ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ - ΕΡΓΑ

ΥΠΟΕΡΓΟ: ΥΠΟΕΡΓΟ 3 «ΔΡΑΣΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΩΝ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ»
της Πράξης «ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ 2014-2018»
κωδ. ΟΠΣ 5000245
TΙΤΛΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ:
ΑΝΑΘΕΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ

ΕΡΓΩΝ, ΜΕΛΕΤΩΝ, ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ
ΣΥΝΑΦΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Κωδικός εκπαιδευτικού υλικού:
Κωδικός Πιστοποίησης προγράμματος: 570

ΥΠΟΕΡΓΟ: ΥΠΟΕΡΓΟ 3 «ΔΡΑΣΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΩΝ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ»
TΙΤΛΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ:
ΑΝΑΘΕΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ

ΕΡΓΩΝ, ΜΕΛΕΤΩΝ, ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ
ΣΥΝΑΦΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Μέλη Ομάδας
Συντονίστρια:
Γεωργία-Ελένη Ντίνου, ΜSc Operation Management

Υπεύθυνη Σπουδών και Έρευνας ΙΝΕΠ/ΕΚΔΔΑ
Συγγραφείς:
Μιλένα – Ελένη Κόντου, MSc Stuctures
Δρ. Εμμανουήλ Βαϊρακτάρης
Ζήσης Παπασταμάτης, MSc “Υπόγεια Έργα”
Αξιολογήτριες:
Δρ. Ζαχαρένια Ρωμαίου, Υπεύθυνη Σπουδών και Έρευνας ΙΝΕΠ/ΕΚΔΔΑ
Παρασκευή Λάππα, Νομικός, ΜSc LCT
2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ................................................................................................................................. 3
ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ........................................................................................... 14
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ...................................................................................................................... 17
ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ...................................................................................................................... 18
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ............................................................................................................................. 20
1.1. Επιδιώξεις και Στόχοι Εκπαιδευτικού Υλικού .................................................................... 20

1.2. Δομή Εκπαιδευτικού Υλικού............................................................................................... 21
2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΝΕΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ (Ν.4412/2016) - ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΝΟΜΟΥ ................................................................. 24
2.1. Εισαγωγή ............................................................................................................................. 24

2.1.1. Σκοπός της διδακτικής ενότητας .................................................................................... 24
2.1.2. Προσδοκώμενα αποτελέσματα ....................................................................................... 24
2.1.3. Λέξεις Κλειδιά ................................................................................................................ 24
2.1.4. Σύντομη περιγραφή της ενότητας που πρόκειται να αναλυθεί ....................................... 24
2.2. Στόχοι μεταρρύθμισης -ενσωμάτωση ευρωπαϊκών οδηγιών ............................................... 25

2.2.1. Η πολιτική της ΕΕ σήμερα. ............................................................................................ 26
2.3. Παρουσίαση δομής και διάρθρωση του νόμου.................................................................... 28

2.3.1. Μέρος Α - πεδίο εφαρμογής, γενικές αρχές και κανόνες (άρθρα 3-128)........................ 28
2.3.2. Μέρος Β - κανόνες εκτέλεσης (άρθρα 129-220) ............................................................ 28
2.3.3. Μέρος Γ - όργανα διενέργειας διαδικασιών σύναψης συμβάσεων (άρθρο 221) ............ 29
2.4. Προσδιορισμός πεδίου εφαρμογής (ορισμοί – αντικείμενο - είδη συμβάσεων - χρηματικά

όρια - εξαιρέσεις) ............................................................................................................................... 29
2.4.1. Παράδειγμα κυρίου αντικειμένου της σύμβασης ως δημόσιου έργου ............................ 33
2.4.2. Παραδείγματα ειδών συμβάσεων από τη μέχρι σήμερα νομολογία του ΕΛ.ΣΥΝ. και του
Σ.τ.Ε.: 34
2.4.2.1. Δημόσιες Συμβάσεις Υπηρεσιών Γενικής Φύσης (απλή εργασία): ...................... 34
2.4.2.2. Δημόσιες Συμβάσεις Έργων ................................................................................. 36
2.4.2.3. Δημόσιες Συμβάσεις Προμηθειών ........................................................................ 38
2.4.2.4. Δημόσιες Συμβάσεις για ειδικές περιπτώσεις ή Μικτές συμβάσεις: ..................... 39
2.4.3. Μέθοδοι υπολογισμού της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης ........................................ 40
2.4.4. Εξαιρούμενες συμβάσεις ................................................................................................ 42
3
2.4.4.1. Υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος ..................................................... 42
2.4.4.2. Ειδικές κατηγορίες υπηρεσιών. ............................................................................. 42
2.5. Αρχές σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων και μελετών[ 3], [ 4] ................................... 43
2.5.1. H αρχή της υποχρεωτικής δημοσιότητας και της διαφάνειας. ........................................ 43
2.5.2. Η αρχή της ίσης μεταχείρισης ή της απαγόρευσης των διακρίσεων............................... 44
2.5.3. Η αρχή της αντικειμενικότητας και της αμεροληψίας. ................................................... 45
2.5.4. Η αρχή της υποχρεωτικής αιτιολογίας των αποφάσεων. ................................................ 45
2.5.5. Η αρχή της ασφάλειας δικαίου. ...................................................................................... 45
2.5.6. Η αρχή της αναλογικότητας. .......................................................................................... 46
2.5.7. Η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης ή της ισοδυναμίας. ................................................ 46
2.5.7.1. Πρακτικά παραδείγματα αμοιβαίας αναγνώρισης: ............................................... 47
2.5.8. Η αρχή της τυπικότητας στους δημόσιους διαγωνισμούς. ............................................. 47
2.6. Οικονομικοί φορείς ............................................................................................................. 47

2.7. Κανόνες Επικοινωνίας- e-procurement end to end.............................................................. 49
2.7.1. Η επόμενη μέρα στους κανόνες επικοινωνίας- e-invoicing ............................................ 49
2.8. Ονοματολογία...................................................................................................................... 50
2.8.1. Παραδείγματα εφαρμογής CPV- Μελέτες, Γενικές Υπηρεσίες...................................... 51
2.8.2. Μελέτη περίπτωσης CPV 1 ............................................................................................ 51
2.8.3. Μελέτη περίπτωσης CPV 2 ............................................................................................ 52
2.9. Δικαιούμενοι Συμμετοχής ................................................................................................... 52

2.10. Επισκόπηση Ενότητας ......................................................................................................... 54
3. ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΥΝΑΨΗΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ .................................... 55
3.1. Εισαγωγή ............................................................................................................................. 55

3.1.3. Λέξεις Κλειδιά ................................................................................................................ 55
3.2. Παρουσίαση ειδών διαδικασιών ανάθεσης, Είδη Διαδικασιών Ανάθεσης .......................... 56

3.2.1. Ανοικτή διαδικασία ........................................................................................................ 57
3.2.2. Κλειστή διαδικασία ........................................................................................................ 58
3.2.3. Διαδικασία με διαπραγμάτευση ανταγωνιστικού χαρακτήρα......................................... 59
3.2.4. Ανταγωνιστικός διάλογος ............................................................................................... 59
3.2.4.1. Σύντομη Περιγραφή της διαδικασίας του ανταγωνιστικού διαλόγου ................... 60
4
3.2.4.2. Παράδειγμα διαδικασίας ανταγωνιστικού διαλόγου του έργου ζεύξης Σαλαμίνας
Περάματος 62
3.2.5. Σύμπραξη καινοτομίας ................................................................................................... 63
3.2.5.1. Παράδειγμα: Η καινοτομία καθιστά τη δημόσια υπηρεσία λιγότερο δαπανηρή για

τους φορολογούμενους και το περιβάλλον: Φωτισμός του υπόγειου σιδηροδρόμου του
Λονδίνου[ 33]. .......................................................................................................................... 63
3.2.6. Προσφυγή στη διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση ............ 65
3.2.6.1. Μελέτη περίπτωσης έργου με προσφυγή στην διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς

προηγούμενη δημοσίευση ........................................................................................................ 66
3.2.7. Διαγωνισμός μελέτης ...................................................................................................... 67
3.2.7.1. Παραδείγματα αρχιτεκτονικών μελετών ιδεών ..................................................... 67
3.2.7.1.1. Ο διαγωνισμός «Μελέτης Ενοποίησης σημείων ενδιαφέροντος και ανάπλασης

της περιοχής πέριξ του αρχαιολογικού μουσείου Πατρών. ...................................................... 67
3.2.7.1.2. Ο διαγωνισμός ιδεών για την ανάπλαση του Κέντρου της Αθήνας. ................ 67
3.2.7.1.3. Ο διαγωνισμός ιδεών για την ανάπλαση των πεζοδρόμων στο κέντρο της
Κατερίνης. 68
3.2.7.1.4. Ο διαγωνισμός ιδεών για τη διαμόρφωση αποτεφρωτηρίου. ........................... 68
3.2.8. Άλλες τεχνικές υποβολής προσφορών ............................................................................ 68
3.2.9. Μελέτες περίπτωσης μη ορθής εφαρμογής των κατάλληλων διαδικασιών .................... 69
3.3. Αναφορά στις Τεχνικές και τα εργαλεία για ηλεκτρονικές Δημόσιες Συμβάσεις Έργων,
Μελετών, και Παροχής Τεχνικών και Λοιπών Επιστημονικών Υπηρεσιών (ΕΣΗΔΗΣ, ΚΗΜΔΗΣ) 69
3.3.1. Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων ΕΣΗΔΗΣ ................................ 69
3.3.2. Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων ΚΗΜΔΗΣ ............................. 70
3.3.3. Έναρξη Διαδικασίας Ανάθεσης άνω των ορίων – Υποχρέωση δημοσίευσης ................ 71
3.3.3.1. Σχεδιάγραμμα τυπικής διαδικασίας ηλεκτρονικού διαγωνισμού .......................... 74
3.4. Συμφωνία Πλαίσιο .............................................................................................................. 79

3.4.1. Παραδείγματα ειδών παροχών συμφωνιών πλαίσιο ....................................................... 80
3.5. Κεντρικές Δραστηριότητες Αγορών/Κεντρικές Αρχές Αγορών ......................................... 80

3.6. Επισκόπηση Ενότητας ......................................................................................................... 82
4. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣιΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΑΨΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ

ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΡΓΩΝ, ΜΕΛΕΤΩΝ, ΠΑΡΟΧΗΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΣΥΝΑΦΩΝ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ................................................................................................ 83
4.1. Εισαγωγή ............................................................................................................................. 83

4.1.3. Λέξεις Κλειδιά ................................................................................................................ 83
5
4.2. Υποχρεώσεις Τεχνικής Επάρκειας αναθετουσών Αρχών στις Δημόσιες Συμβάσεις Έργων
και Μελετών ....................................................................................................................................... 85
4.2.1. Τεχνική Επάρκεια Δήμων ............................................................................................... 86
4.3. Υποχρεώσεις Συγκρότησης και Τήρησης φακέλου Δημόσιας Σύμβασης Έργου και Μελέτης
87
4.4. Προκαταρκτικές Διαβουλεύσεις της Αγοράς ...................................................................... 87
4.4.1. Παράδειγμα Διαβούλευσης Τεχνικής Υπηρεσίας ........................................................... 88
4.5. Επάρκεια προϋπολογισμού, ωριμότητα , μελέτες ............................................................... 88

4.5.1. Παράδειγμα ενδεικτικών φάσεων, διαδικασιών και απαιτήσεων για τις μελέτες
κτιριακών έργων(σύμφωνα με την Ε11/2018/ΥΠΥΜΕ) ................................................................ 91
4.5.1.1. Φάση 1η: Προγραμματισμός και Προετοιμασία του Φακέλου δημόσιας σύμβασης
(Φ.Δ.Σ.) 91
4.5.1.2. Φάση 2η: Λειτουργικός Σχεδιασμός / Προμελέτη (Ενδεικτική καταγραφή) ........ 93
4.5.1.3. Φάση 3η: Γεωμετρικός Σχεδιασμός/Οριστική Μελέτη ......................................... 94
4.5.1.4. Φάση 4η:Κατασκευαστικός Σχεδιασμός / Μελέτη Εφαρμογής ............................ 95
4.5.2. Παράδειγμα έλλειψης ωριμότητας έργου ....................................................................... 96
4.5.3. Μελέτη περίπτωσης συνήθους αστοχίας λόγω ωριμότητας και προθεσμιών ................. 97
4.6. Υποδιαίρεση Συμβάσεων σε Τμήματα ................................................................................ 97

4.6.1. Μέθοδοι υποδιαίρεσης.................................................................................................... 97
4.6.2. Διάκριση υποδιαίρεσης- κατάτμησης ............................................................................. 98
4.6.3. Παράδειγμα υποδιαίρεσης σε τμήματα........................................................................... 99
4.6.4. Παραδείγματα τεχνητής κατάτμησης ή «σαλαμοποίησης» ............................................ 99
4.6.5. Παραδείγματα μη νόμιμης κατάτμησης........................................................................ 100
4.6.6. Παράδειγμα νόμιμης κατάτμησης ................................................................................ 101
4.7. Αναφορά στα έγγραφα της Σύμβασης / Πρότυπα Τεύχη/Τυποποιημένα έγγραφα ........... 101
4.7.1. Τυποποιημένα έντυπα για τις δημόσιες συμβάσεις ...................................................... 103
4.7.1.1. Κύρια σημεία εγγράφων της σύμβασης .............................................................. 103
4.7.2. Μελέτες περίπτωσης αστοχιών στα έγγραφα της σύμβασης ........................................ 104
4.8. Επισκόπηση Ενότητας ....................................................................................................... 106
5. ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ................................................................................ 107
5.1. Εισαγωγή ........................................................................................................................... 107

5.1.1. Σκοπός της διδακτικής ενότητας .................................................................................. 107
5.1.2. Προσδοκώμενα αποτελέσματα ..................................................................................... 107
5.1.3. Λέξεις Κλειδιά .............................................................................................................. 107
6
5.1.4. Σύντομη περιγραφή της ενότητας που πρόκειται να αναλυθεί ..................................... 107
5.2. Καθορισμός Προθεσμιών .................................................................................................. 108

5.3. Κανόνες Δημοσιότητας για συμβάσεις άνω και κάτω των ορίων, Προκηρύξεις και
Γνωστοποιήσεις ................................................................................................................................ 110
5.3.1. Παράδειγμα αστοχίας έλλειψης δημοσιότητας της Γερμανίας –διάθεση αποβλήτων και
συλλογή λυμάτων στην Κάτω Σαξονία [ 25]................................................................................ 111
5.3.2. Συνήθη σφάλματα δημοσιότητας ................................................................................. 112
5.4. Διάθεση των εγγράφων της σύμβασης .............................................................................. 113

5.5. Ενημέρωση των υποψηφίων και προσφερόντων ............................................................... 114
6. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ – ΠΡΟΑΠΟΔΕΙΞΗ ΚΑΙ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΑ

ΜΕΣΑ ............................................................................................................................................... 116
6.1. Εισαγωγή ........................................................................................................................... 116

6.1.3. Λέξεις Κλειδιά .............................................................................................................. 116
6.2. Λόγοι Αποκλεισμού .......................................................................................................... 118

6.2.1. Σύγκρουση συμφερόντων ............................................................................................. 119
6.2.2. Μελέτη περίπτωσης εκ των υστέρων καταβολής εισφορών [ 38] ................................ 121
6.2.3. Οι κανόνες της αυτοκάθαρσης (self-cleaning) ............................................................. 122
6.2.4. Παράδειγμα σύμπραξης χειραγώγησης προσφορών σε διαγωνισμό για έργο υποδομών

διάθεσης αποβλήτων[ 23] ............................................................................................................. 122
6.2.5. Παράδειγμα Υπόθεσης σύμπραξης χειραγώγησης προσφορών στον κλάδο των

κατασκευών[ 23] .......................................................................................................................... 123
6.3. Κριτήρια Επιλογής σε διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης έργου, μελέτης ή παροχής
τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών (Καταλληλότητα-ΜΕΕΠ, ΜΕΜ, Τεχνική
Ικανότητα, Χρηματοοικονομική Επάρκεια) ..................................................................................... 124
6.3.1. Δάνεια εμπειρία ............................................................................................................ 126
6.3.2. Παράδειγμα αποκλεισμού ξένων εταιρειών σε συμβάσεις δημοσίων έργων εντός

Ελλάδος [ 25] ............................................................................................................................... 127
6.3.3. Παράδειγμα κριτηρίου επιλογής που μπορεί να αναφέρεται στο φάκελο πρόσκλησης
υποβολής προσφορών για σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης .............................................. 128
6.3.4. Μελέτη περίπτωσης – συνήθεις αστοχίες κριτηρίων επιλογής..................................... 128
6.3.5. Παράδειγμα Αστοχίας κριτηρίων επιλογής (Απόφαση 1090/2018 ΑΕΠΠ ) ................ 129
6.3.6. Παράδειγμα Αστοχίας κριτηρίων επιλογής τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας

(Απόφαση 418 /2018 ΑΕΠΠ ) ...................................................................................................... 129
7
6.3.7. Παράδειγμα Αστοχίας κριτηρίων επιλογής τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας
(Απόφαση 127/2018 ΑΕΠΠ ) ....................................................................................................... 131
6.4. Προαπόδειξη και αποδεικτικά μέσα κριτηρίων ποιοτικής επιλογής ................................. 131
6.5. Ενιαίο Ευρωπαϊκό Έγγραφο σύμβασης και Τυποποιημένο Έντυπο Υπεύθυνης Δήλωσης
132
6.5.1. Τι είναι .......................................................................................................................... 132
6.5.2. Η χρήση του.................................................................................................................. 133
6.5.3. Η χρησιμότητά του ....................................................................................................... 133
6.5.4. Η εξέλιξή του ................................................................................................................ 134
6.5.5. ΤΕΥΔ και Υπεργολαβία ............................................................................................... 137
6.5.6. e-Certis ......................................................................................................................... 137
6.5.6.1. Τι είναι ................................................................................................................ 137
6.5.6.2. Η χρήση του ........................................................................................................ 137
6.5.6.3. Η χρησιμότητά του: ............................................................................................ 138
7. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΝΑΘΕΣΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ............................................................................ 141
7.1. Εισαγωγή ........................................................................................................................... 141

7.1.3. Λέξεις Κλειδιά .............................................................................................................. 141
7.2. Κριτήρια ανάθεσης-Προσδιορισμός έννοιας πλέον συμφέρουσας από οικονομική άποψη

προσφοράς ........................................................................................................................................ 142
7.2.1. Θέματα τεχνικής προσφοράς και κριτηρίων ανάθεσης ................................................ 146
7.2.2. Παραδείγματα κριτηρίων που δεν συνδέονται με το αντικείμενο της σύμβασης ......... 147
7.2.3. Μη ορθές πρακτικές κριτηρίων ανάθεσης .................................................................... 147
7.2.4. Μελέτες περίπτωσης κριτηρίων ανάθεσης ................................................................... 148
7.2.5. Παράδειγμα μικτής σύμβασης με κύριο το είδος της σύμβασης ως έργου -Αποδοχή όρων
αξιολόγησης-Απόρριψη των διευκρινήσεων [ 45]. ...................................................................... 149
7.3. Ειδικά κριτήρια ανάθεσης μελετών ................................................................................... 151

7.3.1. Μελέτη περίπτωσης κριτηρίων ανάθεσης, ................................................................... 152
8. ΦΑΚΕΛΟΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ - ΣΤΑΔΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ................. 156
8.1. Εισαγωγή ........................................................................................................................... 156
8
8.1.3. Λέξεις Κλειδιά .............................................................................................................. 156
8.2. Περιεχόμενα Προσφοράς -Δικαιολογητικά Συμμετοχής, τεχνική προσφορά, οικονομική

προσφορά ......................................................................................................................................... 157
8.2.1. Τα όργανα – Επιτροπές του διαγωνισμού..................................................................... 158
8.2.1.1. Αρμοδιότητες ...................................................................................................... 159
8.2.1.2. Απαρτία της Επιτροπής ....................................................................................... 159
8.2.1.3. Πρακτικά της Επιτροπής ..................................................................................... 160
8.2.1.4. Παράδειγμα έλλειψης αιτιολογίας ...................................................................... 161
8.2.1.4.1. Διευκρινήσεις ................................................................................................. 161
8.2.1.5. Παράδειγμα βαθμολόγησης Επιτροπής διαγωνισμού ......................................... 162
8.2.1.6. Παράδειγμα μη νόμιμης σύνθεσης της επιτροπής μετά από παραίτηση μέλους . 162
8.3. Διαδικασία Αξιολόγησης προσφορών συμβάσεων έργου, μελέτης και τεχνικών και λοιπών
επιστημονικών υπηρεσιών ................................................................................................................ 163
8.3.1. Ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές.................................................................................. 163
8.3.2. Παραδείγματα θεμάτων επεξηγήσεων ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών ................... 166
8.3.3. Μελέτες περίπτωσης ..................................................................................................... 167
8.3.4. Σχέδιο Τυπικής Διαδικασία ηλεκτρονικού διαγωνισμού με αξιολόγηση μελέτης........ 168
8.3.4.1. Δημιουργία Διαγωνισμού – Αναθέτουσα Αρχή .................................................. 168
8.3.4.2. Ενέργειες πριν την αποσφράγιση – Αναθέτουσα Αρχή ...................................... 168
8.3.4.3. Α’ φάση αποσφράγισης – Επιτροπή Διαγωνισμού ............................................. 168
8.3.4.4. Έγκριση πρακτικού – Αναθέτουσα Αρχή ........................................................... 169
8.3.4.5. Β’ φάση αποσφράγισης – Επιτροπή Διαγωνισμού.............................................. 169
8.3.4.6. Διαβίβαση πρακτικού & φακέλου διαγωνισμού στην Αναθέτουσα Αρχή .......... 169
8.3.4.7. Διαδικασίες έκδοσης & κοινοποίησης απόφασης έγκρισης προσωρινού μειοδότη

169
8.3.4.8. Διαδικασίες φακέλου δικαιολογητικών προσωρινού μειοδότη & έκδοσης

απόφασης κατακύρωσης ........................................................................................................ 169
8.3.4.9. Τελικές διαδικασίες κατακύρωσης του διαγωνισμού (προ συμβατικός έλεγχος,

επικαιροποίηση δικαιολογητικών) ........................................................................................ 169
8.3.4.10. Ανάθεση σύμβασης ............................................................................................. 169
8.3.5. Περίπτωση διαγωνισμού με αξιολόγηση μελέτης σύμφωνα με το άρθρο 50 του

ν.4412/16– Μελέτη- κατασκευή. .................................................................................................. 169
9
8.3.5.1. Φάση αποσφράγισης – Επιτροπή Διαγωνισμού .................................................. 170
8.4. Πρόσκληση για τη υποβολή δικαιολογητικών .................................................................. 170

8.5. Κατακύρωση-Σύναψη σύμβασης ...................................................................................... 171
8.5.1. Μελέτη περίπτωσης υπογραφής συμφωνητικού........................................................... 172
8.6. Ματαίωση της διαδικασίας ............................................................................................... 172

8.6.1. Μελέτη περίπτωσης μοναδικής προσφοράς ................................................................. 172
9. ΕΙΔΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΤΩ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ................................. 175
9.1. Εισαγωγή ........................................................................................................................... 175

9.1.3. Λέξεις Κλειδιά .............................................................................................................. 175
9.2. Επιλογή διαδικασιών ......................................................................................................... 175

9.2.1. Παράδειγμα επικαιροποίησης μελέτης κάτω των ορίων .............................................. 181
9.2.1.1. Βασικά σημεία Τεύχους Τεχνικών Δεδομένων ................................................... 182
9.2.1.2. Βασικά σημεία Διακήρυξης ................................................................................ 182
9.2.1.2.1. Άρθρο 12: Εκτιμώμενη αξία – Χρηματοδότηση – Προθεσμίες της σύμβασης

182
9.2.1.2.2. Άρθρο 21: Κριτήριο ανάθεσης και κριτήρια αξιολόγησης προσφοράς .......... 185
9.3. Συνοπτικός Διαγωνισμός ................................................................................................... 188

9.3.1. Μελέτες περίπτωσης αξιολόγησης προσφορών συνοπτικών διαγωνισμών .................. 188
9.4. Απευθείας Ανάθεση .......................................................................................................... 189

9.4.1. Διαδικασίες εφαρμογής του ΚΗΣΚ .............................................................................. 191
9.4.2. Παράδειγμα Διαδικασίας απευθείας ανάθεσης τεχνικής υπηρεσίας σε Δήμο .............. 193
9.4.3. Μελέτη περίπτωσης πλημμελούς εφαρμογής της απευθείας ανάθεσης ....................... 194
9.4.4. Μελέτη περίπτωσης απευθείας ανάθεσης μελέτης ως γενική υπηρεσία ...................... 194
9.4.5. Παράδειγμα αστοχίας απευθείας ανάθεσης-Ελλάδα συρμοί του μετρό ....................... 194
9.4.6. Παράδειγμα αστοχίας απευθείας ανάθεσης- Κάτω Χώρες ανάπλαση της πόλης
Hoogezand-Sappemeer ................................................................................................................. 195
9.4.7. Μελέτη περίπτωσης απευθείας ανάθεσης έργου Δήμου[ 36]. ...................................... 195
9.5. Προθεσμίες ........................................................................................................................ 197

9.6. Ειδικές ρυθμίσεις για συμβάσεις έργων και ανάθεσης εξειδικευμένων υπηρεσιών .......... 199
10
10. ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ....................................................................................................... 201
10.1 Εισαγωγή .................................................................................................................................. 201

10.1.1 Σκοπός της διδακτικής ενότητας ....................................................................................... 201
10.1.2 Προσδοκώμενα αποτελέσματα .......................................................................................... 201
10.1.3 Λέξεις Κλειδιά ................................................................................................................... 202
10.1.4 Σύντομη περιγραφή της ενότητας που πρόκειται να αναλυθεί .......................................... 202
10.2 Γενικοί όροι διαχείρισης της σύμβασης ................................................................................... 203

10.2.1 Διοίκηση της Σύμβασης –Αποφαινόμενα όργανα ............................................................. 203
10.2.2 Ορισμός - Συγκρότηση (Ομάδας έργου ή συνεργείου) επίβλεψης .................................... 204
10.2.3 Eπίβλεψη εκπονούμενης Μελέτης - εκτελούμενου Έργου................................................ 205
10.2.3.1 Αντικείμενο επίβλεψης εκπονούμενης Μελέτης ...................................................... 205
10.2.3.2 Αντικείμενο επίβλεψης εκτελούμενου Έργου .......................................................... 206
10.2.4 Ευθύνες επίβλεψης ............................................................................................................ 207
10.2.5 Περιγραφή ενεργειών επίβλεψης ....................................................................................... 208
10.2.5.1 Παρακολούθηση της εκπόνησης της Μελέτης / του έργου και έλεγχος των εκτελουμένων
εργασιών ....................................................................................................................................... 208
10.2.5.2 Μελέτη περίπτωσης: Εκπόνηση Μελέτης Αρδευτικών Έργων ...................................... 209
10.2.5.3 Έλεγχος ποιότητας εκτελούμενων εργασιών .................................................................. 211
10.2.5.4 Οικονομική διαχείριση του έργου .................................................................................. 212
10.2.5.5 Μελέτη περίπτωσης: Ενέργειες Επίβλεψης σε Εκτελούμενο Έργο Οδοποιίας .............. 212
10.2.6 Ο ρόλος του βασικού μελετητή κατά την εκτέλεση του Έργου ........................................ 214
10.2.7 Υποχρεώσεις αναδόχου ..................................................................................................... 215
10. 3 Υπεργολαβία, Τροποποίηση συμβάσεων κατά τη διάρκεια τους ........................................... 217

10.3 .1 Υπεργολαβία..................................................................................................................... 217
10.3.2 Τροποποίηση συμβάσεων κατά τη διάρκεια τους ............................................................. 219
10.3.2.1 : Ρήτρες αναθεώρησης και Δικαιώματα προαίρεσης................................................ 222
10.3.2.2 : Συμπληρωματικά έργα/υπηρεσίες/αγαθά ............................................................... 224
10.3.2.3 : Απρόβλεπτες περιστάσεις ...................................................................................... 225
10.3.2.4 : Υποκατάσταση αναδόχου ...................................................................................... 226
10.3.2.5 : Μη ουσιώδεις τροποποιήσεις ................................................................................. 226
10.3.2.6 : Ήσσονος αξίας τροποποιήσεις ............................................................................... 227
10.3.2.7 : Ουσιώδεις τροποποιήσεις....................................................................................... 227
10.3.2.8 Μελέτη Περίπτωσης σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης .................................. 229
11
10.3.2.9 Η έννοια των απροβλέπτων και των «επί έλασσον δαπανών» ................................. 230
10.3.2.10 Ανακεφαλαιωτικός Πίνακας Εργασιών (ΑΠΕ) και Πρωτόκολλα Κανονισμού Τιμών

Μονάδος Νέων Εργασιών (ΠΚΤΜΝE) ................................................................................. 231
10.4 Εκτέλεση της σύμβασης, διαχείριση αλληλογραφίας, πιστοποιήσεων, λογαριασμών, επιτροπών

.......................................................................................................................................................... 232
10.4.1 Διαχείριση μελετών ........................................................................................................... 233
10.4.1.1 : Εκπόνηση και έγκριση Μελετών ........................................................................... 233
10.4.1.2 :Κύρια σημεία επίβλεψης Μελετών .................................................................... 235
10.4.1.3 Μελέτη Περίπτωσης ................................................................................................ 236
10.4.2 Διαχείριση εκτέλεσης σύμβασης έργων ............................................................................ 238
10.4.2.1 Διαχείριση επιμετρήσεων ......................................................................................... 238
10.4.2.2 Διαχείριση Λογαριασμών και Πιστοποιήσεων ......................................................... 240
10.4.2.3 Έλεγχος χρονοδιαγράμματος ................................................................................... 241
10.4.2.4 Αυξομειώσεις εργασιών - νέες εργασίες .................................................................. 242
10.5 Ολοκλήρωση της σύμβασης ..................................................................................................... 243

10.5.1 Ολοκλήρωση και Παραλαβή της Μελέτης ........................................................................ 243
10.5.2 Προσωρινή παραλαβή έργου ............................................................................................. 244
10.5.3 Οριστική παραλαβή και Απόσβεση δικαιωμάτων αναδόχου ............................................ 245
10.6 Επισκόπηση Ενότητας .............................................................................................................. 246
11.ΕΝΝΟΜΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΝΑΨΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ................... 247
11.1Εισαγωγή ................................................................................................................................... 247

11.1.1Σκοπός της διδακτικής ενότητας ........................................................................................ 247
11.1.2 Προσδοκώμενα αποτελέσματα .......................................................................................... 247
11.1.3 Λέξεις Κλειδιά ................................................................................................................... 248
11.1.4 Σύντομη περιγραφή της ενότητας που πρόκειται να αναλυθεί .......................................... 248
11.2.Ενστάσεις, Προδικαστικές Προσφυγές .................................................................................... 248

11.2.1 Διαδικασίες και ενέργειες της Υπηρεσίας ως προς τις ενστάσεις...................................... 250
11.2.2 : 1η Μελέτη Περίπτωσης ................................................................................................... 251
11.2.3: 2η Μελέτη Περίπτωσης .................................................................................................... 252
11.3 Διαιτησία ................................................................................................................................. 253

11.4 Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών........................................................................... 253
11.4.1 Διαδικασία άσκησης προδικαστικής προσφυγής -προθεσμίες .......................................... 255
11.4.2 Η διαδικασία εξέτασης της προδικαστικής προσφυγής ..................................................... 256
11.4.3 Διαδικασία έκδοσης Απόφασης ......................................................................................... 257
12
11.4.4 Μελέτη Περίπτωσης: Άσκηση προδικαστικής προσφυγής ενδιαφερόμενου οικονομικού
φορέα για την κήρυξη της ακυρότητας Διαγωνισμού .................................................................. 258
11.5 Βέλτιστες Πρακτικές για την Έννομη Προστασία ................................................................... 259

11.5.1 Βέλτιστες Πρακτικές για την Έννομη Προστασία των υποψηφίων οικονομικών φορέων
(στάδιο ανάθεσης) ........................................................................................................................ 259
11.5.2 Βέλτιστες Πρακτικές για την Έννομη Προστασία των αναδόχων (στάδιο εκτέλεσης της
Σύμβασης) .................................................................................................................................... 260
11.6 Επισκόπηση Ενότητας .............................................................................................................. 261
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ............................................................................................................................. 263
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΩΝ .................................................................. 268
13
ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
Ελληνικές
Άνω των ορίων Άνω των κατώτατων χρηματικών ορίων όπως ορίζονται στο
άρθρο 5 του ν.4412/2016
Α.Ε.Π.Π. Ανεξάρτητη Αρχή Προδικαστικών Προσφυγών
ΑΠΕ Ανακεφαλαιωτικός Πίνακας Εργασιών
ΔΕΚ Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων
ΔΣΑ Δυναμικό Σύστημα Αγορών
ΔΣ Δημόσια Σύμβαση
ΕΑΑΔΗΣΥ Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων
ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση
ΕΕΕ Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης
ΕΣΗΔΗΣ Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων
Ε.Τ.Α.Δ. Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου
ΚΥΑ/ ΥΑ Κοινή Υπουργική Απόφαση/ Υπουργική Απόφαση
ΚΗΜΔΗΣ Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων
Μ Ευρώ Εκατομμύρια Ευρώ
ΜηΜΕΔ Μητρώο Μελών Επιτροπών Διαδικασιών σύναψης Δημοσίων
Έργων, Μελετών Έργων, Τεχνικών και λοιπών συναφών
Υπηρεσιών
ΜΜΕ Μικρομεσαία επιχείρηση
ΟΟΣΑ Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης
ΟΤΑ Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης
ΠΚΤΜΝΕ Πρωτόκολλο Κανονισμού Τιμών Μονάδος Νέων Εργασιών
Π.Δ. Προεδρικό Διάταγμα
ΣΔΙΤ Συμπράξεις Δημοσίου-Ιδιωτικού Τομέα
ΤΕΥΔ Τυποποιημένο Έντυπο Υπεύθυνης Δήλωσης
ΤΕΕ Τεχνικό Επαγγελματικό Επιμελητήριο
ΤΠΕ Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών
ΥΕΕ Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης
ΦΠΑ Φόρος Προστιθέμενης Αξίας
Ελ.Συν. Ελεγκτικό Συνέδριο
14
Ε.Σ.Η.ΔΗ.Σ. Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων
Κ.Α.Α. Κεντρικές Αρχές Αγορών
Κάτω των ορίων Κάτω των κατώτατων χρηματικών ορίων όπως ορίζονται στο
άρθρο 5 του ν.4412/2016
Μη.Π.Υ.Δη.Συ. Μητρώο Πιστοποιημένων Υπαλλήλων Δημοσίων Συμβάσεων
ΣτΕ Συμβούλιο της Επικράτειας
Τ.Ε.Υ.Δ. Τυποποιημένο Έντυπο Υπεύθυνης Δήλωσης
Υ.Α. Υπουργική απόφαση
ΝΠΔΔ Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου
ΝΠΙΔ Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου
ΝΣΚ Νομικό Συμβούλιο του Κράτους
ΟΚΩ Οργανισμοί Κοινής Ωφέλειας
ΣΛΕΕ Συνθήκη Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Π.Α. Προϊσταμένη Αρχή
ΠΑΗΨΣ Προηγμένη Ασφαλής Ηλεκτρονική Ψηφιακή Σύνοψη
Δ.Υ. Διευθύνουσα Υπηρεσία
Σ.Δ.Ε./Τ.Κ. Συμβούλιο Δημοσίων Έργων/Τμήμα Κατασκευών
ΕΣΥ Ειδική Συγγραφή Υποχρεώσεων
Τ.Σ.Υ Τεχνική Συγγραφή Υποχρεώσεων
Σ.τ.Ε. Συμβούλιο της Επικρατείας
Κ.Ο. Κατευθυντήρια Οδηγία
ΣΔΣ Διεθνής Συμφωνία για τις Δημόσιες Συμβάσεις
ΕΣΠΕΛ Ειδικός Σύμβουλος Ποιοτικού Ελέγχου
ΕΤΕΠ Εθνικές Τεχνικές Προδιαγραφές
ΚΠΑ Κανονισμός Προεκτιμώμενων Αμοιβών
ΜΕΚ Μητρώο Εμπειρίας Κατασκευαστών)
ΜΕΕΠ Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων)
ΟΜΟΕ Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων
ΣΑΥ και ΦΑΥ Σχέδιο και Φάκελος Ασφάλειας και Υγείας
Ξενόγλωσσες
ESPD Ευρωπαϊκό Ενιαίο Έντυπο Σύμβασης (European Single
15
Procurement Document)
ΤED Η βάση δεδομένων TED (Tenders Electronic Daily) είναι η
ηλεκτρονική έκδοση του Συμπληρώματος της Επίσημης
Εφημερίδας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που αφορά τις
ευρωπαϊκές δημόσιες συμβάσεις.
CPV Κοινό λεξιλόγιο για τις δημόσιες συμβάσεις (Common
Procurement Vocabulary)
FA Συμφωνία πλαίσιο (Framework agreement)
PM Διαχείριση έργου (Project management)
EDI Aυτοματοποίηση της διαδικασίας ανταλλαγής ψηφιακών
εγγράφων (Electronic Data Interchange)
ERP Σύστημα ενδοεπιχειρησιακού σχεδιασμού (Enterprise Resource
Planning)
16
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΙΝΑΚΩΝ
Πίνακας 1. Είδη δημόσιων συμβάσεων
Πίνακας 2. Όρια της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις από την 1η Ιανουαρίου 2018 έως
την 31η Δεκεμβρίου 2019
Πίνακας 3. Προθεσμίες παραλαβής προσφορών – Βιβλίο Ι
Πίνακας 4. Δημοσιότητα διαδικασιών συνοπτικών διαγωνισμών μελετών και έργων

του ν.4412/2016 – Βιβλίο Ι (έως 31/12/2020)
Πίνακας 5. Δημοσιότητα διαδικασιών μελετών και έργων κάτω των ορίων του
ν.4412/2016– Βιβλίο Ι (έως 31/12/2020)
Πίνακας 6: Διαδικασίες ΚΗΣΚ για μελέτες και έργα
Πίνακας 7. Προθεσμίες παραλαβής προσφορών – Κάτω των ορίων – Βιβλίο Ι
Πίνακας 8. Παρακολούθηση και διαχείριση παραμέτρων της μελέτης
Πίνακας 9: Συγκεντρωτικός Πίνακας περιπτώσεων Τροποποίησης σύμβασης κατά την

διάρκεια αυτής
Πίνακας 10: Κατάλογος σημείων ελέγχου επιμέτρησης
Πίνακας 11: Χρονοδιαγράμματος (μορφής GANTT)
17
ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΩΝ
Εικόνα 1: Βασικά είδη διαδικασιών Δημοσίων Συμβάσεων
Εικόνα 2: Χρονική αλληλουχία ανάρτησης πράξεων ανοικτού διαγωνισμού δημοσίων

συμβάσεων άνω των ορίων [ 35].
Εικόνα 3: Συνοπτικό διάγραμμα ροής διαγωνισμού - Φάσεις Διαγωνιστικής

Διαδικασίας Δημοσίων Συμβάσεων
Εικόνα 4: Δημιουργία Διαγωνισμού
Εικόνα 5: Διαδικασίες Αποσφράγισης
Εικόνα 6: Έγκριση Αποτελέσματος
Εικόνα 7: Κατακύρωση



Εικόνα 11: Θέματα ουσιωδών αλλαγών στα κριτήρια επιλογής [ 15].
Εικόνα 12: Τι είναι το ESPD (What is the ESPD)
Εικόνα 13: Πως λειτουργεί το ΕΕΕΣ
Εικόνα 14: Το e-CERTIS

Εικόνα 16: Λόγοι αποκλεισμού, κριτήρια ανάθεσης, κριτήρια επιλογής[ 15].

18
συμβάσεων κάτω των ορίων[ 35].
Εικόνα 19: Προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα
Εικόνα 20: Προϋπολογισμός μελέτης
19
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.1. Επιδιώξεις και Στόχοι Εκπαιδευτικού Υλικού
Σκοπός του τρέχοντος υλικού είναι η μέγιστη διευκόλυνση των εκπαιδευομένων στην
κατανόηση της διαχείρισης του ν.4412/16 και στη στήριξη των υπαλλήλων των
αναθετουσών αρχών που δραστηριοποιούνται στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων
έργων μελετών και τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών ώστε να
μπορούν:
 Να αναγνωρίζουν τις διαδικασίες σχεδιασμού, προγραμματισμού,
ανάθεσης, σύναψης και εκτέλεσης
 Να αναλύουν βήμα προς βήμα τα κύρια στάδια μιας διαδικασίας
ανάθεσης
 Να εντοπίζουν τα θέματα υπευθυνότητάς τους σύμφωνα με τους
κανόνες και με τρόπο όσον αφορά τη σχέση ποιότητας/τιμής
 Να προσαρμοστούν στις αλλαγές από άμεσες εμπειρίες τους από την
εφαρμογή
 Να εξοικειωθούν με έτοιμα προς χρήση εργαλεία και μέσα για
συγκεκριμένα θέματα.
Ο σκοπός αυτός αναλύεται στις επόμενες εκπαιδευτικές επιδιώξεις:
 Εισαγωγική γνώση και κατανόηση των διαδικασιών σχεδιασμού,
προγραμματισμού, ανάθεσης, κατακύρωσης και εκτέλεσης δημοσίων
συμβάσεων έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών
επιστημονικών υπηρεσιών
 Ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας των στελεχών των φορέων που
εμπλέκονται στο σύστημα ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων
συμβάσεων
 Ανάπτυξη οργανωσιακής κουλτούρας και προσωπικής αντίληψης για
την τήρηση των επιταγών της νομοθεσίας, του βασικού επιπέδου όλων
των μονάδων διαχείρισης δημοσίων συμβάσεων
Τόσο ο σκοπός όσο και οι επιδιώξεις υλοποιούνται με την επίτευξη των εκπαιδευτικών
20
στόχων που αναφέρονται παρακάτω, ξεχωριστά για κάθε ενότητα.
1.2. Δομή Εκπαιδευτικού Υλικού
Το εκπαιδευτικό υλικό αποτελείται από την εισαγωγή και 10 επιμέρους ενότητες.

Στην εισαγωγή γίνεται μία πρώτη αναφορά στις επιδιώξεις, τους σκοπούς και τους
στόχους του νόμου και της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 24/2014/ΕΕ.
Η ενότητα 2 περιλαμβάνειμία συνοπτική περιγραφή στο νέο νομοθετικό πλαίσιο και τη
διάρθρωση του νόμου, αναλύονται οι ορισμοί, οι έννοιες και οι βασικές αρχές που
διέπουν τις δημόσιες συμβάσειςέργων, μελετών και τεχνικών και λοιπών συναφών
επιστημονικών υπηρεσιών.
Η ενότητα 3 περιλαμβάνει τους γενικούς κανόνες σύναψης δημοσίων συμβάσεων,
δηλαδή όλες τις διαδικασίες που μπορεί να επιλεγούν (πλην των ειδικών περιπτώσεων
των συμβάσεων κάτω των ορίων). Σημαντική αναφορά γίνεται στην πολύ εξαιρετική
διαδικασία της προσφυγής στη διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη
δημοσίευση, η λανθασμένη επιλογή της οποίας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα
και συχνά λάθη στις δημόσιες συμβάσεις.
Η ενότητα 4 συνοπτικά περιλαμβάνει τις διαδικασίες που αφορούν στη φάση πριν από
τη διενέργεια του διαγωνισμού, αναφέρονται οι προϋποθέσεις τεχνικής επάρκειας των
αναθετουσών αρχών, η ωριμότητα των έργων και μελετών και τέλος η διάκριση των
εννοιών της υποδιαίρεσης σε τμήματα και της κατάτμησης.
Η ενότητα 5 περιγράφει την τυποποίηση των διαδικασιών δημοσίευσης και διαφάνειας
στις δημόσιες συμβάσεις και τους βασικούς κανόνες που αφορούν στις προθεσμίες
υποβολής των προσφορών, τη διάθεση των εγγράφων της σύμβασης και την
ενημέρωση των υποψηφίων και προσφερόντων.
Η ενότητα 6 περιλαμβάνει αναλυτικά τα στοιχεία του νόμου που αφορούν στους
λόγους αποκλεισμού, στα κριτήρια ποιοτικής επιλογής, στα προαποδεικτικά μέσα και
στη σύνταξη αυτών αλλά και στα αποδεικτικά μέσα και έγγραφα που απαιτούνται για
την ανάδειξη ενός αναδόχου από προσωρινού σε οριστικό.
Η ενότητα 7 αναλύει την έννοια της πλέον συμφέρουσας από οικονομική άποψη
προσφοράς έργου ή μελέτης και στην ανάλυση των κριτηρίων ανάθεσης.
Η ενότητα 8 παρουσιάζει τα περιεχόμενα του φακέλου προσφοράς, τα στάδια της
21
διαγωνιστικής διαδικασίας, το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τις επιτροπές του
διαγωνισμού, τη διαδικασία αξιολόγησης των προσφορών.
Η ενότητα 9 περιλαμβάνει τις διαδικασίες για τις εξαιρέσεις των συμβάσεων κάτω των
ορίων που τίθενται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αρχικά περιγράφονται οι διαδικασίες
επιλογής και αμέσως μετά αναπτύσσεται η διαδικασία του συνοπτικού διαγωνισμού
και της απευθείας ανάθεσης. Τίθεται επίσης η ανάλυση σχετικά με τις προθεσμίες, τους
κανόνες δημοσιότητας καθώς και ειδικές ρυθμίσεις για συμβάσεις έργων και
εξειδικευμένων υπηρεσιών.
Η ενότητα 10 αναφέρει αναλυτικά τις Αρμοδιότητες Διευθύνουσας υπηρεσίας, τις
αρμοδιότητες των Επιτροπών, τη διαχείριση της αλληλογραφίας, τη νεοεισερχόμενη
στο θεσμικό μας πλαίσιο έννοια του Βασικού μελετητή και την ουσιαστική εμπλοκή
και υπευθυνότητά του κατά την διάρκεια των εργασιών κατασκευής του έργου.
Εκτίθενται αναλυτικά επίσης ο τρόπος υποβολής και ελέγχου εκ μέρους της
Διευθύνουσας Υπηρεσίας για έλεγχο του Χρονοδιαγράμματος, των Επιμετρήσεων,
των Πιστοποιήσεων – Λογαριασμών καθώς και οι σημαντικότεροι έλεγχοι και
ενέργειες του αναδόχου και της ομάδας επίβλεψης προς εξασφάλιση κατασκευής
ποιοτικού Έργου.
Παρατίθενται οι ευνοϊκές - για τον ανάδοχο - διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας ως
προς τη διευκόλυνσή του και του δικαιώματός του να κάνει χρήση των διατάξεων
εκτέλεσης του έργου με χρήση υπεργολάβου με τη διαδικασία που προβλέπεται κατά
τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου.
Εξετάζεται η περίπτωση μεταβολής των ποσοτήτων των εργασιών που προκύπτει σε
πολλές περιπτώσεις οι οποίες διαφοροποιούν τους όρους της σύμβασης και κατά
συνέπεια το εργολαβικό αντάλλαγμα. Αναλύονται διεξοδικά οι επτά περιπτώσεις κατά
τις οποίες παρέχεται η δυνατότητα στις Αναθέτουσες Αρχές για τροποποίηση των
Συμβάσεων κατά την διάρκειά τους. Αναλύονται επίσης τα θέματα που ανακύπτουν
στην περίπτωση αυξομειώσεων των συμβατικών ποσοτήτων, η έννοια των
Απρόβλεπτων εργασιών, του Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Εργασιών (ΑΠΕ) καθώς και
των Πρωτοκόλλων Κανονισμού Τιμών Μονάδος Νέων Εργασιών (ΠΚΤΜΝE).
Παρατίθεται οι περιπτώσεις κατά τις οποίες η Διευθύνουσα Υπηρεσία οφείλει να
προβεί σε επιβολή Ποινικών Ρητρών για θέματα εμφάνισης βλαβών στα έργα και
παραβίασης των αποκλειστικών προθεσμιών.
22
Τέλος αναλύονται διεξοδικά οι απαιτούμενες ενέργειες σχετικά με τη διαδικασία
περαίωσης και τα στάδια αυτής (Παραλαβή Έργου και Μελέτης, Βεβαίωση περαίωσης
εργασιών, σύσταση και λειτουργία Επιτροπών Προσωρινής και Οριστικής
Παραλαβής).
Η ενότητα 11 αναφέρεται στην έννομη προστασία κατά το στάδιο της ανάθεσης και της
εκτέλεσης της Σύμβασης.
23
2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΝΕΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ
ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ (Ν.4412/2016) - ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ
ΝΟΜΟΥ
2.1. Εισαγωγή
2.1.1. Σκοπός της διδακτικής ενότητας
Ο σκοπός της συγκεκριμένης ενότητας είναι η γνωριμία με το νόμο και τις αρχές της
Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις καθώς επίσης και η
ευαισθητοποίηση σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις που εισάγει και αφορούν την
απλούστευση και την ευελιξία των κανόνων και διαδικασιών.
2.1.2. Προσδοκώμενα αποτελέσματα
Η συγκεκριμένη ενότητα έχει στόχο οι επιμορφούμενοι/ες να είναι σε θέση να:

 γνωρίζουν τη διάρθρωση του νέου θεσμικού πλαισίου για τις δημόσιες
συμβάσεις.
 αναγνωρίζουν το είδος της δημόσιας σύμβασης και το θεσμικό πλαίσιο που τη
διέπει,
 γνωρίζουν τις γενικές αρχές του ενωσιακού δικαίου που διέπουν τις διαδικασίες
ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων,
 διακρίνουν τα όρια εφαρμογής της ενωσιακής και εθνικής νομοθεσίας.
2.1.3. Λέξεις Κλειδιά
Δημόσια σύμβαση, έργο, μελέτη, τεχνικές και λοιπές συναφείς επιστημονικές

υπηρεσίες, γενική υπηρεσία, προμήθεια, ονοματολογία, οικονομικός φορέας,
αναθέτουσα αρχή, ορισμοί, χρηματικά όρια, μεικτές συμβάσεις, εξαιρέσεις.
2.1.4. Σύντομη περιγραφή της ενότητας που πρόκειται να αναλυθεί
Στην ενότητα αυτή περιλαμβάνεται μία συνοπτική περιγραφή στο νέο νομοθετικό
πλαίσιο και η διάρθρωση του νόμου. Αναλύονται κατ’αρχήν οι στόχοι της
24
μεταρρύθμισης και η πολιτική της ΕΕ στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων
γενικότερα, εμφανίζεται μία αποτίμηση της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων και των
προβλημάτων που δημιουργήθηκαν όπως και της επίτευξης των στόχων των
κοινοτικών οδηγιών για τις δημόσιες συμβάσεις όσον αφορά την Ελλάδα το έτος 2018,
η οποία υπό κατάλληλες προϋποθέσεις μπορεί να αποβεί χρήσιμη στον αναγνώστη.
Στην ίδια αποτίμηση παρουσιάζονται και τα προβλήματα στην εφαρμογή και την
επίτευξη των στόχων. Έπειτα αναφέρονται οι ορισμοί, οι έννοιες και σημαντικά
παραδείγματα δημοσίων συμβάσεων και πιο συγκεκριμένα παρουσιάζεται
διαχωρισμός της φύσης αυτών με χρήση και – κατά κύριο λόγο - της εθνικής
νομολογίας. Επίσης γίνεται αναφορά στις βασικές αρχές που πρέπει να διέπουν τις
δημόσιες συμβάσεις και τέλος, περιλαμβάνονται δύο μελέτες περίπτωσης που
σχετίζονται με την ονοματολογία των δημοσίων συμβάσεων.
2.2. Στόχοι μεταρρύθμισης -ενσωμάτωση ευρωπαϊκών οδηγιών
Με τον όρο Κοινοτικό δίκαιο, εννοούμε το δίκαιο που περιέχουν οι Συνθήκες της
ΕΟΚ, αλλά από το 1992 και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Το δίκαιο των Συνθηκών
ονομάζεται και πρωτογενές δίκαιο, σε αντιδιαστολή με το παράγωγο δίκαιο, δηλ. το
δίκαιο που περιέχουν οι νομικές πράξεις που εκδίδουν τα όργανα τις κοινότητας
(Κανονισμοί - Regulations, Οδηγίες - Directives, Αποφάσεις - Decisions, Συστάσεις -
Recommendations).
Tο πρωτογενές δίκαιο των συνθηκών καθώς και το παράγωγο (που εκδίδεται από τα
όργανα της Ε.Ε.), υπερισχύουν των αντίστοιχων εθνικών δικαίων, του Συντάγματος
καθώς (κατά πάγια Νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ))
και της κοινών νόμων. Σχετική νομολογία του ΔΕΚ αναφέρεται κατωτέρω:
 Απόφαση C-6/64 (Costa/ENEL) : «Το κοινοτικό δίκαιο υπερέχει απέναντι σε
μεταγενέστερους της θέσπισής του κανόνες του εσωτερικού δικαίου»,
 Απόφαση C-11/70 (Internationale Handelsgesellshaft) «Το κοινοτικό δίκαιο
υπερισχύει και των συνταγμάτων των κρατών μελών»,
 Απόφαση C-104/86 (Επιτροπή κατά Ιταλίας) κρίθηκε περαιτέρω ότι το κοινοτικό
δίκαιο υπερισχύει και έναντι των προγενέστερων κανόνων του εθνικού δικαίου.
25
 Απόφαση C-106/77 (Simmenthal II) «Ο εθνικός δικαστής έχει την υποχρέωση να
εφαρμόζει τις διατάξεις του κοινοτικού δικαίου και να φροντίζει για την πλήρη
ενέργεια των κανόνων αυτών, αφήνοντας ανεφάρμοστες διατάξεις του εθνικού
δικαίου που είναι ασυμβίβαστες με το κοινοτικό δίκαιο».
Από την παραπάνω νομολογία του ΔΕΚ προκύπτει το συμπέρασμα ότι οποιοσδήποτε
κανόνας του κοινοτικού δικαίου (πρωτογενούς ή παραγώγου) υπερισχύει έναντι
οποιουδήποτε κανόνα δικαίου των κρατών - μελών.
Έως τελευταία, και επί μακρόν, κορμός του κοινοτικού δικαίου των δημοσίων
συμβάσεων ήταν η Κοινοτική οδηγία 2004/18 "περί συντονισμού των διαδικασιών
σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών" καθώς και η
Οδηγία 2004/17/ΕΚ "περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους
τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών".
Οι δύο αυτές κοινοτικές οδηγίες αποτέλεσαν τη βάση σύνταξης του ν.3669/2008
«Κωδικοποίηση Νομοθεσίας Δημοσίων Έργων, αλλά και του ν.3316/2005 περί
Μελετών, νόμων που εφαρμόσθηκαν σε πλήθος Έργων και Μελετών για μεγάλο
χρονικό διάστημα.
Η ενσωμάτωση των οδηγιών 2014/24/ΕΕ και 2914/25/25 έγινε με τον ν.4412/16 του
οποίου οι διατάξεις εφαρμόζονται καταρχήν σε όλες τις συμβάσεις, ανεξαρτήτως
είδους και εκτιμώμενης αξίας αυτών, εκτός αν άλλως ορίζεται στις επιμέρους διατάξεις
αυτού όπως οι ειδικές διατάξεις που αφορούν έργα και μελέτες και παροχή τεχνικών
και λοιπών επιστημονικών υπηρεσιών.
2.2.1. Η πολιτική της ΕΕ σήμερα.
Η πολιτική της ΕΕ στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων υποστηρίζει και ενισχύει την
υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», για να στηρίξει την
οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, και να εξασφαλίσει
βέλτιστη χρησιμοποίηση των κονδυλίων της ΕΕ, με δεδομένο ότι οι δημόσιες αρχές
των κρατών δαπανούν κάθε χρόνο ποσοστό 18% του ΑΕΠ για την προμήθεια αγαθών,
εκτέλεση έργων και παροχή υπηρεσιών.
Οι κύριοι στόχοι της ευρωπαϊκής μεταρρύθμισης και του ν.4412/16 είναι :
 απλούστευση και ευελιξία των κανόνων και διαδικασιών
26
 αύξηση αποδοτικότητας δημόσιων δαπανών για να διασφαλιστούν τα βέλτιστα
αποτελέσματα από την άποψη της σχέσης ποιότητας / τιμής μέσω? την
απλούστευση και την ευελιξία των κανόνων και των διαδικασιών αυξημένης
προσφυγής στη διαπραγμάτευση, που επιτρέπει στις αναθέτουσες αρχές να
αποκτούν αγαθά και υπηρεσίες τα οποία να ανταποκρίνονται καλύτερα στις
ανάγκες τους και στην καλύτερη τιμή,
 επέκταση και γενίκευση των ηλεκτρονικών μέσων ως τρόπου επικοινωνίας στις
δημόσιες συμβάσεις και τη δραστική περικοπή διοικητικών δαπανών
 διευκόλυνση συμμετοχής μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) στις δημόσιες
συμβάσεις με την υποδιαίρεση των συμβάσεων σε τμήματα, τον περιορισμό
των απαιτήσεων οικονομικής επιφάνειας για την υποβολή προσφοράς και την
πρόβλεψη δυνατότητας για την άμεση πληρωμή υπεργολάβων,
 εκσυγχρονισμός των διαδικασιών (μείωση προθεσμιών για υποβολή
προσφορών και αιτήσεων συμμετοχής, ευελιξία στη διάκριση μεταξύ της
επιλογής των προσφερόντων και της ανάθεσης της σύμβασης, αναθεώρηση και
διευκρίνιση λόγων αποκλεισμού υποψηφίων και προσφερόντων, δυνατότητα
«αυτοκάθαρσης», διατάξεις για την τροποποίηση των συμβάσεων κατά τη
διάρκειά τους )
 αξιοποίηση δημοσίων συμβάσεων για τη συνεκτίμηση κριτηρίων για την
επίτευξη κοινών κοινωνικών στόχων όπως προστασία του περιβάλλοντος,
προώθηση καινοτομίας είτε πρόκειται για το κόστος του κύκλου ζωής ενός
έργου είτε για την ένταξη ευάλωτων και μειονεκτούντων ατόμων, της
απασχόλησης και της κοινωνικής ένταξης.
Για την επιτυχή υλοποίηση των ανωτέρω η ΕΕ παρακολουθεί την απόδοση της
πολιτικής της στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων έχοντας ορίσει μεταξύ άλλων
μετρήσιμους δείκτες επιτελεστικότητας οι οποίοι αποτυπώνονται σε αναφορές που
εκδίδονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Πρόσφατη αναφορά της ΕΕ [ 2]
αποτυπώνει για συγκεκριμένους δείκτες μη ικανοποιητική απόδοση της Ελλάδας για
το 2018. Σε δείκτες όπως η χρονική διάρκεια του διαγωνισμού (στην Ελλάδα είναι 6
μήνες κατά μέσο όρο ενώ στην ΕΕ η μέση χρονική διάρκεια είναι 4 μήνες) και στην
ικανοποιητική παροχή πληροφοριών σε σχέση με τον διαγωνισμό η απόδοση της
Ελλάδας είναι αρκετά χαμηλή και σκοπός του παρόντος εκπαιδευτικού υλικού είναι να
27
συνεισφέρει και στην βελτίωση των σχετικών δεικτών που αφορούνσε έργα, μελέτες,
τεχνικές και λοιπές συναφείς επιστημονικές υπηρεσίες.
2.3. Παρουσίαση δομής και διάρθρωση του νόμου
Το ΒΙΒΛΙΟ Ι ενσωματώνει την οδηγία 2014/24/ΕΕ και περιλαμβάνει τα άρθρα 3 έως

221 του νόμου που αφορούν Δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών, προμηθειών και
παροχή γενικών, τεχνικών και λοιπών επιστημονικών υπηρεσιών που
πραγματοποιούνται από αναθέτουσες αρχές. Αποτελείται από τρία μέρη ως εξής:
2.3.1. Μέρος Α - πεδίο εφαρμογής, γενικές αρχές και κανόνες (άρθρα

