Professional Documents
Culture Documents
GRAMMARLAND
Ingliz tili grammatikasi
Kitobni yozishda:
- Raymond Murphy “Essential Grammar in Use” (part I),
- Raymond Murphy “English Grammar in Use” (part II),
- Kachalova, Izrailovich “English”,
- M. Hewings “Advanced Grammar in Use”,
- V.L. Kaushanskaya “A Grammar of The English Language”,
- Betty Schrampfer Azar ‘’English Grammar’’ third edition,
- G. Alexander “Longman English Grammar Prictice”,
- Stuart Redman “English Grammar in Use”,
- Malcolm Mann “Destination B2”,
- Andrusiak I.V. “The Use of Articles in English”,
- Jennifer Seidl & W.McMordie “English idioms”,
- Michael McCarthy, “English vocabulary in Use”,
- Oxford advanced learner’s dictionary 8th edition,
- Muhammad G’apporov “Ingliz tili grammatikasi”,
- O’tkir Yusupov ” A Universal Grammar of The English
Language”,
www.fluent-english.ru ,
www.englishleaner.com
www.eslcafe.com
www.testland.ru
www.english4you.com internet sahifalari va boshqa manbalardan
foydalanildi.
-2-
The Noun
Ot
Shaxs, buyum, hodisa yoki joyning nomini ifodalab Who? What? Savollaridan
biriga javob bo’luvchi so’zlarga The Noun (Ot) deyiladi.
Otlar shakliga ko’ra sodda, yasama va qo’shma otlarga bo’linadi:
Sodda otlar: Hech qanday qo’shimcha olmay faqat bitta so’zdan iborat otlar sodda
otlardir:
A book kitob a pen ruchka a school maktab a table stol
Yasama otlar: So’z yasovchi qo’chimchalar yordamida yasalgan otlar yasama otlar
deyiladi. Eng ko’p ishlatiladigan ot yasovchi qo’shimchalarga quyidagilar kiradi:
Old qo’shimchalar (prefixes)
auto - self: autobiography, automobile, autosave, automat
bi - two: bicycle, bilinguality, biangularity
cent, centi - hundred: centenary, centimetre
co - with, together: co-pilot, cooperation, co-author
con - with, together: context, contemporary
contra - against, opposite: contraflow, contra-injection, contraception
counter - against, opposite: counterrevolution, counterattack
deci - one tenth: decilitre, decimal, decillion
dis - reverse or opposite: discomfort, displeasure
ex - former: ex-wife, ex-president
fore - front: foreground, forehead
kilo - thousand: kilogram, kilowatt
maxi - most; very large: maximum
mega - million; very large: megabyte, megabucks
micro - very small: microchip
mid - in the middle of: mid-afternoon, midnight
milli - thousandth: millisecond, millimeter
mini - small: miniskirt, minibus
mono - one;single: monorail
non - not: nonsense, non-smoker, non-stop
nona - nine: nonagon
octa - eight: octagon
penta - five: pentagon
pre - before: preview
quad - four: quadruple, quadruplet
semi - half: semicircle
septa - seven: septagon
sub - below: subway, subtitles
super - extremely; more than:superman
tele - far; over a long distance: telecommunications
tri - three: triangle, tricycle
-3-
uni - one:single: uniform, unicell
Suffixes
-age a process or state: storage, shortage
-ance, an action, process or state:appearance, performance
-ence an action, process or state:intelligence, existence
-ancy an action, process or state:pregnancy
-ency an action, process or state:efficiency
-ant a person who does sth:assistant, immigrant
-ent a person who does sth:student
-ation a state or action:examination, organization
- dom a state or process: wisdom, freedom,boredom
-ee a person to whom sth is done:employee, trainee
-er a person who does sth: rider, painter, banker, driver
-ess a woman who does sth as a job:waitress, actress
-hood a stare, often during a particular period of time:childhood, motherhood
-ian a person who does sth as a job or hobby:historian, comedian, politician
-ist 1) a person who has studied sth or does sth as a job:artist, scientist, economist
2) a person who believes in sth or belongs to a particular
group:capitalist,pacifist, feminist
-ion a state or process:action, connection, exhibition
-ment a state, action or quality:development, arrangement
-ness a state or quality:kindness, happiness, weakness
-ology the study of a subject:biology, psychology, zoology
-or a person who does sth, often as a job: actor, conductor
-ship showing status:friendship, membership, citizenship
Qo’shma otlar: tarkibida bittadan ortiq so’z yoki predlog bo’lgan otlar qo’shma
otlardir:
postman – pochtachi mother-in-law - qaynona
aircraft – samolyot sunlight – quyoshnuri
go-between - dallol marry-go-round - karusel
forget-me-not - gul turi walking-stick - hassa
Otlar atoqli (proper) va turdosh (common) otlarga bo’linadi.
Proper Nouns: Shaxs, buyum, voqea yoki joylarga atab qo’yilgan otlardir. Masalan:
Bukhara, Uzbekistan, The Pacific Ocean, Tom, World War II va hokazo.
Common Nouns: Bir xil turdagi otlarning umumiy nomidir.
Masalan: a book, a lesson, a friend, a town, sugar, water, fire, a building,…
Otlar sanaladigan (Countable) va sanalmaydigan (Uncountable) bo’lishi
mumkin.
Countable Nouns: Odatda donalab sanaladigan otlardir. Masalan: a pen, a hen, a
boy, a book, a house, an apple…
Ularning birlik(singular) va ko’plik (plural) shakllari mavjud. Bu otlar odatda biror-
bir ko’rsatgich bilan ishlatiladi. Ko’rsatgichlarsiz kelmaydi.
I have got a pen. Menda ruchka bor.
Can you give me your book? Menga kitobingni bera olasanmi?
-4-
Ko’rsatgich odatda otdan oldin keladi. Ammo ot oldida sifat kelsa, ko’rsatgich sifatdan oldinga
chiqadi:
I have got a black pen. Menda qora ruchka bor.
Can you give me your English book? Menga ingliz tili kitobingni bera olasanmi?
(noaniq artikl sifat oldiga chiqqanda o’sha sifatning birinchi harfiga muvofiq ishlatiladi:
A book an interesting book (a interesting book EMAS)
-6-
Shu kabi otlarga quyidagilar kiradi: competition(1. musobaqa 2.bahs,munozara),
glass (1. stakan 2. shisha), grammar(1.grammatika kitob 2. grammatika), jam( 1.
to’da, uyum 2. murabbo), paper( 1. gazeta; ilmiy ish, yozma ish 2. qog’oz),
property(1. xususiyat, fazilat, xislat 2.mol-mulk ), room(1. xona 2. joy), sight(1.
manzara 2. ko’rish qobiliyati), speech(1. ma’ruza, nutq 2.so’zlay bilish qobiliyati),
work(1. ilmiy yoki ijodiy ish: rasm, kitob, diplom ishi… 2.ish).
Agar ushbu otlar guruh a’zolarini emas mavhum ot bo’lib kelganida ular
birlikda ishlatiladi (nisbiy olmosh which bilan keladi):
- My family, which is the biggest in town, Shaxardagi eng katta hisoblangan
consists of eight girls and seventeen boys. oilam, sakkiz qiz va 17 ta o’g’ildan
iborat.
- The average family, whichhas four To’rtta kishidan iborat o’rtacha oilaga
members, needs to have 200$ a month. oyiga 200$ kerak bo’ladi.
-8-
(-sh, -ch, - ss , - ese bilan tugagan millat nomalari aniq artikl bilan kelib butun
millatni ifodalab ko’plik ma’nosida keladi, lekin ko’plik qo’shimchasini
olmaydi:
The English, The French, The Dutch, The Swiss, The Chinese, The Japanese …
Faqat ko’plik shakli mavjud, ammo birlikda ham ko’plikda ham ishlatiladigan
otlar:
works, zavod Swiss, Shvedsariyalik species tur nav
means, vosita series, seriya; ketma- ( hayvonlarga
barracks, kazarma ketlik, qator. nisbattan)
crossroads, chorraha
- My father works at a new works Mening otam yangi zavodda ishlaydi.
- There are many works in our district. Bizning tumanda zavodlar ko’p.
-9-
Put some sugar in my tea. Choyimga biroz shakar soling.
He usually gives me good advice. U odatda menga yaxshi maslahat
beradi.
What is the news? Nima yangilik?(yangiliklar emas)
- 11 -
Otlarda rod
Ingliz tilida rod rus tili kabi murakkab emas.
Ba’zi otlarning qaysi rodga tegishli ekanligini ko’rsatish
boy-friend girl-friend
he-cousin she-cousin
he-wolf she-wolf
actor actress
host hostess
poet poetess
waiter waitress
lion lioness
tiger tigress
nephew niece
Hero heroine
THE ADJECTIVE
Sifat
Shaxs yoki buyumning rangini, ta’mini, belgi-xususiyatini, hajm-o’lchovini
bildirgan so’zlar sifat deyiladi.
- 14 -
much, many, far, a bit, a little, even (yanayam ma’nosida) so’zlaridan keyin
sifatning qiyosiy darajasi kelib, bular ma’noni kuchaytirib keladi.
- Tom is taller than you. Tom senga qaraganda uzunroq.
- You’re much better today. Siz bugun ancha yaxshiroqsiz.
- It was the worst week in the history of Bu Yevropa tarixidagi eng yomon
Europe - and there were many more to follow. hafta edi – va hali sodir
bo’ladigan narsa ancha ko’p edi.
- Can you speak a bit (a little) louder, please! Biroz balandroq gapirolmaysizmi,
iltimos.
- The next day he did his work even better. Keyingi kun u o’z ishini yanayam
yaxshiroq bajardi.
Orttirma darajaning signallari sifatida quyidagilarni keltirish mumkin:
of -ning among orasida one of -dan biri
in -dagi ever biror marta … I have mendagi
- He is one of the best friends of mine. U mening eng yaxshi
do’stlarimdan biri.
- She is the most beautiful among her friends. U dugonalari orasidan eng
chiroylisi.
- Bill Gates is the richest man in the world. Bill Gates dunyodagi eng boy
inson.
- It’s the most interesting book I’ve ever read. Bu men o’qigan kitoblar ichidan
eng qiziqarlisi.
Lekin:
- There is a beautiful girl among my friends. Do’stlarim orasida bir chiroyli qiz
bor.
- There is a rich man in the world whom I know. Dunyoda men taniydigan bir boy
odam bor.
And teng bog’lovchisi bilan bog’langan sifatlar agar hech qanday signal
kelmaganda ikkalasi ham qiyosiy darajada bo’ladi va o’zgarib borayotgan
holatni ifodalaydi:
- The price of cars is getting cheaper and cheaper. Mashinalarning narxi
borgan sari arzonlashib
boryapti.
Biror bir signal kelganda o’sha signal ifodalaydigan darajada bo’ladi:
- Susan is the youngest and the most beautiful Suzan shaxrimizdagi eng yosh va
girl in our town. eng go’zal qiz.
- Susan is a young and beautiful girl. Suzan yosh va chiroyli qiz.
Qiyosiy va orttirma darajadagi sifatlar aniqlab kelgan otlar tushib qolganda
sifat otlashib keladi. Bunda otlashgan sifat artikl olishi mumkin va odatda of
predlogi ishlatiladi:
John is the cleverest of the boys. Jon bolalarning eng aqllisi.
He is the youngest of these two boys. U o’sha ikki bolaning eng yoshi.
- 15 -
Bunda Past Participle shaklidagi sifatning ma’nosi majhul nisbatdagi fe’lga yaqin
bo’ladi, Gerund shaklidagi sifatniki esa aniq nisbatdagi fe’lga:
- Can you see that broken cup? Ana u singan chashkani
ko’ryapsanmi?
- A rolling stone gathers no moss. Dumalayotgan toshni zah o't
bosmas.
Aktiv Passiv
Interesting - qiziqarli Interested - qiziqqan
Tiring - charchatadigan Tired - charchagan
Worrying - xavotirlantiradigan Worried - xavotirlangan
Ishlatilishi:
Qiyosiy daraja odatda 2 shaxs, predmet yoki guruh o’rtasida bo’lishi mumkin:
I am older than you. Mening yoshim senikidan kattaroq.
(ba’zan than bilan kelib undan ortig’ida ham ishlatilishi mumkin)
Mary was more beautiful than Mary uchchala opasiga qaraganda chiroyliroq
her three sisters edi.
*His car is better than any car in the town. Uning mashinasi shaxardagi har qanday
mashinadan yaxshiroq.
Orttirma daraja esa odatda 3 yoki undan ortiq shaxs, predmet yoki guruh
o’rtasida ishlatiladi:
My brother has three sons and Akamning 3 ta o’g’li bor va Nick ularning
Nick is the tallest son among them. ichidan eng bo’yi uzuni.
Sifatlarning ozaytirma darajasini hosil qilish uchun sifatlar oldiga less, the
least so’zlarini qo’yamiz:
Pleasant less pleasant the least pleasant
Yoqimli unchalik yoqimli emas eng yoqimsiz
- It is the least pleasant thing I’ve ever done. Bu hayotimda qilgan eng
yoqimsiz ish.
Ikkita bir xil darajadagi sifatni teng qiyoslash uchun oddiy darajadagi sifatni
as … as o’rtasiga qo’yamiz:
- You are as clever as my brother. Sen xuddi meni ukam kabi
aqllisan.
Bo’lishsiz gapda esa not so … as (ba’zan not as… as) ishlatiladi:
- You are not so clever as my brother. Sen meni ukam kabi aqlli
emassan.
Bir necha martalab qiyoslashda as…as dan oldin twiceikki marta,three times
uch marta ,... so’zlari qo’yiladi:
- My room is twice as wide as yours. Mening xonam senikidan 2 marta
keng.
As … as o’rtasida ba’zan ot ham kelishi mumkin. Bunda, agar ot sanaladigan
bo’lsa o’sha ot oldida many, agar sanalmaydigan bo’lsa much qo’yiladi:
I have as much knowledge as you have. Mening ham seningcha bilimim
bor.
I want to have as many books asI saw Men Piternikida ko’rganim kabi
- 16 -
at Peter’s. ko’p kitoblarim bo’lishini
xohlayman.
When we took a three day trip to Detroit O’tgan oyda Detroytga uch kunlik
last month, we took twice as many clothes sayohatga chiqqanimizda, bizga
as we needed. keragidan ikki barobar ko’p kiyim
olib chiqdik.
(Ba’zan otni takrorlamaslik uchun many yoki much ning o’zi ham kelishi mumkin):
I have a lot of pens. I can give you Mening ruchkalarim ko’p. Senga
as many as you like. xohlaganingcha berishim
mumkin.
Your father is very rich. Ask him as much as Otang juda boy. Undan mashina
you need to buy a car. olishing uchun qancha kerak
bo’lsa, shuncha so’ra.
As… as possible:
As quick as possible iloji boricha tezroq
As short as possible iloji boricha kaltaroq.
(lekin ravish bo’lganda as quickly as possible bo’ladi)
Try to do it as quickly as possible. Buni iloji boricha tezroq
bajarishga harakat qil.
Ikkinchi buyum tushib qolganda ikkinchi as ham tushib qoladi:
- He is twice as old. Uning yoshi 2 marta katta.
2 marta kam iborasi quyidagicha yasaladi:
- I’ve half as many English books as French Mendagi Ingliz tili kitoblari
Fransuz tili kitoblaridan 2 marta
kam.
- He is half my age. Uning yoshi mening yoshimdan 2
marta kichik.
Ba’zan ikkita qiyosiy darajadagi sifat and bilan bog’lanib o’sha holatning
o’zgarib borishini ko’rsatadi (odatda continous zamonlar bilan keladi):
- It’s winter. The days are becoming colder Hozir qish. Kunlar borgan sari
and colder. sovib boryapti.
All is getting worse and worse day by day. Hamma narsa kundan kun
yomonroq bo’lib borayapti.
- 17 -
Qo’sh qiyoslash
The + sifatning qiyosiy … , the + sifatning qiyosiy … Qancha …, Shuncha.
darajasi darajasi
The bigger they are, the harder they fall. Qanchalik katta bo’lsalar,
shunchalik qattiq yiqiladilar.
The harder you work, the more you will earn. Qancha qattiq ishlasang, shuncha
ko’p pul topasan.
Enough so’zi sifat va ravishlarni aniqlab kelganda ulardan keyin keladi:
- You’re not old enough to marry. Sen turmushga chiqish uchun hali
yetarlicha katta emassan.
Enough otlardan odatda oldin keladi va ko’rsatgich hisoblanadi, (ba’zan keyin ham
kelishi mumkin):
- Do you have enough sugar for the cake? Pirog uchun yetarlicha
shakaringiz bormi?
Sifatlarning tartibi
Ko'rsatgich
O’lcham,
Material
Maqsad
uzunlik
chiqish
Sanoq
hajm,
Tartib
sonlar
sonlar
Kelib
Rang
Fikr
OT
The /first /two /beautiful /wide /black /russian /wooden /writing /table.
Birinchi ikkita chiroyli keng qora rus yog’och yozuv stoli.
Two beautiful uzbek girls. Ikkita chiroyli o’zbek qizi.
A long wooden stick. Uzun yog’och tayoq.
- 18 -
The Adverb
Ravish
Ravishlarning turlari
1. O’rin-joy ravishlari:here shu (bu) yerda, there u yerda where qayerda, qayerga,
inside ichida, ichiga, outside tashqarida, tashqariga, above yuqorida, yuqoriga,
below pastda, pastga, somewhere, anywhere biror joyda, biror joyga, nowhere
hech qayerda, elsewhere boshqa biror joyda va boshqalar.
Somewhere ravishi bo’lishli gaplarda ishlatiladi:
I left my umbrella somewhere. Men soyabonimni qayerdadir qoldiribman.
Anywhere asosanso’roq va bo’lishsiz gaplarda ishlatiladi:
Are you going anywhere tomorrow? Sen ertaga biror joyga boryapsanmi?
Nowhere asosan qisqa javoblarda ishlatiladi:
- Where did you go after supper? Kechki ovqatdan keyin qayerga bording?
- Nowhere. Hech qayerga.
Boshqa hollarda nowhere ravishi kam ishlatiladi, uning o’rniga not … anywhere
ishlatiladi:
- They went nowhere after supper = They did not go anywhere after supper.
Nowhere dan keyin fe’l bo’lishli shaklda keladi, chunki ingliz tilida bitta gapda
faqat bitta inkor bo’lishi mumkin.
2. Payt ravishlari:now hozir, endi when –da, vaqtida, paytda then so’ngra, o’shanda
today bugun yesterday kecha tomorrow ertaga before oldin, ilgari lately yaqinda,
so’nggi paytlarda recently yaqinda, shu kunlarda, once bir kun ever biror vaqt, biror
marta never hech qachon always har doim sometimes ba’zan, goho already
allaqachon yet hali, allaqachon still hali ham, haligacha since dan buyon va
boshqalar.
Never ravishi bilan bo’lishli shakldagi fe’l keladi, chunki ingliz tilida bitta
gapda faqat bitta inkor kelishi mumkin.
- I have never been there. Men u yerda hech qachon
bo’lmaganman.
Yet ravishi bo’lishsiz gaplarda hali, hali ham deb tarjima qilinadi:
- Where is Tom? - He isn’t here yet. - Tom qayerda? - U hali bu yerda emas.
It hasn’t stopped raining yet. Hali yomg’ir yog’ishdan to’xtagani yo’q.
- 19 -
Lekin: Bo’lishli so’roq gaplarda allaqachon ma’nosida ishlatiladi (bunda ‘ha’
javobi kutiladi):
- Are you ready to go yet? Ketishga allaqachon tayyordirsiz?
- Not yet. Wait a moment. Hali emas. Bir lahza kuting.
Already ravishi ham allaqachon ma’nosida darak va so’roq gaplarda
ishlatiladi. So’roq gaplarda ishlatilganda, yet dan farqli ravishda biror ish-
harakatning bunchalik tez sodir bo’lganiga ajablanish, hayratlanish ni
ifodalaydi.
- Have you finished your work yet? Siz ishingizni allaqachon tugatgandirsiz?
- Have you already finished your work? Siz ishingizni allaqachon tugatib
bo’ldingizmi? (darrov-a?)
3. O’lchov va daraja ravishlari: much ko’p little kam very juda too o’ta so shunday
enough yetarli hardly, scarcely arang, zo’rg’a nearly, almost deyarli va boshqalar.
a) much ravishi ko’p ma’nosida so’roq va bo’lishsiz gaplarda ishlatiladi. Darak
gaplarda uning o’rniga a lot, a great deal kabilar ishlatiladi.
Much ravishi darak gaplarda very, rather, too, so, as, how kabilar bilan birgalikda
kelishi mumkin:
- He reads very much. U juda ko’p o’qiydi.
- He plays football too much. U juda ko’p futbol o’ynaydi.
b) little ravishi oz ma’nosida xuddi much kabi darak gaplarda very, rather, too, so,
as, how kabilar bilan keladi. Little yuqoridagi ravishlarsiz kelganda uning o’rniga
not… much ishlatiladi:
- I usually read books very little. Men odatda kitoblarni juda kam o’qiyman.
- He does not read much. U ko’p o’qimaydi.
c) hardly, scarcely ravishlari ko’pincha any, anybody, anything, anywhere, ever
so’zlari bilan birga keladi. Bunda ular o’zbek tiliga bo’lishsiz shaklda, yo’q desa
ham bo’ladi, deyarli deb tarjima qilinadi:
- There were hardly (scarcely) any Ko’chada deyarli hech kim yo’q edi.
people in the street.
Agar hardly gapning boshida kelsa, gap inversiyaga uchrab, hardly dan keyin
fe’l keladi:
- Hardly had she gone to sleep than it was time to get up again.
d) nearly va almost ravishlari darak gaplarda ishlatiladi. Bu ravishlar fe’lga
aloqador bo’lib kelganida sal qoldi deb tarjima qilinadi:
- I have nearly (almost) finished my work. Men ishimni deyarli tamomlagan edim.
- I nearly (almost) made a mistake. Xato qilishimga sal qoldi.
- I nearly (almost) fell. Yiqilib tushishimga sal qoldi.
Nearly va almost ravishlari odatda bo’lishsiz fe’llar bilan ishlatilmaydi.
4. Holat ravishlari:well yaxshi, fast, quickly tez, tezlik bilan slowly asta, sekin,
sekinlik bilan quietly tinch, tinchgina easily osonlik bilan, osongina va boshqalar.
Bu turdagi ravishlarning ko’pchiligi sifatga –ly qo’shimchasini qo’shish orqali
yasaladi.
5. too, also, either, else, only, even so’zlari ham ravishlardir.
- 20 -
Too ravish va sifatlardan oldin kelganda juda, o’ta deb; bo’lishli gaplarning
oxirida kelganda ham deb tarjima qilinadi. Either ham gapning oxirida ham
deb tarjima qilinadi. Too dan farqi bo’lishsiz gaplarda ishlatiladi:
- I shall be there too. Men ham u yerda bo’laman.
- I shan’t be there either. Men ham u yerda bo’lmayman.
Also ham too kabi darak va so’roq gaplarda ishlatiladi, ham deb tarjima
qilinadi. Odatda ega yoki yordamchi fe’ldan keyin keladi:
- They also agreed with me. Ular ham mening fikrimga qo’shilishadi.
Else yana ma’nosida so’roq olmoshlari va ravishlar bilan hamda some, any,
no ishtirokida yasalgan gumon olmoshlari va ravishlar bilan keladi:
- What else must I do? Yana nima qilishim kerak?
- Ask somebody else about it. Bu haqda yana biror kishidan so’rab ko’ring.
Ergash gaplarni bosh gap bilan bog’lash uchun quyidagi ravishlar ishlatiladi:
When–da, paytida,whereqayerda, o’sha yerdawhynima sababdan,how
qanday qilib.
- He came when I was busy. U men bandligimda keldi.
- I don’t know where he lives. U qayerda yashashini men bilmayman.
- I can’t understand why he is late. U nimaga kech qolayotganini tushuna
olmayman.
- I want to know how you do it. Buni qanday bajarishingni bilishni istayman.
Once if kabi agar … sa ma’nolarida kelib, gaplarni bog’laydi:
- Once you have promised you Agar va’da bergan bo’lsangiz, uni bajarishingiz
must do it. kerak.
Ravish shakllari
Ravishlarning 2 xil shakli mavjud:
1) sodda ravishlar;
2) yasama ravishlar.
Sodda ravishlar – hech qanday qo’shimcha olmasdan yasalgan ravishlardir:
here, there, now, almost, soon…
Yasama ravishlar – sifat yoki boshqa so’z turkumlariga – ly qo’shimchasini
qo’shish orqali yasalgan ravishlardir: easily, quietly, slowly; daily, weekly,
monthly…
Fast, long, far, little, much, early kabi bir qancha ravishlar xuddi shu
shaklida sifatlardan farq qilmaydi. Ularni farqlashda gapda bajargan
vazifasiga e’tibor berish kerak. Sifat otni aniqlaydi, ravish fe’lni:
Sifat Ravish
He took a fast train to London. He speaks very fast.
U Londonga tez yurar poyezdda bordi. U juda tez gapiradi.
He has gone to a long journey. Have you been waiting long?
U uzoq sayohatga ketdi. Siz anchadan beri kutayapsizmi?
- 21 -
Ayrim ravishlar ikki xil shaklga ega: birinchisi shu shakldagi sifatning shakli
bilan bir xil, ikkinchisi esa –ly qo’shimchasi bilan tugaydi. U holda –ly bilan
tugagan ravishning ma’nosi sifat bilan bir xil shakldagi ravishdan farq qiladi:
Sifat Sifat bilan bir xil shakldagi -ly qo’shimchasi
ravish bilan tugagan ravish
He is a hard worker He works hard I could hardly
U tirishqoq ishchi U qattiq ishlaydi. understand him.
