 of 14
 ตัวอยาง
่ กรณีตาม (๑) “รับรองเป็ นหลักฐานว่า การอยางใดได
่ ้กระทาต่อหนาตนอั
้ นเป็ นความเท็จ”

เจ้าพนักงานมีหนาที ้ ่เป็ นกรรมการตรวจรับรถยนตลงชื ์ ่ อในใบตรวจรับว่า กรรมการไดตรวจรั ้ บรถยนต์

แล้ว เห็นว่ามีปริมาณคุณภาพและราคาถูกต้อง และได้ส่งมอบให้แก่เจ้าหน้าที่แผนกช่างรับไว้เป็ นการถูกต้อง
แลว้ ซึ่งความจริงยังไมได่ ตรวจรั
้ บและสงมอบแต่ อย
่ างใด่ ผิดมาตรา ๑๖๒(๑) และผิด ๑๖๒(๔) ดวย ้ เพราะการ
รั บ รองเป็ น หลั ก ฐานซึ่ ง ข้ อเท็ จ จริ ง อั น เอกสารนั้ น มุ่ งพิ สู จ น์ ความจริ ง อั น เป็ นเท็ จ (ฎี ก าที่ ๑๑๑๖-๑๑๑๘/
๒๕๑๗)

่ กรณีตาม (๒) “รับรองเป็ นหลักฐานว่า ได้มีการแจ้งซึ่งขอความอั

ตัวอยาง ้ นมิได้มีการแจ้ง”

ตารวจจดคาให้การในการสอบสวนผูขอหนั
้ งสือเดินทาง โดยผูให
้ ้การนัน
้ มิไดมาให
้ ้ถ้อยคาแตอย
่ างใด
่
(ฎีกาที่ ๑๕๐๑/๒๕๑๘)

ตัวอยาง ่งตนมีหน้าทีต
่ กรณีตาม (๓) “ละเว้นไม่จดขอความซึ
้ ่ ้องรับจด”

ตารวจไมยอมรั
่ บแจ้งความเป็ นความผิดตามมาตรานี้ เพราะถ้ามีผูมาแจ
้ ้งความตอต
่ ารวจ ตารวจต้อง
รับจดขอความไว
้
12
้
ตัวอยาง
่ กรณีตาม (๓) “จดเปลีย
่ นแปลงขอความเช
้ ่ นว่านัน
้ ”

เจ้าพนักงานออกใบสุทธิโดยจดเปลี่ยนแปลงขอความไม
้ ตรงต
่ ่อความเป็ นจริงและผิดระเบียบ เพื่อให้
พลทหารน าไปแสดงต่อผู้บังคับบัญชาในการขอบาเหน็ จความชอบ ผิ ด มาตรา ๑๖๒(๓) และมาตรา ๑๕๗
(เพื่อให้เกิดความเสียหายแกราชการทหาร)
่ (ฎีกาที่ ๔๐๙-๔๑๐/๒๕๐๙)

่ กรณีตาม (๔) “รับรองเป็ นหลักฐานซึ่งขอเท็

ตัวอยาง ้ จจริง อันเอกสารนั้นมุงพิ
่ สูจนความจริ
์ ง อันเป็ น
ความเท็จ”

เจ้ าพนั ก งานได้ ท าหลั ก ฐานใบตรวจรั บ งานจ้างเหมาแจ้งว่ า ผู้รั บ เหมาได้ ก่อสร้ างอาคารให้ แก่ทาง
ราชการเสร็จแล้ว ทั้ง ๆ ที่เป็ นความเท็จ โดยงานยังไมแล ่ ้วเสร็จ เป็ นการรับรองเป็ นหลักฐานซึ่งขอเท็
้ จจริงอัน
เอกสารนั้นมุงพิ
่ สูจนความจริ
์ งอันเป็ นเท็จ เป็ นความผิดตามมาตรา ๑๖๒(๔) และผิดมาตรา ๑๕๗ เพราะเป็ น
การปฏิบัติหน้าที่โดยมิชอบ เป็ นเหตุให้ทางราชการเสียหาย เพราะมีการเบิกจ่ายเงินคาจ ่ ้างเหมากอสร
่ ้างให้ผู้
กอสร
่ ้างไปแล้ว (ฎีกาที่ ๒๒๐๕/๒๕๓๒)

12
จิตติ ติงศภัทิย,์ กฎหมายอาญา ภาค ๒ ตอน ๑ , น. ๓๐๗.