3-128)
Α1.Γενικοί κανόνες σύναψης δημοσίων συμβάσεων

Α1i. Ειδικές ρυθμίσεις για διαδικασίες (άρθρα 25-32)
Α1ii. Διεξαγωγή της διαδικασίας (άρθρα 44-60)
Α1iii. Δημοσιότητα και διαφάνεια (άρθρα 61-72)
Α1iv. Κριτήρια ποιοτικής επιλογής (άρθρα 73-78)
Α1v. Ανάθεση της σύμβασης (άρθρα 86-90)
Α1vi. Στάδια διαδικασίας (άρθρα 98-106)
Α2.Ειδικά καθεστώτα συμβάσεων (άρθρα 107-115)
Α3.Ειδικές διατάξεις για δημόσιες συμβάσεις κάτω των ορίων (άρθρα 116-128)
2.3.2. Μέρος Β - κανόνες εκτέλεσης (άρθρα 129-220)
Β1. Γενικοί κανόνες εκτέλεσης (άρθρα 129-133)

Β2. Ειδικές διατάξεις συμπληρωματικά εφαρμοζόμενες στην εκτέλεση δημοσίων
συμβάσεων έργων (άρθρα 134-181)
συμβάσεων εκπόνησης μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών
επιστημονικών υπηρεσιών (άρθρα 182-199)
συμβάσεων προμηθειών και παροχής λοιπών υπηρεσιών (άρθρα 200-220)
28
2.3.3. Μέρος Γ - όργανα διενέργειας διαδικασιών σύναψης συμβάσεων
(άρθρο 221)
Το ΒΙΒΛΙΟ ΙΙ ενσωματώνει την Οδηγία 2014/25/ΕΕ και περιλαμβάνει τα άρθρα 222

έως 338 του νόμου που αφορούν σε ανάθεση και εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων
έργων, προμηθειών και υπηρεσιών πρώην εξαιρουμένων τομέων.
Το ΒΙΒΛΙΟ ΙΙΙ αφορά στη Διακυβέρνηση και περιλαμβάνει τα άρθρα 339-344.
Το ΒΙΒΛΙΟ ΙV αφορά στην έννομη προστασία κατά τη σύναψη δημόσιων συμβάσεων
και περιλαμβάνει τα άρθρα 345 έως 374.
Το ΒΙΒΛΙΟ V αφορά στις τελικές διατάξεις (τροποποιούμενες, μεταβατικές,
καταργούμενες, έναρξη ισχύος) και περιλαμβάνει τα άρθρα 375 έως 379.
Τέλος περιλαμβάνει τέσσερα προσαρτήματα:
ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ Α: Παραρτήματα Ι-XIV Βιβλίου Ι (Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)
ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ Β: Παραρτήματα Ι-XX Βιβλίου IΙ (Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)
ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ Γ: Κωδικοί CPV μελετών και συναφών υπηρεσιών
ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ Δ: Παραρτήματα I και II (πίνακες αντιστοιχίας άρθρων Οδηγίας
2014/24/ΕΕ με άρθρα Βιβλίου I και III και άρθρων Οδηγίας 2014/25/ΕΕ με άρθρα
Βιβλίου II και III
2.4. Προσδιορισμός πεδίου εφαρμογής (ορισμοί – αντικείμενο - είδη

συμβάσεων - χρηματικά όρια - εξαιρέσεις)
Ο ν.4412/16 περιλαμβάνει διατάξεις οι οποίες εφαρμόζονται καταρχήν σε όλες τις

συμβάσεις, ανεξαρτήτως είδους (συμβάσεις έργων, υπηρεσιών, εκπόνησης μελετών)
και εκτιμώμενης αξίας αυτών (άνω ή κάτω των ορίων), εκτός αν άλλως ορίζεται στις
επιμέρους διατάξεις αυτού όπως οι διατάξεις που αφορούν έργα και μελέτες και
παροχή τεχνικών και λοιπών επιστημονικών υπηρεσιών και ειδικά: στις συμβάσεις με
εκτιμώμενη αξία κάτω των ορίων (άρθρα 116-128) και στους κανόνες εκτέλεσης
δημοσίων συμβάσεων έργων και μελετών (άρθρα 134-199).
Διευκρινίζεται ότι κατά τη σύναψη συμβάσεων, που υλοποιούνται ως Συμπράξεις
Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα (Σ.Δ.Ι.Τ.), σύμφωνα με το ν. 3389/2005 (Α΄ 232) δεν
εφαρμόζονται οι διατάξεις συγκεκριμένων άρθρων που αφορούν κυρίως τη
29
διαγωνιστική διαδικασία και δίνει την ευελιξία και τη δυνατότητα στις αναθέτουσες
αρχές να προσαρμόζουν τα τεύχη δημοπράτησης και τα συμβατικά τεύχη λαμβάνοντας
υπόψιν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά εκάστης σύμβασης. Οι παραχωρήσεις επίσης
περιγράφονται αναλυτικά στον ν.4413/2016.
Στο άρθρο 2 του νόμου αναφέρονται νέοι ορισμοί των βασικών όρων και εννοιών που
εφαρμόζονται στις διαδικασίες ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων και η οριζόντια
εφαρμογή των όρων «αναθέτουσα αρχή», «οικονομικός φορέας», «δημόσιες
συμβάσεις», «προεκτιμώμενη αξία της σύμβασης», «έγγραφο της σύμβασης», «αξία
της σύμβασης», περιλαμβάνοντας τόσο τους ορισμούς των οδηγιών όσο επιπλέον και
αμιγώς εθνικούς όρους όπως επεκτείνονται χαρακτηριστικά σε εθνικό επίπεδο οι
ορισμοί του άρθρου 2 για:
 Δημόσιες συμβάσεις έργων (παρ. 1.6)
 Έργο (παρ.1. 7)
 Δημόσιες συμβάσεις εκπόνησης μελετών και παροχής τεχνικών και
λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών(παρ. 1.9α)
 κύκλος ζωής (παρ.1. 22)
 διαγωνισμοί μελετών (παρ. 23)
 συμφωνητικό (παρ. 42)
 Μελέτη (παρ. 3.6α )
 Τεχνικές Υπηρεσίες» και «λοιπές συναφείς επιστημονικές υπηρεσίες»
(παρ. 3.6β)
Ειδικότερα για τις τεχνικές υπηρεσίες αξίζει να αναφερθεί ότι συνίστανται στην
παροχή γνώσεων και ικανοτήτων με τη διάθεση κυρίως συγκεκριμένου επιστημονικού
προσωπικού και άλλων μέσων επί ορισμένου χρόνου. Έχουν ως αντικείμενο, ιδίως:
 τη σύνταξη των τευχών δημοσίου διαγωνισμού ανάθεσης μελέτης ή υπηρεσίας,
 τον έλεγχο και την επίβλεψη έργου ή μελέτης και
 την υποστήριξη της αναθέτουσας αρχής στη διεξαγωγή ανάθεσης σύμβασης
μελέτης, έργου ή υπηρεσίας, στην επίβλεψη ή έλεγχο μελέτης και στη διοίκηση
ή επίβλεψη ή έλεγχο έργου.
Η δημοπράτηση τους προϋποθέτει την έγκριση σκοπιμότητας που αναφέρεται στο
άρθρο 52 του ν.4412/2016 όπως αυτός ισχύει.
30
Γενικότερα, το αντικείμενο του νόμου περιλαμβάνει κανόνες για τις διαδικασίες
προγραμματισμού και σύναψης συμβάσεων και διαγωνισμών μελετών που
πραγματοποιούνται από αναθέτουσες αρχές, ανεξαρτήτως εκτιμώμενης αξίας αυτών
και αναλύει τις διαδικασίες ανάθεσης μιας δημόσιας σύμβασης .
Ο χαρακτηρισμός μιας σύμβασης ως σύμβασης έργου, προμήθειας ή υπηρεσιών –
στηρίζεται στη φύση του αντικειμένου της σύμβασης και οφείλεται στο γεγονός ότι
ο ορισμός μιας σύμβασης ως δημόσιας σύμβασης ανάγεται στο κοινοτικό δίκαιο όπως
μεταφέρεται στο άρθρο 2 του ν 4412/16 από την οδηγία 2014/24/ΕΕ.
Τα δημόσια έργα είναι έργα υποδομής και ανάπτυξης της χώρας που εξυπηρετούν
βασικές ανάγκες της κοινωνίας των πολιτών, συμβάλλουν στην ανάπτυξη της αγοράς,
στην ασφάλεια της χώρας και γενικά αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής
των πολιτών. Τα δημόσια έργα εντάσσονται στο γενικό πλαίσιο του κοινωνικού και
οικονομικού αναπτυξιακού σχεδιασμού της χώρας και υλοποιούν επιλογές του εθνικού
προγραμματισμού και πολιτικής.
Η κοινοτική έννοια του δημόσιου έργου δεν είναι ίδια απόλυτα (δεν ταυτίζεται) με
εκείνη που δίνεται από τον Εθνικό νομοθέτη. Έτσι από επαναλαμβανόμενη νομολογία
κατά περίπτωση οι εργασίες συντήρησης θεωρούνται είτε ως αντικείμενο συμβάσεων
υπηρεσιών είτε ως αντικείμενο συμβάσεων προμηθειών.
Σε κάθε περίπτωση που συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής των σχετικών
οδηγιών, ο προσδιορισμός του αντικειμένου της σύμβασης πραγματοποιείται
πρωτογενώς με βάση τις εν λόγω οδηγίες. Επιπρόσθετα για τη στοιχειοθέτηση της
έννοιας του δημόσιου έργου στο χώρο του εθνικού δικαίου απαιτείται η σωρευτική
συνδρομή του λειτουργικού και οργανικού κριτηρίου και ειδικότερα, το πρώτο
κριτήριο αφορά το περιεχόμενο και τη φύση του έργου που εκτελείται, ενώ το
οργανικό κριτήριο αναφέρεται στους φορείς που εκτελούν το συγκεκριμένο έργο,
δηλαδή πρέπει να εκτελείται από έναν από τους φορείς του δημόσιου τομέα όπως
αυτός προσδιορίζεται από την παράγραφο 1 του άρθρου 14 του ν.4170/2014 και του
άρθρου 1 παράγραφος 1,2,3 του ν.4412/2016 [ 4].
Κρίσιμο στοιχείο για τον χαρακτηρισμό μιας σύμβασης ως δημόσιας σύμβασης έργου
είναι η απαίτηση ειδικής και εμπεριστατωμένης τεχνικής γνώσης για τη σύνταξη
συγκεκριμένης μελέτης βάσει της οποίας θα κατασκευαστεί το έργο το οποίο θα είναι
τεχνικά και λειτουργικά ολοκληρωμένο.
31
Νομολογιακά λοιπόν κρίθηκε ότι ο καθαρισμός δένδρων, θάμνων κ.λπ., η συντήρηση
εγκαταστάσεων λίμνης, η αποξήλωση πινακίδων, η τοποθέτηση παροχών
αποχέτευσης, η συντήρηση με απλό βάψιμο των κιγκλιδωμάτων στους δημοτικούς
δρόμους, η προμήθεια και τοποθέτηση λέβητα, καυστήρα, καπνοδόχου, ο καθαρισμός
φρεατίων, η επισκευή οργάνων παιδικών χαρών, η τοποθέτηση χλοοτάπητα και
αρδευτικού συστήματος σε πλατεία ενός δήμου, ο καθαρισμός καναλιών, οι
μικροσυντηρήσεις και μικροδιορθώσεις κτιριακών και ηλεκτρομηχανολογικών
εγκαταστάσεων και γενικά οι εργασίες που προκύπτουν από τις καθημερινές
λειτουργικές ανάγκες των κτιρίων δεν αποτελεί έργο, καθόσον για την εκτέλεση όλων
των παραπάνω εργασιών δεν απαιτούνται ιδιαίτερες τεχνικές γνώσεις και η εμπειρία
των εργοληπτικών επιχειρήσεων [ 5]. Τα είδη των δημοσίων συμβάσεων
περιλαμβάνονται στον παρακάτω Πίνακα:
Πίνακας 1. Είδη δημόσιων συμβάσεων
Συμβάσεις έργων Συμβάσεις προμηθειών Συμβάσεις υπηρεσιών

(αγορά αγαθών)
Δημόσιες συμβάσεις που Δημόσιες συμβάσεις που Δημόσιες συμβάσεις

έχουν ως αντικείμενο είτε έχουν ως αντικείμενο την εκτός συμβάσεων
την εκτέλεση, είτε τον αγορά, τη χρηματοδοτική δημοσίων έργων ή
σχεδιασμό και την μίσθωση, τη μίσθωση ή τη προμηθειών που έχουν
εκτέλεση, έργων, για μίσθωση-πώληση—με ή ως αντικείμενο την
παράδειγμα, οικοδομικών χωρίς δικαίωμα παροχή υπηρεσιών όπως
εργασιών ή εργασιών αγοράς—προϊόντων, συμβουλευτικές
μηχανικού όπως μία όπως γραφική ύλη, υπηρεσίες, υπηρεσίες
δημόσια υποδομή, κτήριο, οχήματα ή ηλεκτρονικοί κατάρτισης ή
οδός, ή ένας σταθμός υπολογιστές. καθαρισμού.
καθαρισμού λυμάτων
Αναλυτικός κατάλογος Αναλυτικός κατάλογος

έργων στο παράρτημα II υπηρεσιών στο
της οδηγίας παράρτημα XIV της
32
οδηγίας
Η επιλογή του είδους μιας δημόσιας σύμβασης και ο χαρακτηρισμός της σύμφωνα με
κάποιον από τους τύπους ή τις κατηγορίες πιο πάνω δεν είναι πάντοτε ευχερής.
Ιδιαίτερες δυσχέρειες ανακύπτουν όταν η σύμβαση ενσωματώνει χαρακτηριστικά
περισσοτέρων κατηγοριών, το οποίο έχει συνέπειες τόσο στο πεδίο της
παρακολούθησης, του ελέγχου και παραλαβής του αντικειμένου κατά την υλοποίηση
της σύμβασης όσο και στο πεδίο της αρμοδιότητας του δικαστηρίου που θα επιληφθεί
την νομική διαφορά η οποία ενδεχομένως θα προκύψει. Επίσης δυσχέρειες
ανακύπτουν εξαιτίας και του πολύπλοκου χαρακτήρα ορισμένων σύγχρονων παροχών
υπηρεσιών όπως λ.χ. η αγορά και εγκατάσταση συστημάτων πληροφορικής η οποία εκ
των πραγμάτων περιέχει στοιχεία αφενός μεν προμήθειας αφετέρου δε παροχής
υπηρεσιών. Σε όλες τις προαναφερόμενες περιπτώσεις για τον προσδιορισμό του
αντικειμένου και συνεπώς τον νομικό χαρακτηρισμό της σύμβασης έχει
υιοθετηθεί ως κριτήριο ο «προέχων χαρακτήρας της σύμβασης» ή «το κύριο
αντικείμενο της σύμβασης» ακολουθώντας σχετική νομολογιακή πορεία του
δικαστηρίου της ευρωπαϊκής ένωσης [ 5].
Ειδικότερα, μία σύμβαση έχει προέχοντα χαρακτήρα σύμβασης δημόσιου έργου
εφόσον η μελέτη και εκτέλεση του έργου αποτελούν, σε σχέση με τα λοιπά καθήκοντα
του αναδόχου, το κύριο αντικείμενο της σύμβασης. Στο πλαίσιο της εκτίμησης του
κυρίου αυτού αντικειμένου, η αξία των παροχών που συμφωνήθηκαν αποτελεί, εφόσον
έχει οριστεί χωριστή τιμή για τις επί μέρους παροχές, στοιχείο εκτίμησης. Σε κάθε
όμως περίπτωση, πρέπει να πραγματοποιηθεί διαχωρισμός με αντικειμενική θεώρηση
της σύμβασης στο σύνολό της, αφού μόνο με τον τρόπο αυτό μπορεί να κριθεί κατά
πόσον η εκτέλεση του έργου αποτελεί, όχι μόνο ποσοτικά αλλά και ποιοτικά το κύριο
αντικείμενο της σύμβασης.
2.4.1. Παράδειγμα κυρίου αντικειμένου της σύμβασης ως δημόσιου έργου
Χαρακτηριστικό παράδειγμα με βάση το κριτήριο του κυρίου αντικειμένου της

σύμβασης ως δημόσιου έργου κρίθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας
(ΣτΕ2387/2009 και ΣτΕ 918-919/2011) ότι η εγκατάσταση μονάδας αφαλάτωσης που
33
αν και έχει μικτό χαρακτήρα έργου, προμηθειών και υπηρεσιών αφού συνυπάρχουν και
στοιχεία προμήθειας μηχανημάτων και εγκατάστασης αυτών, η σύμβαση αυτή έχει
προέχοντα χαρακτήρα δημόσιας σύμβασης έργου καθόσον ο προέχων χαρακτήρας της
σύμβασης δεν είναι ούτε η προμήθεια μηχανημάτων αφαλάτωσης ούτε η παροχή των
συναφών υπηρεσιών αλλά η κατασκευή ενός πλήρους λειτουργικού έργου, το οποίο
επιτελεί μια τεχνική λειτουργία ως προϊόν των εργασιών που θα εκτελεσθούν και οι
οποίες θα συνθέσουν ένα ολοκληρωμένο σύστημα αφαλάτωσης που όταν εκτελεστεί η
σύμβαση και τεθεί σε παραγωγική λειτουργία θα μπορεί να παράγει πόσιμο νερό από
την θάλασσα [ 5].
2.4.2. Παραδείγματα ειδών συμβάσεων από τη μέχρι σήμερα νομολογία

του ΕΛ.ΣΥΝ. και του Σ.τ.Ε.:
2.4.2.1. Δημόσιες Συμβάσεις Υπηρεσιών Γενικής Φύσης (απλή

εργασία):
Η διαθέσιμη νομολογία προ του ν.4412/2016 αναφέρει ότι θεωρούνται υπηρεσίες
γενικής φύσης και όχι έργα (υπό προϋποθέσεις) τα κάτωθι:
 η αποκομιδή και διάθεση στερεών αποβλήτων, επικίνδυνων και μη,
 ο καθαρισμός ρεμάτων, ο καθαρισμός της κοίτης ποταμών και ρεμάτων,
 ο καθαρισμός αρδευτικών και αποστραγγιστικών καναλιών,
 ο καθαρισμός και η συντήρηση φρεατίων υδροσυλλογής,
 η συντήρηση αγροτικών οδών,
 η κοπή χόρτων και ο καθαρισμός τάφρων, χειμάρρων, οχετών και χανδάκων,
 η φορτοεκφόρτωση και μεταφορά προϊόντων εκσκαφής συνιστά απλή εργασία,
 η ανακατασκευή χλοοτάπητα σε γήπεδο ποδοσφαίρου,
 η συντήρηση των αντλιοστασίων του δημοτικού δικτύου ύδρευσης,
 η επισκευή και συντήρηση μηχανημάτων και δικτύων ψύξης – θέρμανσης,
 οι εργασίες μετατροπής των δικτύων ψύξης-θέρμανσης,
 η συντήρηση και επισκευή ανελκυστήρων,
 η συντήρηση του δημοτικού δικτύου ηλεκτροφωτισμού, αντικατάσταση
φωτιστικών σωμάτων, ντουί, καλωδίων κ.λ.π.,
 η αποξήλωση χωρισμάτων σε κτίριο και η αντικατάστασή τους με νέα,
34
 η τοποθέτηση θυρών και η εκτέλεση απλών ηλεκτρολογικών εργασιών,
 ο ελαιοχρωματισμός σχολικών ή άλλων κτιρίων ή άλλων εγκαταστάσεων όταν
είναι αυτόνομος και δεν αποτελεί μέρος γενικότερης ανακαίνισης,
 η στεγανοποίηση δώματος κτιρίου,
 η συντήρηση κιγκλιδωμάτων,
 η κατεδάφιση ρυμοτομούμενου ή αυθαίρετου ή επικίνδυνου κτίσματος.
Η διαθέσιμη νομολογία το χρονικό διάστημα εφαρμογής του 4412/2016 αναφέρει ότι
θεωρούνται υπηρεσίες γενικής φύσης και όχι έργα(υπό προϋποθέσεις) τα κάτωθι:
1. Οι εργασίες αποχιονισμού του οδικού δικτύου (342/2017 Πράξη Ε΄ Κλιμ., 347,
365/2017 Πράξεις Ζ΄ Κλιμ.).
2. Οι εργασίες τακτικής συντήρησης δημοτικών κτιρίων, όπως: -
στεγανοποιήσεις δωμάτων, στεγών, ζαρντινιέρων, εξωστών, - αποκαταστάσεις
σαθρών επιχρισμάτων και χρωματισμών, - τοπικές αποκαταστάσεις
επικαλύψεων παντός τύπου, - επισκευές κουφωμάτων, οροφών, ψευδοροφών
κτλ., θεωρούνται γενικές υπηρεσίες, διότι αφορούν σε συνήθεις εργασίες
αποκατάστασης επιχρισμάτων και επικαλύψεων παντός τύπου,
στεγανοποιήσεις και μικροεπισκευές, για την εκτέλεση των οποίων δεν
απαιτούνται ιδιαίτερες τεχνικές γνώσεις και μέθοδοι ούτε εξειδικευμένο
επιστημονικό ή τεχνικό προσωπικό. «Προς τούτο συνηγορεί και το γεγονός της
απλής τεχνικής περιγραφής των προς εκτέλεση εργασιών, χωρίς ειδική τεχνική
μελέτη, καθόσον πρόκειται για τμηματικές παρεμβάσεις στα δημοτικά κτίρια.»
(Ελ.Συν 197/2017 Πράξη Κλιμακίου Π.Ε.Δ. στο VII Τμήμα)
3. Οι εργασίες συντήρησης, όπως: - καθαιρέσεις, αποξηλώσεις, κατασκευή
τοιχίου, ράμπας ΑμεΑ με χρήση κυβόλιθων, δύο μαρμάρινων σκαλοπατιών,
διάστρωση με κυβόλιθους του νέου πεζοδρομίου, προμήθεια-τοποθέτηση
μεταλλικής πόρτας σε αύλιο χώρο σχολείου, επισκευή και στεγανοποίηση
υφιστάμενης σκάλας αποθήκης, δημιουργία πρόσβασης στον εσωτερικό χώρο,
ηλεκτρολογικές εργασίες (εγκατάσταση πριζών, διακοπτών και φωτιστικών
σωμάτων), επισκευή θεατρικής σκηνής, (αποκατάσταση φθαρμένων υλικών
της σκηνής, τρίψιμο και λουστράρισμα του δαπέδου), χρωματισμοί όλων των
νέων στοιχείων (έργο) -θεωρούνται γενικές υπηρεσίες, διότι αφορούν κυρίως
σε τμηματικές παρεμβάσεις στους εξωτερικούς χώρους των κτιρίων και σε
35
χώρους πέριξ αυτών, είναι συνήθεις και δεν απαιτούν ιδιαίτερες τεχνικές
γνώσεις και μεθόδους ούτε εξειδικευμένο προσωπικό για τη διεκπεραίωσή τους,
όπως άλλωστε καταδεικνύει η ύπαρξη μιας απλής τεχνικής περιγραφής των προς
εκτέλεση εργασιών, χωρίς ειδική τεχνική μελέτη (Ελ.Συν 214/2017 Πράξη
Κλιμακίου Π.Ε.Δ. στο VII Τμήμα)
4. Οι εργασίες εκσκαφής, φορτοεκφόρτωσης προϊόντων εκσκαφής και
καθαίρεσης μεμονωμένων στοιχείων από οπλισμένο και άοπλο σκυρόδεμα
(ΕΛ.ΣΥΝ. Τμ. VII 226/2011). πρασίνου του Δήμου » ΕΛ.ΣΥΝ, Κλιμάκιο
Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο VII Τμήμα Πράξη 174/17
2.4.2.2. Δημόσιες Συμβάσεις Έργων

Η διαθέσιμη νομολογία προ του ν.4412/2016 αναφέρει ότι θεωρούνται έργα (υπό
προϋποθέσεις) τα κάτωθι:
 η επιδιόρθωση των ασφαλτικών οδοστρωμάτων από λακκούβες και εργασίες
συντήρησης ασφαλτοτάπητα λόγω θεομηνιών,
 η διαγράμμιση του οδικού δικτύου, διότι για την εκτέλεση των σχετικών
εργασιών απαιτούνται ειδικές τεχνικές γνώσεις και μέθοδοι, εξειδικευμένο
προσωπικό και ανάλογα τεχνικά μέσα,
 ο καθαρισμός τάφρων και διωρύγων με συντήρηση του υφιστάμενου δικτύου
άρδευσης και στράγγισης και η κατασκευή τσιμεντένιας τάφρου,
 η συντήρηση αγροτικών ή δασικών οδών συνιστάμενη στη διάστρωση του
οδοστρώματος με ασφαλτικό ή άλλο υλικό,
 η κατασκευή μικρών γηπέδων ποδοσφαίρου, κατασκευή χλοοτάπητα,
εκσκαφές για τοποθέτηση καλωδίων,
 η κατασκευή δικτύου δημοτικού φωτισμού,
 η ανόρυξη υδρογεώτρησης,
 η αντικατάσταση κεντρικής θέρμανσης κτιρίου,
 η προμήθεια και εγκατάσταση ανελκυστήρα σε δημόσιο κτίριο,
 η προμήθεια και εγκατάσταση συστήματος άρδευσης,
 η υπογειοποίηση εναέριου δικτύου της ΔΕΗ,
 η συντήρηση των φωτεινών σηματοδοτών στους οδικούς κόμβους,
36
 η επισκευή και τη συντήρηση παιδικών χαρών Δήμων.
Η νομολογία στις περισσότερες περιπτώσεις κατατάσσει στα έργα τα ανωτέρω λόγω
απαίτησης εξειδικευμένων γνώσεων, τεχνικών και επίβλεψης για την εκτέλεση
τους.
Η διαθέσιμη νομολογία το χρονικό διάστημα εφαρμογής του ν.4412/2016 αναφέρει ότι
θεωρούνται έργα (υπό προϋποθέσεις) τα κάτωθι:
1. Οι εργασίες που αφορούν στην τεχνική αποκατάσταση της λειτουργικότητας των
τάφρων, με την αποκατάσταση της υδραυλικής διατομής τους, ώστε να μπορούν
να λειτουργούν για την απορροή των υδάτων και την αποτροπή του κινδύνου
πλημμύρας και δεν συνίσταται, απλώς, στον καθαρισμό των τάφρων από τη
βλάστηση και στην απομάκρυνση των φερτών υλικών. (ΕΛ.ΣΥΝ. 1349, 1350,
1351/2017 Αποφάσεις VI Τμήματος)
2. Η εκτέλεση εργασιών: - καθαρισμού της κοίτης ποταμών από υλικά και
επιχώσεις, - αποκατάστασης των καταστραφέντων αναχωμάτων και κατασκευής
νέων, - επισκευής καταστραφείσας επένδυσης αναχωμάτων με
συρματοκυλίνδρους, - κατασκευής επένδυσης αναχωμάτων με
συρματοκυλίνδρους, - κατασκευής αντιπλημμυρικών προβόλων και
κοιτοστρώσεων με συρματοκιβώτια και - προστασίας περιοχών θεμελίων
γεφυρών με λιθορριπές. (Ελ.Συν. 365/2017 Πράξη Ε΄ Κλιμακίου)
3. Η εκτέλεση εργασιών εκθάμνωσης, εκσκαφής χαλαρών εδαφών για την
απομάκρυνση βλάστησης και υλικών που έχουν καλύψει τα αναχώματα της
λίμνης, με χρήση εξοπλισμού για να αποκατασταθεί η παροχετευτικότητα των
υδάτων, συντήρησης των αναχωμάτων σε σημεία που εμφανίζεται υποβίβαση
της στέψης τους και κοπής μερικών δέντρων. (ΕΛ.ΣΥΝ. 1349, 1350, 1351/2017
Αποφάσεις VI Τμήματος)
4. Η επισκευή και τη συντήρηση παιδικών χαρών του Δήμου, προκειμένου να
λειτουργήσουν σύμφωνα με τις προδιαγραφές της αριθμ. 28492/2009 απόφασης
του ΥΠΕΣ, όπως αυτή έχει τροποποιηθεί με την αριθμ. 27934/2014 όμοια, με
αντικείμενο την επισκευή - συντήρηση των παιχνιδιών και των δαπέδων και την
αντικατάστασή τους, την κατασκευή - τοποθέτηση νέων περιφράξεων, την
προμήθεια - τοποθέτηση κάδων απορριμμάτων, ηλεκτρολογικές - υδραυλικές
εργασίες και εργασίες πρασίνου, θεωρείται σύμβαση έργου. (ΕΛ.ΣΥΝ. 416/2017
37
Πράξη Ε΄ Κλιμακίου)
5. Η εκτέλεση εργασιών για την κατασκευή δικτύου ύδρευσης μεταφοράς αγωγού,
προκειμένου να συνδεθεί η γεώτρηση με τη δεξαμενή, ώστε η πρώτη να
τροφοδοτεί τη δεύτερη με πόσιμο νερό. (ΕΛ.ΣΥΝ. 9/2018 Πράξη Κλιμακίου
ΠΕΔ στο VII Τμήμα)
2.4.2.3. Δημόσιες Συμβάσεις Προμηθειών

Η διαθέσιμη νομολογία προ του ν.4412/2016 αναφέρει ότι θεωρούνται προμήθεια και
όχι έργα υπό προϋποθέσεις τα κάτωθι:
 η αντικατάσταση υαλοπινάκων,
 η προμήθεια και εγκατάσταση θυρών ασφαλείας,
 η προμήθεια, μεταφορά και τοποθέτηση ή αντικατάσταση και συντήρηση
οργάνων παιδικών χαρών,
 η προμήθεια και τοποθέτηση κιγκλιδωμάτων σε κοινόχρηστους χώρους,
 η δενδροφύτευση κοινόχρηστων χώρων και ειδικότερα η προμήθεια δένδρων,
 η εκσκαφή λάκκων, η εμφύτευση και η υποστύλωση των δένδρων,
 η προμήθεια υλικών (σωλήνων, υδρομετρητών, πλεγμάτων, ρακόρ, φλοτέρ,
φρεατίων κ.λ.π.) για την επισκευή του δικτύου ύδρευσης ή αποχέτευσης και η
εκτέλεση των σχετικών εργασιών από τις υπηρεσίες του δήμου,
 η βελτίωση του αρδευτικού δικτύου που περιλαμβάνει την προμήθεια,
μεταφορά και εγκατάσταση αρδευτικού υλικού,
 η κατασκευή περιμετρικής περίφραξης του δημοτικού νεκροταφείου,
 η προμήθεια και εγκατάσταση κεντρικού ψυκτικού μηχανήματος,
 η προμήθεια-εγκατάσταση κλιματιστικών μονάδων ψύξης-θέρμανσης,
 η προμήθεια και εγκατάσταση ιστών ηλεκτροφωτισμού σε κοινόχρηστους
χώρους,
 η προμήθεια και εγκατάσταση υποβρύχιου αντλητικού συγκροτήματος σε
υπάρχουσα γεώτρηση,
 η επισκευή ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού εγκατάστασης βιολογικού
καθαρισμού, η οποία συνίσταται στην προμήθεια ηλεκτρομηχανολογικών
ειδών και στην εργασία τοποθέτησης αυτών για την επισκευή ή συντήρηση των
38
εγκαταστάσεων, η προμήθεια και τοποθέτηση ρευματοληπτών και
ηλεκτρολογικών πινάκων,
 η κατασκευή και τοποθέτηση κιγκλιδωμάτων και μεταλλικής θύρας εισόδου σε
κτίριο, η απομάκρυνση κατεστραμμένης περίφραξης και η κατασκευή νέας.
2.4.2.4. Δημόσιες Συμβάσεις για ειδικές περιπτώσεις ή Μικτές

συμβάσεις:
Όσον αφορά τις μεικτές συμβάσεις η νομολογία πριν από τον ν.4412/2016
περιλαμβάνει τα κάτωθι:
1. Η συντήρηση και επισκευή κτιριακών εγκαταστάσεων, αποτελεί έργο
2. Η προμήθεια και η τοποθέτηση πινακίδων σήμανσης και ονοματοθεσίας οδών,
συνιστά προμήθεια έστω, και αν πρόκειται για υλοποίηση κυκλοφοριακής μελέτης.
Αντίθετα η ενιαία, οριζόντια και κάθετη σήμανση οδών αποτελεί δημόσιο τεχνικό
έργο.
3. Η επέκταση ή αντικατάσταση του αρδευτικού ή υδρευτικού δικτύου συνιστά
εργασία, εκτός αν αφορά υπόγεια τοποθέτηση σωλήνων, οπότε θεωρείται δημόσιο
έργο. Αντίθετα, η επέκταση ή η επισκευή του δικτύου ύδρευσης (εκσκαφή,
τοποθέτηση αγωγού, εγκιβωτισμός αγωγού, επαναπλήρωση), συνιστά απλή
εργασία και όχι τεχνικό έργο.
4. Η προμήθεια, συναρμολόγηση και εγκατάσταση προκατασκευασμένου κτιρίου
βαρέως τύπου αποτελεί δημόσιο τεχνικό έργο, διότι για την κατασκευή και
εγκατάστασή του απαιτούνται εξειδικευμένες τεχνικές γνώσεις, μέθοδοι και
εμπειρία, επιπλέον δε το κτίριο συνδέεται άμεσα με το έδαφος και το υπέδαφος,
στερεώς και διαρκώς, έτσι ώστε τυχόν αποχωρισμός του από αυτό να αλλοιώνει
ουσιωδώς την ουσία και τον προορισμό του και να μειώνει την εμπορική αξία και
τη χρησιμότητά του.
5. Η προμήθεια και τοποθέτηση ξύλινων ή μεταλλικών διαχωριστικών, ψευδοροφών,
φωτεινών επιγραφών, κλιματιστικών μηχανημάτων και συναφών ειδών για τη
διαρρύθμιση κτιρίου, αποτελεί προμήθεια και όχι δημόσιο έργο. Αντίθετα, η
διαμόρφωση αίθουσας κτιρίου και ειδικότερα η κατασκευή και ο χρωματισμός
γυψοσανίδων, η τοποθέτηση κουφωμάτων αλουμινίου και η αντικατάσταση
39
υαλόθυρας, συνιστά δημόσιο τεχνικό έργο.
6. Η συντήρηση κτιρίου, η οποία περιλαμβάνει εργασίες καθαίρεσης και τοποθέτησης
επενδύσεων (μοριοσανίδων, γυψοσανίδων, ψευδοροφών) και χρωματισμού
επιφανειών καθώς και η επισκευή διαμόρφωση χώρων γραφείων που περιλαμβάνει
καθαίρεση κατασκευών από σκυρόδεμα, διάνοιξη ανοιγμάτων σε τοιχοποιία και
χρωματισμούς επιφανειών, τοποθέτηση γυψοσανίδων και επιστρώσεις πλακιδίων
αποτελεί έργο.
Πίνακας 2. Όρια της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις από την 1η Ιανουαρίου 2018 έως
την 31η Δεκεμβρίου 2019
Έργα Προμήθειες Υπηρεσίες Επιδοτούμενες
Κοινωνικές
Όλες οι λοιπές
Κεντρικές € 5.548.000 € 144.000 € €750.000 € 221.000
κρατικές € 144.000
αρχές
Μη κεντρικές € 5.548.000 € 221.000 € 750.000 € 221.000

αναθέτουσες €221.000
αρχές
Πηγή: [ 7]
2.4.3. Μέθοδοι υπολογισμού της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης
Ο υπολογισμός της εκτιμώμενης αξίας μιας σύμβασης βασίζεται στο συνολικό ποσό
της σύμβασης χωρίς ΦΠΑ, όπως εκτιμάται από την αναθέτουσα αρχή,
συμπεριλαμβανομένου κάθε τυχόν δικαιώματος προαιρέσεως ή τυχόν παρατάσεων της
σύμβασης, όπως ορίζουν ρητά τα έγγραφα της σύμβασης.
Όταν η αναθέτουσα αρχή αποτελείται από χωριστές επιχειρησιακές μονάδες
λαμβάνεται υπόψη η συνολική εκτιμώμενη αξία για όλες τις χωριστές επιχειρησιακές
μονάδες. Η έννοια και οι προϋποθέσεις της επιχειρησιακής μονάδας έχουν οριστεί με
40
την αρ. πρωτ.: 75555/289//06-07-2017 ΚΥΑ.
Ως «Προεκτιμώμενη αμοιβή» νοείται το προεκτιμώμενο από την αναθέτουσα
αρχή χρηματικό ποσό για την ολοκλήρωση των προκηρυσσόμενων μελετών ή
τεχνικών υπηρεσιών, που καθορίζεται, σύμφωνα με το άρθρο 53 και αναφέρεται
στα έγγραφα της σύμβασης
Όσον αφορά τις μελέτες και τις τεχνικές υπηρεσίες, η εκτιμώμενη αξία προκύπτει
με την εφαρμογή του Κανονισμού Προεκτιμώμενων Αμοιβών. Η προεκτιμώμενη
αμοιβή αποτελεί γινόμενο των μονάδων φυσικού αντικειμένου και λοιπών
προσδιοριστικών στοιχείων του προς μελέτη έργου, όπως προκύπτουν από το Τεύχος
Τεχνικών Δεδομένων του έργου, με τις τιμές αμοιβών, ανά κατηγορία έργου και
μονάδα φυσικού αντικειμένου, του Κανονισμού Προεκτιμώμενων Αμοιβών.
Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις έργων, κατά τον υπολογισμό της εκτιμώμενης
αξίας λαμβάνονται υπόψη το κόστος των εργασιών των έργων, καθώς και η συνολική
εκτιμώμενη αξία των αγαθών και υπηρεσιών που τίθενται στη διάθεση του εργολάβου
από τις αναθέτουσες αρχές, εφόσον είναι αναγκαία για την εκτέλεση των έργων.
Επίσης, στην εκτιμώμενη αξία της δημόσιας σύμβασης έργου συμπεριλαμβάνονται τα
γενικά έξοδα και όφελος της περίπτωσης θ΄ της παρ. 7 του άρθρου 53 (ΓΕ + ΟΕ,
18%), η ρήτρα του άρθρου 149 (ΠΡΙΜ-ρήτρα πρόσθετης καταβολής) και το
κονδύλιο της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 3 του άρθρου 156 (απρόβλεπτες
δαπάνες σε ποσοστό εννέα τοις εκατό (9%) επί της αξίας της αρχικής σύμβασης,
χωρίς το συνυπολογισμό των κονδυλίων αναθεώρησης και Φ.Π.Α., για έργα συνολικού
προϋπολογισμού ίσου ή μεγαλύτερου του ορίου εφαρμογής της Κοινοτικής
Νομοθεσίας, σύμφωνα με την απόφαση Δ17α/08/78/ΦΝ 357/3.11.1995 (Β΄941) και
δεκαπέντε τοις εκατό (15%) για έργα προϋπολογισμού μικρότερου του ως άνω ορίου,
σύμφωνα με την απόφαση Δ17α/07/45/ΦΝ 380/27.5.1996 (409 Β΄)).
Επισημαίνεται ότι στην παρ. 10 του αρ.5 αναφέρεται ότι (νόμιμες κατατμήσεις) κατά
παρέκκλιση από τα ανωτέρω, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να αναθέτουν συμβάσεις
για μεμονωμένα τμήματα κατά τις διατάξεις του παρόντος Βιβλίου, λαμβάνοντας
υπόψη την εκτιμώμενη αξία μόνο του τμήματος, εφόσον αυτή, χωρίς ΦΠΑ, είναι
μικρότερη από 80.000 ευρώ για προμήθειες ή υπηρεσίες ή από 1.000.000 ευρώ για
έργα. Πάντως, η συνολική αξία των τμημάτων που ανατίθενται με αυτόν τον τρόπο,
δεν υπερβαίνει το 20 % της συνολικής αξίας όλων των τμημάτων στις οποίες έχει
41
διαιρεθεί το προτεινόμενο έργο, η προτεινόμενη απόκτηση ομοιογενών αγαθών ή η
προτεινόμενη παροχή υπηρεσιών.
2.4.4. Εξαιρούμενες συμβάσεις
2.4.4.1. Υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος

Οι υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής
του ν.4412/16, ο οποίος δεν θίγει το δικαίωμα των εθνικών αρχών να ορίζουν με νόμο ή
με διοικητική πράξη τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος και να
ρυθμίζουν τον τρόπο οργάνωσης και χρηματοδότησης των υπηρεσιών αυτών και τις
ειδικές υποχρεώσεις στις οποίες υπόκεινται. Δεν θίγεται επίσης η δυνατότητα των
δημοσίων αρχών να αποφασίζουν αν, πώς και σε ποιο βαθμό θα ασκούν δημόσιες
λειτουργίες οι ίδιες (άρθρα 3 παρ. 3 και 222 παρ. 3 ν.4412/16).
Υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος είναι δραστηριότητες εμπορικού
χαρακτήρα, στις οποίες απονέμονται ειδικά δικαιώματα δημόσιας υπηρεσίας, λόγω της
ιδιαίτερης αποστολής που έχουν αναλάβει (υπηρεσίες συγκοινωνιών, επικοινωνιών,
ταχυδρομείων κ.λπ.),(Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή των
κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις κρατικές ενισχύσεις στην αντιστάθμιση για
παροχή δημόσιας υπηρεσίας γενικού οικονομικού συμφέροντος, ΕΕΕΕ C8/2012).
Εξαιρούνται του πεδίου εφαρμογής του ν.4412/16 οι μη οικονομικές υπηρεσίες
γενικού συμφέροντος, όπως είναι οι δραστηριότητες που συνιστούν άσκηση δημόσιας
εξουσίας (στρατός, σώματα ασφαλείας, υπηρεσία πολιτικής αεροπορίας,
σωφρονιστικό σύστημα κ.λπ.), η κοινωνική ασφάλιση, η δημόσια εκπαίδευση, η
δημόσια υγεία κ.ο.κ.(άρθρο 222 παρ. 5 ν.4412/2016).
2.4.4.2. Ειδικές κατηγορίες υπηρεσιών.

Εξαιρούνται των διατάξεων του ν.4412/16 κατηγορίες δημοσίων συμβάσεων που
αναφέρονται στα άρθρα 10 και 240 του ν.4412/16. Χαρακτηριστικά παραδείγματα
αναφέρονται συμβάσεις όπως:
 Συμβάσεις που έχουν ως αντικείμενο την αγορά ή μίσθωση γης ή υφισταμένων
κτισμάτων ή άλλων ακινήτων ή αφορούν δικαιώματα επ’ αυτών.
 Υπηρεσίες διαιτησίας και συμβιβασμού.
42
 Συμβάσεις νομικών υπηρεσιών που αφορούν οποιαδήποτε από τις κατωτέρω
υπηρεσίες:
 Ηλεκτρονικές επικοινωνίες κλπ
2.5. Αρχές σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων και μελετών[ 3], [ 4]
Περισσότερες πληροφορίες μπορούν να αναζητηθούν επίσης στις [ 26], [ 27].
2.5.1. H αρχή της υποχρεωτικής δημοσιότητας και της διαφάνειας.
Διαφάνεια – σημαίνει «να διασφαλίζει, υπέρ όλων των ενδεχόμενων αναδόχων,

επαρκή βαθμό δημοσιότητας που να καθιστά δυνατό το άνοιγμα του τομέα των
δημοσίων συμβάσεων υπηρεσιών στον ανταγωνισμό καθώς και τον έλεγχο της
αμερόληπτης διεξαγωγής της διαδικασίας.», (Υπόθεση C-324/98 Telaustria).
Η αρχή της διαφάνειας έχει ως σκοπό να διευκολύνει την συμμετοχή όσο το δυνατόν
περισσότερων διαγωνιζομένων στη διαγωνιστική διαδικασία, και να αποκλείει τον
κίνδυνο ευνοιοκρατίας και αυθαιρεσίας εκ μέρους της αναθέτουσας αρχής.
Αυτό συνεπάγεται ότι όλοι οι όροι και οι λεπτομέρειες διεξαγωγής του διαγωνισμού
πρέπει να είναι διατυπωμένοι με σαφήνεια, με ακρίβεια και χωρίς αμφιβολίες στη
προκήρυξη του διαγωνισμού ή στα λοιπά τεύχη δημοπράτησης. Η διαφάνεια
εξυπηρετεί στο χώρο του κοινοτικού δικαίου καταχώρηση των δημοσίων συμβάσεων
στο TED και στον χώρο του εθνικού δικαίου στο ΚΗΜΔΗΣ.
Κατά τη νομολογία του ΔΕΕ η υποχρέωση διαφάνειας, την οποία οφείλουν να τηρούν
οι δημόσιες αρχές που συνάπτουν δημόσια σύμβαση, συνεπάγεται τη διασφάλιση, υπέρ
όλων των πιθανών οικονομικών φορέων, του υποχρεωτικού βαθμού δημοσιότητας που
να καθιστά δυνατό τον ανταγωνισμό του τομέα δημοσίων συμβάσεων καθώς και τον
έλεγχο της αμερόληπτης διεξαγωγής των διαδικασιών ανάθεσης.
Πρακτικά παραδείγματα διαφάνειας:

i. Οι συμβάσεις πρέπει να έχουν τον ίδιο βαθμό δημοσιότητας/προβολής·
ii. Τα έγγραφα της δημόσιας σύμβασης και τυχόν αλλαγές σε αυτά πρέπει να
δημοσιεύονται έγκαιρα ώστε να καθίσταται δυνατό στους υποβάλλοντες
προσφορά να δράσουν·
43
iii. Τα κριτήρια επιλογής και ανάθεσης πρέπει να δημοσιεύονται εκ των
προτέρων, με στάθμιση·
iv. Τα κριτήρια και οι προδιαγραφές πρέπει να διατυπώνονται με σαφήνεια·
v. Οι υποψήφιοι και οι υποβάλλοντες προσφορά πρέπει να ειδοποιούνται για
το αποτέλεσμα της έκφρασης ενδιαφέροντος και των προσφορών ή για την
ακύρωση μιας διαδικασίας, και να αναφέρονται οι λόγοι·
vi. Τυχόν τροποποιήσεις σε μια σύμβαση μετά την ανάθεσή της δεν πρέπει να
είναι ουσιαστικές ή πρέπει να επιτρέπονται με βάση τις οδηγίες.
2.5.2. Η αρχή της ίσης μεταχείρισης ή της απαγόρευσης των διακρίσεων.
Ίση μεταχείριση – σημαίνει «να μην αντιμετωπίζονται παρόμοιες καταστάσεις

κατά τρόπο διαφορετικό και διαφορετικές καταστάσεις καθ’ όμοιο τρόπο, εκτός αν
η διαφορετική αντιμετώπιση δικαιολογείται αντικειμενικώς.» (Συνεκδικαζόμενες
Υποθέσεις C-21/03 και C-34/03 Fabricom)
Η αρχή της ίσης μεταχείρισης έχει ως σκοπό την προώθηση και την ανάπτυξη υγιούς
και αποτελεσματικού ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων που μετέχουν σε
διαδικασία ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων γι΄ αυτό όλοι οι υποψήφιοι πρέπει να
έχουν τις ίδιες ευκαιρίες κατά την διατύπωση των όρων των προσφορών τους, δηλαδή
οι όροι που πρέπει να πληρούν οι προσφορές πρέπει να είναι όμοιοι για όλους του
υποψηφίους, απαγορεύοντας καταρχάς την πάσης φύσεως διάκριση λόγω φύλου,
φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή
γενετήσιου προσανατολισμού.
Πρακτικά παραδείγματα ίσης μεταχείρισης:

i. Τα ίδια κριτήρια ανάθεσης πρέπει να ισχύουν για όλους τους υποψηφίους·
ii. Διευκρινήσεις - αν δύο προσφορές περιλαμβάνουν παρόμοια σφάλματα ή
παραλείψεις θα πρέπει να ακολουθείται η ίδια προσέγγιση για την παροχή
διευκρινήσεων εκτός αν βρίσκονται αντικειμενικά σε διαφορετική κατάσταση
(π.χ. μια προσφορά δεν είναι έγκυρη με βάση κάποιον άλλον παράγοντα)·
iii. Η βαθμολόγηση πρέπει να αντανακλά πραγματικά τις διαφορές μεταξύ των
προσφορών (π.χ. δεν μπορεί να απονεμηθεί ο ίδιος βαθμός σε δύο υποψηφίους
44
με διαφορετικό επίπεδο επίδοσης με βάση ένα κριτήριο)
Πχ Λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση στην οποία μπορεί να βρεθεί ένας
οικονομικός φορέας που έχει εκτελέσει ορισμένες προπαρασκευαστικές
εργασίες, δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι η αρχή της ίσης μεταχείρισης
επιβάλλει το πρόσωπο αυτό να αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο όπως κάθε
άλλος προσφέρων.
2.5.3. Η αρχή της αντικειμενικότητας και της αμεροληψίας.
Η αρχή της αντικειμενικότητας και της αμεροληψίας είναι στενά συνδεδεμένη με τις
δυο ως άνω αρχές, και αφορά την αναθέτουσα αρχή και τα όργανα διεξαγωγής του
διαγωνισμού της δημόσιας σύμβασης. Διαφάνεια, ίση μεταχείριση και αμεροληψία
είναι οι αρχές που πρέπει να καλύπτει κάθε δημόσια σύμβαση έργου από το προ
συμβατικό στάδιο μέχρι και την ολοκλήρωση της σύμβασης και την παράδοση του
έργου. Σε κανένα στάδιο δεν πρέπει να υπάρχει η υποψία συμπεριφοράς η οποία
μεροληπτεί υπέρ μίας προσφοράς ή απόψεων ενός οικονομικού φορέα.
2.5.4. Η αρχή της υποχρεωτικής αιτιολογίας των αποφάσεων.
Η αρχή της υποχρεωτικής αιτιολογίας των αποφάσεων υπαγορεύεται από την

υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής να μην αφήνει τις πράξεις και τις αποφάσεις της
εκτεθειμένες σε υπόνοιες αιφνιδιασμού σε βάρος των διαγωνιζομένων ή αυθαιρεσιών
υπερβαίνοντας την διακριτικής ευχέρειάς της.
2.5.5. Η αρχή της ασφάλειας δικαίου.
Η αρχή της ασφάλειας του δικαίου απορρέει από την έννοια του κράτους δικαίου και
περιλαμβάνεται στις γενικές αρχές του κοινοτικού δικαίου. Η αρχή αυτή επιβάλλει την
προστασία της εμπιστοσύνης του οικονομικού φορέα ή του διοικούμενου απέναντι
στις απότομες και αυθαίρετες επιλογές της διοίκησης, και πρέπει να τηρείται με
ιδιαίτερη αυστηρότητα, όταν πρόκειται για διατάξεις που μπορούν να έχουν σοβαρές
οικονομικές επιπτώσεις στους ενδιαφερόμενους, όπως είναι οι διατάξεις που
προβλέπουν την επιβολή επιβαρύνσεων υπό την μορφή φόρων, τελών, εισφορών και
45
οποιασδήποτε φύσεως κυρώσεων για παράβαση σχετικών διατάξεων.
2.5.6. Η αρχή της αναλογικότητας.
Η αρχή της αναλογικότητας συμπεριλαμβάνεται στις γενικές αρχές του κοινοτικού

δικαίου και του Ελληνικού Συντάγματος και συγκεντρώνει τις έννοιες
α) Καταλληλόλητας: ο περιορισμός ή ο όρος που τίθεται να είναι κατάλληλος, για την
επίτευξη του στόχου που επιδιώκεται
β) Αναγκαιότητας: ακόμη και αν είναι κατάλληλος ο περιορισμός ή ο όρος που τίθεται
δεν πρέπει να υπερβαίνει όσα χρειάζονται για την επίτευξη του στόχου που επιδιώκεται
γ) Συνάφειας: μεταξύ του μέτρου –όρου ή περιορισμού και του επιδιωκόμενου
σκοπού πρέπει να υφίσταται μία εύλογη σχέση. Ένας περιορισμός, και όταν ακόμη
είναι κατάλληλος ή αναγκαίος, δεν πρέπει να συνεπάγεται περισσότερα μειονεκτήματα
για τα δικαιώματα του πολίτη, παρά πλεονεκτήματα για τα δημόσια ή ιδιωτικά
συνταγματικά συμφέροντα, στην προστασία των οποίων αποβλέπει, π.χ.
 Ανάλογες καταστάσεις δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται με διαφορετικό τρόπο
εκτός αν η διαφορετική αντιμετώπιση δικαιολογείται από αντικειμενικούς
λόγους.
 Κάθε μέτρο που επιλέγεται πρέπει να είναι αναγκαίο και πρόσφορο για την
επίτευξη του στόχου στον οποίο αποβλέπει και να προκαλεί τα λιγότερα δυνατά
«προβλήματα».
 Οι Αναθέτουσες Αρχές δεν έχουν το δικαίωμα να αξιώνουν τεχνικές,
επαγγελματικές ή χρηματοοικονομικές ικανότητες δυσανάλογες και
υπερβολικές σε σχέση με το αντικείμενο της σχετικής σύμβασης.
2.5.7. Η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης ή της ισοδυναμίας.
Αμοιβαία αναγνώριση – σημαίνει «[ότι] καθιστά δυνατή τη διασφάλιση της

ελεύθερης κυκλοφορίας αγαθών και υπηρεσιών χωρίς να υπάρχει ανάγκη
εναρμόνισης με την εθνική νομοθεσία των κρατών μελών»(Υπόθεση C-120/78
Rewe-Zentral)
46
2.5.7.1. Πρακτικά παραδείγματα αμοιβαίας αναγνώρισης:
 Στο στάδιο επιλογής, πρέπει να καθίσταται δυνατό στους υποβάλλοντες
προσφορά να αποδείξουν την τεχνική και επαγγελματική ικανότητά τους με
διάφορα μέσα·
 Οι τεχνικές προδιαγραφές που αναφέρονται σε συγκεκριμένα πρότυπα,
παρασκευές ή διαδικασίες πρέπει να συνοδεύονται από τη φράση «ή
ισοδύναμες»·
 Όταν γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένο σήμα στις προδιαγραφές, στα κριτήρια
ανάθεσης ή στις ρήτρες εκτέλεσης της σύμβασης, τα σήματα που επίσης
πληρούν ισοδύναμες απαιτήσεις πρέπει να γίνονται αποδεκτά.
Η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης ή της ισοδυναμίας αφορά την ελεύθερη
κυκλοφορία των εμπορευμάτων, προσώπων και των υπηρεσιών στο μέτρο που αυτά
πληρούν με ισοδύναμο τρόπο τους θεμιτούς τρόπους του προορισμού.
2.5.8. Η αρχή της τυπικότητας στους δημόσιους διαγωνισμούς.
Η αρχή της τυπικότητας έχει ως στόχο οι διαγωνιστικές διαδικασίες και οι όροι των
διακηρύξεων των δημοσίων συμβάσεων να εφαρμόζονται χωρίς παρεκκλίσεις από τις
αναθέτουσες αρχές, η δε παράβαση των όρων αυτών να οδηγεί σε ακυρότητα των
εγκριτικών πράξεων του αποτελέσματος ενός διαγωνισμού. Η αρχή της τυπικότητας
εξυπηρετεί τις ανάγκες της διαφάνειας της αποφυγής αλλαγής των προσφορών της
εξέτασης και της αξιολόγησης των προσφορών κ.λπ.
2.6. Οικονομικοί φορείς
Η έννοια του «οικονομικού φορέα» καλύπτει κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή

ένωση αυτών και/ή οντότητα που προσφέρει την εκτέλεση εργασιών, την
προμήθεια προϊόντων ή την παροχή υπηρεσιών στην αγορά, ανεξαρτήτως της
νομικής μορφής υπό την οποία έχει επιλέξει να λειτουργεί. Ως εκ τούτου, η έννοια
του οικονομικού φορέα περιλαμβάνει εταιρείες, θυγατρικές, συμπράξεις, εργοληπτικές
επιχειρήσεις, εταιρείες περιορισμένης ευθύνης, πανεπιστήμια, δημόσια και ιδιωτικά,
και άλλες μορφές οντοτήτων, ασχέτως του εάν πρόκειται υπό όλες τις περιστάσεις για
47
«νομικά πρόσωπα».
Διευκρινίζεται ότι οι όμιλοι οικονομικών φορέων, ακόμη και όταν συνασπίζονται υπό
μορφή προσωρινής ένωσης, μπορούν να συμμετέχουν σε διαδικασίες ανάθεσης χωρίς
να χρειάζεται να περιβληθούν συγκεκριμένη νομική μορφή.
Αν χρειάζεται, φερ’ ειπείν από κοινού και εις ολόκληρον ευθύνη των οικονομικών
φορέων, ενδέχεται να χρειαστεί συγκεκριμένη νομική μορφή της ένωσης, όταν
ανατίθεται η σύμβαση σε αντίστοιχους ομίλους.
Σε κάθε περίπτωση οι συμμετέχοντες πρέπει να πληρούν τις απαιτήσεις σχετικά
με την οικονομική και χρηματοοικονομική επάρκεια, ή τα κριτήρια σχετικά με
την τεχνική και επαγγελματική ικανότητα, που απαιτούνται όταν οι οικονομικοί
φορείς συμμετέχουν μεμονωμένα.
Η εκτέλεση της σύμβασης από ομίλους οικονομικών φορέων ενδέχεται να χρειασθεί
όρους που δεν επιβάλλονται σε μεμονωμένους συμμετέχοντες. Οι όροι αυτοί, οι οποίοι
θα πρέπει να έχουν αντικειμενική και αναλογική βάση, θα μπορούσαν να
περιλαμβάνουν, φερ’ ειπείν, την απαίτηση να ορισθεί κοινός εκπρόσωπος ή
επικεφαλής εταίρος, για τους σκοπούς των διαδικασιών ανάθεσης ή υλοποίησης ή την
απαίτηση πληροφόρησης σχετικά με τη σύνθεσή τους.
Ειδικά αναφέρουμε ότι υπάρχει μια σύγχυση στην αγορά σχετικά με το πότε μια
επιχείρηση θεωρείται πολύ μικρή, πότε θεωρείται μικρή και πότε θεωρείται μεσαία και
συχνά έχουμε παρατηρήσει στην αγορά να χρησιμοποιούνται οι όροι αυτοί χωρίς όμως
να γνωρίζουν πραγματικά τα χαρακτηριστικά που έχει κάθε τύπος επιχείρησης. Γι αυτό
κρίθηκε απαραίτητο να θεσπιστεί ορισμός για το ποιες επιχειρήσεις είναι πραγματικά
ΜΜΕ και επομένως να γίνει κατανοητό ότι ωφελούνται από τις οδηγίες και τις
διαδικασίες του ν.4412/16 και να δικαιούνται την πολιτική και οικονομική υποστήριξη
της ΕΕ. Γενικά και σύμφωνα λοιπόν με τον ισχύοντα ορισμό «Η κατηγορία των πολύ
μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) αποτελείται από επιχειρήσεις που
απασχολούν λιγότερους από 250 εργαζομένους και των οποίων ο ετήσιος κύκλος
εργασιών δεν υπερβαίνει τα 50 εκατομμύρια ευρώ ή το σύνολο του ετήσιου ισολογισμού
δεν υπερβαίνει τα 43 εκατομμύρια ευρώ».
Ο ορισμός των ΜΜΕ αναλύεται όπως ισχύει στον [ 42].
48
2.7. Κανόνες Επικοινωνίας- e-procurement end to end
Για την επίτευξη του στόχου επέκτασης και γενίκευσης των ηλεκτρονικών μέσων ως
τρόπου επικοινωνίας στις δημόσιες συμβάσεις και τη δραστική περικοπή διοικητικών
δαπανών και σύμφωνα με το άρθρο 22 του ν.4412/16 όλες οι επικοινωνίες, καθώς και
όλες οι ανταλλαγές πληροφοριών του Βιβλίου Ι (άρθρα 3 έως 221) ιδίως η ηλεκτρονική
υποβολή, εκτελούνται μέσω του ΕΣΗΔΗΣ, σύμφωνα με τις απαιτήσεις των άρθρων 36
και 37 και του Παραρτήματος IV του Προσαρτήματος Α΄ του νόμου.
Ειδικότερα σημειώνουμε ότι στη «Στρατηγική για τις ηλεκτρονικές δημόσιες
συμβάσεις» της EE του 2012 προσδιορίζονται ενέργειες που θα πρέπει να αναληφθούν
από την ΕΕ και από τα κράτη μέλη προκειμένου να επιτευχθεί η μετάβαση προς
ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις από αρχής μέχρι τέλους, (e-procurement
end-to-end).
Οι ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις από αρχής μέχρι τέλους είναι η χρήση των
ηλεκτρονικών επικοινωνιών και της ηλεκτρονικής επεξεργασίας συναλλαγών από
οργανισμούς του δημόσιου τομέα κατά την αγορά προμηθειών και υπηρεσιών ή τη
δημοπράτηση δημοσίων έργων, από την ανακοίνωση μέχρι την πληρωμή.
Περισσότερες πληροφορίες μπορούν να αναζητηθούν στις ηλ. διευθύνσεις [ 28], [ 29],
[ 30].
2.7.1. Η επόμενη μέρα στους κανόνες επικοινωνίας- e-invoicing
Ηλεκτρονική Τιμολόγηση (e-Invoicing) ορίζεται ως η ανταλλαγή ψηφιακών