Men uni zo’rg’a
tushundim.
He returned in the late I went to bed late last night. I have not seen him
autumn. Men kecha kech yotdim. lately.
U kech kuzda qaytib keldi. Men uni keyingi
paytlarda ko’rganim
yo’q.
He is studying the story of He lives quite near to me. It’s nearly five
the Near East. U menga juda yaqin joyda o’clock.
U Yaqin sharq tarixini yashaydi. Soat qariyb besh.
o’rganayapti.
Ravishlarning darajalanishi
Ingliz tilida ravish darajalari bo’lsada, barcha ravishlar ham
darajalanavermaydi. Tarz, holat ravishlari, ba’zi payt ravishlari va boshqa bir
nechta ravishlargina gap mazmuni darajani talab qilsa, darajalanadi:
Bir bo’g’inli ravishlar va early ravishi qiyosiy darajada ravish oxiriga –er,
orttirma darajada –est qo’shimchasi qo’shib darajalanadi:
Fast-faster-fastest; hard–harder–the hardest, early-earlier-the earliest late, soon
Sifatga –ly qo’shimchasi qo’shib yasalgan ravishlar darajalanganda, ravish
oldiga qiyosiyda more, orttirmada most qo’yib darajalanadi:
Bravely-more bravely – most bravely; cautiously – more cautiously – most
cautiously
Quyidagi 3 ta ravish 2 yo’l bilan ham darajalanadi (lekin ikkinchi yasalish
odatiyroq):
Often – oftener more often oftenest most often
Quickly – quicker more quickly quickest most quickly
Slowly – slower more slowly slowest most slowly
- 23 -
Enough ravishi o’zi aniqlab kelgan sifat, ravish yoki fe’ldan keyin keladi:
- My coat is warm enough. Meni paltom yetarlicha iliq.
- You know English well enough Siz bu kitobni o’qish uchun ingliz tilini
to read this book. yetarlicha bilasiz.
- He didn’t work enough. U yetarlicha ishlamadi.
Lekin: Enough sifat bo’lib ham kelishi mumkin, unda enough otdan oldin keladi, ba’zan otdan
keyin ham kelishi mumkin:
- Don’t hurry, we have enough time Shoshilmang, bizning yetarlicha vaqtimiz bor.
(= time enough)
Gaplarda fe’llar bilan odatda ravish keladi, lekin quyidagi fe’llardan keyin
odatda sifat keladi:
Feel his etmoq –I feel good kayfiyatim yaxshi. (but: I feel well o’zimni yaxshi his
qilyapman (sog’man)).
Smell hidlamoq, hid taratmoq – Roses smell good Atirgullarning hidi yaxshi.
Taste ta’mi kelmoq – The hamburger tastes good Gamburger mazali ekan.
Sound eshitilmoq – It sounds very interesting Qiziqarliga o’xshaydi.
Seem tuyulmoq – It seems easy to you. Bu siz uchun osonga o’xshaydi.
Appear ko’rinmoq - Bright spark is a person who appears clever or witty
Look ko’rinmoq –Today you look beautiful Bugun ko’rinishingiz juda go’zal
Lekin: look qaramoqma’nosida ravish bilan keladi:
Don’t look at me so angrily, it’s not my fault. Menga bunchalik jahl bilan qarama,
bu mening aybim emas.
Bu fe’llar copular verbs deyiladi.
- 24 -
The Numeral
Son
Buyumning miqdorini yoki tartibini bildirgan so’zlar sonlardir.
Sonlar sanoq sonlar (cardinal numerals) va tartib sonlar (ordinal numerals)ga
bo’linadi:
Cardinal Numerals:
Sanoq sonlar predmetning miqdorini bildirib, how many? Nechta? So’rog’iga javob
bo’ladi.
One 1 Six 6 Eleven 11 Sixteen 16
Two 2 Seven 7 Twelve 12 Seventeen 17
Three 3 Eight 8 Thirteen 13 Eighteen 18
Four 4 Nine 9 Fourteen 14 Nineteen 19
Five 5 Ten 10 Fifteen 15 Twenty 20
13 dan 19 gacha bo’lgan sonlar –teen qo’shish orqali yasaladi.
20 dan 90 gacha sonlar –ty qo’shish orqali yasaladi.
O’nlik va ulardan keyin kelgan birliklar orasiga odatda chiziqcha qo’yiladi:
Twenty-one 21 Thirty-five 35
Twenty –two 22 Ninety-nine 99
A (one) hundred 100
A (one) hundred and one 101
A (one) thousand 1000
A (one) hundred thousand 100.000
A (one) million 1000.000
A (one) milliard (UK), a (one) billion (US) 1000.000.000
Bu sonlar oldidan two, three, four va boshqa sonlar kelganida ularga ko’plik
qo’shimchasi –s qo’shilmaydi:
Two hundred 200
Three thousand 3000
Lekin ulardan keyin kelgan ot ko’plikda fe’l esa birlikda ham ko’plikda ham bo’lishi
mumkin:
Five hundred dollars is enough for me to live a month.
Two thousand workers are enough to build 12 football stadiums in a year.
Hundred, thousand, million sonlari yuzlab, minglab, millionlab ma’nolarida
–s ni oladi:
Hundreds of students yuzlab talabalar.
Thousands of people minglab odamlar.
Uch xonali sonlarning o’nliklaridan oldin (agar ular bo’lmasa birliklaridan
oldin) and bog’lovchisi qo’yiladi:
567 five hundred and sixty seven
203 two hundred and three
6078 six thousand and seventy eight
- 25 -
2008 two thousand and eight
1651234 one million six hundred and fifty one thousand, two hundred and thirty
four
1400 one thousand four hundred.
Telefon nomerlarini aytishda har bir raqamni alohida o’qiladi:
5023456 five ou two three four five six
Telefon raqamining ketma ket kelgan ikkita raqamlari bir xil bo’lsa, ular oldidan
doubleikkita, qo’shaloq so’zi ishlatiladi:
3316111 double three one six one double one
Dozen – 12, score – 20:
Bular oldidan sanoq sonlar kelganda ularga –s qo’shilmaydi:
Two dozen eggs 24 ta tuxum (2 dujina tuxum)
Lekin: 12 talab, 20 talab iboralarida –s ni oladi:
Dozens of eggs 12 talab tuxumlar.
Ordinal numerals:
Tartib sonlar predmetning tartibini ko’rsatgan sonlardir.
The 1st the first birinchi
nd
The 2 the second ikkinchi
rd
The 3 the third uchinchi
th
The 4 the fourth to’rtinchi
th
The 5 the fifth beshinchi
th
The 6 the sixth oltinchi
th
The 7 the seventh yettinchi
th
The 8 the eighth sakkizinchi
th
The 9 the ninth to’qqizinchi
th
The 10 the tenth o’ninchi
th
The 11 the eleventh o’n birinchi
th
The 12 the twelfth o’n ikkinchi
…
The 20th the twentieth yigirmanchi
st
The 21 the twenty-first yigirma birinchi
nd
The 22 the twenty-second yigirma ikkinchi
…
The 100th the hundredth yuzinchi
th
The 1000 the thousandth minginchi
Tartib sonlar bilan kelgan otlar aniq artikl bilan ishlatiladi. Ba’zan ot tushib
qolganda ham aniq artikl saqlanib qoladi:
The second horse is better than the first. Ikkinchi ot birinchisidan
yaxshiroq.
Ba’zan tartib son oldidan noaniq artikl ham ishlatilishi mumkin, bunda tartib
sonning ma’nosi yana bir, boshqa bir deb tarjima qilinadi:
We have sent them a second telegram. Biz ularga yana bitta telegramma
yubordik.
A third man entered the room. Xonaga yana bir kishi kirdi.
Ot tartib sondan oldin kelganda tartib son sanoq songa aylanadi:
- 26 -
Part one birinchi qism
Chapter five beshinchi bob
Page twenty yigirmanchi bet
Number four to’rtinchi raqam
Classroom №5 beshinchi darsxona
Apartment 10 o’ninchi xonadon
Tram №5 beshinchi tramvay
Size forty shoes qirqinchi razmer poyabzal
Henry VIII Henry the Eighth
1/8 one eighth
3/7 three sevenths
2/5 two fifths
1/2
3 three and a half
Every third har uchtadan bittasi
317/509 three hundred and seventeen over five hundred and nine.
0.7 nought point seven nol butun yeti
4.8 four point eight to’rt butun sakkiz
Odatda birdan kichkina sonlardan keyin birlikdagi ot ishlatiladi:
Three quarters of a ton chorak tonna
0.1625 cm nought point one six two five of a centimeter 0.16 santimetr
Lekin ba’zan ko’plikdagi ot bilan ham kelishi mumkin:
0.1625 cm nought point one six two five centimetres
1 dan katta sonlardan keyin ko’plikdagi ot keladi:
1.3 millimetres (not 1.3 millimetre)
One and a half hours (not one and a half hour)
Quyidagi iborani ham eslab qoling: a…and a half: I’ve been waiting for an
hour and a half – Men sizni bir yarim soatdan beri kutyapman.
Kasr sonlardan keyin odatda birlikdagi fe’l ishlatiladi:
Three quarters of a ton is too much.
3.6 kilometres is about 2 miles
- 27 -
2 + 2 = 4 two plus two equals/is four.(formal)
7 – 3 = 4 three from seven is/leaves four.(formal)
3 × 4 = 12 three times four is twelve.
9 ÷ 3 = 3 nine divided by three equals/is three.
32 three squared
3
5 five cubed
10
6 six to the power of ten
50 % per cent (not per cents)
Vaqni aytish:
Og’zaki nutqda rasmiy
06:00 six o’clock (o) six hundred (hours)
06:05 five past six (o) six o five
06:10 ten past six (o) six ten
06:15 (a) quarter past six (o) six fifteen
06:30 half past six (o) six thirty
06:40 twenty to seven (o) six forty
06:45 (a) quarter to seven (o) six forty-five
06:55 five to seven (o) six fifty-five
10:12 twelve minutes past ten ten twelve
19:56 four minutes to eight nineteen fifty-six
- 28 -
The Pronoun
Olmosh
Olmoshlar quyidagi turlarga bo’linadi:
Kishilik olmoshi bosh kelishik shakllari gapda ega vazifasida keladi.I har
doim bosh harf bilan yoziladi. Boshqa olmoshlar yoki ot bilan uyushib
kelganda oxirida ishlatiladi:
Nick, you and I must be there at 7 o’clock. Nick, sen va men soat 7 da u
yerda bo’lishimiz kerak.
Does she speak English well? U ingliz tilida yaxshi gapiradimi?
He – erkaklarga nisbattan;
She – ayollarga nisbattan;
It – hayvonlar va jonsiz narsalarga nisbattan.
Mujskoy rod Jenskiy rod Sredniy rod
He She It
Ishlatilishi: Ishlatilishi: Ishlatilishi:
Erkaklarga Ayollarga nisbatan; Hayvonlar yoki
nisbatan; Hayvonlarning jinsi jonsiz predmetlarga
Hayvonlarning urg’ochiligini nisbattan;
jinsi erkakligini ifodalaganda; Suhbatdoshni
ifodalaganda; Davlat siyosiy birlik ko’rmasdan murojat
God (xudo) sifatida qaralsa; qilganda;
so’ziga nisbatan; Kemalar uchun; Biror voqea, hodisa,
Goddess ayol xudoga vaziyatga nisbatan;
nisbattan.
- 29 -
Obyektiv kelishikdagi kishilik olmoshlari gapda odatda to’ldiruvchi vazifasida
keladi. Pedloglardan keyin kelib, o’sha predlog beradigan ma’noni o’ziga
qo’shadi:
For me men uchun With her u bilan
From you sendan About them ular haqida
To him unga
I want to go with them. (with theyemas) Men ular bilan ketishni xohlayman.
We are talking about him (about he emas). Biz u haqida gaplashayapmiz.
Obyektiv kelishikdagi kishilik olmoshlari fe’llardan keladi:
I know himmen uni taniyman Take me with you meni o’zing bilan olib ket.
Possessive pronouns:
Egalik olmoshi 2 xil bo’ladi:
a) Egalik olmoshi sifat shakli;
b) Egalik olmoshi ot shakli.
Reflexi ve pronouns:
O’zlik olmoshlari my, your him, her, it olmoshlariga self ni, our, your, them
olmoshlariga selves ni qo’shish orqali yasaladi:
Shaxs Birlik Ko’plik
I Myself o’zim Ourselves o’zimiz
II Yourself o’zing Yourselves o’zingiz
Himself
III Herself o’zi Themselves o’zlari
Itself
Reciprocal pronouns:
Birgalik olmoshlariga each other va one another(bir-birini) kiradi.
Each other odatda 2 shaxs yoki buyumga nisbatan ishlatiladi. One another esa
ko’pchilikka nisbatan. (Lekin bu ikki olmosh bir birovining o’rnida ham ishlatilishi
mumkin).
They have known each other for 2 years. Ular bir-birini 2 yildan beri tanishadi.
Our classmates often see one another. Sinfdoshlarimiz bir-birlarini tez-
tez ko’rib turishadi.
Auto-racing is a kind of race where cars Avto-poyga bu mashinalar bir birovi
bilan compete among each other. musobaqalashadigan poyga hisoblanadi.
Demonstrative pronouns:
Ko’rsatish olmoshlari ko’rsatgich hisoblanib, boshqa ko’rsatgichlar kabi otdan
oldin kelganda artikl ishlatilmaydi, ot oldida aniqlovchi kelsa, undan oldinga
o’tadi:
He lives in that house. U ana u uyda yashaydi.
He lives in that white house. U ana u oq uyda yashaydi.
This (these) – gapiruvchining yaqinidagi; birinchi ko’rsatilgan yoki hozirgi
zamonni ifodalash uchun ishlatiladi.
That (those) – uzoqdagi; ikkinchi ko’rsatilgan yoki o’tgan zamonni ifodalash uchun
ishlatiladi.
This country iborasi gapiruvchi yashayotgan mamlakatni ifodalaydi.
- 32 -
That country esa gapiruvchining oldin borgan, lekin hozir u yerdan ketgan
mamlakatni ifodalaydi.
This va that olmoshlaridan keyin ko’pincha oldin ishlatilgan otni
takrorlamaslik uchun one olmoshi ishlatiladi:
This book is mine and that one is yours. Bu kitob meniki ana unisi esa seniki.
Ko’chirma gaplardan oldin this, keyin esa that ishlatiladi:
This is what she said: ”I don’t think so”. Mana u nima dedi: “Men bunday deb
“I don’t think so”, that is what she said. o’ylamayman.
Oldin ishlatilgan ot qayta ishlatilganda aniq artikl bilan ishlatish mumkin
bo’lganda sanaladigan ot o’rnida that,ko’plikdagi ot o’rnida esa those
ishlatiladi:
The price of tin is higher than that Qalayning narxi qalaynikidan
(=the price) of copper. qimmatroq.
At our factory there are a few machines Bu jurnalda tasvirlangan bir nechta
similar to those (=the machines) uskunalarga o’xshaydigani bizning
described in this magazine. zavodda bor.
It ham ko’rsatish olmoshi vazifasida kelishi mumkin:
- What is this? Bu nima?
- It is a book Bu kitob.
Ba’zan suhbatdoshni ko’rmasdan, tanimasdan murojat qilinganda,
(qorong’uda, telefonda,…) odamlarga nisbatan ham it olmoshini ishlatish
mumkin:
- Who is there? U yerda kim bor?
- It’s me. Bu men.
- It was she whom I saw yesterday. Kecha ko’rgan odamim u edi.
Such – shunday olmoshi ham ko’rsatish olmosh-ot va olmosh-sifat bo’lib
kelishi mumkin:
These are such interesting books. Bular shunday qiziqarli kitoblar.
Such was the agreement between ikki tomon o’rtasidagi kelishuv shunday
the two parties. edi.
Interrogative pronouns:
So’roq olmoshlari:
Who kim? How far qancha
Whose kimning? (masofa)?
Where qayerga, qayerda? How many ko’p
What nima? (sanaladigan otlar bilan)?
Which qaysi? How much ko’p
When qachon? (sanalmaydigan otlar bilan)?
Why nima uchun? How often har qanchada?
Whom kimni? What kind of qanaqa (tur)?
How qanday (qilib)? What colour qanaqa rang?
How long qancha (vaqt)?
- 33 -
Whom gapda istagan predlog bilan kelishi mumkin. Unga tegishli predlog
odatda gapning oxirida fe’ldan keyin, agar to’ldiruvchi bo’lsa, o’sha
to’ldiruvchidan keyin keladi. Whom o’rniga ba’zan who ham ishlatilishi
mumkin:
Who (whom) did you show the letter to? Xatni kimga ko’rsatdingiz?
Who (whom) are you talking about? Kim haqida gapiryapsiz?
Whose ko’rsatgich bo’lganligi uchun undan keyin kelgan ot artiklsiz
ishlatiladi:
Whose dictioanary is this? Bu kimning lug’at kitobi?
What odamlarga nisbatan ishlatilganda ularning kasbini nazarda tutadi:
What is your father? Otangizning kasbi nim?
What istalgan predlog bilan kelishi mumkin. Predlog what dan oldin, fe’ldan keyin,
agar to’ldiruvchi bo’lsa, to’ldiruvchidan keyin qo’yiladi:
By what is this engine driven?
What is this engine driven by? Bu motor nima bilan yuradi?
Relative pronouns:
Nisbiy olmoshlar ergash gaplarni bosh gaplar bilan bog’lash uchun xizmat
qiladi.
Who, whom odamlarga nisbattan ishlatilib, qaysi otga tegishli bo’lsa, o’sha
otdan keyin keladi:
[Ot + who + fe’l]
The man who was here is my teacher. Shu yerda bo’lgan odam mening
o’qituvchim.
The men who were here are my teachers. Shu yerda bo’lgan odamlar mening
o’qituvchilarim.
[Ot + whom (who) + kishilik olmoshi]
There is the man whom (who) we saw in the Bu yerda biz kecha parkda
park yesterday. ko’rgan odam bor.
Whose odamlar, hayvonlar va jonsiz narsalarga nisbatan ishlatilishi mumkin:
[Ot + whose + ot]
This is the girl whose brother is a teacher. Bu akasi o’qituvchi bo’lgan qiz.
We saw a mountain whose top was covered Biz tepasi qor bilan qoplangan bir
with snow. tog’ni ko’rdik.
Which jonsiz buyumlar yoki hayvonlarga nisbatan ishlatiladi:
[Ot + which + kishilik olmoshi]
He showed me the letter which he had U akasidan olgan xatni menga
received from his brother. ko’rsatdi.
[Ot + which + fe’l]
Where are the eggs which were in the fridge? Sovutgichdagi tuxumlar qayerda?
That olmoshi jonli va jonsizlarga nisbatan ishlatiladi.
Did you hear that Tom have left for London? Tom Londonga ketganini
eshitdingmi?
I know that you’re wrong. Men sening nohaqligingni
bilaman.
He said that he had seen you. U seni ko’rganini aytdi.
Ko’pincha who, which, whom va when o’rnida that kelishi mumkin:
The article that (which) I translated Kecha men tarjima qilgan maqola
yesterday was very easy. juda oson edi.
The doctor that (whom) I visited yesterday Kecha men borgan shifokor yurak
is a specialist in diseases of the heart. kasalliklari bo’yicha mutaxassis.
- Nisbiy olmosh bilan boshlangan bo’lak sifatlovchi aniqlovchi bo’lib kelganda,
o’sha nisbiy olmosh o’rniga that kelishi mumkin:
Do you know anyone who/that speaks Siz birorta fransuz va italian
French and Italian? tillarida gapiradigan kishini
taniysizmi?
Bunday gaplarda nisbiy olmosh to’ldiruvchi bo’lib kelgan bo’lsa, u tushib qolishi
mumkin:
We stayed at the hotel (that/which) Biz siz tavsiya qilgan
you recommended. mehmonxonadaturdik.
This morning I met somebody Bugun ertalab men uzoq vaqtdan
(who/that) I hadn’t seen for ages. beri ko’rmagan bir kishini
ko’rdim.
- Agar nisbiy olmosh bilan boshlangan bo’lak izohlovchi aniqlovchi bo’lib kelgan
bo’lsa, unda o’sha nisbiy olmosh o’rnida that kelolmaydi. (bunday bo’lak ikki
tomonidan vergul bilan ajratiladi):
John, who speaks French and Italian, works Fransuz va Italian tillarida
as a tourist guide. gapiradigan Jon, sayyohlarga yo’l
ko’rsatuvchi bo’lib ishlaydi.
(Murphy )
It was + time expression + that:
It was summer that I first met her. Uni birinchi marta uchratganimda yoz edi.
What nima, narsa deb tarjima qilinadi. Uning o’rniga that ni ishlatib
bo’lmaydi:
Did you hear what I said? ( ‘that I said’ EMAS) Men nima deganimni
eshitdingmi?
Everything that he said was true. (‘what he said’ EMAS) U aytgan hamma gap
(narsa) rost.
- 35 -
Orttirma darajadagi sifatlar, tartib sonlar va all, any, only so’zlari bilan
aniqlangan otlardan keyin that ishlatiladi:
This is the best/the first dictionary that Bu men ko’rgan eng zo’r/birinchi
I have ever seen. lug’at.
Come at any time that is convenient to you. O’zingizga qulay bo’lgan istagan
paytdakeling.
I’ve read all the books that you gave me. Men siz bergan barcha kitoblarni
o’qib bo’ldim.
Where joylar uchun, when paytni aniqlashtirish uchun ishlatiladi:
I’m going to spend my vacation in the Men ta’tilni o’zim tug’ilgan
village where I was born. qishloqda o’tkazmoqchiman.
That happened on the day when he left Bu u Braytonga ketgan kunda
for Brighton. sodir bo’ldi.
Where bilan which ba’zan o’xshash o’rinlarda ishlatilishi mumkin. Ularni farqlash
uchun gapdagi vazifasiga qarash kerak. Agar gapda o’rin holi kerak bo’lsa, unda
where, agar ega yoki to’ldiruvchi kerak bo’lsa, unda which ishlatiladi:
- I didn’t know anyone in the city where I was trying to get. ( I was trying to get
there).
- We went into the room where the old man was lying. ( The old man was lying
there).
- Did you like the city which I showed you yesterday? ( I showed you it yesterday).
- We went to the house which had been built by my father. ( It had been built by my
father).
Indefinite pronouns:
Gumon olmoshlariga quyidagilar kiradi:
Some Much All Each
Any Many Both Every
No Little Either Other
None Few Neither One
Some (biroz, bir nechta)
- 36 -
Asosan darak gaplarda, ham sanaladigan ham sanalmaydigan otlar oldidan
ishlatiladi, ko’rsatgich hisoblanadi:
Give me some water. Menga biroz suv ber.
Shuningdek taklifni, iltimosni ifodalagan so’roq gaplarda va ‘would you
like…’ bilan boshlangan so’roq gaplarda ham ishlatiladi:
Would you like some tea? Choy ichasizmi?
Shall I bring you some tea? Biroz choy keltiraymi?
Can you give me some advice? Biroz maslahat berolmaysizmi?
Something biror narsa, nimadir
Somebody/some one kimdir, allakim
Somewhere qayergadir, allaqayerga.
Any(birorta, biroz)
Asosan so’roq va inkor gaplarda, sanaladigan va sanalmaydigan otlar oldidan
keladi:
I have not any time. Vaqtim yo’q.
Have you got any books about A.Navai? A.Navoiy haqida birorta kitobing
bormi?
If bilan boshlangan shart gaplarda ham ishlatiladi:
If anyone has any questions, I’ll be Agar biror kishida birorta savol bo’lsa,
pleased to answer them. men jon deb ularga javob beraman.
Any xohlagan ma’nosida darak gaplarda ham ishlatilishi mumkin:
You may come at any time you wish. Xohlagan paytingda kelishing mumkin.
Without/hardly/refuse so’zlaridan keyin ham odatda any(anything,
anybody, anyone,…) ishlatiladi:
He left the question without any explanation. U savolni biror-bir izohsiz
qoldirdi.
I can see hardly anything. Men deyarli hech narsani ko’rmayapman.
He refused to say anything. U biror narsa deyishni xohlamadi.
Anything nimadir, biror narsa, xohlagan narsa
Anybody/any one har kim ham, biror kishi, kimdir, xohlagan kishi
Anywhere biror joyga, xohlagan joyga, allaqayerga
No (yo’q)
Odatda sanalmaydigan otlar oldidan, shuningdek, birlik va ko’plikda
sanaladigan otlardan oldin (not … a ning o’rniga) ishlatiladi. Ko’rsatgich
hisoblanadi:
I have no ticket = I have not a ticket. Menda chipta yo’q.
There is no water in the cup. Chashkada suv yo’q.
No otlardan oldin kelganda birorta ham, hech qanday deb tarjima qilinadi:
No steamer has left the port yet. Hali birorta ham paroxod portni tark
etgani yo’q.
No information has been received yet. Hali hech qanday xabar olingani yo’q.
Nobody = not anybody hech kim
No one = not anyone hech kim
Nothing = not anything hech narsa
We saw nobody there. Biz u yerda hech kimni ko’rmadik.
- 37 -
We didn’t see anybody there. Biz u yerda biror kishini ko’rmadik
Nobody, no one, nothing ot bo’lib kelganda ulardan keyin kelgan fe’l birlikda
bo’ladi:
Nobody has told me about it. Menga hech kim bu haqda aytgani yo’q.