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 10 of 14
มาตรา ๑๖๓ เจาพนั
้ กงานไปรษณียปฏิ
์ บัตห
ิ นาที
้ ่มิชอบ
มาตรา ๑๖๓ ผูใดเป็
้ นเจาพนั
้ กงาน มีหนาที
้ ่ในการไปรษณีย์ โทรเลขหรือโทรศัพท์ กระทาการอันมิ
ชอบดวยหน
้ าที
้ ด ่ ังตอไปนี
่ ้

(๑) เปิ ด หรือยอมให้ผูอื

้ ่ นเปิ ด จดหมายหรือสิง่ อื่นทีส
่ งทางไปรษณี
่ ยหรื
์ อโทรเลข
(๒) ทาให้เสียหาย ทาลาย ทาให้สูญหาย หรือยอมใหผู
้ อื
้ ่นทาให้เสียหาย ทาลายหรือทาให้สูญหาย
ซึ่งจดหมายหรือสิ่งอื่นที่สงทางไปรษณี
่ ยหรื
์ อโทรเลข
(๓) กัก ส่งให้ผิดทาง หรือสงให
่ ่ คคลซึ่งรู้วามิ
้แกบุ ่ ใช่เป็ นผูควรรั
้ บซึ่งจดหมาย หรือสิ่งอื่นที่ส่งทาง
ไปรษณียหรื
์ อโทรเลข หรือ
(๔) เปิ ดเผยขอความที
้ ่สงทางไปรษณี
่ ย์ ทางโทรเลขหรือทางโทรศัพท์

ต้องระวางโทษจาคุกไมเกิ
่ น ๕ ปี หรือปรับไมเกิ
่ น ๑๐๐,๐๐๐ บาท หรือทัง้ จาทัง้ ปรับ

มาตรา ๑๖๔ เจาพนั

้ กงานเปิ ดเผยความลับ
มาตรา ๑๖๔ ผูใดเป็
้ นเจาพนั
้ กงาน รูหรื
้ ออาจรูความลั
้ บในราชการ กระทาโดยประการใด ๆ อันมิชอบ
ด้วยหนาที
้ ่ ให้ผูอื
้ ่ นลวงรู
่ ความลั
้ บนัน
้ ต้องระวางโทษจาคุกไมเกิ
่ น ๕ ปี หรือปรับไมเกิ
่ น ๑๐๐,๐๐๐ บาท หรือทัง้
จาทัง้ ปรับ

ถาม นายแดงเป็ นขาราชการครู

้ ไดรั้ บแตงตั
่ ง้ ให้เป็ นกรรมการสอบสัมภาษณในการสอบแข
์ งขั
่ น เพื่อ
บรรจุบค
ุ คลเขารั
้ บราชการครูตามคาสัง่ ของสานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติ นายแดงนา
ขอสอบข
้ ้ ยน ซึ่งเป็ นความลับของทางราชการไปเปิ ดเผยให้นายดารู้กอนเข
อเขี ่ าสอบ
้ โดยได้รับเงินตอบแทน
จากนายดา นายแดงมีความผิดฐานใด

ตอบ นายแดงมีความผิดตามมาตรา ๑๕๗ และมาตรา ๑๖๔ เพราะนายแดงเป็ น “เจาพนั ้ กงาน” ใน

การสอบครัง้ นี้ เนื่องจากเป็ นขาราชการครู
้ และได้รับแต่งตัง้ ตามคาสัง่ ของสานักงานคณะกรรมการการ
ประถมศึกษาแห่งชาติ แมจะได ้ รั
้ บแต งตั
่ ง
้ เป็ นกรรมการสอบสัมภาษณก็ ์ ตาม หนาที
้ ่ในการสอบยอมครอบคลุ
่ ม
ถึงการสอบตัง้ แตวั่ นที่ไดรั้ บทราบคาสัง่ แตงตั ่ ง้ จนถึงการสอบเสร็จสิ้น หาใช่เป็ นเจาพนั
้ กงานมีหนาที
้ ่เฉพาะ
ในช่วงการสอบสัมภาษณเท ์ านั
่ น ้ ไม่ (ฎีกาที่ ๓๑๙๔/๒๕๓๖)