τιμολογίων μεταξύ δύο ή περισσοτέρων οντοτήτων (επιχειρήσεων, δημοσίου,
φυσικών προσώπων) που εμπλέκονται σε μια εμπορική συναλλαγή. Ο όρος δεν
αφορά μόνο την έκδοση και λήψη του ψηφιακού παραστατικού, αλλά και την
αυτοματοποίηση του συνόλου των διαδικασιών που το αφορούν, από την
αρχειοθέτηση και ανάκτησή του έως τη διαχείριση των διαφωνιών που μπορεί να
προκύψουν.
Η έννοια της Ηλεκτρονικής Τιμολόγησης αφορά όλα τα εκδιδόμενα από τα συστήματα
ERP έγγραφα μεταξύ δύο εμπορικών εταίρων: προσφορές, παραγγελίες, εντολές
αγοράς, πληρωμές, παραστατικά πληρωμών αποθήκευση αυτών κ.λπ.
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα ορίστηκε ένα κανονιστικό πλαίσιο για το τι είναι η
49
Ηλεκτρονική Τιμολόγηση το 2014 με το Φ.Ε.Κ Α/251 και συγκεκριμένα με τα άρθρα
14 και 15 του ν.4308/2014, τα οποία αποτελούν εφαρμογή της περί Ηλεκτρονικής
Τιμολόγησης Οδηγίας 2006/112/ΕΕ. Με το νόμο αυτό, ξεκαθάρισε το τοπίο σχετικά με
τη νομιμότητα ενός ηλεκτρονικού παραστατικού, τέθηκαν οι όροι σύμφωνα με τους
οποίους ένα παραστατικό θεωρείται αποδεκτό ή μη, και ορίστηκε σαφώς ο τρόπος με
τον οποίο εξασφαλίζεται η ακεραιότητα ενός ηλεκτρονικού τιμολογίου (χρήση
ΠΑΗΨΣ, EDI κ.λπ.)
Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις (business-to-government - B2G), θα γίνει
υποχρεωτική η έκδοση παραστατικών με ηλεκτρονικό τρόπο και μόνον, εντός του
2020 και το κράτος θα αποδέχεται ηλ. τιμολόγια κατά την εκτέλεση των συμβάσεων
που εμπίπτουν στο ν.4412/16.
Χρήσιμο είναι να σημειώσουμε τι δεν είναι e-Invoices
 Τιμολόγια σε αρχεία μη δομημένων δεδομένων (που εκδίδονται σε μορφή pdf ή
Word)
 Εικόνες τιμολογίων σε μορφή αρχείων εικόνας (.jpg, .tiff κτλ.)
 Τιμολόγια σε μη δομημένη μορφή (.html σε μια ιστοσελίδα ή σε ένα e-mail)
 OCR (τιμολόγια από σάρωση χαρτιού)
 Τιμολόγια από χαρτί που αποστέλλονται ως εικόνα μέσω φαξ.
2.8. Ονοματολογία
Όλες οι αναφορές σε ονοματολογίες στο πλαίσιο δημόσιων συμβάσεων έργων και

μελετών γίνονται με τη χρήση του «Κοινού λεξιλογίου για τις δημόσιες συμβάσεις
(CPV)». Το CPV δημιουργεί ένα σύστημα ενιαίας ταξινόμησης για δημόσιους
διαγωνισμούς το οποίο βοηθά στην τυποποίηση των αναφορών που χρησιμοποιούνται
από τις αναθέτουσες αρχές για την περιγραφή των δημοσίων συμβάσεων. Το CPV
περιλαμβάνει ένα κύριο λεξιλόγιο για τον ορισμό του αντικειμένου της σύμβασης και
ένα συμπληρωματικό λεξιλόγιο για την προσθήκη περαιτέρω ποιοτικών πληροφοριών.
Το κύριο λεξιλόγιο βασίζεται σε μια δενδροειδή διάρθρωση κωδικών που
περιλαμβάνουν έως εννέα ψηφία (8ψήφιος κωδικός αριθμός συν ψηφίο ελέγχου) στα
οποία αντιστοιχεί ένας τίτλος ο οποίος περιγράφει τις προμήθειες, τα έργα ή τις
υπηρεσίες που αποτελούν το αντικείμενο της σύμβασης.
50
Τα δύο πρώτα ψηφία προσδιορίζουν τα τμήματα (XX000000-Y)
Τα τρία πρώτα ψηφία προσδιορίζουν τις ομάδες (XXX00000-Y)
Τα τέσσερα πρώτα ψηφία προσδιορίζουν τις τάξεις (XXXX0000-Y)
Τα πέντε πρώτα ψηφία προσδιορίζουν τις κατηγορίες (XXXXX000-Y)
Η χρήση του CPV είναι υποχρεωτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα.. Η
έκδοση του CPV 2008 είναι η τρέχουσα έκδοση του CPV για την συμπλήρωση των
ανακοινώσεων για προκηρύξεις διαγωνισμού, την αναζήτηση επιχειρηματικών
ευκαιριών στο TED, και στο ΕΣΗΔΗΣ όπως την εύρεση προκηρύξεων
διαγωνισμού κλπ.
Τα CPV για τα έργα περιγράφονται μεταξύ άλλων στο Παράρτημα II του
Προσαρτήματος Α΄ και στο Παράρτημα Ι του Προσαρτήματος Β΄. Τα CPV για τις
μελέτες και τις τεχνικές υπηρεσίες περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι του
Προσαρτήματος Γ΄.
Είναι πολύ σημαντική η διάκριση ανάμεσα σε γενικές υπηρεσίες και τεχνικές
υπηρεσίες και μελέτες η οποία προκύπτει άμεσα από την χρήση της ονοματολογίας.
Όπως σε αρκετές περιπτώσεις είναι πολύ σημαντική η διάκριση ανάμεσα σε
προμήθειες και έργα. Τέλος πρέπει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά και να δοθεί ιδιαίτερη
προσοχή στις μεικτές συμβάσεις υπηρεσιών και προμηθειών σε τεχνικά θέματα η
οποία μπορεί να υποκρύπτει σύμβαση έργου.
2.8.1. Παραδείγματα εφαρμογής CPV- Μελέτες, Γενικές Υπηρεσίες
Επισημαίνεται ότι η συντήρηση ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων και

ανελκυστήρων αποτελούν γενική υπηρεσία. επίσης γενική υπηρεσία αποτελούν και τα
φυσικά αντικείμενα που μπορούν να περιγραφούν από το CPV 79930000-2 Ειδικές
υπηρεσίες μελετών.
2.8.2. Μελέτη περίπτωσης CPV 1
Σε δημόσια σύμβαση δημοπρατήθηκε η αγορά και η τοποθέτηση

προκατασκευασμένων κατοικιών για τις ανάγκες στέγασης μεταναστών ύψους
2.000.000,00 Ευρώ. Η δημόσια σύμβαση δημοπρατήθηκε ως προμήθεια με χρήση του
CPV 44211000-2: Προκατασκευασμένα κτίρια. Κατά της διακήρυξης του
51
διαγωνισμού υποβλήθηκε ένσταση από τους κατασκευαστικούς φορείς ότι η παρούσα
δημόσια σύμβαση αποτελεί έργο. Επισημαίνεται ότι οι σχετικοί κωδικοί CPV για έργα
προκατασκευασμένα είναι οι παρακάτω 45223800-4: Συναρμολόγηση και ανέγερση
κατασκευών από προκατασκευασμένα στοιχεία και 45223810-7: Κατασκευές από
προκατασκευασμένα στοιχεία.
Παρά το γεγονός ότι η σύμβαση αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί μικτή αν και το
ποσοστό του έργου ως προϋπολογισμό δεν ξεπερνά το 5%, κρίθηκε ότι ο προέχων
χαρακτήρας της δημόσιας σύμβασης είναι η προμήθεια και εγκατάσταση.
Επισημαίνεται ότι και το φυσικό αντικείμενο περιέγραφε ουσιαστικά το CPV της
σχετικής προμήθειας.
2.8.3. Μελέτη περίπτωσης CPV 2
Αναθέτουσα αρχή προκήρυξε ηλεκτρονικό ανοιχτό δημόσιο διαγωνισμό για την

ανάδειξη αναδόχου με αντικείμενο την «Παροχή Υπηρεσιών για την Ενεργειακή
Αναβάθμιση Δημοσίων Κτιρίων και Εγκαταστάσεων» της Περιφέρειάς της, με
κριτήριο κατακύρωσης της πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά με
σταθερή τιμή, αποκλειστικά και μόνο βάσει ποιοτικών (τεχνικών) κριτηρίων.
Η διακήρυξη του συγκεκριμένου διαγωνισμού χαρακτηρίζει το αντικείμενο της
σύμβασης ως γενική υπηρεσία όπως προκύπτει και από τα σχετικά CPV71621000-7,
66171000-9 και 79311410-4.
Ανεξάρτητα από τον ως άνω νομικό χαρακτηρισμό της αναθέτουσας, το φυσικό
αντικείμενο, τα παραδοτέα της διακήρυξης, σε συνδυασμό με την σύναψη της
σύμβασης τεκμηριώνουν ότι το προκυρησσόμενο αντικείμενο αποτελεί δημόσια
σύμβαση μελέτης και υπάγεται στις διατάξεις αυτών σύμφωνα με τους κωδικούς CPV
71314300-5, 79412000-5 και 79419000-4 [ 20].
2.9. Δικαιούμενοι Συμμετοχής
Οι αναθέτουσες αρχές οφείλουν να ορίζουν ως δικαιούμενους συμμετοχής σε

διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων τους οικονομικούς φορείς με τέτοιο
προφίλ ώστε να εξασφαλίζεται μεταχείριση εξίσου ευνοϊκή με αυτήν που
52
επιφυλάσσουν για τα έργα, τα αγαθά, τις υπηρεσίες και τους οικονομικούς φορείς της
Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δηλαδή να ισχύουν προϋποθέσεις που σχετίζονται με τη ΣΔΣ
και άλλες διεθνείς συμφωνίες. Στο άρθρο 25 του ν.4412/16 περιλαμβάνονται οι
ρυθμίσεις με δικαιώματα συμμετοχής διαφόρων κατηγοριών οικ. Φορέων (φυσικών &
νομικών προσώπων) της ημεδαπής & αλλοδαπής (ΕΕ, ΕΟΧ, τρίτες χώρες - Συμφωνία
ΔΣ του Π.Ο.Ε., διμερείς ή πολυμερείς Συμφωνίες για ΔΣ) στις διαδικασίες ανάθεσης
ΔΣ.
Δικαίωμα συμμετοχής έχουν φυσικά ή νομικά πρόσωπα, ή ενώσεις αυτών που
δραστηριοποιούνται στις αντίστοιχες κατηγορίες έργων και μελετών και που είναι
εγκατεστημένα είτε σε:
α) σε κράτος-μέλος της Ένωσης,
β) σε κράτος-μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (Ε.Ο.Χ.),
γ) σε τρίτες χώρες υπό τις προϋποθέσεις που αναφέρονται στο αρ.25.
53
2.10. Επισκόπηση Ενότητας
54
3. ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΥΝΑΨΗΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
Ο σκοπός της συγκεκριμένης διδακτικής ενότητας είναι η παρουσίαση των ειδών

διαδικασιών ανάθεσης και των τεχνικών υποβολής προσφορών, καθώς και η επέκταση
και γενίκευση των ηλεκτρονικών μέσων ως τρόπου επικοινωνίας στις δημόσιες
συμβάσεις.

 αναγνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων
συμβάσεων
 ενημερωθούν για τις προβλέψεις του ν.4412/2016 για τις τεχνικές και τα
εργαλεία για ηλεκτρονικά μέσα σύναψης συμβάσεων
 γνωρίζουν τις κυριότερες υποχρεώσεις από την εφαρμογή ΕΣΗΔΗΣ,
ΚΗΜΔΗΣ
 ενημερωθούν για τις συγκεντρωτικές διαδικασίες σύναψης δημοσίων
συμβάσεων.
Διαδικασία διαπραγμάτευσης, Ανοικτή διαδικασία, Κλειστή διαδικασία, Καινοτομία,

Συμφωνία-πλαίσιο, ΕΣΗΔΗΣ, ΚΗΜΔΗΣ, Ηλεκτρονικές διαδικασίες, Διαδικασία
διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης.
Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει τους γενικούς κανόνες σύναψης δημοσίων συμβάσεων,

δηλαδή όλες τις διαδικασίες που μπορεί να επιλέγουν (πλην των ειδικών περιπτώσεων
των συμβάσεων κάτω των ορίων). Πέραν της ανοικτής διαδικασίας, αρχικά
55
περιγράφονται γενικά, αλλά αναφέρεται και σχετική βιβλιογραφία, όλες οι διαθέσιμες
διαδικασίες ανάθεσης και οι προϋποθέσεις που μπορούν να επιλεχθούν. Στο τέλος του
μέρους αυτού περιλαμβάνονται και μελέτες περίπτωσης των σημαντικότερων λαθών
στην επιλογή. Σημαντική αναφορά γίνεται στην πολύ εξαιρετική διαδικασία της
προσφυγής στη διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση, η
λανθασμένη επιλογή της οποίας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και συχνά λάθη
στις δημόσιες συμβάσεις. Για το λόγο αυτό αναπτύσσονται και μελέτες περίπτωσης για
το θέμα αυτό. Τέλος, αναφέρονται και τα σχετικά ηλεκτρονικά εργαλεία δημοσίων
συμβάσεων και πραγματοποιείται συνοπτική περιγραφή της χρήσης τους.
3.2. Παρουσίαση ειδών διαδικασιών ανάθεσης, Είδη Διαδικασιών

Ανάθεσης
Ο συνήθης τρόπος ανάθεσης συμβάσεων είναι με τη διενέργεια διαγωνισμού. Για την

επιλογή της διαδικασίας απαιτείται στάθμιση παραγόντων μεταξύ των οποίων
περιλαμβάνονται:
 οι συγκεκριμένες απαιτήσεις και ο σκοπός της κάθε διαδικασίας,
 τα οφέλη από το πλήρες άνοιγμα του ανταγωνισμού
 τα πλεονεκτήματα από τον περιορισμό του ανταγωνισμού
 ο διοικητικός φόρτος που επιφέρει κάθε διαδικασία
 ο πιθανός κίνδυνος προσφυγών και επανορθώσεων που συνδέονται συχνά με
κινδύνους διαφθοράς ή αθέμιτης σύμπραξης, και
 το κίνητρο για καινοτόμες ή εξατομικευμένες λύσεις για συγκεκριμένες
ανάγκες.
Στο πλαίσιο αυτό υπάρχουν τα πιο κάτω είδη διαδικασιών για τις δημόσιες
συμβάσεις.
56
Εικόνα 1: Βασικά είδη διαδικασιών Δημοσίων Συμβάσεων
3.2.1. Ανοικτή διαδικασία
Σε μια ανοικτή διαδικασία, οποιοσδήποτε ικανοποιεί τα κριτήρια ποιοτικής

επιλογής μπορεί να υποβάλει πλήρη προσφορά γεγονός που συνεπάγεται αρχικά
μεγαλύτερο εύρος προσφορών. Το μεγαλύτερο εύρος προσφορών δύναται να οδηγήσει
σε ποιοτικότερες προσφορές, σκοπός που ικανοποιεί τόσο το κοινοτικό όσο και το
εθνικό συμφέρον. Η διαδικασία αυτή προσφέρει αυξημένες εγγυήσεις διαφάνειας που
δεν ικανοποιούνται σε άλλα ήδη διαδικασίας.
Η διαδικασία αυτή χρησιμοποιείται συχνότερα απ' όλες τις άλλες. Είναι η συχνότερα
χρησιμοποιούμενη διαδικασία, καθώς αντιστοιχεί στο 51 % όλων των συμβάσεων που
ανατίθενται. Οι προσφορές πρέπει να υποβάλλονται έως μια ορισμένη ημερομηνία και
στη συνέχεια αξιολογούνται όλες οι παραδεκτές προσφορές. Στην Σφάλμα! Το αρχείο
προέλευσης της αναφοράς δεν βρέθηκε. εμφανίζεται η αλληλουχία ανάρτησης στη
ΔΙΑΥΓΕΙΑ και το ΚΗΜΔΗΣ των εγγράφων που προβλέπονται σε ανοικτούς
διαγωνισμούς άνω των ορίων.
57
συμβάσεων άνω των ορίων [ 35].
3.2.2. Κλειστή διαδικασία
Σε μια κλειστή διαδικασία μπορεί να συμμετάσχει οποιοσδήποτε, αλλά μόνον όσοι

προεπιλεγούν μπορούν να υποβάλουν προσφορές. Η μέθοδος αυτή επιλέγεται σε
ποιο περίπλοκες-εξειδικευμένες συμβάσεις. Πρακτικά η ΑΑ δημοσιεύει προκήρυξη
58
και οι ενδιαφερόμενοι υποβάλλουν αίτηση συμμετοχής. Οι καταλληλότεροι καλούνται
να υποβάλουν προσφορά. Επισημαίνεται ότι σε αυτό το είδος της διαδικασίας δεν
επιτρέπεται η τροποποίηση προσφορών και η διαπραγμάτευση.
3.2.3. Διαδικασία με διαπραγμάτευση ανταγωνιστικού χαρακτήρα
Στις διαδικασίες με διαπραγμάτευση ανταγωνιστικού χαρακτήρα μπορεί να

συμμετάσχει οποιοσδήποτε, αλλά μόνον όσοι προεπιλεγούν θα κληθούν να
υποβάλουν αρχικές προσφορές και να λάβουν μέρος σε διαπραγμάτευση.
Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτή τη διαδικασία μόνον όταν
οι διαπραγματεύσεις είναι αναγκαίες λόγω της ειδικής ή πολύπλοκης φύσης της
προμήθειας, ωστόσο, για τους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας, του ύδατος, της
ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών είναι η πάγια διαδικασία.
Κατόπιν προκήρυξης διαγωνισμού και μιας πρώτης αξιολόγησης, η αναθέτουσα αρχή
προσκαλεί τους οικονομικούς φορείς που έχει επιλέξει να υποβάλουν αρχική
προσφορά. Στη συνέχεια, η αναθέτουσα αρχή διαπραγματεύεται με τους προσφέροντες
τις αρχικές και όλες τις επακόλουθες προσφορές που υποβάλλουν, εξαιρουμένης της
τελικής προσφοράς, με σκοπό τη βελτίωση του περιεχόμενου τους.
3.2.4. Ανταγωνιστικός διάλογος
Οι Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις δημόσιες συμβάσεις παρέχουν ένα ευρύ
φάσμα διαδικασιών και τεχνικών για στις αναθέτουσες αρχές που διοργανώνουν
διαγωνιστικές διαδικασίες. Ο ανταγωνιστικός διάλογος εισήχθη για την κάλυψη της
εκπεφρασμένης ανάγκης ορισμένων κρατών - μελών για τη θέσπιση μιας ενιαίας
διαδικασίας για τη διαχείριση πολύπλοκων συμβάσεων, η οποία θα παρέχει την
απαραίτητη ευελιξία για την εξασφάλιση της οικονομικής αποδοτικότητας των
σύνθετων συμβατικών αντικειμένων, εξασφαλίζοντας παράλληλα έναν ικανό βαθμό
διαφάνειας [ 22].
Η κατευθυντήρια οδηγία 21 της ΕΑΑΔΗΣΥ με θέμα τον ανταγωνιστικό διάλογο
παρουσιάζει τα βασικότερα χαρακτηριστικά του ανταγωνιστικού διαλόγου
αναφέροντας ότι «Επί της ουσίας, ο πυρήνας της διαδικασίας του ανταγωνιστικού
διαλόγου έγκειται στο ότι επιτρέπει στις αναθέτουσες αρχές όχι μόνο να επιλέγουν τον
59
οικονομικό φορέα που θα αναλάβει την εκτέλεση της σύμβασης κατά τα συνήθως
προβλεπόμενα, αλλά να διαπραγματεύονται, σε προκαταρκτικό επίπεδο, με τους
οικονομικούς φορείς που έχουν επιλεγεί να συμμετέχουν στο διάλογο, για το περιεχόμενο
της υπό προκήρυξη σύμβασης, ώστε να σχεδιάζεται το συμβατικό αντικείμενο με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο πριν την υποβολή των τελικών προσφορών.»
Σημείωση: Για τη νόμιμη προσφυγή στην ειδική εξαιρετική διαδικασία διαπραγμάτευσης
αρκεί η ανάρτηση στην ιστοσελίδα της αναθέτουσας αρχής σχετικής πρόσκλησης για
διαπραγμάτευση με βάση τους όρους της προκήρυξης του προηγηθέντος διαγωνισμού.
(2414/2015 απόφαση VI Τμήματος)
3.2.4.1. Σύντομη Περιγραφή της διαδικασίας του ανταγωνιστικού

διαλόγου
1.Επιλογή της διαδικασίας-Κριτήριο ανάθεσης Διαδικασίας Ανταγωνιστικού
Διαλόγου
Στη Διαδικασία Ανταγωνιστικού Διαλόγου, η ανάθεση της Σύμβασης
πραγματοποιείται αποκλειστικά και μόνο με βάση το κριτήριο της πλέον συμφέρουσας
από οικονομική άποψη Προσφοράς.
2. Προσδιορισμός αναγκών και απαιτήσεων της Αναθέτουσας Αρχής

Η Αναθέτουσα Αρχή δημοσιεύει Προκήρυξη Διαγωνισμού η οποία περιλαμβάνει
περιγραφή των αναγκών και απαιτήσεών της οι οποίες μπορούν να περιέχονται,
εφόσον αυτό απαιτείται, και σε παραρτήματα της Προκήρυξης.
3. Διεξαγωγή διαλόγου και προσδιορισμός των προσφορότερων λύσεων

Η Αναθέτουσα Αρχή προβαίνει με τους Υποψηφίους που επελέγησαν σε διάλογο,
σκοπός του οποίου είναι η διερεύνηση και ο προσδιορισμός των μέσων που μπορούν
να ικανοποιήσουν με τον καλύτερο τρόπο τις ανάγκες της. Κατά τη διάρκεια του
διαλόγου αυτού, η Αναθέτουσα Αρχή εξασφαλίζει την ίση μεταχείριση όλων των
Υποψηφίων μεριμνώντας, μεταξύ άλλων, για την παροχή της ίδιας επακριβώς
πληροφόρησης σε όλους τους Υποψηφίους. Οι λύσεις, προτάσεις και εν γένει
εμπιστευτικές πληροφορίες που περιέρχονται σε γνώση της Αναθέτουσας Αρχής από
60
έναν Υποψήφιο είναι εμπιστευτικές και δεν γνωστοποιούνται στους άλλους
Υποψηφίους χωρίς τη συναίνεσή του.
Στην κατευθυντήρια οδηγία 11 της ΕΑΑΔΗΣΥ καταγράφονται διάφορα μοντέλα για
την ανάπτυξη του διαλόγου όπως α) το μοντέλο των “ιδίων λύσεων”, β) το
προσδιορισμένο μοντέλο λύσεων και γ) το υβριδικό μοντέλο.
4. Διάλογος σε διαδοχικές φάσεις

Η Αναθέτουσα Αρχή μπορεί να προβλέψει ότι η Διαδικασία Ανταγωνιστικού
Διαλόγου δύναται να διεξαχθεί και σε διαδοχικές φάσεις, σε τρόπο ώστε να μειώνεται
ο αριθμός των υπό εξέταση λύσεων κατά τη φάση του διαλόγου με την εφαρμογή των
κριτηρίων ανάθεσης που αναφέρονται στην Προκήρυξη Διαγωνισμού. Μνεία της
δυνατότητας αυτής περιλαμβάνεται στην Προκήρυξη Διαγωνισμού ή και σε ξεχωριστό
έγγραφο το οποίο και γνωστοποιείται σε όλους τους Υποψηφίους.
5.Λήξη Διαλόγου και υποβολή Προσφορών

Η Αναθέτουσα Αρχή, αφού επιλέγει τη λύση ή τις λύσεις που ανταποκρίνονται
καλύτερα στις ανάγκες της, κηρύσσει τη λήξη του διαλόγου και ενημερώνει σχετικά
τους Υποψηφίους, τους οποίους καλεί να υποβάλουν την τελική Προσφορά τους, με
βάση τη λύση ή τις λύσεις που επελέγησαν κατά τη διάρκεια του διαλόγου.
6.Πληρότητα Προσφορών
Οι Προσφορές πρέπει να περιέχουν όλα τα στοιχεία που είναι αναγκαία για την
υλοποίηση της λύσης που επιλέχθηκε κατά τη διαδικασία του διαλόγου.
7.Παροχή διευκρινίσεων, συμπληρώσεις και προϋποθέσεις αυτών.

Η Αναθέτουσα Αρχή δύναται, εφόσον το κρίνει σκόπιμο, να ζητά από τους
Προσφέροντες να παράσχουν διευκρινίσεις σχετικά με τις Προσφορές τους ή να τις
συμπληρώνουν, εφόσον οι διευκρινίσεις ή συμπληρώσεις αυτές:
 δεν επιφέρουν τροποποίηση των βασικών στοιχείων της Προσφοράς,
 δεν προξενούν στρέβλωση του ανταγωνισμού και
 δεν εισάγουν διακρίσεις σε βάρος οποιουδήποτε Προσφέροντος.
61
8.Αξιολόγηση Προσφορών. Επιλογή της πλέον συμφέρουσας από οικονομική
άποψη Προσφοράς.
Η Αναθέτουσα Αρχή αξιολογεί τις Προσφορές με βάση τα κριτήρια ανάθεσης που
έχουν καθορισθεί στην Προκήρυξη και επιλέγει την πλέον συμφέρουσα από
οικονομική άποψη Προσφορά. Η Αναθέτουσα Αρχή δύναται να ζητά από τον
Προσφέροντα που υπέβαλε την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη Προσφορά
είτε να παράσχει διευκρινίσεις σχετικά με την Προσφορά του είτε να τη συμπληρώσει,
υπό προϋποθέσεις.
9.Απονομή βραβείων
Η Αναθέτουσα Αρχή, εφόσον κρίνει ότι το κόστος της συμμετοχής στη Διαδικασία
Ανταγωνιστικού Διαλόγου είναι υψηλό, δύναται να απονέμει βραβεία ή να καταβάλει
μέρος του σχετικού κόστους στους Προσφέροντες. Σχετική μνεία πρέπει να γίνεται
στην Προκήρυξη.
3.2.4.2. Παράδειγμα διαδικασίας ανταγωνιστικού διαλόγου του έργου

ζεύξης Σαλαμίνας Περάματος
Στο πρώτο στάδιο, γίνεται ενημέρωση των διαγωνιζόμενων, οι οποίοι και λαμβάνουν
τα διαθέσιμα στοιχεία για το έργο. Στη συνέχεια, οι διαγωνιζόμενοι καταθέτουν
έκθεση αποτίμησης των στοιχείων και υπόμνημα κύριων ζητημάτων που προτείνουν
να αποτελέσουν αντικείμενο του δεύτερου κύκλου.
Ο δεύτερος κύκλος περιλαμβάνει την τεχνική πρόταση που θα καταθέσει κάθε
υποψήφιος σε επίπεδο προμελέτης. Η πρόταση υποβάλλεται εντός συγκεκριμένου
χρονικού διαστήματος από την έναρξη του δεύτερου κύκλου.
Στην περίπτωση της ζεύξης Σαλαμίνας - Περάματος, προβλεπόταν στα τεύχη
δημοπράτησης πως ο συγκεκριμένος κύκλος θα είχε διάρκεια συνολικά 22 μήνες. Ο
δεύτερος κύκλος ολοκληρώνεται μετά την έκδοση απόφασης Περιβαλλοντικών Όρων
επί της λύσης, ή του συνδυασμού λύσεων που θα προκριθεί ως Βασικός Σχεδιασμός
για το έργο.
Η λύση η οποία προκρίθηκε είναι η πιο "φθηνή" και αποφεύγονται μεγάλα μήκη
αυτοκινητόδρομων εκατέρωθεν της σήραγγας της ζεύξης οποία θα εδράζεται στο βυθό
(και όχι κάτω από αυτόν). Επίσης αξιοσημείωτο είναι ότι η σήραγγα δεν θα έχει το
62
κλασσικό στρογγυλό σχήμα αλλά θα είναι τετράγωνη. Στην ουσία θα είναι ένα
"κιβώτιο" το οποίο θα εξυπηρετεί με 2 λωρίδες σε ρεύμα και τις δύο κατευθύνσεις το
οποίο θα διαχωρίζεται με ένα τσιμεντένιο τοιχίο. Το μήκος της υποθαλάσσιας
σήραγγας θα είναι μικρό, δεν θα ξεπερνά τα 400 μέτρα αλλά μαζί με τις προσβάσεις θα
είναι περίπου 1.100 μέτρα.
Το κόστος σύμφωνα με τις ίδιες πηγές θα κυμαίνεται σε 350-400 Μ Ευρώ. Στα πλαίσια
του διαγωνισμού έχουν προβλεφθεί και κάποια ανταποδοτικά οφέλη στους Δήμους
Περάματος και Σαλαμίνας.
Ο τρίτος κύκλος του ανταγωνιστικού διαλόγου, (που μπορεί να διαρκέσει
τουλάχιστον έξι μήνες) αρχίζει με τον ορισμό της ημερομηνίας κατάθεσης
δεσμευτικών προσφορών που θα μας οδηγήσουν στην ανάδειξη του αναδόχου και
περιλαμβάνει κυρίως την οριστικοποίηση του σχεδίου της σύμβασης παραχώρησης και
των παραρτημάτων της. Στην περίπτωση της υποθαλάσσιας ζεύξης Σαλαμίνας -
Περάματος, η διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου ξεκίνησε στα τέλη του 2016,
με τους τρεις υποψήφιους που είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον στον διαγωνισμό
3.2.5. Σύμπραξη καινοτομίας
Η διαδικασία αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν υπάρχει ανάγκη για την

προμήθεια αγαθού ή για την παροχή μιας υπηρεσίας που δεν διατίθεται ακόμα
στην αγορά. Περισσότερες εταιρείες μπορούν να συμμετάσχουν στο σύνολο της
διαδικασίας.
Με την από 10-8-2018 τεχνική οδηγία της ΕΑΑΔΗΣΥ [ 31] αποσαφηνίζεται η έννοια
της σύμβασης καινοτομίας, οι έννοιες των προ-εμπορικών δημοσίων συμβάσεων
(pre-commercial procurement-pcp), των καινοτόμων λύσεων (public procurement
innovation-ppi), και η χρησιμότητά τους. Επίσης για την σύμπραξη καινοτομίας [ 32]
3.2.5.1. Παράδειγμα: Η καινοτομία καθιστά τη δημόσια υπηρεσία

λιγότερο δαπανηρή για τους φορολογούμενους και το περιβάλλον:
Φωτισμός του υπόγειου σιδηροδρόμου του Λονδίνου[ 33].
Για ποιον λόγο εξετάστηκε η υιοθέτηση καινοτόμου λύσης;
63
Η Transport for London (TfL) κλήθηκε να μειώσει τις δαπάνες της κατά 2,5δισ.λίρες
στερλίνες (GBP) σε χρονικό διάστημα πέντε ετών, και παράλληλα να συμβάλει στην
επίτευξη του στόχου του Λονδίνου για μείωση των ανθρακούχων εκπομπών στο 60% του
επιπέδου του 1990. Η απαίτηση αυτή οδήγησε την TfL στην εξέταση των δαπανών
εγκατάστασης, συντήρησης και ενέργειας των λαμπτήρων φθορισμού που
χρησιμοποιούνται στον υπόγειο σιδηρόδρομο του Λονδίνου.
Σε τι συνίσταται η διαφορετική προσέγγιση;

Η TfL διενήργησε επιχειρηματική ανάλυση, στην οποία εξετάστηκαν το κόστος και τα
οφέλη του κύκλου ζωής του φωτισμού LED προκειμένου να διαπιστωθεί αν και –εάν
ναι–πότε η επένδυση σε αυτή τη νεότερη τεχνολογία θα ήταν αποδοτική. Η ανάλυση
κατέδειξε ότι, αν και το βραχυπρόθεσμο κόστος της εγκατάστασης φωτισμού LED θα
ήταν υψηλότερο από ό,τι η διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης, τα μεσοπρόθεσμα
και μακροπρόθεσμα οφέλη, ιδίως η εξοικονόμηση του κόστους εργασίας και ενέργειας,
θα αντιστάθμιζαν κατά πολύ την αρχική δαπάνη. Η ανάλυση βοήθησε επίσης την TfL να
περιορίσει τον κίνδυνο της αρχικής επένδυσης: Ο φωτισμός LED εγκαταστάθηκε αρχικά
μόνο επάνω από κυλιόμενες κλίμακες και σε χώρους νυκτερινής πρόσβασης, όπου το
κόστος του παραδοσιακού φωτισμού –και, επομένως, η δυνατότητα εξοικονόμησης–ήταν
υψηλότερα. Αυτοί οι αρχικοί πόροι που εξοικονομήθηκαν χρησιμοποιήθηκαν στη
συνέχεια για την εγκατάσταση φωτισμού LED σε άλλα τμήματα του δικτύου υπόγειου
σιδηροδρόμου του Λονδίνου.
Ποιο ήταν το αποτέλεσμα;

Βάσει της οκταετούς σύμβασης-πλαισίου αξίας 8εκατ.GBP, η εγκατάσταση φωτισμού
LED επιτυγχάνει εξοικονόμηση της τάξης του 50%, που ανέρχεται σε εκατομμύρια λίρες
στερλίνες. Η εκτίμηση της μακροπρόθεσμης σχέσης κόστους-οφέλους οδήγησε στην
επιλογή προϊόντων τα οποία είναι πράγματι καλύτερα για το περιβάλλον, καθώς
καταναλώνουν πέντε έως έξι φορές λιγότερη ενέργεια.
64
3.2.6. Προσφυγή στη διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη
δημοσίευση
Η προσφυγή στην διαδικασία που περιγράφεται στα άρθρα 32 και 32Α του ν.4412/16
είναι μία πολύ εξαιρετική διαδικασία που εφαρμόζεται στις ειδικές περιπτώσεις και
περιστάσεις που προβλέπονται σε αυτά. Συνεπώς, όπως προκύπτει από τη σχετική
νομολογία, η αναθέτουσα αρχή οφείλει να αιτιολογεί την επιλογή του εξαιρετικού
αυτού νομικού πλαισίου, που αποκλίνει από τον κανόνα, προκειμένου να υπηρετηθεί
σε ορισμένη χρονική και χωρική συγκυρία το δημόσιο συμφέρον, όταν εξαιτίας
έκτακτης και φανερά κατεπείγουσας ανάγκης, η προσφυγή της αναθέτουσας αρχής στη
διαγωνιστική διαδικασία θα έθετε σε κίνδυνο υπέρτερα δημόσια αγαθά, όπως ιδίως η
δημόσια υγεία, η δημόσια ή εθνική ασφάλεια κλπ. (βλ. και Γνμδ ΝΣΚ 193/2010).
Εξάλλου, έχει κριθεί (ενδεικτικά ΕλΣυν 1227/2016 VI Τμ., ΔΕφΑθ (Ασφ) 247/2013)
ότι για την προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς
δημοσίευση προκήρυξης πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις
[ 6]:
α) η ύπαρξη απρόβλεπτου γεγονότος, ως τέτοιου νοουμένου εκείνου που προδήλως
υπερβαίνει το φυσιολογικό πλαίσιο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής,
β) η συνδρομή κατεπείγουσας ανάγκης μη συμβιβαζόμενης με τις προθεσμίες που
τάσσονται για τις άλλες διαδικασίες,
γ) η ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ του απρόβλεπτου γεγονότος και της
απορρέουσας από αυτό κατεπείγουσας ανάγκης,
δ) η συνδρομή των περιστάσεων που επικαλούνται οι αναθέτουσες αρχές για την
αιτιολόγηση της κατεπείγουσας ανάγκης δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να απορρέουν
από δική τους ευθύνη (όπως ιδίως η έλλειψη προγραμματισμού και έγκαιρης
προετοιμασίας ή ακόμη και η γενικότερη αβελτηρία της, βλ. Γνμδ ΝΣΚ 193/2010) και
τέλος,
ε) η ανάθεση της εν λόγω σύμβασης να γίνεται στο μέτρο που είναι απολύτως
απαραίτητο (ΕλΣυν 935/2013 VI Τμ. και ΕλΣυν 247, 249/2010 Πράξεις του VI Τμ.).
Είναι πιθανό εάν το πραγματικό γεγονός, δεν είναι αιφνίδιο ή/και μπορούσε να
προβλεφθεί και να αντιμετωπιστεί έγκαιρα, καθώς και εάν η αντιμετώπισή του
οφείλεται σε ίδιο πταίσμα της αναθέτουσας αρχής, η παρέκκλιση από τον κανόνα της
65
διενέργειας διαγωνισμού είναι μη νόμιμη (Γνμδ. ΝΣΚ 125/2006, 223/2008, ΕλΣυν
Πράξη 1/2008 VI Τμ.), [ 6].
Συμπερασματικά, αν δεν πληρούνται μία εκ των προαναφερόμενων προϋποθέσεων η
νομολογία του ΔΕΕ δέχεται ότι η προσφυγή στη διαδικασία διαπραγμάτευσης δεν
δικαιολογείται. Η δε παράνομη απευθείας ανάθεση παράγει μεν τα έννομα
αποτελέσματά της, μπορεί όμως να ακυρωθεί (ανατραπεί) με δικαστική απόφαση,
οπότε εξομοιώνεται με την εξαρχής άκυρη και επιπλέον γεννά και δικαίωμα
αποζημίωσης σε όποιον έχει υποστεί ζημία [ 18].
Επισημαίνεται επίσης ότι όπως προκύπτει από τη σχετική νομολογία και έγγραφα της
ΕΑΑΔΗΣΥ [ 4] ένα από τα συχνά σφάλματα στις δημόσιες συμβάσεις είναι οι
απευθείας αναθέσεις με το αιτιολογικό της αναθέτουσας αρχής περί ανώτερης βίας,
ενώ προκύπτει καταφανώς κατάχρηση της διαδικασίας, καθόσον επρόκειτο για
γεγονότα που μπορούσαν να προβλεφθούν από το μέσο συνετό άνθρωπο, η δε
καθυστέρηση οφειλόταν σε ευθύνη της αναθέτουσας αρχής.
3.2.6.1. Μελέτη περίπτωσης έργου με προσφυγή στην διαδικασία

διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση
Στην περίπτωση που αναλυτικά περιγράφεται στην [ 6], περιγράφεται περίπτωση που
σχετίζεται με την εξαιρετική διαδικασία που περιγράφεται ανωτέρω για δημόσιο έργο.
Με προδικαστική προσφυγή, η προσφεύγουσα εταιρεία κατασκευής δημοσίων έργων
επιδιώκει την ακύρωση πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος επιλογής αναδόχου
Κατασκευής Έργου με τίτλο που σχετίζεται με απρόβλεπτα καιρικά γεγονότα και την
εν γένει διαγωνιστική διαδικασία. Η Αναθέτουσα Αρχή όφειλε να προβεί στην πλήρη,
ειδική, σαφή και εμπεριστατωμένη αιτιολόγηση των λόγων εκείνων, για τους οποίους
επέλεξε την κατ’ εξαίρεση διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη
δημοσίευση προκήρυξης, με την κοινοποίηση της προσβαλλόμενης Πρόσκλησης προς
τους συμμετέχοντες οικονομικούς φορείς, αποκλείοντας το άνοιγμα της εν λόγω
σύμβασης, σε ευρύτερο ανταγωνισμό. Όμως
 Η συνδρομή κατεπείγουσας ανάγκης προέκυψε 18 μήνες νωρίτερα από την
έναρξη της διαδικασίας διαπραγμάτευσης
66
 Στα έργα περιλαμβάνονται και συμπληρωματικά έργα και όχι μόνο τα
απολύτως απαραίτητα. Κατά συνέπεια, η τήρηση του απολύτως απαραίτητου
μέτρου, ως αναγκαία προϋπόθεση νόμιμης εφαρμογής του άρθρου 32 παρ. 2 γ),
φαίνεται ότι έχει παραβιαστεί …
 Δυσχερώς αποδεικνύεται και η ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ του
απρόβλεπτου γεγονότος και της απορρέουσας από αυτό κατεπείγουσας
ανάγκης
Μετά τα παραπάνω, η προδικαστική προσφυγή έγινε αποδεκτή και ακυρώθηκε η
σχετική πρόσκληση και η εξαιρετική διαδικασία.
3.2.7. Διαγωνισμός μελέτης
Η διαδικασία αυτή χρησιμοποιείται και για να υποβληθούν ιδέες για μια μελέτη.
3.2.7.1. Παραδείγματα αρχιτεκτονικών μελετών ιδεών
3.2.7.1.1. Ο διαγωνισμός «Μελέτης Ενοποίησης σημείων

ενδιαφέροντος και ανάπλασης της περιοχής πέριξ του
αρχαιολογικού μουσείου Πατρών.
Αντικείμενο του διαγωνισμού είναι η έκφραση ιδεών για την ανάπλαση της περιοχής
πέριξ του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών και η ενοποίηση των σημείων
αρχιτεκτονικού, ιστορικού, περιβαλλοντικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος, με
σκοπό την ανάδειξη, αξιοποίηση της περιοχής και την αύξηση του προσβάσιμου
δημόσιου χώρου. Η μελετητική κατεύθυνση που θα δοθεί θα πρέπει να διαμορφώσει
ένα αισθητικά και λειτουργικά βελτιωμένο περιβάλλον με ποικιλία χρήσεων, δράσεων
και εμπειριών, ανοικτές προς το κοινό, αυξάνοντας την εξωστρέφεια.
3.2.7.1.2. Ο διαγωνισμός ιδεών για την ανάπλαση του Κέντρου της

Αθήνας.
Αντικείμενο του διαγωνισμού είναι η έκφραση ιδεών για την ανάπλαση-ανάδειξη του
Κέντρου της Αθήνας, στην περιοχή που περικλείεται από τις οδούς Σταδίου - Πειραιώς
- Ερμού. Η ανάπλαση και ανάδειξη του ιστορικού Κέντρου έχει ως ζητούμενο τη
67
δημιουργία ισότιμης σχέσης των περιοχών που το απαρτίζουν και τη διάρθρωση των
λειτουργιών του, ώστε να το μετατρέψουν σε τόπο προορισμού, σε περιοχή κατοικίας,
σε χώρο εργασίας, παραδοσιακού ή σύγχρονου εμπορίου, παραδοσιακής βιοτεχνίας,
πολιτισμού και αναψυχής και ταυτόχρονα να αναδείξουν τον μητροπολιτικό
χαρακτήρα του κέντρου.
3.2.7.1.3. Ο διαγωνισμός ιδεών για την ανάπλαση των πεζοδρόμων

στο κέντρο της Κατερίνης.
Αντικείμενο του διαγωνισμού είναι η έκφραση ιδεών για την ανάπλαση των
υφιστάμενων πεζοδρόμων (δίκτυο πεζοδρόμων) του κέντρου της Αστικής Περιοχής
της πόλης της Κατερίνης στην καρδιά του κοινωνικού και εμπορικού κέντρου της
πόλης. Οι συμμετέχοντες στον διαγωνισμό θα πρέπει να αναζητήσουν ιδέες, οι οποίες
θα δίνουν στον υπό επανασχεδιασμό δημόσιο χώρο σύγχρονες αισθητικές και
λειτουργικές προτάσεις - λύσεις, τεκμηριωμένες με σαφήνεια και λεπτομέρεια
3.2.7.1.4. Ο διαγωνισμός ιδεών για τη διαμόρφωση

αποτεφρωτηρίου.
Αντικείμενο του διαγωνισμού είναι η διατύπωση ιδεών για τη διαμόρφωση του
κτηρίου το οποίο θα λειτουργεί ως Κέντρο Αποτέφρωσης Νεκρών και Αποτέφρωσης
Οστών Νεκρών, καθώς και η ανάπλαση – διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου.
Επίσης η αναβάθμιση και η αξιοποίηση της περιοχής ΒΙΠΑ-ΒΙΟΠΑ Δήμου Πατρέων,
από άποψη αρχιτεκτονική, πολεοδομική, αισθητική, λειτουργική, τεχνική και
περιβαλλοντική, κατά τρόπο που να ικανοποιούνται οι στόχοι που περιγράφονται
ανωτέρω.
Στις διακηρύξεις των παραδειγμάτων περιλαμβάνονται απονομή βραβείων και
εξαγορά μελετών προς εφαρμογή.
3.2.8. Άλλες τεχνικές υποβολής προσφορών
Ανάλογα με τις περιστάσεις και τις ανάγκες ένας αναθέτων φορέας μπορεί:
 να υπογράψει συμφωνία-πλαίσιο με μία ή περισσότερες εταιρείες για την
υποβολή προσφορών με αντικείμενο επαναλαμβανόμενες προμήθειες
68
 στο πλαίσιο κλειστής διαδικασίας, να επιτρέψει τη χρήση ηλεκτρονικού
δυναμικού συστήματος αγορών για τις επαναλαμβανόμενες προμήθειες
 να αποφασίσει ότι για να έχει την καλύτερη προσφορά, η τελική επιλογή του
νικητή θα γίνει μέσω ηλεκτρονικού πλειστηριασμού.
3.2.9. Μελέτες περίπτωσης μη ορθής εφαρμογής των κατάλληλων

διαδικασιών
Στην έκθεση της ΕΑΑΔΗΣΥ, [ 19], όπου εμφανίζονται οι συχνότερες αιτίες

πλημμελούς εφαρμογής ή έλλειψης ασφάλειας δικαίου, μη ορθή επιλογή της
διαγωνιστικής διαδικασίας ή/και χρήσης ηλεκτρονικών μέσων σύναψης σύμβασης,
νέων τεχνικών και εργαλείων ως πλημμελούς εφαρμογής ή έλλειψης ασφάλειας
δικαίου, συνδέονται με:
α. Κάλυψη άμεσων αναγκών (κύρια λειτουργικών),
β. Μη ύπαρξη πιστώσεων/ δυσκολίες ή/και αδυναμία χρηματοδότησης,
γ. Αδυναμία προγραμματισμού, κυρίως εξαιτίας της επίδρασης των δύο ανωτέρω
λόγων,
δ. Έλλειψη μελετών κόστους οφέλους,
ε. Έλλειψη εξοικείωσης με το μέσο της έρευνας αγοράς,
στ. Έλλειψη εξοικείωσης με τα νέα μέσα και τις δυνατότητες του νόμου π.χ. δυναμικό
σύστημα αγοράς,
ζ. Σύγχυση ως προς την υπαγωγή στην έννοια του αναθέτοντος φορέα
3.3. Αναφορά στις Τεχνικές και τα εργαλεία για ηλεκτρονικές Δημόσιες

Συμβάσεις Έργων, Μελετών, και Παροχής Τεχνικών και Λοιπών
Επιστημονικών Υπηρεσιών (ΕΣΗΔΗΣ, ΚΗΜΔΗΣ)
3.3.1. Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων ΕΣΗΔΗΣ
Το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ.) εισήχθη

στο θεσμικό μας πλαίσιο με τον ν.4155/2013 «Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών
Δημοσίων Συμβάσεων και άλλες διατάξεις». Σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 2
του εν προκειμένων Νόμου ορίζονται:
69
α) Το «Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ)» ως το
Ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα, το οποίο περιλαμβάνει όλα τα αναγκαία
στοιχεία για την υποβολή αιτημάτων, τον προγραμματισμό, την έγκριση, τη διαδικασία
προκήρυξης, ανάθεσης, σύναψης και εκτέλεσης συμβάσεων.
β) Διαδικτυακός τόπος ή ηλεκτρονική πύλη ΕΣΗΔΗΣ: Διαδικτυακός Τόπος του
Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης στoν οποίo λειτουργεί το ΕΣΗΔΗΣ με την
ονομασία στο διαδίκτυο «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ» (και με λατινικούς χαρακτήρες
«PROMETHEUS») και με ηλεκτρονική διεύθυνση www.promitheus.gov.gr.
γ) Χρήστες: Οι οικονομικοί φορείς του άρθρου 2 παρ. 8 του π.δ. 60/2007 (Α΄ 64) και
του άρθρου 2 παρ. 7 του π.δ. 59/2007 (Α΄ 63) και οι υπάλληλοι και λειτουργοί των
φορέων του δημοσίου τομέα, όπως ορίζεται στην παρ. 1 του άρθρου 1Β του ν.
2362/1995 (Α΄ 247) που χρησιμοποιούν το ΕΣΗΔΗΣ στο πλαίσιο άσκησης των
καθηκόντων τους.
Οι ΑΑ υποχρεούνται, με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 9, του ν.4412/16 να
χρησιμοποιούν αποκλειστικά το ΕΣΗΔΗΣ σε όλα τα στάδια της διαδικασίας ανάθεσης
συμβάσεων της παρ. 1 του άρθρου 1 του παρόντος, δηλαδή από την υποβολή του
αιτήματος μέχρι την υπογραφή και την εκτέλεση των συμβάσεων αυτών με
προϋπολογισμό ανώτερου των εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ, μη
συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.
Η σύνδεση του ΕΣΗΔΗΣ με τα πληροφοριακά συστήματα του δημόσιου τομέα πρέπει
να είναι διαλειτουργική.
Με την ΚΥΑ 117384/31.10.2017 (ΦΕΚ Β’ 3821/2017) παρέχονται λεπτομέρειες
για τα τεχνικά θέματα που αφορούν την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων έργων και
τεχνικών μελετών με τη χρήση του ΕΣΗΔΗΣ
3.3.2. Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων ΚΗΜΔΗΣ
Το Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ),

συστάθηκε με το άρθρο 11 του ν.4013 / 2011, σκοπό δε έχει τη συλλογή, την
επεξεργασία και τη δημοσιοποίηση στοιχείων αναφορικά με τις συμβάσεις, οι οποίες
συνάπτονται γραπτώς, προφορικώς ή με ηλεκτρονικά μέσα από αναθέτουσες αρχές και
ΚΑΑ, εκτιμώμενης αξίας ίσης ή ανώτερης του ποσού των χιλίων (1.000) ευρώ (άνευ
70
ΦΠΑ) και ανεξαρτήτως διαδικασίας ανάθεσης.
Για τις συναπτόμενες συμβάσεις, εκτιμώμενης αξίας ίσης ή ανώτερης του ποσού των
χιλίων (1.000) ευρώ (άνευ ΦΠΑ) στο ΚΗΜΔΗΣ καταχωρίζονται από τις αναθέτουσες
αρχές/ αναθέτοντες φορείς και τις ΚΑΑ ηλεκτρονικά στοιχεία των ακόλουθων σταδίων
για όλες τις συμβάσεις της παραγράφου 1:
α) των πρωτογενών και των εγκεκριμένων αιτημάτων, δηλαδή των αποφάσεων
ανάληψης υποχρέωσης ή/και των αποφάσεων αρμοδίου οργάνου για τη δέσμευση
πίστωσης,
β) της προκήρυξης και της διακήρυξης,
γ) της απόφασης ανάθεσης ή κατακύρωσης,
δ) του συμφωνητικού και
ε) κάθε εντολής πληρωμής
Η καταχώριση δημοσίων συμβάσεων στο ΚΗΜΔΗΣ, καθώς και η αναφορά του
ΑΔΑΜ, αποτελούν στοιχεία της κανονικότητας της δαπάνης, με την έννοια ότι η
ύπαρξη ΑΔΑΜ εξομοιώνεται με δικαιολογητικό που απαιτείται κατά την παρ. 2 του
άρθρου 91 του ν. 4270/2014. Αρκεί η επίκληση του ΑΔΑΜ για την αυτεπάγγελτη
αναζήτηση των πράξεων που καταχωρίζονται τόσο κατά τη διεκπεραίωση υποθέσεων
των διοικούμενων όσο και κατά την επικοινωνία μεταξύ φορέων του Δημοσίου.
Η δημοσίευση της προκήρυξης στο ΚΗΜΔΗΣ αντικαθιστά την υποχρέωση
δημοσίευσης στο Τεύχος Διακηρύξεων Δημοσίων Συμβάσεων μετά την έκδοση της
Απόφασης της παρ.6 του άρθρου 38 του νόμου.
Η ημερομηνία δημοσίευσης της διακήρυξης στο ΚΗΜΔΗΣ ορίζεται ως έναρξη
διαδικασίας σύναψης σύμβασης για συμβάσεις κάτω των ορίων (άρθρο 120 του
ν.4412/2016).
3.3.3. Έναρξη Διαδικασίας Ανάθεσης άνω των ορίων – Υποχρέωση

δημοσίευσης
Για συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία άνω των ορίων του άρθρου 5 του νόμου,
σύμφωνα με το άρθρο 61 του νόμου, ισχύουν:
 Δημοσίευση προκήρυξης και γνωστοποίησης της σύμβασης στην Εφημερίδα
της Ε.Ε. - δικτυακή πύλη TED
71
 Κατά γενικό κανόνα, οι διαγωνισμοί για δημόσιες συμβάσεις που εμπίπτουν
στους κανόνες της ΕΕ πρέπει να δημοσιεύονται στην ηλεκτρονική έκδοση του
Συμπληρώματος της Επίσημης Εφημερίδας της Ευρωπαϊκής Ένωσης - την
πύλη Tenders Electronic Daily (TED). Οι δημόσιες αρχές μπορούν επίσης να
επιλέξουν να δημοσιεύσουν προκηρύξεις στη δικτυακή πύλη TED όταν μια
σύμβαση είναι μικρότερης αξίας. Στην πύλη TED οι βασικές πληροφορίες για
τους διαγωνισμούς είναι διαθέσιμες σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ.
 Προκαταρκτική προκήρυξη για μελλοντικό διαγωνισμό
 Μια αναθέτουσα αρχή μπορεί επίσης να δημοσιεύσει προκαταρκτική
προκήρυξη (PIN) στην πύλη Tenders Electronic Daily (TED). Σκοπός της
προκαταρκτικής προκήρυξης είναι η εκ των προτέρων παροχή πληροφοριών
για μελλοντικές συμβάσεις.
 Συνήθως η προκαταρκτική προκήρυξη δημοσιεύεται από 35 ημέρες έως 12
μήνες πριν από τη δημοσίευση της προκήρυξης του διαγωνισμού.
 Σε περίπτωση που η πρόσκληση υποβολής προσφορών δημοσιευτεί μετά από
προκαταρκτική προκήρυξη, η προθεσμία υποβολής προσφορών μπορεί να
συντομευτεί.
 Ως χρόνος έναρξης της ανοικτής διαδικασίας, της κλειστής διαδικασίας, της
ανταγωνιστικής διαδικασίας με διαπραγμάτευση, του ανταγωνιστικού
διαλόγου και της σύμπραξης καινοτομίας νοείται η ημερομηνία αποστολής της
σχετικής προκήρυξης σύμβασης στην Επίσημη Εφημερίδα της Ένωσης ή της
προκαταρκτικής προκήρυξης, όταν η τελευταία χρησιμοποιείται ως μέσο
προκήρυξης διαγωνισμού. Στην ανοικτή διαδικασία η ελάχιστη προθεσμία
παραλαβής προσφορών ορίζονται οι 35 ημέρες και σε περίπτωση υποβολής
προσφορών με ηλεκτρονικά μέσα οι 30 ημέρες. Σε περίπτωση επείγουσας
κατάστασης, ή σε περίπτωση δημοσίευσης προκαταρκτικής προκήρυξης
υπάρχει η δυνατότητα περιορισμού στις 15 ημέρες (άρθρο 27 του νόμου)
 Καταχώρηση στο ΚΗΜΔΗΣ
1. του πρωτογενούς αιτήματος μετά την υπογραφή του και του
εγκεκριμένου αιτήματος μετά την έγκριση της σχετικής ανάληψης
δαπάνης ή άλλη απαιτούμενης ενέργειας
2. της προκήρυξης και της διακήρυξης (άρθρο 38)
72
3. της απόφασης κατακύρωσης (μετά την έλευση των έννομων
αποτελεσμάτων)
4. του συμφωνητικού πριν την εκτέλεσης οποιασδήποτε δαπάνης των
εντολών πληρωμών (χρηματικών ενταλμάτων ή άλλων
παραστατικών στοιχείων)
 Δημοσίευση της προκήρυξης στον περιφερειακό και τοπικό τύπο (ισχύει έως
31/12/2020)
 Ανάρτηση στο πρόγραμμα ΔΙΑΥΓΕΙΑ της πράξης ανάληψης υποχρέωσης
δαπάνης, της περίληψης της διακήρυξης, της απόφασης κατακύρωσης και
οριστικοποίησης πληρωμής
 Δημοσίευση στην ιστοσελίδα της αναθέτουσας αρχής με πρόσβαση στα
έγγραφα της σύμβασης, (άρθρο 67)
 Υποχρέωση χρήσης του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. σε όλα τα στάδια της διαδικασίας
σύναψης δημοσίων συμβάσεων του ν.4412/2016, με εκτιμώμενη αξία ανώτερη
των εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται ο ΦΠΑ.
73
3.3.3.1. Σχεδιάγραμμα τυπικής διαδικασίας ηλεκτρονικού διαγωνισμού
Φαση 1: Δημιουργία
Διαγωνισμού
Φάση 2: Υποβολή προσφορών
Φαση 3: Αποσφράγιση -
Αξιολόγηση
Φαση 4: Εγκριση
αποτελέσματος/Πρόσκληση
προσωρινού αναδόχου
Φάση 5: Υποβολή
δικαιολογητικών προσωρινού
αναδόχου / Αξιολόγηση αυτών
Φαση 6: Κατακύρωση

74
Α.Α.
Α.Α. Α.Α.
Α.Α. Εκτύπωση Εντύπου
Ορισμός γενικών στοιχείων, Ορισμός δομής περιεχομένου
Προετοιμασία διαγωνισμού -
μορφοποίηση οικονομικής
οικονομικής προσφοράς
Έγκριση Διακήρυξης και ESPD και επισύναψη αυτού στα
προσφοράς και πρόσθετων
τεχυχών δημοπράτησης και επισύναψη συνημμένα αρχεια του
στοιχίων διαγωνισμού
διαγωνισμού
Α.Α.
Α.Α. Α.Α.
Επεξεργασία και
Δημοσίευση Προκήρυξης και Δημοσίευση διαγωνισμού
Αποστολή Προκήρυξης στο Διακήρυξης στο ΚΗΜΔΗΣ στο ΕΣΗΔΗΣ
TED
Διαχείριση προδικαστικών
προσφυγών
Εικόνα 4: Δημιουργία Διαγωνισμού

Α.Α.
Α.Α. Α.Α. Α.Α. Κοινοποίηση
Ορισμός χρηστών Λήξη υποβολής καταλόγου
Ορισμός "λίστας Εξαγωγή αρχείου - συμμετεχόντων μέσω
(υπαλλήλων) που έχουν αποσφράγισης" και οικονομικών κατάλογος
πρόσβαση στα στοιχεία Επικοινωνίας στους
στοιχείων προσφορών συμμετεχόντων συμμετέχοντες οφ και
του διαγωνισμού ( Α.Α. και αποσφράγισης οικονομικών φορέων
Επιτροπή Διαγωνισμού) ανάρτησή του στο
Portal
Ε.Δ.
Α.Α. Ε.Δ. Ε.Δ. Ε.Δ.
Μεταβίβαση φακέλου Κατάργηση πρόσβασης Αποσφράγισης
Αποσφράγιση φακέλου Αποσφράγιση φακέλου
διαγωνισμού σε Ε.Δ χρηστών ΑΑ στον φακέλου :
δικαιολογητικών οικονομικής
διαγωνισμό Δικαιολογητικά/Τεχνική
συμμετοχής προσφοράς
πρ."
Ε.Δ. Ε.Δ. Ε.Δ.