None
Sanaladigan va sanalmaydigan otlar o’rnida ishlatilib, birorta, bitta ham,
umuman ma’nolarida tarjima qilinadi. Gapda ravish bo’lib kelishi mumkin.
- How many of the books have you read? - “None”
None of dan keyin ko’rsatgich yoki olmosh ishlatiladi:
None of the keys will open the door. Birorta kalit eshikni ocholmaydi.
None of us speaks French. Birortamiz Fransuz tilidan
gapirmaymiz.
Ikki kishi yoki narsa haqida gap ketganda none of emas, neither of ishlatiladi:
Neither of my parents comes here. Na otam na onam bu yerga keladi.
None of + ko’plikdagi ot + birlikdagi (ba’zan ko’plikdagi) fe’l:
None of my friends comes here. Birorta do’stim bu yerga kelmaydi.
Much & Many
Ko’p deb tarjima qilinadi. Odatda bo’lishsiz va so’roq gaplarda ishlatiladi.
Much – sanalmaydigan otlar oldidan;
Many – sanaladigan otlar oldidan.
Much ravish bo’lib kelishi ham mumkin:
Thank you very much. Katta rahmat.
I have many friends. Do’stlarim ko’p.
I have very much time. Vaqtim juda ko’p.
Boshqa hollarda bo’lishli gaplarda much o’rnida quyidagilar ishlatiladi:
A lot (of) Plenty of A great deal (of)
Lots (of) A good deal (of)
Many o’rnida:
A lot (of) Plenty of A great many
Lots (of) A good many A great number (of)
All
Hamma, barcha, hammasi deb tarjima qilinadi.
All dan keyin odatda biror ko’rsatgich keladi:
All the students … barcha talabalar…
All my free time… hamma bo’sh vaqtimda…
Butun ma’nosida all o’rniga odatda the whole ishlatiladi:
The whole day/all day kuni bo’yi, butun kun.
We all hammamiz all of us
You all hammangiz all of you
They all hammalari all of them
All = the only thing (yagona narsa) ma’nosida kelishi mumkin:
All I’ve eaten today is a sandwich Bugun yegan yagona narsa bitta
sendwich.
Agar kesim tarkibida yordamchi fe’l, yoki bir nechta yordamchi fe’l bo’lsa, all
birinchi yordamchi fe’ldan keyin keladi:
We have all read this. Hammamis buni o’qidik.
You have all been invited. Hammangiz taklif qilingansiz.
(hamma kishi) everybody, every one
All (hamma narsa) everything
All + noun: All people; All (of) + determinative + noun: All of the people.
Everybody, every one All
Everybody/every one is ready. All are ready
Hamma tayyor. Hamma tayyor
Everything All
Everything is ready All is ready
Hamma narsa tayyor. Hamma narsa tayyor.
Both
- 39 -
(Har) ikkalasi deb tarjima qilinadi.
Both dan keyin ko’rsatgich kelishi ham kelmasligi ham mumkin.
Both his sisters are married. Uning ikkala opasi ham turmushga
chiqqan.
Both brothers live in New York. Ikkala aka-uka ham Nyu Yorkda
yashaydi.
He gave me two books yesterday. U kecha menga 2 ta kitob bergandi. Men
I have read both. ikkalasini ham o’qib bo’ldim.
We both ikkalamiz, you both ikkalangiz, they both ikkalasi kabi iboralarda
qo’shma kesim kelsa, both yordamchi fe’l yoki modal fe’ldan keyin keladi:
They have both gone to London. Ikkalasi ham Londonga kelgan.
We must both go there. Ikkalamiz ham u yerga borishimiz
kerak.
Agar bir nechta yordamchi fe’l qatnashsa, birinchisidan keyin keladi:
We have both been invited. Ikkalamiz ham taklif qilinganmiz.
Both gapda ega bo’lib kelganda, undan keyin ko’plikdagi fe’l ishlatiladi:
You have given me two examples Siz menga 2 ta namuna bergan edingiz.
Both are correct. Ikkalasi ham to’g’ri.
Ant: neither
Neither of them is correct. Ikkalasi ham to’g’ri emas.
Both … and… - ham… ham…
Both Peter and Mary were there. Piter ham Mari ham o’sha yerda edilar.
Both +noun: both brothers; Both (of) + determinative + noun: Both of the
brothers.
Other
Other – boshqa (umuman)
- Are you going with us? No, I have other plans. Biz bilan ketasanmi? Yo’q,
mening boshqa rejalarim
bor.
The other – boshqasi, ikkinchisi
- I have two friends. One of them is a teacher Mening ikkita do’stim bor. Biri
and the otheris a doctor. o’qituvchi boshqasi (ikkinchisi)
shifokor.
Others – boshqalar (umuman)
- Joys shared with others are more enjoyed. Boshqalar bilan baham ko'rilgan
hursandchilik ko'proq hushyoqar.
The others – boshqalar, qolganlari
- I gave you 10 books and here is only two Men senga 10 ta kitob bergandim.
of them. Where is the others? Bu yerdafaqatgina 2 tasi bor.
Qolganlari qayerda?
Another – odatda birlikdagi otlar oldidan kelib, yana bir, boshqa birdeb tarjima
qilinadi.
- I didn’t like this cake. Give me another one. Menga bu pirog yoqmadi. Boshqa
birini bering.
Another ko’plik shaklidagi otlar (odatda vaqt, masofa va pulni ifodalaydigan
so’zlar) oldidan kelganda yana deb tarjima qilinadi:
- I like this city so much that I’m going Bu shaxarni shunchalik
- 41 -
to spend another three days here. yoqtirganimdan bu yerda yana
3 kun qolmoqchiman.
- We need another three teachers before darslar boshlanishidan oldin bizga
classes begin. Yana 3 ta o’qituvchi kerak.
- He was given another couple of months Unga haykalni tugatishi uchun
to finish the sculpture. yana bir necha oy berildi.
(www.grammar.cl)
Eslab qoling:
One after another – birin ketin
Ever since my car was stolen last year, it's been one thing after another.
One after the other – birin ketin.
The cornfields stretched for many miles, one after the other.
(www.idioms.thefreedictionary.com)
I'll eat chocolates one after the other until the box is finished.
(www.dictionary.cambridge.org)
Odatda one dan keyin ot keladi: She ate one chocolate after the other until the box was
empty.
Every other – har ikkitadan bittasi
- I meet with her every other day. Biz u bilan har ikki kunda bir ko’rishib
turamiz.
One
Gapda ega bo’lib kelib, no’malum shaxsni ifodalaydi.
- One should be careful when crossing Ko’chani kesib o’tayotganda,
the street. ehtiyot bo’lish kerak.
One qaratqich kelishigi qo’shimchasini ham olishi mumkin:
- One must always keep one’s word. Odam doim o’z so’zida turishi kerak.
Oldin ishlatilgan birlikdagi otni qayta noaniq artikl bilan ishlatish mumkin
bo’lganda, o’sha ot o’rniga ishlatilishi mumkin:
- I haven’t got a dictionary. I must Menda lug’at yo’q. Bitta lug’at sotib
buy one. olishim kerak.
Oldin ishlatilgan otni qayta aniq artikl bilan ishlatish mumkin bo’lganda,
o’sha ot o’rnida the one (ko’plikda bo’lsa the ones) ishlatiladi:
- This book is more interesting than Bu kitob biz o’tgan haftada
the one we read last week. o’qiganimizga qaraganda qiziqarliroq
ekan.
This one bunisi
That one unisi
Which one qaysi biri
The other ones boshqalari
The first one birinchisi
Blue one ko’ki
The one we found yesterday biz kecha topganimiz
- 42 -
The Article
Otning ko’rsatgichi hisoblanadi. Quyidagi turlarga bo’linadi:
3) aniq artikl – definite article;
4) noaniq artikl – inderfinite article.
Indefinite articles
Noaniq artikllar – a va an. One bir so’zidan kelib chiqqan.
Ishlatilishi:
Birlikdagi sanaladigan otlardan oldin ishlatiladi, (unli tovush bilan
boshlangan so’zlar oldidan an, undosh tovush bilan boshlangan so’zlar
oldidan a ishlatiladi):
- I have a watch. Menda soat bor.
- I have an apple. Menda olma bor.
Har bir, istagan ma’nosida ishlatiladi:
- A child can understand it. Har qanday bola buni tushuna oladi.
- A dog is an animal. It bu hayvon.
- A square has four sides. Har qanday to’rtburchakning to’rtta tomoni
bor.
- A cow gives milk. Sigir sut beradi.
Suhbatdoshga noma’lum bo’lgan shaxs yoki buyumni ifodalagan ot oldida
ishlatiladi. Bunda noaniq artiklning ma’nosi bir ma’nosiga yaqinlashadi:
- It happened in a small town in Bukhara. Bu Buxoroning bir kichkina
shaxarchasida sodir bo’lgan edi.
- There is a telephone in the room. Xonada bitta telefon bor.
- I shall come in an hour. Men bir soatda kelaman.
- He didn’t say a word. U bir so’z demadi.
- She works at a school in London. U Londondagi bir maktabda
ishlaydi.
- I have an idea. Menda bir fikr bor.
- The price of the production is two dollars Mahsulotning bir kilogrami 2
a kilogram. dollar.
Biror-bir buyumning yoki kishining turini, kasbini, qaysi guruhga
mansubligini ko’rsatganda noaniq artikl ishlatiladi:
- I am a teacher. Men o’qituvchiman.
- I am about to be a father. Men ota bo’lish arafasidaman.
- It is a knife. Bu pichoq.
- As a scientist, I don’t believe it. Olim sifatida, men bunga ishonmayman.
Kishining turini, kasbini yoki qaysi guruhga mansubligini ko’rsatadigan otlar
to turn, to commence, to appoint, to elect fe’llaridan keyin kelsa artiklsiz
ishlatiladi:
Tom turned traitor. Tom sotqinga aylandi.
- 43 -
Shakespeare commenced actor. Shekspir aktyor bo’lib ish boshlagan.
They appointed him head-teacher. Uni direktor qilib tayinlashdi.
(yana: become president (Macmillan)
What bilan boshlangan his-hayajon gaplardagi sanaladigan birlikdagi otlardan
oldin:
- What a clever boy! Qanday aqlli bola!
- What a surprise! Qanday kutilmagan holat!
- What a beautiful smile! Qanday go’zal tabassum!
Lekin: Sanalmaydigan yoki ko’plikdagi otlardan oldin odatda artikl ishlatilmaydi:
- What clever boys! Qanday aqlli bolalar!
- What nice weather! Qanday yaxshi havo!
Such, quite, rather sifatlaridan keyin kelgan sanaladigan birlikdagi otlar
oldidan:
Such
Quitea + sifat + ot
Rather
- She is such a beautiful girl. U shunday chiroyli qiz.
- She is quite a young girl. U butunlay yosh qiz.
- It’s rather a long story. Bu yetarlicha uzoq hikoya.
Noaniq artikl rather dan keyin ham, oldin ham ishlatiladi:
- He is rather a shy guy = He is a rather shy guy.
Lekin: Sanalmaydigan yoki ko’plikdagi otlar oldidan kelganda artiklsiz ishlatiladi:
They are such beautiful girls. Ular shunday chiroyli qizlar.
Sanalmaydigan otlar aniqlovchi bilan kelib, ma’lum bir turi nazarda tutilsa:
There was a long silence. Uzoq jimlik bo’ldi.
Atoqli otlar ma’lum bir sohaning eng mashhur kishisi sifatida boshqa bir kishi
bilan taqqoslanganda, o’sha atoqli ot noaniq artikl bilan ishlatilishi mumkin:
- My husband is quite an Othello. Mening erim Otelloning o’zginasi.
Qandaydir, allaqanday ma’nolarida atoqli ot oldidan kelishi mumkin:
- Teacher! A Bekhzod is calling you. Ustoz! Sizni qandaydir Behzod
chaqiryapti.
Tabiiy hodisalar nomi oldidan:
- A Tsunami, an Earthquake.
Lekin: weather, fog, humidity, lightning, rain, sleet, snow, thunder, wind,
darkness, light, sunshine, electricity, fire, gravity kabilar odatda noaniq artikl
bilan kelmaydi.
Ko’plikdagi ot boshqa bir ot oldidan aniqlovchi bo’lib kelganida u ot oldidan
noaniq artikl ishlatishi mumkin:
A clothes shop. Kiyimlar do’koni
A ten-minute speech. 10 daqiqalik nutq
A five-time winner. 5 karra g’olib.
It is a three miles’ walk from here. U bu yerdan 3 milya uzoqlikda
joylashgan.
too, so, as, however, how lar ‘exceptional adjectives’ deb atalib, bulardan
keyin odatda sifat + artikl + ot keladi.
- 44 -
It is not so simple a problem as it seems. Bu sizga tuyulganichalik oddiy
muammo emas.
It is too difficult a problem to solve. Bu yechilishi haddan tashqari qiyin
bo’lgan muammo.
It is too urgent a matter to postpone. Bu ish kechiktirib bo’lmaydigan
darajada shoshilinch.
That’s as beautifula picture as I’ve Bu men ko’rgan eng chiroyli rasm.
ever seen.
However capable an athlete he is, … U har qancha qobiliyatli atletikachi
bo’lsa ham, …
How ornate a building that is! Qanday naqshinkor bino bu-a!
She’s no more talented an actress than U dublyorlarga qaraganda qobiliyatliroq
her understudy. aktrisa emas.
( more bu turdagi gaplarda faqat bo’lishsiz shaklda kela oladi)
What va more lar artikl oldidan yolg’iz kela oladi:
What a student he is. U qanaqa talaba o’zi!
It’s a shame he’s not more a diplomat. Uyat, endi u ortiq diplomat emas.
Definite articles
Aniq artikl – the, that ko’rsatish olmoshidan kelib chiqqan.
Ishlatilishi:
Otlarning shu turdagi buyumlardan ajratuvchi aniqlovchisi bo’lsa yoki
suhbatdoshga tanish bo’lgan narsa yoki kishi haqida gapirilganda:
-Where is the pen which I gave you. Senga bergan ruchkam qayerda?
-The water in this bottle is not fresh. Bu butulkadagi suv toza emas.
-Tom sat down on the chair nearest the Tom eshikka eng yaqin turgan stulga
door. o’tirdi
Lekin: tasvirlovchi aniqlovchi bilan kelsa (ya’ni izohlanayotgan ot izohdan keyin
ham noaniqligicha qolsa), noaniq artikl ishlatiladi:
- I like a man who comes to work on time. Men ishga o’z vaqtida keladigan
(har qanday) kishini yoqtiraman.
Suhbatdoshga noma’lum bo’lgan biror-bir ot ikkinchi marta takrorlanganda:
-Yesterday I saw a man. The man Men kecha bir odamni ko’rdim. O’sha
was very old. odam juda qari edi.
- He bought me some apples and U menga biroz olma va shaftolilar olib
peaches.The apples are on the table keldi. Olmalar stol ustida, shaftolilar esa
and the peaches are in the fridge. muzlatgichda.
Dunyoda yagona yoki ma’lum bir vaziyatda yagona bo’lgan otlar oldidan:
The Earth yer The Sky osmon
The Sun quyosh The World dunyo
The Moon oy The Universe olam
The Solar system quyosh tizimi
********************************************************************
The captain kapitan
The chief boshliq
The director director
Close the window! Derazani yop!
Ilm-fan, texnika kashfiyotlari nomlari umumiy holatda butun turni ifodalab
kelganda:
The aeroplane has made the world Samalyot dunyoni toraytirdi. (uzoqni
a small place. yaqin qildi)
Now the horse has been replaced by Hozir otlarni o’rnini traktorlar egaladi.
the tractor.
- 46 -
Birlikda kelgan, o’zi tegishli bo’lgan butun turni ifodalagan otni ajratib
ko’rsatish uchun:
The violet is my favourite flower. Binafsha mening sevimli gulim.
The giraffe is the tallest of all animals. Jirafa barcha hayvonlardan eng uzuni.
Otlashgan sifat yoki sifatdosh oldida ishlatiladi. Ko’plik ma’nosini beradi
(agar gapda ega bo’lib kelsa, ulardan keyin ko’plikdagi kesim keladi) :
The poor in New Yorklive in slums. Nyu Yorkda kampag’allar xarobalarda
yashashadi
The woundedwere taken to the hospital. Yaradorlar shifoxonaga olib ketildi.
the rich the old the blind the sick the injured
the poor the deaf the dead the unemployed
Sifatning orttirma darajasi oldidan:
Who is the cleverest student here? Bu yerda kim eng aqlli talaba?
This is the most interesting book I Bu men shu choqqacha o’qigan eng
have ever read. qiziqarli kitob.
Tartib sonlardan oldin:
He was the first man to step onto the Moon. U oyga qadam qo’ygan birinchi
odam edi.
(The first the second the third the fourth the fifth/…)
Lekin: yana bir, ikkinchi bir, ma’nolarida tartib sonlar oldidan noaniq artikl
ishlatiladi:
Send me a second letter, please. Menga yana bir xat yuboring, iltimos.
A third man entered the room. Xonaga yana bir kishi kirdi.
A first night - premyera
A first prise - oliy mukofot
The same bir xil The last oxirgi
The following quyidagi The very ayni
The next keyingi The only yagona
Next va last so’zlari vaqtni ifodalaganda artiklsiz ishlatiladi:
Next week keyingi hafta last week o’tgan hafta
We’re going to London next month. Keyingi oy biz Londonga
kelyapmiz
Last so’nggi ma’nosida aniq artikl oladi.
for the last ten years so’nggi o’n yildan beri.
O’tgan zamonda va boshqa holatlarda next aniq artikl oladi:
She called me and we arranged to meet U menga qo’ng’iroq qildi va biz
the next day. ertasi kuni uchrashishni .
rejalashtirdik.
The next afternoon they took us to see the Keyingi kun ular bizni Milliy
National Gallery. Galereyani ko’rishga olib
borishdi.
some of, all of, both of, none of, any of, much of, many of, most of, little
of, few of, each of, half of dan keyingi ot oldidan aniq artikl yoki ko’rsatgich
ishlatilishi shart:
Some of the pupils in the classroom were Darsxonadagi o’quvchilarning
- 47 -
not ready for the lesson. ba’zilari darsga tayyor emas edi.
Both of my sisters are interested in history. Ikkala opam ham tarix faniga
qiziqadi.
Son va daughter so’zlari agar of predlogi bilan aniqlashtirib kelganda aniq
artikl oladi:
Lomonosov was the son of a fisherman. Lamanosov baliqchining o’g’li
Becky Sharp was the daughter of an artist. bo’lgan. Bekki Sharp rassomning
qizi bo’lgan.
Laqablar oldidan aniq artikl ishlatiladi:
The Big Apple was first popularized as a Katta Olma ilk bora Jon J.Fitz
reference to New York City by John J. Fitz Jerald tomonidan Nyu York
Gerald shahrini nazarda tutadigan so’z
sifatida ommalashtirilgan.
Mavhum va sanalmaydigan otlar xususiy hollarda aniqlashib kelganda ular
oldidan aniq artikl ishlatilishi mumkin:
The life of my friend is terrible. Do’stimning hayoti dahshatli.
The air of this room is fresh. Bu xonaning havosi toza.
Familiyalar ko’plikda kelib butun oilani ifodalasa ulardan oldin aniq artikl
ishlatiladi:
The Akhmedjonovs Akhmedjonovlar oilasi
The Browns Brownlar oilasi
Ba’zi davlat tashkilotlari:
The army the police the fire brigade (MacMillan)
Okeanlar, dengizlar, daryolar, ko’rfazlar, cho’llar, kanallar, orol guruhlari,
tog’ tizmalari nomlari aniq artikl bilan ishlatiladi (orol guruhlari va tog’
tizmalari nomlari odatda ko’plikda keladi):
The British Channel The Apennines The Philippines
The Pacific Ocean The British Isles The Bahamas
The Atlantic Ocean The Azors The Rocky
The Black Sea The West Indies Mountains
The Baltic Sea The Canaries The Rockies
The Persian Gulf The Canary Islands The Andes
The Sahara desert The Nile The St. Lawrence
The Volga The Rhine River
The Thames The Mediterranean The St. Lawrence
The Alps (Sea) Seaway
Ba’zan sea, ocean so’zlari tushib qolganda ham aniq artikl ishlatiladi:
The Atlantic, The Arctic, The Pacific, The Baltic,
Tarkibida republic, union, kingdom, states so’zlari bor davlat nomlari aniq
artikl bilan keladi:
The GermanFederalRepublic The United States (of America)
The Soviet Union The United Arab Emirates
The United Kingdom The Republic of Ireland
Quyidagi mamlakat, shahar, joy nomlari oldidan aniq artikl ishlatiladi:
The Crimea The Congo The Netherlands
- 48 -
The Caucasus The Argentine The Bronx
The Transvaal The Ruhr The Midlands
The Hague (in the The Lebanon The West
Netherlands) The Riviera The Vatican
Sharshara va dovon nomlari aniq artikl bilan ishlatiladi:
The American Falls, the Canadian Falls, The Saint Gotthard Pass.
Lekin: ba’zi sharshara nomlari artikl bilan ham artiklsiz ham ishlatilishi mumkin:
Niagara Falls/ The Niagara Falls Victoria Falls/ The Victoria Falls
Horseshoe Falls/ The Horseshoe Falls (www.usefulenglish.ru)
Davlat nomlari ma’lum bir davrdagi holati nazarda tutilsa, aniq artikl bilan
ishlatilishi mumkin:
I like the England of the Middle Ages. Menga o’rta asrlardagi Angliya yoqadi.
Dunyo tomonlari nomlari oldidan aniq artikl ishlatiladi:
The North shimol The Middle East
The South janub The North of England
The East sharq The Far East
The West g’arb In/to the south of Spain
In/to the west of Canada
Lekin: northern England, southern Spain, western Canada; from north to south.
Brighton is south of London (artiklsiz ishlatiladi).
Brighton is to the south of London.
Asr nomlari oldidan:
The Bronze Age, The Stone Age, The Middle Ages.
Kema nomalari oldidan aniq artikl ishlatiladi:
The Titanic, the Kursk, The Santa Maria, The Mayflower, The Golden Fleece.
Teatr, muzeylar, galereyalar, konsert zallari, klublar, yirik mehmonxonalar
nomlari oldidan aniq artikl ishlatiladi:
The Hilton (Hotel), The Station Hotel, The Bombay Restaurant,
The Red Lion (pub), The Palace Theatre, The ABC (cinema),
The Odeon, The Classic, The BritishMuseum,
The Tate Gallery, The Navai Theatre, The Opera house,
The AmirTemurMuseum, The National Gallery, the Tretyakov Gallery,
The Festaval Hall, The Intercontinental, The ScienceUniversity
The Globe (Theatre) The Plaza (Cinema) The Dorchester (Hotel)
The Brunei shopping centre.
Lekin: biror kishining nomi bilan atalsa artiklsiz ishlatiladi:
Jack’s Guest Hotel, Macdonald’s, St Martin’s Theatre,
Durrant’s Hotel, LincolnCenter.
Bundan tashqari quyidagilar ham artiklsiz ishlatiladi:
Waterloo (Station), Orly (Airport), St Mary’s Church,
Merton College, Norwich Museum, Lambeth, Palace,
Ashdown House.
Boshqa binolar:
The Statue of Liberty, The United Nations building,
The Empire State Building, The White House, The RoyalPalace.
- 49 -
Of bilan kelgan joy, bino nomlari odatda aniq artikl bilan ishlatiladi:
The Bank of England The Great Wall of China
The Houses of Parliament The Museum of Modern Art
The Tower of London
Gazeta nomlari aniq artikl bilan ishlatiladi:
The Times, The Independent, The Guardian,
The Daily Telegraph, The Financial Times, The Washington Post,
The Evening Standard
Davlat muassasalari, tashkilotlari, siyosiy partiyalar nomlari:
The Liberty party, The London city council.
Til nomlari language so’zi bilan kelganda:
The English language, The Uzbek language.
Butun millat nazarda tutilganda:
The English inglizlar The French fransuzlar
The Russians ruslar The Chinese xitoyliklar
The Americans amerikaliklar The Japanese yaponlar
Iboralar:
In the morning tongda To pass the time vaqtni o’tkazmoq
In the evening kech paytida To run the risk tavakkal qilmoq
In the afternoon peshindan keyin On the right (left)o’ng (chap) da
What is the time soat necha bo’ldi? By the way aytgancha
The day after tomorrow ertadan In the past o’tmishda
keyingi kun In the plural ko’plikda
The day before yesterday kechadan In the singular birlikda
oldingi kun Out of the question hech
On the whole butunlay iloji yo’q
The other day bir kun, To keep the bed to’shakda
kunlardan birida (o’tgan zamonda) yotmoq (kasalga nisbatan)
To go to the theatre (cinema) teatrga To keep the distance masofa
(kinoga) bormoq saqlamoq
To play the piano (the violin, the harp) To take the trouble to do smth.
pianina (skripka, arf) chalmoq Tirishmoq, qattiq harakat qilmoq.
In the country shaxar tashqarisida To be on the safe side xavfsizlikda
To the country shaxar tashqarisiga bo’lmoq
To tell (to speak) the truth rostini aytmoq What’s the matter? Nima bo’ldi?
To tell the time vaqtni aytmoq
Agar gapda 2 ta bir xil ismli kishi bo’lsa, ularning nomi oldidan aniq artikl
ishlatiladi:
The George Brown who teaches here Bu yerda dars beradigan Jorj
is not the George Brown you know. Brown sen taniydigan Jorj Brown emas.