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 11 of 14
มาตรา ๑๖๕ เจาพนั
้ กงานป้องกันหรือขัดขวางมิใหการเป็
้ นไปตามกฎหมาย หรือคาสัง่
มาตรา ๑๖๕ ผูใดเป็
้ นเจาพนั
้ กงาน มีหนาที ั ิการให้เป็ นไปตามกฎหมาย หรือคาสัง่ ซึ่งไดสั
้ ่ปฏิบต ้ ง่ เพื่อ
บังคับการให้เป็ นไปตามกฎหมาย ป้องกันหรือขัดขวางมิให้การเป็ นไปตามกฎหมายหรือคาสัง่ นัน ้ ตองระวาง
้
โทษจาคุกไมเกิ
่ น ๑ ปี หรือปรั บ ไม เกิ
่ น ๒๐,๐๐๐ บาท หรือ ทั ง
้ จาทั
ง ้ ปรั บ

ถาม พลตารวจไดรั้ บคาสัง่ จากสารวัตรให้นาหมายจับไปจับตัวนายแดงผูต

้ องหาในคดี
้ ลักทรัพย์ กอน
่
ถึงเวลาทีจ
่ ะไปจับ พลตารวจได้โทรศัพท์ไปบอกนายแดงให้หลบหนีไปเสียกอน ่ พลตารวจมีความผิดฐานใด
ตอบ มีความผิดตามมาตรา ๑๖๕ อยางไรก็่ ตาม หากถึงเวลาจับและพบตัวนายแดงแลว้ กลับบอกให้
หลบหนีหรือไมยอมจั
่ บ อาจผิดมาตรา ๑๕๗ ดวย ้
13
เพราะเกิด “หนาที
้ ่” แลว้ การกระทาดังกลาวจึ
่ งเป็ นการ
ปฏิบัติหรือละเว้นการปฏิบัตห
ิ นาที
้ ่โดยมิชอบ เพื่อให้เกิดความเสียหายแกผู ้ ่งผูใดแล
่ หนึ ้ ้ว

มาตรา ๑๖๖ เจาพนั

้ กงานละทิ้งงาน
มาตรา ๑๖๖ ผูใดเป็
้ นเจาพนั
้ กงาน ละทิ้งงานหรือกระทาการอยางใด่ ๆ เพื่อให้งานหยุดชะงักหรือ
เสียหาย โดยรวมกระท
่ าการเช่นนัน ้ ดวยกั
้ ่ ้าคนขึ้นไป ตองระวางโทษจ
นตัง้ แตห ้ าคุกไมเกิ
่ น ๕ ปี หรือปรับไมเกิ
่ น
๑๐๐,๐๐๐ บาท หรือทัง้ จาทัง้ ปรับ

ถาความผิ
้ ดนัน
้ ไดกระท
้ าลงเพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในกฎหมายแผนดิ
่ น เพื่อบังคับรัฐบาลหรือเพื่อ
ขมขู
่ ประชาชน
่ ผูกระท
้ า ตองระวางโทษจ
้ าคุกไมเกิ
่ น ๑๐ ปี และปรับไมเกิ
่ น ๒๐๐,๐๐๐ บาท

13
จิตติ ติงศภัทิย,์ กฎหมายอาญา ภาค ๒ ตอน ๑ , น. ๓๑๘.