Κοινοποίηση Ε.Δ. Διαβίβαση -Αποστολή Ε.Δ.
Δικαίωμα Πρόσβασης
καταλόγου οφ κατά Έλεγχος προσφορών πρακτικού στην Α.Α. για
της ΑΑ στον διαγωνισμό Μεταβίβαση φακέλου
σειρά μειοδοσίας μέσω και δικαιολογητικών έγκριση μέσω
Επικοινωνίας στους οφ κατά σειρά μειοδοσίας - (" Διαχείριση Χειριστών διαγωνισμού σε ΑΑ
Επικοινωνίας ως
και ανάρτησή του στο Διευκρινίσεις - Συλλογικών Οργάνων εσωτερικό έγγραφο
Portal Αξιολόγησης ")
Εικόνα 5: Διαδικασίες Αποσφράγισης
76
A.A.
Α.Α. Κοινοποίηση - Αποστολή της
απόφασης έγκρισης σε όλους τους
Έκδοση απόφασης
συμμετέχοντες μέσω
έγκρισης του
"Επικοινωνίας" & προσθήκη αυτής
αποτελέσματος/πρακτικού -
στα ¨Συνημμένα Προκηρυγμένου
Διαγωνισμού¨ στο portal
Α.Α.
Εκτέλεση των ενεργειών
¨Δημοσίευση προσφορών για
ενημέρωση ΟΦ: Δικ./Τεχνική" Διαχείριση
¨Δημοσίευση προσφορών για προδικαστικών
ενημέρωση ΟΦ: Οικοκομική" προσφυγών
(οι οφ λαμβάνουν γνώση των υπόλοιπων
προσφορών)
Εικόνα 6: Έγκριση Αποτελέσματος
77
Α.Α. Ε.Δ.
Δημιουργία Πρόσκλησης για Α.Α. Ε.Δ.
υποβολή δικαιολογητικών στον Αποσφράγιση Σε περίπτωση απαίτησης
φακέλου Υποβολή πρακτικού
προσωρινό ανάδοχο συμπλήρωσης δικαιολογητικών:
δκαιολογητικών- στην Α.Α. για έγκριση
& Δημιουργία νέου γύρου από Α.Α. -
αποστολή της πρόσκλησης Έλεγχος μέσω Επικοινωνίας ως
Νέα αποσφράγιση από Ε.Δ. εσωτερικό έγγραφο
μέσω Επικοινωνίας δικαιολογητικών
Α.Α.
Κοινοποίηση της Α.Α. Α.Α.
Απόφασης Μεταφορά των Πρόσκληση στον
Α.Α. δικαιολογητικών προσ.
Κατακύρωσης και όλων ανάδοχο για υποβολή
Έκδοση Απόφασης αναδόχου στον αρχικό επικαιροποιημένων
των πρακτικών στους διαγωνσιμό ώστε να
Κατακύρωσης λοιπούς οφ πλην του δικαιολογητικών μέσω
λάβουν γνώση οι λοιποί Επικοινωνίας
προσωρινού αναδόχου συμμετέχοντες
μέσω Επικοινωνίας
Α.Α.
Κοινοποίηση της Α.Α.
απόφασης κατακύρωσης
στον ανάδοχο και Υπογραφή της σύμβασης - Διαχείριση
Κατακύρωση του προδικαστικών
πρόσκληση για
διαγωνισμού στο σύστημα προσφυγών
υπογραφή της Σύμβασης
μέσω Επικοινωνίας)
Εικόνα 7: Κατακύρωση
78
3.4. Συμφωνία Πλαίσιο
Η συμφωνία πλαίσιο περιλαμβάνεται στο 39 του ν.4412/16 και στο άρθρο 33 της
κοινοτικής οδηγίας 24/2014.
Η κεντρική σκέψη, στην οποία στηρίζεται ο θεσμός αυτός συνίσταται στο να καθιστά
δυνατό στην αναθέτουσα αρχή και στους οικονομικούς φορείς να καθορίζουν τους
όρους των μελλοντικών τους συμφωνιών, διευκολύνοντας τις σύντομες διαδικασίες
ανάθεσης της σύμβασης με χαμηλό κόστος δίχως να υποχρεώνεται η αναθέτουσα αρχή
να προβεί στη σύναψη αυτών των συμβάσεων
Είναι μια ελαστική συμφωνία η οποία παρέχει στους δημόσιους φορείς τη δυνατότητα
να προβαίνουν στην σύναψη της σύμβασης για την κάλυψη των αναγκών τους. Μία
μέθοδος την οποία η αναθέτουσα αρχή μπορεί να χρησιμοποιήσει κατά την επιλογή
του αντισυμβαλλομένου της, στο πλαίσιο μιας διαγωνιστικής διαδικασίας άνω και
κάτω των ορίων των οδηγιών της ΕΕ και πολλές φορές μάλιστα προτού καν
προκύψει η συγκεκριμένη ανάγκη για την αναθέτουσα αρχή. Η μέθοδος αυτή
επιτρέπει στην αναθέτουσα αρχή να ικανοποιεί εγκαίρως και σε χαμηλές τιμές τις
ανάγκες της σε υπηρεσίες, αγαθά κλπ, οι οποίες επαναλαμβάνονται κατ΄ έτος ή σε
μικρότερα χρονικά διαστήματα, εξασφαλίζοντας την απαιτούμενη ευελιξία και
ταχύτητα στις διαγωνιστικές διαδικασίες.
Ταυτόχρονα, η τετραετής μέγιστη διάρκεια τους διασφαλίζει την αρχή της ίσης
μεταχείρισης και τον ανταγωνισμό.
Η προσφυγή σε αυτή τη μέθοδο συνεπάγεται τα ακόλουθα στάδια:
i. Σύναψη της συμφωνίας- πλαίσιο: Για τη σύναψη της συμφωνίας-πλαίσιο
διενεργείται διαγωνισμός (με ανοικτή ή κλειστή διαδικασία). Η σύναψη μιας τέτοιας
συμφωνίας δεν περιλαμβάνει κάποια συμβατική δέσμευση για ενεργοποίηση αυτής
από την αναθέτουσα αρχή σε περίπτωση που η εκτιμώμενη ανάγκη για παροχή
υπηρεσίας ή έργου ή προμήθειας αγαθών δεν ανακύψει στο χρονικό διάστημα που
καλύπτει η συμφωνία.
Η διαδικασία γίνεται ώστε η αναθέτουσα αρχή να επιλέξει μια ομάδα ενδιαφερόμενων
οικονομικών φορέων, οι οποίοι θα είναι διαθέσιμοι, σε περίπτωση κατά την οποία αυτή
κρίνει αναγκαία την υπογραφή συγκεκριμένης σύμβασης.
Μια τέτοια συμφωνία μπορεί να συνάπτεται είτε με έναν μόνο οικονομικό φορέα είτε
με περισσότερους .
ii. Σύναψη εκτελεστικών συμβάσεων: Το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει τη σύναψη
των εκτελεστικών συμβάσεων η οποία πραγματοποιείται:
ii.α. είτε χωρίς διαγωνισμό σε περίπτωση που η συμφωνία – πλαίσιο καθορίζει όλους
τους αναγκαίους όρους
ii.β. είτε με διαβούλευση ή με νέο διαγωνισμό σε περίπτωση που δεν έχουν καθορισθεί
όλοι οι όροι εκ των προτέρων στη συμφωνία-πλαίσιο.
Τόσο οι συμφωνίες-πλαίσιο όσο και οι εκτελεστικές αυτών συμβάσεις αποστέλλονται
για προληπτικό έλεγχο στο Ελεγκτικό Συνέδριο κατά τις οικείες διατάξεις
3.4.1. Παραδείγματα ειδών παροχών συμφωνιών πλαίσιο
Οι συμφωνίες πλαίσιο είναι ιδανικό εργαλείο στα χέρια των αναθετουσών αρχών
προκειμένου για την ικανοποίηση των τρεχουσών αναγκών των υπηρεσιών, όπως:
 εκπόνηση τοπογραφικών,
 διαφόρων υποστηρικτικών μελετών,
 έκδοση οικοδομικών εργασιών
 επικαιροποιήσεις απλών μελετών
 σύνταξη τευχών και τεχνικών προδιαγραφών
 παροχή τεχνικών συμβουλών
 κτηματογραφικών κλπ εργασιών συγκεκριμένων έργων.
 Αλλά και τακτικών κτηριακών συντηρήσεων
 Έργων αποχιονισμού κλπ
3.5. Κεντρικές Δραστηριότητες Αγορών/Κεντρικές Αρχές Αγορών
Σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν.4412/16 , οι κεντρικές αρχές αγορών αναλαμβάνουν

την πραγματοποίηση αγορών, τη διαχείριση δυναμικών συστημάτων αγορών ή την
ανάθεση δημόσιων συμβάσεων / συμφωνιών-πλαισίων που προορίζονται για άλλες
αναθέτουσες αρχές, είτε έναντι αμοιβής είτε όχι. Οι αναθέτουσες αρχές για τις οποίες
συνάπτεται μια συμφωνία-πλαίσιο έχουν τη δυνατότητα να τη χρησιμοποιούν για
μεμονωμένες ή επαναλαμβανόμενες αγορές. Λόγω του μεγάλου όγκου των
80
αγοραζόμενων ποσοτήτων οι τεχνικές αυτές συμβάλουν στην αύξηση του
ανταγωνισμού και ενισχύουν την επαγγελματική διαχείριση των δημόσιων αγορών.
Διευκρινίζεται ότι οι κεντρικές αρχές αγορών λειτουργούν με δύο διαφορετικούς
τρόπους ως εξής:
Μπορούν να λειτουργούν πρώτον ως πωλητές χονδρικής που αγοράζουν, αποθηκεύουν
ή επαναπωλούν ή δεύτερον, μπορούν να λειτουργούν ως μεσάζοντες που αναθέτουν
συμβάσεις, χειρίζονται δυναμικά συστήματα αγορών ή συνάπτουν συμφωνίες-πλαίσια
για χρήση από τις αναθέτουσες αρχές. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να
αναλαμβάνουν τον ρόλο του μεσάζοντα, διεξάγοντας αυτόνομα τις σχετικές
διαδικασίες ανάθεσης, χωρίς να λαμβάνουν λεπτομερείς οδηγίες από τις οικείες
αναθέτουσες αρχές σε άλλες περιπτώσεις, μπορούν να διεξάγουν τις διαδικασίες
ανάθεσης βάσει οδηγιών από τις οικείες αναθέτουσες αρχές, εξ ονόματός τους και για
λογαριασμό τους.
81
82
4. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ
ΣΥΝΑΨΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΡΓΩΝ, ΜΕΛΕΤΩΝ,
ΠΑΡΟΧΗΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΣΥΝΑΦΩΝ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
Ο σκοπός της συγκεκριμένης διδακτικής ενότητας είναι η δραστική περικοπή του

διοικητικού φόρτου με τη χρήση τυποποιημένων εντύπων και η συσχέτιση της
διευκόλυνσης συμμετοχής μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) στις δημόσιες
συμβάσεις, με την υποδιαίρεση των δημοσίων συμβάσεων.

 εφαρμόζουν τις βασικές προκαταρκτικές ενέργειες για την προετοιμασία της
διεξαγωγής διαδικασίας,
 γνωρίζουν τις υποχρεώσεις τήρησης του φακέλου δημόσιας σύμβασης έργου
και μελετών.
 διακρίνουν το περιεχόμενο των εγγράφων της σύμβασης και τον τρόπο
προετοιμασίας τους.
Τεχνική επάρκεια, φάκελος δημόσιας σύμβασης, επάρκεια προϋπολογισμού,

ωριμότητα, στάδια μελετών, υποδιαίρεση, κατάτμηση.
Συνοπτικά στην ενότητα 4 περιλαμβάνονται διαδικασίες που αφορούν στη φάση πριν
από τη διενέργεια του διαγωνισμού και για την οποία επισημαίνεται ότι πρέπει να
τηρείται σχετικός υποφάκελος από τις αναθέτουσες αρχές όπως αναλυτικά αναφέρεται
83
η τήρηση των υποφακέλων για όλες τις φάσεις της δημόσιας σύμβασης στην σχετική
παράγραφο της ενότητας. Αρχικά επίσης αναφέρονται συνοπτικά οι προϋποθέσεις
τεχνικής επάρκειας που απαιτείται να έχει μια αναθέτουσα αρχή προκειμένου να είναι
δυνατή η υλοποίηση δημοσίων συμβάσεων από αυτή.
Στην ενότητα αυτή επίσης παρουσιάζονται σημαντικά σημεία που αφορούν στην
επάρκεια των αναθετουσών αρχών και την ωριμότητα των έργων και μελετών και
συνδέονται συχνά με την αστοχία στην επίτευξη επιτυχών δημοσίων συμβάσεων. Στο
τέλος της ενότητας παρουσιάζονται και σχετικές μελέτες περίπτωσης αστοχιών που
αφορούν στα έγγραφα της σύμβασης καθώς και στην επάρκεια και την ωριμότητα των
δημοσίων συμβάσεων. Τέλος, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά και διακρίνονται οι έννοιες
της υποδιαίρεσης σε τμήματα και της κατάτμησης.
Κατά κύριο λόγο η ενότητα αυτή εμπλέκεται στην προετοιμασία του διαγωνισμού που
περιβάλλεται από το ορθογώνιο που φαίνεται στην παρακάτω Εικόνα 8.
84

4.2. Υποχρεώσεις Τεχνικής Επάρκειας αναθετουσών Αρχών στις Δημόσιες

Συμβάσεις Έργων και Μελετών
Για τη διεξαγωγή της διαδικασίας σύναψης, την εποπτεία και την επίβλεψη δημόσιας
σύμβασης έργου ή μελέτης απαιτείται η ύπαρξη αρμόδιας τεχνικής υπηρεσίας κάθε
αναθέτουσας αρχής η οποία να διαθέτει ελάχιστη στελέχωση, που πληροί ορισμένες
κατ΄ ελάχιστον προδιαγραφές επάρκειας, όπως ελάχιστη στελέχωση (αριθμό σε
προσωπικό και προσόντα αυτού) ή και ειδικότερες προδιαγραφές επάρκειας, αναλόγως
της εκτιμώμενης αξίας, του είδους, της κατηγορίας, του μεγέθους και της
πολυπλοκότητας των συμβάσεων αυτών. Στην περίπτωση που τεχνική υπηρεσία δεν
85
υφίσταται, η αναθέτουσα αρχή δεν πληροί εκ των πραγμάτων καμία προδιαγραφή
επάρκειας και ως εκ τούτου οι σχετικές διαδικασίες για συμβάσεις έργων ή μελετών
ενδιαφέροντός της, διενεργούνται μέσω προγραμματικής σύμβασης από την τεχνική
υπηρεσία του εποπτεύοντος αυτής φορέα ή της οικείας περιφέρειας ή από άλλη τεχνική
υπηρεσία του κεντρικού δημόσιου τομέα, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις των
παρ. 2 και 3 του άρθρου 44 του ν.4412/16.
Μέχρι σήμερα η απαιτούμενη Υπουργική Απόφαση δεν έχει εκδοθεί. Σε κάθε όμως
περίπτωση υφίστανται οι προϋποθέσεις της εξασφάλισης διαχειριστικής ικανότητας
των δυνητικών δικαιούχων για την Προγραμματική Περίοδο 2014-2020 προκειμένου
να διαχειριστούν συγχρηματοδοτούμενα έργα. Σε αντίθετη περίπτωση που η
αναθέτουσα αρχή δεν πληροί αυτές τις προδιαγραφές επάρκειας, οι διαδικασίες
ανάθεσης ή εποπτείας ή και επίβλεψης των δημοσίων συμβάσεων έργων ή μελετών
αρμοδιότητας της, δύνανται να διενεργούνται, με προγραμματική σύμβαση, από την
τεχνική υπηρεσία του εποπτεύοντος, την αναθέτουσα αρχή φορέα ή της οικείας
περιφέρειας ή από άλλη τεχνική υπηρεσία φορέων του κεντρικού δημόσιου τομέα.
4.2.1. Τεχνική Επάρκεια Δήμων
Με τον ν.4555/2018 διατίθενται εργαλεία προς υποβοήθηση των Δήμων που δεν έχουν
τεχνική επάρκεια για την υλοποίηση μελετών και έργων. Πιο συγκεκριμένα
 Δήμοι που σε γενικές γραμμές δεν διαθέτουν τεχνική επάρκεια σύμφωνα με το
άρθρο 44 του ν. 4412/2016 (Α΄ 147) μπορούν, να αναθέτουν στην ΜΟΔ ΑΕ
(Μονάδα Οργάνωσης της Διαχείρισης Αναπτυξιακών Προγραμμάτων) την
παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών στις διαδικασίες εκπόνησης, ανάθεσης και
επίβλεψης μελετών και στην ωρίμανση ή δημοπράτηση έργων.
 Για τη μελέτη και εκτέλεση έργων και προγραμμάτων ανάπτυξης μιας
περιοχής, καθώς και για την παροχή υπηρεσιών και την υλοποίηση προμηθειών
κάθε είδους, οι δήμοι, οι περιφέρειες, κτλ., μπορούν συνάπτουν
προγραμματικές συμβάσεις με το Δημόσιο ή με την Εγνατία Οδό Α.Ε. ή με τη
Μ.Ο.Δ. Α.Ε. ή με Ε.Τ.Α.Δ. ή με το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων ή
μεταξύ τους ή και με νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δημοσίου δικαίου ή με τους
φορείς των παραγράφων 1, 2, 3, 4 και 5 του άρθρου 12 του ν. 4412/2016 147),
86
μεμονωμένα ή από κοινού.
 Η Ε.Ε.Τ.Α.Α. Α.Ε. (Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης)
δύναται με προγραμματική σύμβαση που συνάπτεται μεταξύ αυτής και δήμου,
ο οποίος γενικά δεν έχει τεχνική επάρκεια …, να αναλαμβάνει τη διεξαγωγή
της διαδικασίας σύναψης, εποπτείας επίβλεψης δημοσίων συμβάσεων μελετών
του δήμου αυτού.
4.3. Υποχρεώσεις Συγκρότησης και Τήρησης φακέλου Δημόσιας Σύμβασης

Έργου και Μελέτης
Για την εκπλήρωση της υποχρέωσης καταγραφής της προόδου της διεξαγωγής όλων
των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων (είτε αυτές πραγματοποιούνται με
ηλεκτρονικά μέσα είτε όχι) η αναθέτουσα αρχή συντάσσει και σε ηλεκτρονική μορφή
ειδικό «Φάκελο Δημόσιας Σύμβασης».
Ο Φάκελος Δημόσιας Σύμβασης συμπληρώνεται και επικαιροποιείται σε όλα τα
επιμέρους στάδια σύναψης της σύμβασης και περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον
αναφερόμενα στο άρθρο 48 του ν.4412/16.
4.4. Προκαταρκτικές Διαβουλεύσεις της Αγοράς
Πριν από την έναρξη μίας διαδικασίας σύναψης σύμβασης, οι αναθέτουσες αρχές
μπορούν να διεξάγουν διαβουλεύσεις με την αγορά, προκειμένου να προετοιμάσουν τη
διαδικασία σύναψης σύμβασης και να ενημερώνουν τους οικονομικούς φoρείς για τα
σχέδια και τις απαιτήσεις τους όσον αφορά τις συμβάσεις.
Οι διαβουλεύσεις διεξάγονται βάσει ειδικής πρόσκλησης για ανοιχτή, μη δεσμευτική
συμμετοχή των ενδιαφερόμενων οικονομικών φορέων, που αναρτάται στο
Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. και στην ιστοσελίδα της αναθέτουσας αρχής και κατά την κρίση της
αναθέτουσας αρχής, μέσω του έντυπου ή ηλεκτρονικού τύπου.
Η πρόσκληση αναφέρει τα στοιχεία της αναθέτουσας αρχής, το αντικείμενο της
σύμβασης, τον τρόπο και την προθεσμία υποβολής παρατηρήσεων. Στην πρόσκληση
επισυνάπτεται περιγραφικό έγγραφο, στο οποίο περιλαμβάνεται κάθε άλλο
πληροφοριακό στοιχείο σχετικά με τη σύμβαση που πρόκειται να συναφθεί.
87
Η διαδικασία διαβούλευσης διεξάγεται κατά τα οριζόμενα στα άρθρα 22, 36 και 37
διαρκεί τουλάχιστον δεκαπέντε (15) ημέρες και δεν μπορεί να υπερβαίνει τις εξήντα
(60) ημέρες από την ανάρτηση της σχετικής ανακοίνωσης ή από την αποστολή της
σχετικής πρόσκλησης. Η προθεσμία αυτή μπορεί να παρατείνεται, ιδίως σε
περιπτώσεις συμβάσεων μείζονος οικονομικής αξίας ή με ιδιαίτερα σύνθετο
αντικείμενο.
Μετά τη λήξη της προθεσμίας που τάσσεται στην πρόσκληση για την ολοκλήρωση της
διαβούλευσης, η αναθέτουσα αρχή συγκεντρώνει, αναρτά στην ιστοσελίδα της και
επεξεργάζεται τις παρατηρήσεις που υποβλήθηκαν.
4.4.1. Παράδειγμα Διαβούλευσης Τεχνικής Υπηρεσίας
Βλέπε την τεχνική υπηρεσία «ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΤΑΚΤΟΠΟΙΗΣΗ ΑΚΙΝΗΤΗΣ

ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ» με κωδικό 19DIAB000005990.
4.5. Επάρκεια προϋπολογισμού, ωριμότητα , μελέτες
Οι Αναθέτουσες Αρχές / Φορείς πριν τη δημοπράτηση των Έργου πρέπει να έχουν

προβεί στην Ωρίμανση αυτών. Με τον όρο Φάση ωρίμανσης ενός έργου εννοούμε την
συνολική περίοδο προπαρασκευής, που καλύπτει χρονικά όλο το φάσμα σχεδιασμού,
μελετών, ερευνών, αδειοδοτήσεων κτλ. Η Ωρίμανση αποτελεί μία πολύπλοκη και
χρονοβόρα διαδικασία και ξεκινάει ξεκινά από την «αίτηση» - απόφαση για την
κατασκευή του (Γενικός προγραμματισμός) και καταλήγει στη διαδικασία της
δημοπράτησης.
Ως τα συνηθέστερα αίτια, προβλήματα και δυσλειτουργίες που παρατηρούνται κατά τη
διαδικασία της Ωρίμανσης θα μπορούσαν να καταγραφούν
 Η άγνοια, συχνά, της αλληλουχίας ενεργειών στη διαδικασία αδειοδότησης από
τις υπηρεσίες
 Οι χρονοβόρες και πολύπλοκες διαδικασίες αδειοδοτήσεων, με εμπλοκή
πολλών φορέων και ανυπαρξία χρονικού ορίου ανταπόκρισης
 Έλλειψη αποτελεσματικού συντονισμού των διαδικασιών ωρίμανσης έργων
και έλλειψη ύπαρξης κεντρικού συντονιστικού οργάνου όλων των
88
εμπλεκομένων αδειοδοτούντων φορέων και Υπηρεσιών (Κτηματικές
Υπηρεσίες για απόδοση γης, αιγιαλού, καθορισμός ρεμάτων, Υπηρεσιών
έγκρισης ανανέωσης περιβαλλοντικών όρων, Δασαρχεία και Δ/νσεις Δασών
για αποχαρακτηρισμό δασικών εκτάσεων κλπ.)
 Προβλήματα χρηματοδότησης μελετών σε χρόνους που να επιτρέπουν τη -
χωρίς πίεση και περιορισμούς - υλοποίηση του συνόλου των απαιτουμένων
τεχνικών μελετών και υποστηρικτικών ερευνών
 Πλημμελής εφαρμογή των εγκυκλίων σχετικά με την αλληλουχία εκπόνησης
των επιμέρους μελετών των έργων
 Χρονοβόρες και πολύπλοκες διαδικασίες απαλλοτριώσεων.
Σχετικά με την ωριμότητα του προς δημοπράτηση Έργου, την επάρκεια
προϋπολογισμού κλπ. στον ν.4412/2016 εισάγονται νέες διατάξεις.
Αυτές εκτίθενται αναλυτικά στο Άρθρο 49 “Επάρκεια προϋπολογισμού, ωριμότητα,
μελέτες” όπου αναφέρεται ότι :
Στοιχεία της ωριμότητας της σύμβασης αποτελούν ιδίως:
α) η πλήρωση των προϋποθέσεων που τίθενται από ειδικές νομοθετικές διατάξεις για
την έναρξη της διαδικασίας σύναψης της σύμβασης (π.χ. εκπόνηση μελετών, ε-
ξασφάλιση χρηματοδότησης, συντέλεση απαλλοτριώσεων, μετακινήσεως δικτύων
Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας, εκπόνηση μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων,
άρση εμποδίων λόγω αρχαιολογικών ευρημάτων, λοιπές σχετικές αδειοδοτήσεις).
β) η νομιμότητα και πληρότητα των σχετικών εγγράφων της σύμβασης και
γ) η δυνατότητα των ενδιαφερόμενων οικονομικών φορέων να διαμορφώσουν, κατά
την αντίστοιχη διαδικασία σύναψης, βάσιμες και ρεαλιστικές προσφορές, με βάση τα
χορηγούμενα από την αναθέτουσα αρχή στοιχεία.
2. Ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις έργων και μελετών, πέραν των ανωτέρω, ισχύουν
και τα ακόλουθα:
α) H ένταξη του έργου στον προγραμματικό σχεδιασμό του φορέα
β) Η αρμόδια αρχή ή υπηρεσία - προκειμένου να εξασφαλιστεί η ωριμότητα των έργων
και να διασφαλιστεί η ταχύτερη και απρόσκοπτη εκτέλεσή του - δύναται, εφόσον
κρίνει ότι είναι προς το συμφέρον του έργου, πριν από την εκκίνηση της διαδικασίας
σύναψης της δημόσιας σύμβασης του κυρίως έργου, να προχωρήσει στη διαδικασία
σύναψης δημόσιας σύμβασης για την εκτέλεση του συνόλου ή μέρους των πρόδρομων
89
εργασιών του, ως αυτοτελούς έργου, το οποίο είναι ανεξάρτητο από το κυρίως έργο και
δεν αποτελεί τμήμα αυτού.
Πρόδρομες είναι οι εργασίες, οι οποίες, ως σύνολο, αποσκοπούν στη διασφάλιση
ελεύθερων των χώρων εκτέλεσης του κυρίως έργου, των χώρων απόληψης και
απόθεσης υλικών, της προσβασιμότητας του έργου και της άρσης κάθε
πραγματικού ή νομικού εμποδίου για την ταχεία και ομαλή εκτέλεσή του.
Ως πρόδρομες εργασίες νοούνται ιδίως
 οι αναγκαίες προσωρινές εργασίες,
 οι εργασίες διαμόρφωσης χώρων, οδών πρόσβασης και εξυπηρέτησης του
έργου, λατομείων, δανειοθαλάμων και αποθεσιοθαλάμων,
 παντός είδους έρευνες και αδειοδοτήσεις,
 οι πρόσθετες γεωτρήσεις,
 οι απαιτούμενες γεωτεχνικές, γεωλογικές, περιβαλλοντικές, τεχνικές και
 οι αρχαιολογικές έρευνες και εργασίες
 οι απαιτούμενες μετακινήσεις των δικτύων των Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας,
 καθώς και κάθε άλλη εργασία ή έρευνα που αποσκοπεί στην εξασφάλιση της
ωριμότητας του κυρίως έργου.
γ) Απαιτείται η έγκριση περιβαλλοντικών όρων για την εκτέλεση νέων έργων ή
δραστηριοτήτων ή μετεγκατάστασης υφισταμένων έργων σε σχέση με τη φύση, το
μέγεθος ή την έκτασή τους.
δ) Η ολοκλήρωση της απαιτούμενης διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης,
σύμφωνα με την σχετική νομοθεσία αποτελεί την προϋπόθεση για την εκκίνηση της
διαδικασίας σύναψης δημόσιας σύμβασης έργου
ε) Στην εκτιμώμενη αξία του έργου περιλαμβάνονται υποχρεωτικά αντίστοιχα
κονδύλια για την υλοποίηση όλων των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων.
στ) Ο προβλεπόμενος στα έγγραφα της σύμβασης χρόνος περαίωσης του έργου πρέπει
να έχει προκύψει από κατάλληλη χρονική ανάλυση.
Με την με αρ. Εγκυκλίου 11/2018 ΔΝΣβ/854/ΦΝ466/27-11-2018 (ΑΔΑ :

6ΓΝΥ465ΧΘΞ-9ΟΒ) με θέμα «Οδηγός εκπόνησης μελετών Δημοσίων Έργων του
ν.4412/2016 (Βιβλίο I)» ορίζεται ότι οι μελέτες οδικών, λιμενικών, υδραυλικών και
90
κτιριακών έργων, προκηρύσσονται και εκπονούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του
ν.4412/2016 (Βιβλίο I) με τήρηση των διαδικασιών της εγκυκλίου αυτής. Η εγκύκλιος
αυτή καταργεί την Ε 38/2005 σε ότι αφορά νέες διακηρύξεις Δημόσιων Συμβάσεων
Μελετών. Βασική προϋπόθεση προκειμένου να δημοπρατηθεί ένα έργο είναι η έγκριση
των μελετών αυτού.
4.5.1. Παράδειγμα ενδεικτικών φάσεων, διαδικασιών και απαιτήσεων

για τις μελέτες κτιριακών έργων (σύμφωνα με την
Ε11/2018/ΥΠΥΜΕ)
4.5.1.1. Φάση 1η: Προγραμματισμός και Προετοιμασία του Φακέλου

δημόσιας σύμβασης (Φ.Δ.Σ.)
Η διαδικασία για σύναψη σύμβασης μελέτης προϋποθέτει τη δημιουργία Φακέλου
Δημόσιας Σύμβασης, με μέριμνα της αναθέτουσας αρχής. Συντάσσεται είτε απευθείας
από την Υπηρεσία είτε μέσω Σύμβασης Παροχής Υπηρεσιών. Ο Φάκελος Δημόσιας
Σύμβασης συμπληρώνεται και επικαιροποιείται σε όλα τα στάδια έγκρισης των
μελετών και ακολουθεί το έργο έως την οριστική παραλαβή του. Ο Υποφάκελος Α’,
πριν από την ημερομηνία διεξαγωγής του διαγωνισμού, περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία
της παραγράφου 8.Α του άρθρου 45 του Ν.4412/2016, μεταξύ των οποίων:
1.1. Το Τεύχος Τεχνικών δεδομένων του έργου, στο οποίο θα περιλαμβάνονται

ενδεικτικά και όχι περιοριστικά :
α. Ιστορικό και τυχόν προσχέδια ή προκαταρτική μελέτη του κτιριακού έργου.
β. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς της έκτασης του έργου
γ. Η εξασφάλιση των απαιτούμενων όρων για τη χωροθέτηση και τη δόμηση σύμφωνα
με την ισχύουσα νομοθεσία (Ν.Ο.Κ., Κτιριοδομικός Κανονισμός, Κανονισμοί Ειδικών
Κτιριακών έργων κλπ).
δ. Οι τοπικές συνθήκες και η σεισμικότητα της περιοχής του έργου.
ε. Ο προσδιορισμός των προσπελάσεων στο έργο κατά τη κατασκευή και τη λειτουργία
του
ζ. Η τοπογραφική αποτύπωση του οικοπέδου και γενικά της ευρύτερης έκτασης του
έργου, μαζί με τυχόν υφιστάμενες εγκαταστάσεις.
91
η. Το κτιριολογικό πρόγραμμα.
θ. Στην περίπτωση που έχουν εκπονηθεί ήδη ορισμένες από τις απαιτούμενες μελέτες,
αναφέρεται το είδος και η κατηγορία τους, το στάδιο εκπόνησής τους, μαζί με την
απόφαση έγκρισής τους και τις σχετικές γνωμοδοτήσεις αρμοδίων οργάνων.
ι. Πληροφορίες για γεωλογικά στοιχεία της έκτασης του έργου.
1.2. Η τεκμηρίωση της σκοπιμότητας του έργου.

Σε ειδικές περιπτώσεις (έργα με μερική ή ολική αυτοχρηματοδότηση, κ.λπ.)
ενδείκνυται η εκπόνηση οικονομοτεχνικής μελέτης, η οποία θα εντάσσεται στις
υποστηρικτικές μελέτες.
1.3. Το πρόγραμμα απαιτούμενων μελετών και υπηρεσιών

Προσδιορίζονται οι κατ’ αρχήν υποστηρικτικές μελέτες και υπηρεσίες που θα
απαιτηθούν, όταν δεν είναι εφικτό να εκπονηθούν ή να παρασχεθούν από τον κύριο του
έργου. Τέτοιες μελέτες μπορεί να είναι ενδεικτικά:
 Γεωτεχνική έκθεση, γεωτεχνικές έρευνες, αξιολόγηση – προτάσεις.
 Το πλήρες Κτιριολογικό Πρόγραμμα.
 Μελέτη Περιβαλλοντικών απαιτήσεων ΜΠΕ (ανάλογα με την Κατηγορία
Α1,Α2,Β σύμφωνα με το ν4014/2011, γνωμοδοτήσεις, εγκρίσεις)
Επισημαίνεται ότι με το κτιριολογικό πρόγραμμα, προσδιορίζονται και οι ιδιαίτερα
απαιτούμενες μελέτες και υπηρεσίες για την ολοκλήρωση του έργου.
1.4. Η εκτιμώμενη δαπάνη έργου και μελετών.

 Ακολουθεί εκτίμηση του κόστους του έργου, τόσο από ανάλογα έργα με
επικαιροποίηση του τελικού προϋπολογισμού τους, όσο και μετά από ποσοτική
ενδεικτική εκτίμηση.
 Προσδιορίζονται οι προεκτιμώμενες αμοιβές μελετών – ερευνών και
υπηρεσιών, μετά από προσδιορισμό του φυσικού αντικειμένου (εμβαδόν
κτιρίου για κάθε χρήση και εκτίμηση λοιπών συναφών έργων).
1.5. Έγκριση τευχών διακήρυξης μελετών.

Για τη διεξαγωγή του διαγωνισμού η Αναθέτουσα Αρχή εγκρίνει τα αντίστοιχα Τεύχη
92
Δημοπράτησης, που περιλαμβάνουν το Φάκελο Δημόσιας Σύμβασης, την Διακήρυξη
και τη Συγγραφή Υποχρεώσεων. Προϋπόθεση για την έναρξη της διαδικασίας
ανάθεσης του σταδίου της οριστικής μελέτης είτε μεμονωμένα είτε με άλλα στάδια
μελετών είναι η ένταξη του έργου στον προγραμματικό σχεδιασμό του φορέα.
1.6. Διακήρυξη μελέτης - Αξιολόγηση μελετητών - Υπογραφή σύμβασης

Ακολουθούν οι διαδικασίες:
 Διακήρυξης της μελέτης (αποστολή για δημοσίευση στην εφημερίδα της ΕΕ,
δημοσίευση σε Εθνικό επίπεδο), αξιολόγηση των ενδιαφερομένων μελετητών.
 Έκδοση της απόφασης ανάθεσης, αποστολή και ολοκλήρωση των διαδικασιών
προσυμβατικού ελέγχου εφόσον απαιτείται.
 Υπογραφή της σύμβασης εκπόνησης της μελέτης (άρθρο 105 και 182 του Ν.
4412/2016).
4.5.1.2. Φάση 2η: Λειτουργικός Σχεδιασμός / Προμελέτη (Ενδεικτική

καταγραφή)
Περιλαμβάνει τις ακόλουθες επί μέρους κύριες και υποστηρικτικές μελέτες με τα
αντίστοιχα στάδια και διαδικασίες:
2.1. Υποβολή Προγράμματος Ποιότητας Μελέτης (Π.Π.Μ.)

Υποβάλλεται το Πρόγραμμα Ποιότητας Μελέτης (Π.Π.Μ.), εφόσον απαιτείται
σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, ή έχει κριθεί σκόπιμη και περιλαμβάνεται στο
Φάκελο Δημόσιας Σύμβασης. Ελέγχεται και εγκρίνεται από την Διευθύνουσα
Υπηρεσία.
2.2. Ενημέρωση και συμπλήρωση τοπογραφικών υποβάθρων και των αντίστοιχων

σχεδίων υφιστάμενων δικτύων Ο.Κ.Ω. Αποτύπωση και καταγραφή επηρεαζόμενων
γειτονικών κατασκευών. Εκτέλεση γεωλογικών, γεωτεχνικών κ.λπ. ερευνών
2.3. Προμελέτες κτιριακού έργου

2.3α Αρχιτεκτονική Προμελέτη
93
Περιλαμβάνει τουλάχιστον:
 Έκθεση που περιέχει την ανάλυση του προγράμματος του έργου, με τα
τοπογραφικά, εδαφολογικά και κλιματολογικά δεδομένα με όλες τις τυχόν
δεσμεύσεις τις οποίες επιβάλλει.
 Την εκπόνηση προσχεδίων αρχιτεκτονικής λύσης.
 Την γενική Τεχνική Περιγραφή και έκθεση αιτιολόγησης της λύσης.
 Προσεγγιστικό προϋπολογισμό.
2.3β Στατική Προμελέτη, σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές.
2.3γ Προμελέτες εγκαταστάσεων, σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές.
2.3δ.Προμελέτες των λοιπών έργων που τυχόν απαιτούνται.
2.4. Προκαταρκτικός Προσδιορισμός Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων (ΠΠΠΑ)

 Σύνταξη ΠΠΠΑ (ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ σύμφωνα με ν.4024/2011).
 Διαβίβαση της ΠΠΠΑ μετά του αντίστοιχου φακέλου στους συναρμόδιους
φορείς για γνωμοδότηση.
 Έκδοση γνωμοδότησης επί της ΠΠΠΑ.
2.5. Μετά από Γνωμοδότηση του αρμόδιου Τεχνικού Συμβουλίου, εγκρίνονται οι

Προμελέτες του αναδόχου και όλες οι προαναφερόμενες υποστηρικτικές μελέτες του
αναδόχου.
4.5.1.3. Φάση 3η: Γεωμετρικός Σχεδιασμός/Οριστική Μελέτη

3.1.Εκπόνηση Οριστικών μελετών.
3.1α Αρχιτεκτονική Οριστική μελέτη, σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές. 3.1β
Στατική Οριστική Μελέτη, σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές.
3.1γ Οριστικές Μελέτες εγκαταστάσεων σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές.
3.2. Μελέτες Σ.Α.Υ. και Φ.Α.Υ.
3.3. Στο στάδιο αυτό θα εκπονούνται και όλες οι ειδικές οριστικές μελέτες που
απαιτούνται. Ως ειδικές μελέτες νοούνται μελέτες περιβάλλοντος χώρου του
94
οικοπέδου, προσπελάσεις, διαμόρφωσης τοπίου, πρασίνου και γενικά ειδικές μελέτες
ανάλογα με τη χρήση του κτιρίου.
3.4..Εφόσον απαιτούνται απαλλοτριώσεις, θα συντάσσονται Κτηματολόγιο και

Πράξεις αναλογισμού.
3.5..Οριστική Γεωλογική μελέτη (και Υδρογεωλογική εφόσον απαιτείται).
3.6..Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) και έκδοση Απόφασης

Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ).
3.7..Σύνταξη φακέλου πολεοδομικής άδειας.
3.8.Έγκριση των μελετών.
3.9.Έκδοση οικοδομικής άδειας.

Ακολουθούν ενέργειες των αρμόδιων Υπηρεσιών που σχετίζονται με την ωριμότητα
του έργου προς υλοποίηση.
(Α) Διαδικασίες απόκτησης ζώνης κατάληψης έργων (απαλλοτριώσεις).
(Β) Διαδικασίες σύνταξης τευχών διακήρυξης για την υλοποίηση του έργου
(Γ) Έλεγχος διαφοροποίησης του σχεδιασμού της περιβαλλοντικής αδειοδότησης
έργων μετά και την εκπόνηση των ανωτέρω σταδίων μελετών και την έκδοση της
οικοδομικής άδειας (Τροποποίηση ΑΕΠΟ ή Φάκελος Συμμόρφωσης Τελικού
Σχεδιασμού (άρθρα 6 και 7 του Ν.4014/11).
Στο Στάδιο αυτό είναι δυνατόν να ξεκινήσουν οι διαδικασίες σύνταξης των
μελετών που αφορούν πρόδρομες εργασίες, σύμφωνα με την παράγραφο 2.β του
Άρθρου 49 του Ν.4412/2016 εφόσον περιλαμβάνονται στη σύμβαση, ή η
προώθηση της διαδικασίας ανάθεσης αυτών.
4.5.1.4. Φάση 4η:Κατασκευαστικός Σχεδιασμός / Μελέτη Εφαρμογής

Εκπονείται σύμφωνα με τις προδιαγραφές που ισχύουν και προσδιορίζει επακριβώς το
προς κατασκευή αντικείμενο, αν έχει αποφασίσει σχετικά ο κύριος του έργου.
95
Η μελέτη εφαρμογής εν γένει περιλαμβάνει σύνταξη πλήρων σχεδίων κατασκευής
και σχεδίων λεπτομερειών, πινάκων υλικών, τεχνική περιγραφή εργασιών με ανάλυση
μεθόδων και υλικών κατασκευής, κλπ.
4.1 Αρχιτεκτονική Μελέτη Εφαρμογής, σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές
4.2 Στατική Μελέτη Εφαρμογής, σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές
4.3 Μελέτη Εφαρμογής Εγκαταστάσεων, σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές
Σημειώσεις: Η παραπάνω ενδεικτική διαδικασία και αλληλουχία των επί μέρους

σταδίων αφορά σε κτιριακά έργα αφορούν μεγάλης σημασίας και πολυπλοκότητας
έργα. Για έργα απλούστερα και μικρότερης σημασίας (π.χ. μικρά κτίρια, εργασίες
επισκευών συντήρησης μικρής κλίμακας κλπ), είναι δυνατή η παράλειψη επί μέρους
σταδίων, σύμφωνα πάντα με τους όρους της διακήρυξης της μελέτης.
4.5.2. Παράδειγμα έλλειψης ωριμότητας έργου
Παρά τις ριζικές αλλαγές που είχαν συντελεστεί από ετών στον τομέα της διακίνησης
και αποθήκευσης εμπορευμάτων, λόγω τεχνολογικών εξελίξεων η αναθέτουσα αρχή
αποφάσισε την ιδιαιτέρως δυσχερή αποκατάσταση-ενίσχυση παλαιάς προεντεταμένης
αποθήκης ανατρέποντας παλαιότερη τεκμηριωμένη απόφασή του για την κατεδάφισή
της. Όμως το εν λόγω έργο της επισκευής δημοπρατήθηκε με εικονικά στοιχεία
εργασιών και ποσοτήτων χωρίς προσδιορισμένο εκτελεστέο αντικείμενο δεδομένου
ότι, δεν είχε εκπονηθεί η απαραίτητη μελέτη επισκευής – ενίσχυσης, αλλά ούτε και το
σύστημα δημοπράτησης που εφαρμόστηκε προέβλεπε ή επέτρεπε την δυνατότητα
εκπόνησης της εν λόγω μελέτης από τον Ανάδοχο του έργου.
Για την έναρξη της διαδικασίας ενός διαγωνισμού απαιτείται η ύπαρξη μελέτης,
αρμοδίως εγκεκριμένης σύμφωνα με τον ν.4412/2016 και επικαιροποιημένης με
πρόσφατα στοιχεία καθώς και ωριμότητα κατασκευής και η οποία θα περιλαμβάνει
ΦΑΥ – ΣΑΥ και Πρόγραμμα Ποιότητας.
Η αναθέτουσα αρχή φέρει την ευθύνη μέσω των αρμοδίων οργάνων της για τον έλεγχο
της νομιμότητας και της πληρότητας των τευχών δημοπράτησης του έργου.
96
Η συνέπεια της έλλειψης ωριμότητας του έργου είχε ως αποτέλεσμα την μη υλοποίηση
του καθόσον, αν και ανατέθηκε η σύμβαση ανετράπη το φυσικό αντικείμενο του
έργου.
4.5.3. Μελέτη περίπτωσης συνήθους αστοχίας λόγω ωριμότητας και

προθεσμιών
Δημόσιο έργο ύψους 6,248Μ Ευρώ δημοπρατήθηκε με προθεσμία υλοποίησης 14

μηνών. Η μη ορθή επιλογή προθεσμίας οδήγησε στη διάλυση της εργολαβίας μετά από
51 μήνες με δαπάνη 7,905Μ Ευρώ και με εκτέλεση του 60% του έργου.
4.6. Υποδιαίρεση Συμβάσεων σε Τμήματα
Σκοπός των οδηγιών και του νόμου για τις δημόσιες συμβάσεις είναι το άνοιγμα της
αγοράς για όλους του οικονομικούς φορείς ανεξαρτήτως μεγέθους. Οι μικρομεσαίες
επιχειρήσεις θεωρούνται γενικά η σπονδυλική στήλη της Ε.Ε. και προκειμένου να
αξιοποιηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο το δυναμικό τους για τους σκοπούς της
δημιουργίας θέσεων απασχόλησης, της ανάπτυξης και της καινοτομίας, πρέπει να
διευκολυνθεί η πρόσβαση αυτών στις αγορές δημόσιων συμβάσεων. Προς τούτο και
για να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός και η διευκόλυνση των ΜΜΕ οι αναθέτουσες αρχές
θα πρέπει ιδίως να ενθαρρύνονται να υποδιαιρούν τις μεγάλες συμβάσεις σε παρτίδες.
Προβλέπεται λοιπόν η υποδιαίρεση των συμβάσεων, υπό προϋποθέσεις :
 Δυνατότητα των αναθετουσών αρχών να αναθέτουν μια σύμβαση υπό μορφή
χωριστών τμημάτων
 Τεκμηρίωση της απόφασής τους δηλαδή οι αναθέτουσες αρχές να αναφέρουν
τους λόγους της απόφασής τους η οποία θα περιλαμβάνεται στα έγγραφα της
σύμβασης
4.6.1. Μέθοδοι υποδιαίρεσης
Η υποδιαίρεση θα μπορούσε να γίνεται είτε σε ποσοτική βάση, ώστε το μέγεθος των

επιμέρους συμβάσεων να αντιστοιχεί καλύτερα στις δυνατότητες των ΜΜΕ, είτε σε
ποιοτική βάση, αναλόγως του είδους και των διαθέσιμων εξειδικεύσεων, ώστε να
97
προσαρμόζεται καλύτερα το περιεχόμενο των επιμέρους συμβάσεων στους
εξειδικευμένους τομείς των ΜΜΕ ή σύμφωνα με τις διαδοχικές φάσεις των σχεδίων[
5].
Πρόσθετα εύκολος τρόπος υποδιαίρεσης των συμβάσεων έργων είναι η γεωγραφική
διάκριση των συμβάσεων ώστε να υπάρχει πλήρης ανεξαρτησία των έργων (χωρική
τοποθέτηση), με την ταυτόχρονη έναρξη της διαδικασίας των περισσοτέρων
συμβάσεων, τις παρόμοιες μελέτες και περίπου ίδια χρονική διάρκεια της κατασκευής
τους.
Το μέγεθος και το αντικείμενο των παρτίδων θα πρέπει να καθορίζεται ελεύθερα από
την αναθέτουσα αρχή βάσει οιουδήποτε σκεπτικού κρίνει πρόσφορο και σε κάθε
περίπτωση σύμφωνα με τους σχετικούς κανόνες για τον υπολογισμό της εκτιμώμενης
αξίας της σύμβασης.
4.6.2. Διάκριση υποδιαίρεσης- κατάτμησης
Η περίπτωση της υποδιαίρεσης της ενιαίας δημόσιας σύμβασης σε τμήματα

διακρίνεται από την κατάτμηση της δημόσιας σύμβασης σε πλείονες μικρότερες
συμβάσεις με σκοπό την καταστρατήγηση της σχετικής νομοθεσίας [ 5].
Η κατάτμηση μιας δημόσιας σύμβασης δεν έχει κατ’ αρχήν βεβαιότητα ή λογική
συνέπεια την ακυρότητα της διαγωνιστικής διαδικασίας ανάθεσης των τμημάτων της
σύμβασης.
Ζήτημα ακυρότητας τίθεται μόνο εφόσον εξαιτίας της κατάτμησης δεν
εφαρμόσθηκαν διατάξεις της νομοθεσίας που έπρεπε να εφαρμοσθούν για το σύνολο
της σύμβασης, όπως π.χ. κανόνες δημοσιότητας ή πρόσθετου ελέγχου. Δηλαδή οι
δυνάμενοι λόγοι ακύρωσης οφείλονται π.χ. στην περίπτωση που συνέπεια της
κατάτμησης για κάθε ένα από τα τμήματα της σύμβασης δεν εφαρμόστηκαν οι
απαιτήσεις της νομοθεσίας για τη δημοσιότητα ή δεν υπερέβαιναν το όριο του
προσυμβατικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου οπότε και αυτές δεν υποβλήθηκαν
σε προσυμβατικό έλεγχο.
Επισημαίνεται ότι από τα συχνά σφάλματα στις δημόσιες συμβάσεις γενικότερα είναι η
ανάθεση δύο ή περισσοτέρων συμβάσεων για παρεμφερή υλικά, υπηρεσίες μελέτες,
έργα εντός του ίδιου έτους, χωρίς προφανή λόγο που να δικαιολογεί τη χωριστή
98
ανάθεση, με συνέπεια να ακολουθούνται λιγότερο ανταγωνιστικές διαδικασίες [ 4].
Κατά τα λοιπά, η υποδιαίρεση μιας δημόσιας σύμβασης σε τμήματα δεν επηρεάζει
ουδόλως τις νόμιμες διατυπώσεις δημοσιότητας που απαιτούνται και προβλέπονται,
αναλόγως του συνολικού ποσού της κάθε σύμβασης.
4.6.3. Παράδειγμα υποδιαίρεσης σε τμήματα
1. Εάν η αναθέτουσα αρχή έχει να κατασκευάσει ένα κτηριακό έργο με δύο πτέρυγες
δύναται να συνάψει δύο συμβάσεις οι οποίες θα οδηγούν σε υλοποίηση εκάστης
πτέρυγας διακριτού λειτουργικού συνόλου ξεχωριστά.
2. Εάν η αναθέτουσα αρχή πρέπει να βάψει ένα κτίριο με 10 δωμάτια, δεν μπορεί να
διαιρέσει τη σύμβαση σε 10 συμβάσεις ή λιγότερες (π.χ. 6) και να τις αναθέσει χωρίς
διαγωνισμό. Όλες οι εν λόγω υπηρεσίες/αγαθά ή έργα πρέπει να «ομαδοποιηθούν»
ώστε να αποτελέσουν ένα λειτουργικό σύνολο. Κατά συνέπεια, σε αυτό το
παράδειγμα, η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης πρέπει να ισούται με τη συνολική αξία
των 10 συμβάσεων. Η συνολική αξία καθορίζει αν μια προσφορά πρέπει ή όχι να
συμμορφώνεται με την οδηγία 2014/24/ΕΕ και το ν.4412/16.
3. Εάν η αναθέτουσα αρχή έχει να επισκευάσει φθορές οδοστρωμάτων, ή να
υλοποιήσει κυκλοφοριακές σημάνσεις και διαγραμμίσεις σε μία περιφέρεια δύναται
να συνάψει δημόσιες συμβάσεις ανά διακριτές χωρικές ενότητες λαμβάνοντας υπόψη
για κάθε μία από αυτές στην δημοπράτηση την συνολική εκτιμώμενη αξία.
4.6.4. Παραδείγματα τεχνητής κατάτμησης ή «σαλαμοποίησης»
1. Από τον έλεγχο ενός σχεδίου για τη σύναψη σύμβασης έργου με σκοπό την
κατασκευή δημόσιου κτιρίου αποκαλύφθηκε η ύπαρξη πολλών παρτίδων της
σύμβασης που περιελάμβαναν ποσά κατά ελάχιστο βαθμό χαμηλότερα του ορίου της
οδηγίας, χωρίς σαφή τεχνική αιτιολόγηση. Όλες αυτές οι παρτίδες είχαν αποτελέσει
αντικείμενο διαδικασίας υποβολής προσφορών σε τοπικό επίπεδο, χωρίς να ληφθεί
υπόψη το συνολικό ποσό των παρτίδων το οποίο υπερέβαινε κατά πολύ το κατώτατο
όριο.
2. Οι εργασίες ενός έργου διαιρέθηκαν τεχνητά, αφενός, σε μία σύμβαση που
αποτέλεσε αντικείμενο διαδικασίας υποβολής προσφορών, το ποσό της οποίας ήταν
99
κατά 1% χαμηλότερο από το κατώτατο όριο της οδηγίας, και, αφετέρου, σε μία
σύμβαση για την εκτέλεση «ίδιων» έργων, η οποία εκτελέστηκε απευθείας από την
αναθέτουσα αρχή με εμφανή την πρόθεση να διασφαλιστεί ότι η αξία κάθε σύμβασης
δεν υπερβαίνει τα όρια, δηλαδή αποφεύγεται σκόπιμα η δημοσίευση της σύμβασης
στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ για το σύνολο των έργων που περιλαμβάνονται στη
σύμβαση.
4.6.5. Παραδείγματα μη νόμιμης κατάτμησης
1.Μη νόμιμα κατατμήθηκε η προμήθεια αφενός υδρομέτρων και αφετέρου διαφόρων

υλικών ύδρευσης, όπως εξαρτήματα πολυαιθυλενίου-ύδρευσης αποχέτευσης, ελαφριά
υλικά ύδρευσης, ειδικά τεμάχια ύδρευσης από χυτοσίδηρο και σωλήνες ύδρευσης
αποχέτευσης και πολυαιθυλενίου και διενεργήθηκαν ένας πρόχειρος και ένας ανοικτός
διαγωνισμός, συνολικής δαπάνης άνω των 200.000,00 ευρώ.
Όλα τα ανωτέρω υλικά είναι ομοειδή, εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
«υλικών ύδρευσης» και εκ τούτου, αποτελούν τμήματα ενός ενιαίου αντικειμένου, η
οικονομική αξία του οποίου υπερβαίνει το χρηματικό όριο υπαγωγής στον
προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Επομένως, αφού η σύμβαση συνήφθη χωρίς να ελεγχθεί προσυμβατικά, είναι
αυτοδικαίως άκυρη. (7/2015 Πράξη Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο
VII Τμήμα)
2. Μη νόμιμες οι δαπάνες που αφορούν την εξόφληση του 1ου και τελικού
λογαριασμού των έργων για την περίφραξη και διαμόρφωση χώρων ιερού ναού Δήμου,
καθόσον: α) …..και β) μη νομίμως οι σχετικές εργασίες επιμερίσθηκαν και ανατέθηκαν
απευθείας, με βάση το ύψος της δαπάνης που προέκυψε από την εν λόγω κατάτμηση,
χωρίς να διενεργηθεί διαγωνισμός, αφού η συνολική τους δαπάνη, όπως αυτή
προκύπτει από το σύνολο της οφειλόμενης στον ανάδοχο αμοιβής, υπερέβαινε το όριο
των 10.271,46 ευρώ, μέχρι το οποίο είναι, κατά νόμο, επιτρεπτή η απευθείας ανάθεση
δημοσίων έργων για Δήμους (απόφαση Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ
Δ17α/7/96/Φ.Ν.294/1992, ΦΕΚ Β΄547)
(Πράξη Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο VII Τμήμα 80/2012)
Μη νόμιμες οι δαπάνες που αφορούν την εξόφληση του 1ου λογαριασμού έργων για
100
κατασκευή φρεατίων υδροσυλλογής σε Δήμο, διότι: α) τα έργα που εκτελέστηκαν δεν
είναι χωριστά και αυτοτελή, αλλά αποτελούν ένα ενιαίο δημοτικό έργο, δεδομένου ότι
περιλαμβάνουν τις ίδιες ακριβώς εργασίες για την κατασκευή τους, οι οποίες
εκτελούνται στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, κατά την ίδια χρονική περίοδο, β) δεν είναι
νόμιμη η κατάτμηση του ενιαίου αυτού έργου σε δύο επιμέρους έργα, δεδομένου ότι
ναι μεν ο προϋπολογισμός καθενός από αυτά δεν υπερβαίνει τα ποσά που τίθενται από
τις διατάξεις ως όρια για την απευθείας ανάθεση έργου σε εργοληπτική επιχείρηση
(10.271,46 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.), πλην όμως ο προϋπολογισμός της συνολικής τους
δαπάνης ανέρχεται στο ποσό των 20.536,70 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., που υπερβαίνει το
προαναφερόμενο όριο της απευθείας ανάθεσης δημοτικών έργων (ν. 3669/2008, ΦΕΚ
Α΄ 116/2008). Όμοιες οι 100/2012 και 182/2012 πράξεις του ιδίου ως άνω Κλιμακίου
και η 129/2012 (συγγνωστή πλάνη) πράξη του VII Τμήματος.
4.6.6. Παράδειγμα νόμιμης κατάτμησης
Νόμιμα κατατμήθηκε η προμήθεια αφενός φωτιστικών σωμάτων και βραχιόνων και

αφετέρου ηλεκτρικών λαμπτήρων, διότι δεν αποτελούν όμοια ή ομοειδή αγαθά,
καθόσον, συντείνουν μεν στην επίτευξη ενός κοινού σκοπού, δηλαδή στο φωτισμό της
πόλης, πλην όμως, δεν εντάσσονται σε μια ευρύτερη κοινή κατηγορία (γένους) ειδών,
ούτε πολύ περισσότερο ταυτίζονται οι τεχνικές προδιαγραφές τους.
Ο προμηθευτής ηλεκτρικών λαμπτήρων δεν είναι υποχρεωτικό σύμφωνα με τις
συναλλακτικές αντιλήψεις, ότι πρέπει να διαθέτει και να εμπορεύεται και τα φωτιστικά
σώματα επί των οποίων εφαρμόζουν οι λαμπτήρες αυτοί. (14/2015 Πράξη Κλιμακίου
Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο VII Τμήμα)
4.7. Αναφορά στα έγγραφα της Σύμβασης / Πρότυπα Τεύχη/Τυποποιημένα