Yillardan keyin ‘s kelsa aniq artikl bilan ishlatiladi:
In the 1990’s after the 2000’s
O’rmon nomlari oldidan aniq artikl ishlatiladi:
The Black Forest The New Forest.
Etnik guruhlar nomlari oldidan aniq artikl ishlatiladi:
- 50 -
The Aztecs, The Mayas, The Inks.
Muqaddas kitoblar nomlari oldidan aniq artikl ishlatiladi:
The Koran, The Bible, The Avesto.
Urush nomlari oldidan aniq artikl ishlatiladi:
The Korean war, the second world war, the first world war.
Lekin: raqamlar otdan keyin kelganda ot oldidan artikl ishlatilmaydi:
World war I, World war II.
Musiqiy guruh nomlari oldidan aniq artikl ishlatiladi:
The Beatles the Backstreetboys.
Zero articles
Sanalmaydigan otlar umumiy holatda artiklsiz ishlatiladi:
I want to drink water. Men suv ichishni xohlayman.
Love exists. Sevgi bor.
Long live friendship! Yashasin do’stlik!
I like coffee. Men kofeni yoqtiraman.
Lekin: xususiy holatlarda aniq artikl olishi mumkin:
The water in this lake is salty. Bu ko’lning suvi sho’r.
The love between them was strong. Ular o’rtasidagi sevgi kuchli edi.
Long live the friendshipbetween Millatlar aro do’stlik yashasin!
nations!
Where is the coffee which was on Stol ustida turgan kofe qani?
the table?
Biror bir ko’rsatgich bilan kelgan ot oldidan:
This is my pen. Bu mening ruchkam.
Qaratqich kelishigida kelgan otdan keyin:
Haven’t you see Father’s coat? Otamning paltosini ko’rmadingmi?
Is it your cat’s food? Bu mushugingizni ovqatimi?
Look at that woman’s face. Ana u ayolning yuziga qarang.
Lekin: qaratqich kelishigidagi otdan oldin artikl ishlatilishi mumkin:
a boy’s wear/a children’s world.
Man va woman so’zlar umumiy holatda artiklsiz ishlatiladi:
Man and woman were created equal. Erkak va ayol teng qilib yaratilgan.
How did man discover fire? Inson birinchi marta olovni qanday
kashf qilgan.
Man is mortal. Inson o’ladi (abadiy emas).
Most dan keyin artikl ishlatilmaydi:
Most birds can fly. Ko’pchilik qushlar ucha oladi.
(most of + ko’rsatgich…)
Atoqli otlar oldidan umumiy holatda artikl ishlatilmaydi:
Behzod Uzbekistan Bukhara London Mr. Brown
Lekin: suhbatdoshga tanish, ikkita bir xil ismli yoki o’sha otning ma’lum bir
davrdagi holati nazarda tutilganda aniq artikl bilan ishlatiladi:
- 51 -
You’re not the Andrew Manson I married.
Yesterday I met Tom, but that’s not the Tom you know.
Oila a’zolarini ifodalovchi otlar oldidan(onam, otam, opam kabi ma’nolarda):
Mother father sister brother aunt uncle
Have you seen what father gave me? Menga otam nima berganini
ko’rdingmi?
Boshqa holatlarda noaniq artikl bilan keladi:
He was like a father to him. U unga xuddi otasi kabi edi.
I have a sister and a brother. Mening bir opam va akam bor.
Bayram nomlari oldidan ham artikl ishlatilmaydi:
Easter Ramadan New Year (or New Year’s Day) Christmas
Christmas is widely observed holiday. Kristmas keng nishonlanadigan
bayramdir.
Ramadan is the ninth month of the Muslim Ramazon hijriy yilning 9-oyidir.
year.
Dinlar nomi oldidan artikl ishlatilmaydi:
Islam Christianity Buddism
Sayyora nomlari oldidan ham odatda artikl ishlatilmaydi:
Mars Venus Jupiter (MacMillan)
Oy, hafta kunlari nomi oldidan ham artikl ishlatilmaydi:
April July Monday Friday
Lekin:
I’ll see youon They arrived on a They arrivedon the
Friday. Friday as far as I Friday after my
We met on Friday can remember. birthday party.
My day off is Robinson Crusoe The May of 1949
Friday found his servant on will always rest in
May is a spring a Friday. my memory.
month.
= Kelasi va o’tgan Juma = Jumalardan birida. = aynan bir aniq Juma va
ma’nolarida va umumiy May.
holatda.
Fasl nomlari odatda artiklsiz yoki aniq artikl bilan keladi:
In (the) summer I try to spend as much time in the garden as I can.
Aynan qaysi bahor, kuz, qish, yozligi aniq bo’lsa aniq artikl ishlatiladi:
When are you going to university? In the autumn. (= next autumn)
Lekin:Ba’zan esa noaniq artikl bilan ham kelishi mumkin:
That was a winter I’ll never forget. U men hech qachon unutmaydigan bir
qish edi.
Fasl nomlarini bildiruvchi otlar early yoki late so’zi bilan kelganda, artikl
ishlatilmaydi:
It was early (late) spring. Erta (kech) bahor edi.
Midnight, midday, noon so’zlari artiklsiz ishlatiladi:
If possible, I’d like it finished by midday.
Jurnal nomlari artiklsiz ishlatiladi:
- 52 -
Punch New Scientist
Materik nomlari oldidan artikl ishlatilmaydi:
America Africa Asia Europe South America
North America Latin America Australia Antarctica
Alohida to’g nomlari, alohida orol nomlari, yarim orollar, qo’ltiq nomlari:
Elbus, Montblanc, Everest, Etna, Ben Nevis,
Kalimanjaro, Snowdon, Table Mountain alohida cho’qqilar
(Lekin: the Matterhorn (=Das Matterhorn), The Meije (=La Meije),
Indo-china, Labrador, Taimir yarim orollar
Corfu, Sicily, Bermuda, Easter Island alohida orollar
Hudson Bay, Baffin Bay, San Francisco qo’ltiqlar
Ko’l nomlari:
Madagascar, Lake Ohio, Lake Como, Lake Superior,
Huron, Erie, Lake Ontario, Great Bear Lake, Great Slave Lake,
Lake Winni peg, Lake Constance, Loch Ness, …
Lekin: The Great Lakes (5 lakes), The Great Salt Lake
Yarim orol nomlariga yarim orol so’zi peninsula qo’shilsa, aniq artikl bilan
ishlatiladi:
The Balkan Peninsula, the Kola peninsula The Alaska peninsula
Lekin: Alaska, Kamchatka, Iberia, Indochina
Geografik nomlar aniqlovchili atoqli otdan yasalgan bo’lsa:
Eastern Europe Sharqiy Yevropa North America Shimoliy Amerika
Central Asia Markaziy Osiyo Nothern Ireland Shimoliy Irlandiya
Lekin: The Middle East, The Far East.
Ko’cha, yo’l nomlari:
Oxford street, Main Street Wall street, 42nd Street
Palmal street, Fifth Avenue, Broadway, Regend
Street, Cromwell Road. Oak Alley Maple Boulevard
Highway 64 Route 66 Lexington Road Sixth Avenue
Lekin: The Arbat
Bosh ko’chalar: The High street The Strand the Mall The Avenue,
Raqamlanga ko’chalar: The Bath road, The A5, The M6
The Silk Road, The National Road, The Freedom Trail, The Lincoln
Highway,…
Park, zoopark nomlari va bank nomlari oldidan:
Hyde Park, Central Park, London Zoo, Citibank.
Maydon va Sirk nomlari:
Trafalgar Square, Russel Square, HidePark Corner,
Picadilly Circus, Leicestor Square, Mustakillik Square,
Red Square.
Universitet, kollej nomlari oldidan (asosan atoqli ot bilan boshlangan bo’lsa):
LondonUniversity, CambrigeUniversity, TrinityCollege.
Lekin: The University of London.
Aeroport va temir yo’l stansiyalari nomlari oldidan:
London Airport, Victoria Station, KennedyAirport
- 53 -
Ikki so’zdan iborat bo’lgan nomlarning birinchi qismi atoqli otdan (kishi yoki
joylashgan joyining nomi) bilan boshlanadi. Bunday otlar artiklsiz ishlatiladi:
ColumbiaUniversity, City Hall, New York Public Library.
Qasrlar va boshqa bino nomlari:
Westminster Abbey Canterbury Cathedral
EdinburghCastle BuckinghamPalace
Ko’plab ko’prik nomlari artiklsiz ishlatiladi:
Tower Bridge, Westminster Bridge
Lekin: The Golden Gate Bridge, The Severn Bridge, The Brooklyn Bridge
Ko’plab do’konlar, restoranlar, mehmonxonalar, banklar va shu kabilar uni
ochgan kishi nomlari bilan ataladi va ular s yoki ‘s bilan tugaydi. Bu kabi otlar
artiklsiz ishlatiladi:
Do’konlar: Selfidges, Harrods
Restoranlar: Maxim’s, Macdonald’s, Luigi’s Italian Restaurant
Mehmonxonalar: Claridge’s
Banklar: Barclays Bank, Lioyds Bank
St (saint – avliyo) nomiga qo’yilgan cherkov nomlari ham artiklsiz ishlatiladi:
St John’s Church, St Paul’s Cathedral
Ovqat nomlari oldidan umumiy holda:
Breakfast lunch dinner supper.
- What have we got for dinner?
- I don’t like drinking coffee at breakfast.
Lekin: We didn’t get up until 10 o’clock and had a late breakfast.
The dinner we had at Webster’s restaurant was marvelous.
Agar biror bir munosabat bilan rasmiy qilinadigan dinner yoki lunch haqida
gapirganda ular oldidan noaniq artikl ishlatiladi:
- We’re having a dinner to welcome the new manager.
Orqasidan sanoq son kelga otlar oldidan:
Lesson 7, page 25, part 2, chapter 5.
- You can find this information on page 235.
Moddalar nomlari oldidan:
- All plants and animals need oxygen in order to live.
- Hydrogen is a colourless gas that is the lightest and commonest element in the
universe.
Tartib soni bilan kelgan grade (maktabdagi sinf ma’nosida), avenue, street
otlari oldida artikl ishlatilmaydi:
- I’m in sixth grade. Men oltinchi sinfda o’qiyman.
Lavozimi yoki mansabi bo’yicha murojat qilinganda: Captain Temirov!
Professor Brown! Teacher! Aunt Polly! Uncle James!
Doctor Strong, I need your help. Doktor Strong, menga yordamingiz
kerak.
School, college, university, bed, prison, jail, hospital, church so’zlari
oldidan 2 xil holat kuzatilishi mumkin:
a) agar shu joylar o’z a’zosi tomonidan gapirilsa artiklsiz ishlatiladi:
- 54 -
- I’m a pupil. I go to school. Men o’quvchiman. Men maktabga
boraman.
- I’m ill that’s why now I’m in hospital. Men kasalman, shuning uchun hozir
kasalxonadaman.
- Mr. Dorrit was sent to prison for debt. Janob Dorrit qarzdorligi uchun qamoqqa
olindi.
b) agar biror ish bilan borgan odam gapirsa aniq artikl bilan ishlatiladi:
- I’ll go to the school to see my Men ertaga qizimni ko’rish uchun
daughter tomorrow. maktabga boraman.
- Mr. Dorrit went to the prison to see Janob Dorrit do’stini ko’rgani
his friend. qamoqxonaga bordi.
From … to … iborasi bilan kelganda artiklsiz ishlatiladi:
From morning till night Ertalabdan kechgacha
From east to west sharqdan g’arbgacha
From time to time vaqti vaqti bilan
From day to day kundan kunga
From head to foot boshdan oyoq
Lekin: oddiy gaplarda kelishi mumkin:
It’s not so far from the city centre Shaxar markazidan shifoxonagacha
to the hospital. uzoq emas.
Iboralar:
At night tunda
By day kunduz payti
At home uyda
Go home uyga bormoq
At work ishda
Go to work ishga bormoq
Come from work ishdan qaytmoq
Go to bed uxlamoq
Out of doors tashqarida, ko’chada
To take to heart yurakka yaqin olmoq
To take offence xafa bo’lmoq
To ask (give, get) permission ruxsat so’ramoq (bermoq, olmoq).
To lose heart yuragini oldirmoq In debt qarzdor
At present hozirgi paytda At sunset quyosh
By chance tasodifan botayotganda
By mistake adashib At sunrise quyosh
For hours soatlab chiqayotganda
For ages uzoq vaqtdan beri At first sight bir qarashda
To go to sea dengizchi bo’lmoq At peace tinchlikda
On deck palubada At war urushda
By train (air, boat, bus) poezd (havo, qayiq, avtobus) orqali
At dinner (breakfast, lunch, supper) tushlik (nonushta, kechki ovqat) vaqtida
To go to town shaxarga bormoq To be in town shaxarda bo’lmoq
The Nobel Prize Nobel mukofoti
- 55 -
Nature, society, space, weather, war kabi mavhum otlar umumiy holatda
artiklsiz ishlatiladi:
- We must protect nature. Biz tabiatni himoya qilishimiz
kerak.
- I like cold weather. Menga sovuq havo yoqadi.
- War is destructive. Urush vayron qiluvchidir.
Lekin ma’lum bir joyning atrof muhiti, iqlimi haqida gap ketganda aniq artikl bilan
ishlatiladi.
- What is the weather like today? Bugun ob-havo qanday?
- I like the nature of my country. Davlatimning tabiatini
yoqtiraman.
Bir nechta so’zlarning bosh harflari qisqartmasidan yasalgan otlar oldidan
artikl qo’yidagicha ishlatiladi:
Agar ot harfma harf o’qilsa, aniq artikl bilan:
The BBC, The USA, The NBA, The FBR
Agar harflar qo’shib o’qilsa, artiklsiz ishlatiladi:
UNESCO, FIFA
Kasallik nomlari rasmiy ingliz tilida sanalmaydigan ot hisoblanadi va artiklsiz
keladi:
appendicitis flu mumps cholera toothache
cancer tuberculosis diarrhea pneumonia diabetes
influenza diphtheria measles thypus astma
I have astma.
He died of cancer. U rakdan o’ldi.
She is suffering from diabetes. U qandli diabetdan azob chekadi.
Bob fell ill with mumps.
Influenza is an infectional disease.
What are the symptoms of typhus?
Flu is an illness which is similar to a bad cold but more serious.
Toothache is pain in one of your teeth.
Agar muayyan bir kasallik haqida gap ketganda aniq artikl bilan ishlatiladi:
After the mumps I didn’t go to school for a week.
How are you feeling after the flu?
The mumps causes swelling of the glands.
The boy Roger arrived home with the measles. (www.doclecture.net)
Shamollamoq ma’nosini ifodalovchi quyidagi so’z birikmalari tarkibida
noaniq artikl ishlatilishi ham ishlatilmasligi ham mumkin:
To catch (a) cold. To catch (a) chill.
Quyidagi kasalliklarni ifodalovchi so’z birikmalari tarkibida, odatda, noaniq
artikl ishlatiladi:
To have a headache boshi og’ramoq To have a cough yo’tal bo’lmoq
To have an earache qulog’I og’ramoq To have a temperature issig’i chiqmoq
To have a toothache tishi og’ramoq To have a sore on smb’s face
To have a stomachache qorni og’ramoq yuziga yara chiqmoq
To have a sore throat tomog’i To have a boil on smb’s leg
og’ramoq oyog’iga chipqon chiqmoq
- 56 -
To have a boil on the hand To have heart trouble
qo’liga chipqon chiqmoq yuragi bezovta qilmoq
To have a bruise on the leg
oyog’i ko’karmoq
THE DETERMINATIVES
Ko’rsatgichlar
Otlarni aniqlab, ular oldigan keladigan olmoshlar, artikllar va qaratqich kelishigidagi
otlar ko’rsatgichlar hisoblanadi. Bir ot oldidan faqat bitta ko’rsatgich kelishi
mumkin.
Ko’rsatgichlarga quyidagilar kiradi:
Artikllar (a/an/the):
- I have a book.
- Where is the letter?
Ko’rsatish olmoshlari(This/that/these/those):
- Whose are those books?
- This book is mine.
Egalik olmoshlari (My/your/his/her/its/our/their):
- My friends are very clever.
- Is this your pen or his pen?
Qaratqich kelishigidagi otlar (Peter’s/my friend’s):
Lekin, qaratqich kelishigidagi otdan oldin boshqa ko’rsatgichlar ham kelishi
mumkin, ammo undan keyin boshqa ko’rsatgich kelmaydi:
- Archer’s dream was to see her happy.
- Some people’s hearts are becoming as hard as a stone.
Gumon olmoshlaridan ba’zilari (Many/ much/ little/ few/ some/ any/ each/
every/ either/ neither/ no):
- We have many friends.
- Every child has a dream.
- There is some water in the lake.
So’roq olmoshlarining ba’zilari(what/which/whose):
- What flower do you like?
- Which chapter have you read?
- Whose book is this?
Ko’rsatgichlar qaysi otga taalluqli bo’lsa, o’sha ot bilan keladi:
- This is my pen.
- This book is mine.
Agar o’sha ko’rsatgichdan tashqari otning oldida boshqa aniqlovchisi kelsa,
ular ot bilan ko’rsatgich orasiga qo’yiladi:
- This is my blue pen. - This blue pen is mine.
A/the kind of
Maryland is the kind of place I’d like to go on vacation.
- 57 -
The Verb
Fe’l
Predmetning harakat yoki holatini bildiruvchi so’zlar fe’l deyiladi.
Fe’llar sodda, yasama va qo’shma bo’ladi.
Sodda fe’llar tarkibida hech qanday qo’shimcha bo’lmaydi va bitta so’zdan
iborat bo’ladi:
To go/to walk/to work/to see/to write/to understand
Yasama fe’llar – qo’shimcha olib yasaladi:
Fe’l yasovchi qo’shimchalar:
-en: to widen/to strengthen
-fy: to simplify/to satisfy
-ize: to organize/to realize
-ate: to separate/to activate
Re-: to resell/to rebuild
Un-: to untie/to unload
Dis-: to disappear/to dislike
Qo’shma fe’llar bir nechta so’zdan yasaladi:
To window-shop do’kon vitrinalarini qarab chiqmoq
To short-change kam qaytim bermoq; aldamoq
To babysit enagalik qilmoq
To stir-fry aralashtirib turib qovurmoq
Fe’llarning shaxsi ma’lum (finite) va shaxsi noma’lum (non-finite) shakllari
mavjud.
Non-finite shakliga quyidagilar kiradi:
Infinitive to go/to work/think/see
Gerund going/working/thinking/seeing
Participle (V3) gone/worked/thought/seen
Fe’lning asosiy shakllari
To’g’ri (regular) va noto’g’ri (irregular) fe’llar.
To’g’ri fe’llarning Past Simple va Perfect shakllari fe’lga –ed/-d qo’shish
orqali yasaladi:
Asosiy shakli ( V0 ) V2 V3
To work worked worked
To answer answered answered
Noto’g’ri fe’llar esa o’zakdan o’zgarish yoki o’zgarmaslik yo’li bilan yasaladi
Asosiy shakli ( V0 ) V2 V3
To go went gone
To see saw seen
To be was/were been
To put put put
To cut cut cut
- 58 -
Auxiliary Verbs
Yordamchi fe’llar
To be, to do, to have, shall, will, should, would lar yordamchi fe’llardir.Yordamchi
fe’llar ma’no anglatmaydi.
To be
Birlik Ko’plik
I am we are
You are you are
He
She is they are
It
Should
Shall ning o’tgan zamon shakli:
I said I should be glad to see you. Men uni ko’rishdan xursand bo’lishimni
aytdim.
Modal fe’l vazifasida axloqiy burchni yoki maslahatni ifodalalashda ishlatiladi:
a) hozirgi yoki kelasi zamonga taalluqli harakatni ifodalashda:
should + V0
You should go to see him tomorrow. Sen uni ertaga ko’rishga borishing
kerak.
I should help him. Men unga yordam berishim kerak.
b) o’tgan zamonda biror harakatni bajarmagan va so’zlovchining fikricha noto’g’ri
qilganini ifodalashda, ta’na va tanqidni ifodalashda:
should + have V3
- 60 -
- Hozirgi va o’tgan zamondagi noreal gapli qo’shma gaplarda ishlatiladi:
I should go if I had time. Vaqtim bo’lganida borardim.
We should have caught the train Biz poezdga yetib olgan bo’lardik, agar tezroq
if we had walked faster. yugurganimizda.
I should = I’d
Would
Modal verbs
Modal fe’llar
- Modal fe’llardan keyin ‘to’ ishlatilmaydi (ought) dan tashqari.
I can do (to do emas) it. Men bu ishni qila olaman.
- III shaxs birlikda ‘s ni olmaydi, faqat fe’lning asosiy shakli keladi :
He may go (goes, going, went, gone, will go kelishi mumkin emas). U ketishi
mumkin.
Modal fe’llarga quyidagilar kiradi:
Can
- Hozirgi va kelasi zamonda ishlatilib, imkoniyat, qobiliyatni ifodalaydi.
I can swim. Men suza olaman.
We can’t come to the meeting Biz uchrashuvga bora olmaymiz. (B. Sh. Azar)
I can come and see you tomorrow Agar xohlasangiz ertaga kelib sizni ko’rishim
if you like. (Murphy 3rd edition) mumkin.
- Can ning faqat hozirgi va o’tgan zamon shakli mavjud. Shu sababli
uning o’rniga to be able to ham (odatda bir martalik ish harakat uchun)
- 61 -
ishlatishimiz mumkin. Uning o’tganzamon, kelasi zamon va
tugallangan shakllari ham mavjud:
Helen can/is able to read well, even Helen endigina uch yoshda bo’lishiga
though she’s only three. qaramasdanyaxshi o’qiy oladi.
After only six months, Suzanne could Atigi olti oydan keyin Suzanna
play the violin quite well. pianinoni judayaxshi chala oladigan
(not was able to) bo’ldi.
Jenny was able to leave the hospital Jenni shifoxonani bola tug’ilgandan 6
only six hours after the baby was born. soat o’tgachgina tark eta oldi.
(not could) (M.Hewings)
I haven’t been able to sleep recently. Shu kunlarda uxlay olmayapman.
Tom might be able to come tomorrow. Tom ertaga kela olishi mumkin.
(Murphy )
See, understand, hear, smell, taste, feel, remember kabi fe’llar bilan could
ishlatiladi:
We had a lovely room in the hotel. We could see the lake.
As soon as I walked into the room, I could smell gas.
I was sitting at the back of the theatre and couldn’t hear very well. (R.Murphy 3rd
edition)
- Og’zaki nutqda ijozatni ham ifodalashi mumkin:
Today children can (=are allowed to) Bugun bolalar xohlagan ishlarini
do what they like. qilishlari mumkin.
Quyidagi hollarda ehtimollikni ifodalash uchun ishlatilishi mumkin:
Winter here can be really cold. Bu yerda qish juda sovuq bo’lishi
mumkin. (Mcmillan)
It can be expensive to keep a cat. Mushuk saqlash qimmatga tushsa kerak.
(Hewings)
The word ‘play’ can be a noun or a verb. ‘play’ so’zi ot yoki fe’l bo’lishi
mumkin.
rd
(Murphy 3 edition)
Could
- Can ning o’tgan zamon shakli, bir martalik ish harakatlarda odatda
uning o’rniga was/were able to ishlatiladi:
I could speak English when I was young. Yoshligimda ingliz tilida gapira
olardim.
Though my English wasn’t so good, I Ingliz tilini yaxshi bilmasamda, bir
was able to talk to a tourist. sayyoh bilan gaplasha oldim.
- May va might kabi ehtimollikni ifodalashi ham mumkin, lekin could
odatda bo’lish ehtimoli juda kam bo’lgan hollarda ishlatiladi:
I’ll write the date of the meeting in Men uchrashuv sanasini kundaligimga
my dairy, otherwise I may/might/could yozibqo’yaman, aks holda unutib
forget it. qo’yishim mumkin. (hozirgi yoki kelasi
zamondagi ehtimollikni ifodalayapti).
Janny is late. She may/might/couldhave Janny kech qoldi. U uchrashuv haqida
- 62 -
forgotten about the meeting. unutgan bo’lishi mumkin.
The situation was bad, but it could have Ahvol yomon edi, lekin bundan ham
been worse. yomonroq bo’lishi mumkin edi.
(o’tgan zamondagi ehtimollikni ifodalayapti).
You could be right, but I doubt it. Sen haq bo’lishing mumkin, lekin
mening bunga shubham bor.
I’m so tired, I could sleep for a week. Men shunchalik charchaganmanki, bir
hafta
uxlashim mumkin. (noreal holat)
Taqqoslang:
I can stay with Julia when I go to Paris. Parijga borganimda Julia bilan turishim
mumkin.
(real holat)
Maybe I could stay with Julia when I go BalkiParijga borganimda Julia bilan
to Paris. turarman.
(ehtimoli bor, lekin aniq emas)
This is a wonderful place. I could stay Bu ajoyib joy. Bu yerda abadiy qolishim
here for ever. mumkin.
(noreal holat) (Murphy)
O’tgan zamondagi umumiy ijozatni ham ifodalab kelishi mumkin:
Anyone was allowed to/could fish in the lakewhen council owned it.
Lekin: bir martalik ijozatda was allowed to ishlatiladi, could emas:
Although he didn’t have a ticket, Ken was allowed to come in. (Hewings)
- Iltimos ma’nosida:
Could you do me a favour? Menga bir iltifot ko’rsata olmaysizmi?