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 12 of 14
 เลข ชื่อมาตรา อัตราโทษ
มาตรา
๑๔๗ เจ้าพนักงานยักยอกทรัพย์ ต้องระวางโทษจาคุกตัง้ แต่ ๕ ปี ถึง
★★★ ๒๐ ปี หรือจาคุกตลอดชีวิต และ
ปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง
๔๐๐,๐๐๐ บาท
๑๔๘ เจาพนั
้ กงานใช้อานาจในตาแหนงโดยมิ
่ ชอบ ขมขื
่ นใจผูอื
้ ่น ตองระวางโทษจ
้ าคุกตัง้ แต่ ๕ ปี ถึง
★★★ ให้มอบทรัพยสิ
์ น หรือประโยชนอื
์ ่ นใดให้แกตน
่ ๒๐ ปี หรือจาคุกตลอดชีวิต และ
ปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง
๔๐๐,๐๐๐ บาท หรือประหารชีวิต
๑๔๙ เจาพนั
้ กงานเรียกหรือรับสินบน ตองระวางโทษจ
้ าคุกตัง้ แต่ ๕ ปี ถึง
★★★ ๒๐ ปี หรือจาคุกตลอดชีวิต และ
ปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง
๔๐๐,๐๐๐ บาท หรือประหารชีวิต
๑๕๐ เจาพนั
้ กงานกระทาการหรือไมกระท ่ าการอยางใดใน
่ ตองระวางโทษจ
้ าคุกตัง้ แต่ ๕ ปี ถึง
ตาแหนง่ โดยเห็นแกสิ
่ นบน ซึ ่ ง ได เรี
้ กหรือรับไวก
ย ้ อนหน
่ า้ ๒๐ ปี หรือจาคุกตลอดชีวิต และ
นัน
้ ปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง
๔๐๐,๐๐๐ บาท
๑๕๑ เจาพนั
้ กงานใช้อานาจในตาแหนงโดยทุ
่ จริต จัดการทรัพย์ ตองระวางโทษจ
้ าคุกตัง้ แต่ ๕ ปี ถึง
★★★ อันเป็ นการเสียหาย ๒๐ ปี หรือจาคุกตลอดชีวิต และ
ปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง
๔๐๐,๐๐๐ บาท
๑๕๒ เจ้าพนักงานมีส่วนไดเสี
้ ยเนื่องด้วยกิจการที่ตนมีหนาที
้ ่ ต้องระวางโทษจาคุกตัง้ แต่ ๑ ปี ถึง
จัดการ หรือดูแล ๑๐ ปี และปรับตัง้ แต่ ๒๐,๐๐๐
บาท ถึง ๒๐๐,๐๐๐ บาท
๑๕๓ เจาพนั
้ กงานจายทรั
่ พยเกิ
์ นกวาที
่ ่ควรจาย
่ ตองระวางโทษจ
้ าคุกตัง้ แต่ ๑ ปี ถึง
๑๐ ปี และปรับตัง้ แต่ ๒๐,๐๐๐
บาท ถึง ๒๐๐,๐๐๐ บาท
๑๕๔ เจาพนั้ กงานเรียกเก็บหรือไมเรี ่ ยกเก็บภาษี หรือ ตองระวางโทษจ้ าคุกตัง้ แต่ ๕ ปี ถึง
คาธรรมเนี
่ ยม หรือเงินอื่นใดโดยทุจริต หรือโดยทุจริต ๒๐ ปี หรือจาคุกตลอดชีวิต และ
กระทาหรือไมกระท ่ าการอยางใดเพื่ ่ อให้ผูมี
้ หนาที ้ ต
่ องเสี
้ ย ปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง
ภาษีหรือคาธรรมเนี
่ ยมไมต ่ องเสี
้ ย หรือเสียนอย ้ ๔๐๐,๐๐๐ บาท
๑๕๕ เจาพนั ้ กงานโดยทุ จ ริ
ต กาหนดราคาทรั พ ย สิ
์ หรือสินคา้
น ตองระวางโทษจ ้ าคุกตัง้ แต่ ๕ ปี ถึง
เพื่อให้ผูต ้ องเสี
้ ยภาษีหรือคาธรรมเนี
่ ยมไมต ่ องเสี
้ ยหรือเสีย ๒๐ ปี หรือจาคุกตลอดชีวิต และ
นอย ้ ปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง
๔๐๐,๐๐๐ บาท
๑๕๖ เจาพนั
้ กงาน โดยทุจริต แนะนาหรือกระทาการหรือไม่ ตองระวางโทษจ ้ าคุกตัง้ แต่ ๕ ปี ถึง
กระทาการอยางใด ่ เพื่อให้ละเวนการลงรายการหรื
้ อลง ๒๐ ปี หรือจาคุกตลอดชีวิต และ
รายการเท็จในบัญชี แกไขบั ้ ญชี หรือซอนเร
่ น
้ หรือทา ปรับตัง้ แต่ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ถึง
หลักฐานในการลงบัญชีอันจะทาให้มิตองเสี ้ ย ภาษีหรือ ๔๐๐,๐๐๐ บาท
คาธรรมเนี
่ ยม หรือเสียนอย ้
๑๕๗ เจาพนั้ กงานปฏิ บ ต
ั ห
ิ รื อ ละเว นการปฏิ
้ บต ั ิหนาที
้ ่โดยมิชอบ ตองระวางโทษจ
้ าคุกตัง้ แต่ ๑ ปี ถึง
★★★ เพื่อให้เกิดความเสียหายแกผู ่ ใด
้ หรือปฏิบัติหรือละเว้นการ ๑๐ ปี หรือปรับตัง้ แต่ ๒๐,๐๐๐
ปฏิบัติหนาที
้ โ
่ ดยทุ จ ริ
ต บาท ถึง ๒๐๐,๐๐๐ บาท หรือทัง้
จาทัง้ ปรับ