έγγραφα
Με τον όρο “έγγραφα της σύμβασης” νοείται κάθε έγγραφο το οποίο παρουσιάζει ή
παραπέμπει η αναθέτουσα αρχή με σκοπό να περιγράψει ή να προσδιορίσει
στοιχεία της σύμβασης ή της διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένης της
προκήρυξης, της προκαταρκτικής προκήρυξης, των τεχνικών προδιαγραφών, του
περιγραφικού εγγράφου, των πληροφοριών για τις γενικές υποχρεώσεις και τυχόν
101
πρόσθετων εγγράφων. Αυτός είναι ο ορισμός που αναφέρεται στο άρθρο 2 παρ. 1
περίπτωση 13 της οδηγίας 2014/24/ΕΕ
Τα πρότυπα έγγραφα μιας σύμβασης είναι εκείνα τα οποία εκδίδονται με δεσμευτική
ισχύ δηλαδή χρησιμοποιούνται υποχρεωτικά από τις αναθέτουσες αρχές και ιδίως τα
τεύχη διακηρύξεων των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων, μελετών
και παροχής λοιπών τεχνικών και επιστημονικών υπηρεσιών και αναρτώνται στην
ιστοσελίδα της Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ. Αυτό ισχύει είτε οι διαδικασίες διενεργούνται με
ηλεκτρονικό τρόπο είτε όχι δηλ με έντυπη υποβολή.
Σημειώνεται ότι δεν πρέπει η πιο πάνω έννοια να συγχέεται με τα πρότυπα που
αναφέρονται στα έγγραφα της σύμβασης και αυτά μπορεί να είναι: Πρότυπα
διασφάλισης ποιότητας, πρότυπα περιβαλλοντικής διαχείρισης, ή πρότυπα και
πιστοποιητικά εκδιδόμενα από επίσημα ινστιτούτα ή επίσημες υπηρεσίες ελέγχου
της ποιότητας, αναγνωρισμένων ικανοτήτων, με τα οποία βεβαιώνεται η
καταλληλότητα των προϊόντων επαληθευόμενη με παραπομπές σε ορισμένες
προδιαγραφές. Σύμφωνα με το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 45020 σημειώνουμε τους
τεχνικούς ορισμούς που περιέχονται στα έγγραφα της σύμβασης ως εξής :
1.«Πρότυπο» είναι το έγγραφο που έχει καθιερωθεί με συναίνεση και έχει εγκριθεί
από έναν αναγνωρισμένο φορέα, παρέχει, για κοινή και επαναλαμβανόμενη χρήση,
κανόνες, κατευθυντήριες οδηγίες ή χαρακτηριστικά, για δραστηριότητες ή τα
αποτελέσματά τους και αποσκοπεί στην επίτευξη του βέλτιστου βαθμού τάξης σε ένα
συγκεκριμένο πλαίσιο εφαρμογής.
2.Ως αναγνωρισμένοι φορείς νοούνται οι εθνικοί οργανισμοί τυποποίησης. Κάθε
πρότυπο είναι προαιρετικής εφαρμογής, εκτός εάν νομοθετικές ή άλλες διατάξεις το
καθιστούν υποχρεωτικής εφαρμογής.
3.Ως «Τεχνική προδιαγραφή» είναι το έγγραφο που καθορίζει τις τεχνικές απαιτήσεις
που πρέπει να ικανοποιεί ένα προϊόν, μια διεργασία ή υπηρεσία.
4. Ως «Κώδικας πρακτικής» είναι το τυποποιητικό έγγραφο που περιλαμβάνει
πρακτικές ή διαδικασίες για το σχεδιασμό, την κατασκευή, την εγκατάσταση, τη
συντήρηση ή τη χρήση εξοπλισμού, κατασκευών ή προϊόντων.
5. Ως «Κανονισμός» είναι το έγγραφο που περιέχει υποχρεωτικούς νομοθετικούς
κανόνες και υιοθετείται από μια Αρχή.
102
6.Ως «Τεχνικός κανονισμός» είναι ο κανονισμός που περιέχει τεχνικές απαιτήσεις,
είτε άμεσα ή με αναφορά ή με ενσωμάτωση του περιεχομένου ενός προτύπου, μιας
τεχνικής προδιαγραφής ή ενός κώδικα πρακτικής.
Ένας τεχνικός κανονισμός μπορεί να συνοδεύεται από τεχνικές υποδείξεις που
περιγράφουν τον τρόπο συμμόρφωσης προς τις απαιτήσεις του Κανονισμού, δηλαδή
τη διαδικασία που τεκμαίρει την ικανοποίηση της απαίτησης.
4.7.1. Τυποποιημένα έντυπα για τις δημόσιες συμβάσεις
Για να διευκολυνθεί η επίσημη δημοσίευση από την ΕΕ των δεδομένων για τις
δημόσιες συμβάσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε τυποποιημένα έντυπα
σύμφωνα με τις διάφορες νομικές βάσεις της ΕΕ για τη δημοσίευση δημόσιων
συμβάσεων. Τα έντυπα αυτά αφορούν την:
Προκαταρκτική προκήρυξη, Προκήρυξη σύμβασης, Γνωστοποίηση ανάθεσης
σύμβασης, Προκήρυξη σύμβασης – υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, Περιοδική ενδεικτική
προκήρυξη – υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, Σύστημα προεπιλογής, Ανακοίνωση σχετικά
με το προφίλ αγοραστή, Προκήρυξη διαγωνισμού μελετών, Αποτελέσματα
διαγωνισμού μελετών, Προκήρυξη για τροποποιήσεις ή πρόσθετες πληροφορίες κλπ
Τα έντυπα δύνανται να αναζητηθούν στην ηλεκτρονική διεύθυνση
https://simap.ted.europa.eu/el_GR/web/simap/standard-forms-for-public-procur
ement
4.7.1.1. Κύρια σημεία εγγράφων της σύμβασης

Το σημαντικότερο έγγραφο της διαδικασίας ανάθεσης δημόσιας σύμβασης είναι το
έγγραφο τεχνικών προδιαγραφών [ 15]. Σκοπός των προδιαγραφών είναι να
παρασχεθεί στην αγορά σαφής, ακριβής και πλήρης περιγραφή των αναγκών της
αναθέτουσας αρχής, και, ως εκ τούτου, να επιτραπεί στους οικονομικούς φορείς να
προτείνουν μια λύση που θα ανταποκρίνεται σε αυτές τις ανάγκες.
Σύμφωνα με το [ 15], οι τεχνικές προδιαγραφές έργων θα πρέπει να καλύπτουν
τουλάχιστον τα ακόλουθα στοιχεία: περιγραφή τεχνικών εργασιών, τεχνική έκθεση,
πακέτο σχεδιασμού (σχέδια μελέτης, υπολογισμοί μελέτης, σχέδια εφαρμογής),
παραδοχές και κανονισμούς συμπεριλαμβανομένων των εργασιακών συνθηκών
103
(εκτροπή της κυκλοφορίας, νυχτερινές εργασίες), κατάσταση ποσοτήτων,
τιμοκατάλογο εργασιών και χρονοδιάγραμμα. Ανάλογα με τα προηγούμενα, στις
μελέτες, περιλαμβάνονται η συγγραφή υποχρεώσεων και το τεύχος τεχνικών
δεδομένων.
Στις προδιαγραφές θα πρέπει να περιγράφεται το αντικείμενο κατά τρόπο σαφή και
ουδέτερο, χωρίς κανενός είδους αναφορά σε ορισμένες εμπορικές ονομασίες ή
επιχειρήσεις που δημιουργεί διακρίσεις. Σε περίπτωση που αυτό δεν είναι εφικτό να
αποφευχθεί για αντικειμενικούς λόγους, οι αναθέτουσες αρχές θα πρέπει να
προσθέτουν πάντοτε τη φράση «ή ισοδύναμο».
Ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να δοθεί στα σημεία των διακηρύξεων που περιλαμβάνουν
τις Ελάχιστες προϋποθέσεις συμμετοχής, Τεχνικές προδιαγραφές, Απόρριψη
προσφορών, Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, Τρόπος πληρωμής.
4.7.2. Μελέτες περίπτωσης αστοχιών στα έγγραφα της σύμβασης
Π1.Η προσκομιδή στο φάκελο της προσφοράς των οριζόμενων δικαιολογητικών

πρέπει να πραγματοποιείται με τον περιγραφόμενο σε αυτή τρόπο σύμφωνα με την
αρχή της τυπικότητας η οποία διέπει τη συμπλήρωση των εντύπων και τον τρόπο
σύνταξης των προσφορών στο πλαίσιο των διαδικασιών διενέργειας δημόσιων
διαγωνισμών και η οποία αποσκοπεί στην ύπαρξη διαφάνειας, την αποφυγή του
κινδύνου αλλοίωσης των προσφορών και την ανάγκη ευχερούς σύγκρισής τους
(βλ. απόφαση ΑΕΠΠ 88/2017 σκ. 19, 26 και 31).
Π2.Ακύρωση μίας ή περισσοτέρων διατάξεων της διακήρυξης που ρυθμίζουν τις
προϋποθέσεις παραδεκτού των προσφορών ή τα κριτήρια υπολογισμού της πλέον
συμφέρουσας προσφοράς οδηγεί σε ακύρωση της διακήρυξης στο σύνολό της
βάσει των αρχών της ίσης μεταχείρισης και της διαφάνειας (βλ. αποφάσεις ΑΕΠΠ
21/2017 σκ. 25, 22/2017 σκ. 28).
Π3.Οι τεχνικές προδιαγραφές της διακήρυξης θα πρέπει να εξασφαλίζουν ισότιµη
πρόσβαση των οικονομικών φορέων στη διαδικασία σύναψης της σύμβασης και
να µην μειώνουν αδικαιολόγητα τον ανταγωνισμό ακόμη και όταν η υπό εξέταση
σύμβαση εκφεύγει του πεδίου εφαρμογής των σχετικών οδηγιών διότι το ποσό
υπολείπεται του κατώτατου ορίου (βλ. απόφαση ΑΕΠΠ 14/2017 σκ. 14).
104
Π4.Οι τεχνικές προδιαγραφές ελέγχονται ωστόσο ως προς την τήρηση της αρχής της
ίσης μεταχείρισης και της απαγόρευσης των διακρίσεων καθώς και της αρχής της
αναλογικότητας [βλ. αποφάσεις ΑΕΠΠ 7/2017 σκ. 13, 13/2017 σκ. 11, 21/2017
σκ. 20, 53/2017 σκ. 17 με ενδιαφέρουσα επισήμανση ότι απαντήσεις που έχουν
δοθεί ως διευκρίνιση όρων της διακήρυξης και δεν έχουν προσβληθεί από τους
διαγωνιζόμενους με προδικαστική προσφυγή (και, σε περίπτωση απόρριψής της,
με αίτηση ασφαλιστικών μέτρων) εντάσσονται στο κανονιστικό πλαίσιο του
διαγωνισμού, συμπληρώνοντας τους σχετικούς όρους της διακήρυξης, 26/2017
σκ. 27, 40/2017 σκ. 11, 44/2017 σκ. 17, 60/2017 σκ. 11, 80/2017 σκ. 12 με όμοια
επισήμανση σχετικά με δοθείσες απαντήσεις]
Π5.Όροι με τη διατύπωση «µε ποινή αποκλεισμού...», «µε ποινή απαραδέκτου οι
συμμετέχοντες πρέπει...» ή άλλη παρόμοια, θεωρούνται ουσιώδεις και συνεπώς
οποιαδήποτε απόκλιση της προσφοράς από αυτούς οδηγεί σε απόρριψη της. Το
ίδιο αφορά προφανώς και τη συνδρομή τεχνικών προδιαγραφών, οι οποίες
προβλέπονται σε κάθε περίπτωση από τη διακήρυξη. Περαιτέρω, γίνεται δεκτό ότι
οι τεχνικές προδιαγραφές που τίθενται ως όροι επί ποινή αποκλεισμού από τη
διακήρυξη, όπως και τα οικεία δικαιολογητικά, πρέπει να συντρέχουν κατά τον
χρόνο περαίωσης της διαδικασίας παραλαβής προσφορών και η διάγνωση της
κατά τον χρόνο εκείνο ελλείψεώς τους συνεπάγεται δέσμια αρμοδιότητα της
Επιτροπής Διαγωνισμού να αποκλείσει την παρουσιάζουσα έλλειψη προσφορά. Η
αντιμετώπιση των ανωτέρω ζητημάτων συνδέεται με την αρχή της ισότιμης
μεταχείρισης των διαγωνιζομένων και της διαφάνειας της διαδικασίας (βλ.
αποφάσεις ΑΕΠΠ 17/2017 σκ. 5, 66/2017 σκ. 11, με αναφορά και σε μη
απαιτούμενα από τη διακήρυξη δικαιολογητικά).
Π6.Η διακήρυξη του διαγωνισμού, ως κανονιστική πράξη, δεσμεύει με τους όρους
της, τόσο τους τρίτους προς τους οποίους απευθύνεται, όσο και το ίδιο το νομικό
πρόσωπο που προκηρύσσει το σχετικό διαγωνισμό το οποίο υποχρεούται μέχρι
τέλους της διαδικασίας του διαγωνισμού να εφαρμόζει τα όσα ορίζονται σε αυτή.
Η αρχή της δεσμευτικότητας της διακήρυξης κατοχυρώνεται στο ενωσιακό δίκαιο
δεδομένου ότι κάθε απόκλιση από τους όρους αυτής αποτελεί παραβίαση της
αρχής της ισότητας των διαγωνιζομένων Τυχόν παράβαση ουσιώδους όρου της
διακήρυξης, είτε κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού, είτε κατά τη συνομολόγηση
105
της σύμβασης που καταρτίζεται μετά τη διενέργεια του διαγωνισμού, είτε κατά το
στάδιο της εκτέλεσης αυτής, καθιστά μη νόμιμη τη σχετική διαδικασία και
επάγεται ακυρότητα (βλ. αποφάσεις ΑΕΠΠ 18/2017 σκ. 5, 60/2017 σκ. 13,
66/2017 σκ. 11, 80/2017 σκ. 18-19 και 28 με πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση στις
συνέπειες της αυτοδέσμευσης της Διοίκησης, 114/2017 σκ. 12).
106
5. ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ
Ο σκοπός της συγκεκριμένης διδακτικής ενότητας είναι η εισαγωγή υποχρεώσεων στα

κράτη μέλη αναφορικά με την δημοσιότητα και την διαφάνεια για τη καλή
διακυβέρνηση και την ίση μεταχείριση στο τομέα των δημοσίων συμβάσεων.

 ορίζουν τις προβλεπόμενες διαγωνιστικές απαιτήσεις δημοσιότητας και
γνωστοποίησης για την διεξαγωγή διαδικασίας,
 εφαρμόζουν βασικές απαιτήσεις διαφάνειας.
Κανόνες δημοσιότητας, προθεσμίες, ενημέρωση, επικοινωνία.
Ο σκοπός της φάσης δημοσίευσης και διαφάνειας είναι να προσελκύονται

ανταγωνιστικές προσφορές στο πλαίσιο των οποίων η σύμβαση θα εκτελείται με
ικανοποιητικό τρόπο, δηλαδή, με αποτελέσματα που ικανοποιούν τις ανάγκες της
αναθέτουσας αρχής [ 15]. Επίσης η ενότητα αυτή είναι σημαντική αφού η πλημμελής
εφαρμογή των όρων, μπορεί να οδηγήσει σε ακυρότητα της σύμβασης και σε
σημαντικές δημοσιονομικές διορθώσεις. Περιλαμβάνονται και περιγράφονται οι
βασικοί κανόνες που αφορούν στις προθεσμίες υποβολής των προσφορών, στους
κανόνες δημοσιότητας των δημοσίων συμβάσεων, στην διάθεση των εγγράφων της
σύμβασης και στην ενημέρωση των υποψηφίων και προσφερόντων. Στο τέλος
περιλαμβάνονται ουσιώδεις πλημμέλειες σχετικές με τη δημοσιότητα που μπορεί να
οδηγήσουν σε ακυρότητα της σύμβασης.
107

5.2. Καθορισμός Προθεσμιών
Στον παρακάτω Πίνακα αναφέρονται συνοπτικά οι σχετικές προθεσμίες που αναλυτικά

περιγράφονται στα σχετικά άρθρα:
Πίνακας 3. Προθεσμίες παραλαβής προσφορών – Βιβλίο Ι

Είδος διαδικασίας Προθεσμίες παραλαβής προσφορών Διάταξη
ν.4412/16
Ανοικτή διαδικασία Τριανταπέντε (35) ημέρες από την ημερομηνία Άρθρο 27
αποστολής στην Υπηρεσία Εκδόσεων της
Ένωσης της προκήρυξης σύμβασης.
108
Σε περίπτωση επείγουσας κατάστασης η
ελάχιστη προθεσμία δεν είναι μικρότερη των
δεκαπέντε (15) ημερών
Κλειστή διαδικασία Α. Τριάντα (30) ημέρες από την ημερομηνία Άρθρο 28
αποστολής στην Υπηρεσία Εκδόσεων της
Ένωσης της προκήρυξης σύμβασης. (ελάχιστη
προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων
συμμετοχής).
Β. Η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των
προσφορών ανέρχεται σε 30 ημέρες από την
ημερομηνία αποστολής της πρόσκλησης
υποβολής προσφορών. Για ηλεκτρονική
υποβολή μπορεί να συντέμνεται κατά 5 ημέρες
Γ. Όταν επείγουσα κατάσταση καθιστά αδύνατη
την τήρηση των προθεσμιών που προβλέπονται
στο παρόν άρθρο, οι εν λόγω αρχές, με δεόντως
αιτιολογημένη απόφασή τους, μπορούν να
ορίζουν:
α) προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων
συμμετοχής η οποία δεν είναι μικρότερη των 15
ημερών από την ημερομηνία αποστολής της
προκήρυξης της σύμβασης,
β) προθεσμία παραλαβής των προσφορών η
οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη των 10
ημερών από την ημερομηνία αποστολής της
πρόσκλησης υποβολής προσφορών.
Ανταγωνιστική Α. Τριάντα (30) ημέρες από την ημερομηνία Άρθρο 29
διαδικασία με αποστολής της προκήρυξης σύμβασης.
διαπραγμάτευση (ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων
προσφορών ανέρχεται σε 30 ημέρες από την
ημερομηνία αποστολής της πρόσκλησης
υποβολής προσφορών.
Ανταγωνιστικός Α. Τριάντα (30) ημέρες από την ημερομηνία Άρθρο 30
διάλογος αποστολής της προκήρυξης σύμβασης.
(ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων
109
προσφορών αναφέρεται στα έγγραφα της
σύμβασης.
Σύμπραξη Τριάντα (30) ημέρες από την ημερομηνία Άρθρο 31
καινοτομίας αποστολής της προκήρυξης σύμβασης.
(ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων
Οι παραπάνω προθεσμίες αφορούν το χρονικό διάστημα της δημοσιότητας πριν από

την διενέργεια του διαγωνισμού από τα αρμόδια όργανα. Δημοσιότητα προβλέπεται
και αμέσως μετά τη σύναψη της σύμβασης. Πιο συγκεκριμένα προβλέπεται η
αποστολή προς δημοσίευση της γνωστοποίησης συναφθείσας σύμβασης εντός 30
ημερών από τη σύναψη της.
Επισημαίνεται ότι από τα συχνά σφάλματα στις δημόσιες συμβάσεις γενικότερα είναι
το εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα δημοσίευσης πριν από την υποβολή των
προσφορών ή των αιτήσεων συμμετοχής σε σχέση με το νόμιμα προβλεπόμενο [ 4].
5.3. Κανόνες Δημοσιότητας για συμβάσεις άνω και κάτω των ορίων,
Προκηρύξεις και Γνωστοποιήσεις
Η ορθή τήρηση των διατυπώσεων δημοσιότητας που προβλέπονται στο ενωσιακό και
εθνικό δίκαιο, κατά το στάδιο που προηγείται της ανάθεσης δημόσιας σύμβασης,
αποτελεί ουσιώδη τύπο της διαδικασίας ανάθεσης και αποσκοπεί στη διασφάλιση ενός
προσήκοντος βαθμού δημοσιότητας, προκειμένου να ενημερωθούν οι ενδιαφερόμενοι
οικονομικοί φορείς, να κατανοήσουν το αντικείμενο του εκάστοτε διαγωνισμού και να
αποφασίσουν εάν θα συμμετάσχουν ή όχι στη διαγωνιστική διαδικασία [ 9].
Η μη προσήκουσα τήρηση των κανόνων δημοσιότητας μπορεί να οδηγήσει σε
ακυρότητα της διαγωνιστικής διαδικασίας εφόσον κριθεί ως ουσιώδης πλημμέλεια.
Για τους λόγους αυτούς, οι αναθέτουσες αρχές οφείλουν να επιδεικνύουν ιδιαίτερη
επιμέλεια κατά την τήρηση των διατυπώσεων δημοσιότητας, τόσο ως προς τους
υποχρεωτικούς τρόπους δημοσίευσης των προκηρύξεων όσο και ως προς την
πληρότητα και ορθότητα των δημοσιευόμενων στοιχείων και πληροφοριών.
Οι τροποποιήσεις ουσιωδών όρων της διακήρυξης, όπως για παράδειγμα στις τεχνικές
απαιτήσεις, στην ποσότητα, στα χρονοδιαγράμματα υλοποίησης της σύμβασης, στα
110
κριτήρια ποιοτικής επιλογής και ανάθεσης, και στους συμβατικούς όρους, υπόκεινται
στις ίδιες διατυπώσεις δημοσιότητας που προβλέπονται για την αρχική διακήρυξη (εκ
νέου δημοσίευση προκήρυξης με τήρηση των ως άνω ελάχιστων προθεσμιών) [ 9].
Επισημαίνεται επίσης ότι μπορεί να θεωρηθεί ουσιώδης πλημμέλεια και να οδηγήσει
στην ακυρότητα της διαδικασίας:
 Η παράλειψη εκ μέρους των αναθετουσών αρχών, αποστολής προκήρυξης
στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για δημοσίευση στην Ε.Ε.Ε.Ε, ή σε εθνικό επίπεδο
 Η διαφορά στις πληροφορίες που περιέχονται στις προκηρύξεις σε εθνικό και
ενωσιακό επίπεδο
 Αποστολή άλλου εγγράφου πλην του απαιτούμενου
(http://simap.europa.eu/buyer/forms-standard/index_el.htm) ή αποστολή λάθος
τύπου εντύπου (π.χ. έργων αντί για γενικών υπηρεσιών)
 Μη δημοσίευση προκήρυξης στην Ε.Ε.Ε.Ε. λόγω λανθασμένης εφαρμογής της
μεθόδου υπολογισμού εκτιμώμενης αξίας δημόσιας σύμβασης. Ειδικότερα δεν
ελήφθη υπόψη για τον προσδιορισμό της συνολικής εκτιμώμενης αξίας της
σύμβασης
 Μη αναφορά ή λανθασμένη αναφορά των όρων και των βασικών στοιχείων της
δημόσιας σύμβασης [ 9].
 Ανεπαρκής πληροφόρηση μέσω προκήρυξης ώστε οι υποψήφιοι να μην
γνωρίζουν πού να απευθυνθούν για διευκρινίσεις, ερωτήσεις, επί των όρων της
προκήρυξης κ.λπ.
 Ανεπαρκής και ασαφής περιγραφή των απαιτήσεων της διακήρυξης όσον
αφορά υλικά, εργασίες κ.λπ., ώστε οι υποψήφιοι να μην μπορούν να
προσδιορίσουν εάν τους συμφέρει η ανάληψη της συγκεκριμένης σύμβασης.
5.3.1. Παράδειγμα αστοχίας έλλειψης δημοσιότητας της Γερμανίας –

διάθεση αποβλήτων και συλλογή λυμάτων στην Κάτω Σαξονία [ 25].
1. Στις 10 Απριλίου 2003, το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων αποφάνθηκε

στις συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-20/01 και C-28/01 ότι η Ομοσπονδιακή
Δημοκρατία της Γερμανίας παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει βάσει της οδηγίας
92/50/ΕΟΚ σε δύο περιπτώσεις συμβάσεων υπηρεσιών που συνήφθησαν από φορείς
111
τοπικής αυτοδιοίκησης στο γερμανικό κρατίδιο της Κάτω Σαξονίας. Το 1996, η πόλη
του Braunschweig συνήψε σύμβαση για τη διάθεση αποβλήτων με διαδικασία
διαπραγμάτευσης, χωρίς να προκηρυχθεί δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού. Το
1998, ο δήμος του Bockhorn δεν δημοσίευσε πρόσκληση υποβολής προσφορών
σχετικά με τη σύναψη σύμβασης για τη συλλογή των λυμάτων του. Οι συμβάσεις
υπογράφηκαν για ελάχιστη διάρκεια 30 ετών.
2. Η Επιτροπή ζήτησε από τη γερμανική κυβέρνηση να της παράσχει πληροφορίες
σχετικά με τα μέτρα που έλαβε προκειμένου να συμμορφωθεί με την απόφαση του
Δικαστηρίου. Ωστόσο, η γερμανική κυβέρνηση απάντησε απλώς επαναλαμβάνοντας
τα προηγούμενα επιχειρήματά της. Ανέφερε, δηλαδή, ότι είχε πάντοτε παραδεχθεί τις
παραβάσεις και ότι είχε λάβει τα αναγκαία μέτρα για την αποφυγή της επανάληψής
τους στο μέλλον.
3. Το Δικαστήριο έκρινε στην απόφασή του ότι η παραβίαση του δικαίου περί
δημοσίων συμβάσεων συνεχίζεται καθ' όλη τη διάρκεια εκτέλεσης των συμβάσεων
που συνάπτονται κατά παράβαση της οδηγίας.
4. Εφόσον οι εν λόγω συμβάσεις θα ισχύουν επί δεκαετίες, η Επιτροπή θεωρεί ότι δεν
αρκεί η αποτροπή παραβάσεων στο μέλλον. Επιβάλλεται η λήψη μέτρων που θα
θέτουν τέρμα στις ήδη διαπιστωθείσες παραβάσεις. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή
αποφάσισε να αποστείλει προειδοποιητική επιστολή. Αν οι γερμανικές αρχές δεν
συμμορφωθούν, η Επιτροπή έχει το δικαίωμα να ζητήσει από το Δικαστήριο την
επιβολή χρηματικής ποινής για κάθε ημέρα καθυστέρησης.
5.3.2. Συνήθη σφάλματα δημοσιότητας
Συνήθη σφάλματα στη δημοσιότητα περιλαμβάνουν:

 Μη δημοσίευση προκήρυξης στην ΕΕΕΕ
 Αποστολή στην ΕΕΕΕ διαφορετικών πληροφοριών σε σχέση με το κείμενο της
διακήρυξης
 Ασυμφωνία μεταξύ του περιεχομένου της αναλυτικής διακήρυξης και της
προκήρυξης που δημοσιεύτηκε σε ΕΕΕΕ και σε εθνικό επίπεδο - ΚΗΜΔΗΣ
 Μη παροχής απεριόριστης πλήρους, άμεσης πρόσβασης στα τεύχη
δημοπράτησης, από την ημερομηνία δημοσίευσης της προκήρυξης της
112
σύμβασης
 Μη δημοσίευση στην ΕΕΕΕ γνωστοποίησης ανάθεσης σύμβασης
5.4. Διάθεση των εγγράφων της σύμβασης
Σύμφωνα και με τα παραπάνω είναι απολύτως απαραίτητο να αναφέρεται στη

διακήρυξη αναλυτικά ο τρόπος πρόσβασης στα έγγραφα της διακήρυξης. Οι
αναθέτουσες αρχές οφείλουν καταρχήν να προσφέρουν ελεύθερη, πλήρη, άμεση και
δωρεάν ηλεκτρονική πρόσβαση στα έγγραφα της σύμβασης, προσδιορίζοντας τη
σχετική διεύθυνση διαδικτύου. Εφόσον δεν είναι αυτό εφικτό, οι προθεσμίες
αυξάνονται και οι τρόποι πρόσβασης αναφέρονται αναλυτικά στην διακήρυξη.
Πληροφορίες και διευκρινίσεις μπορούν να δίνονται από τις αναθέτουσες αρχές το
πολύ μέχρι 6 ημέρες από τη λήξη της υποβολής των προσφορών και με την επιφύλαξη
ουσιωδών τροποποιήσεων στους όρους της διακήρυξης.
Συνιστάται η επικοινωνία με τους προσφέροντες πριν από την υποβολή των
προσφορών να πραγματοποιείται μόνο γραπτώς. Οι ίδιες πληροφορίες πρέπει να
αποστέλλονται σε όλους τους προσφέροντες. Οι απαντήσεις σε τυχόν ερωτήσεις που
θέτουν οι προσφέροντες πρέπει να είναι ανώνυμες και να γνωστοποιούνται σε όλους
τους προσφέροντες με σαφείς καταληκτικές ημερομηνίες (για την υποβολή ερωτήσεων
και απαντήσεων). Η επικοινωνία με τους προσφέροντες μετά την προθεσμία υποβολής
των προσφορών περιορίζεται στην παροχή διευκρινίσεων σχετικά με την προσφορά
μόνο στο πλαίσιο της ανοιχτής και της κλειστής διαδικασίας. Τυχόν συζήτηση σχετικά
με την ουσία μιας προσφοράς δεν επιτρέπεται (και μπορεί να ερμηνευτεί ως
διαπραγμάτευση),[ 15].
Ιδιαίτερης σημασίας για τη διαφάνεια είναι και η διαβούλευση επί των δημοσιευμένων
εγγράφων. Ειδικά στην περίπτωση δημοσίων συμβάσεων έργων, η αναθέτουσα αρχή
μπορεί με ειδικό όρο στη διακήρυξη να προσκαλεί σε διαβούλευση, με προαιρετική
συμμετοχή, σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, τους εν δυνάμει αναδόχους, με σκοπό
την παρουσίαση του προς ανάθεση έργου και στη συνέχεια τη συγκέντρωση
παρατηρήσεων, που προαιρετικά θα υποβληθούν από αυτούς, προκειμένου να
εντοπιστούν σφάλματα στους όρους και στα έγγραφα της σύμβασης και να εξετασθεί η
ορθότητα της λύσης και το εφικτό της κατασκευής.
113
Για όλα τα παραπάνω στη παρούσα ενότητα, είναι απαραίτητο να διασφαλίζονται τα
ακόλουθα:
 Να καταρτίζονται σαφή τεύχη δημοπράτησης, όπου παρουσιάζεται με
σαφήνεια στις τεχνικές προδιαγραφές η ανάγκη που καλείται να καλύψει η
σύμβαση καθώς και το αντικείμενο αυτής, οι λόγοι αποκλεισμού, και τα
κριτήρια επιλογής και ανάθεσης,
 Να καθορίζονται επαρκή χρονικά όρια προκειμένου παρέχεται η δυνατότητα
στους προσφέροντες να προετοιμάζουν κατάλληλα τις προτάσεις τους,
 Να δημοσιεύεται δεόντως η σύμβαση ή να προσκαλούνται οι υποψήφιοι να
υποβάλουν προσφορές, και να παρέχονται διευκρινίσεις, εφόσον απαιτείται.
5.5. Ενημέρωση των υποψηφίων και προσφερόντων
Η Γνωστοποίηση στην ΕΕ για τη συναφθείσα σύμβαση περιλαμβάνεται μόνο στις

συμβάσεις άνω των ορίων. Στην περίπτωση αυτή, οι αναθέτουσες αρχές οφείλουν το
αργότερο εντός τριάντα (30) ημερών από τη σύναψη σύμβασης να αποστέλλουν
γνωστοποίηση συναφθείσας σύμβασης, με τα αποτελέσματα της διαδικασίας σύναψης
σύμβασης, στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά τα προβλεπόμενα
στο άρθρο 64 του ν.4412/2016 (άρθρο 294 για τις συμβάσεις του Βιβλίου ΙΙ).
Όσον αφορά την ενημέρωση των υποψηφίων η μη δημοσίευση της γνωστοποίησης
ανάθεσης είναι σχετικά σύνηθες σφάλμα, το οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη
χρήση καταλόγων σημείων ελέγχου και τη διενέργεια ελέγχων σε βασικά στάδια της
διενέργειας του διαγωνισμού.
114
115
6. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ – ΠΡΟΑΠΟΔΕΙΞΗ ΚΑΙ
ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
Ο σκοπός της συγκεκριμένης ενότητας σχετίζονται σε γενικές γραμμές με την

απλούστευση και την ευελιξία των κανόνων και διαδικασιών, την δραστική περικοπή
του διοικητικού φόρτου, την εισαγωγή βελτιώσεων στις υφιστάμενες εγγυήσεις με
σκοπό την αποφυγή συγκρούσεων συμφερόντων, ευνοιοκρατίας και διαφθοράς.

 γνωρίζουν και να διακρίνουν τους υποχρεωτικούς από τους δυνητικούς λόγους
αποκλεισμού, αναγνωρίζουν τα μέτρα αυτοκάθαρσης,
 καθορίζουν τα κριτήρια επιλογής και να επιλέγουν τα κατάλληλα ανάλογα με
τις απαιτήσεις εκάστης σύμβασης,
 εφαρμόζουν τα νέα μέσα προαπόδειξης (ΕΕΕΣ-ΤΕΥΔ) γνωρίζουν τα
αποδεικτικά μέσα λόγων αποκλεισμού και κριτηρίων ποιοτικής επιλογής.
Λόγοι αποκλεισμού, Καταλληλότητα, Τεχνική ικανότητα, Μητρώο, Προαπόδειξη,

Αποδεικτικά μέσα, ΕΕΕΣ, ΤΕΥΔ.
Στην ενότητα αυτή περιγράφονται αναλυτικά τα σημεία του νόμου που αφορούν στα
κριτήρια ποιοτικής επιλογής. Είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτή η διάκριση μεταξύ
των λόγων αποκλεισμού (ποιος αποκλείεται από τον διαγωνισμό), των κριτηρίων
ποιοτικής επιλογής (ποιος είναι ικανός να εκτελέσει τη σύμβαση) και των κριτηρίων
ανάθεσης (ποιος εκ των ικανών μπορεί να εκτελέσει καλύτερα ποιοτικά-οικονομικά τη
116
σύμβαση) και αυτή η διάκριση περιγράφεται κατά κύριο λόγο σε αυτή την ενότητα ως
προς τα πρώτα δύο από τα παραπάνω αναφερόμενα μέρη. Επίσης αναφέρονται ως
μελέτες περίπτωσης οι συνήθεις αστοχίες που παρατηρούνται στην εφαρμογή των
Κριτηρίων Ποιοτικής Επιλογής. Τέλος γίνεται εκτενής αναφορά στα προαποδεικτικά
μέσα και στη σύνταξη αυτών αλλά και στα αποδεικτικά μέσα και έγγραφα που
απαιτούνται για την ανάδειξη ενός αναδόχου από προσωρινού σε οριστικό.
Κατά κύριο λόγο η ενότητα αυτή εμπλέκεται στην συνοπτική διαδικασία του
διαγωνισμού που περιβάλλεται από το ορθογώνιο που φαίνεται στην παρακάτω Εικόνα
10.

117
6.2. Λόγοι Αποκλεισμού
Οι λόγοι αποκλεισμού ενός οικονομικού φορέα από τη διαδικασία ανάθεσης, οι οποίοι

έχουν σχέση με την προσωπική του κατάσταση, την επαγγελματική του εντιμότητα, τη
φερεγγυότητα και την αξιοπιστία του, αναφέρονται αναλυτικά διακρινόμενοι, όπως και
στο αντίστοιχο άρθρο της οδηγίας, σε υποχρεωτικούς και σε δυνητικούς σύμφωνα με
τα άρθρα 73,74 του ν.4412/16.
1. Όσον αφορά τους υποχρεωτικούς λόγους αποκλεισμού ρητά αναφέρονται ότι
αποκλείονται εφόσον έχουν καταδικαστεί για αδικήματα:
i. συμμετοχής σε εγκληματική οργάνωση,
ii. δωροδοκία
iii. απάτη,
iv. τρομοκρατία,
v. νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες οικ. δραστηριότητες και
vi. παιδική εργασία ή εμπορία.
Σημειώνουμε ότι ο αποκλεισμός απαιτεί να υπάρχει αμετάκλητη καταδικαστική
απόφαση η οποία μπορεί να γίνει γνωστή στην αναθέτουσα αρχή με οποιοδήποτε
τρόπο. Επίσης προβλέπεται και ο αποκλεισμός των οικονομικών φορέων που αθετούν
τις υποχρεώσεις καταβολής φόρων και κοινωνικών προσφορών.
2. Όσον αφορά τους προαιρετικούς λόγους αποκλεισμού, η αναθέτουσα αρχή έχει
τη διακριτική ευχέρεια να τους συμπεριλάβει στα έγγραφα της σύμβασης, καθιστώντας
τους πλέον υποχρεωτικούς, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τις βασικές αρχές του
ενωσιακού δικαίου και συνεκτιμώντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εκάστοτε
σύμβασης, και ενδεικτικά τέτοιοι λόγοι αναφέρονται όπως,
 η αθέτηση των ισχυουσών υποχρεώσεων αναφορικά με την περιβαλλοντική,
κοινωνική, ασφαλιστική και εργατική νομοθεσία,
 η ύπαρξη εύλογων ενδείξεων που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο οικονομικός
φορέας έχει συνάψει συμφωνίες με άλλους οικονομικούς φορείς με στόχο τη
στρέβλωση του ανταγωνισμού,
 η ύπαρξη κατάστασης στρέβλωσης του ανταγωνισμού από την πρότερη
συμμετοχή του οικονομικού φορέα κατά την προετοιμασία της διαδικασίας
σύναψης σύμβασης που δεν μπορούν να θεραπευτούν αποτελεσματικά με άλλα
118
λιγότερο παρεμβατικά μέσα, η επίδειξη εκ μέρους του οικονομικού φορέα
σοβαρής ή επαναλαμβανόμενης πλημμέλειας κατά την εκτέλεση ουσιώδους
απαίτησης στο πλαίσιο προηγούμενης δημόσιας σύμβασης που είχε ως
αποτέλεσμα την πρόωρη καταγγελία της προηγούμενης σύμβασης, κλπ.
Στο ελληνικό δίκαιο, σε κάθε περίπτωση, επισημαίνονται οι διατάξεις του άρθρου 104
παρ. 1 του ν.4412/2016, σύμφωνα με το οποίο: Το δικαίωμα συμμετοχής και οι όροι
και προϋποθέσεις συμμετοχής, όπως ορίστηκαν στα έγγραφα της σύμβασης, πρέπει να
συντρέχουν και κρίνονται σε 3 χρονικά σημεία: α) κατά την υποβολή της αίτησης
εκδήλωσης ενδιαφέροντος ή της προσφοράς, β) κατά την υποβολή των
δικαιολογητικών (κατακύρωσης) του άρθρου 80 και γ) κατά τη σύναψη της σύμβασης
σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 105 παρ. 3 περ. γ’ του ν. 4412/2016.
Επισημαίνεται επίσης ότι στους δυνητικούς λόγους εμφανίζεται και η περίπτωση
στρέβλωσης του ανταγωνισμού. Σύμφωνα με την [ 38] παραδείγματα που αφορούν σε
αυτό τη περίπτωση είναι:
Παραδείγματα:
 Οι οικονομικοί φορείς μπορεί να έχουν, εκ των προτέρων, καθορίσει τον
ανάδοχο, την τιμή ή/και άλλους εμπορικούς όρους προσφοράς των έργων, ή
υπηρεσιών τους,
 Η συμφωνία νόθευσης του διαγωνισμού μπορεί να περιλαμβάνει και
συμπληρωματικούς μηχανισμούς καταμερισμού, μεταξύ των μελών του
καρτέλ, των πρόσθετων κερδών που αποκτώνται ως αποτέλεσμα της
υψηλότερης τελικής συμβατικής τιμής,
 Επίσης, οι προμηθευτές δύνανται να κατανέμουν τα επιπλέον κέρδη από μια
σειρά δημόσιων διαγωνισμών, αναλαμβάνοντας εκ περιτροπής τις συμβάσεις
ή/και κατανέμοντας γεωγραφικά τους διενεργούμενους διαγωνισμούς.
6.2.1. Σύγκρουση συμφερόντων
Το ευρωπαϊκό δίκαιο προσδιόρισε την έννοια της σύγκρουσης συμφερόντων στον

δημοσιονομικό κανονισμό που διέπει τον γενικό προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής
Ένωσης [κανονισμός (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 966/2012], ως εξής: «σύγκρουση
συμφερόντων ανακύπτει οσάκις η αμερόληπτη και αντικειμενική άσκηση των
119
καθηκόντων δημοσιονομικού παράγοντα ή άλλου προσώπου, όπως αναφέρεται στην
παράγραφο 1, υπονομεύεται από οικογενειακούς ή συναισθηματικούς λόγους, από
πολιτικούς ή εθνικούς δεσμούς, από οικονομικό συμφέρον ή από οποιαδήποτε σύμπτωση
συμφερόντων με τον δικαιούχο.». Ενώ στο αντίστοιχο άρθρο 24 του ν.4412/16
αναλύεται «Η έννοια της σύγκρουσης συμφερόντων».
Η σύγκρουση συμφερόντων αφορά όλα τα πρόσωπα τα οποία:
 εμπλέκονται στη διεξαγωγή της διαδικασίας σύναψης σύμβασης,
συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού και της προετοιμασίας της διαδικασίας,
καθώς και της κατάρτισης των εγγράφων της σύμβασης ή/και
 μπορούν να επηρεάσουν την έκβασή της όλη της διαδικασία όπως και την
αξιολόγηση προσφορών,
προς αποφυγή μη αποδεκτής επιρροής ή ανταλλαγής πληροφοριών οδηγώντας σε
προσωπικό, οικονομικό ή επαγγελματικό συμφέρον
και τα οποία ιδίως είναι:
 μέλη του προσωπικού της αναθέτουσας αρχής ή του παρόχου υπηρεσιών
διαδικασιών σύναψης συμβάσεων, ο οποίος ενεργεί εξ ονόματος της
αναθέτουσας αρχής, συμπεριλαμβανομένων των μελών των αποφαινόμενων
ή/και γνωμοδοτικών οργάνων ή/και
 τα μέλη των οργάνων διοίκησης ή άλλων οργάνων της αναθέτουσας αρχής
ή/και
 τους συζύγους και συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας, κατ’ ευθεία μεν
γραμμή απεριορίστως, εκ πλαγίου δε έως και τέταρτου βαθμού των προσώπων
των περιπτώσεων α΄ και β΄.
Στο ίδιο άρθρο καθίσταται δε σαφές ότι τα ίδια τα πρόσωπα που έχουν γνώση και
εμπλέκονται στις διαδικασίες ανάθεσης υποχρεούνται να γνωστοποιήσουν εγγράφως
την αναθέτουσα αρχή τη σχέση τους με υποψήφιο προσφέροντα οικονομικό φορέα.
Πέραν των ανωτέρω ο νομοθέτης περιλαμβάνει και προβλέπει στο αρ. 24 διαδικασίες
για την κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων. Παραδείγματα, που θα μπορούσαν να
στοιχειοθετούν μια κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων αποτελούν υπό
προϋποθέσεις [ 38]:
 Συγγενής α’ βαθμού υπαλλήλου αναθέτουσας αρχής που είναι αρμόδιος για την
παρακολούθηση διαδικασίας υποβολής προσφορών εργάζεται για λογαριασμό
120
ενός από τους υποψηφίους.
 Εταιρία λαμβάνει μέρος σε διαδικασία υποβολής προσφορών, στην οποία
μέτοχος της εν λόγω εταιρίας έχει ορισθεί ως μέλος της επιτροπής
αξιολόγησης.
 Ο προϊστάμενος αναθέτουσας αρχής πέρασε μια εβδομάδα διακοπών με τον
διευθύνοντα σύμβουλο επιχείρησης η οποία υποβάλλει προσφορά στο πλαίσιο
διαδικασίας υποβολής προσφορών που έχει προκηρύξει η αναθέτουσα αρχή.
 Υπάλληλος αναθέτουσας αρχής (που έχει προκηρύξει διαδικασία υποβολής
προσφορών) και ο διευθύνων σύμβουλος μιας από τις προσφέρουσες
επιχειρήσεις έχουν αρμοδιότητες στο ίδιο πολιτικό κόμμα.
 Αξίζει να τονιστεί ότι και η πρότερη συμμετοχή των οικονομικών φορέων κατά
την προετοιμασία της διαδικασίας σύναψης σύμβασης, δύναται να θεωρηθεί
κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων
Σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Δικαστηρίου
και Γενικού Δικαστηρίου), η δυνατότητα του διαγωνιζομένου, ακόμη και αν δεν έχει
τέτοια πρόθεση, να επηρεάσει τους όρους των τεχνικών προδιαγραφών ώστε να
καταστούν ευνοϊκότεροι γι’ αυτόν συνιστά κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων [
39].
6.2.2. Μελέτη περίπτωσης εκ των υστέρων καταβολής εισφορών [ 38]
Σε υπόθεση ενωσιακού δικαίου, κρίθηκε ότι δεν απαγορεύεται εθνική κανονιστική

ρύθμιση ή διοικητική πρακτική, κατά την οποία ο παρέχων υπηρεσίες που, κατά την
ημερομηνία λήξεως της προθεσμίας για την υποβολή των αιτήσεων συμμετοχής στον
διαγωνισμό, δεν έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του όσον αφορά τις οφειλές
εισφορών κοινωνικής ασφαλίσεως και φόρων και τελών δια της πλήρους καταβολής
των αντίστοιχων ποσών, μπορεί να τακτοποιήσει τις εκκρεμότητές του εκ των
υστέρων, δυνάμει μέτρων φορολογικής αμνηστίας ή επιείκειας του κράτους ή δυνάμει
διοικητικού διακανονισμού για τη σταδιακή αποπληρωμή ή την ελάφρυνση των χρεών
ή με την άσκηση διοικητικής ή ένδικης προσφυγής, υπό την προϋπόθεση ότι θα
αποδείξει, εντός της προθεσμίας που τάσσεται από την κανονιστική ρύθμιση ή τη
διοικητική πρακτική, ότι έτυχε του ευεργετήματος τέτοιων μέτρων ή τέτοιου
121
διακανονισμού ή ότι άσκησε τέτοια προσφυγή εντός αυτής της προθεσμίας.
6.2.3. Οι κανόνες της αυτοκάθαρσης (self-cleaning)
Ο νόμος, εναρμονιζόμενος με το ενωσιακό δίκαιο παρέχει το δικαίωμα στον

οικονομικό φορέα που έχει αποκλειστεί να αποδείξει την «αυτοκάθαρση» του, ότι
δηλαδή έλαβε επαρκή επανορθωτικά μέτρα για την αποκατάσταση των πλημμελειών
του, με εξαίρεση την περίπτωση αποκλεισμού του με τελεσίδικη καταδικαστική
δικαστική απόφαση. Στην περίπτωση αυτή η αναθέτουσα αρχή θα πρέπει να εκδώσει
σχετική απόφαση εντός τριάντα (30) ημερών από τη λήψη της σύμφωνης γνώμης της
ειδικής επιτροπής που συστάθηκε με την 50844/11-5-2018 ΥΑ (ΦΕΚ ΥΟΔΔ
279/17-05-2018).
Εάν ο οικονομικός φορέας που αποκλείσθηκε από διαγωνιστική διαδικασία για τους
προαναφερόμενους λόγους και δεν έλαβε μέτρα για να αποδείξει την «αυτοκάθαρση»
του, τότε προβλέπεται ο αποκλεισμός του τόσο από την εν εξελίξει, όσο και από
μελλοντικές διαδικασίες σύναψης συμβάσεων.
Συγκεκριμένα. ο αποκλεισμός επιβάλλεται με ΚΥΑ και όχι με απόφαση της
αναθέτουσας αρχής, η οποία απλώς εισηγείται, για το εύλογο χρονικό διάστημα
αποκλεισμού, το οποίο καθορίζεται σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας και
λαμβάνοντας υπόψη ιδίως τη σοβαρότητα του αδικήματος και μια σειρά πρόσθετων
κριτηρίων.
Επισημαίνεται ότι η δυνατότητα λήψης μέτρων αυτοκάθαρσης (που να επιτρέπουν την
παρέκκλιση από τον αποκλεισμό) δεν εφαρμόζεται για τους υποχρεωτικούς λόγους
αποκλεισμού του άρθρου 73, που αφορούν στην καταβολή φόρων/τελών ή εισφορών
κοινωνικής ασφάλισης, παρά μόνον για την απόδειξη της αξιοπιστίας του οικονομικού
φορέα η καταβολή των οφειλομένων ή τυχόν διακανονισμός με τους πιστωτές [ 38].
6.2.4. Παράδειγμα σύμπραξης χειραγώγησης προσφορών σε διαγωνισμό

για έργο υποδομών διάθεσης αποβλήτων[ 23]
Το 2013, η Επιτροπή Ανταγωνισμού κλήθηκε να καταθέσει ενώπιον του Εισαγγελέα

Πρωτοδικών (ποινικό τμήμα) για την πρόοδο σχετικής έρευνας ex-officio και τον
εκτιμώμενο χρόνο ολοκλήρωσής της και έκδοσης απόφασης. Το 2016, το Δικαστήριο
122
(α) ζήτησε πληροφορίες για την πορεία των ερευνών που αφορούσαν τη σχετική
υπόθεση και την πιθανή έκβαση της έρευνας της ΕΑ και (β) υπέβαλε ερώτημα για το
εάν η ΕΑ εξακολουθούσε να ερευνά τις υποθέσεις ή εάν είχε ήδη εκδώσει απόφαση. Το
2017, η Επιτροπή Ανταγωνισμού, κατόπιν αιτήματος του Δικαστηρίου ανέθεσε σε
έναν από τους υπαλλήλους της να καταθέσει ως μάρτυρας για τις παραπάνω υποθέσεις.
6.2.5. Παράδειγμα Υπόθεσης σύμπραξης χειραγώγησης προσφορών στον

κλάδο των κατασκευών[ 23]
Η μεγαλύτερη υπόθεση την οποία χειρίστηκε μέχρι τώρα η Επιτροπή Ανταγωνισμού

είναι μια σύμπραξη στον κλάδο των κατασκευών, η οποία αποκαλύφθηκε μετά από μια
ex-officio έρευνα σχετικά με διαγωνισμούς δημοσίων έργων[ 24].
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού διαπίστωσε στην απόφαση διευθέτησης ότι 15
κατασκευαστικές εταιρείες είχαν εμπλακεί σε διάφορες δραστηριότητες χειραγώγησης
προσφορών για το χρονικό διάστημα από το 1981 ως το 2012. Ένα από τα σχέδια
συμπαιγνίας λειτουργούσε συνεχώς από το 2005 ως το 2012 και αφορούσε διάφορα
είδη υποδομών: έργα για το μετρό το 2005-2006, ΣΔΙΤ για το διάστημα 2008-2009 και
διάφορα έργα υποδομών το 2011-2012.
Οι συμμετέχοντες είχαν συντονίσει τις ενέργειές τους «συμφωνώντας μεταξύ τους
ποιος θα υποβάλει την νικητήρια προσφορά, ποιος θα υποβάλει τη δεύτερη καλύτερη
προσφορά και συμφωνούσαν να εκτελέσουν από κοινού τα έργα πριν υποβάλουν τις
αντίστοιχες προσφορές τους».
Αυτή υπήρξε η πρώτη υπόθεση για την οποία κατατέθηκε αίτημα επιείκειας, από μια
εκ των κατασκευαστικών εταιρειών, χορηγώντας πλήρη απαλλαγή. Ορισμένες επίσης
από τις εμπλεκόμενες εταιρείες αποδέχθηκαν την ευθύνη τους και έλαβαν έκπτωση
15% επί των προστίμων τους στο πλαίσιο της διαδικασίας διευθέτησης. Τα πρόστιμα
που επιβλήθηκαν ήταν συνολικά 80,7 Μ Ευρώ, που είναι τα υψηλότερα που έχουν
επιβληθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένου του υψηλότερου
προστίμου σε μια μόνο επιχείρηση ( 38,5 Μ Ευρώ).
123
6.3. Κριτήρια Επιλογής σε διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης έργου,
μελέτης ή παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών
υπηρεσιών (Καταλληλότητα-ΜΕΕΠ, ΜΕΜ, Τεχνική Ικανότητα,
Χρηματοοικονομική Επάρκεια)
Τα κριτήρια επιλογής, ρητά καθορίζονται ότι θα πρέπει να σχετίζονται και να είναι

ανάλογα με το αντικείμενο της σύμβασης (σύμφωνα με τα άρθρα 79-81 του
ν.4412/16). Τα κριτήρια αυτά είναι κριτήρια ποιοτικής επιλογής και τεκμηριώνουν τα
ελάχιστα επίπεδα ικανότητας με κατάλληλα αποδεικτικά μέσα ώστε να δύναται ένας
οικονομικός φορέας να συμμετέχει σε μία διαγωνιστική διαδικασία.
Τα κριτήρια επιλογής αφορούν:
α) την καταλληλότητα για την άσκηση της επαγγελματικής δραστηριότητας, για την
οποία οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να απαιτούν από τους οικονομικούς φορείς να
είναι εγγεγραμμένοι σε ένα από τα επαγγελματικά ή εμπορικά μητρώα που τηρούνται
στο κράτος - μέλος εγκατάστασής τους,
β) την οικονομική και χρηματοοικονομική επάρκεια, για την οποία οι αναθέτουσες
αρχές μπορούν να επιβάλλουν απαιτήσεις που να διασφαλίζουν ότι οι οικονομικοί
φορείς διαθέτουν την αναγκαία οικονομική και χρηματοδοτική φερεγγυότητα για την
εκτέλεση της σύμβασης
γ) την τεχνική και επαγγελματική ικανότητα, για την οποία οι αναθέτουσες αρχές
μπορούν να επιβάλλουν απαιτήσεις που να εξασφαλίζουν ότι οι οικονομικοί φορείς
διαθέτουν τους αναγκαίους ανθρώπινους και τεχνικούς πόρους καθώς και την εμπειρία
για να εκτελέσουν τη σύμβαση σε κατάλληλο επίπεδο ποιότητας.
Εκτός όμως από τις παραπάνω γενικές αρχές απαιτήσεων, που ουσιαστικά αποτελούν
μεταφορά του κοινοτικού δικαίου, ο εθνικός νομοθέτης θεσπίζει και ειδικότερα
κριτήρια επιλογής για τα έργα, αναφέροντας ότι, το δικαίωμα συμμετοχής των
εγχώριων οικονομικών φορέων σε διαγωνιστικές διαδικασίες δημοσίων έργων
καθορίζεται βάσει της τάξης και της κατηγορίας τους στο Μητρώο Εργοληπτικών
Επιχειρήσεων (Μ.Ε.ΕΠ.) και αντίστοιχα για τις μελέτες τα μητρώα μελετητικών
επιχειρήσεων (Μ.Ε.Μ.).Σημαντικό έγγραφο στη κατεύθυνση αυτή είναι και το [ 21].
Εφόσον τα κριτήρια επιλογής που εισάγονται στη διακήρυξη από την αναθέτουσα
αρχή, πληρούν τους όρους και τις προϋποθέσεις του άρθρου 75 του ν. 4412/2016είναι
124
σύννομα.
Όσον αφορά τις μελέτες και τις τεχνικές υπηρεσίες πρέπει να σημειωθεί ότι στις
διαδικασίες για την ανάθεση σύμβασης παροχής τεχνικών υπηρεσιών για τις οποίες δεν
τηρούνται μητρώα, η συμμετοχή επιτρέπεται σε οικονομικούς φορείς,
πιστοποιημένους από αναγνωρισμένο οργανισμό πιστοποίησης, όπως ειδικότερα
ορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης. Για παράδειγμα στην τεχνική επιθεώρηση
κτιρίων είναι δυνατός ο ορισμός κριτηρίου επιλογής την κατοχή πιστοποιητικού
σχετικού με την επιθεώρηση κτιρίων.
Ο εθνικός νομοθέτης δίνει τη δυνατότητα “πρόσθετων ειδικών όρων/απαιτήσεων”
κατά το άρθρο 76 παρ. 2 του ν. 4412/2016, για τους οποίους απαιτείται απόφαση του
Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, κατόπιν γνώμης του Τμήματος Κατασκευών
του Συμβουλίου Δημοσίων Έργων της ΓΓΥ.
Στην κατευθυντήρια οδηγία 13της ΕΑΑΔΗΣΥ [ 40] καθώς και στο [ 15] δίνονται
γενικές οδηγίες για τα κριτήρια επιλογής ως εξής:
Τα κριτήρια επιλογής πρέπει
 Να συνάδουν με τις αρχές της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως τις
αρχές της διαφάνειας, της ίσης μεταχείρισης και της αποφυγής των διακρίσεων.
 Να είναι αναλογικά προς το μέγεθος και τη φύση της σύμβασης.
 Να καθορίζονται λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές ανάγκες κάθε διαδικασίας
σύναψης σύμβασης και να είναι συναφή με τη συγκεκριμένη σύμβαση που
πρόκειται να ανατεθεί.
 Να σχεδιάζονται κατά τρόπο ώστε να μην αποτρέπεται η συμμετοχή
οικονομικών φορέων, συμπεριλαμβανόμενων ΜΜΕ, οι οποίοι έχουν τη
δυνατότητα να αποτελέσουν αποδοτικούς και αποτελεσματικούς αναδόχους.
 Να διατυπώνονται με σαφή και απλό τρόπο ώστε να γίνονται κατανοητά από
τους οικονομικούς φορείς. Δεν πρέπει να καθορίζονται με αφηρημένο τρόπο.
Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται σύμφωνα με το έγγραφο καθοδήγησης για επαγγελματίες

της ΕΕ σε περίπτωση αλλαγών ως εμφανίζεται στην παρακάτω Εικόνα 11 :
125
Εικόνα 11: Θέματα ουσιωδών αλλαγών στα κριτήρια επιλογής [ 15].
Στην έκθεση της ΕΑΑΔΗΣΥ, [ 19], όπου εμφανίζονται οι συχνότερες αιτίες

πλημμελούς εφαρμογής ή έλλειψης ασφάλειας δικαίου, στα θέματα της παρούσας
ενότητας, και τα λάθη στη διαμόρφωση κριτηρίων επιλογής, κύρια
χρηματοοικονομικών και τεχνικής ικανότητας, με τρόπο ώστε να μην εξασφαλίζονται
οι αρχές της αναλογικότητας και της μη διάκρισης οφείλονται στην έλλειψη γνώσης
της αγοράς, συμπαιγνία, σύγκρουση συμφερόντων, συστημικό σφάλμα.
6.3.1. Δάνεια εμπειρία
Είναι επιτρεπτή με το ν.4412/16 η επίκληση ενός οικονομικού φορέα ή μιας ένωσης

οικονομικών φορέων στην εμπειρία και τα μέσα τρίτων, εφόσον όμως αποδεικνύει τη
δέσμευση των τρίτων που επικαλείται προς αυτό για να ανταποκριθεί στο ελάχιστο
επίπεδο οικονομικής επάρκειας ή τεχνικής και επαγγελματικής εμπειρίας που
απαιτείται για μια σύμβαση.
Η αναθέτουσα αρχή πρέπει να ελέγξει τη συνδρομή λόγων αποκλεισμού βάσει των
κριτηρίων επιλογής για τους τρίτους φορείς που δανείζουν ικανότητες και εφόσον
συντρέχει λόγος αποκλεισμού για τους τρίτους φορείς, η αναθέτουσα αρχή απαιτεί την
αντικατάσταση τους από τον οικονομικό φορέα που συμμετέχει στη διαδικασία και δεν
τους αποκλείει απευθείας από τη διαδικασία.
Στην κατευθυντήρια οδηγία 14/25-4-2016 της ΕΑΑΔΗΣΥ [ 43] διευκρινίζεται η
έννοια της δάνειας εμπειρίας και η διευκόλυνσή της στην πρόσβαση των ΜΜΕ στις
126
δημόσιες συμβάσεις, η αδυναμία του υποψήφιου οικονομικού φορέα να ανταποκριθεί
με δικά του μέσα, την υποχρέωση του να αποδείξει ότι ο τρίτος φορέας έχει τη
δυνατότητα να διαθέσει την εμπειρία του, τον τρόπο της δέσμευσής του με
συγκεκριμένο τρόπο, κλπ.
6.3.2. Παράδειγμα αποκλεισμού ξένων εταιρειών σε συμβάσεις δημοσίων

έργων εντός Ελλάδος [ 25]
1. Μια διάταξη του προεδρικού διατάγματος 334/2000 (Εφημερίδα της Κυβερνήσεως

279/21-12-2000) προέβλεπε περιορισμό στη συμμετοχή κατασκευαστικών
επιχειρήσεων εκτός Ελλάδος σε διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων εντός
Ελλάδος. Πράγματι, καθώς δεν υπάρχουν επίσημα εθνικά μητρώα εργοληπτών, το
κείμενο επέτρεπε την απλή παροχή στοιχείων σχετικά με την κατασκευή
παρόμοιων έργων στη χώρα καταγωγής της επιχείρησης και σε άλλα κράτη μέλη
της ΕΕ ή του ΕΟΧ.
2. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε ότι η διάταξη αυτή παραβιάζει την οδηγία
93/37/ΕΟΚ, διότι προβαίνει, χωρίς καμία τεχνική αιτιολόγηση, σε διάκριση εις
βάρος των υποψηφίων που έχουν κατασκευάσει έργα εκτός του εδάφους της ΕΕ
και του ΕΟΧ και οι οποίοι, ως εκ τούτου, αποκλείονται αυτομάτως από τις
διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων στην Ελλάδα.
3. Κατόπιν παρεμβάσεως της Επιτροπής, οι ελληνικές αρχές αναγνώρισαν το γεγονός
ότι η εν λόγω διάταξη παραβιάζει την ισχύουσα κοινοτική νομοθεσία και
κοινοποίησαν στις 9.12.2002 την κανονιστική ρύθμιση (άρθρο 2 του προεδρικού
διατάγματος 336/2002, που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της
Ελληνικής Δημοκρατίας, τεύχος Α, αριθ. της 20.11.2002) που τροποποιεί την
επίμαχη διάταξη, παρέχοντας στο εξής τη δυνατότητα στις εταιρείες ή τα
φυσικά πρόσωπα που προέρχονται από κράτη μέλη της ΕΕ ή του ΕΟΧ στα
οποία δεν τηρούνται επίσημα μητρώα εργοληπτών να συμμετέχουν σε
διαδικασίες διαγωνισμών για την εκτέλεση έργων παρόμοιων με αυτά τα
οποία έχουν ήδη εκτελέσει, όποιος και αν είναι ο τόπος εκτέλεσης των εν λόγω
έργων.
127
6.3.3. Παράδειγμα κριτηρίου επιλογής που μπορεί να αναφέρεται στο
φάκελο πρόσκλησης υποβολής προσφορών για σύστημα
περιβαλλοντικής διαχείρισης
Ένα σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης (EMS) μπορεί να συμβάλλει στην