Could you pass me the salt? Tuzni uzatib yubora olmaysizmi?
May
- Ijozat va ruxsatni ifodalaydi:
May I come in? Kirsam maylimi?
- Ehtimollikni ifodalaydi:
He may be here. U shu yerda bo’lishi mumkin.
- O’tgan zamondagi ehtimollik haqida gap ketganda quyidagicha yasaladi:
May
Have V3
might
- I wonder why Ann didn’t answer the doorbell.
- Well, I suppose she may have been asleep.
- Odatda ehtimollikni ifodalovchi so’roq gaplarda ishlatilmaydi:
Are you likely to go camping this summer? Bu yoz lagerga borishing
mumkinmi?
Do you think Emma has gone shopping? Emma xarid qilishga ketgan deb
o’ylaysanmi?
Do you think iborasidan keyin ishlatilishi mumkin:
Do you think you may go camping this Bu yoz lagerga borishim mumkin
summer? deb o’ylaysanmi?
- 63 -
Ruxsatni ifodalaganda:
- May I come in?
- Yes, you may. Yoki No, you may not.
Ba’zan may not ning o’rniga must not ishlatilib kuchliroq ta’qiqni ifodalaydi.
Tilakni ifodalaganda:
May you both be very happy! Ikkalangiz ham baxtli bo’ling!
May God be with you! Xudo yor bo’lsin!
May she rest in peace. Joyi jannatda bo’lsin.
Might
May ning o’tgan zamon shakli.
She said she might go with us. U biz bilan borishi mumkinligini aytdi.
Odatda might o’tgan zamon ma’nosida emas, balki xuddi may kabi hozirgi va
kelasi zamonda ishlatiladi. Farqi shuki, might ehtimoli kamroq bo’lgan holda
ishlatiladi:
- I might get a job Men ish topishim mumkin.
- Yes, and pigs might fly. Ha, cho’chqalar ham ucha oladi.
May
Not = it’s possible that … not…
Might
Can not = it’s not possible that…
It may/might not be true (=it’s possible that it’s not true).
It can’t be true (=it’s not possible that it’s true).
May/might +have V3 hozirgi va kelasi zamonda ham ishlatilishi mumkin.
I’ll try phoning him, but he may have gone out by now.
By the end of this year I might have saved some money.
- 64 -
You can’t be tired. Charchaganbo’lishing mumkin emas.
Sue hasn’t contacted me. She can’t Syu men bilan aloqaga chiqmadi. U
have got my message. xatimni olmagan bo’lsa kerak.
O’tgan zamonda bajarilgan ish-harakatning sodir bo’lish ehtimolligi
yuqoriligini ifodalashda ishlatilishi mumkin:
The telephone rang, but I didn’t Telefon jiringladi lekin men
hear it. I must have been asleep. eshitmadim.
Men uyquda bo’lgan bo’lsam kerak.
Mustning faqat hozirgi zamon shakli mavjud. Shu sababli boshqa shakllarda
uning o’rniga have to dan foydalanamiz:
Last week Tina broke her arm and O’tgan hafta Tina qo’lini sindirdi va
had to go to hospital. shifoxonaga borishiga to’g’ri keldi.
I haven’t had to go to the doctor Anchadan beri shifokorga borishimga
for ages. to’g’ri kelgani yo’q.
If the pain gets worse, you’ll have to Agar og’riq kuchaysa, shifokorga
go to the doctor. borishingizga to’g’ri keladi. (Murphy)
So’roq va inkor shakllarida do/does/did ni oladi:
What do I have to do to get a new Yangi haydovchilik guvohnomasini
driving licence? olish uchun nima qilishim kerak?
Farqi: Odatda must shaxsiy fikrni bildirishda ishlatiladi, have to esa tashqi
majburiyatni ifodalaydi:
I haven’t spoken to Sue for ages. Syu bilan anchadan beri gaplashganim
I must phone her. yo’q.Unga qo’ng’iroq qilishim kerak.
Mark is a really nice person. You Mark haqiqatdan ham ajoyib inson. Sen
must meet him. u bilan uchrashishing kerak.
I have to work from 8:30 to 5:30 Men har kuni 8:30 dan 5:30 gacha
every day. ishlashim kerak.
Lekin yozma qoida va qo’llanmalarda odatda must ishlatiladi:
Applications for the job must be Ish uchun arizalar 18-maygacha qabul
received by 18 May. qilinishi kerak.
You must write your answers in ink. Javoblaringizni siyohda yozishingiz
kerak.
(imtihon qoidasi) (Murphy)
Lekin mustn’t va don’t have to bir xil emas. Mustn’t ta’qiqni ifodalab,
qilmaslik kerak deb tarjima qilinadi, don’t have to esa, shart emas deb tarjima
qilinadi.
You must keep it a secret. You mustn’t Sen buni sir saqlashing kerak. Biror
tell anyone. kishiga aytmasliging kerak.
You don’t have to tell him, but you Unga aytishing shart emas, lekin
can if you want to. xohlasang aytishing mumkin.
Have to ni o’rniga have got to ni ham ishlatish mumkin:
I’ve got to work tomorrow or I have to work tomorrow
Ertaga ishlashimga to’g’ri keladi.
- 65 -
Ought to
Axloqiy burchni yoki maslahatni ifodalaydi. Uning o’rniga ko’pincha should
yordamchi fe’li ishlatiladi:
So’roq va inkor shakllari yordamchi fe’llarsiz yasaladi:
Ought we to go now? (=Should we go now?) Hozir borishimiz kerakmi?
Doim ‘to’ bilan ishlatiladi.
Ammo question tag da ‘to’ siz ishlatiladi:
We ought to wake Helen, oughtn’t we? Biz Helenni uyg’otishimiz kerak,
shunday emasmi?
Odatda I bilan maslahatni ifodalaganda ought to emas, should ishlatiladi:
I should leave early tomorrow, if I were you. O’rningda bo’lganimda, ertaga
barvaqt jo’nagan bo’lardim.
Should I ring you at home? Uyingga qo’ng’iroq qilaymi?
(Hewings)
Ba’zan ehtimollikni ham ifodalaydi:
- I’m spending the winter in Miami. Men bu qishni Mayamida
- Oh, That ought to be nice. o’tkazyapman.Oh, bu judayam
zo’r bo’lsa kerak.
O’tgan, hozirgi, kelasi zamonda sodir bo’lishi mo’ljallangan yoki kerak
bo’lgan ish-harakatning bajarilmaganligini ifodalash uchun ham ishlatiladi:
I ought to have phoned you, but I forgot. Sizga qo’ng’iroq qilishim kerak
edi, lekin unutibman.
If the flight was on time, he should/ought Agar reys o’z vaqtida bo’lganida,
to have arrived in Jakarta early this morning. U Jakartaga bugun ertalab barvaqt
yetib kelgan bo’lardi.
Ko’pincha og’zaki nutqda should va ought to o’rnida had better (shakli
o’tgan zamon bo’lsa ham, hozirgi va kelasi zamon ma’nosida ishlatiladi) ham
kelishi mumkin.
If you’re not well, you’d better ask Ann Agar o’zingizni yaxshi his
to go instead. ( yoki … you should/ought to…) qilmayotgan bo’lsangiz, Annadan
o’rningizga borishini so’rang.
Had better odatda ma’lum bir vaziyatda qilinishi zarur bo’lgan, bajarilmasa
biror muammo, xavf paydo bo’lishi mumkin bo’lgan ish-harakatni ifodalashda
ishlatamiz. Umumiy gaplarda odatda should ishlatiladi:
Taqqoslang:
There’s someone moving about downstairs. Pastgi qavatda kimdir yuribdi.
We’d better call the police, quickly. Yaxshisi politsiyani chaqirish
kerak, zudlik bilan.
(Hewings)
You’re always at home. You should go out Siz doim uydasiz. Tez tez
more often. tashqariga chiqib
turishingiz kerak. (Murphy)
So’roq va inkor shakllari quyidagicha yasaladi:
- 66 -
He’d better not be late again or he’ll be Yaxshisi u boshqa kech qolmasin,
in trouble. yoki qiyin ahvolda qoladi.
Hadn’t we better get a taxi? Taksida ketganimiz yaxshiroq
(or Shouldn’t we…) emasmi? (Hewings)
Need
Ehtiyojni ifodalab, kerak deb tarjima qilinadi.
Oddiy fe’l bo’lib ham, modal fe’l bo’lib ham kelishi mumkin.
Asosiy fe’l bo’lib kelganda – III shaxs birlikda ‘s ni oladi, o’tgan zamonda –ed
qo’shiladi, so’roq va inkor shaklari ‘do’ yordamchi fe’li yordamida yasaladi, undan
so’ng ot kelishi mumkin va undan keyin fe’l kelganda ‘to’orqali bog’lanadi:
Everybody needs to rest sometimes. Hamma ham ba’zan dam olishi kerak.
I needed to leave early
Do we need to reserve seats on the train? Poyezdga joylarni oldindan band
qilishimiz shartmi?
She’s thirsty. She needs a drink. U chanqagan. Unga biroz suv
kerak.
Modal fe’l bo’lib kelganda esa asosiy bo’lib kelganda oladiganlaridan
birortasini olmaydi va odatda bo’lishsiz (inkor) gaplarda ishlatiladi:
We needn’t reserve seats. There’ll be Joylarni oldindan band qilishimiz
plenty of room. shart emas. U yerda yetarlicha
joy bo’ladi.
Judges in Englandneedn’t retire until Angliyada sudyalar 75 ga
they are 75.(Hewings) kirgunlaricha nafaqaga chiqishlari
shart emas.
Kelasi zamonda bajariladigan ish-harakat haqida qaror qilganda need ning
hozirgi zamon shakli ishlatiladi:
- Need I come tomorrow? Ertaga kelishim kerakmi?
- You don’t need to work tonight. Bu kecha sen ishlashing shart emas.
Will need to – kelasi zamondagi majburiyatni yoki maslahatni ifodalaydi:
We’ll need to repair the roof next year. Biz tomonni keyingi yil tuzatishimiz
kerak.
Need … ing – Passive voice da ishlatiladi (odatda jonsiz narsalar uchun):
- 67 -
Didn’t need to V1 – ish-harakatning bajarilishi shart emasligi oldindan ma’lum
bo’lgan.
- I needn’t have watered the flowers. Gullarga suv berishim shart emas ekan.
Just after I finished it started raining. Berib bo’lganim bilan yomg’ir yog’a
boshladi.
- It started raining, so I didn’t need to Yomg’ir yog’a boshladi, shuning uchun
water the flowers. gullarga suv berishim shart emas edi.
Must bilan berilgan savolga, rad javob needn’t bilan beriladi:
A: Must I go to school today? Bugun maktabga borishim shartmi?
B: No, you needn’t. Yo’q, shart emas.
Dare
Dare oddiy fe’l bo’lib ham, modal fe’l bo’lib ham kelishi mumkin:
Oddiy fe’l sifatida kelganda to li infinitive bilan keladi:
He’s a man who dares to say what he thinks. U o’ylagan narsasini aytishga
jurat qiladigan odam.
She didn’t dare to tell him what had happened. U nima bo’lganini unga aytishga
jurat qilmadi.
Modal fe’l bo’lib kelganda ‘to’ siz infinitive bilan keladi:
Dare she tell him? Unga aytishga jurat etadimi?
I daren’t say what I think. O’ylagan narsamni aytishga jurat
qilolmayman.
Ba’zan aralash ishlatilishi ham mumkin:
Do you dare put your mind to the test?
(advertisement)
He didn’t dare open his eyes.
Verb Tenses
Fe’l zamonlari
Present Simple
Oddiy hozirgi zamon
Yasalishi:
III shaxs birlikdan tashqari barcha shakllarida fe’lning asosiy shaklini qo’yich bilan
yasaladi:
Darak : ega + V1 I go to school. He goes.
So’roq : Do/does + ega + V0? Do I go to school? Does he go?
Inkor : ega + do/does + not + V0. I don’t go to school. He doesn’t go.
Ishlatilishi:
Doim to’g’ri bo’lgan fakrlar uchun ishlatiladi:
- The Earth goes roung the Sun. Yer quyosh atrofidan aylanadi.
- Water boils at 100 degrees Celsius. Suv 100 gradusda qaynaydi.
- 68 -
Hozirgacha doim to’g’ri bo’lgan va bundan keyin ham shunday bo’lishi
ishonilgan ish-harakat va holatlar uchun ishlatiladi:
- I live in Bukhara Men Buxoroda yashayman.
- I don’t like horror films. Men qo’rqinchli filmlar ko’rishni
yoqtirmayman.
Hozirgi zamonda tez tez takrorlanib turuvchi hodisalarni ifodalashda:
- I wake up at 6 o’clock every morning. Men har ertalab soat 6 da uyg’onaman.
- I often see Tom at work. Men Tomni ishxonada tez-tez ko’rib
turaman.
- How often do you go shopping? Har qanchada xaridga chiqib turasan?
Kalendar va jadval bo’yicha sodir bo’ladigan hodisalar, hafta kunlarining,
oylarning kelishi, davlatga tegishli transportlarning harakatlanishi, davlat
tashkilotlarining ish vaqtlarini ifodalashda:
- Tomorrow is Monday. Ertaga dushanba.
- Christmas is on Tuesday next year. Rojdestvo keyingi yil seshanba kuni
bo’ladi.
- The train leaves for Tashkent tomorrow. Poyez Toshkentga ertaga jo’naydi.
- The ship sails next week. Kema keyingi hafta yo’lga chiqadi.
- Banks in London opens at 9:00, and Londonda banklar 9:00 da ochilib 6:00
closes at 6:00 da yopiladi.
If/unless/when/while/before/until (till)/ as soon as/ as long as/in case
bog’lovchilari bilan bog’langan ergash gaplarning, shu bog’lovchi bilan
boshlangan qismida Future simple ma’nosida Present simple (ba’zan Present
Perfect) ishlatiladi:
- If he comes, I shall ask him about it. U kelsa, men undan bu haqda so’rayman.
- I’ll go there, unless it rains. Agar yomg’ir yog’masa, u yerga boraman.
- When we have had a rest, we’ll go out. Dam olib bo’lganimizdan keyin, ketamiz.
- I’ll give you this book, when I’ve read it. Bu kitobni sizga o’qib bo’lganimda
beraman.
Ushbu xildagi gaplarda Present Continous constantly, continually, forever kabi
ravishlar bilan ham kelishi mumkin. (Mcmillan)
Gazeta sarlavhalarida, kitob yoki filmlarning qisqacha bayonida, yoki
latifalarda o’tgan zamon ma’nosida Present Simple yoki Present Perfect
ishlatilishi mumkin:
- Ship sinks in midnight collision. Kema yarim tungi to’qnashuvda
cho’kadi.
- May 1945: The war in Europecomes to 1945 yil, May: Yevropadagi urush
an end. nihoyasiga yetadi.
- … At the end of the play both families … pyesa oxirida har ikkala oila
realise that their hatred had caused the ham ularning adovati
deaths of the lovers. sevishganlarning o’limiga olib
kelganini anglashadi.
- … So then the second man asks the first … Keyin ikkinchi kishi
one why he has a banana in his ear and the birinchisidan uning qulog’ida
first one says … nimaga banan
- 69 -
borligini so’rabdi, shunda
birinchisi debdi …
(Mcmillan)
Signallar:
Often, always, usually, seldom, sometimes, how often, every day (week, month,
year, Monday,…), once (twice, three times, …) a day (week, month, year,…)
Past Simple
Oddiy o’tgan zamon
Yasalishi:
Darak: ega + V2 I went to school. He went.
So’roq: Did + ega + V0 Did I go to school? Did he go?
Inkor: ega + did not + V0 I didn’t go to school. He didn’t go.
Ishlatilishi:
Ish-harakat yoki holatning o’tgan zamonda bo’lganini ifodalaydi. Voqealar
haqida xabar berish uchun ishlatiladi:
He came at 5 o’clock yesterday. U kecha soat 5 da keldi.
I saw him 10 minutes ago. Men uni 10 daqiqa oldin ko’rdim.
O’tgan zamondagi ketma-ket bajarilgan ish-harakat bajarilish tartibida
ko’rsatilganda:
When I arrived at Chimgan Station, Chimgan bekatiga kelganimda, men bir
I saw a friend of mine and do’stimni ko’rdim va u bilan nonushta.
had breakfast with him qildim.
He opened the door, entered U eshikni ochdi, xonaga kirdi va tonggi
the room and began to read gazetani o’qishni boshladi.
a morning newspaper.
O’tgan zamonda uzoqroq takrorlanib turgan, odat tusiga kirgan ish-harakat
yoki holatni ifodalash uchun ko’pincha used to iborasi ishlatiladi:
When I was young, I used to read Yoshligimda juda ko’p kitob o’qirdim.
many books.
I used to know that man. Men ana u odamni tanir edim.
Used to ning Past Simpledan farqi u avval bajarilgan lekin hozir
bajarilmayotganligini ifodalaydi:
I used to smoke, but now I don’t. Men ilgari chekardim, lekin hozir
chekmayman.
Shu kabi gaplarda used to o’rnida (faqat ish-harakatlar uchun, holatlar uchun
emas) would ham ishlatilishi mumkin:
I would smoke, but now I don’t. Avval chekardim, lekin hozir
chekmayman
Signallar:
Yesterday, last week (month, year,…), … ago, the other day, in 1999.
Today, this week, this year – tugallangan vaqt ko’rsatgichlari bo’lib kelsa, Past
Simple ishlatiladi. Agar tugallanmagan vaqt ko’rsatgichi bo’lsa, unda Present
Perfect ishlatiladi:
- 70 -
Today I didn’t shave. (kun tugagan) Bugun men soqolimni olganim yo’q.
Today I haven’t shaved. Bugun men soqolimni olganim yo’q.
(kun hali endi boshlanyapti.)
Future Simple
Oddiy kelasi zamon
Yasalishi:
Darak: ega + shall/will + V0 I shall go to school. He will go.
So’roq: shall/will + ega + V0 Shall I go to school? Will he go?
Inkor: ega +shall/will + not + V0 I shall not go to school. He will not go.
Ishlatilishi:
Kelasi zamonda oldindan rejalashtirilmagan ish-harakatning va taxminlarning
bajarilishini ifodalaydi:
- I’ll be late home this evening. Men bugun kechqurun uyga kech qaytaman.
- He will return in a few days. U bir necha kunda qaytadi.
Zudlik bilan qabul qilingan qarorlarni ham ifodalaydi (lekin oldindan qilingan
qarorlarda Present Continous ishlatiladi):
- Don’t be trouble. I’ll open the door. Bezovta bo’lmang. Eshikni men
ochaman.
Ko’pincha quyidagi gaplarlarda ishlatiladi:
Taklif:
- A: I need some money. Menga biroz pul kerak.
B: Don’t worry, I’ll lend you some. Xavotirlanma, men senga biroz berib turaman.
Rozilik yoki inkor:
- A:Jim, can I have my book back? Jim, kitobimni qaytarib olsam bo’ladimi?
B: Of course, I‘ll bring it tomorrow. Ha albatta. Men uni ertaga keltiraman.
Va’da:
- I shall not tell anyone, I promise. Hech kimga aytmayman, va’da beraman.
Iltimos:
- Will you close the door, please. Eshikni yopib yuborasizmi, iltimos.
Tahdid:
- I’ll show you what is what! Men senga hali ko’rsatib qo’yaman.
Ko’pincha quyidagi so’zlar bilan ishlatiladi:
I hope… I think…
I promise… I guess… I suppose…
I bet… Perhaps… I doubt
- I think we’ll find the right way. Menimcha biz to’g’ri yo’lni topamiz.
- I promise I shall never change. Va’da beraman hech qachon
o’zgarmayman
- I bet you don’t know the answer. (Mcmillan) Garov uynayman, sen javobni
bilmaysan.
I hope bilan odatda present simple yoki future simple ishlatiladi:
- I hope it doesn’t rain /won’t rain Umid qilamanki yomg’ir
yog’maydi.
- 71 -
Signallar:
Tomorrow, soon, next day (week, month, year,…), in two days (hours, weeks,
…), the day after tomorrow.
Present Continuous
Davomli hozirgi zamon
Yasalishi:
Darak: ega + am/is/are + V0 +ing I am going to school.
So’roq: am/is/are + ega + V0 +ing Am I going to school?
Inkor: ega + am/is/are + not + V0 + ing. I am not going to school.
Ishlatilishi:
Biror ish-harakatning ayni paytda sodir bo’layotganini ifodalash uchun
ishlatiladi:
She is typing a letter. U xat yozayapti.
Don’t make any noise, he is sleeping. Shovqin qilmang, u uxlayapti.
Vaqtinchalik ish-harakatlarni ifodalashda ishlatiladi:
I’m staying at a hotel until I find a flat. Kvartira topgunimcha, mehmonxonada
yashab turibman.
My car has broken down, so I am walking Mashinam buzilib qoldi, shu sababli shu
to work these days. (Mcmillan) kunlarda
ishga piyoda boryapman.
Taqqoslang:
Present simple:
(Usually) I go to school at 8:00 a.m. Men maktabga soat 8:00 da boraman.
Present continous:
(but today)
I’m going to school at 8:30 a.m. Men maktabga soat 8:30 da boryapman.
Ayni paytda bajarilmayotgan bo’lsa ham, shu vaqt atrofida bajarilayotgan ish-
harakatni ifodalash uchun:
- What are you doing nowadays? Shu kunlarda nima ish qilyapsiz?
- I’m reading an interesting book. Men bir qiziqarli kitob o’qiyapman.
Kelasi zamon ma’nosida ishlatilganda, oldindan rejalashtirilgan ish-harakatni
ifodalaydi:
We are going to Bukhara tomorrow. Biz ertaga Buxoro ketyapmiz.
I am buying a new computer soon. Men tez orada yangi kompyuter
olyapman.
Kelasi zamonda rejalashtirilgan ish-harakatni ifodalash uchun ko’pincha to be
going to iborasi ham ishlatiladi:
I’m going to buy a new computer soon. Men tez orada yangi kompyuter
olmoqchiman.
To be going to kelajakda sodir bo’ladigan hodisani oldindan taxmin qilganda
ham ishlatiladi:
The sea air is going to do you good. Dengiz havosi sizga yoqsa kerak.
There are very much black clouds Osmonda qora bulutlar ko’p. Yomg’ir
in the sky. It’s going to rain. yog’sa kerak.
- 72 -
Odatda to be going togo va comefe’llari bilan ishlatilmaydi.
O’zgarib turgan voqea-hodisani ifodalash uchun ham ishlatiladi:
The price of meat is getting expensive. Go’shtning narxi oshib boryapti.
More and more people are forgetting Ko’plab odamlar kitoblar haqida unitib
about books. borishmoqda.
Continuous da ishlatilmaydigan his-hayajon, holat fe’llari:
Agreerozi bo’lmoq Forgetunutmoq Recognizetanimoq
Assumetaxmin qilmoq; buyniga Hatenafratlanmoq Preferma’qul ko’rmoq
olmoq Hopeumid qilmoq Realizeanglamoq
Believeishonmoq Knowbilmoq Regretafsuslanmoq
Belong toga qarashli bo’lmoq Lovesevmoq Seem tuyulmoq
Containiborat bo’lmoq Likeyoqtirmoq Smellhidi kelmoq
Consistiborat bo’lmoq Meananglatmoq Suppose taxmin qilmoq
Costnarxlanmoq, turmoq Noticepayqamoq Suspect gumon qilmoq
Desirekuchli xohlamoq Own ega bo’lmoq Understandtushunmoq
Doubt shubhalanmoq Possessega bo’lmoq Wantxohlamoq
Hear eshitmoq Remembereslamoq Wish tilamoq
Fit mos kelmoq
Quyidagi his-hayajon, holat fe’llari boshqa ma’noda kelgandacontinuousda
ishlatilishi mumkin:
Be Feel Think Have
Depend Taste See Weigh
Taqqoslang:
Holat Ish-harakat
Maddy has beautiful eyes. We are having an interesting conversation!
I think we can do this. David is thinking about getting a new job.
This fish tastes awful! I am just tasting the soup.
I feel that you are wrong. I am feeling terrible.
The cat’s fur feels soft. Sue is feeling the cat’s fur.
This bag weighs a ton. We are weighing the baby.
It depends what you mean. I am depending on you.
You look beautiful. Why are you looking at me?
I see a butterfly. Do you see it too? Jane isseeing a doctor about her headache.
I remember my first teacher. Aunt Sara is looking through an old picture
album. She is remembering the wonderful
days of her childhood.
(Mcmillan)
Biror narsadan shikoyat qilishda ham ishlatiladi:
You are always complaining about Sen doim meni ovqat tayyorlashimdan
my cooking! shikoyat qilasan.
(Mcmillan)
Signallar:
Now, at the moment, at present time, for the time being, still, currently,
(Listen!, Hush!, Look!*).
- 73 -
Past Continuous
Davomli o’tgan zamon
Yasalishi:
Darak: ega + was/were + V0 +ing I was working
So’roq: was/were + ega + V0 +ing Was I working
Inkor: ega + was/were + not + V0 +ing I was not working
Ishlatilishi:
O’tgan zamonning ma’lum bir paytida ish-harakatning davom etib turganini
ifodalaydi:
- Yesterday at 5 o’clock he was writing. Kecha soat 5 da u yozayotgan edi.
- It was raining when I left the house. Men uydan ketganimda yomg’ir
yog’ayotgan edi.
All day long; All day yesterday;
All the time; The whole evening;
From 5 till 8;
Iboralari bilan past simple ham past continuous ham kelishi mumkin.