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 13 of 14
๑๕๘ เจาพนั
้ กงานทาให้เสียหาย ซอนเร ่ ้ เอาไปเสีย ซึง่
น ตองระวางโทษจ
้ าคุกไมเกิ
่ น ๗ ปี
ทรัพยสิ์ นหรือเอกสารซึ่งตนมีหนาที ้ ป ่ กครองหรือรักษา และปรับไมเกิ ่ น ๑๔๐,๐๐๐ บาท
๑๕๙ เจาพนั
้ ก งานท าให้ เสี ยหายซึ ่ ง ตราหรื อเครื่องหมายอันเจา้ ตองระวางโทษจ
้ าคุกไมเกิ
่ น ๕ ปี
พนักงานไดประทั ้ บไว้ทีท ่ รัพยหรื ์ อเอกสารเพื่อเป็ นหลักฐาน หรือปรับไมเกิ ่ น ๑๐๐,๐๐๐ บาท
ในการยึดหรือรักษาสิ่งนัน ้ หรือทัง้ จาทัง้ ปรับ
๑๖๐ เจ้าพนักงานใช้ดวงตราหรือรอยตราอันมิชอบด้วยหนาที ้ ่ซงึ่ ต้องระวางโทษจาคุกไมเกิ ่ น ๕ ปี
ทาให้ผูอื้ ่ นเสี ยหาย หรือปรับไมเกิ ่ น ๑๐๐,๐๐๐ บาท
หรือทัง้ จาทัง้ ปรับ
๑๖๑ เจาพนั
้ กงานปลอมเอกสาร ตองระวางโทษจ
้ าคุกไมเกิ่ น ๑๐ ปี
★★★ และปรับไมเกิ ่ น ๒๐๐,๐๐๐ บาท
๑๖๒ เจาพนั
้ กงานทาเอกสารเท็จ ตองระวางโทษจ
้ าคุกไมเกิ ่ น ๗ ปี
★★★ และปรับไมเกิ ่ น ๑๔๐,๐๐๐ บาท
๑๖๓ เจ้าพนักงานไปรษณียปฏิ
์ บตั ห
ิ นาที
้ ่มิชอบ ต้องระวางโทษจาคุกไมเกิ ่ น ๕ ปี
หรือปรับไมเกิ ่ น ๑๐๐,๐๐๐ บาท
หรือทัง้ จาทัง้ ปรับ
๑๖๔ เจาพนั
้ กงานเปิ ดเผยความลับ ตองระวางโทษจ
้ าคุกไมเกิ ่ น ๕ ปี
★★★ หรือปรับไมเกิ ่ น ๑๐๐,๐๐๐ บาท
หรือทัง้ จาทัง้ ปรับ
๑๖๕ เจาพนั
้ กงานป้องกันหรือขัดขวางมิให้การเป็ นไปตาม ตองระวางโทษจ้ าคุกไมเกิ ่ น ๑ ปี
กฎหมาย หรือคาสัง่ หรือปรับไมเกิ ่ น ๒๐,๐๐๐ บาท
หรือทัง้ จาทัง้ ปรับ
๑๖๖ เจ้าพนักงานละทิ้งงาน ต้องระวางโทษจาคุกไมเกิ ่ น ๕ ปี
หรือปรับไมเกิ ่ น ๑๐๐,๐๐๐ บาท
หรือทัง้ จาทัง้ ปรับ
ตองระวางโทษจ ้ าคุกไมเกิ ่ น ๑๐ ปี
และปรับไมเกิ ่ น ๒๐๐,๐๐๐ บาท

กฎหมายอาญา หมวด ๒ ความผิดต่อตาแหนงหน่ าที

้ ่ราชการ ม.๑๔๗-๑๖๖
โดย นางสาวธันยพร จันตะเภา
Page 14 of 14