απόδειξη της ικανότητας μιας εταιρείας για συμμόρφωση με τα κριτήρια επιλογής.
Μπορεί να ζητηθεί στο στάδιο επιλογής για συμβάσεις υπηρεσιών και έργων – με την
προϋπόθεση ότι αυτό είναι αναλογικό με τη φύση της σύμβασης. Τα ισοδύναμα
αποδεικτικά στοιχεία πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη.
Ένα σύστημα EMS μπορεί επίσης να αξιολογείται στο στάδιο ανάθεσης σαν μορφή
απόδειξης ότι οι υποψήφιοι θα μπορούν να συμμορφωθούν με τις περιβαλλοντικές
πτυχές μιας σύμβασης (π.χ. διαχείριση αποβλήτων, ενέργειας ή υδάτων), πχ
Κριτήριο επιλογής: Ο υποβάλλων προσφορά πρέπει να αποδεικνύει την ικανότητά
του να παρέχει υπηρεσίες με περιβαλλοντικά ορθό τρόπο.
Για αυτό πρέπει να περιλαμβάνει αποδεικτικά στοιχεία της τακτικής κατάρτισης του
προσωπικού σε ζητήματα υγείας, ασφάλειας και περιβάλλοντος που συνδέονται με
δραστηριότητες κατασκευής έργου και αποδεικτικά στοιχεία της συμμόρφωσης με
υποχρεώσεις όσον αφορά το περιβάλλον, την υγεία και την ασφάλεια.
Επαλήθευση: Ένα σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης (όπως το EMAS, ή το ISO
14001) αν καλύπτει τις ικανότητες περιβαλλοντικής διαχείρισης όπως ορίζεται στα
κριτήρια επιλογής, θα αναγνωρίζεται σαν απόδειξη συμμόρφωσης, όπως και άλλα
αποδεικτικά στοιχεία ισοδύναμων μέτρων περιβαλλοντικής διαχείρισης.
6.3.4. Μελέτη περίπτωσης – συνήθεις αστοχίες κριτηρίων επιλογής
Μη επιτρεπτά κριτήρια επιλογής είναι τα παρακάτω [ 15]:

 Η υποχρέωση διατήρησης γραφείου ή εκπροσώπου στη χώρα ή στην περιοχή, η
υποχρέωση προηγούμενης εμπειρίας στη χώρα ή στην περιοχή
 η υποχρέωση ετήσιων εσόδων ύψους 10 εκατομμυρίων ευρώ – ακόμη και αν η
αξία της σύμβασης ανέρχεται μόλις στο 1 εκατομμύριο €
 η υποχρέωση ύπαρξης συστάσεων από τουλάχιστον 5 δημόσιους φορείς για
παρόμοιες συμβάσεις και όχι από ιδιωτικούς π.χ. συμβάσεις έργων σχολικών
κτιρίων.
128
6.3.5. Παράδειγμα Αστοχίας κριτηρίων επιλογής (Απόφαση 1090/2018
ΑΕΠΠ )
Προέκυψε ακύρωση διαγωνισμού έργου βελτίωσης και περιοδικής συντήρησης

υποδομών σε αστικό οδικό δίκτυο 15 εκ ε (σύνηθες έργο), λόγω πρόσθετων
απαιτήσεων- κριτηρίων επιλογής που αφορούν ασφαλτικό σκυρόδεμα σε
συγκεκριμένη απόσταση από το έργο και μηχανήματα τα οποία οι οικονομικοί φορείς
ήταν υποχρεωμένες να αποδείξουν την κατοχή τους
6.3.6. Παράδειγμα Αστοχίας κριτηρίων επιλογής τεχνικής και

επαγγελματικής ικανότητας (Απόφαση 418 /2018 ΑΕΠΠ )
Προέκυψε ακύρωση διαγωνισμού έργου αποκατάστασης βλαβών και επεμβάσεις

τοπικού χαρακτήρα σε αστικό οδικό δίκτυο 6 εκ ε λόγω πρόσθετων απαιτήσεων ιδίως
εξοπλισμού και εκτός των αναφερομένων στις απαιτήσεις του ΜΕΕΠ.
Συνοπτικά στην απόφαση της ΑΕΠΠ αναφέρονται τα εξής:
 Ο προσδιορισμός των προϋποθέσεων συμμετοχής στους διαγωνισμούς
Δημοσίων Έργων γίνονται με βάσει το ΜΕΕΠ το οποίο λειτουργεί ως
προαπόδειξη ικανότητας
 Τα κριτήρια επιλογής ήταν δυσανάλογα περιοριστικά και παράνομα
 Πρόσθετα κριτήρια καθ΄ υπέρβαση του ΜΕΕΠ τα οποία πρέπει να εγκρίνονται
από τον Υπουργό ΥΠΥΜΕ κατόπιν γνώμης του Τεχνικού Συμβουλίου
Δημοσίων Έργων.
 Συγκεκριμένα καταγράφεται ως σημαντική η σκέψη.:12……Συνακόλουθα,
η αποσύνδεση των κριτηρίων επιλογής με την κατάταξη σε τάξεις του Μ.Ε.ΕΠ.
έχει το νόημα ότι οι απαιτήσεις οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας,
καθώς και τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας καθορίζονται καταρχάς
περιγραφικά, χωρίς παραπομπή σε τάξεις/πτυχία του ΜΕΕΠ ή
βαθμίδες/κατηγορίες του ΜΕΚ, αλλά με βάση τα αναφερόμενα στο άρθρο 75 του
Ν. 4412/2016 κριτήρια, στο πλαίσιο της τήρησης των αρχών της διαφάνειας και
της ίσης μεταχείρισης, όμως, οι απαιτήσεις αυτές δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις
129
απαιτήσεις της αντίστοιχης τάξης του ΜΕΕΠ……….. Αντίθετη ερμηνευτική
εκδοχή, δηλαδή ευχέρεια της αναθέτουσας αρχής να θέτει κριτήρια ποιοτικής
επιλογής που θα υπερέβαιναν τις απαιτήσεις της αντίστοιχης τάξης του ΜΕΕΠ,
μολονότι το δημοπρατούμενο έργο δεν παρουσιάζει χρηματοδοτικές ανάγκες και
κατασκευαστικές ιδιαιτερότητες και ιδιομορφίες που θα δικαιολογούσαν
αυξημένη χρηματοοικονομική επάρκεια και τεχνική εμπειρία, γνώση και
επιπλέον τεχνικό εξοπλισμό εκ μέρους του διαγωνιζόμενου, θα οδηγούσε στο
αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που διώκει η νέα παρ. 4 του άρθρου 76 του Ν.
4412/2016, δηλαδή θα οδηγούσε στον περιορισμό του κύκλου των
ανταγωνιζομένων επιχειρήσεων, τον οποίο συνεπάγεται η θέσπιση
αναιτιολόγητα αυξημένων κριτηρίων ποιοτικής επιλογής, καθώς και στον έμμεσο
προσδιορισμό συγκεκριμένων εργοληπτικών επιχειρήσεων, οι οποίες, μόνες
αυτές, κατά περιορισμό του ανταγωνισμού στο οικείο πεδίο, δύνανται να
αναλάβουν το έργο. Η αληθής βούληση του νομοθέτη, εξάλλου, δεν ήταν να
καταργήσει τα Μητρώα των Εργοληπτικών Επιχειρήσεων και την υποχρέωση
εγγραφής σε αυτά (βλ. αιτιολογική έκθεση αρ. 119 ν. 4472/2016), αλλά επιπλέον
των καταταγέντων στην αντίστοιχη τάξη του Μ.Ε.ΕΠ., να δικαιούνται να
συμμετέχουν στους διαγωνισμούς για τη σύναψη δημοσίων έργων και
οικονομικοί φορείς που δεν έχουν καταταγεί στην αντίστοιχη πρώην καλούμενη
τάξη, επομένως και όσοι δεν πληρούν τις ελάχιστες προϋποθέσεις που
προβλέπονται στις διατάξεις περί Μ.Ε.ΕΠ. για τις επιχειρήσεις που έχουν
καταταγεί στην πρώην καλούμενη τάξη (κύκλο εργασιών, εμπειρία, τεχνικό
εξοπλισμό, στελέχωση κ.λ.π.). Αν αληθής βούλησή του ήταν να διευρυνθεί η
διακριτική ευχέρεια της αναθέτουσας ελεύθερα και μέσα στα πλαίσια των
διατάξεων του άρθρου 75 του Ν. 4412/2016 να αποκλείει διαγωνιζόμενους που
σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 76 του ίδιου νόμου και των άρθρων 80-110
του Ν. 3669/2008 δικαιούνταν να συμμετέχουν, θα είχε ρητώς εκφραστεί προς
την κατεύθυνση αυτή.
130
6.3.7. Παράδειγμα Αστοχίας κριτηρίων επιλογής τεχνικής και
επαγγελματικής ικανότητας (Απόφαση 127/2018 ΑΕΠΠ )
Προέκυψε ακύρωση διαγωνισμού έργου προμήθειας φωτιστικών LED κατάλληλων

για χρήση φωτισμού οδών και κοινόχρηστων εξωτερικών χώρων των οποίων η δαπάνη
ήταν πλέον του 50% της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης 2Μ Ευρώ περίπου.
Οι επίμαχες απαιτήσεις είχαν καθοριστεί ως εξής: κατά τη διάρκεια της προηγούμενης
τριετίας να έχουν εκτελέσει 15 συμβάσεις προμήθειας του ιδίου αντικειμένου
Αναφέρεται η σκέψη με αρ. 42…Συνεπώς, η απαίτηση για εκτέλεση 15 συμβάσεων του
ιδίου αντικειμένου την τελευταία τριετία (2014, 2015, 2016) και μάλιστα, κατ ́ ελάχιστον
μιας ανά έτος της προηγούμενης τριετίας, συνεπάγεται αδικαιολόγητη δυσμενή διάκριση
εις βάρος των προσφερόντων, η προσφορά των οποίων μπορεί κάλλιστα να πληροί τις
προϋποθέσεις που συνδέονται με το αντικείμενο της υπό ανάθεση σύμβασης. Ένας
τέτοιος περιορισμός του κύκλου των επιχειρηματιών που μπορούν να υποβάλλουν
προσφορές, θα είχε ως αποτέλεσμα να αντίκειται στον σκοπό του ανοίγματος στον
ανταγωνισμό που επιδιώκουν οι Οδηγίες περί συντονισμού των διαδικασιών αναθέσεως
δημοσίων συμβάσεων
6.4. Προαπόδειξη και αποδεικτικά μέσα κριτηρίων ποιοτικής επιλογής
Ως προκαταρκτικό αποδεικτικό σε όλες τις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων

χρησιμοποιείται συγκεκριμένο τυποποιημένο έντυπο το οποίο αποτελεί μια υπεύθυνη
δήλωση της καταλληλότητας, της οικονομικής κατάστασης και των ικανοτήτων των
επιχειρήσεων, και ταυτόχρονα επιτρέπει στις συμμετέχουσες εταιρείες ή άλλους
οικονομικούς φορείς να αποδείξουν στην αναθέτουσα αρχή ότι:
 δεν βρίσκονται σε μία από τις καταστάσεις για τις οποίες πρέπει ή είναι δυνατόν
να αποκλειστούν από τη σύναψη δημόσιας σύμβασης·
 πληρούν τα συναφή κριτήρια αποκλεισμού και επιλογής.
Η υπεύθυνη δήλωση δεν περιλαμβάνει τεχνικές προδιαγραφές και καλύπτει μόνο τους
όρους συμμετοχής (προεπιλογή) από πλευράς κριτηρίων αποκλεισμού και επιλογής.
Όσον αφορά τα αποδεικτικά μέσα πρέπει να αναφερθεί ότι οι οικονομικοί φορείς δεν
υποχρεούνται να προσκομίσουν τα σχετικά αποδεικτικά έγγραφα στις ακόλουθες δύο
131
περιπτώσεις [ 41]:
 εάν η αναθέτουσα αρχή μπορεί να τα αντλήσει απευθείας και δωρεάν, μέσω
πρόσβασης σε εθνική βάση δεδομένων σε οποιοδήποτε κράτος- μέλος ή
 εάν η αναθέτουσα αρχή έχει ήδη στην κατοχή της τα σχετικά έγγραφα (για
παράδειγμα από άλλη διαδικασία σύναψης σύμβασης, στην οποία τα έχει ήδη
υποβάλλει ο οικονομικός φορέας, με την αυτονόητη προϋπόθεση ότι
εξακολουθούν να ισχύουν).
6.5. Ενιαίο Ευρωπαϊκό Έγγραφο σύμβασης και Τυποποιημένο Έντυπο

Υπεύθυνης Δήλωσης
6.5.1. Τι είναι
Για να περιοριστεί ο διοικητικός φόρτος, τον οποίο πολλοί οικονομικοί φορείς μεταξύ
των οποίων και οι ΜΜΕ θεωρούν ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια για τη
συμμετοχή τους στις δημόσιες συμβάσεις, θεσπίστηκε τυποποιημένο έντυπο της
υπεύθυνης δήλωσης ως το Ευρωπαϊκό Ενιαίο Έγγραφο Προμήθειας (ΕΕΕΠ) ή
European Single Procurement Document (ESPD).
Το ΕΕΕΠ παρέχει προκαταρκτική απόδειξη υπό μορφή υπεύθυνης δήλωσης για τα
κριτήρια αποκλεισμού (π.χ. ποινικές καταδίκες, σοβαρό επαγγελματικό παράπτωμα)
και τα κριτήρια επιλογής (χρηματοοικονομική και τεχνική ικανότητα) έτσι ώστε υπό
κανονικές συνθήκες το σύνολο των σχετικών εγγράφων (π.χ. βεβαιώσεις,
πιστοποιητικά) να χρειάζεται να υποβληθεί μόνο από τον επιλεγέντα οικονομικό
φορέα (εκτός εάν απαιτείται επαλήθευση ορισμένων πτυχών της τεκμηρίωσης από
άλλους συμμετέχοντες για να διασφαλιστεί η ορθή διεξαγωγή της διαδικασίας) και
πρέπει να παρέχεται σε αποκλειστικά ηλεκτρονική μορφή.
Επισημαίνεται ότι [ 41] ως προς το ΤΕΥΔ οι οικονομικοί φορείς δύνανται
προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι δεν ισχύουν οι λόγοι αποκλεισμού και ότι
πληρούν τα κριτήρια επιλογής:
 είτε να επεξεργάζονται και να συμπληρώνουν το ήδη διαμορφωμένο και
αναρτημένο (σε επεξεργάσιμη μορφή) από την αναθέτουσα αρχή, αρχείο
 είτε να επεξεργάζονται και να διαμορφώνουν οι ίδιοι εξαρχής το ΤΕΥΔ που
132
είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα της Αρχής σε επεξεργάσιμη μορφή,
συμπληρώνοντας τα απαιτούμενα για τη συγκεκριμένη διαδικασία πεδία.
Ως προς το ΕΕΕΣ, οι οικονομικοί φορείς δύνανται, μέσω της πλατφόρμας της Ε.Ε., να
το συμπληρώσουν ώστε να εξασφαλίσουν ότι δεν ισχύουν οι λόγοι αποκλεισμού και
ότι πληρούν τα κριτήρια επιλογής:
 είτε μέσω της λειτουργικότητας «Εισαγωγή ΕΕΕΠ», μέσω της οποίας
τηλεφορτώνουν (upload) το ήδη διαμορφωμένο από την αναθέτουσα αρχή
ΕΕΕΣ και, εν συνεχεία, το συμπληρώνουν
 είτε μέσω της λειτουργικότητας «Δημιουργία απάντησης», μέσω της οποίας
διαμορφώνουν εξ αρχής το ΕΕΕΣ, επιλέγοντας και συμπληρώνοντας τα
απαιτούμενα για την εκάστοτε διαδικασία πεδία, με βάση τους όρους των
εγγράφων της σύμβασης.
6.5.2. Η χρήση του
Για να αποδείξουν οι οικονομικοί φορείς ότι πληρούν τους κανόνες ποιοτικής επιλογής
θα πρέπει πλέον να υποβάλλουν :
α) για συμβάσεις άνω των ορίων μόνο το Ευρωπαϊκό Ενιαίο Έγγραφο Σύμβασης
(Ε.Ε.Ε.Σ.) ως προκαταρκτική απόδειξη προς αντικατάσταση των πιστοποιητικών που
εκδίδουν δημόσιες αρχές ή τρίτα μέρη, ή
β) για συμβάσεις κάτω των ορίων (εκτός της απευθείας ανάθεσης) το Τυποποιημένο
Έντυπο Υπεύθυνης Δήλωσης (Τ.Ε.Υ.Δ.) ως προκαταρκτική απόδειξη προς
αντικατάσταση των πιστοποιητικών που εκδίδουν δημόσιες αρχές ή τρίτα μέρη,
το οποίο επιβεβαιώνει ότι ο εν λόγω οικονομικός φορέας πληροί τις απαραίτητες
προϋποθέσεις όπως αυτές ορίζονται στο σχετικό άρθρο του νόμου.
Οι υπηρεσίες της Επιτροπής έχουν αναπτύξει μια ηλεκτρονική έκδοση του ΕΕΕΠ («το
ηλεκτρονικό ΕΕΕΠ»).Το eΕΕΕΣ είναι η ηλεκτρονική έκδοση αυτής της υπεύθυνης
δήλωσης ως μεταβατικό στάδιο, που παρέχεται στο διαδίκτυο από την Ευρωπαϊκή
Επιτροπή στο URL: https://ec.europa.eu/growth/tools-databases/espd
6.5.3. Η χρησιμότητά του
Με το ΕΕΕΠ δεν απαιτείται πλέον η προσκόμιση του μεγάλου αριθμού πιστοποιητικών
133
και λοιπών εγγράφων που σχετίζονται με τα κριτήρια επιλογής και αποκλεισμού των
υποψηφίων καθώς αυτό αποτελεί ουσιαστικά μια ενημερωμένη υπεύθυνη δήλωση που
επιτρέπει στους οικονομικούς φορείς να δηλώσουν πλέον ηλεκτρονικά ότι πληρούν
τους απαραίτητους όρους για να συμμετέχουν σε μια διαδικασία δημόσιας σύμβασης.
Μόνο ο προσφέρων στον οποίο η αναθέτουσα αρχή θα αποφασίσει να αναθέσει τη
σύμβαση πρέπει να παρέχει τα ενημερωμένα πλήρη σχετικά δικαιολογητικά.
6.5.4. Η εξέλιξή του
Στο μέλλον ακόμη και αυτή η υποχρέωση θα αρθεί διότι στο πλαίσιο της
απλούστευσης της διαδικασίας ανάθεσης δημόσιων συμβάσεων θα γίνει η διασύνδεση
του ΕΕΕΠ με βάσεις δεδομένων και/ή με σύστημα ΤΠ για την προεπιλογή των
οικονομικών φορέων. Τα εν λόγω συστήματα θα επιτρέπουν να ελεγχθεί αυτόματα και
σε οποιοδήποτε χρόνο κατά πόσον οι οικονομικοί φορείς συμμορφώνονται με τα
κριτήρια αποκλεισμού ή επιλογής που χρησιμοποιούνται στις διαδικασίες ανάθεσης
δημόσιων συμβάσεων (για παράδειγμα, να επαληθευτεί - αυτόματα - αν ο οικονομικός
φορέας έχει κηρύξει πτώχευση, παρέχοντας τις σχετικές πληροφορίες στην
αναθέτουσα αρχή).
Στα σχεδιαγράμματά που ακολουθούν περιγράφονται σχηματικά τι είναι το ΕΕΕΠ και
τη ροή των διεργασιών του.
134
Εικόνα 12: Τι είναι το ESPD (What is the ESPD)
135
Εικόνα 13: Πως λειτουργεί το ΕΕΕΣ [ 16] (How the ESPD works).
136
6.5.5. ΤΕΥΔ και Υπεργολαβία
Ειδικά στις συμβάσεις έργων στα πρότυπα τεύχη διακηρύξεων περιλαμβάνεται ως

όρος η υποχρέωση υποβολής ΤΕΥΔ/ΕΕΕΣ, ανεξάρτητα από το ποσοστό της
υπεργολαβίας, ήτοι και σε περιπτώσεις ποσοστού μικρότερου του 30%. Σε ποσοστό
κάτω από 30% είναι δυνατή η υπεργολαβία και το αίτημα αυτής να μην
περιλαμβάνεται στο ΤΕΥΔ αλλά κατά την διάρκεια εκτέλεσης του έργου. Σε
περίπτωση μη υπέρβασης του εν λόγω ποσοστού, εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια
της αναθέτουσας αρχής να αποφασίσει και επομένως να ορίσει στην διακήρυξη ή στην
πρόσκληση και στα έγγραφα της σύμβασης εάν οι σχετικές πληροφορίες των ενοτήτων
Α και Β του Μέρους II και του Μέρους ΙΙΙ, πρέπει ή δεν πρέπει να παρέχονται για
υπεργολάβους στις ικανότητες των οποίων δεν βασίζεται ο οικονομικός φορέας, και
κατά συνέπεια, εάν θα υποβληθεί από αυτούς ΤΕΥΔ/ΕΕΕΣ.
6.5.6. e-Certis
Τα παραπάνω αποτελούν μια σημαντική καινοτομία και σε συνδυασμό τη χρήση του

Επιγραμμικού Αποθετηρίου Πιστοποιητικών (e-Certis), μειώνουν σημαντικά την
προσπάθεια και το διοικητικό βάρος που αντιμετώπιζαν οι οικονομικοί φορείς λόγω
της γραφειοκρατίας διευκολύνοντας ιδιαίτερα την πρόσβαση των ΜΜΕ.
6.5.6.1. Τι είναι
To e-Certis είναι ένα δωρεάν ηλεκτρονικό εργαλείο για τη χαρτογράφηση των
εγγράφων που ζητούνται στις διαδικασίες διασυνοριακών δημόσιων συμβάσεων ή
άλλως αποτελεί ένα επιγραμματικό αποθετήριο πιστοποιητικών και λοιπών
αποδεικτικών εγγράφων που ενημερώνεται τακτικά και επαληθεύεται από τις εκάστοτε
εθνικές αρχές και τους εθνικούς δημόσιους φορείς .
Αυτό συμβάλλει στη σαφήνεια της διασυνοριακής διαδικασίας υποβολής
πιστοποιητικών.
6.5.6.2. Η χρήση του

Το σύστημα αυτό εντοπίζει και συνδέει τα πιστοποιητικά που είναι απαραίτητα σε
διάφορους τομείς διοικητικής επαλήθευσης (π.χ. φόρος, υποχρεώσεις κοινωνικής
137
ασφάλισης, ποινικό μητρώο κ.λπ.).Η υπηρεσία e-Certis συνδέεται με το Ευρωπαϊκό
Ενιαίο Έγγραφο Προμήθειας (ESPD).
Οι οικονομικοί φορείς έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν το ηλεκτρονικό
σύστημα «e-Certis» το οποίο τους επιτρέπει να γνωρίσουν άμεσα και από απόσταση
τις απαραίτητες πληροφορίες για τις διαγωνιστικές διαδικασίες και να πληροφορηθούν
τα διάφορα διοικητικά έγγραφα και πιστοποιητικά που θα κληθούν να υποβάλλουν
στις αναθέτουσες αρχές, σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ για να συμμετέχουν σε
διασυνοριακούς διαγωνισμούς δημοσίων συμβάσεων.
6.5.6.3. Η χρησιμότητά του:

Οι αναθέτουσες αρχές θα πρέπει να χρησιμοποιούν το «e-Certis» και να απαιτούν
κατά τις διαδικασίες ως επί το πλείστον είδη πιστοποιητικών και αποδεικτικά έγγραφα
που να καλύπτονται από αυτό. Όμως το «e-Certis» δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι οι
πληροφορίες, ως αποτέλεσμα μιας ερώτησης, θα αναγνωριστούν ως έγκυρες από μια
αναθέτουσα αρχή και επομένως συστήνεται σε περίπτωση υπάρξεως οποιαδήποτε
αμφιβολίας ο ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας να έρχεται σε άμεση επαφή είτε με
τις εθνικές αρχές, είτε με την αναθέτουσα αρχή, για να λάβει τις απαραίτητες
διευκρινίσεις για τα απαιτούμενα δικαιολογητικά.
Η Ελληνική Υπηρεσία e-Certis διατίθεται από την ΕΑΑΔΗΣΥ στην ηλ διεύθυνση
https://ec.europa.eu/tools/ecertis/search .
138
Εικόνα 14: Το e-CERTIS[ 17].
139
140
7. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΝΑΘΕΣΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
Ο σκοπός της συγκεκριμένης ενότητας σχετίζονται σε γενικές γραμμές με την

αξιοποίηση δημοσίων συμβάσεων για τη συνεκτίμηση κριτηρίων για την επίτευξη
κοινών κοινωνικών στόχων όπως προστασία του περιβάλλοντος, προώθηση
καινοτομίας είτε πρόκειται για το κόστος του κύκλου ζωής ενός έργου είτε για την
ένταξη ευάλωτων και μειονεκτούντων ατόμων, της απασχόλησης και της κοινωνικής
ένταξης καθώς την υιοθέτηση ειδικού πλαισίου για τις κοινωνικές, υγειονομικές και
εκπαιδευτικές υπηρεσίες.

 αναγνωρίζουν την έννοια των κριτηρίων ανάθεσης
 διακρίνουν τα κύρια κριτήρια ανάθεσης των συμβάσεων.
 καθορίζουν τα επιμέρους κριτήρια για τον προσδιορισμό της βέλτιστης σχέσης
ποιότητας – τιμής.
Βέλτιστη σχέση ποιότητας-τιμής, κοινωνικά κριτήρια, περιβαλλοντικά κριτήρια,

επιμέρους κριτήρια, κύρια κριτήρια.
Στο σημείο αυτό αναλύονται τα κριτήρια ανάθεσης τα οποία ουσιαστικά αποτελούν το

βασικό εργαλείο προώθησης της ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων με αυξημένες
απαιτήσεις ποιότητας. Αρχικά περιγράφεται η έννοια της πλέον συμφέρουσας από
οικονομική άποψη προσφοράς έργου ή μελέτης ενώ αμέσως μετά γίνεται αναφορά
ειδικά στα κριτήρια ανάθεσης μελετών και πιο συγκεκριμένα παρουσιάζεται σχέδιο
τυπικής διαδικασίας, μελέτη περίπτωσης αναφοράς σαφών και μετρήσιμων κριτηρίων
141
ανάθεσης σε διακήρυξη, ενέργειες των αρμοδίων οργάνων, ενώ περιλαμβάνεται και
μέρος που αφορά στην περίπτωση έργου με αξιολόγηση μελέτης.
15.

7.2. Κριτήρια ανάθεσης-Προσδιορισμός έννοιας πλέον συμφέρουσας από

οικονομική άποψη προσφοράς
Το νομοθετικό πλαίσιο περιλαμβάνει τρία είδη κριτηρίων τα οποία προκαλούν
142
σύγχυση και ερωτηματικά ως προς τις επιλογές και τις αποφάσεις που πρέπει να
ληφθούν από τις αναθέτουσες αρχές.
Για να μη συγχέονται τα κριτήρια-τα οποία αντιστοιχούν σε τρία διαφορετικά στάδια
της επιλογής ενός οικονομικού φορέα -το ενδιαφέρον πρέπει να εστιαστεί στις
ερωτήσεις ως προς την επίτευξη των διαφορετικών στόχων που έχουν διαμορφωθεί με
σκοπό να απαντούν σε τρία διαφορετικά ερωτήματα.
1. Οι λόγοι αποκλεισμού απαντούν στην ερώτηση «ποιος πρέπει να αποκλειστεί
από το διαγωνισμό»
2. Τα κριτήρια επιλογής απαντούν στην ερώτηση «ποιος είναι ικανός να
εκτελέσει τη σύμβαση»
3. Τα κριτήρια ανάθεσης απαντούν στην ερώτηση «ποια από τις προτάσεις θα
παράγει τα αναμενόμενα αποτελέσματα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.»
Εικόνα 16: Λόγοι αποκλεισμού, κριτήρια ανάθεσης, κριτήρια επιλογής[ 15].
Τα γενικά κριτήρια ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων μπορούν να είναι:

α) η ποιότητα, περιλαμβανομένης της τεχνικής αξίας, τα αισθητικά και λειτουργικά
χαρακτηριστικά, η προσβασιμότητα, ο σχεδιασμός για όλους τους χρήστες, τα
κοινωνικά, περιβαλλοντικά και καινοτόμα χαρακτηριστικά και η εμπορία και οι
σχετικοί όροι,
143
β) η οργάνωση, τα προσόντα και η εμπειρία του προσωπικού στο οποίο ανατίθεται η
εκτέλεση της σύμβασης, στην περίπτωση που η ποιότητα του διατεθέντος προσωπικού
μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στο επίπεδο εκτέλεσης της σύμβασης,
γ) η εξυπηρέτηση μετά την πώληση και η τεχνική υποστήριξη,
δ) οι όροι παράδοσης, όπως η ημερομηνία παράδοσης, η διαδικασία και η προθεσμία
παράδοσης ή η προθεσμία ολοκλήρωσης ή περαίωσης,
ε) η παροχή της εγγύησης της παραγράφου 2 του άρθρου 72,
στ) η προσαύξηση του προβλεπόμενου στα έγγραφα της σύμβασης χρόνου εγγύησης,
Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά, κατά την προηγούμενη παράγραφο, εξειδικεύονται

ιδίως σε:
α) απασχόληση εργαζομένων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού
σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο άρθρο
β) διευκόλυνση της κοινωνικής ή/και εργασιακής ένταξης ατόμων που προέρχονται
από ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού,
γ) καταπολέμηση των διακρίσεων ή/και
δ) προαγωγή της ισότητας ανδρών και γυναικών.
Επίσης σύμφωνα με το άρθρο 88 του ν4412/16 στην κατευθυντήρια οδηγία με αρ.

11/24-12-2015 της ΕΑΑΔΗΣΥ [ 44], για τα κριτήρια ανάθεσης, συνοπτικά
περιγράφονται τα εξής:
1. Η έννοια της “πλέον συμφέρουσας από οικονομική άποψη προσφοράς”
2. Ο προσδιορισμός/η εκτίμηση του μοναδικού κριτηρίου της “πλέον συμφέρουσας
από οικονομική άποψη προσφοράς”
3. Δυνατότητα χρησιμοποίησης κριτηρίων ποιοτικής επιλογής ως κριτηρίων
ανάθεσης
4. Διακριτική ευχέρεια του κράτους – μέλους για περιορισμό στη χρήση της
τιμής/του κόστους ως μοναδικής βάσης για το κριτήριο ανάθεσης
5. Η σύνδεση του κριτηρίου ανάθεσης με το αντικείμενο της δημόσιας σύμβασης
6. Προσέγγιση αποτελεσματικότητας σε σχέση με το κόστος - Κοστολόγηση του
κύκλου ζωής
7. Η κοινωνική και περιβαλλοντική παράμετρος στα κριτήρια ανάθεσης της
144
Οδηγίας 2014/24/ΕΕ]
8. Περιορισμοί από νομολογιακά διαμορφωθέντες κανόνες ως προς τα κριτήρια
ανάθεσης στην Οδηγία 2014/24/ΕΕ
Στα άρθρα 79 και 81 του ν.4412/16 προβλέπεται ως αποκλειστικό κριτήριο ανάθεσης

η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά χωρίς όμως να αποκλείει
κριτήριο της χαμηλότερης τιμής το οποίο εξακολουθεί να υφίσταται ως μια εκδοχή
της πλέον συμφέρουσας από οικονομική άποψη προσφοράς.
Η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά προσδιορίζεται με βάση είτε
την τεκμαρτή τιμή, δηλαδή κατά την τελική επιλογή του αναδόχου η οικονομικά
καλύτερη προσφορά θα αποτελέσει την πλέον συμφέρουσα, μετά από αξιολόγηση
της προσφοράς είτε με κριτήρια σχετικά με στοιχεία της κοστολόγησης του κύκλου
ζωής, είτε και με τη βέλτιστη σχέση ποιότητας τιμής, εκτιμώμενης βάσει
περισσοτέρων του ενός δυνητικών κριτήριων (“most economically advantageous
tender” – “MEAT”).
Για τον καθορισμό των κριτηρίων ανάθεσης δεν παρέχεται απεριόριστη ελευθερία
επιλογής στις αναθέτουσες αρχές καθώς αυτά θα πρέπει:
α) να συνδέονται με το αντικείμενο της σύμβασης,
β) να τηρούν τις θεμελιώδεις αρχές του κοινοτικού δικαίου
γ)και να συνοδεύονται από σαφείς προδιαγραφές που να δύνανται να επαληθεύονται
αποτελεσματικά κατά προσφορά.
Η αναθέτουσα αρχή μπορεί να χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές για τη σύγκριση ή τη
στάθμιση των κριτηρίων με πίνακες, σχετική βαρύτητα κλπ
Η αναθέτουσα αρχή είναι υποχρεωμένη να αναφέρει και να αναλύει στα έγγραφα της
σύμβασης τη σχετική στάθμιση που βαρύνει κάθε κριτήριο. Οι συντελεστές αυτοί ή
άλλως αναφερόμενοι ως συντελεστές βαρύτητας περιγράφονται εκτός από τη
βαθμολογία τους και με και τη λεκτική διατύπωση της αιτιολογίας τους ανά κριτήριο.
Η αιτιολογική σκέψη 97 της οδηγίας 2014/24/ΕΕ αναφέρει ότι: «ο όρος της σύνδεσης
με το αντικείμενο της σύμβασης αποκλείει κριτήρια και όρους σχετιζόμενους με
γενική εταιρική πολιτική, η οποία δεν μπορεί να θεωρηθεί ως παράγοντας που
χαρακτηρίζει τη συγκεκριμένη διαδικασία παραγωγής ή παροχής των αγοραζόμενων
έργων, αγαθών ή υπηρεσιών. Ως εκ τούτου, δεν θα πρέπει να επιτρέπεται στις
145
αναθέτουσες αρχές να απαιτούν από τους προσφέροντες να διαθέτουν εταιρική πολιτική
για κοινωνική ή περιβαλλοντική ευθύνη.»
Ωστόσο, οι αναθέτουσες αρχές έχουν το δικαίωμα να ορίσουν το αντικείμενο των
συμβάσεων τους με τρόπο που να περιλαμβάνει ρητά περιβαλλοντικές εκτιμήσεις σε
οποιοδήποτε στάδιο του κύκλου ζωής.
Επισήμανση: Για τον καθορισμό κριτηρίων ανάθεσης με την πλέον συμφέρουσα από
οικονομική άποψη προσφορά σε πολύπλοκες συμβάσεις απαιτούνται σημαντικές
τεχνικές δεξιότητες και οι αναθέτουσες αρχές μπορεί να χρειαστεί να απευθυνθούν σε
εξωτερικούς εμπειρογνώμονες. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιούνται τεχνικοί
σύμβουλοι ως μέλη χωρίς δικαίωμα ψήφου στις επιτροπές αξιολόγησης, αλλά είναι
σημαντικό να μην προκύπτουν καταστάσεις σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ αυτών
και των δυνητικών προσφερόντων.
7.2.1. Θέματα τεχνικής προσφοράς και κριτηρίων ανάθεσης
Στο σημείο αυτό πρέπει αναφερθεί ότι η Τεχνική προσφορά, όπως παρατίθεται στην
πρότυπη διακήρυξη, πρέπει υποχρεωτικά να περιλαμβάνει τα παρακάτω:
α) Τεχνική Έκθεση για τη συγκεκριμένη μελέτη, στηριζόμενη στα υπάρχοντα στοιχεία
του Φακέλου Δημόσιας Σύμβασης, με επισήμανση των προβλημάτων και εισήγηση
του τρόπου επίλυσής τους. Στην Τεχνική Έκθεση δεν πρέπει να περιλαμβάνονται
προτάσεις τεχνικών λύσεων.
β) Πρόταση Μεθοδολογίας, που περιλαμβάνει περιγραφή του γενικού προγράμματος
εκπόνησης της μελέτης, δηλαδή τις απαιτούμενες επιμέρους δραστηριότητες, την
αλληλουχία των σταδίων ή φάσεων της κύριας και των υποστηρικτικών μελετών (όταν
πρόκειται για σύνθετη μελέτη) την αλληλοτροφοδότηση των μελετών με δεδομένα, τον
καθορισμό σημείων ελέγχου και απαιτούμενων ενεργειών και διαδικασιών για την
παραγωγή της μελέτης.
γ) Χρονοδιάγραμμα, στο οποίο περιγράφεται η χρονική αλληλουχία των
δραστηριοτήτων της περίπτωσης β΄, λαμβανομένου υπόψη του συνολικού χρόνου,
όπως προβλέπεται στα έγγραφα της σύμβασης.
δ) οργανόγραμμα και έκθεση τεκμηρίωσης καθηκόντων και κατανομής εργασιών του
συντονιστή και της ομάδας μελέτης, όπου παρουσιάζεται η κατανομή ευθυνών μεταξύ
146
των μελών της και στοιχεία για την αποτελεσματικότητα της δράσης κάθε μέλους της
ομάδας μελέτης σε αντίστοιχες ευθύνες με αυτές που αναλαμβάνει στην ομάδα
μελέτης και το βαθμό επιτυχίας της, λαμβανομένων υπόψη των διατάξεων των
περιπτώσεων β΄ και γ΄,
ε)Στοιχεία για τη συνοχή της ομάδας μελέτης, από τα οποία να προκύπτει η
δυνατότητα καλής συνεργασίας για την απρόσκοπτη και ποιοτικά αποδεκτή εκπόνηση
της μελέτης.
στ) Στοιχεία για την εμπειρία των μελών της ομάδας μελέτης
Πέραν των ανωτέρω τα οποία υποχρεωτικά πρέπει να περιλαμβάνονται στην Τεχνική

προσφορά και δεσμεύουν τον ανάδοχο, η αξιολόγηση της Τεχνικής προσφοράς αφορά
μόνο την ικανοποίηση των κριτηρίων ανάθεσης (που μπορεί να περιλαμβάνουν ή όχι
τα ανωτέρω) από τον οικονομικό φορέα.
7.2.2. Παραδείγματα κριτηρίων που δεν συνδέονται με το αντικείμενο της

σύμβασης
 Σε μια σύμβαση κατασκευής έργου η απαίτηση από μια εταιρεία η απαίτηση

από μια εταιρεία να κάνει «βιώσιμες αγορές» (χωρίς περαιτέρω ορισμό)
 Σε μια σύμβαση μελέτης να θεσπίσει μέτρα διαχείρισης αλυσίδας
ανεφοδιασμού για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων περιβαλλοντικών
προβλημάτων (π.χ. ασφαλή διαχείριση χημικών ή πορισμός πρώτων γραφικών
υλών)
 Σε μια σύμβαση τεχνικής υπηρεσίες, έξτρα βαθμοί για εταιρείες που
χρησιμοποιούν προϊόντα με οικολογικό σήμα σε όλες τις συμβάσεις τους
 Σε μια σύμβαση για υπηρεσίες καθαριότητας, η διάθεση έξτρα βαθμών για τη
χρήση προϊόντων με οικολογικό σήμα
7.2.3. Μη ορθές πρακτικές κριτηρίων ανάθεσης
Μη ορθές πρακτικές κατά τον καθορισμό των κριτηρίων ανάθεσης περιλαμβάνουν:

 Κριτήρια ανάθεσης που δεν σχετίζονται με το αντικείμενο της σύμβασης,
147
 ασαφή κριτήρια ανάθεσης. Δηλαδή, στη διακήρυξη του διαγωνισμού της
μελέτης δεν υπάρχει σαφής αντιστοίχιση της βαθμολογίας των κριτηρίων
αξιολόγησης των τεχνικών προσφορών με συγκεκριμένες απαιτήσεις της
διακήρυξης,
 χρήση ελάχιστων απαιτήσεων για την ανάθεση της σύμβασης (π.χ. περίοδος
εγγύησης 5 ετών, χρόνος παράδοσης 7 ημέρες), αντί να χρησιμοποιηθούν ως
κριτήρια επιλογής που χρήζουν απάντησης ΝΑΙ -ΟΧΙ
 σύγχυση κριτηρίων επιλογής και κριτηρίων ανάθεσης, π.χ. κριτήρια επιλογής
χρησιμοποιούνται ως κριτήρια ανάθεσης ή κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν
στο στάδιο της επιλογής χρησιμοποιούνται εκ νέου στο στάδιο της ανάθεσης
 μέση τιμολόγηση δηλαδή οι προσφορές που βρίσκονται εγγύτερα στον μέσο
όρο σε σχέση με όλες τις προσφορές λαμβάνουν περισσότερους βαθμούς
Αναλυτικά προσδιορίζονται καλές και κακές πρακτικές στο «Έγγραφο καθοδήγησης
για επαγγελματίες» της ΕΕ [ 15].
7.2.4. Μελέτες περίπτωσης κριτηρίων ανάθεσης
ΜΠ1. Στη διακήρυξη του διαγωνισμού αναφέρεται ότι ο βαθμός των κριτηρίων
αξιολόγησης της τεχνικής προσφοράς θα υπολογισθεί ως ο μέσος όρος των
βαθμών των μελών της Επιτροπής Διενέργειας του Διαγωνισμού και όχι ως ο
βαθμός που συγκεντρώνει την πλειοψηφία των παρόντων μελών της Επιτροπής με
αποτέλεσμα να μην είναι δυνατόν να υπάρχει σαφή και συγκεκριμένη αιτιολόγηση
ανά κριτήριο αξιολόγησης.
ΜΠ2. Δεν προσδιορίζονται στη διακήρυξη και τα τεύχη του διαγωνισμού οι ελάχιστες
απαιτήσεις ανά κριτήριο αξιολόγησης ώστε να χαρακτηρισθούν αποδεκτές οι
τεχνικές προσφορές και να λάβουν την ελάχιστη βαθμολογία ούτε
προσδιορίζονται ποιες είναι επουσιώδεις αποκλίσεις από τις τεχνικές
προδιαγραφές. Επίσης, δεν αντιστοιχίζονται συγκεκριμένες απαιτήσεις ανά
κριτήριο αξιολόγησης με την κλίμακα βαθμολόγησης που περιγράφεται στη
διακήρυξη ώστε να εξασφαλίζεται διαφάνεια της διαδικασίας και ίση μεταχείριση
των προσφερόντων.
148
7.2.5. Παράδειγμα μικτής σύμβασης με κύριο το είδος της σύμβασης ως
έργου -Αποδοχή όρων αξιολόγησης-Απόρριψη των διευκρινήσεων [
45].
Ο διαγωνισμός αφορά ανάθεση μικτής δημόσιας σύμβασης 28 Μ Ευρώ με

αξιολόγησης προσφοράς και δικαίωμα προαίρεσης για τη λειτουργία του έργου σε
διάστημα 30 ετών σε 60 Μ Ευρώ για την «Κατασκευή Μονάδας Επεξεργασίας
Αστικών Αποβλήτων με κριτήριο κατακύρωσης την πλέον συμφέρουσα από
οικονομική άποψη προσφορά. Με δεδομένο ότι το κύριο αντικείμενο της μικτής
σύμβασης είναι η κατασκευή της Μονάδας Επεξεργασίας, σύμφωνα με την παράγραφο
2 του άρθρου 4 του ν.4412/16, η μικτή σύμβαση ανατίθενται σύμφωνα με τις διατάξεις
συμβάσεων έργου.
Η αναθέτουσα αρχή είχε σαφήνεια ως προς τον τρόπο βαθμολογίας και αξιολόγησης
των προσφορών αλλά δημοσίευσε τεύχος διευκρινήσεων το οποίο δημιούργησε
ασάφειες και μόνο ως προς αυτό το λόγο έγινε δεκτή σχετική προσφυγή.
Σύμφωνα με τη διακήρυξη της διακήρυξης αναφέρεται ότι «Η σταθμισμένη
βαθμολογία του κάθε κριτηρίου θα προκύπτει από το γινόμενο του επιμέρους
συντελεστή βαρύτητας επί τη βαθμολογία του, η δε συνολική βαθμολογία της
προσφοράς θα προκύπτει από το άθροισμα των σταθμισμένων βαθμολογιών όλων των
κριτηρίων. Η συνολική βαθμολογία της προσφοράς υπολογίζεται με βάση τον
παρακάτω τύπο:
U=50%*K1+10%*K2+10%*K3+15%*K4+5%*K5+5%*K6+5%*7U όπου:
Κ1 = Έκπτωση % επί του εκτιμώμενου Κόστους Κύκλου Ζωής
K2 = Βαθμολογία σε «Δυναμικότητα γραμμών μηχανικής επεξεργασίας ΑΣΑ,
προδιαλεγμένου & ραφιναρίας»
K3 = Βαθμολογία σε «Λειτουργικότητα συστήματος αναερόβιας χώνευσης»
Κ4 = Βαθμολογία σε «Απόδοση συστήματος παραγωγής ενέργειας»
K5 = Βαθμολογία σε «Εγγυήσεις χρόνου ζωής βασικού εξοπλισμού»
K6 = Βαθμολογία σε «Απόδοση βασικού εξοπλισμού μονάδας επεξεργασίας
στραγγισμάτων»
K7 = Βαθμολογία σε «Εμπειρία στελεχών ομάδας υλοποίησης της σύμβασης».
Πλέον συμφέρουσα προσφορά είναι η προσφορά, που θα συγκεντρώσει το μέγιστο
αριθμό στο U σύμφωνα με το άρθρο 86 του Ν. 4412/2016 … Κάθε κριτήριο
149
αξιολόγησης βαθμολογείται αυτόνομα με βάση τα στοιχεία της οικονομικής
προσφοράς.
Πολύ χρήσιμες χαρακτηρίζονται οι πιο κάτω σκέψεις της απόφασης της ΑΕΠΠ ως
εξής:
1.Σκέψη 12 «..ο επίμαχος λόγος της υπό εξέταση προσφυγής είναι και αβάσιμος. Και δη:
Η προσφεύγουσα ισχυρίζεται ότι η επίμαχη, μεικτή, σύμβαση θα έπρεπε να δημοπρατηθεί
ως υπηρεσία και όχι ως έργο, επικαλούμενη το αληθές ύψος των εκατέρωθεν
προϋπολογισμών (των έργων και των υπηρεσιών). Ανεξαρτήτως των σχετικών
υπολογισμών, στις οποίες προβαίνει η αντίδικος, ο εν λόγω ισχυρισμός δεν είναι
νόμιμος. Έχει δε κριθεί ότι «όταν η σύμβαση περιλαμβάνει τόσο στοιχεία σύμβασης
έργου, όσο και στοιχεία σύμβασης υπηρεσιών, ο προσδιορισμός των εφαρμοστέων
διατάξεων, γίνεται με βάση τις ουσιώδεις υποχρεώσεις που υπερισχύουν και
χαρακτηρίζουν την σύμβαση, σε αντίθεση με αυτές που έχουν απλώς παρεπόμενο ή
συμπληρωματικό χαρακτήρα, ενώ η οικονομική αξία αυτών δεν μπορεί να αποτελέσει
το αποκλειστικό κριτήριο για τον προσδιορισμό, αλλά είναι ένα κριτήριο, το οποίο
συνεκτιμάται με τα λοιπά» (βλ, κατά λέξη ΕΣ/ Μείζονος 1379/2017).
2. Σκέψη 15: «…Κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, για τον χαρακτηρισμό μια
σύμβασης ως σύμβασης παραχώρησης, έχει κριθεί (ΣτΕ ΕΑ 272/2015) ότι ο ανάδοχος
πρέπει να φέρει τον σχετικό με την εκμετάλλευση της παρεχόμενης υπηρεσίας (και για την
ταυτότητα του νομικού λόγου και του έργου) κίνδυνο (βλ. αποφάσεις ΔΕΕ της 21ης
Μαΐου 2015, C-269/14, Kansanel.kelaitos, της 10ης Νοεμβρίου 2011, C-348/2010,
Norma - A SIA και Dekom SIA, ΔΕΚ της 10ης Σεπτεμβρίου 2009, C-206/08,
Eurawasser, ΕΑ 185/2015, 378/2013, 213/2013, 234, 142/2012, 676/2011). Η ανάληψη
του επιχειρηματικού κινδύνου από τον ιδιώτη είναι ουσιώδες στοιχείο της σύμβασης
παραχώρησης ………….ο ανάδοχος δεν φέρει τον σχετικό με την εκμετάλλευση του έργου
κίνδυνο, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά αμέσως παραπάνω. Συνεπώς, δεν έχουν
εφαρμογή στην επίμαχη σύμβαση οι διατάξεις της Οδηγίας 2014/23/ΕΕ.
3.Σκέψη16: «….. Υπό το πρίσμα αυτό, έχει κριθεί ότι «… δικαίωμα προαίρεσης, το οποίο
μεταβάλλει το είδος της αρχικής σύμβασης (πχ. από σύμβαση προμηθειών σε σύμβαση
υπηρεσιών ή έργων ή σε σύμβαση παραχώρησης) θεωρείται μη επιτρεπτή ρήτρα, η οποία
μεταβάλλει τη συνολική φύση της σύμβασης και, κατά συνέπεια, η αναθέτουσα αρχή,
στην περίπτωση αυτή, οφείλει να προβεί σε νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης»
150
4.Σκέψη 27: «.. Επειδή, κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η σε απάντηση του ερωτήματος
21 διευκρίνιση ως περιέχεται στο τεύχος των διευκρινίσεων της αναθέτουσας αρχής
με αρ. πρωτ. …/26-04-2018 που αναρτήθηκε στον ηλεκτρονικό τόπο του διαγωνισμού,
πρέπει να ακυρωθεί, σύμφωνα με το σκεπτικό.
28. Επειδή, ωστόσο, σε σχέση με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του κομπόστ από
προδιαλεγμένα οργανικά, οι διατάξεις της παραγράφου 2.6 του Τεύχους 2.1 της οριστικής
μελέτης περιέχουν σαφή παραπομπή στις διατάξεις της ΚΥΑ 56366/4351/2014,
επομένως, δεν πρέπει να ακυρωθεί η διακήρυξη στο σύνολό της, ο δε διαγωνισμός
μπορεί να διεξαχθεί ως προβλέπει το κανονιστικό πλαίσιο αυτού, με την επιφύλαξη
πλήρωσης των διατάξεων δημοσιότητας της ακύρωσης της πιο πάνω διευκρίνισης που
προκαλεί πράγματι αμφισημία με την πιο πάνω διάταξη του Τεύχους 2.1 της οριστικής
μελέτης.
7.3. Ειδικά κριτήρια ανάθεσης μελετών
Στο άρθρο 88 παρ. 12 του ν.4412/16 οι οικονομικές προσφορές των μελετών

υπολογίζονται με βάσει την προεκτιμώμενη αμοιβή αυτών.
Στην με αρ. ΔΝΣγ/32129/ΦΝ466/20-7-2017 (ΦΕΚ β’ 2519) Έγκριση Κανονισμού
προεκτιμώμενων Αμοιβών μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών
επιστημονικών υπηρεσιών αναλύεται ο υποχρεωτικός τρόπος υπολογισμού των
αμοιβών από τις αναθέτουσες αρχές για την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων μελετών
κατά τη διαδικασία της παρ. 8δ του άρθρου 53 του ν.4412/16 ο οποίος και
αναπροσαρμόζεται για κάθε έτος.
Στο ΦΕΚ 2837 Β/2018 περιλαμβάνεται η Απόφαση της Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ. με τίτλο
«Έκδοση προτύπων τευχών διακηρύξεων ανοικτής διαδικασίας για τη σύναψη
ηλεκτρονικών δημοσίων συμβάσεων έργου με αξιολόγηση μελέτης, κατ’ άρθρο 50 του
ν. 4412/2016, άνω των ορίων και κάτω των ορίων, με κριτήριο ανάθεσης την πλέον
συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά με βάση την τιμή». Τα κριτήρια
αξιολόγησης της τεχνικής προσφοράς, πέρα από τα γενικά που αναφέρονται ανωτέρω
μπορεί να είναι:
 ο βαθμός κατανόησης του αντικειμένου και των στόχων της προς εκπόνηση
μελέτης
151
 η πληρότητα και αξιοπιστία της μεθοδολογίας εκπόνησης της μελέτη
 η οργάνωση του οικονομικού φορέα,
 η ευκολία κατασκευής της τεχνικής λύσης και η εκτίμηση της δαπάνης του
έργου, και την ετήσια δαπάνη λειτουργίας και συντήρησης κατά τη διάρκεια
ζωής του έργου εφόσον στα έγγραφα της σύμβασης περιλαμβάνονται
συγκεκριμένοι παράμετροι υπολογισμού της δαπάνης λειτουργίας και
συντήρησης
 ο προβλεπόμενος χρόνος υλοποίησης του έργου.
Οι επί μέρους συντελεστές βαρύτητας των ως άνω κριτηρίων αξιολόγησης της
τεχνικής προσφοράς ορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης, ενώ μπορεί να
εξειδικεύονται ανάλογα με την κατηγορία, το μέγεθος και το είδος του έργου ή να
προστίθενται και άλλα.
7.3.1. Μελέτη περίπτωσης κριτηρίων ανάθεσης,
Παρακάτω περιγράφεται αυτούσιο από υπάρχουσα διακήρυξη το Άρθρο 21 αυτής

Άρθρο 21 : Κριτήριο ανάθεσης και κριτήρια αξιολόγησης προσφοράς
21.1 Κριτήριο ανάθεσης της σύμβασης είναι η «πλέον συμφέρουσα από οικονομική
άποψη προσφορά» βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής.
Για να προσδιοριστεί η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει
βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής, θα αξιολογηθούν οι Τεχνικές και Οικονομικές
προσφορές των προσφερόντων με βάση τα παρακάτω κριτήρια και υποκριτήρια, καθώς
και τη σχετική στάθμισή τους.
21.1.1 Κριτήριο 1ο (Κ1) Τεχνικής προσφοράς

Αξιολογείται το χρονοδιάγραμμα της προταθείσας Έκθεσης Μεθοδολογίας κατά την
παρ.20.3 γ) του άρθρου 20, και συγκεκριμένα:
 η ανταπόκριση του χρονοδιαγράμματος, στις απαιτήσεις που ορίζει η χρονική
αλληλουχία των δραστηριοτήτων της περίπτωσης β του άρθρου 20.3,
λαμβανομένου υπόψη του συνολικού χρόνου, όπως προβλέπεται στα έγγραφα της
σύμβασης.
Το κριτήριο 1ο θα βαθμολογηθεί με βαθμό Κ1, που συνίσταται σε ακέραιο αριθμό από 1
152
έως 100.
Καθαρός χρόνος
ολοκλήρωσης του Βαθμολόγηση
μελετητικού αντικειμένου
Α
Α ≤ 2 μηνών 100
Α = 3 μηνών 40
Α > 3 μηνών < 40
Ο βαθμός για χρονοδιάγραμμα 2 (δύο) μηνών ή για χρονοδιαγράμματα μικρότερα των 2

(δύο) μηνών θα ισοδυναμεί με 100. Η βαθμολόγηση για χρονοδιαγράμματα μεταξύ των
δύο (2) και τριών (3) μηνών θα γίνει με γραμμική παρεμβολή. Ο βαθμός για
χρονοδιάγραμμα τριών (3) μηνών θα ισοδυναμεί με 40. Ο βαθμός για χρονοδιαγράμματα
μεγαλύτερα των τριών (3) μηνών θα είναι μικρότερος του 40. Προσφορές που θα
λαμβάνουν στο κριτήριο αυτό βαθμό κάτω του 40 απορρίπτονται ως απαράδεκτες.
Ο συντελεστής βαρύτητας του κριτηρίου 1 ορίζεται σε σ1=40%. Η Τεχνική προσφορά επι
ποινής αποκλεισμού θα περιλαμβάνει ξεχωριστό κεφάλαιο που θα περιγράφει τα
απαιτούμενα για το Κριτήριο 1.

Αξιολογείται η εμπειρία μελών της Ομάδας Μελέτης κατά την παρ. 20.3, στ) του άρθρου
20, και συγκεκριμένα :
 η αποδεδειγμένη συμμετοχή και η εμπειρία μελών της ομάδας στην εκπόνηση
μελετών ενεργητικής πυροπροστασίας κτιρίων προσωρινής διαμονής
(Ξενοδοχείων, Ξενώνων Φιλοξενίας κ.λ.π). Η βαθμολόγηση θα γίνει με βάση το
άθροισμα των καθαρών χρηματικών ποσών (μη συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α)
που έλαβαν ένα (1) ή και περισσότερα μέλη της ομάδας για την εκπόνηση
μελετών Ενεργητικής Πυροπροστασίας Ξενοδοχείων ή Ξενώνων Φιλοξενίας ,
που θα αποδεικνύονται στις συμβάσεις, στα τιμολόγια πληρωμής κ.λ.π. Τα
αποδεικτικά μέσα αυτών, είναι αυτά που προβλέπονται από την κείμενη
νομοθεσία.
153
έως 100.
Άθροισμα των καθαρών χρηματικών
ποσών (μη συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α)
που έλαβαν ένα (1) ή και περισσότερα μέλη Βαθμολόγηση
της ομάδας για την εκπόνηση μελετών
Ενεργητικής Πυροπροστασίας κτιρίων
προσωρινής διαμονής (Ξενοδοχείων,
Ξενώνων Φιλοξενίας κ.λ.π).
Σ(Ε) (Ευρώ)
Σ(Ε) ≥ 30.000 Ευρώ 100
Σ(Ε) = 100 Ευρώ 40
Σ(Ε) < 100 Ευρώ < 40
Η βαθμολόγηση για ποσά μικρότερα των τριάντα χιλιάδων ευρώ (30.000 €) και
μεγαλύτερα των εκατό ευρώ (100€) θα γίνει με βάση τη γραμμική παρεμβολή. Ο βαθμός
για ποσά των εκατό ευρώ (100€) θα ισοδυναμεί με 40. Ο βαθμός για ποσά μικρότερα των
εκατό ευρώ (100€) θα είναι μικρότερος του 40. Προσφορές που θα λαμβάνουν στο
κριτήριο αυτό βαθμό κάτω του 40 απορρίπτονται ως απαράδεκτες.
Ο συντελεστής βαρύτητας του κριτηρίου 2 ορίζεται σε σ2=60%. Η Τεχνική προσφορά επι
ποινής αποκλεισμού θα περιλαμβάνει ξεχωριστό κεφάλαιο που θα περιγράφει τα
απαιτούμενα για το Κριτήριο 2.
21.2 Βαθμολόγηση Τεχνικής Προσφοράς

Το άθροισμα των σχετικών συντελεστών βαρύτητας των κριτηρίων (και υποκριτηρίων)
αξιολόγησης ανέρχεται σε κάθε περίπτωση σε 100. Η βαθμολόγηση και κατάταξη των
προσφορών γίνεται σύμφωνα με τον τύπο:
U ΤΠ= σ1*Κ1 + σ2*Κ2
Ο προκύπτων βαθμός στρογγυλοποιείται στο δεύτερο (2ο) δεκαδικό ψηφίο. Όπου «σν»
είναι ο συντελεστής βαρύτητας του κριτηρίου ανάθεσης Κν και ισχύει σ1+σ2 = 1
Ο συντελεστής βαρύτητας της βαθμολογίας της Τεχνικής Προσφοράς ορίζεται σε UTΠ
=50%.
154
Η τεχνική προσφορά που δεν πληροί την ελάχιστη επιμέρους βαθμολογία των κριτηρίων
του άρθρου 21.1 απορρίπτεται και ο προσφέρων αποκλείεται της περαιτέρω διαδικασίας.
155
8. ΦΑΚΕΛΟΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ - ΣΤΑΔΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗΣ
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ
Ο σκοπός της συγκεκριμένης ενότητας ταυτίζονται σε γενικές γραμμές με την

απλούστευση και την ευελιξία των κανόνων και διαδικασιών, επέκταση και γενίκευση
των ηλεκτρονικών μέσων και την δραστική περικοπή του διοικητικού φόρτου.

 ορίζουν το περιεχόμενο της προσφοράς και των επιμέρους φακέλων της
 περιγράφουν τη διαδικασία υποβολής αποσφράγισης αξιολόγησης προσφορών
και τις διαδικασίες μέχρι την κατακύρωση ή την τυχόν ματαίωση της
Δικαιολογητικά συμμετοχής, Τεχνική προσφορά, οικονομική προσφορά, αξιολόγηση

προσφοράς, κατακύρωση-σύναψη σύμβασης, ματαίωση.
Συνοπτικά στις επόμενες σελίδες παρουσιάζεται το μέρος που αφορά στα περιεχόμενα
του φακέλου προσφοράς και των σταδίων της διαγωνιστικής διαδικασίας, δηλαδή: οι
προηγούμενες ενότητες αφορούσαν το στάδιο πριν από διαγωνισμό ενώ στην παρούσα
ενότητα περιγράφονται οι διαδικασίες του διαγωνισμού. Πιο συγκεκριμένα
περιγράφονται τα περιεχόμενα του φακέλου προσφοράς, ενώ εδώ αναφέρεται και το
νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τις επιτροπές του διαγωνισμού. Έπειτα περιγράφεται η
διαδικασία αξιολόγησης των προσφορών των διαγωνισμών ενώ αναλύεται και
συγκεκριμένη μελέτη περίπτωσης. Δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στα στάδια της
156
πρόσκλησης και ιδιαίτερα της κατακύρωσης της σύμβασης με έμφαση στη διαδικασία
που ολοκληρώνει την διαδικασία του διαγωνισμού και δίνει την έναρξη στην εκτέλεση
της σύμβασης.
17.