- I was reading all day yesterday. (davomiylik)
- I read all day yesterday. (fakt)
Lekin ish-harakat ketma-ket bajarilgan bo’lsa, past simple ishlatiladi:
- I came home early, rested from five till six and worked the whole evening.
- Yesterday we went to town, bought some meat and went back.
Signallar:
yesterday at 5 o’clock, at that time, this time yesterday, while, when you
came,…
Future Continuous
Davomli kelasi zamon
Yasalishi:
Darak: ega + shall/will + be + V0+ing I shall be working.
So’roq: shall/will ega be V0+ ing shall I be working?
Inkor: ega + shall/will not + be + V0+ ing I shall not be working.
Ishlatilishi:
Kelasi zamonning ma’lum bir paytida ish-harakatning bajarilayotgan
bo’lishini ifodalaydi:
- He will be working at six o’clock tomorrow. Ertaga soat 6 da u ishlayotgan
bo’ladi.
- I shall be sleeping when you come. Sen kelganingda men uxlayotgan
bo’laman.
Kelasi zamonda rejalashtirilgan ish-harakatni ham ba’zan ifodalab kelishi
mumkin:
The band will be performing live in Paris Guruh bu yozda Parijda jonli
this summer. chiqish qilyapti.
Ba’zi hollarda will ning muloyimroq shakli sifatida ham ishlatilishi mumkin:
- 74 -
Will you be going to the shops later? If you Keyinroq do’konlarga borasizmi?
go, could you get me some potatoes? Agar borsangiz, menga biroz
kartoshka olib kelolmaysizmi?
Signallar:
Tomorrow at this time, tomorrow at 5 o’clock, this time next year, …
Present Perfect
Tugallangan hozirgi zamon
Yasalishi:
Darak: ega + have/has + V3 I have done.
So’roq: have/has + ega + V3 Have I done?
Inkor: ega + have/has + not + V3 I have not done.
Ishlatilishi:
Hozirgina tugagan yoki mahsuli ko’z oldimizda bo’lgan ish-harakatni
ifodalashda ishlatiladi:
- Oh! I have broken my pen. Oh! Ruchkamni sindirib qo’ydim.
- I’ve just seen a ghost! Meh hozirgina arvohni ko’rdim!
Hech qanday signalsiz ham kelishi mumkin, shu xususiyati bilan Past Simple dan
farqlash mumkin:
- I have bought a new car. Men yangi mashina sotib oldim.
- I have lost my pen and can’t find it. Ruchkamni yo’qotib qo’ydim, endi
topolmayapman.
Past Simple esa odatda signalsiz kelmaydi:
- I bought a new car last week. O’tgan hafta yangi mashina sotib oldim.
- I lost my pen and bought another Kecha ruchkamni yo’qotdim va
one yesterday. boshqasini oldim.
Shu paytgacha bir necha marta takrorlangan ish-harakatni ifodalashda:
- I have read this book twice. Men bu kitobni 2 marta o’qiganman.
- How many times have you been Toshkentda necha marotaba bo’lgansiz?
to Tashkent?
- I’ve lived here for the past ten years. Men bu yerda o’tgan o’n yildan beri
yashayman.
- I’ve been jogging every morning for O’tgan oydan beri har ertalab
the last month. (Mcmillan) yuguryapman.
This is the first/second/third… time bilan boshlangan gaplarda ham
ishlatiladi:
Sarah has lost her passport again. It is Sara yana pasportini yo’qotdi. Bu
the second time this has happened. ikkinchi marta sodir bo’lishi. (Murphy)
Today, this week, this year so’zlari tugallanmagan vaqt ko’rsatgichlari bo’lib
kelganda Present Perfect ishlatiladi:
- Today I haven’t had breakfast, but Bugun men nonushta qilganim yo’q,
It’s only 8:00 a.m. lekin soat endi 8:00 bo’ldi.
- 75 -
- I’ve drunk four cups of coffee today. Men bugun 4 chashka kofe ichdim.
(Mcmillan)
Lekin e’tibor bering:
- A: How long is it since you had a holiday?
B: It’s two years since I had a holiday ( = I haven’t had a holiday for two years).
- It’s ages since Tom visited us. ( = He hasn’t visited us for ages)
Signallar:
Already, ever, never, yet, lately, just, since, for, recently, hardly, scarcely, so
far, look*, for/in the last few days/months/years…
Past Perfect
Tugallangan o’tgan zamon
Yasalishi:
Darak: ega + had + V3 I had worked.
So’roq: had + ega + V3 Had I worked?
Inkor: ega + had + not + V3 I had not worked.
Ishlatilishi:
O’tgan zamonning ma’lum bir paytigacha bajarib bo’lingan ish-harakatni
ifodalaydi:
By 5 o’clock, by Monday, by the end of the year, by that time iboralari bilan
keladi.
We had finished our lesson by Biz kecha soat 5 gacha darsimizni
5 o’clock yesterday. tugatib bo’lgandik.
O’tgan zamonda bir harakatning boshqasidan oldin bajarilganini ifodalash
uchun:
I had done my work, before you Men uyga vazifamni sen o’zingnikini
began yours. boshlashingdan olding qilib bo’lgandim.
We had left when he came home. U uyga kelganida biz ketib bo’lgandik.
Hardly, scarcely va no sooner ravishlari bo’lgan qo’shma gaplarning bosh
gapida Past Perfect va ergash gapida Past Simple ishlatiladi:
He had hardly (scarcely) entered the U uyga kirar kirmas yomg’ir yog’ishni
house when it started raining. boshladi.
No sooner had he arrived, than he fell ill. U yetib kelishi bilan kasal bo’ldi.
Future Perfect
Tugallangan kelasi zamon
Yasalishi:
Darak: ega + shall/will + have + V3 I shall have finished.
So’roq: shall/will + ega + have + V3 Shall I have finished?
Inkor: ega + shall/will + not + have + V3 I shall not have finished.
Ishlatilishi:
Kelasi zamonning ma’lum paytigacha ish-harakatning tugallanishini
ifodalaydi:
- 76 -
Tomorrow by this time I shall have Ertaga shu paytgacha men polni ranglab
painted the floor. bo’lgan bo’laman.
In two years’ time I’ll have finished Ikki yilda(n keyin) bu kitobni tugatib
this book. bo’laman.
Signallar:tomorrow by this time, by 5 o’clock by March next year, by next
Monday, in two year’ time, in March next year…
Future Continous-in-the-past
O’tgan zamonda davomli kelasi zamon
Yasalishi:
Darak: Ega + should/would +be + V0+ing. I should be working.
So’roq: Should/Would + ega + be + V0+ing? Should I be working?
Inkor: Ega + should/would + be + V0+ing. I should not be working.
Ishlatilishi:
Odatda o’zlashtirma gaplarda (Indirect Speech) ishlatiladi:
He said he would be watching TV when I came. Men kelganimda, u
televizor tomosha
qilayotgan bo’lishini aytdi.
Hozirgi zamondagi noreal gaplarda ishlatiladi:
If the weather were fine, they would be Agar havo yaxshi
playing football now. bo’lganida, ular hozir futbol
o’ynayotgan bo’lardilar.
- 79 -
Future Perfect-in-the-past
O’tgan zamonda tugallangan kelasi zamon
Yasalishi:
Darak: Ega + should/would + have + V3 I should have worked.
So’roq: Should/would + ega + have + V3? Should I have worked?
Inkor: Ega + should/would + have + V3. I should not have worked.
Ishlatilishi:
Odatda o’zlashtirma gaplarda (Indirect Speech) ishlatiladi:
I wondered whether they would have reached Men ular peshingacha
the place by noon. manzilga yetib borarmikan
deb o’yladim.
He said that he would have finished his book U kitobini yilning
by the end of the year. oxirigacha tugatib
bo’lishini aytdi.
O’tgan zamondagi noreal gaplarda ishlatiladi:
If you had helped me yesterday I should have Kecha yordam
finished the work in time. berganingizda, ishni
o’zvaqtida tugatgan bo’lar
edim.
If you had invited him he would have come. Uni taklif qilganingizda,
kelgan bo’lardi.
- 80 -
Direct & Indirect Speech
Ko’chirma va o’zlashtirma gap
Bir odam (yoki o’zi)ning gapini o’zgartirmasdan boshqa kishiga yetkazish –
ko’chirma gap (direct speech) deyiladi.
Bir odam (yoki o’zi)ning gapini faqat mazmunini boshqa kishiga yetkazish –
o’zlashtirma gap (indirect speech) deyiladi.
Ko’chirma gap O’zlashtirma gap
He said: “The ship will arrive today”. He said that the ship would arrive that day.
He says: I can do this. He says that he can do this.
Say + to + obyekt: He said to me… Tell + obyekt: He told me …
Agar bosh gapdagi fe’l Present yoki Future zamonlaridan birida bo’lsa,
o’zlashtirma gapdagi fe’l zamoni o’zgarmaydi.
Ko’chirma gap O’zlashtirma gap
I say(have said/shall say), “I sent the letters I say (have said/shall say) that I sent the
on Monday”. letters on Monday.
Agar bosh gapdagi fe’l Past zamonlarining birortasida bo’lsa, o’zlashtirma gapga
aylantirishda zamonlar quyidagicha o’zgaradi:
Ko’chirma gap O’zlashtirma gap
Present Simple Past Simple
Present Perfect Past Perfect
Past Simple Past Perfect
Future Simple Future Simple in the Past
Present Continuous Past Continuous
Present Perfect Continuous Past Perfect Continuous
Past Continuous Past Perfect Continuous
Future Continuous Future Continous in the past
Future Perfect Future Perfect in the past
Future Perfect Continuous Future Perfect Continuous in the past
Past Perfect va Past Perfect Continuous zamonlari o’zgarmay qoladi.
Olmosh va rashlarning o’zgarishi:
Ko’chirma gap O’zlashtirma gap
This That
These Those
Now Then
Today That day
Tomorrow The next day
The day after tomorrow Two days later
Yesterday The day before
The day before yesterday Two days before
Ago Before
Next year The next year
Here There
Agar gap ilmiy fakt yoki hali ham o’zgarmagan, to’g’ri (haqiqat) bo’lsa, uni
o’zlashtirma gapga aylantirganda, fe’l zamonlari o’zgartirilishi shart emas.
Tim said most banks charge interest. Ko’plab banklar foiz olishadi.
(Macmillan, Malcolm Mann)
Our teacher said that Tashkentis the O’qituvchimiz Toshkent
capital of Uzbekistan. O’zbekistonning poytaxti ekanligini
aytdi.
O’zlashtirma gapga aylantirilganda odatda should, would, could, might, ought,
had better, needn’tva mustn’t o’zgarmay qoladi.
Direct: It would be nice if I could see you again.
Indirect: He said it would be nice if he could see me again.
Direct: It might be too late
Indirect: I was afraid that it might be too late.
Direct: It must be pretty late. I really must go.
Indirect: She said it must be pretty late and she really must go.
Direct: You needn’t pretend to be sorry.
Indirect: I said he needn’t pretend to be sorry. (M. Swan)
Must o’tgan zamonda majburiyat va buyruq ohangi bilan kelganda o’zlashtirma
gaplarda had to ga o’zgarmay qolishi mumkin.
- The manager told the clerks that they Ish boshqaruvchi xodimlarga ular
had to/must pay for all telephone calls ofisdan qilgan barcha telefon
made from the office. qo’ng’iroqlari uchun pul to’lashlari
kerakligini aytdi.
- Agar o’tgan zamonda bajarilishiga to’g’ri kelgan va bajarilgan ish harakatni
ifodalaganda had to ga o’zgaradi.
Paul left the room suddenly. He said he Paul to’satdan xonani tark etdi. U had
to go. ketishi kerakligini aytdi.
- Mustn’t esa o’zlashtirma gaplarda umuman o’zgarmaydi.
82
Maxsus so’roq gaplarni o’zlashtirma gapga aylantirishda quyidagi o’zgarishlar
bo’ladi:
So’roq belgisi tushib qoladi;
So’roq gap tartibi darak gap tarkibiga aylanadi.
83
Passive Voice
Majhul nisbat
Agar gapning egasi ish-harakatning bajaruvchisi emas, bajariluvchisi bo’lsa, fe’l majhul
nisbatda bo’ladi.
Odatda by predlogi bilan keladi:
Active voice Passive voice
I read this book This book was read by me.
Men bu kitobni o’qidim. Bu kitob men tomonimdan o’qilgan.
My pupils will be examined by me.
I shall examine my pupils tomorrow. Mening o’quvchilarim men tomondan
Men o’quvchilarimni ertaga imtihon imtihon qilinadi.
qilaman.
Yasalishi:
Simple Continuous Perfect
Present Am/is/are + V3 Am/is/are + being+ Have/has + been + V3
V3
Past Was/were + V3 Was/were + being + Had + been+ V3
V3
Future Shall/will + be+ V3 - Shall/will + have been
V3
Future in the Should/would + be + V3 - Should/would + have
Past been V3
Ish-harakatning bajaruvchisi jonsiz predmet bo’lganda odatda with ishlatiladi:
The paper was cut with a knife. Qog’oz pichoq bilan kesildi.
Conditional sentences
Shart gaplar
Zero Conditional
If + Ega present simple (modals), Ega present simple (modals)
Umumiy yoki ilmiy faktlar (bu holatda if, when yoki whenever ma’nolarida keladi):
If you are lazy, you don’t work hard. Agar sen dangasa bo’lsang, sen qattiq
ishlamaysan.
84
First Conditional
If + Ega present tense, Ega future simple, (buyruq gap, modal fe’llar , present continuous)
Hozirgi va kelasi zamondagi real shart gaplar:
If I find your key, I shall give it to you. Agar kalitingni topsam, uni senga beraman.
If you see him, ask him to ring me up. Agar uni ko’rsang, menga qo’ng’iroq
qilishini ayt.
If he is here, he is probably working Agar u shu yerda bo’lsa, ehtimol u
in the library. laboratoriyada ishlayotgan bo’lsa kerak.
If you have a birthday party, you might Agar tug’ilgan kuningizda ziyofat
get lots of cool presents. uyushtirsangiz, ko’plab ajoyib sovg’alar
olishingiz mumkin.
If lik qismda mabodo ma’nosida should kelishi mumkin:
If you should see Tom, tell him to phone me. Agar mabodo Tomni ko’rsang, menga
qo’ng’iroq qilishini ayt.
Second Conditional
If + Ega past simple or past continuous, Ega would + V0
Hozirgi va kelasi zamondagi noreal shart gaplar:
If you had a beard, you would look just Agar soqolingiz bo’lganida, xuddi Charles
like Charles Dickens. Dikensga o’xshagan bo’lardingiz.
If you were flying to Rio, would you get Agar Rioga uchayotgan bo’lganingda, u there
much quicker? yergatezroq borardingmi?
If I could help you, I would, but I can’t. Agar senga yordam bera olganimda,
yordambergan bo’lardim, lekin yordam
berolmayman.
Bu turdagi shart gaplarda odatda was o’rnida barcha shaxslar va har ikkala sonda
ham were ishlatiladi.
Og’zaki nutqda birinchi va uchinchi shaxs birlikda was ishlatilishi ham mumkin.
If he were (was) here, he would help us. Agar u shu yerda bo’lganida, bizga yordam
bergan bo’lardi.
Third Conditional
If + Ega past perfect or perfect continuous, Ega would + have V3
O’tganzamondagi noreal shart gaplar:
She wouldn’t have been angry with me, O’sha ishni qilmaganimda u mendan xafa
If I hadn’t done that. bo’lmagan bo’lar edi.
If she’d been wearing her new glasses, Agar u o’zining yangi ko’zoynagini taqib
I would have noticed them. yurganida, men uni payqagan bo’lardim.
85
Mixed conditional
If + Ega past perfect or past perfect continuous, Ega would V0
Aralash turdagi shart gaplar.
Bunday shart gaplarning ikki tomoni ikki xil zamonda bo’ladi:
If you had studied hard last year (=you didn’t study), you would be a student now (=you
are not a student).
If + Ega past simple or past continuous, Ega would have V3
If I had a mobile I would have called you last night. (= I don’t have a mobile, so I didn’t
call you last night).
Gapga xulosa yasash orqali uning qaysi zamondaligini aniqlasa bo’ladi.
Odatda shart gaplarda if dan keyin shall,will, should, would ishlatilmaydi, ammo
quyidagi holatlarda ishlatilishi mumkin:
a) Biror narsani iltimos qilganda:
I would be very grateful If you would Telefon raqamingizni bersangiz, juda
give me your phone number. mamnun bo’lar edim.
We shall be grateful if you will send us Agar Dizel motorlar katalogini bizga
your catalogue of Diesel engines. yuborsangiz, juda mamnun bo’lamiz.
We shall be obliged if you will Agar bu xatning borib yetgani haqida xabar
acknowledge the receipt of this letter. bersangiz, mamnun bo’lardik.
b) If agar deb tarjima qilinmasa:
I don’t know if he will come. Uning kelish yoki kelmasligini men
bilmayman.
c) ish-harakatning bo’lish ehtimoli kamligini ifodalaganda hamma shaxslar bilan
should keladi (mabodo deb tarjima qilinadi) va Present Simple ma’nosida ishlatiladi:
If he should come, I shall ask him to wait. Agar mabodo u kelsa, men undan kutishini
so’rayman.
If need should arise, we shall Agar mabodo ehtiyoj tug’ilsa, siz bilan yana
communicate with you again. bog’lanamiz.
Would ning o’rniga ba’zan might, could ham kelishi mumkin:
If it stopped raining, we could/might Agar yomg’ir to’xtasa, biz tashqariga
go out. chiqishimizmumkin edi.
If (only) ≈ wish
If I knew her number, I would call her. Agar uning raqamini bilganimda unga
qo’ng’iroq qilardim.
I wish I knew her phone number, Qani edi, uning raqamini bilsam, unga
I would call her. qo’ng’iroq qilardim.
Biror-bir ish-harakatdan (holatdan emas) shikoyat qilib, biror narsa sodir bo’lishini
xohlasa yoki biror kishidan biror ish qilishni so’raganda, gapning wish lik qismida
would ishlatiladi:
86
I wish it would stop raining. Qani yomg’ir to’xtasa edi.
I wish you would do something Qani edi sen hech narsa qilmay o’tirgandan
instead of just sitting and doing nothing. ko’ra biror ish qilsang.
(Raymond Murphy ‘English Grammar in Use’)
Inverted Conditional
Shart gaplarning ushbu turida if tushib qoladi. Bunda birinchi yordamchi fe’l egadan
oldinga chiqadi:
If he should come, ask him to wait. = Should he come, ask him to wait.
If I had time, I should go to the club. = Had I time, I should go to the club.
If he were here, he would help us. = Were he here, he would help us.
If I were to meet him tomorrow, I should ask him about it. = Were I to meet him
tomorrow, I should ask him about it.
The Preposition
Predlog
About (haqida, taxminan, deyarli, atrofida)
To be about(to) They were about to leave when I
(nimadir qilishga) taraddudlanmoq came.
men kelganimda ular ketishga
taraddudlanayotgan edilar
To bring aboutOlib kelmoq, ushaltirmoq The method suggested by me brought
abouta great increase in the output of
our shop.
Men tomonimdan taklif etilgan usul
seximizda ishlab chiqarishning
oshishiga olib keldi.
To be angry (annoyed,furious) about smth. Biror narsadan achchiqlanmoq
To be excited (worried, upset, nervous, happy) about -dan hayajonlanmoq
(tashvishlanmoq, kayfiyati buzilmoq,
asabi buzilmoq, baxli bo’lmoq)
To bring about erishmoq, olib ketmoq.
To see about qaramoq, ko’z-quloq bo’lmoq.
To be sorry about uchun kechirim so’ramoq.
To complain about (smb/smth) haqida shikoyat qilmoq
87
Above ( ustida, yuqori, ko’proq, quyida, )
After (keyin)
Antonym – before.
After all oxir oqibat; axir (вконцеконцов).
Day after day kundan kunga.
The day after tomorrow indin kun
Long after uzoq vaqtdan so’ng
Not long after ko’p o’tmay
To name after somebody kimningdir nomini bermoq.
Look after qarab turmoq, ko’z-quloq bo’lmoq.
take after -ga taqlid qilmoq, o’xshamoq.
Against(qarshi)
To insure smth against smth -ni … -dan sug’urtalamoq
To lean against something biror narsaga suyanmoq
To strike one’s foot (head) against something oyog’ini (boshini ) nimagadir
urib olmoq.
To proceed (to take proceedings, to bring an action)
against somebody kimnidir sudga bermoq.
against documents hujjatlarga qarshi (asoslanib).
88
Among (3 yoki undan ortiq shaxs yoki predmet orasida, asosan ma’lum bir guruh orasida)
Our house is among many trees Bizning uyimiz ko’plab daraxtlar orasida.
Ma’lum guruh orasidagi munosabatda ishlatiladi. Kamdan kam amongst;
The work was divided among the students Ish bizning universitetimiz
of our university. talabari o’rtasida taqsimlandi.
Before(oldin)
1. vaqt ifodalashda, oldin, ilgari ma’nolarida (antonym- after):
I shall finish my work before five o’clock. Men ishimni 5 dan oldin
tugataman.
We shall have a walk before dinner. Biz tushlikdan oldin aylanib
kelamiz.
90
Iboralar:
The day before yesterday o’tgan kun Before now ilgari, shu paytgacha
The day before bir kun oldin Before (under) someone’s eyes
Before long tez kunda, yaqinda kimningdir ko’z oldida.
Long before bundan ancha oldin
Iboralar:
To be behind time kechikmoq.
To be behind the times hayotdan ortta qolmoq.
Behind one’s back kimningdir ortidan ( yashirincha)
To be behind somebody kimdandir ortta qolmoq.
1. yonida:
He was sitting beside me. U men bilan o’tirgan edi.
The house stood beside the river. Uy daryo yonida joylashgandi.
2. o’zida bo’lmaslik:
He was beside himself with joy/rage. U o’zida yo’q
xursand/achchig’i chiqqan edi.
Iboralar:
Beside the purpose maqsadsiz,
Beside the nature g’ayritabiiy
Between
( orasida; ikki kishi,(taqqoslashda ba’zan uch yoki undan ko’proq) predmet, vaqt joy
yoki guruhga nisbattan ishlatiladi)
This ship makes regular voyages between Bu kema Odessa va Batumi o’rtasida
Odessa and Batumi. doimiy qatnovni amalgam oshiradi.
What are differences between mts, beeline, MTS, beeline, perfectum va ucell
perfectum and ucell? o’rtasida qanday farq bor?
Iboralar:
Beyond belief g’aroyib
Beyond doubt shubhasiz
Beyond hope umidsiz
Beyond one’s expectations kimningdir kutganidan ortiq
beyond one’s strength (power) kimningdir kuchiyetmaydigan
beyond one’s understanding kimningdir tushunishidan narida.
It is beyond me bu mening tushunchamdan narida.
1. tomonidan:
“Anna Karenina” was written by Tolstoy. “Anna Karenina” Tolstoy
tomonidan yozilgan.
This machine is driven by electricity. Bu mashina elektr toki
yordamida ishlaydi.
2. orqali:
92
He improved his pronunciation by reading aloud. U o’z talaffuzini baland
ovozda o’qish orqali
yaxshiladi.
3. –da:
They had discharged the steamer by three o’clock. Ular paroxod yukini soat 3
da bo’shatishdi.
4.
a) yonida, oldida:
He was sitting by the window. U deraza yonida o’tirgan edi.
The house stood by the river. Uy daryo oldida joylashgandi.
b) yonidan (past):
He walked by me without saying a word. U yonimdan bir so’z aytmay
o’tib ketdi.
Ravish bo’lib ham keladi:
He walded (drove, ran) by without looking at me. U yonimdan menga
qaramay o’tib ketdi
(mashinada, yugurib).
By bilan keladigan fe’llar:
To divide (multiply) by bo’lish (ko’paytirish)
To increase (decrease, rise, exceed) by oshmoq (kamaymoq,
ko’tarilmoq, yuksalmoq).
To judge by hukm qilmoq
To mean by ma’noni anglamoq.
To take (seize, hold, pull) by -dan olmoq (tutmoq,
ushlamoq, tortmoq)
To get by tirikchilik qilishga muvaffaq
bo’lmoq.
Iboralar:
By accident tasodifan, bilmasdan. By mistake adashib
By chance tasodifan. By retail (wholesale) donalab (ulgurji,optom)
6 metres by 8 metres 6 metrga 8 metr. Step by step qadam ba qadam
By day (night) kunduz kuni (tunda) By train (tram, bus, ship) poez( tramvay,
By the day (the week) kunlik (haftalik) avtobus, kema)da
By land (sea, air) quruqlik (suv, havo) orqali. By the way (by the by) aytgancha.
By heart yoddan. By the weight (the litre, the kilogram)
By (electric) light elektr nuri yordamida. og’irlik (litr, kilogram) da
By means of vositasida By then o’shanda
by no means hech qachon By profession kasbi bo’yicha
By all means nima bo’lganda ham.
93
Down (pastga)
During (mobaynida)
During my stay in Tashkent I visited Toshkentdaligimda ko’plab
many museums. muzeylarga kirdim.
During the last three months he has made Oxirgi 3 oy mobaynida u nemis tilida
great progress in German. katta yutuqlarga erishdi.
From (dan)
Antonym – to.
1. –dan:
He took the book from the shelf. U kitobni jovondan oldi.
2. –dan beri:
I shall stay in the library from five till seven. Men kutubxonada soat 5 dan 7
gacha bo’laman.
I lived there from 1985 till 2007. Men u yerda 1985 yildan 2007
yilgacha yashaganman.