8.2. Περιεχόμενα Προσφοράς -Δικαιολογητικά Συμμετοχής, τεχνική

προσφορά, οικονομική προσφορά
Όσον αφορά στις μελέτες, εντός του κυρίως φακέλου της προσφοράς περιλαμβάνονται
τρεις (3) ξεχωριστοί σφραγισμένοι φάκελοι με την ένδειξη “Δικαιολογητικά
157
Συμμετοχής”, “Τεχνική Προσφορά” και “Οικονομική Προσφορά”, κατά τα ειδικότερα
οριζόμενα στα άρθρα 93, 94 και 95 του ν.4412/2016, αντιστοίχως. Σημειωτέον ότι, εάν
τα τεχνικά στοιχεία της προσφοράς δεν είναι δυνατόν, λόγω μεγάλου όγκου, να
τοποθετηθούν στον κυρίως φάκελο, τότε αυτά συσκευάζονται χωριστά και
ακολουθούν τον κυρίως φάκελο με τις ίδιες ενδείξεις.
Όσον αφορά το περιεχόμενο του φακέλου έργου, ο φάκελος προσφοράς (προσφορά)
των διαγωνιζομένων περιλαμβάνει, επί ποινή αποκλεισμού, τα ακόλουθα: (α)
ξεχωριστό σφραγισμένο φάκελο με την ένδειξη «Δικαιολογητικά Συμμετοχής» και (β)
ξεχωριστό σφραγισμένο φάκελο με την ένδειξη «Οικονομική Προσφορά». Τα
ανωτέρω ισχύουν για όλους τους οικονομικούς φορείς, ανεξαρτήτως χώρας
εγκατάστασης. Ο φάκελος «Δικαιολογητικά Συμμετοχής» πρέπει, επί ποινή
αποκλεισμού, να περιέχει τα ακόλουθα, ανάλογα με την εκτιμώμενη αξία της
σύμβασης: α. το Ευρωπαϊκό Ενιαίο Έγγραφο Σύμβασης (ΕΕΕΣ) του άρθρου 79 και την
εγγύηση συμμετοχής, κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 72 είτε β. το Τυποποιημένο
Έντυπο Υπεύθυνης Δήλωσης (Τ.Ε.Υ.Δ), και την εγγύηση συμμετοχής, Τυποποιημένο
Έντυπο Υπεύθυνης Δήλωσης (Τ.Ε.Υ.Δ). Ο φάκελος «Οικονομική Προσφορά»
περιέχει συμπληρωμένο το χορηγηθέν από την αναθέτουσα αρχή έντυπο Οικονομικής
Προσφοράς του άρθρου 2 (ε) της πρότυπης διακήρυξης (για συμβάσεις άνω των ορίων)
ή του άρθρου 2 (δ) της πρότυπης διακήρυξης (για συμβάσεις του κάτω των ορίων).
Επισημαίνεται ότι:
 αποκλείονται από τον διαγωνισμό προσφορές, στις οποίες δεν αναγράφεται,
έστω και ένα επιμέρους ποσοστό έκπτωσης ομάδας εργασιών του εντύπου της
οικονομικής προσφοράς στην περιπτ. (α) της παρ. 2 του άρθρου 95 του
ν.4412/2016 ή το ενιαίο ποσοστό έκπτωσης στην περιπτ. (β) της παρ. 2 του
άρθρου 95 του ν.4412/2016, ολογράφως και αριθμητικώς.
 η ολόγραφη αναγραφή των επιμέρους ποσοστών έκπτωσης υπερισχύει της
αντίστοιχης αριθμητικής
8.2.1. Τα όργανα – Επιτροπές του διαγωνισμού
Ο διαγωνισμός στις δημόσιες συμβάσεις διενεργείται από τις αρμόδιες Επιτροπές

(διαγωνισμού).
158
Οι Επιτροπές διαγωνισμού είναι τα όργανα διενέργειας διαδικασιών σύναψης
δημοσίων συμβάσεων τα οποία συγκροτούνται και λειτουργούν σύμφωνα με το άρθρο
221 του ν.4412/16 και σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας
(ν.2690/1999 ΦΕΚ Α΄ 45, βλ. άρθρο 221 παρ. 6 ν.4412/2016), καθώς και με τις γενικές
αρχές του διοικητικού δικαίου για τα ανακύπτοντα σχετικά ζητήματα.
Η Επιτροπή Διαγωνισμού αποτελεί συλλογικό όργανο οπότε και οφείλει να αποφασίζει
τηρώντας τους κανόνες λειτουργίας των συλλογικών οργάνων, μεταξύ των οποίων και
τον κανόνα του άρθρου 15 παρ. 1 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/99),
σύμφωνα με τον οποίο τα συλλογικά όργανα αποφασίζουν με την απόλυτη πλειοψηφία
των μελών τους, που σχηματίζεται μετά τη συζήτηση και ανταλλαγή γνωμών
μεταξύ αυτών.
8.2.1.1. Αρμοδιότητες
Γενικά οι αρμοδιότητες της Επιτροπής διαγωνισμού ενδεικτικά είναι:
 Να ελέγχουν και να αξιολογούν τις προσφορές ή τις αιτήσεις συμμετοχής
δηλαδή να ελέγχουν τη συμμόρφωση όλων των προσφορών
 Να διασφαλίζουν ότι οι προσφορές έχουν ακολουθήσει κατά γράμμα τις
σχετικές οδηγίες
 Να διαπραγματεύονται εφόσον το προβλέπει η διαδικασία ανάθεσης
 Να εισηγούνται τον αποκλεισμό ενός συμμετέχοντα οικονομικού φορέα
 Να εισηγούνται την απόρριψη μιας προσφοράς ως μη συμμορφούμενης και να
αναγράφουν τους λόγους απόρριψης
 Να εισηγούνται την κατακύρωση των αποτελεσμάτων
 Να εισηγούνται την ματαίωση της διαδικασίας
8.2.1.2. Απαρτία της Επιτροπής

Νόμιμη απαρτία υπάρχει όταν στη σύνθεση της επιτροπής μετέχουν περισσότερα από
τα μισά των διορισμένων τακτικών μελών, στα οποία δεν συμπεριλαμβάνονται οι
εκπρόσωποι του ΤΕΕ κτλ. Αν κατά την πρώτη συνεδρίαση διαπιστωθεί έλλειψη
απαρτίας, το όργανο καλείται εκ νέου σε συνεδρίαση σε 24 ώρες το νωρίτερο. Κατά
την επαναληπτική αυτή συνεδρίαση υπάρχει νόμιμη απαρτία, εφόσον συμμετέχει σε
159
αυτήν το 1/3 του συνόλου των διορισμένων τακτικών μελών και εν πάση περιπτώσει
όχι λιγότερα των τριών διορισμένων τακτικών αναπληρωματικών μελών. Αυτό
σημαίνει ότι για να μετέχουν νομίμως σε 7μελή επιτροπή διαγωνισμού τα τρία
υπηρεσιακά μέλη απαιτείται:
1) νόμιμη κλήτευση των μελών,
2) η διαπίστωση μη απαρτίας κατά την πρώτη συνεδρίαση της επιτροπής και η
επανάληψή της. Μόνο κατά την επαναληπτική συνεδρίαση μπορούν να
σχηματίσουν απαρτία τα 3 υπηρεσιακά μέλη και να συνεχίσουν τη συνεδρίαση.
Μέλος που ψηφίζει λευκό μετέχει στο σχηματισμό απαρτίας και δεν μπορεί να
αναπληρωθεί 111.
3)για τη νομιμότητα της σύνθεσης της Επιτροπής Διαγωνισμού νόμιμη σύγκληση
και νομότυπη πρόσκληση όλων των τακτικών, καθώς και των αναπληρωματικών
μελών της Επιτροπής, νόμιμη ψηφοφορία, η τήρηση των αρχών της αμεροληψίας, η
τήρηση της νόμιμης διαδικασίας (άρθρο 7 ν. 2690/1999) κ.λπ.
8.2.1.3. Πρακτικά της Επιτροπής

Για τις σχετικές πράξεις της Επιτροπής Διαγωνισμού και εν γένει για την εφαρμογή της
διαγωνιστικής διαδικασίας, συντάσσονται πρακτικά από την Επιτροπή που
υπογράφονται από τον Πρόεδρο και τα μέλη αυτής.
Η επιτροπή είναι υποχρεωμένη, πριν την έκδοση του πρακτικού, να διαπιστώσει την
εγκυρότητα των εγγυητικών επιστολών των προσφερόντων, επικοινωνώντας με τους
εκδότες αυτών μέχρι του καθολικού τρόπου ηλεκτρονικής επιβεβαίωσης εγκυρότητας
αυτών με ανάλογες διαλειτουργίες.
Η Επιτροπή του διαγωνισμού ελέγχει τα δικαιολογητικά ( και ότι έχουν συμπληρωθεί
όλα τα πεδία στο ΕΕΕΠ ή το ΤΕΥΔ) τα οποία προβλέπονται στη διακήρυξη.(Η
διαδικασία αυτή υπόκειται σε έλεγχο του Κλιμακίου ή του Επιτρόπου εφόσον υπάρχει
απαίτηση προσυμβατικού ελέγχου).
Στη συνέχεια η επιτροπή συντάσσει το πρακτικό της και εισηγείται στην αναθέτουσα
αρχή την ανάθεση σύμφωνα με τα κριτήρια που τέθηκαν στα έγγραφα της σύμβασης, η
οποία εγκρίνει το αποτέλεσμα της διαδικασίας. Παρόμοια εφαρμόζονται αναλογικά
στο δεύτερο στάδιο σύναψης δημόσιας σύμβασης έργου στις περιπτώσεις της κλειστής
διαδικασίας, της ανταγωνιστικής διαδικασίας με διαπραγμάτευση, του ανταγωνιστικού
160
διαλόγου και της σύμπραξης καινοτομίας.
8.2.1.4. Παράδειγμα έλλειψης αιτιολογίας

«Σε περίπτωση αποκλεισμού εργοληπτικής επιχείρησης, της οποίας μάλιστα δεν
ανοίχτηκε η οικονομική προσφορά, απαιτείται στο σχετικό πρακτικό της επιτροπής
διενέργειας του διαγωνισμού να περιέχεται ειδική αιτιολογία με παράθεση των λόγων
για τους οποίους κρίθηκε άκυρη η συμμετοχή της στο διαγωνισμό. Η μη παράθεση
ειδικής αιτιολογίας στην περίπτωση αυτή αποτελεί ουσιώδη νομική πλημμέλεια της
διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου, αφού παραβιάζονται οι αρχές της διαφάνειας και της
ίσης μεταχείρισης των συμμετεχόντων στους δημόσιους διαγωνισμούς (Σύμφωνα με
την Πρ. Ε΄ Κλιμ. 490/2010 του Ελ Συνεδρίου )
8.2.1.4.1. Διευκρινήσεις
Η νομοθεσία προβλέπει τη δυνατότητα της αναθέτουσας αρχής να καλεί εγγράφως
τους προσφέροντες να διευκρινίσουν ή να συμπληρώσουν έγγραφα και δικαιολογητικά
που έχουν υποβάλει, μέσα σε εύλογη προθεσμία εφόσον πρόκειται για ασάφειες,
επουσιώδεις πλημμέλειες ή πρόδηλα τυπικά σφάλματα που επιδέχονται διόρθωση ή
συμπλήρωση, σε έγγραφα που έχουν ήδη υποβληθεί και δεν έχει ως συνέπεια
μεταγενέστερη αντικατάσταση ή υποβολή εγγράφων.
Οι διευκρινίσεις δεν πρέπει να θεωρούνται διαπραγματεύσεις. Τα εκ παραδρομής
σφάλματα και τα αριθμητικά ή ορθογραφικά λάθη θα γίνονται δεκτά ως
συμπληρωματικά έγγραφα ή διευκρινίσεις. Οι ουσιώδεις μεταβολές ή τροποποιήσεις
της προσφοράς δεν επιτρέπονται.
Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι : «Στην υπόθεση C-599/10, SAG ELV Slovensko, στην
οποία αποφασίστηκε ότι η ΑΑ «μπορεί να ζητεί εγγράφως από τους υποψηφίους να
διευκρινίσουν την προσφορά τους χωρίς ωστόσο να απαιτεί ή να δέχεται οποιαδήποτε
τροποποίηση της προσφοράς αυτής». Η ΑΑ «οφείλει να επιφυλάσσει ίση και σύννομη
μεταχείριση προς όλους τους υποψηφίους, ώστε να μην δημιουργείται η υπόνοια ότι η
αίτηση παροχής διευκρινίσεων [...] έχει αδικαιολόγητα ευνοϊκές ή δυσμενείς συνέπειες
για τον ή τους υποψηφίους τους οποίους αφορά η αίτηση αυτή». Επίσης το ίδιο στις
σκέψεις 45 και 46 της απόφασης στην υπόθεση C-42/13, Cartiera dell’Adda.
161
Αυτή η δυνατότητα αφορά τόσο τα δικαιολογητικά συμμετοχής όσο και το
περιεχόμενο της τεχνικής ή οικονομικής προσφοράς και είναι «υποχρεωτική» για την
αναθέτουσα αρχή, αν επίκειται αποκλεισμός του προσφέροντα.
Η εισήγηση στο πρακτικό της επιτροπής διαγωνισμού είναι προαπαιτούμενη για την
έκδοση της κατακυρωτικής απόφασης. Σύμφωνα με γενική αρχή του διοικητικού
δικαίου, εφόσον η αναθέτουσα αρχή αποφασίσει διαφορετικά πρέπει στην απόφασή
της να περιέχεται ειδική αιτιολογία.
8.2.1.5. Παράδειγμα βαθμολόγησης Επιτροπής διαγωνισμού

Σε περίπτωση αξιολόγησης προσφορών κατά την οποία το ένα μέλος της Επιτροπής
Διαγωνισμού ακολουθώντας άλλα κριτήρια, βαθμολόγησε διαφορετικά τις προσφορές
των συμμετεχόντων ενώ τα άλλα μέλη προέβησαν σε βαθμολογία με άλλο ενιαίο
κριτήριο, θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι η λήψη υπόψη της βαθμολογίας των
πλειοψηφήσαντων μελών φαίνεται να είναι νόμιμη, και δεν απαιτείται η εξαγωγή της
βαθμολογίας με τη μέθοδο του μέσου όρου, ( ΣτΕ 638/2012).
8.2.1.6. Παράδειγμα μη νόμιμης σύνθεσης της επιτροπής μετά από

παραίτηση μέλους
Σύμφωνα με την απόφαση με αρ. 267/2019 της ΑΕΠΠ περιγράφονται στο σκεπτικό
και λόγοι με τους οποίους ακυρώνεται ο αναφερόμενος διαγωνισμός και αφορούν τη
σύσταση της Επιτροπής διαγωνισμού ως εξής:
47. Επειδή, σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 221 του
ν. 4412/2016 ……….Στη δε περίπτωση που οι διαδικασίες σύναψης δημοσίων
συμβάσεων δεν έχουν ολοκληρωθεί εντός του έτους, συνεχίζονται και ολοκληρώνονται
από το ίδιο όργανο…… Από την απόφαση δε αυτή τεκμαίρεται ότι το κρίσιμο σημείο που
καθορίζει την αρμοδιότητα της επιτροπής είναι ο χρόνος διενέργειας του διαγωνισμού,
ήτοι στην κρινόμενη περίπτωση το έτος 2018 (ημερομηνία υποβολής προσφορών
8-2-2018) και όχι η δημοσίευση της διακήρυξης που έλαβε χώρα λίγες ημέρες πριν την
εκπνοή του έτους 2017. Επομένως, η συγκρότηση της Επιτροπής Διενέργειας του
επίμαχου Διαγωνισμού ήταν αρμόδια και να τον διενεργήσει και να τον αξιολογήσει
δυνάμει της οικείας αποφάσεως της Οικονομικής Επιτροπής.
48. Επειδή αναφορικά με την παράνομη αντικατάσταση μέλους της Επιτροπής, δέον
162
όπως επισημανθεί ότι σύμφωνα με τη σκέψη 14 της υπ’ αριθμ. 282/2018 Γνωμοδότησης
του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους αναφέρεται ότι: «…………..δεν συνάγεται
δικαίωμα των υπαλλήλων μελών τους να υποβάλλουν παραιτήσεις και να επιφέρουν τη
λήξη της ιδιότητάς τους ως μελών των ανωτέρω Επιτροπών (Γνωμ. ΝΣΚ 201/2011). Η
άρνηση συμμετοχής ορισθέντος μέλους σε συλλογικό όργανο, που δεν οφείλεται σε
αντικειμενικό ή προσωπικό κώλυμα του μέλους, συνιστά αδικαιολόγητη αποχή από την
εκτέλεση των καθηκόντων του, σύμφωνα με το άρθρο 30 του ν. 3528/2007 (Γνωμ. ΝΣΚ
366/2012).». Εν προκειμένω, το τακτικό μέλος της επιτροπής……….., υπέβαλε την με
αριθμ. πρωτ. ………αίτησή του με την οποία ζητά την αντικατάστασή του από μέλος της
επιτροπής διότι ........... Ακολούθως, η Οικονομική Επιτροπή, με την υπ’ αριθμ.
……απόφασή της, τροποποιεί την υπ’ αριθμ. ….όμοια και αντικαθιστά το μέλος
………… με το μέλος …………. Εξάλλου, καθίσταται αυτονόητο ότι η Οικονομική
Επιτροπή αποδέχεται την παραίτηση του μέλους αυτού χωρίς να απαιτείται η ρητή
αναγραφή στο σώμα της απόφασης περί αποδοχής παραίτησης και, μάλιστα, επί ποινή
ακυρότητας της απόφασης αυτής. Επομένως, ο πρώτος λόγος της προσφυγής περί
νομιμότητας διεξαγωγής της διαγωνιστικής διαδικασίας πρέπει να γίνει δεκτός ως
βάσιμος.
8.3. Διαδικασία Αξιολόγησης προσφορών συμβάσεων έργου, μελέτης και

τεχνικών και λοιπών επιστημονικών υπηρεσιών
8.3.1. Ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές
Η έννοια της ασυνήθιστα χαμηλής προσφοράς (ΑΧΠ, abnormally low offer) δεν
καθορίζεται ρητά από την οδηγία, αλλά απλώς γίνεται αναφορά σε προσφορά για την
οποία, εξαιτίας των ευνοϊκών όρων που περιέχει, δημιουργεί αμφιβολίες για τη
δυνατότητα του προσφέροντος να εκτελέσει τη σύμβαση σύμφωνα με τους όρους που
προσφέρει.
Η αιτιολογική σκέψη 103 της οδηγίας 24/204/ΕΕ αναφέρει ότι : «Προσφορές που
φαίνονται να είναι αφύσικα χαμηλές σε σχέση με τα έργα, τα αγαθά ή τις υπηρεσίες
ενδέχεται να βασίζονται σε τεχνικά, οικονομικά ή νομικά αβάσιμες παραδοχές ή
πρακτικές. Σε περίπτωση που ο προσφέρων δεν μπορεί να παράσχει ικανοποιητική
εξήγηση, η αναθέτουσα αρχή θα πρέπει να δικαιούται να απορρίψει την προσφορά.».
163
ΣτιςδιάφορεςαποφάσειςτουΕυρωπαϊκούΔικαστηρίουοιπροσφορέςχαρακτηρίζονταιως:
“genuine”(Case CA114/12, Amey LG Ltd v Scottish Ministers, Case C-285/99,
Impresa Lombardini SpA [2001] ECR I-9233 ) ή “genuine and viable” ή “sound and
viable” (Case C-147/06, SECAP SpA v Comune di Torino), ή “reliable and serious”
(Case T-4/01, RencoSpA v Council of the European Union) ή“serious” (Case
T-121/08, PC Ware Information Technologies BV v Commission).
Η έννοια της ασυνήθιστα χαμηλής προσφοράς, όπως έχει εισαχθεί στις διατάξεις που
τη ρυθμίζουν (άρθρο 69 της οδηγίας 2014/24/ΕΚ και 88 του ν. 4412/2016), αντιστοιχεί
έννοια η οποία μαζί με τις διατάξεις που τη ρυθμίζουν παρέχουν δέσμια αρμοδιότητα
στην αναθέτουσα αρχή ως προς την εκτίμηση και την αποδοχή σχετικών προσφορών.
Ο χαρακτηρισμός της προσφοράς ως ασυνήθιστα χαμηλής ή όχι αποτελεί κρίση που
εκφέρει η αναθέτουσα αρχή κατά δέσμια αρμοδιότητα, δηλαδή ζήτημα ως προς το
οποίο είναι αναγκαία η παρέμβασή της.
Τούτο σημαίνει ότι το διοικητικό όργανο, εφόσον διαπιστώσει ότι συντρέχουν οι
προβλεπόμενες από τον εφαρμοστέο κανόνα δικαίου πραγματικές ή νομικές
προϋποθέσεις για την εφαρμογή του, είναι υποχρεωμένο να εκδώσει τη διοικητική
πράξη που προβλέπεται.
Τονίζεται ότι η δέσμια αρμοδιότητα της εξέτασης των κατατεθεισών προσφορών
αφορά όχι μόνο τον χαρακτηρισμό προσφοράς ως ΑΧΠ αλλά και την πρόσκληση για
παροχή εξηγήσεων , (βλ στην απόφαση της 27ης Νοεμβρίου 2001, C-285/99 και
C-286/99, Lombardini και Mantovani, Συλλογή 2001, σ. I-9233, σκέψεις 46 έως 49 και
απόφαση της 29ης Μαρτίου 2012 C-599/10 Slovenskoa.s).
Οι εξηγήσεις αυτές μπορούν να αφορούν ιδίως:
α) τα οικονομικά χαρακτηριστικά της μεθόδου κατασκευής, της διαδικασίας
παρασκευής ή των παρεχόμενων υπηρεσιών
β) τις επιλεγείσες τεχνικές λύσεις ή τις εξαιρετικά ευνοϊκές συνθήκες που διαθέτει ο
προσφέρων για την παροχή των προϊόντων ή των υπηρεσιών ή για την εκτέλεση του
έργου
γ) την πρωτοτυπία του έργου, των αγαθών ή των υπηρεσιών που προτείνονται από τον
προσφέροντα
δ) τη συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις της παρ. 2 του άρθρου 18, σύμφωνα με την
παρ. 2 του άρθρου 89 του ν.4412/16
164
ε) τη συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις του άρθρου 131
στ) το ενδεχόμενο χορήγησης κρατικής ενίσχυσης στον προσφέροντα, σύμφωνα με την
παρ.1 του άρθρου 89.
Από το προσχέδιο εγκυκλίου που έχει αναρτήσει το Υπ. Υποδομών για τις ΑΧΠ
αναφέρεται ότι μια ΑΧΠ μπορεί να υποβληθεί από ένα προσφέροντα είτε:
1.Τυχαία: π.χ. ως αποτέλεσμα λάθους υπολογισμών ή εσφαλμένης κατανόησης των
όρων του διαγωνισμού, ή μη ορθής κατανόησης των κινδύνων και της κατανομής
αυτών, είτε
2.Σκόπιμα: π.χ. σε μια προσπάθεια παραμονής στην ενεργό επιχειρηματική
δραστηριότητα, ή εισαγωγής σε ένα νέο πεδίο δραστηριότητας, ή προκειμένου
να εξασφαλίσει απασχόληση για το ειδικευμένο προσωπικό, ή κυρίως για την
επίτευξη ικανών άμεσων ταμειακών ροών.
Οι συνέπειες από μια ΑΧΠ μπορεί να είναι:
 Εμπλοκή σε δικαστικές διαδικασίες (είτε γίνει αποδεκτή είτε απορριφθεί)
 Απώλεια της δυνατότητας να επιλεγεί μια άλλη βιώσιμη προσφορά
 Διατάραξη και νόθευση του υγιούς ανταγωνισμού και της επί ίσοις όροις
συμμετοχής στους διαγωνισμούς, με αλυσιδωτές συνέπειες στον
κατασκευαστικό κλάδο
 Χαμηλή επιτελεστικότητα και επιδόσεις της σύμβασης (υποβάθμιση και μη
επίτευξη ποιοτικών απαιτήσεων, περιορισμός των δαπανών για την ασφάλεια
και υγεία καθώς και αυτών που απορρέουν από την εργατική νομοθεσία, μη
εφαρμογή των αρχών και υποχρεώσεων για τη δέουσα περιβαλλοντική
διαχείριση)
 Πιθανολογούμενη οικονομική κατάρρευση από άσκηση μη βιώσιμης
δραστηριότητας Μεγάλες διεκδικήσεις και διαφορές κατά την υλοποίηση της
σύμβασης
 Αλλαγές του αντικειμένου της σύμβασης
 Μετακύλιση των συνεπειών στην κατασκευαστική αλυσίδα (π.χ. υπεργολάβοι,
προμηθευτές) και επηρεασμός και αυτών
 Αυξημένο κόστος διαχείρισης μιας τέτοιας σύμβασης από την ΑΑ
 Κόστος καθυστέρησης και πιθανής επαναδημοπράτησης του αντικειμένου
165
 Απώλειας πόρων για λογαριασμό της ΑΑ
 Διακινδύνευση στρατηγικού σχεδιασμού της ΑΑ
Το αποτέλεσμα είναι ένα έργο που έρχεται σε αντίθεση με τις αρχές της βιώσιμης
συμβασιοποίησης που έχει ως στόχο την αποδοτικότητα των πόρων, τη βελτίωση της
ποιότητας των προϊόντων και υπηρεσιών και, τελικά, τη βελτιστοποίηση του κόστους.
Σε κάθε περίπτωση τονίζεται ότι απαγορεύεται ο αυτόματος αποκλεισμός από τη
διαγωνιστική διαδικασία προσφορών που κρίνονται ασυνήθιστα χαμηλές,
δηλαδή χωρίς να προσκληθεί ο προσφέροντας να εκθέσει γραπτώς την άποψη του
και αυτό γίνεται για να προστατεύονται κυρίως μη εγχώριοι οικονομικοί φορείς οι
οποίοι πιθανόν να έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν σημαντικές οικονομίες
κλίμακας ή να επιθυμούν μειώνοντας το περιθώριο κέρδους να διεισδύσουν σε μια νέα
αγορά.
Ιδιαίτερες χρήσιμες πληροφορίες για τη διαχείριση μιας ΑΧΠ μπορούν να
αναζητηθούν στις πιο κάτω:
 Υπόθεση C-199/06 CELF and Ministère de Culture et de la Communication
[2008] ECR I-469 ¶38, και Commission Notice on the Enforcement of State
Aid Law by National Courts [2009] OJ C85/1 ¶20.
 Υπόθεση C-318/15, με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει
του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, την οποία υπέβαλε το Tribuna le amministrativo
regionale peril Piemonte (περιφερειακό διοικητικό δικαστήριο του
Πεδεμοντίου, Ιταλία) με απόφαση της 29ης Απριλίου 2015, η οποία περιήλθε
στο Δικαστήριο στις 26 Ιουνίου 2015, στο πλαίσιο της δίκης Tecno edi
Costruzioni Srl κατά Comune di Fossano
 Αποφάσεις δικαστηρίων: ΣτΕ ΕΑ 866, 1208/2008, ΣτΕ ΕΑ 127, 297, 1069,
1255,1257, 1262, 1265, 1297, 1299/2009, ΣτΕ ΕΑ 418, 533, 602, 873,
916/2010, ΣτΕ ΕΑ 243/2011, ΔΕφΘ 237/2011, ΔΕφΑθ 787/2011 Τμ. ΙΒ΄,
ΔΕφΛαρ 19/2011, ΔΕφΘ 344/2012.
8.3.2. Παραδείγματα θεμάτων επεξηγήσεων ασυνήθιστα χαμηλών

προσφορών
Στην περίπτωση ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών διαγωνισμών συμβάσεων
166
μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών
μπορούν να ζητηθούν επεξηγήσεις για τα πιο κάτω θέματα:
 Το κόστος απασχόλησης του απαραίτητου για την εκπόνηση της
μελέτης επιστημονικού, τεχνικού και βοηθητικού προσωπικού, κατά
κατηγορία, σε συνδυασμό με το προτεινόμενο ανθρώπινο δυναμικό της
Τεχνικής Προσφοράς
 Η Συλλογική Σύμβαση Εργασίας στην οποία υπάγονται οι εργαζόμενοι
 Οι ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων
 Το κόστος των προβλεπόμενων μετακινήσεων και εκτός έδρας
δαπανών
 Το κόστος αγοράς εξοπλισμού, λογισμικού κλπ.
 Το κόστος των γενικών εξόδων του μελετητικού γραφείου, ενοίκια κλπ
8.3.3. Μελέτες περίπτωσης
ΜΠ1. Ο αποκλεισμός προσφερόντων στο διαγωνισμό λόγω της μη

προσκόμισης δικαιολογητικών που δεν προσδιορίζονται ρητά στη διακήρυξη
είναι αντίθετος με τις αρχές της διαφάνειας, της δημοσιότητας και της ίσης
μεταχείρισης των οικονομικών φορέων.
ΜΠ2. Στο Πρακτικό Αξιολόγησης Τεχνικών Προσφορών της Επιτροπής
διενέργειας και Αξιολόγησης του Διαγωνισμού δεν υπάρχει αιτιολογία της
βαθμολογίας ανά κριτήριο αξιολόγησης με εφαρμογή των κριτηρίων
αξιολόγησης στα σχετικά στοιχεία των προσφορών των υποψηφίων παρά μόνο
συνολική αναφορά στο περιεχόμενο των τεχνικών προσφορών με επισήμανση
κάποιων ελλείψεων που εντοπίστηκαν χωρίς όμως να προσδιορίζεται πως οι
ελλείψεις αυτές επηρεάζουν την εκάστοτε τεχνική προσφορά και σε ποιο
κριτήριο αξιολόγησης αντιστοιχούν.
167
8.3.4. Σχέδιο Τυπικής Διαδικασία ηλεκτρονικού διαγωνισμού με
αξιολόγηση μελέτης
8.3.4.1. Δημιουργία Διαγωνισμού – Αναθέτουσα Αρχή
1. Εισαγωγή γενικών στοιχείων διαγωνισμού

2. Διαμόρφωση κριτηρίων αξιολόγησης (περιγραφή, προσθήκη, βάρος)
3. Σύνθεση εντύπου οικονομικής προσφοράς διαγωνισμού
4. Συμπλήρωση στοιχείων ελέγχου & πρόσθετων στοιχείων διαγωνισμού
5. Εκτύπωση εντύπου οικονομικής προσφοράς & δημοσίευση διαγωνισμού
8.3.4.2. Ενέργειες πριν την αποσφράγιση – Αναθέτουσα Αρχή
1. Διαχείριση δημοσιευμένου διαγωνισμού (επικοινωνία, ερωτήματα/προσφυγές,

παράταση/τροποποίηση)
2. Ορισμός χρηστών με πρόσβαση στα στοιχεία του διαγωνισμού & χειριστή που θα
εισάγει στο σύστημα τις βαθμολογίες των τεχνικών προσφορών (Πρόεδρος Επιτροπής
Διαγωνισμού)
3. Ορισμός Επιτροπής για την αποσφράγιση & σύνδεσή της με συγκεκριμένο
Διαγωνισμό σε δύο στάδια (Δικαιολογητικά Συμμετοχής & Τεχνικές Προσφορές,
Οικονομικές Προσφορές)
4. Κατάλογος συμμετεχόντων οικονομικών φορέων & Μεταβίβαση αρμοδιότητας
διαχείρισης διαγωνισμού στην Επιτροπή Διαγωνισμού
8.3.4.3. Α’ φάση αποσφράγισης – Επιτροπή Διαγωνισμού
1. Αποσφράγιση, έλεγχος & αξιολόγηση φακέλων δικαιολογητικών συμμετοχής &

τεχνικών προσφορών
2. Εισαγωγή και καταχώρηση βαθμολογιών
3. Εκτύπωση αρχείου τεχνικής βαθμολόγησης και επισύναψή του στο Πρακτικό της
Επιτροπής
4. Διαβίβαση πρακτικού & φακέλου διαγωνισμού στην Αναθέτουσα Αρχή
168
8.3.4.4. Έγκριση πρακτικού – Αναθέτουσα Αρχή
1. Διαχείριση Απόφασης έγκρισης του πρακτικού

2. Διαχείριση ενστάσεων/προσφυγών & προετοιμασία αποσφράγισης Οικονομικών
Προσφορών
8.3.4.5. Β’ φάση αποσφράγισης – Επιτροπή Διαγωνισμού
1. Αποσφράγιση φακέλου οικονομικής προσφοράς & εκτύπωση καταλόγου

συμμετεχόντων κατά σειρά μειοδοσίας
8.3.4.6. Διαβίβαση πρακτικού & φακέλου διαγωνισμού στην
Αναθέτουσα Αρχή
8.3.4.7. Διαδικασίες έκδοσης & κοινοποίησης απόφασης έγκρισης

προσωρινού μειοδότη
8.3.4.8. Διαδικασίες φακέλου δικαιολογητικών προσωρινού μειοδότη &

έκδοσης απόφασης κατακύρωσης
8.3.4.9. Τελικές διαδικασίες κατακύρωσης του διαγωνισμού (προ

συμβατικός έλεγχος, επικαιροποίηση δικαιολογητικών)
8.3.4.10. Ανάθεση σύμβασης
8.3.5. Περίπτωση διαγωνισμού με αξιολόγηση μελέτης σύμφωνα με το

άρθρο 50 του ν.4412/16– Μελέτη- κατασκευή.
Η εφαρμογή του συστήματος υποβολής προσφοράς που περιλαμβάνει μελέτη και

κατασκευή, σε αντίθεση με τα λοιπά συστήματα υποβολής προσφοράς, τα οποία
προϋποθέτουν ήδη υπάρχουσα οριστική μελέτη της υπηρεσίας με βάση την οποία
καλούνται οι υποψήφιοι ανάδοχοι να μειοδοτήσουν, απαιτεί από τους
διαγωνιζόμενους, εντός ιδιαίτερα σύντομης προθεσμίας, να εκπονήσουν και να
υποβάλλουν με την προσφορά τους οριστική μελέτη για το δημοπρατούμενο έργο, η
οποία αξιολογείται μαζί με την οικονομική προσφορά για την ανάδειξη της βέλτιστης
υποβληθείσας προσφοράς, σύμφωνα με την 95 Απόφ. VI Τμήμ. 2835/2010, Πρ. Ε΄
Κλιμ. 438, 454/2010.
Η πιο πάνω τυπική διαδικασία τροποποιείται ως προς τα εξής:
169
8.3.5.1. Φάση αποσφράγισης – Επιτροπή Διαγωνισμού
 Τα μέλη της Επιτροπής Διαγωνισμού (Ε.Δ) προβαίνουν σε ταυτόχρονη

αποσφράγιση των τριών φακέλων των υποψηφίων. (Οικονομική, τεχνική
προσφορά και δικαιολογητικά)
 Η Ε.Δ. αναρτά τον κατάλογο μειοδοσίας και τον αποστέλλει στους
προσφέροντες και στην Αναθέτουσα Αρχή.
 Όλες οι οικονομικές προσφορές καταχωρούνται κατά τη σειρά μειοδοσίας στο
πρακτικό της Ε. Δ.
 Αυθημερόν ελέγχονται τα δικαιολογητικά συμμετοχής κατά σειρά μειοδοσίας.
 Μετά τον έλεγχο των δικαιολογητικών συμμετοχής και των οικονομικών
προσφορών η Ε.Δ ελέγχει με βάση τη σειρά μειοδοσίας για τους πέντε πρώτους
την πληρότητα και συμφωνία των μελετών- τεχνικών προσφορών με βάση τα
οριζόμενα στα έγγραφα της σύμβασης και ιδίως στον «Κανονισμό Μελετών
Έργου», διαπιστώνοντας τη συμμόρφωση ή μη των μελετών σε αυτά, χωρίς
βαθμολόγηση και καταγράφει το αποτέλεσμα στο ίδιο ως άνω πρακτικό.
8.4. Πρόσκληση για τη υποβολή δικαιολογητικών
Μετά την αξιολόγηση των προσφορών, η αναθέτουσα αρχή ειδοποιεί εγγράφως τον
«προσωρινό ανάδοχο», να υποβάλει εντός προθεσμίας, εντός δέκα (10) ημερών από
την κοινοποίηση της σχετικής έγγραφης ειδοποίησης σε αυτόν, τα αποδεικτικά
έγγραφα νομιμοποίησης και τα πρωτότυπα ή αντίγραφα που εκδίδονται, όλων των
δικαιολογητικών που αναφέρονται στη διακήρυξη και όπως καθορίζονται ειδικότερα
στα έγγραφα της σύμβασης, ως αποδεικτικά στοιχεία για τη μη συνδρομή των λόγων
αποκλεισμού καθώς και για την πλήρωση των κριτηρίων ποιοτικής επιλογής . Τα
δικαιολογητικά υποβάλλονται στην αναθέτουσα αρχή σε σφραγισμένο φάκελο, ο
οποίος παραδίδεται στο αρμόδιο όργανο αξιολόγησης.
Στο άρθρο 103 του ν.4412/16 περιγράφονται οι λεπτομέρειες εξέτασης των
δικαιολογητικών και οι περιπτώσεις μη τήρησης του χρόνου υποβολής αυτών, εάν δεν
πληρούνται κάποιοι όροι των κριτηρίων κλπ και η πιθανότητα κατάπτωσης της
170
εγγυητικής συμμετοχής.
8.5. Κατακύρωση-Σύναψη σύμβασης
Η κατακύρωση του αποτελέσματος του διαγωνισμού γίνεται με απόφαση του

αποφαινομένου οργάνου της αναθέτουσας αρχής, μετά από σύνταξη πρακτικού
γνωμοδότησης της επιτροπής διαγωνισμού στο οποίο αναγράφεται η τυχόν
συμπλήρωση δικαιολογητικών κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο 2 του άρθρου 103
ν.4412/16 και διαβίβαση σχετικού φακέλου σε αυτήν ( άρθρο 103 § 6 ν.4412/16 όπως
τροποποιήθηκε με την § 23 του άρθρου 107 ν.4497/17 και με την παρ. 12 του άρθρου
43 ν.4605/19 )
Η νομιμότητα της κατακυρωτικής απόφασης ,δηλαδή της πράξεως με την οποία
ολοκληρώνεται η σύνθετη διοικητική ενέργεια του διαγωνισμού ,εξαρτάται από την
νομιμότητα των προηγουμένων πράξεων της οικείας διοικητικής διαδικασίας
(ΕΛ.ΣΥΝ: Κλιμάκιο 6 Πράξη 40/06 ,IV Τμήμα Πράξη 13/2002,ΣτΕ Απόφαση Δ΄
Τμήματος 3125/2001 )
Η απόφαση κατακύρωσης δεν παράγει τα έννομα αποτελέσματά της, εφόσον η
αναθέτουσα αρχή δεν την κοινοποίησε σε όλους τους προσφέροντες που δεν έχουν
αποκλειστεί οριστικά.
Μετά την επέλευση των εννόμων αποτελεσμάτων της απόφασης κατακύρωσης, η
αναθέτουσα αρχή προσκαλεί τον ανάδοχο να προσέλθει για την υπογραφή του
συμφωνητικού, «θέτοντάς του προθεσμία που δε μπορεί να υπερβαίνει τις είκοσι (20)
ημέρες» από την κοινοποίηση σχετικής έγγραφης ειδικής πρόσκλησης.
Η υπογραφή του συμφωνητικού έχει αποδεικτικό χαρακτήρα. Εάν ο ανάδοχος δεν
προσέλθει να υπογράψει το συμφωνητικό, μέσα στην προθεσμία που ορίζεται στην
ειδική πρόκληση, κηρύσσεται έκπτωτος, καταπίπτει υπέρ της αναθέτουσας αρχής η
εγγύηση συμμετοχής του και ακολουθείται η διαδικασία του άρθρου 103 (πρόσκληση
για την υποβολή των δικαιολογητικών κατακύρωσης, έλεγχος των δικαιολογητικών
από την επιτροπή διαγωνισμού κ.λ.π) για τον προσφέροντα που υπέβαλε την αμέσως
επόμενη πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά.
Αν κανένας από τους προσφέροντες δεν προσέλθει για την υπογραφή του
συμφωνητικού, η διαδικασία ανάθεσης ματαιώνεται, σύμφωνα με την περίπτωση β’
171
της παραγράφου 1 του άρθρου 106 ν.4412/16.
8.5.1. Μελέτη περίπτωσης υπογραφής συμφωνητικού
Το έγγραφο συμφωνητικό που υπογράφηκε σε δημόσια σύμβαση διαφοροποιείται σε

σχέση με την οικονομική προσφορά του αναδόχου με αποτέλεσμα να υπάρχει
αναντιστοιχία οικονομικού και φυσικού αντικειμένου κατά την πληρωμή του
αναδόχου και ουσιαστικά να παρέχεται στον ανάδοχο της σύμβασης άτοκη
προκαταβολή, γεγονός που αντίκειται στις διατάξεις του άρθρου 134 του ν.4270/2014
που ίσχυε κατά το χρονικό διάστημα της υπογραφής του συμφωνητικού.
8.6. Ματαίωση της διαδικασίας
Κατά το άρθρο 106 του ν.4412/16 , όταν συντρέχουν οι λόγοι για τη ματαίωση της
διαδικασίας που αναφέρονται στις παραγράφους 1 και 2, η αναθέτουσα αρχή
ακυρώνει τη διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης για ολόκληρο το αντικείμενο
8.6.1. Μελέτη περίπτωσης μοναδικής προσφοράς
Σύμφωνα με την Απόφαση 1076 /17 ΕΛ.ΣΥΝ: Τμήμα VI: Μοναδική προσφορά-
Κρίσιμο στοιχείο για τη ματαίωση της διαγωνιστικής διαδικασίας. Αναλυτικά Το VI
Τμήμα του ΕΛ.ΣΥΝ με την 1076/17 Απόφαση έκρινε ότι:
«Κρίσιμο στοιχείο για την γνωμοδότηση της Επιτροπής του διαγωνισμού, ιδίως όταν
υποβλήθηκε μια προσφορά και διερευνάται το ενδεχόμενο ματαίωσης του διαγωνισμού,
είναι το είδος του διαγωνισμού και οι περιστάσεις διενέργειας του, ώστε να διακριβωθεί
εάν πιθανολογείται η προσέλευση νέων υποψηφίων σε μια νέα επαναληπτική διαδικασία,
ιδίως όταν τα τεύχη της διακήρυξης τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση, καθώς και όταν
πρόκειται για ηλεκτρονικό διεθνή διαγωνισμό. Συνεπώς, στην κρίση της ματαίωσης της
διαγωνιστικής διαδικασίας και στην επανάληψη αυτής θα πρέπει το αρμόδιο όργανο να
καταλήξει, εφόσον έχει διενεργήσει και εξαντλήσει κάθε έρευνα που επιτάσσει η περιπτ.
η΄ του άρθρου 21 του π.δ. 118/2007, για την ύπαρξη συγκριτικών στοιχείων σχετικά με το
οικονομικά συμφέρον της μοναδικής προσφοράς (βλ. και τη διάταξη του άρθρου 106 του
172
ν.4412/2016 σύμφωνα με την οποία «Η αναθέτουσα αρχή με ειδικά αιτιολογημένη
απόφασή της, μετά από γνώμη του αρμοδίου οργάνου, ματαιώνει τη διαδικασία σύναψης
της δημόσιας σύμβασης….δ) όταν η επιλεγείσα προσφορά κριθεί ως μη συμφέρουσα από
οικονομική άποψη…»)».
…πχ, συγκριτικά στοιχεία τιμών μπορεί να είναι τόσο εκείνα που αντλούνται, είτε από
προηγούμενους διαγωνισμούς, είτε απευθείας αναθέσεις, ήτοι από την ελεύθερη αγορά,
συνοδευόμενα από παραστατικά, ήτοι, τα στοιχεία που αφορούν σε είδη με τον ίδιο CPV,
κλπ.
173
174
9. ΕΙΔΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΤΩ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ
Ο σκοπός της συγκεκριμένης ενότητας είναι η περιγραφή και η ανάλυση της

διαφοροποίησης του εθνικού και του ενωσιακού δικαίου όσον αφορά στην ανάθεση
των δημόσιων συμβάσεων έργων, μελετών και τεχνικών υπηρεσιών κάτω των ορίων
ως προς τις αντίστοιχες συμβάσεις άνω των ορίων.

 γνωρίζουν τις βασικότερες ρυθμίσεις του νόμου για την ανάθεση δημοσίων
συμβάσεων κάτω των ορίων.
 αναγνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά του συνοπτικού διαγωνισμού.
 εφαρμόζουν τη δυνατότητα απευθείας ανάθεσης συμβάσεων κάτω των ορίων.
Απευθείας ανάθεση, συνοπτικός διαγωνισμός, ειδικές ρυθμίσεις, ένσταση.
Στην ενότητα περιγράφονται οι διαδικασίες για τις εξαιρέσεις των συμβάσεων κάτω
των ορίων που τίθενται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αρχικά περιγράφονται οι
διαδικασίες επιλογής και αμέσως μετά αναπτύσσεται η διαδικασία του συνοπτικού
διαγωνισμού και της απευθείας ανάθεσης. Τίθεται επίσης η ανάλυση σχετικά με τις
προθεσμίες, τους κανόνες δημοσιότητας καθώς και ειδικές ρυθμίσεις για συμβάσεις
έργων και εξειδικευμένων υπηρεσιών.
9.2. Επιλογή διαδικασιών
Ο ν.4412/16 προβαίνει σε διακριτική ρυθμιστική μεταχείριση των συμβάσεων άνω των
175
ορίων έναντι αυτών των κάτω των ορίων και για τον λόγο αυτό στην περ. 28 της παρ. 1
του άρθρου 2 («Ορισμοί) προβαίνει στην ως άνω ορολογική διάκριση.
Τα χρηματικά κατώφλια, δηλαδή τα χρηματικά όρια, πάνω από τα οποία ισχύει η
ευρωπαϊκή νομοθεσία για τις δημόσιες συμβάσεις επαναπροσδιορίζονται κάθε 2 έτη. Η
θεσμοθέτηση των κατώτατων χρηματικών ορίων αποτελεί στην πραγματικότητα έναν
αρχικό κανόνα περιορισμού της εφαρμογής του νόμου, ο οποίος έχει αποκλειστικά
οικονομικά χαρακτηριστικά καθώς ο νόμος προβλέπει και επιπλέον περιπτώσεις ρητών
εξαιρέσεων.
Ενδεικτικά, παρατίθενται ορισμένες περιπτώσεις διακριτικής ρυθμιστικής
μεταχείρισης μεταξύ των συμβάσεων άνω και κάτω των ορίων:
 Οι διατάξεις των άρθρων 116 έως 128 εφαρμόζονται αποκλειστικά στις
συμβάσεις κάτω των ορίων. Είναι κυρίως διατάξεις που προβλέπουν
διαφορετικές προθεσμίες δημοσίευσης των προκηρύξεων και πρόσθετα
συστήματα δημοπράτησης για μικρά έργα.
 Το Ευρωπαϊκό Ενιαίο Έγγραφο Σύμβασης (Ε.Ε.Ε.Σ.) δεν θα ισχύει στους
διαγωνισμούς κάτω των ορίων.
Ο κανόνας, πάντως, είναι ότι δεν υφίσταται διαφοροποιημένη αντιμετώπιση των
συμβάσεων άνω και κάτω των ορίων και αυτό ισχύει ιδίως ως προς τα σημαντικότερα
ζητήματα: κριτήρια επιλογής και ανάθεσης, ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές και
αιτιολόγησή τους, έννομη προστασία κατά το στάδιο ανάθεσης κ.λ.π.
Όπως έχει οριστεί στο άρθρο 26, για τις δημόσιες συμβάσεις κάτω των ορίων οι
αναθέτουσες αρχές μπορούν να προσφεύγουν σε όλες τις διαδικασίες που ισχύουν για
τις συμβάσεις άνω των ορίων (ανοιχτή διαδικασία, κλειστή διαδικασία, ανταγωνιστική
διαδικασία με διαπραγμάτευση, ανταγωνιστικός διάλογος, συμπράξεις καινοτομίας)
αλλά επιπλέον και στις διαδικασίες της απευθείας ανάθεσης και του συνοπτικού
διαγωνισμού, σύμφωνα με τα άρθρα 117 και 118.
Ο συνοπτικός διαγωνισμός (άρθρο 117) επιτρέπεται όταν η εκτιμώμενη αξία της
σύμβασης είναι ίση ή κατώτερη από το ποσό των εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ,
χωρίς να συμπεριλαμβάνεται ο ΦΠΑ.
Η προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της απευθείας ανάθεσης (άρθρο 118,)
επιτρέπεται όταν η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης, χωρίς ΦΠΑ, είναι ίση ή κατώτερη
από το ποσό των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ.
176
Αξίζει να σημειωθεί ότι στη βιβλιογραφία υπάρχει οδηγός διαδικασιών για την
ανάθεση μελετών κάτω των ορίων για δήμους ο οποίος μπορεί να χρησιμοποιηθεί από
τις αναθέτουσες αρχές με κατάλληλες προσαρμογές [ 12].
Επίσης πολλά σημεία που αντιστοιχούν στις διαδικασίες κάτω των ορίων και
ειδικότερα στις διαφορές ανάμεσα στις διαδικασίες των συμβάσεων άνω και κάτω των
ορίων περιγράφονται αναλυτικά στη σχετική κατευθυντήρια οδηγία της ΕΑΑΔΗΣΥ [
10].
Ενδεικτικά παρατίθενται παρακάτω οι υποχρεώσεις δημοσιότητας των διαδικασιών
των συμβάσεων κάτω των ορίων σε Πίνακες:
Πίνακας 4. Δημοσιότητα διαδικασιών συνοπτικών διαγωνισμών μελετών και έργων

του ν.4412/2016 – Βιβλίο Ι (έως 31/12/2020)
Είδος σύμβασης Υποχρέωση Διάταξη ν.4412/16

δημοσιότητας
Συμβάσεις που υπάγονταν Δεν απαιτείται περαιτέρω Άρθρα 66, 377 και 379
στον ν.3669/2008, δημοσίευση πέραν της
ν.3316/2005 και στο π.δ. δημοσίευσης της οικείας
118/2007 διακήρυξης στο
ΚΗΜΔΗΣ
Εξαιρέσεις στον Πίνακας 4 αποτελούν οι συμβάσεις Ε.Κ.Π.Ο.Τ.Α. και αυτές που

υπάγονται στο ΠΔ 28/1980 που απαιτούν δημοσίευση περίληψης διακήρυξης [ 10].
Για τις συνήθεις διαδικασίες κάτω των ορίων εκτός συνοπτικού διαγωνισμού ισχύει ο
κάτωθι Πίνακας 5:
Πίνακας 5. Δημοσιότητα διαδικασιών μελετών και έργων κάτω των ορίων του
ν.4412/2016– Βιβλίο Ι (έως 31/12/2020)
Είδος σύμβασης Υποχρέωση Διάταξη ν.4412/16

δημοσιότητας
Συμβάσεις που υπάγονταν Α. Δημοσίευσης της Άρθρα 377 και 379
στον ν.3669/2008 οικείας διακήρυξης στο
ΚΗΜΔΗΣ
Β. Δημοσίευση περίληψης
177
της διακήρυξης στον
τοπικό και περιφερειακό
τύπο σύμφωνα με τις
διατάξεις των άρθρων 15
του ν. 3669/2008 και 3 του
ν. 3548/2007
στον ν.3316/2005 οικείας διακήρυξης στο
ΚΗΜΔΗΣ
Β. Δημοσίευση περίληψης
στον τοπικό και
περιφερειακό τύπο
σύμφωνα με τις διατάξεις
των άρθρων 12 του ν.
3316/2005 και 3 του ν.
3548/2007
στο π.δ. 118/2007 οικείας διακήρυξης στο
ΚΗΜΔΗΣ
Β. Δημοσίευση
προκήρυξης (περίληψη
διακήρυξης) στον τοπικό
και περιφερειακό τύπο
σύμφωνα με τις διατάξεις
των άρθρων 4 του π.δ.
118/2007 και 3 του ν.
3548/2007
Πλήρης αποτύπωση των υποχρεώσεων δημοσίευσης συμπεριλαμβανομένων ειδικών

περιπτώσεων και του Βιβλίου ΙΙ αναφέρεται στη [ 10].
Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι στα συνήθη σφάλματα κατά το στάδιο του
σχεδιασμού των δημοσίων συμβάσεων συγκαταλέγεται η τεχνητή διαίρεση σε αρκετές
συμβάσεις κάτω των ορίων και συνηθέστερα σε διαδικασίες απευθείας ανάθεσης με
σκοπό την αποφυγή των διαδικασιών που προβλέπονται στη νομοθεσία και κυρίως
τους κανόνες δημοσιότητας και συγκεκριμένα την δημοσίευση της σύμβασης στην
Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ [ 15].
Για συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία κάτω των ορίων του άρθρου 5 (αξία σύμβασης
178
έργων μικρότερη των 5,548 Μ Ευρώ χωρίς ΦΠΑ και αξία σύμβασης προμηθειών,
υπηρεσιών ή μελετών μικρότερη των144.000/221.000 Ευρώ χωρίς ΦΠΑ), πλην
ειδικών κατηγοριών υπηρεσιών, (π.χ. μη κυβερνητικές αρχές, ή κυβερνητικές αρχές
στο τομέα της άμυνας, κλπ), σύμφωνα με το άρθρο 66 του νόμου, ισχύουν:
 Δημοσίευση σε ΚΗΜΔΗΣ:
1. του πρωτογενούς αιτήματος μετά την υπογραφή του και του
εγκεκριμένου αιτήματος μετά την έγκριση της σχετικής ανάληψης
δαπάνης ή άλλη απαιτούμενης ενέργειας της προκήρυξης και της
διακήρυξης (ειδικά για τους συνοπτικούς διαγωνισμούς έχει καταργηθεί
η υποχρέωση καταχώρησης προκήρυξης στο ΚΗΜΔΗΣ)
2. της απόφασης κατακύρωσης (μετά την έλευση των έννομων
αποτελεσμάτων)
3. του συμφωνητικού πριν την εκτέλεσης οποιασδήποτε δαπάνης
4. των εντολών πληρωμών (χρηματικών ενταλμάτων ή άλλων
παραστατικών στοιχείων)
 Ως χρόνος έναρξης της ανοικτής διαδικασίας νοείται η ημερομηνία
δημοσίευσης στο ΚΗΜΔΗΣ. Στην ανοικτή διαδικασία η ελάχιστη προθεσμία
παραλαβής προσφορών ορίζονται οι 15 ημέρες από την ημερομηνία
δημοσίευσης της προκήρυξης της σύμβασης στο ΚΗΜΔΗΣ (βλέπε επίσης την
παράγραφο 9.5).
 Στην κλειστή διαδικασία και στην ανταγωνιστική διαδικασία με
διαπραγμάτευση, η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων συμμετοχής
ανέρχεται σε 10 ημέρες και η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των προσφορών
των οικονομικών φορέων που έχουν προεπιλεγεί για την υποβολή προσφοράς
ανέρχεται σε 7 ημέρες από την ημερομηνία αποστολής της πρόσκλησης
υποβολής προσφοράς προς τους προεπιλεγέντες (βλέπε επίσης την παράγραφο
9.5).
 Δημοσίευση της προκήρυξης στον περιφερειακό και τοπικό τύπο (ισχύει έως
31/12/2020)
 Ανάρτηση στο πρόγραμμα ΔΙΑΥΓΕΙΑ της πράξης ανάληψης υποχρέωσης
δαπάνης, της περίληψης της διακήρυξης, της απόφασης κατακύρωσης και
οριστικοποίησης πληρωμής (εξαίρεση στο συνοπτικό διαγωνισμό για τις
179
συμβάσεις που υπάγονταν στο ν.3669/2008, στο ν. 3316/2005 και στο ΠΔ
118/2007 όπου δεν απαιτείται άλλη δημοσίευση πέραν της διακήρυξης στο
ΚΗΜΔΗΣ)
 Δημοσίευση στην ιστοσελίδα της αναθέτουσας αρχής. Ειδικά για
συγχρηματοδοτούμενα έργα απαιτείται ανάρτηση για διάστημα τουλάχιστον
δέκα (10) ημερολογιακών ημερών στην ιστοσελίδα του ή/και της οικείας
διαχειριστικής αρχής ή του ενδιάμεσου φορέα (άρθρο 364 της YA
110427/ΕΥΘΥ/1020/20.10.2016 (ΦΕΚ 3521/Β/1.11.2016).
 Υποχρέωση χρήσης του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. σε όλα τα στάδια της διαδικασίας
σύναψης δημοσίων συμβάσεων του ν.4412/2016, με εκτιμώμενη αξία ανώτερη
των εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται ο ΦΠΑ.
Παρακάτω εμφανίζεται η χρονική αλληλουχία ανάρτησης στο ΚΗΜΔΗΣ και

ΔΙΑΥΓΕΙΑ (Εικόνα 18)
180
Εικόνα 18: Χρονική αλληλουχία ανάρτησης πράξεων ανοικτού διαγωνισμού
δημοσίων συμβάσεων κάτω των ορίων[ 35].
9.2.1. Παράδειγμα επικαιροποίησης μελέτης κάτω των ορίων
Τα βασικά σημεία που θα αναφερθούν παρακάτω αφορούν σε «Επικαιροποίηση

Αρχιτεκτονικής - Παθητικής Μελέτης, Ηλεκτρομηχανολογικής Μελέτης και εκπόνηση
Μελέτης Ενεργητικής Πυροπροστασίας και Μελέτης Αναβάθμισης (ΚΕΝΑΚ),
181
κτηριακό συγκρότημα…». Προηγούμενη μελέτη και δημοπράτηση του σχετικού έργου
έχει γίνει το 2010. Διατίθενται όλα τα σχέδια της υπηρεσίας και η προηγούμενη μελέτη
και ζητείται η επικαιροποίηση της μελέτης και με μελέτες (ΚΕΝΑΚ, ΠΕΑ) που δεν
υπήρχε τότε σχετική απαίτηση.
9.2.1.1. Βασικά σημεία Τεύχους Τεχνικών Δεδομένων

Το προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα εμφανίζεται παρακάτω στην Εικόνα 19:
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΚΑΘΑΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: Επικαιροποίηση
Αρχιτεκτονικής - Παθητικής Μελέτης, Ηλεκτρομηχανολογικής Μελέτης και εκπόνηση Μ ελέτης Ενεργητικής
Πυροπροστασίας και Μελέτης Ενεργειακής Απόδοσης (ΚΕΝΑΚ) για το κτηριακό συγκρότημα της Φ.Ε Σπάρτης (Φ.Ε.Σ)
(τεμ.1).
Α/Α ΣΤΑΘΜΟΣ - ΣΤΑΔΙΟ ΧΡΟΝΟΣ Μ-1 Μ-2 Μ-3 Μ-4 Μ-5
ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ 150 ΗΜ.
1ο ΣΤΑΔΙΟ: 30 ΗΜ.
1.1 ΠΡΟΜΕΛΕΤΗ 30
ΚΕΝΑΚ
2.1 ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 90
2.1.1 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ
2.1.2 Η/Μ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
2.1.3 ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
2.2 ΜΕΛΕΤΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
2.2.1 ΚΕΝΑΚ
2.2.2 ΜΕΛΕΤΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
3.1 ΤΕΥΧΗ ΔΗΜΟΠΡΑΤΗΣΗΣ ΚΛΠ. 30
3.1.1 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ
3.1.2 Η/Μ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
3.1.3 ΚΕΝΑΚ
3.1..4 ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
3.1.5 ΕΝΕΡΗΤΙΚΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
3.2 ΣΑΥ - ΦΑΥ
3.3 ΜΕΛΕΤΗ ΠΡΟΓΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ
3.4 ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ
ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: 150 ΗΜ.
Αθήνα, 2019
Εικόνα 19: Προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα
9.2.1.2. Βασικά σημεία Διακήρυξης
9.2.1.2.1. Άρθρο 12: Εκτιμώμενη αξία – Χρηματοδότηση –

Προθεσμίες της σύμβασης
12.1 Η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης ανέρχεται στο ποσό των 80.526,67 € (πλέον ΦΠΑ
182
24%) και περιλαμβάνει τις προεκτιμώμενες αμοιβές των παρακάτω επιμέρους
κατηγοριών μελετών:
1. 16.119,20 € για μελέτη κατηγορίας 6 –Αρχιτεκτονικές Μελέτες

Κτιριακών Έργων – Τάξη πτυχίου Α΄ και άνω.
2. 11.996,52 € για μελέτη κατηγορίας 9 – Μηχανολογικές – Ηλεκτρολογικές
– Ηλεκτρονικές Μελέτες – Τάξη πτυχίου Α’ και άνω
3. 26.778,38 € για μελέτη κατηγορίας 14 – Ενεργειακές Μελέτες – Τάξη
πτυχίου Α’ και Άνω.
4. 8.337,99 € για μελέτη Χρονικού Προγραμματισμού.
5. 1.518,96 € για σύνταξη Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων
6. 1.100,19 € για ΣΑΥ - ΦΑΥ
7. 4.171,95 € για Σύνταξη τευχών δημοπράτησης και 10.503,48 € χωρίς
ΦΠΑ για απρόβλεπτες δαπάνες
Για τον υπολογισμό της εκτιμώμενης αξίας χρησιμοποιήθηκε ο υπολογισμός που

φαίνεται στην Εικόνα 20
183
Ποσοστό για την
Άρθα Κανονισμού προεκτίμηση
Αμοιβή
Προεκτιμώμενων Επικαιροποίησης
Κατηγορία Μελέτης Κωδικός Κατηγορίας
Αμοιβή ΜελέτηςΜελέτης
(€) με
Αμοιβών Μελετών και Μελέτης
Απρόβλεπτα
Υπηρεσιών (Σύμφωνα με το
ΓΕΝ.8)
Α.
Επικαιροποίηση
1. Αρχιτεκτονικής 15.549,59 € 17.882,03 €
Μελέτης 6 ΓΕΝ. 8 , ΟΙΚ 1.1 30%
Επικαιροποίηση
2. Μελέτης Παθητικής 569,61 € 655,05 €
Πυροπροστασίας 6 ΓΕΝ. 8 , ΟΙΚ 1.2 30%
Επικαιροποίηση Η/Μ
3. 6.470,65 € 7.441,25 €
Μελετών 9 ΓΕΝ. 8 , ΟΙΚ 3.1 40%
4. Μελέτη Ενεργητικής 5.525,87 € 6.354,75 €

Πυροπροστασίας 9 ΟΙΚ 3.2
5. 26.778,38 € 30.795,14 €
Μελέτη ΚΕΝΑΚ 14 ΟΙΚ. 4.1
Μελέτη Χρονικού
6. 8.337,99 € 9.588,69 € ΟΙΚ. 4.2
Προγραμματισμού
Σύνταξη Σχεδίου
7. Διαχείρισης 1.518,96 € 1.746,80 € ΠΕΡ. 8 .1
Αποβλήτων (ΣΔΑ)
8. 1.100,19 € 1.265,22 €
Σύνταξη ΣΑΥ-ΦΑΥ ΓΕΝ.6
9. Σύνταξη Τευχών 4.171,95 € 4.797,74 € ΓΕΝ.7

Δημοπράτησης
ΣΥΝΟΛΟ ΑΜΟΙΒΩΝ 70.023,19 €

ΣΥΝΟΛΟ
ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΩΝ 10.503,48 €
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΜΟΙΒΗ 80.526,67 €
ΣΥΝΟΛΟ ΜΕ ΦΠΑ 24% 99.853,07 €
Εικόνα 20: Προϋπολογισμός μελέτης
Ο παραπάνω αναλυτικός προϋπολογισμός βασίστηκε στην μείωση του

προϋπολογισμού λόγω επικαιροποίησης το οποίο εγκρίθηκε από το αρμόδιο τεχνικό
συμβούλιο και στην χρήση ΣΒv=0,31 το οποίο έχει προκύψει από την προηγούμενη
μελέτη και προϋπολογισμό έργου.
Προσοχή: Όπως αναφέρεται στο τεύχος προεκτιμώμενων αμοιβών ο συντελεστής
Βαρύτητας όπου δεν υπάρχει καθώς και στις περιπτώσεις επισκευών, διαρρυθμίσεων ή
μεταρρυθμίσεων υφισταμένων κτηρίων, θα υπολογίζεται, με βάση το Άρθρο ΟΙΚ.5
Γενικές & Ειδικές Διατάξεις (παρ.3) ως το πηλίκο της δαπάνης ανά μ2 έργου,
(διαιρούμενης διά 100) προς τη βασική ενιαία τιμή Αφετηρίας. Στη συγκεκριμένη
184
περίπτωση η δαπάνη του έργου υπολογίστηκε από την δαπάνη του προηγούμενου έργου
ως 300€/μ2, άρα το αποτέλεσμα λήφθηκε ως εξής: ΣΒν = ((300€/μ2) 100)/(9,75€/μ2) =
0,31.)
9.2.1.2.2. Άρθρο 21: Κριτήριο ανάθεσης και κριτήρια

αξιολόγησης προσφοράς
21.1 Κριτήριο ανάθεσης της σύμβασης είναι η «πλέον συμφέρουσα από οικονομική
άποψη προσφορά» βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής.
Για να προσδιοριστεί η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει
βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής, θα αξιολογηθούν οι Τεχνικές και Οικονομικές
προσφορές των προσφερόντων με βάση τα παρακάτω κριτήρια και υποκριτήρια, καθώς
και τη σχετική στάθμισή τους.