From boshqa ba’zi predloglar bilan ishlatiladi:
The sun appeared from behind the clouds. Quyosh bulutlar ortidan
ko’rindi.
Take a sheet of paper from under these books Ana bu kitoblar tagidan bir
varaq ol.
Iboralar:
In va at
Vaqt ma’nosida:
In ma’lum vaqt oralig’ini ifodalaydi: in May, in 2007, in the 19th century, in
winter.
At ayni bir vaqtni ifodalaydi: at ten o’clock, at midnight, at noon.
O’rin ma’nosida:
In davlatlar va yirik shaxarlardan oldin: in Moscow, in the United States.
At kichik shaxar nomlari oldidan: at Pushkino, at Klin; ma’lum joyni bir nuqta
deb qaraganimizda, aniq manzilni ko’rsatishda (lekin ko’cha nomi oldidan in/on
ishlatiladi: I opened an office at28 Lees Road/ The Church is in/onPark Road)
98
Last, next, this, everysoz’lar bilan kelgan birikmalardan oldin at, on, in
ishlatilmaydi.
We’re going to have a party next month. Keyingi haftada biz ziyofat
uyushtirayapmiz.
Last year I bought a car. O’tgan yil men mashina sotib oldim.
Lekin: in the last twenty years – so’nggi 20 yilda,
for the last five months – so’nggi 5 oydan beri
Of
Mustaqil leksik ma’no anglatmaydi. Turli xil ma’nolarda kelishi mumkin.
1. –ning:
Tashkent is the capital of Uzbekistan. Toshkent - O’zbekistonning poytaxti.
2. –dan:
Some of my friends came to see me off. Do’stlarimdan bir nechtasi
meni kuzatishga kelishdi.
3. –dan:
The watch is made of gold. Soat oltindan tayyorlanga.
The house is built of brick. Uy g’ishtdan qurilgan.
99
Izoh: agar narsa qayta ishlash davomida boshqa narsaga aylantirilib yasalsa from
ishlatiladi:
Cheese is made from milk. Pishloq sutdan
tayyorlanadi.
4. –lik:
He signed a cheque to the amount of 1000 roubles. U 1000 rubllik chek yozib
berdi.
We have ordered an engine of 5000 H.P. Biz 5000 ot kuchilik motorga
buyurma berdik.
Off
Antonym – on.
1. –dan:
He took all the things off the table. U stol ustadan hamma narsani oldi.
The rain ran off the roof. Tomdan yorg’ir o’tdi.
100
The knife fell off the table. Pichoq stol ustadan tushib ketdi.
2. –dan, bir bo’lagini olib tashlash ma’nosida:
Cut a bit off the rope, it’s too long. Ipning bir qismini kesib tashlang, u
judayam uzun.
He bit a small piece off a biscuit. U pichenidan bir bo’lagini tishlab oldi.
He broke a large branch off the tree. U daraxtdan bir shox sindirib oldi.
On (Upon)
1. –da, joy ma’nosida:
The picture is hanging on the wall. Rasm devorda osilgan turibdi.
Put the magazine on the table. Jurnalni stol ustiga qo’ying.
Izoh; kun paytlarini ifodalovchi so’zlar oldida odatda in ishlatiladi; in the morning,
in the afternoon, inthe evening. Agar ular aniqlovchi bilan kelsa, unda on
ishlatiladi: on a fine summer morning, on acold evening, on the morning of the
first of June.
101
4. Haqida, bo’yicha:
He spoke on the international situation. U xalqaro ahvol haqida
gapirdi.
What is your opinion on this subject? Bu masala bo’yicha fikringiz
qanaqa?
* - bu yerda On ravish bo’lib kelgan. On demand talabiga ko’ra (agar talab bo’lsa)
Iboralar: On foot piyoda.
On the advice (suggestion) of maslahatiga On the initiative of kimningdir initsiyativiga
(taklifiga) ko’ra asosan
On an (the) average o’rtacha On land yerda, quruqlikda.
On behalf of kimningdir nomidan On the part of kimdir tomonidan
On business ish yuzasidan On purpose ataylab.
On board a (the) ship Kema bortida On the right (left) hand side o’ng
On condition that shu shart bilan (chap) tomonda
On the contrary aksincha On sale sotuvda
On credit kreditga On a large scale keng miqyosda
102
On sea dengizda On the whole to’laligicha.
On the sea dengizda ( kemada) And so on va boshqalar.
On the seashore dengiz sohilida Later onkeyinroq.
On the way yo’lda, yo’l yo’lakay. On time kelishilgan vaqtda
On the ground that -ga asoslanib On earth yer yuzida
On the one (other) hand bir On the list ro’yxatda
(boshqa) tomondan. On one’s way kimningdir yo’lida
Opposite
Out of
Antonym – into.
(-dan, ichidan chiqish ma’nosida)
Out ravish hisoblanib, xuddi out of kabi ichidan chiqish ma’nosida keladi:
To run out yugurib chiqmoq, to fly out uchib chiqmoq, to jump out sakrab
chiqmoq, to take out ichidan chiqarib olish, to pull out sug’urib olish va boshqalar.
103
Outside
Antonym – inside.
-dan tashqarida:
He was standing outside the door. U eshik tashqarisida turgandi.
He went outside the house to meet his friend. U do’stini qarshilash uchun
uydan tashqariga chiqdi.
Over
1. ustida, antonym- under:
An aeroplane flew over the town. Samalyot shaxarcha tepasidan
uchib o’tdi.
A lamp was hanging over the table. Stol ustida lampa osilib
turardi.
2. –dan oshiq:
There were over a hundred people at the meeting. Yig’ilishda 100 tadan oshiqroq
odamlar bor edi.
The engine weighs over a ton. Uskunaning og’riligi 1
tonnadan ortiqroq.
3. orqali:
The boy climbed over the wall of the garden. Bolakay bog’ devoridan oshib
o’tdi.
104
Past
Synonym – by.
Yonidan:
He walked past the house. U uy yonidan o’tib ketdi.
Round, around
Round ko’proq ishlatiladi, agar ma’lum bir hudud ichida aylansa faqat round
ishlatiladi.
Buylab:
He traveled round the world. U dunyo bo’ylab sayohat qilgan.
The earth moves round the sun. Yer quyosh atrofidan aylanadi.
There are many flowers round (around)Uy atrofida gullar ko’p.
the house.
Since
-dan beri, o’tgan zamonda boshlanib to hozirgacha davom etib kelayotgan ish-
harakatga nisbatan ishlatiladi, present perfect continuous va present perfect
zamonlarning signali hisoblanadi:
He has been living in Moskow since last year. U o’tgan yildanberi
Moskvada yashayapti.
I have not seen him since last Monday. Men uni o’tgan
dushanbadanberi ko’rganim
yo’q.
105
Through
1. orqali:
He was walking through the forest. U O’rmon orqali ketayotgan
edi.
She looked through the window. U derazadan qaradi.
2. sababli, oqibatida:
You’ve made this mistake through your Siz bu xatoni
carelessness. ehtiyotsizligingiz sababli
qildingiz.
It was through you that we missed the train. Siznideb biz poezdan
kechikdik.
To run through ko’rib chiqmoq
Till, until
-gacha:
I’ll stay here till (until) Monday. Men bu yerda dushanbagacha
qolaman.
We shall wait for your answer till (until) five
o’clock.
Dan … gacha iborasida masofa ma’nosida kelganda, from… till o’rniga from …
to ishlatiladi:
I run from home to our school every morning. Men har ertalab uyimizdan
maktabimizgacha yuguraman.
Vaqt ma’nosida kelganda- before, Masofa ma’nosida – as far as synonym bo’lib
keladi.
To
Iboralar:
To the amount (of) summaga
To the end oxirigacha
To my disappointment (sorrow, joy) mening xafaligim (g’amimga, xursandlik)ga
To the north/south/west/east (of) shimol/janub/g’arb/sharqqa
To the right/left o’ngga/chapga
In reply (answer) to javoban
Towards
1. -ga tomon:
The ship sailed towards the south. Kema janubga tomon suzdi.
He was walking towards the sea. U dengizga tomon ketayotgan
edi.
2. –ga (nisbatan):
He is friendly towards me. U menga nisbattan juda
do’stona munosabatda.
107
3. –ga qarab, (-ga yaqin):
The rain stopped towards morning. Yomg’ir tongga qarab to’xtadi.
We expect to receive the goods towards Biz tovarlarni mayning
oxirlariga the end of May. qarab olishni umid qilyapmiz.
Under
1. tagida, antonym – over:
He was lying under a tree. U daraxt tagida yotgan edi.
Up
1. ustiga, antonym – down:
He walked up the stairs. U zinadan tepaga ko’tarildi.
Ko’pincha ravish bo’lib keladi:
1. I looked up and saw him. Men tepaga qaradim va uni
ko’rdim.
2. yaqinlashmoq ma’nosida:
To come/go/walk up yurib kelmoq.
To run up yugurib kelmoq.
108
To swin up suzib kelmoq.
To sail up (kemada) suzib kelmoq.
2. to eat, to drink, to fill, to use, to sell, to buy, to grow va shunga o’xshash fe’llar
bilan birga kelib, harakatning oxirigacha bajarilganligini anglatadi:
He drank up all the milk. U sutning hammasini ichdi.
All our ink is used up. Bizning barcha siyohimiz
oxirigacha ishlatilib bo’lindi.
Iboralar:
Up to –gacha. To make up one’s mind to do
Up-to-date zamonaviy. something –ni qilishga qaror qilmoq.
Up and down orqaga oldinga. I was up at six o’clock Men soat
Up to here haliyam (joy) 6 da uyg’oq edim (turib yurgandim).
Up to now, up to the present time It is up to you/him/her to decide
haliyam (vaqt) siz/u hal qilishiga to’g’ri keladi.
To come up to one’s expectations The time’s up vaqt tugadi.
kimningdir ishonchini oqlamoq. What’s up? Nima bo’ldi?
With
1. bilan:
a)He lives with his brother. U akasi bilan yashaydi.
b)A man with a suitcase in his hand entered Uyga bir qo’lida sumkasi bor
kishi the hall. kirdi.
c)He listened to me with interest. U meni qiziqish bilan tingladi.
She said it with a smile. U buni tabassum bilan aytdi.
Within
-ichida,-dan kechikmasdan, vaqt ma’nosida:
I shall give you an answer within a week. Bir hafta ichida men
sizga javobimni
aytaman.
Oralig’ida:
Within three kilometres of the station. Bekatdan 3 km oraliqda.
Without
-siz, antonym – with:
I cannot do it without your help. Men bu ishni sizning
yordamingizsiz qila
olmayman.
Gerundiy bilan odatda keladi:
I went in without waking him. Men uni uyg’otmagan holda
kirdim.
Iboralar:
110
Without doubt shubhasiz
Without fail albatta.
Without notice ogohlantirmasdan.
Without the knowledge (of) –ning xabarisiz.
It goes without saying so’zsiz, o’z o’zidan.
To do without somebody, something –siz uddalamoq.
Guruh bo’lib keladigan predloglar:
Take off kiyimni yechmoq; uchib ketmoq On a boat trip qayiq bilan sayrda
(samalyot) Harm to ga zararli
Out of job ishsiz Be famous for si bilan mashhur bo’lmoq
For a long time uzoq vaqtdan beri Be famous among orasida mashhur bo’lmoq
By water suv orqali
Give a name to smth/smb biror narsaga/
kishiga nom bermoq 2010
get across the road yo’lni kesib o’tmoq
in warm seas iliq dengizlarda Familiar with bilan tanish
114
On one’s shoulders kimningdir yelkasida At least hech bo’lmaganda
Wait for ni kutmoq
Be keen on ga ishqiboz bo’lmoq 2011
For short qisqasi, qisqasini
aytganda Look after ga qarab turmoq, g’amxo’rlik
On Easter Day Easter bayramida qilmoq
In a traffic jam yo’lning tirband joyida Suspect of da gumon qilmoq
Grow up o’smoq, ulg’aymoq On the coast qirg’oqda
Get back qaytarib olmoq; qaytmoq
**********************************************************************
The Conjunction
Bog’lovchi
Gaplarni va gap bo’laklarini bir-biri bilan bog’lash uchun ishlatiladigan
so’zlar bog’lovchilar deyiladi.
Bog’lovchilar 2 xil bo’ladi:
1) teng bog’lovchilar;
2) ergashtiruvchi bog’lovchilar.
Teng bog’lovchilar:
Nothing but disaster would come from such Bunday reja falokatdan boshqa
a plan. narsa olib kelmasdi.
(ABBYY Lingvo 12)
Or yoki, yo’qsa
Do you go with us or do you stay here? Biz bilan ketasanmi yoki shu
yerda qolasanmi?
Either…or… yoki…yoki
Either you leave or I do. Yoki siz keting yoki men ketaman.
Ravishlar:
Moreover bundan tashqari(=besides, furthermore)
Bees can fly quite long distances very easily. Asalarilar juda uzoq masofaga
Moreover, they canfly as fast as ten meters osonlik bilanucha oladilar.
a second. Bundan
tashqari, ularbir soniyada o’n
metr masofani bosib o’ta
olishadi.
Therefore shuning uchun; natijada (=consequently)
The new trains have more powerful engines Yangi poezdlar kuchliroq motorga
and are therefore faster. ega va shuning uchun tezroq yuradi.
So shunday qilib
1. therefore[sabab]: She felt very tired so she U juda charchagan edi shuning
went to bed early. uchun barvaqt uxladi.
116
2. so (that) [maqsad]: She wore dark glasses Uni hech kim tanimasligi
uchun u so that nobody would recognize her. qora ko’zoynak taqdi.
Ergashtiruvchi bog’lovchilar:
As soon as bilanoq
Her face had changed as soon as I said her Unga qarorimni aytishim
my decision. bilanoq uning yuzi o’zgardi.
117
Since -dan beri;sababli
She has held two jobs since she graduated U bitirganidan beri ikkita ishda
ishlaydi.
Since he is still absent, we should call the police. U haliyam yo’qligi sababli, biz
politsiyaga qo’ng’iroq
qilishimiz kerak.
Untill (till) -gacha
I’ll wait you until you come. Men seni kelguningcha
kutaman.
While -da, paytida, mobaynida; esa
I did my homework, while you were Sen televizor tomosha
watching TV. qilayotganinda, men uy ishimni
bajardim.
Mary is rich, while John is poor. Meri boy, Jon esa kambag’al
As uchun, sababli
The thought occurred to me asyou didn’t Sen vaqtida kelmaganing
come in time. sababli bu fikr menda paydo bo’ldi.
Because chunki
I don’t tell you anything because you know Sen hamma narsani bilganing
everything. sababli senga biror narsa
aytmayman.
118
Now that sababli
Now that the semester is over, I’m going to Semestr tugagani sababli, men
rest a few days and then take a trip. bir necha kun dam
olmoqchiman keyin
esa sayohatga chiqaman.
Jack lost his job. Now that he’s unemployed, Jek ishini yo’qotdi. Ishsizligi
he can’t pay his bills. sababli xarajatlariga to’lashga
puli yo’q.
Since sababli
Since Monday is a holiday, we don’t have to Dushanba dam olish kuni
go to work. bo’lganligi sababliishga
borishimiz shart emas
Since you’re a good cook and I’m not, you Modomiki men emas sen
should cook the dinner. yaxshi oshpaz ekansan, sen
tushlikni tayyorlashing kerak.
For … uchun, sababli (=because)
I decided to give it up for I want you to be Sen baxtli bo’lishingni
happy. xohlaganim uchunbundan voz
kechishga qaror qildim.
Seeing (that) ko’rib, bilib, sababli
Seeing that she was ill, we decided not to go Uning kasalligi sababli, biz
to the mountains. toqqa bormaslikka qaror
qildik.
Ken just had to apologise, seeing that/as he Xato qilganini bilgani sababli
knew he’d made a mistake. Ken kechirim so’rashiga
to’g’ri keldi.
If agar
I’ll be happy if you are happy. Agar sen baxtli bo’lsang, men
ham baxtli bo’laman.
Even if hatto(ki) … sa ham
I’ll probably see you tomorrow. But even if Ehtimol sizni ertaga
I don’t see you tomorrow, we’re sure to see ko’rarman. Lekin hattoki
each other before the weekend. ertaga sizni ko’rmasamham,
biz bir birovimizni dam olish
119
kunidan oldin albatta
ko’ramiz.
Even whenhatto(ki) … da ham
He never shouts, even when he’s angry. U hatto jahli chiqqanda ham,
hech qachon baqirmaydi.
On condition (that) sharti bilan
She said she’d help with the costumes on U spektaklga 10 ta bepul
condition that she would get ten free tickets chipta olish shartibilan
to the play. kostyumlarda yordam berishini
aytdi.
Provided (that) you know what you want, you Agar siz nima
can always find a way to get it. xohlayotganingizni
bilsangiz,uni qo’lga kiritish
yo’lini topa olasiz.
120
Maqsad ergash gaplarni bog’lovchi:
121
As though xuddi = as if
So…that shunday…
The cake was so tasty that I couldn’t help Tort shunchalik mazali ediki,
men eating it. uni yemasdan turolmadim.
Such…that shunday…
It was such a tasty cake that I couldn’t help U shunchalik mazali tort ediki,
men eating it. uni yemasdan turolmadim.
Qiyoslovchi ergash gaplarni bog’lovchi:
As…as -dek, kabi
You are as tall as your brother. Sening buying akangniki kabi
uzun.
Not so/as…as dek emas.
You aren’t so/as tall as you brother. Sening buying akangniki kabi
uzun emas.
Than -ga qaraganda
She is older than you. U sendan kattaroq.
122
Non-Finite forms Of the verb
Fe’lning shakli no’malum shakllari
Infinitive
Active Passive
Simple To ask To be asked
Continuous To be asking -
Perfect To have asked To have been asked
Perfect Continuous To have been asking -
Gerund
Active Passive
Simple Reading Being read
Gerund asosan:
a) ravishdosh vazifasida:
He told me that story crying. U menga hikoyani yig’lab aytib berdi.
b) sifatdosh vazifasida:
The man sitting over there is my uncle. Ana u yerda o’tirgan odam mening
amakim.
c) predloglardan keyin:
He left the room without saying a word. U biror so’z demay xonadan chiqib ketdi.
d) Kishilik olmoshlari sifat shakllaridan keyin keladi:
123
His coming to the meeting isn’t certain yet. Uning uchrashuvga kelishi hali aniq
emas.
e) Gapning boshida kelib sababli deb tarjima qilinishi mumkin:
Knowing the language, she could understand Tilni yaxshi bilganligi sababli, u
them completely. ularni to’liq tushundi
Remember va Forget Agar biror qilingan ishni Agar qilinishi kerak bo’lgan
eslash yoki unutish nazarda ish nazarda tutilsa, infinitive
tutilsa, bu fe’llardan keyin bilan keladi:
gerund keladi: Remember to take your hat
I remember going to the when you go out.
bank, but nothing after that. Tashqariga chiqayotganingda
Bankka borganim esimda, shlyapangni olish esingdan
lekin undan keyin hech chiqmasin.
narsani eslolmayman. M.Hewings (second edition,
M.Hewings (second edition, unit 38)
unit 38)
Go on Biror ishni to’xtovsiz davom
Agar to’xtab, boshqa ish
etish ma’nosida gerund bilan
qilishda davom etsa infinitive
keladi: bilan keladi:
Although she asked him to She stopped talking about
stop, he went on tapping his
her illness, and went on to
pen on the table. tell about her other
To’xtatishini so’rashimga problems.
U kasalligi haqidagi gapini
qaramasdan, uruchkasi bilan
to’xtatib, boshqa
stolni tiqqillatishda davom
etdi. muammolari haqida
M.Hewings (second edition,gapirishda davom etdi.
unit 38) After the interval, Pavarotti
went on to sing an aria from
Tosca.
M.Hewings
Regret Qilib bo’lgan ishidan Biror yomon xabarni
afsuslanish nazarda tutilsa, aytishda oldindan uzr so’rash
gerund bilan keladi: ma’nosida infinitive bilan
I regret leaving school at 14. keladi:
Men maktabni 14 yoshimda We regret to inform you that
tashlaganimdan afsusdaman. we can’t help you.
Sizga shuni afsus bilan
ma’lum qilamanki, biz sizga
yordam berolmaymiz.
Advise, allow, permit, Bu fe’llardan keyin Bu fe’llardan keyin obekt
encourage, recommend va to’g’ridan to’g’ri aktiv fe’l kelsa, infinitive ishlatiladi:
forbid kelsa, gerund ishlatiladi: I advise you to buy the car.
I advise buying the car. Sizga mashinangizni olishni
Mashinangizni olishingizni maslahat beraman.
maslahat beraman.
124
See, hear, watch, notice Agar ish-harakatni Agar ish-harakatni shunchaki
feel, overhear qilayotgan paytida ko’rgani bajarilganini ko’rgani
nazarda tutilsa, gerund nazarda tutilsa infinitive
ishlatiladi: ishlatiladi:
I saw him climbing the wall. I saw him climb the wall.
Men uni devorga tirmashib Men uni devorga
chiqayotganini ko’rdim. tirmashganini ko’rdim.
Try Bajara olish emas, balki Bajara olish yoki olmasligi
keyingi natija muhimligi muhim bo’lsa (keyin nima
nazarda tutilganda gerund bo’lishi muhim emas),
ishlatiladi: infinitive bilan keladi:
I tried sending him a letter I shall try to help you.
and giving him a presend but Men sizga yordam berishga
in vain. harakat qilaman.
Unga xat yozib ko’rdim,
sovg’a berib ko’rdim, lekin
befoyda.
Like, love, hate va Agar shu ish-harakatlardan Agar to’g’ri deb hisoblangan
prefer zavqlanish ma’nosida bo’lsa, va tez tez bajarib turiladigan
odatda gerund bilan ish-harakat nazarda tutilsa,
ishlatiladi: infinitive bilan ishlatiladi:
I like climbing mountains. I like to go for a walk in the
Men tog’larga chiqishni evening.
yoqtiraman. Men kechqurunlari piyoda
sayr qilishni yoqtiraman.
Stop Biror ish harakatni qilishdan Agar maqsad ifodalansa,
to’xtash ma’nosida gerund infinitive ishlatiladi:
bilan: I stopped to smoke.
I stopped smoking. Men chekish uchun
Men chekishdan to’xtadim. to’xtadim.
( chekmay qo’ydim).
Mean Anglantmoq ma’nosida -moqchi bo’lmoq ma’nosida
gerund bilan keladi: infinitive bilan keladi:
If I do, it means doing. I didn’t mean to offend you.
Agar men bajar desam, bu Sizni xafa qilmoqchi emas
bajarish kerakligini edim.
anglatadi.
Consider Uylab ko’rmoq, tasavvur Deb hisoblamoq ma’nosida
qilmoq, hisobga olmoq infinitive bilan keladi:
ma’nolarida gerund bilan: This award is considered to
We’re considering buying a be a great honour.
new car. He’s considered to have the
(Oxford Advanced learner’s finest voice in the country.
dictionary) (O.A.L.D)
Infinitive
Fe’l + to
Afford qurbi yetmoq Pretend mug’ambirlik Likely ehtimol
Agree rozi bo’lmoq qilmoq Seem tuyulmoq
Aim mo’ljallamoq Promise va’da bermoq Set out moqchi bo’lmoq
Appear ko’rinmoq Refuse rad etmoq Strive harakat qilmoq
Arrange uyushtirmoq Decide qaror qilmoq Struggle kurashmoq
Ask so’ramoq Decline rad etmoq Swear ont ichmoq
Attempt urinmoq Demand talab qilmoq Tend o’gishmoq
Beg yalinmoq Deserve arzimoq Threaten qo’rqitmoq
Care g’amxo’rlik qilmoq Desire qattiq istamoq Turnout bo’lib
Claim da’vo qilmoq Expect kutmoq chiqmoq
Consent rozi bo’lmoq Fail muvaffaqiyat- sizlikka Volunteer yordamini
Consider deb hisoblamoq uchramoq taklif qilmoq
Manage eplamoq Hesitate ikkilanmoq Wait kutmoq
Needkerak bo’lmoq Hopeumid qilmoq Want xohlamoq
Offer taklif qilmoq Hurry shoshmoq Wish istamoq, tilamoq.
Plan rejalashtirmoq Intend niyat qilmoq Would like xohlamoq
Prepare tayyorlamoq Learn o’rganmoq
Expect kutmoq Require talab qilmoq
Fe’l + obyekt + to… Force majbur qilmoq Show ko’rsatmoq
Ask so’ramoq Help yordam bermoq Teach o’rgatmoq
Beg yalinmoq Hire yollamoq Tell aytib bermoq
Believe ishonmoq Important muhim Urge undamoq
Cause sabab bo’lmoq Instruct ko’rsatma Use foydalanmoq
Challenge chaqirmoq bermoq Want istamoq
Command buyruq bermoq Invite taklif qilmoq Warn
Convince ishontirmoq Needkerak bo’lmoq ogohlantirmoq
Darejur’at qilmoq Order buyurmoq Would like
Enable imkoniyat bermoq Persuade ishontirmoq xohlamoq
Entitle vakolat bermoq Remind eslatmoq
126
Sifat + to…
Anxious xavotirlangan Difficult qiyin Pleased xursand
Able qodir Eager intiluvchi Prepared tayyor
Boring zerikarli Easy oson Ready tayyor
Close yaqin Enough yetarli Strange begona,
Common oddiy Good yaxshi g’alati
Dangerous xavfli Hard qattiq, og’ir Usual odatiy
To siz ishlatiladi:
Fe’l+obyekt
make/have majbur qilmoq:
Don’t make me do that! Meni bu ishni qilishga majbur qilma!
(but get smb to do)
let ruxsat bermoq
127
Sifatning orttirma darajalari va tartib sonlardan keyin odatda to ishlatiladi:
He was the first to leave the house. U uyni tark etgan birinchi kishi edi.
Don’t let me be the last to know about it. Bu haqida eng so’nggi bo’lib eshitmay.
Gerund
Fe’l + predlog + ing.
Ot + predlog + ing
Fe’l + ing
be accustomed
in addition
be committed
be devoted to doing
look forward
object
be opposed
be used
bu yerda to predlog bo’lib kelgan(B.Sh.Azar)
129
SUBJUNCTIVE MOOD
Buyruq istak mayli
Buyruq, istak, taklif yoki haqiqatga teskari bo’lgan holatlarni ifodalash uchun
ishlatiladi. Bunda buyruq-istak maylidagi fe’l oldidan odatda should keladi yoki to
siz infinitive shaklida bo’ladi:
Odatda quyidagi fe’llar va sifatlardan keyin keladi:
Demand Essential
Insist Imperative
Advise Important
Ask Critical
Propose Necessary
Recommend Vital
Request Odd
Suggest Funny
Strange
It’s important that you (should) be here on time.
The board recommended that the motion (should) be passed immediately.
She suggests that Mark (should) work full time from Saturday.
It’s essential that every child (should) have the same educational opportunities.
God bless you!
God save the Queen!
Heaven forbid!
The Particle
Yuklamalar
Yuklamalar o’zlari birga kelgan so’zlar, so’z birikmalari va gaplarni modal, his-
hayajon, inkor ma’nolari bilan to’ldirish yoki ularni kuchaytirish, chegaralash
uchun xizmat qiladi.
Yuklamalar ma’nolariga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi:
1) chegaralov (limiting) yuklamalari: only, merely, alone, solely, barely etc.
- I only wanted to make you speak (Shaw).
- His name alone speaks a lot about him.
2) kuchaytiruvchi va ta’kid (intensifying and emphasizing) yuklamalari: even, just,
simply, too, still etc.
- He did not even know that he was married (Galsworthy).
- I simply wanted to help him.
- They left just before Christmas.
3) inkor ( negative) yuklamalari: not, no.
- He was not present.
- I have no car.
4) bog’lovchi yuklamalar: too, also.
- I bought some stamps, I must buy two envelopes too. - I am a driver, I am also a student.
- 130 -
Modal words
Modal so’zlar
Modal so’zlar so’zlovchining harakatning bajarilishiga yoki gapda ifodalangan
voqeaga munosabatini, ya’ni uni real, ehtimol, gumon, istalgan narsa deb qarashini
ifodalaydi.
Modal so’zlar gapda kirish bo’laklar vazifasida keladi, ularning formasi hech
o’zgarmaydi, shuningdek, ularning boshqa so’zlar bilan birikuvi chegaralangan
bo’ladi, ammo ular so’z-gap sifatida kela oladi.
Masalan: A: Will you allow me to detain you one moment?
B: Certainly.
1) aniqlikni (ishonchni) ifodalovchi modal so’zlar: really, surely, certainly, of course,
assuredly, no doubt, undoubtly, naturally, indeed, in fact.
- He is really a professor.
- You know him, surely?
- He certainly works very hard.
- It is indeed a beautiful day!
- In fact, I hope he’s not guilty.
- Naturally, you will want to discuss it with your wife.
2) gumon, taxminni ifodalovchi modal fe’llar: apparently, maybe, perhaps, probably,
possibly, presumably, obviously.
- Apparently she never got my letter after all.
- Maybe it’s his imagination.
- This is perhaps his finest novel.
- John probably told his father about the accident.
- He will possibly come tomorrow.
3) istak, istamaslik, ma’nolarini ifodalovchi modal fe’llar: luckily, unluckily, fortunately,
unfortunately, happily, unhappily.
- Luckily, she was in when I called him.
- Fortunately, the fire was discovered soon after it had started.
- Happily, the accident was not serious.
The Interjection
Undov
Undovlar his-hayajonni (hayronlik,iztirob, achinish, xafalik, quvonch, zavq,
lazzat, nafrat, g’azab, qo’rquv, cho’chish, sabrsizlik, qoniqish, kinoya, noxushlik,
norozilik, qayg’u, nola, charchash, ikkilanish, shubha, kutish, qo’msash va
hokazolarni) atamay, to’g’ridan-to’g’ri ifodalovchi so’z turkumidir.
Undalmalar ma’nolariga ko’ra ikki asosiy turga bo’linadi:
1) his-hayajon (emotional) undovlar: oh, ah, bravo, hurrah, ouch, why, alas, tut, phew,
psha, fie, humph, pooh, damn it, hang it, aha, dear, dear me, bother, goodness
gracious etc.
- Well, here we are at last.
- Why, it’s so easy!
- 131 -
- Phew! Three times I was nearly sick.
- Oh, bother, I don’t see anyone now.
- Alas, the white house is empty.
2) buyruq (imperative) undovlari: hush, sh-sh, here-here, psst, hey, ho, hey-ho, well,
tush, come, there, well, now etc.
- Come, come! Don’t be so foolish!
- Now, Marilyn, you don’t know what you are doing.
- Well, let’s walk up there then.
- Here, I’ve had enough of this.
- Tush, tush, my dear!
There is/there are… iboralarida birinchi kelgan ot qaysi shaklda bo’lsa, fe’l
ham shu shaklda bo’ladi:
There is a pen, two book and many other things in the table.
There are two books, a pen and many other things in the table.
Some/any/no/every bilan yasalgan so’zlardan keyin odatda birlikdagi fe’l
keladi:
Nobody knows about it.
Something has happened to her.
Each of/either of/neither of/one of/ any of dan keyin odatda birlikdagi fe’l
ishlatiladi:
- 132 -
I don’t think any of them knows me.
All of/none of/some of dan keyin birlikdagi ot kelsa, fe’l ham birlikda,
ko’plikdagi ot kelsa, fe’l ham ko’plikda bo’ladi:
All of the pie is gone.
All of the pies are gone.
Some of the pie is missing.
Some of the pies are missing.
None of the garbage was picked up.
None of the sentences were punctuated correctly.
Of all her books, none have sold as well as the first one.
Lekin:the SAT testing service none olmoshini faqat birlikdagi so’z deb hisoblaydi.
Miqdor, o’lchamlar, pul kabilardan keyin birlikdagi fe’l keladi:
The fifty pounds he gave me was soon spent.
40 percent of the forest is destroyed.
Three years is a long time to be without a job.
Gapning egasi and bilan bir nechta otni bog’lab kelsa, ulardan keyin
ko’plikdagi fe’l ishlatiladi:
Jeam and David are moving back to Australia.
Ega together with, along with, as well as, besides kabi so’z va iboralar bilan
kelganda bu so’z va iboralarga e’tibor berilmaydi.
The radio, as well as newspapers, is a powerful means of propaganda.
The politician, along with the newsmen, is expected shortly.
Bir nechta otdan iborat bo’lgan ovqat nomlaridan keyin birlikdagi fe’l
ishlatiladi:
Meat pie and peas is my favourite supper.
Gapning egasi Either … or…/neither…nor… bog’lovchilari bilan
bog’langan bo’lsa, oxirda kelgan ot birlikda bo’lsa birlik fe’l, ko’plikda bo’lsa
ko’plik fe’l ishlatiladi:
Either the station or the cinema is a good place to meet.
Neither he nor his friends are going to the party.
A number of dan keyin ko’plikdagi fe’l, the number of dan keyin esa
birlikdagi fe’l keladi:
The number of people we need to hire is thirteen.
- 133 -
The English Irregular Verb List
Base Form Past Simple Past Participle Translation
1. Awake Awoke Awoken Uyg’otmoq, uyg’onmoq
2. Be Was/Were Been Bo’lmoq
3. Beat Beat Beaten urmoq
4. Become Became Become Bo’lib qolmoq
5. Begin Began Begun Boshlamoq
6. Bend Bent Bent Egmoq.
7. Bet Bet Bet Garov bo’g’lamoq
8. Bind Bound Bound Bo’glamoq
9. Bite Bit Bitten Tishlamoq
10. Bleed Bled Bled Qon oqmoq
11. Blow Blew Blown Esmoq
12. Break Broke Broken Buzmoq
13. Bring Brought Brought Olib kelmoq
Broadcast/
14.Broadcast Broadcast/Broadcasted Radio orqali eshittirmoq
Broadcasted
15. Build Built Built Qurmoq
16. Burn Burnt/Burned Burnt/Burned Kuydirmoq
17. Burst Burst Burst portlamoq
18. Buy Bought Bought Sotib olmoq
19. Catch Caught Caught Tutib olmoq
20. Choose Chose Chosen Tanlamoq
21. Clothe Clad/Clothed Clad/Clothed Kiymoq, kiyintirmoq
22. Come Came Come Kelmoq
23. Cost Cost Cost Narxlanmoq
24. Cut Cut Cut Kesmoq
25. Dare Dared/Durst Dared Jur’at etmoq
26. Deal Dealt Dealt Taqsimlamoq, shug’ullanmoq
27. Dig Dug Dug Qazmoq
28. Do Did Done Qilmoq, bajarmoq
29. Draw Drew Drawn Chizmoq, sudramoq
30. Dream Dreamt/Dreamed Dreamt/Dreamed Orzu qilmoq, tush ko’rmoq
31. Drink Drank Drunk Ichmoq
32. Drive Drove Driven Mashina haydamoq
33. Eat Ate Eaten Yemoq
34. Fall Fell Fallen Yiqilmoq
35. Feed Fed Fed Boqmoq
36. Feel Felt Felt His etmoq
37 Fight Fought Fought Urushmoq
38. Find Found Found Topmoq
39. Fit Fit/Fitted Fit/Fitted Loyiq bo’lmoq
40. Fly Flew Flown Uchmoq
44. Forbid Forbade/Forbad Forbidden Ta’qiqlamoq
Forecast/
45. Forecast Forecast/Forecasted Bashorat qilmoq
Forecasted
46. Forget Forgot Forgotten Unutmoq
47. Forgive Forgave Forgiven Kechirmoq
48. Freeze Froze Frozen Muzlamoq
49. Get Got Got/Gotten Olmoq
50. Give Gave Given Bermoq
51. Go Went Gone/Been Bormoq
52. Grow Grew Grown O’smoq
53. Hang Hung/Hanged Hung/Hanged Osilmoq, ilinmoq
54. Have Had Had Ega bo’lmoq
55. Hear Heard Heard Eshitmoq
56. Hide Hid Hidden Yashirinmoq
57. Hit Hit Hit urmoq
58. Hold Held Held Ushlamoq
59. Hurt Hurt Hurt Jarohatlamoq
60. Keep Kept Kept Saqlamoq
61. Kneel Knelt/Kneeled Knelt/Kneeled Tiz cho’kmoq
62. Know Knew Known Bilmoq
63. Lay Laid Laid Qo’ymoq, yoymoq
64. Lead Led Led Boshqarmoq
64. Lean Leant/Leaned Leant/Leaned Qayrilmoq, suyanmoq
65. Learn Learnt/Learned Learnt/Learned O’rganmoq
- 134 -
66. Leave Left Left Tark etmoq, qoldirmoq
67. Lend Lent Lent Qarzga berib turmoq
68. Let Let Let Ruxsat bermoq
69. Lie Lay Lain Yotmoq, cho’zilmoq
70. Light Lit Lit Yoritmoq, yoqmoq
71. Lose Lost Lost Yo’qotmoq
72. Make Made Made Yasamoq, qilmoq
73. Mean Meant Meant Anglatmoq
74. Meet Met Met Uchrashmoq
75. Melt Melted Molten/Melted Erimoq
76. Mistake Mistook Mistaken xato qilmoq
77. Pay Paid Paid To’lamoq
78. Prove Proved Proven/Proved Isbotlamoq
79. Put Put Put Qo’ymoq
80. Quit Quit Quit To’xtatmoq
81. Read(rid) Read (red) Read (red) O’qimoq
82. Ride Rode Ridden Minmoq
83. Ring Rang Rung Qo’ng’iroq qilmoq
83. Rise Rose Risen Ko’tarilmoq, ko’tarmoq
84. Run Ran Run Yugurmoq
85. Saw Sawed Sawn/Sawed arralamoq
86. Say Said Said Aytmoq
87. See Saw Seen Ko’rmoq
88. Sell Sold Sold Sotmoq
89. Send Sent Sent Yubormoq
90. Set Set Set O’rnatmoq
91. Sew Sewed Sewn/Sewed tikmoq
92. Shake Shook Shaken Silkitmoq
93. Shave Shaved Shaven/Shaved Soqol olmoq
94. Shine Shone Shone Charaqlamoq
95. Shoot Shot Shot Otmoq
96.Show Showed Shown Ko’rsatmoq
97.Shrink Shrank Shrunk qisqartirmoq
98.Shut Shut Shut Yopmoq
99.Sing Sang Sung Kuylamoq
100. Sink Sank Sunk Cho’kmoq
101. Sit Sat Sat O’tirmoq
102. Sleep Slept Slept Uxlamoq
103. Slide Slid Slid/Slidden Sirpanmoq
104. Smell Smelt/Smelled Smelt/Smelled Hidlamoq, hid taratmoq
105. Speak Spoke Spoken Gapirmoq
106. Spell Spelt/Spelled Spelt/Spelled Talaffuz qilmoq
107. Spend Spent Spent O’tkazmoq, sarflamoq
108. Spill Spilt/Spilled Spilt/Spilled To’kilmoq
109. Split Split Split Uzunasiga chopmoq, tilmoq.
110. Spoil Spoilt/Spoiled Spoilt/Spoiled Buzmoq, aynitmoq
111. Spread Spread Spread yoyilmoq
112. Stand Stood Stood Turmoq
113. Steal Stole Stolen O’g’irlamoq
114. Strike Struck Struck/Stricken Urmoq
115. Swear Swore Sworn Qasam ichmoq
116. Sweep Swept/Sweeped Swept/Sweeped Supurmoq
117. Swim Swam Swum Suzmoq
118. Take Took Taken Olmoq
119. Teach Taught Taught O’rganmoq
120. Tear Tore Torn Yirtmoq
121. Tell Told Told aytib bermoq
122. Think Thought Thought O’ylamoq
123. Throw Threw Thrown Uloqtirmoq
124. Understand Understood Understood Tushunmoq
125. Wake Woke Woken Uyg’onmoq
126. Wear Wore Worn Kiymoq
127. Weep Wept Wept Yig’lamoq
128. Win Won Won G’alaba qozonmoq
129. Write Wrote Written Yozmoq
- 135 -
Qo’shimcha ma’lumotlar:
Some one, somebody, everyone, no one, nobody bilan odatda ko’plikdagi fe’l va ko’plikdagi
olmosh ishlatiladi:
Everyone’s going to be there, aren’t they? Hamma u yerda bo’lmoqchi, shunday emasmi?
No one wants to come, do they? Hech kim kelishni istamaydi, shundaymi?
Someone’s been in here, haven’t they? Bu yerda kimdir bo’lgan, shunday emasmi?
She doesn’t like music, does she? U musiqani yoqtirmaydi, shundaymi?
I have got a book. Menda kitob bor.
So have I. / I have too Menda ham.
I haven’t got a book. Menda kitob yo’q.
Neither have I / Nor have I / I haven’t either Menda ham. (inkor)
He likes music. Men musiqani yoqtiraman.
So does she. / She does too Men ham.
He doesn’t like music. Men musiqani yoqtirmayman.
Neither does she / Nor does she / She doesn’t either Men ham. (inkor)
Do you like music? Senga musiqa yoqadimi?
Yes, I do/ No, I don’t. ha/yo’q
- 136 -
(=to be /get accustomed to doing smth) o’tgan, hozirgi va kelasi zamonda
ishlatilishi mumkin:
I am used to the heat. Men issiqlikka o’rganganman (moslashganman).
I’ll never get used to getting up at five. Men hech qachon soat 5 da uyg’onishga
o’rganolmayman.
It’s high time/It’s time/It’s about time, … iboralarisi bilan boshlangan gaplarda
odatda Past Simple ishlatiladi:
It’s high time you did it. Bu ishni qilishingning ayni payti.
It’s time – infinitive bilan keladi.
It’s time to buy a new car. Yangi mashina olish vaqti keldi.
It’s time for her to go to bed. Uning uxlaydigan vaqti bo’ldi.
Past simple bilan kelib hozirgi zamon ma’nosini anglatadi:
It’s time she went to bed. Uning uxlaydigan vaqti bo’ldi.
It’s time you washed those trousers. U shimlarni yuvadigan vaqting bo’ldi.
I’m getting tired. It’s time we went home. Men charchadim. Uyga ketadigan vaqt bo’ldi.
On time belgilangan, kelishilgan vaqtda:
Peter wants the meeting to start Piter yig’ilishning aniq belgilangan vaqtida
exactly on time. boshlanishini xohlaydi.
In time kechikmasdan, biroz vaqt oldin:
He would have died if they hadn’t Uni vaqtida shifoxonaga olib kelishmaganda, u
got him to the hospital in time. o’lgan bo’lar edi.
In case … should
Odatda in case dan keyin … bo’lib qolsa, ma’nosida should + infinitive ni ishlatiladi:
I’ve bought a chicken in case your mother Men, balki oying tushlikka qolar
should stay to lunch. deb, jo’ja sotib oldim.
In front of, facing and opposite
In front ofodatda yo’lning/daryoning/xonaningnarigi yog’ini ifodalashda ishlatilmaydi. Bu
holatda ko’pincha facing va opposite ishlatiladi:
There’s a garage opposite my house. Uyimning qarshisida bir garaj bor.
She sat facing me across the table. U stolning narigi yog’ida menga
yuzlanib o’tirdi.
In front of behind predlogining antonimi hisoblanadi:
- 139 -
There’s a bus stop in front of the school. Maktabimiz oldida avtobus bekati bor.
(bekat maktab bilan bir tomonda)
There’s a bus stop opposite the school. Maktabimiz qarshisida avtobus bekati
bor.
(bekat yo’lning narigi yo’g’ida)
In front of va before
Odatda:
Before – vaqt ma’nosida:
I must go to work before nine o’clock. Men ishga 9 dan oldin borishim kerak.
In front of – joy ma’nosida:
I’m waiting for you in front of the post office. Men seni pochta idorasi oldida
kutayapman.
Lekin ba’zan before joy ma’nosida ham ishlatilishi mumkin:
a) Odamlar yoki narsalar tartib bilan keladigan navbat, ro’yxat, yozilgan hujjatlar va
boshqalarda:
Do you mind? I was before/in front of you. E’tiroz bildirmaysizmi? Men sizdan
oldinda edim. ( navbatda).
Her name comes before mine in the alphabet. Uning ismi alifboda menikidan oldin
keladi.
We use ‘a’ before a consonant and ‘an’ ‘a’ ni biz undoshdan oldin, ‘an’ ni
before a vowel. esaunlidan oldin ishlatamiz.
b) biror kishining huzurida ma’nosida:
I came up before the magistrates for dangerous Men o’tgan hafta mashinamni xavfli
driving my car. haydaganim uchun sudya oldida
muhokamadan o’tdim.
c) right before one’s eyes, before one’s very eyes iboralarida.
Just – ma’nolari:
1. hozirgina, - I’ve just come. Men hozirgina keldim.
2. shundoqqina, - It’s just behind you. U shundoqqina orqangda.
3. bilanoq, - I saw him just after lunch. Tushlik tugashi bilanoq uni ko’rgandim.
4. shunchaki, - I’m just a poor boy. Men shunchaki bir kambag’al bolaman.
5. biror bir iltimos, yoki talabni yumshoproq qilish uchun, -
Just a moment. Bir daqiqa
Just sign here. Shu yerga imzo chekib yuboring.
Could I just use your phone? Telefoningizdan foydalansam bo’ladimi?
6. aynan, - That’s just what I wanted. Bu aynan men xohlagan narsa.
7. so’zlar oldidan kelib ularga urg’u berishi mumkin. Bunda so’zsiz ga yaqin ma’noda tarjima
qilinadi:
You’re just beautiful. Sen so’zsiz go’zalsan.
(Va boshqa ma’nolari bor).
- 140 -
The elderly need special care in winter. Qariyalar qishda maxsus
g’amxo’rlikka muhtoj bo’ladilar.
Eldestadj. n. [C]. 3 yoki undan ortiq oila a’zolaridan eng kattasi.
John has 4 boys. The eldest has just gone Jonning 4 ta o’gli bor. Eng
to university to’ng’ichi hozirgina
universitetga ketdi.
Sifatning darajasini ba’zi bir ravishlar orqali ham ifodalash mumkin:
His car is extremely good. Uning mashinasi juda yaxshi.
I’m awfully sorry. Juda afsusdaman.
Sunset so’zi oqshom ma’nosida kelsa sanaladi, quyoshning botishi ma’nosida sanalmaydi.
Iboralar:
I think so/I hope so/I guess so/I’m afraid so/I suppose so Menimcha shunday.
I don’t think so/ I hope not/ I’m afraid not/ I guess not Menimcha unday emas.
to DO to MAKE To make a phone call
To do good To make an offer To make money
To do harm To make a compaint To make a profit/loss
To do business To make arrangements To make love
To do one’s best To make a suggestion To make peace
To do a favour To make a To make progress
To do the dishes decision/guess/comment To make war
To do the flowers To make an attempt To make a bed
To do the polite To make an effort To make a table
To do one’s hair To make an excuse To make a dress
To do one’s face To make an exception To make a cake
To do the garden To make a mistake To make a good impression
To do maths To make a noise/mess/fuss To make a habit of
To do the washing-up To make a journey To make a fortune
To make a speech To make a living
To make a friend with
- 141 -
To make up one’s mind to To have a bath To have a quarrel
do smth To have a wash To have a fight
To make sure that To have a shave To have a word with smb
To have a shower To have a swim
To HAVE To have a rest To have a walk
To have breakfast To have a lie-down To have a ride
To have lunch To have a sleep To have a game of tennis
To have dinner To have a dream To have a try
To have supper To have a holiday To have a go
To have tea To have a day off To have a baby (=give
To have a meal To have a good time birth)
To have a drink To have a nice evening To have difficulty in …ing
To have coffee To have a talk To have trouble … ing
To have a beer To have a chat To have a nervous
To have a glass of wine To have a disagreement breakdown
To GO To go on an expedition To go to school
To go for a walk To go on a cycling tour To go to work
To go to bed To go to town To go sick
To go shopping To go home To go wrong
To pass an exam with good marks imtihondan yaxshi baholar bilan o’tmoq
Sarah passed all her exams with full marks. (2013 variant 113/12)
All (that) All that Keith wanted was to get his money back
To get his money back was all that Keith wanted.
It is/was … who/which/that It was Carol who/that called the police.
The … thing The first thing is to check to see what’s missing.
To check to see what’s missing is the first thing
The day/etc when/that The year when this government came to power was 2006.
The day/etc on /in/at which 2006 was the year when this government came to power.
2006 was the year in which this government came to power.
The person who/that The person who stole the money was Thomas.
Thomas was the person who stole the money
The place where The place the Queen stays in Scotland is Balmoral Castle.
Balmoral Castle is the place where the Queen stays in Scotland.
The reason (why) The reason (why) I joined this political party was to make a
difference.
To make a difference was the reason (why) I joined this political
party.
The thing that The thing that annoys me is the boss’s attitude.
The boss’s attitude is the thing that annoys me.
What What annoys me is the boss’s attitude.
The boss’s attitude is what annoys me.
What … do/did What Churchill did was bring people together.
What happens/happened What happened was that a witness saw the man leave the house.
is/was
- 144 -
Phonetics
Fonetika
- 145 -
- 146 -
- 147 -
- 148 -
- 149 -
- 150 -
- 151 -
Syllable Division Rules
Separate prefixes and suffixes from root words.
examples: pre-view, work-ing, re-do, end-less, & out-ing
Are two (or more) consonants next to each other?
Divide between the 1st and 2nd consonants.
examples: buf-fet, des-sert, ob-ject, ber-ry, & pil-grim
Never split 2 consonants that make only 1 sound when pronounced together and
aren't the same letter (i.e., 'ff').
examples: th, sh, ph, th, ch, & wh
Is the consonant surrounded by vowels?
Does the vowel have a long sound? (Like the 'i' in line)
Divide before the consonant.
examples: ba-by, re-sult, i-vy, fro-zen, & Cu-pid
Does the vowel have a short sound? (Like the 'i' in mill)
Divide after the consonant.
examples: met-al, riv-er, mod-el, val-ue, & rav-age
Does the word end with 'ckle'?
Divide right before the 'le.'
examples: tack-le, freck-le, tick-le, & buck-le
Does the word end with 'le' (not 'ckle')?
Is the letter before the 'le' a consonant?
Divide 1 letter before the 'le.'
examples: ap-ple, rum-ble, fa-ble, & ta-ble
Is the letter before the 'le' a vowel?
Do nothing.
examples: ale, scale, sale, file, & tile
Examples
little: lit - tle nickle: nick - le learning: learn - ing
petal: pet - al cotton: cot - ton textbook: text - book
turtle: tur - tle student: stu - dent watching: watch - ing
ankle: an - kle teacher: teach - er screaming: scream - ing
riddle: rid - dle children: chil - dren misbehaving: mis - be -
arrow: ar - row pottery: pot - ter - y hav - ing
- 152 -
- 153 -
- 154 -
- 155 -
- 156 -