Αξιολογείται το χρονοδιάγραμμα της προταθείσας Έκθεσης Μεθοδολογίας κατά την
παρ.20.3 γ) του άρθρου 20, και συγκεκριμένα:
 η ανταπόκριση του χρονοδιαγράμματος, στις απαιτήσεις που ορίζει η χρονική
αλληλουχία των δραστηριοτήτων της περίπτωσης β του άρθρου 20.3,
λαμβανομένου υπόψη του συνολικού χρόνου, όπως προβλέπεται στα έγγραφα της
σύμβασης.
έως 100.
Καθαρός χρόνος
ολοκλήρωσης του Βαθμολόγηση
μελετητικού αντικειμένου K1
Α
Α ≤ 1 μήνα 100
Α=5 μήνες 40
Α > 5 μηνών < 40
Ο βαθμός για χρονοδιάγραμμα ενός (1) μήνα ή για χρονοδιάγραμμα μικρότερο του ενός
185
(1) μήνα ισοδυναμεί με 100.
Η βαθμολόγηση για χρονοδιάγραμμα μεταξύ του ενός (1) μήνα και πέντε (5) μηνών θα
γίνει με γραμμική παρεμβολή.
Ο βαθμός για χρονοδιάγραμμα πέντε (5) μηνών ισοδυναμεί με 40.
Ο βαθμός για χρονοδιάγραμμα μεγαλύτερο των πέντε (5) μηνών θα είναι μικρότερος του
40.
Προσφορές που θα λαμβάνουν στο κριτήριο αυτό βαθμό κάτω του 40 απορρίπτονται ως
απαράδεκτες. Ο συντελεστής βαρύτητας του κριτηρίου 1 ορίζεται σε σ1=40%.
Ο ηλεκτρονικός υποφάκελος «Τεχνική προσφορά" επί ποινής αποκλεισμού θα
περιλαμβάνει ξεχωριστό κεφάλαιο που θα περιγράφει τα απαιτούμενα για το Κριτήριο 1

Αξιολογείται η Εμπειρία των μελών της ομάδας που θα αναλάβει την εκπόνηση της
μελέτης κατά την παρ. 20.3, στ)του άρθρου 20, και συγκεκριμένα :
 η αποδεδειγμένη συμμετοχή και η εμπειρία μελών της ομάδας, εντός της
τελευταίας πενταετίας, στην εκπόνηση Αρχιτεκτονικών Μελετών Κτιριακών
Έργων και Ηλεκτρομηχανολογικών Μελετών σε κτήρια Φιλοξενίας και Διαμονής
και Πανεπιστημιακές Εγκαταστάσεις (π.χ Νοσοκομεία, Πολυκατοικίες,
Φοιτητικές Εστίες, Ξενοδοχειακές Εγκαταστάσεις, κ.α) των οποίων η έκταση
είναι μεγαλύτερη των (500) τετραγωνικών μέτρων. Η βαθμολόγηση θα γίνει με
βάση το άθροισμα των καθαρών χρηματικών ποσών (μη συμπεριλαμβανομένου
Φ.Π.Α) που έλαβαν ένα (1) ή και περισσότερα μέλη της ομάδας για την εκπόνηση
των προαναφερθέντων μελετών (Σ(Ε)), που θα αποδεικνύονται στις συμβάσεις,
στα τιμολόγια πληρωμής κ.λ.π. Τα αποδεικτικά μέσα αυτών, είναι αυτά που
προβλέπονται από την κείμενη νομοθεσία.
έως 100.
Άθροισμα των καθαρών χρηματικών ποσών (μη
συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α) που έλαβαν
ένα (1) ή και περισσότερα μέλη της ομάδας για Βαθμολόγηση
την εκπόνηση για την εκπόνηση Αρχιτεκτονικών Κ2
186
Μελετών Κτιριακών Έργων και
Ηλεκτρομηχανολογικών Μελετών σε κτήρια
Φιλοξενίας και Διαμονής και Πανεπιστημιακές
Εγκαταστάσεις (π.χ Νοσοκομεία, Πολυκατοικίες,
Φοιτητικές Εστίες, Ξενοδοχειακές
Εγκαταστάσεις κ.α)
Σ(Ε)(Ευρώ)
Σ(Ε) ≥ 35.000 Ευρώ 100
Σ(Ε) = 2.000 Ευρώ 40
Σ(Ε)< 2.000 Ευρώ < 40
Ο βαθμός για ποσά μεγαλύτερα ή ίσα των τριάντα πέντε χιλιάδων ευρώ (35.000 €)
ισοδυναμεί με 100.
Η βαθμολόγηση για ποσά μικρότερα των τριάντα πέντε χιλιάδων ευρώ (35.000 €) και
μεγαλύτερα των δύο χιλιάδων ευρώ (2.000€) θα γίνει με βάση τη γραμμική παρεμβολή.
Ο Βαθμός για ποσά ίσα των δύο χιλιάδων Ευρώ (2.000€) ισοδυναμεί με 40.
Ο βαθμός για ποσά μικρότερα των δύο χιλιάδων Ευρώ (2.000€) θα είναι μικρότερος του
40. Προσφορές που θα λαμβάνουν στο κριτήριο αυτό βαθμό κάτω του 40 απορρίπτονται
ως απαράδεκτες. Ο συντελεστής βαρύτητας του κριτηρίου 2 ορίζεται σε σ2=60%. Ο
ηλεκτρονικός υποφάκελος «Τεχνική προσφορά» επί ποινής αποκλεισμού θα
περιλαμβάνει ξεχωριστό κεφάλαιο που θα περιγράφει τα απαιτούμενα για το Κριτήριο 2
21.2Βαθμολόγηση Τεχνικής Προσφοράς

Το άθροισμα των σχετικών συντελεστών βαρύτητας των κριτηρίων (και υποκριτηρίων)
αξιολόγησης ανέρχεται σε κάθε περίπτωση σε 100. Η βαθμολόγηση και κατάταξη των
προσφορών γίνεται σύμφωνα με τον τύπο:
U ΤΠ= σ1*Κ1 + σ2*Κ2
Ο προκύπτων βαθμός στρογγυλοποιείται στο δεύτερο (2ο) δεκαδικό ψηφίο. Όπου «σν»
είναι ο συντελεστής βαρύτητας του κριτηρίου ανάθεσης Κν και ισχύει σ1+σ2 = 1
Ο συντελεστής βαρύτητας της βαθμολογίας της Τεχνικής Προσφοράς ορίζεται σε UTΠ =
50%.Η τεχνική προσφορά που δεν πληροί την ελάχιστη επιμέρους βαθμολογία των
κριτηρίων του άρθρου 21.1 απορρίπτεται και ο προσφέρων αποκλείεται της περαιτέρω
187
9.3. Συνοπτικός Διαγωνισμός
 Για τη διενέργεια συνοπτικού διαγωνισμού, η αναθέτουσα αρχή δημοσιεύει

διακήρυξη, σύμφωνα με το άρθρο 66. Η δημοσιότητα του συνοπτικού
διαγωνισμού αναλύεται στον σχετικό πίνακα, Πίνακας 7.
 Επιπρόσθετα, μπορεί να προσκαλεί επιπλέον και συγκεκριμένους οικονομικούς
φορείς, τρεις (3) τουλάχιστον εφόσον δραστηριοποιούνται τόσοι στη σχετική
αγορά.
 Οι προσφορές των οικονομικών φορέων υποβάλλονται εγγράφως.
 Η υποβολή μόνο μίας προσφοράς δεν αποτελεί κώλυμα για τη συνέχιση της
διαδικασίας του διαγωνισμού και την ανάθεση της σύμβασης. Αντιστοιχεί με
τον πρόχειρο διαγωνισμό που προβλεπόταν στο άρθρο 29 του ν.3669/2008 για
τα δημόσια έργα.
 Η αποσφράγιση του φακέλου των δικαιολογητικών συμμετοχής, των τεχνικών
προσφορών και των οικονομικών προσφορών μπορούν να γίνουν σε μια
δημόσια συνεδρίαση, κατά την κρίση της αρμόδιας επιτροπής.
 Στην περίπτωση που τα ανωτέρω στάδια πραγματοποιηθούν σε μια δημόσια
συνεδρίαση, σε συνέχεια, δε, αυτού, εκδοθεί μια εκτελεστή διοικητική πράξη
του αρμοδίου οργάνου, με την οποία εγκρίνονται τα πρακτικά/το πρακτικό της
αρμόδιας επιτροπής αποσφράγισης και αξιολόγησης, οι ενδιαφερόμενοι φορείς
μπορούν να προσφύγουν κατά της πράξης αυτής, με την κοινοποίηση σε αυτούς
της προσβαλλόμενης πράξης (πρβ και ενότητα 10 «ενστάσεις στις συμβάσεις
κάτω των ορίων»).
9.3.1. Μελέτες περίπτωσης αξιολόγησης προσφορών συνοπτικών

διαγωνισμών
ΜΠ1. Σε διαγωνισμό έργου κάτω των ορίων ο οικονομικός φορέας απέστειλε

στοιχεία με τα οποία αιτιολογούσε την ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά
προσκομίζοντας για όλη την εκτέλεση του έργου προσφορές από
188
υπεργολάβους όπου κάθε μία από αυτές περιλάμβαναν συνολικό ποσό για
εργασίες, υλικά και ασφαλιστικές εισφορές. Ο οικονομικός φορέας στο ΤΕΥΔ
δεν είχε δηλώσει κανέναν από τους υπεργολάβους και η προσφορά του
απορρίφθηκε για υποκατάσταση αναδόχου και ψευδή δήλωση.
ΜΠ2. Σε υποβολή των αιτιολογικών στοιχείων απλή αναφορά ότι λόγω
προηγούμενης εμπειρίας στο συγκεκριμένο έργο ο οικονομικός φορέας
γνωρίζει επακριβώς τις δαπάνες, δεν αιτιολογεί την ασυνήθιστα χαμηλή
προσφορά.
ΜΠ3. Σε συνοπτικό διαγωνισμό για την ικανοποίηση των κριτηρίων ποιοτικής
επιλογής στο ΤΕΥΔ το οποίο είχε αναρτήσει και σε επεξεργάσιμη (*.doc)
μορφή σε διαγωνισμό έργου στο μέρος που αφορά στο Μέρος IV: Κριτήρια
επιλογής, είχε συμπεριλάβει μόνο την α, και η αναθέτουσα αρχή είχε δηλώσει
στη σχετική διακήρυξη ότι ο οικονομικός φορέας μπορεί να συμπληρώσει μόνο
την Ενότητα α του Μέρους ΙV χωρίς να υποχρεούται να συμπληρώσει
οποιαδήποτε άλλη ενότητα του Μέρους ΙV. Οικονομικός φορέας δήλωσε ότι
δεν ανήκει σε κάποιο επίσημο Μητρώο ενώ σημείωσε ότι πληροί τα κριτήρια
ποιοτικής επιλογής. Η επιτροπή χωρίς να ζητήσει διευκρινήσεις απέρριψε την
προσφορά του ενώ και από τα αναρτημένα μητρώα ΜΕΕΠ προέκυπτε ότι ο
ανάδοχος ικανοποιούσε τα κριτήρια επιλογής. Ο οικονομικός φορέας υπέβαλλε
ένσταση η οποία έγινε αποδεκτή.
9.4. Απευθείας Ανάθεση
Η απευθείας ανάθεση διενεργείται από τις αρμόδιες υπηρεσίες της αναθέτουσας αρχής,
χωρίς να απαιτείται η συγκρότηση συλλογικού οργάνου για το σκοπό αυτόν.
Μετά την έκδοση της απόφασης απευθείας ανάθεσης, η αναθέτουσα αρχή δημοσιεύει
αυτή στο ΚΗΜΔΗΣ
Η απευθείας ανάθεση προβλεπόταν και στον Ν.3669/2008 υπό προϋποθέσεις, με
κυριότερες αυτή του επείγοντος χαρακτήρα και σε έργα μικρού προϋπολογισμού.
Ωστόσο, είχε γίνει κατάχρηση αυτής της διαδικασίας σε μεγάλο βαθμό από τις
αναθέτουσες αρχές.
Στον ν.4412/16 , για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και
189
λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών προβλέπεται ότι : (παρ.5, αρ. 118),
 η κάθε αναθέτουσα αρχή προκειμένου να προβεί στη διαδικασία της απευθείας
ανάθεσης δημοσιεύει, μία φορά κατ΄ έτος και για διάστημα είκοσι ημερών,
πρόσκληση για την κατάρτιση καταλόγων ενδιαφερομένων ανά κατηγορίες
έργων/μελετών.
 Στην πρόσκληση, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να ζητεί από τους
ενδιαφερόμενους να πληρούν απαιτήσεις ειδικής τεχνικής ικανότητας, για την
εγγραφή τους στους καταλόγους.
 Στους καταλόγους εγγράφονται τουλάχιστον τρεις (3) ενδιαφερόμενοι,
διαφορετικά ο κατάλογος δεν ισχύει.
 Για την επιλογή του αναδόχου διενεργείται δημόσια ηλεκτρονική κλήρωση από
επιτροπή που ορίζεται από την αναθέτουσα αρχή, μεταξύ αυτών που
περιλαμβάνονται στον ανωτέρω κατάλογο.
 Η σύμβαση υπογράφεται με τον ανάδοχο που αναδεικνύεται με τη διαδικασία
της ηλεκτρονικής κλήρωσης.
 Για την υπογραφή της σύμβασης απαιτείται σχετική αναγγελία του
αποτελέσματος της ηλεκτρονικής κλήρωσης και των στοιχείων της σύμβασης
(ποσό σύμβασης, ανάδοχος κ.λπ,), η οποία αποστέλλεται προς δημοσίευση
στην ιστοσελίδα του Τ.Ε.Ε. δέκα (10) τουλάχιστον ημέρες πριν από την
υπογραφή.
 Η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης αποτελεί το ανώτατο όριο της συμβατικής
αμοιβής του αναδόχου.
 Κατ’ εξαίρεση, στην περίπτωση ορεινών ή νησιωτικών δήμων, και όταν έπειτα
από τη σχετική πρόσκληση της αναθέτουσας αρχής δεν είναι δυνατή η
κατάρτιση καταλόγου με τουλάχιστον τρεις (3) οικονομικούς φορείς, τότε η
αναθέτουσα αρχή μπορεί να προβεί στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης
σύμβασης έργου, μελέτης παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών
επιστημονικών υπηρεσιών χωρίς κλήρωση.
 Συμβάσεις που συνάπτονται κατά παράβαση των διατάξεων της περίπτωσης
αυτής είναι άκυρες και δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα [ 11].
Επισήμανση: στο σημείο αυτό επισημαίνεται ότι Δικαστήριο και νομοθέτης έχουν
190
χαρακτηρίσει την μη ορθή εφαρμογή της απευθείας ανάθεσης ως τη σημαντικότερη
παράβαση του ενωσιακού δικαίου την οποία επιστρατευτήκαν να καταπολεμήσουν και
οι δικονομικοί κανόνες του ευρωπαϊκού δικαίου επιφυλάσσοντας στην παράνομη
απευθείας ανάθεση την βαρύτερη προβλεπόμενη κύρωση, αυτή της δυνατότητας
κήρυξης άκυρης μίας σύμβασης που ανατέθηκε με απευθείας ανάθεση.
9.4.1. Διαδικασίες εφαρμογής του ΚΗΣΚ
Με την έναρξη ισχύος του Κεντρικού Ηλεκτρονικού Συστήματος Κληρώσεων

(Κ.Η.Σ.Κ.) της παρ. 6 του άρθρου 118 Ν.4412/16 μέσω του οποίου διενεργούνται
υποχρεωτικά οι ηλεκτρονικές κληρώσεις για την απευθείας ανάθεση (μέχρι ποσού
20.000€ πλέον Φ.Π.Α) συμβάσεων έργων, μελετών και λοιπών συναφών
επιστημονικών υπηρεσιών (Απόφαση Υπ. Υποδομών & Μεταφορών:
ΔΝΣγ/οικ15299/ΦΝ 466/02.03.2017, ΦΕΚ 900 Β 17-3-2017). Οι διαδικασίες σε
πίνακα αναφέρονται παρακάτω στον Πίνακας 6 [ 37]:
Πίνακας 6: Διαδικασίες ΚΗΣΚ για μελέτες και έργα
Θεσμικό Πλαίσιο- Διοικητική

Α/Α Βήμα Διαδικασίας
πρακτική
Πρόσκληση για τη κατάρτιση καταλόγων

Δημοσίευση στην ιστοσελίδα της
1 ενδιαφερομένων ανά κατηγορίες έργων
Αναθέτουσας Αρχής
/μελετών
Καταχώριση των καταλόγων οικονομικών

2 Σύστημα Κ.Η.Σ.Κ.
φορέων
Σύνταξη μελέτης του έργου από την (άρθ. 49 § 2α και 53 § 2κδ Ν.

3 τεχνική υπηρεσία /Σύνταξη τεύχους 4412/16)/( άρθρ. 53 § 2 (κε)
τεχνικών δεδομένων της μελέτης υποπερ.(αα) Ν.4412/16)
4 Σύνταξη του Πρωτογενές αιτήματος (αρθ. 38 § 1 Ν. 4412/16, αριθμ.5

Υ.Α 57654/22-5-2017 (
191
Φ.Ε.Κ 1781 /23-5-2017 τ.Β΄)
Καταχώριση στο ΚΗΜΔΗΣ

(αρθ. 38 § 1 Ν. 4412/16, αρθ. 5
Απόφαση Α/Α για ανάληψη υποχρέωσης Υ.Α 57654/22-5-2017)
5
και διάθεση πίστωσης
Ανάρτηση στη «ΔΙΑΥΓΕΙΑ« (
άρθρο 2 παρ 4 περ.6α Ν.3861/10)
Απόφαση Ανάληψης Υποχρέωσης της

6 (άρθρο 2§2εδ(β) Π.Δ 80/16 ).
δαπάνης
Συγκρότηση επιτροπής για τη διενέργεια ΑπόφασηΑναθέτουσας Αρχής
7
κλήρωσης για ορισμό επιτροπής
Καταχώρηση της Απόφασης για ανάληψη
8 υποχρέωσης και διάθεση πίστωσης στο
σύστημα Κ.Η.ΣΚ
Ανακοίνωση διενέργειας δημόσιας
9
ηλεκτρονικής κλήρωσης
Κλήρωση μέσω ΚΗΣΚ για την ανάδειξη
10 αναδόχου.
Πρακτικό ηλεκτρονικής κλήρωσης.
Ανάρτηση της απόφασης
Αναθέτουσας Αρχής στο
Απόφαση ανάθεσης Αναθέτουσας Αρχής
ΚΗΜΔΗΣ (αρθ. 38 § 1, 3 και 118
11 στον αναδειχθέντα μέσω κλήρωσης
§ 5 Ν. 4412/16 ) & στη
ανάδοχο.
«ΔΙΑΥΓΕΙΑ« ( άρθρο 2 παρ 4
περ.6α Ν.3861/10)
Πρόσκληση αναδόχου εάν συμφωνεί για

12
την υπογραφή σύμβασης
Σε περίπτωση σύμφωνης γνώμης του

αναδόχου γίνεται η αναγγελία του
αποτελέσματος της ηλεκτρονικής κλήρωσης
και των στοιχείων της σύμβασης (ποσό
13 σύμβασης, ανάδοχος κλπ), η οποία άρθ. 118 § 5 Ν. 4412/16
αποστέλλεται προς δημοσίευση στην
ιστοσελίδα του ΤΕΕ δέκα ( 10)
τουλάχιστον ημέρες πριν από την
υπογραφή.
Η σύμβαση αναρτάται στο
ΚΗΜΔΗΣ (αρθ. 38 § 3 Ν.
14 Υπογραφή της Σύμβασης.
4412/16 και αρθ. 6 § 1 ε Υ.Α.
57654/22-5-2017 ΦΕΚ 1781Β’).
192
Μετά την υπογραφή της Σύμβασης, δεν
είναι δυνατή η συμμετοχή του
15 αναδόχου στις επόμενες κληρώσεις του Σύστημα Κ.Η.Σ.Κ.
έτους, αναφορικά με τον συγκεκριμένο
κατάλογο. Αφαίρεση από τον κατάλογο
9.4.2. Παράδειγμα Διαδικασίας απευθείας ανάθεσης τεχνικής υπηρεσίας

σε Δήμο
1. Έγκριση σκοπιμότητας από το αρμόδιο τεχνικό Συμβούλιο

2. Πρωτογενές αίτημα (για συμβάσεις άνω των 1.000 ευρώ). Υποβολή πρωτογενούς
αιτήματος στην οικονομική υπηρεσία και καταχώρισή του στο ΚΗΜΔΗΣ
3. Συγκρότηση και τήρηση φακέλου δημόσιας σύμβασης.
4. Ανάληψη υποχρέωσης και διάθεση της πίστωσης
5. Καταχώριση της ανάληψης ως εγκεκριμένου αιτήματος στο ΚΗΜΔΗΣ (για
συμβάσεις άνω των 1.000 ευρώ).
6. Έγκριση των τεχνικών προδιαγραφών (εφόσον υπάρχουν)
7. Αποστολή πρόσκλησης. Δεν υπάρχει κάποιος περιορισμός ως προς τον αριθμό
των προσκλήσεων που μπορούν να σταλούν. Ως χρόνος έναρξης της διαδικασίας
της απευθείας ανάθεσης νοείται η ημερομηνία αποστολής προς τους οικονομικούς
φορείς της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προσφοράς.
8. Ανάρτηση πρόσκλησης στο ΚΗΜΔΗΣ (για συμβάσεις άνω των 1.000 ευρώ)
(άρθρο 38 παρ.1 του ν.4412/2016, άρθρο3 της ΚΥΑΠ1/2380/18.12.2012)
9. Συγκέντρωση προσφορών
10. Απόφαση Δημάρχου για την απευθείας ανάθεση
11. Ανάρτηση της απόφασης στο ΚΗΜΔΗΣ
12. Πρόσκληση υπογραφής της σύμβασης
13. Υπογραφή συμφωνητικού
14. Ανάρτηση της σύμβασης στο ΚΗΜΔΗΣ (για συμβάσεις άνω των 1.000 ευρώ)
193
9.4.3. Μελέτη περίπτωσης πλημμελούς εφαρμογής της απευθείας
ανάθεσης
Βλέπε παρ. 3.2.9
9.4.4. Μελέτη περίπτωσης απευθείας ανάθεσης μελέτης ως γενική

υπηρεσία
Η σύμβαση με Α/Α … (ΑΔΑΜ σύμβασης …) μη σύννομα ανατέθηκε απ’ ευθείας ως

γενική υπηρεσία, χωρίς να προηγηθεί καμία δημοσιότητα και χωρίς να ακολουθηθούν
οι διαδικασίες του ν.4412/16, καθώς δεν αφορά σε παροχή υπηρεσίας αλλά σε
εκπόνηση μελέτης. Επισημαίνεται ότι σε αυτή την περίπτωση η δημοσιονομική
διόρθωση μπορεί να φτάσει το 100%.
9.4.5. Παράδειγμα αστοχίας απευθείας ανάθεσης-Ελλάδα συρμοί του

μετρό
Στις 26 Ιουλίου 2002, η «Αττικό Μετρό AE» (η εταιρία του μετρό της Αθήνας, που
είναι δημόσιος οργανισμός) υπέγραψε σύμβαση με την κοινοπραξία Hanhwa Koros για
την προμήθεια τεσσάρων συρμών για δίκτυο διπλής τάσης, και για τη μετατροπή τριών
συρμών από μονή σε διπλή τάση. Είχε ήδη ανατεθεί στη Hanhwa Koros σύμβαση για
την προμήθεια 17 συρμών μονής τάσης. Η σύμβαση του Ιουλίου 2002 υπαγόταν σε
ρήτρα προαίρεσης της προηγούμενης σύμβασης, η οποία δεν αξιολογήθηκε ούτε
ανατέθηκε στη διάρκεια της πρώτης διαδικασίας. Η Επιτροπή φρονεί ότι η ανάθεση
της νέας σύμβασης χωρίς διαγωνισμό παραβιάζει την οδηγία της ΕΕ για τη σύναψη
συμβάσεων δημόσιων προμηθειών (93/36/EOK). Ως εκ τούτου αποφάσισε να στείλει
στην Ελλάδα αιτιολογημένη γνώμη.
Οι ελληνικές αρχές δεν έχουν παρουσιάσει στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι ο εν
λόγω ανάδοχος είναι ο μοναδικός κατασκευαστής ή προμηθευτής των σχετικών
αγαθών, γεγονός που θα συνιστούσε το μοναδικό λόγο πιθανής εξαίρεσης από τους
κανόνες της οδηγίας. Εξάλλου, οι ελληνικές αρχές δεν μπορούν να αιτιολογήσουν την
απευθείας ανάθεση με βάση την επείγουσα ανάγκη λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων
που συνδέονται με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Ήταν από πολλά χρόνια
194
γνωστό ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα πραγματοποιηθούν στην Αθήνα και η
αναθέτουσα αρχή έπρεπε να έχει προγραμματίσει κατάλληλα τις εργασίες. Πέραν
αυτού, η συμπερίληψη ρήτρας προαίρεσης στην αρχική πρόσκληση υποβολής
προσφορών για συρμούς διπλής τάσης που θα χρησιμοποιούντο στον προαστιακό
σιδηρόδρομο σημαίνει ότι η αναθέτουσα αρχή θεωρούσε πιθανή μια τέτοια εξέλιξη.
Η νέα σύμβαση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως μερική ανανέωση της υφιστάμενης
σύμβασης προμήθειας -γεγονός που θα συνιστούσε έναν άλλο ενδεχόμενο λόγο
εξαίρεσης - επειδή οι συρμοί διπλής τάσης είναι διαφορετικοί από τους συρμούς μονής
τάσης. Τέλος, τα προβλήματα σχετικά με τα διαφορετικά ανταλλακτικά και την ανάγκη
πρόσθετης κατάρτισης και περισσότερου προσωπικού δεν συνιστούν δυσανάλογες
τεχνικές δυσχέρειες υπό την έννοια της οδηγίας. Περισσότερες πληροφορίες στην [
34].
9.4.6. Παράδειγμα αστοχίας απευθείας ανάθεσης- Κάτω Χώρες

ανάπλαση της πόλης Hoogezand-Sappemeer
Η δημοτική αρχή της πόλης Hoogezand-Sappemeer υπέγραψε μια συμφωνία με την

οποία παρέχει σε μια συγκεκριμένη εταιρία το αποκλειστικό δικαίωμα εκτέλεσης
αρκετών έργων, ενώ στη συνέχεια της ανέθεσε αρκετές συμβάσεις χωρίς διαγωνισμό.
Η Επιτροπή κρίνει ότι τέτοιες απευθείας αναθέσεις συνιστούν παραβίαση της οδηγίας
περί δημοσίων έργων (93/37/EOK), αν η αξία των εν λόγω συμβάσεων υπερβεί το όριο
για την εφαρμογή της οδηγίας αυτής. Ακόμη και αν η αξία των συμβάσεων δεν υπερβεί
το όριο αυτό, η συνθήκη ΕΚ απαιτεί, προκειμένου να ικανοποιούνται οι αρχές της ίσης
μεταχείρισης και της αποφυγής των διακρίσεων, να υπάρχει επαρκής βαθμός
δημοσιοποίησης έτσι ώστε να δοθεί δυνατότητα συμμετοχής σε διαφορετικές
επιχειρήσεις.
9.4.7. Μελέτη περίπτωσης απευθείας ανάθεσης έργου Δήμου[ 36].
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το Ελεγκτικό Συνέδριο έκρινε τη νομιμότητα

χρηματικών ενταλμάτων Δήμου, διότι μεταξύ άλλων:
γ) ο Δήμος, κατά παράβαση του αρ.17 παρ.4 του ν.2539/1997, προέβη σε ανεπίτρεπτη
κατάτμηση του έργου, το οποίο προβλέφθηκε στο Τεχνικό Πρόγραμμα και
195
προϋπολογίσθηκε ως ενιαίο, και
δ) η ανάθεση και παραλαβή των επίμαχων εργασιών δεν είναι νόμιμη, διότι έγιναν βάσει
του αρ.15 του π.δ. 171/1987 περί μικρών δημοτικών έργων, οι οποίες θεωρούνται
καταργημένες από τις αντίθετες και εφαρμοστέες εν προκειμένω διατάξεις των άρθρων
118 (ανάθεση), 168, 170 και 172 (παραλαβή) του ν.4412/2016.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο έδωσε απαντήσεις και για τον (δ), έκρινε τα εξής:
“ Με το αρ.118 του ν.4412/2016 εισάγεται νέα διαδικασία επιλογής αναδόχου για τις
απευθείας αναθέσεις δημοσίων συμβάσεων έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και
λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών από όλες τις αναθέτουσες αρχές και
συνακόλουθα και από τους δήμους, όταν η εκτιμώμενη αξία τους δεν υπερβαίνει το ποσό
των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ χωρίς ΦΠΑ.
Αντίστοιχα, το αρ.15 του π.δ.171/1987, που αφορά αποκλειστικά στους δήμους, ρυθμίζει
το διάφορο ζήτημα των οργάνων που είναι αρμόδια για τις αναθέσεις και τη διαδικασία
παρακολούθησης, διοίκησης, ελέγχου και παραλαβής των μικρών δημοτικών έργων και
των εργασιών συντήρησης, δηλαδή εκείνων που η προϋπολογιζόμενη δαπάνη τους δεν
υπερβαίνει το όριο των 5.869,41 ευρώ (2.000.000 δραχμών) χωρίς ΦΠΑ.
Ενόψει λοιπόν του διαφορετικού ρυθμιστικού πεδίου των ως άνω διατάξεων και
δεδομένου ότι η νέα ρύθμιση δεν διακρίνει, οι δήμοι υποχρεούνται στην τήρηση της
διαδικασίας επιλογής αναδόχου που περιγράφεται στις παρ. 5 και 6 του άρθρου 118 του
ν.4412/2016 ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΘΕΡΟΥΝ ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ και η
προϋπολογιζόμενη δαπάνη τους δεν υπερβαίνει το ποσό των 20.000 ευρώ χωρίς ΦΠΑ,
ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΣ ΤΟΥ ΑΝ ΑΥΤΑ ΕΜΠΙΠΤΟΥΝ ΣΤΗΝ ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΩΝ
ΜΙΚΡΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ–ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ του αρ.15 του
π.δ.171/1987.
Περαιτέρω, το εν λόγω αρ.15 του π.δ. 171/1987 ΔΕΝ ΚΑΤΑΡΓΗΘΗΚΕ ΡΗΤΩΣ με το
άρθρο 377 παρ. 1 περ. 67 του ν. 4412/2016, όπως τα άρθρα 9, 10, 14, 16, και 17 του
ίδιου π.δ/τος, και δεν μπορεί επίσης να θεωρηθεί ότι καταλαμβάνεται από την παρ.4 του
ίδιου αρ.377, δυνάμει της οποίας καταργείται κάθε γενική ή ειδική διάταξη που είναι
αντίθετη με τις διατάξεις του νόμου αυτού. (...)
Επομένως, τα άρθρα 168, 170, και 172 του ν. 4412/2016, που ρυθμίζουν τη διαδικασία
και τα όργανα παραλαβής δημοσίων έργων εν γένει (έκδοση βεβαίωσης περάτωσης
εργασιών, προσωρινή και οριστική παραλαβή του έργου), ΔΕΝ ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΙ στην
196
κατηγορία των μικρών δημοτικών έργων και των εργασιών συντήρησης, για την οποία
ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΝΑ ΙΣΧΥΟΥΝ οι ρυθμίσεις του αρ.15 π.δ. 171/1987.”
9.5. Προθεσμίες
Οι προθεσμίες παραλαβής προσφορών όπως αναφέρονται στο αρ.121, περιγράφονται

στον παρακάτω Πίνακας 7
Πίνακας 7. Προθεσμίες παραλαβής προσφορών – Κάτω των ορίων – Βιβλίο Ι

Είδος διαδικασίας Προθεσμίες παραλαβής προσφορών Διάταξη
ν.4412/16
Ανοικτή διαδικασία Δεκαπέντε (15) ημέρες από την Άρθρο 121
ημερομηνία δημοσίευσης της προκήρυξης
της σύμβασης στο ΚΗΜΔΗΣ. Σε
περίπτωση επείγουσας κατάστασης η
ελάχιστη προθεσμία δεν είναι μικρότερη
των δέκα (10) ημερών
Κλειστή διαδικασία Α. Δέκα (10) ημέρες από την ημερομηνία
δημοσίευσης της προκήρυξης της
σύμβασης στο ΚΗΜΔΗΣ (ελάχιστη
προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων
Β. Για την υποβολή των προσφορών από
τους προεπιλεγέντες σε περίπτωση
επείγουσας κατάστασης η ελάχιστη
προθεσμία δεν είναι μικρότερη των επτά
(7) ημέρες από την ημερομηνία αποστολής
της πρόσκλησης υποβολής προσφοράς
προς τους προεπιλεγέντες
Συνοπτικός Δέκα (10) ημέρες από την ημερομηνία
διαγωνισμός δημοσίευσης της διακήρυξης στο
ΚΗΜΔΗΣ
Πέρα από τα ανωτέρω και αναφορικά με το ΒΙΒΛΙΟ Ι σημειώνεται ότι οι αναθέτουσες

αρχές υποχρεούνται να [ 10]:
1. καθορίσουν μεγαλύτερες προθεσμίες όταν η σύνταξη των προσφορών απαιτεί
197
επιτόπια επίσκεψη ή εξέταση εγγράφων, για τις ελάχιστες προθεσμίες παραλαβής
προσφορών που προσδιορίζονται στον ανωτέρω ,
2. παρατείνουν την προθεσμία παραλαβής προσφορών όταν :
 πρόσθετες πληροφορίες, οι οποίες ζητήθηκαν εμπρόθεσμα από τους
οικονομικούς φορείς, δεν παρασχέθηκαν, το αργότερο τέσσερις (4) ημέρες πριν
την ημερομηνία υποβολής προσφορών και
 όταν τα έγγραφα της σύμβασης υφίστανται σημαντικές αλλαγές . 54
Αντιστοίχως, αναφορικά με το ΒΙΒΛΙΟ ΙΙ σημειώνεται ότι οι αναθέτοντες φορείς

λαμβάνουν υπόψιν ιδίως τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της σύμβασης και το χρόνο που
απαιτείται για την προετοιμασία των προσφορών, καθορίζοντας ενδεχομένως
μεγαλύτερες προθεσμίες, με την επιφύλαξη των ελαχίστων προθεσμιών που
εμφαίνονται στον Πίνακας 7.
Συνοπτικά αναφέρεται ότι [ 9], στα άρθρα 121 και 331 περιέχονται οι ελάχιστες
προθεσμίες υποβολής προσφορών ανά είδος διαδικασίας σύναψης για τις (δημόσιες)
συμβάσεις κάτω των ορίων, όπως αναλυτικά παρουσιάζονται στον Πίνακας 7 της
παρούσας. Επιπλέον:
 Οι αναθέτουσες αρχές/αναθέτοντες φορείς μπορούν να καθορίζουν
μεγαλύτερες προθεσμίες των ελάχιστων καθοριζομένων προθεσμιών για την
παραλαβή των προσφορών και αιτήσεων συμμετοχής, ανάλογα με τον
ιδιαίτερο χαρακτήρα της σύμβασης και το χρόνο για την προετοιμασία των
προσφορών ή αιτήσεων συμμετοχής
 Όταν για τη σύνταξη των προσφορών απαιτείται επιτόπια επίσκεψη ή εξέταση
εγγράφων προσαρτημένων στα έγγραφα της σύμβασης, οι προθεσμίες αυτές
καθορίζονται κατά τρόπο ώστε όλοι οι ενδιαφερόμενοι να λαμβάνουν γνώση
όλων των αναγκαίων πληροφοριών. Μολονότι στο άρθρο 331 δεν προβλέπεται
αντίστοιχη ρητή διάταξη όπως στο άρθρο 121, ωστόσο μπορεί να εφαρμοστεί
κατ’ αναλογία της παρ. 2 του άρθρου 331.
 Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να παρατείνουν την προθεσμία παραλαβής των
προσφορών όταν συντρέχουν οι λόγοι της παρ. 5 του άρθρου 121. Αντίστοιχη
διάταξη δεν προβλέπεται στο άρθρο 331.
198
9.6. Ειδικές ρυθμίσεις για συμβάσεις έργων και ανάθεσης εξειδικευμένων
υπηρεσιών
Στην περίπτωση που πρόκειται να εκτελεστούν δημόσια έργα ή συμβάσεις

παραχώρησης έργων ή συμβάσεις έργων που υλοποιούνται ως Συμπράξεις Δημοσίου
και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) εκτιμώμενης αξίας σύμβασης μεγαλύτερου των τριάντα
εκατομμυρίων (30.000.000) ευρώ, επιτρέπεται, η ανάθεση, με προσφυγή σε διαδικασία
διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης σύμφωνα με το άρθρο 128 του
ν.4412/2016.
Σε περιπτώσεις ειδικών ή μεγάλων έργων υποδομής ή έργων στα οποία εφαρμόζονται
μη διαδεδομένες ειδικές μέθοδοι μελέτης και κατασκευής, ιδίως σε θέματα ασφάλειας
ή αντιμετώπισης και αποτροπής κινδύνου, μπορεί, με απόφαση της Προϊσταμένης
Αρχής, να ορίζεται ως ειδικός εμπειρογνώμονας για την επίλυση συγκεκριμένου
τεχνικού προβλήματος και για ολιγοήμερη απασχόληση επιστήμονας εγνωσμένου
κύρους και φήμης και μεγάλης εμπειρίας σχετικής με το προς επίλυση θέμα, χωρίς να
απαιτείται να είναι εγγεγραμμένος στο Μητρώο Μελετητών, πάντα με συγκεκριμένες
προϋποθέσεις που αναφέρονται στο σχετικό άρθρο.
199
200
10. ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
10.1 Εισαγωγή
10.1.1 Σκοπός της διδακτικής ενότητας
Οι σκοποί της συγκεκριμένης ενότητας ταυτίζονται σε γενικές γραμμές με τους

σκοπούς του νόμου. Πιο συγκεκριμένα οι σκοποί της ενότητας είναι οι κάτωθι:
(i) Η κατανόηση των διατάξεων που αφορούν τα αντισυμβαλλόμενα μέρη, δηλ. τις
αναθέτουσες αρχές και τους αναδόχους μελετών και έργων κατά την εκτέλεση
της σύμβασης
(ii) H αποσαφήνιση των διατάξεων του Νόμου που αφορούν στους γενικούς και
ειδικούς κανόνες εκτέλεσης των συμβάσεων έργων και μελετών.
(iii) Η κατανόηση των σταδίων εκπόνησης των μελετών και τις ενέργειες για την
έγκριση των μελετών των αντίστοιχων σταδίων
(iv) Η κατανόηση όλων των απαιτούμενων διατάξεων για την ορθή ολοκλήρωση
του συμβατικού αντικειμένου
(v) Η αποσαφήνιση της δυνατότητας εφαρμογής των διατάξεων που αφορούν στην
τροποποίηση της αρχικής σύμβασης
10.1.2 Προσδοκώμενα αποτελέσματα

 ορίζουν τους γενικούς όρους διαχείρισης της σύμβασης κατά το στάδιο
εκτέλεσής της
 κατανοήσουν και αποσαφηνίσουν τις υποχρεώσεις των συμβαλλομένων μερών
- Επιβλεπόντων και αναδόχων μελετών και έργων
 κατανοήσουν την χρονική αλληλουχία και τα στάδια εκπόνησης μελετών -
σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία και τις ενέργειες για την έγκριση των
μελετών των αντίστοιχων σταδίων
 Γνωρίζουν τις απαραίτητες ενέργειες και υποχρεώσεις τους για την πιστή
εφαρμογή κανόνων και αρχών κατά την εκτέλεση του συμβατικού
αντικειμένου
 εφαρμόζουν τους ειδικούς κανόνες εκτέλεσης συμβάσεων έργων και μελετών.
201
 κατανοήσουν τις απαιτούμενες ενέργειες και τις υποχρεώσεις τους για την ορθή
παραλαβή της Μελέτης και του Έργου
 γνωρίζουν τις ρυθμίσεις του νόμου για την υπεργολαβία και την τροποποίηση
της σύμβασης κατά τη διάρκειά τους.
 διακρίνουν τις περιπτώσεις που τεκμαίρεται τροποποίηση της αρχικής
σύμβασης και να την εφαρμόζουν
10.1.3 Λέξεις Κλειδιά
Διοίκηση-διαχείριση της σύμβασης, Αρμοδιότητες Διευθύνουσας υπηρεσίας,

Επιτροπές (παραλαβής Αφανών Εργασιών, χαρακτηρισμού εκσκαφών κλπ.), Βασικός
μελετητής, Υπεργολαβία, Τροποποίηση σύμβασης, Απρόβλεπτα - Απολογιστικές
εργασίες, ΑΠΕ-ΠΚΤΜΝΕ, Συγκριτικός Πίνακας, Επιμετρήσεις, Πιστοποιήσεις –
Λογαριασμοί, Χρονοδιάγραμμα έργου και μελέτης, Ποινικές ρήτρες, Έκπτωση
αναδόχου, Διάλυση της σύμβασης, Διακοπή εργασιών, Ματαίωση διάλυσης,
Παραλαβή Έργου και Μελέτης, Βεβαίωση περαίωσης εργασιών, Επιτροπές
Προσωρινής και Οριστικής Παραλαβής
10.1.4 Σύντομη περιγραφή της ενότητας που πρόκειται να αναλυθεί
Στο εν λόγω Κεφάλαιο 10 εκτίθενται αναλυτικά οι Αρμοδιότητες της επίβλεψης και

συγκεκριμένα οι αρμοδιότητες της Διευθύνουσας Υπηρεσίας, των Επιτροπών που
υποβοηθούν το έργο της επίβλεψης (παραλαβής Αφανών Εργασιών, χαρακτηρισμού
εκσκαφών κλπ.), η διαχείριση της αλληλογραφίας, η νεοεισερχόμενη στο θεσμικό μας
πλαίσιο έννοια του Βασικού μελετητή και η ουσιαστική εμπλοκή και υπευθυνότητά
του κατά την διάρκεια των εργασιών κατασκευής του έργου. Εκτίθενται αναλυτικά
επίσης ο τρόπος υποβολής και ελέγχου εκ μέρους της Διευθύνουσας Υπηρεσίας του
Χρονοδιαγράμματος, των Επιμετρήσεων, των Πιστοποιήσεων – Λογαριασμών καθώς
και οι σημαντικότεροι έλεγχοι και ενέργειες του αναδόχου και της ομάδας επίβλεψης
προς εξασφάλιση κατασκευής ποιοτικού Έργου.
Παρατίθενται οι διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας ως προς το δικαίωμα του αναδόχου
να κάνει χρήση των διατάξεων εκτέλεσης του έργου με χρήση υπεργολάβου.
Εξετάζεται η περίπτωση μεταβολής των ποσοτήτων των εργασιών που προκύπτει σε
202
πολλές περιπτώσεις οι οποίες διαφοροποιούν τους όρους της σύμβασης και κατά
συνέπεια το εργολαβικό αντάλλαγμα. Αναλύονται διεξοδικά οι επτά περιπτώσεις κατά
τις οποίες παρέχεται η δυνατότητα στις Αναθέτουσες Αρχές για τροποποίησης των
Συμβάσεων κατά την διάρκειά τους. Αναλύονται επίσης τα θέματα που ανακύπτουν
στην περίπτωση αυξομειώσεων των συμβατικών ποσοτήτων, η έννοια των
των Πρωτοκόλλων Κανονισμού Τιμών Μονάδος Νέων Εργασιών (ΠΚΤΜΝE).
Παρατίθεται οι περιπτώσεις κατά τις οποίες η Διευθύνουσα Υπηρεσία οφείλει να
προβεί σε επιβολή Ποινικών Ρητρών για θέματα εμφάνισης βλαβών στα έργα και
παραβίασης των αποκλειστικών προθεσμιών.
Τέλος αναλύονται διεξοδικά οι απαιτούμενες ενέργειες σχετικά με την διαδικασία
10.2 Γενικοί όροι διαχείρισης της σύμβασης
10.2.1 Διοίκηση της Σύμβασης –Αποφαινόμενα όργανα
Στο Άρθρο 105 του Ν. 4412/2016 ορίζονται οι όροι κατά τους οποίους επέρχονται τα
έννομα αποτελέσματα της απόφασης κατακύρωσης και ιδίως η σύναψη της σύμβασης.
Στο Άρθρο 182 του ιδίου Νόμου ορίζεται η διαδικασία σύναψης της σύμβασης.
Η απαιτούμενη διοικητική διαδικασία είναι η έκδοση Απόφασης ορισμού

αποφαινομένων οργάνων, την οποία υπογράφει ο Υπουργός ή ο καθ’ ύλην αρμόδιος
Πολιτικός Προϊστάμενος. Με την εν λόγω Απόφαση ορίζονται τα αποφαινόμενα
όργανα για την εκτέλεση των έργων, τα οποία προσδιορίζονται ανά αναθέτουσα αρχή
από ειδικότερες διατάξεις και διαφοροποιούνται ανάλογα με την νομική φύση έκαστης
αναθέτουσας αρχής(Υπουργεία, ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού, Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου
και Ιδιωτικού Δικαίου κλπ.).
Δίδονται ως παράδειγμα τα αποφαινόμενα όργανα των ΟΤΑ β’ βαθμού (Περιφέρειες),
στους οποίους ως Προϊσταμένη Αρχή ορίζεται η Οικονομική Επιτροπή της οικείας
Περιφέρειας ή -κατά περίπτωση - η Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της Περιφέρειας (π.χ.
203
Οικονομική Επιτροπή Περιφέρειας Αττικής και Διεύθυνση Τεχνικών Έργων της Π.Ε.
Πειραιώς και Νήσων) και ως Διευθύνουσα Υπηρεσία το αρμόδιο και αντίστοιχο με το
προς εκτέλεση Έργο Τμήμα (π.χ. Τμήμα Εκτέλεσης Συγκοινωνιακών Έργων ή
Υδραυλικών και Λιμενικών Έργων της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων.
Στην εν λόγω Απόφαση ορίζεται και το αρμόδιο Τεχνικό Συμβούλιο του Κυρίου
του Έργου, το οποίο είναι το γνωμοδοτικό και αποφασιστικό Όργανο στα θέματα που
ανακύπτουν στο προς εκτέλεση έργο (ενδεικτικά αναφέρονται θέματα τρόπου και
διαδικασίας δημοπράτησης και ανάθεσης του υπό εκτέλεση έργου, θέματα πιθανής
αλλαγής μελέτης κατά τη φάση κατασκευής του Έργου, τροποποίησης συμβάσεων,
χρήση “επί έλασσον” δαπανών κλπ.)
10.2.2 Ορισμός - Συγκρότηση (Ομάδας έργου ή συνεργείου) επίβλεψης
Μετά την υπογραφή της εργολαβικής σύμβασης ο προϊστάμενος της Διευθύνουσας

Υπηρεσίας εκδίδει έγγραφη εντολή με την οποία ορίζει την ομάδα που θα επιβλέψει
την κατασκευή του έργου.
Η διευθύνουσα υπηρεσία ορίζει ως επιβλέποντες και βοηθούς αυτών για το έργο ή
τμήματά του ή είδη εργασιών τεχνικούς υπαλλήλους, που έχουν την αντίστοιχη
δυνατότητα, ανάλογα με τα στελέχη που διαθέτει, τις υπηρεσιακές ανάγκες και την
αξιολόγηση του έργου και του προσωπικού. (παρ.3 Άρθ. 136 Ν.4412/2016).
Στην εν λόγω εντολή ορίζονται ονομαστικά οι τεχνικοί υπάλληλοι του τμήματος που
απαρτίζουν την ομάδα επίβλεψης καθώς και ο τομέας υπευθυνότητας ενός εκάστου.
Οι επιβλέποντες αποτελούν τους άμεσους βοηθούς του προϊστάμενου της
διευθύνουσας υπηρεσίας στην άσκηση των καθηκόντων της που σχετίζονται με το
έργο.
Δεν αποκλείεται η άσκηση της επίβλεψης από τον προϊστάμενο της διευθύνουσας
υπηρεσίας.
Η ομάδα επίβλεψης συγκροτείται από:
 Τον Επιβλέποντα Μηχανικό του έργου, που θα είναι πτυχιούχος μηχανικός ,
ειδικότητας ανάλογης με τη φύση των προς εκτέλεση εργασιών και θα διαθέτει
ικανοποιητική εμπειρία στην επίβλεψη έργων.
 τον Αναπληρωτή του επιβλέποντα μηχανικού (προαιρετικά), που θα τον
204
αντικαθιστά όποτε ο επιβλέπων κωλύεται, ο οποίος και είναι αναλόγων
προσόντων με του επιβλέποντα.
 Τον Τεχνικό Σύμβουλο – Μελετητή, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρ. 7
Άρθ. 136 ν.4412/2016, το άρθρο 144 και την παρ. 6 του άρθρου 188 (εφόσον
ήδη υπάρχει)
Ο επιβλέπων ή οι επιβλέποντες είναι τεχνικοί υπάλληλοι της υπηρεσίας. Ως
επιβλέποντες ορίζονται, κατά προτίμηση, υπάλληλοι με την κατάλληλη ειδικότητα.
10.2.3 Eπίβλεψη εκπονούμενης Μελέτης - εκτελούμενου Έργου
10.2.3.1 Αντικείμενο επίβλεψης εκπονούμενης Μελέτης
Το έργο των επιβλεπόντων μηχανικών Εκπονούμενης Μελέτης αρχίζει από τη σωστή

ενημέρωση και μελέτη της Σύμβασης, καθώς και των Συμβατικών Τευχών. Στη
συνέχεια και μετά την έγκριση του χρονοδιαγράμματος παρακολουθούν το έργο του
μελετητή δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στον έλεγχο σύμφωνα με τα οριζόμενα από:
α. τη Διακήρυξη της Μελέτης,
β. τη Συγγραφή Υποχρεώσεων και
γ. το Τεύχος Προδιαγραφών
Οι κυριότεροι έλεγχοι που πραγματοποιούνται αποσκοπούν:
 Στον έλεγχο των παραδοχών της μελέτης,
 στην εξέταση και διερεύνηση αποδοχής και έγκρισης της προτεινόμενης (με βάση
τα τεχνικοοικονομικά χαρακτηριστικά) λύσης, μεταξύ άλλων εναλλακτικών
λύσεων, με κριτήρια το τεχνικό, ποιοτικό, οικονομικό και χρονικό αποτέλεσμα,
που βάση τα κριτήρια που θέτει ο Κύριος του Έργου στα τεύχη
 στη χρήση των κωδίκων, βάσει του Κανονισμού Προεκτιμωμένων Αμοιβών, τους
ισχύοντες Κανονισμούς και Προδιαγραφές (ΟΜΟΕ, Ευρωκώδικες κλπ.)
 στην ακρίβεια των υπολογισμών, σύμφωνα με τις προδιαγραφές και τα οριζόμενα
στη Συγγραφή Υποχρεώσεων,
 στα κατασκευαστικά μέσα, τις μεθόδους και τις τεχνικές, που προτείνει ο
μελετητής, δηλαδή ελέγχεται η δυνατότητα να υλοποιηθεί το έργο όπως
προτείνεται από τη μελέτη με τις υφιστάμενες τοπικές συνθήκες και τεχνικά μέσα
205
του τόπου, (εγχώριο κατασκευαστικό δυναμικό).
10.2.3.2 Αντικείμενο επίβλεψης εκτελούμενου Έργου
Ως Επίβλεψη εκτελούμενου Έργου ορίζεται ο διαρκής έλεγχος ενός προς

παραγωγή έργου, που γίνεται για λογαριασμό του Κυρίου του Έργου και σκοπό έχει:
 τον έλεγχο τήρησης της σύμβασης και των συμβατικών υποχρεώσεων των
συμβαλλομένων, δηλ., του αναδόχου και του Κυρίου του Έργου.
 τον έλεγχο εφαρμογής της μελέτης του έργου, των τεχνικών προδιαγραφών και
κανονισμών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η προσδοκώμενη ποιότητα του
έργου.
 τον έλεγχο τήρησης των κάθε φύσης κανονισμών ασφάλειας και υγιεινής.
 τον έλεγχο τήρησης των κανόνων για την προστασία του περιβάλλοντος.
 την ποσοτική και ποιοτική καταγραφή / τεκμηρίωση του παραγομένου έργου
(ημερολόγιο έργου, καταμετρητικά και επιμετρητικά στοιχεία, πρωτόκολλα
παραλαβής, ποιοτικοί έλεγχοι) και τη μέριμνα για εξασφάλιση της
απρόσκοπτης χρηματοδότησης του έργου (Ανακεφαλαιωτικοί Πίνακες,
Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.).
 τον έλεγχο των τμηματικών πληρωμών του εργολαβικού ανταλλάγματος, βάσει
του παραγόμενου ικανοποιητικά έργου.
 τη διαχείριση όλων των θεμάτων που προκύπτουν κατά την κατασκευή του
έργου και έχουν να κάνουν με συμφέροντα φυσικών ή νομικών προσώπων που
θίγονται η εμπλέκονται με την κατασκευή.
 τη συνεργασία με άλλους φορείς του Δημοσίου για την επίλυση διαφόρων
προβλημάτων, που ανακύπτουν κατά το στάδιο κατασκευής του έργου.
 την παρακολούθηση της σχέσης συμβατικού - εκτελούμενου φυσικού
αντικειμένου,
 την παρακολούθηση του οικονομικού αντικειμένου και της απορρόφησης, τη
συστηματική καταγραφή των στατιστικών στοιχείων στα μηνιαία και
τριμηνιαία δελτία προόδου του έργου και τη συλλογή, ενημέρωση και παροχή
των λοιπών πληροφοριακών στοιχείων για την ενημέρωση όλων των
206
ενδιαφερομένων φορέων και Υπηρεσιών σχετικά με την πρόοδο του έργου.
10.2.4 Ευθύνες επίβλεψης
Οι υπαίτιες παραλείψεις οφειλομένων ενεργειών από Όργανα της Διοίκησης, δηλ. του
φορέα κατασκευής του έργου αποτελεί πειθαρχική παράβαση. Τα Όργανα της
Διοίκησης φέρουν και ευθύνες, οι οποίες σύμφωνα με τις νεοεισερχόμενες διατάξεις
του ν.4412 / 2016, αναφέρονται αναλυτικά στο Άρθρο 141 «Πειθαρχικές ευθύνες
διοικητικών οργάνων». Πειθαρχικές παραβάσεις αποτελούν ιδίως :
α) Για τους επιβλέποντες του έργου: η υπαίτια καθυστέρηση να ενημερώσει αμελλητί
τη Διευθύνουσα Υπηρεσία για τροποποιητικές προφορικές εντολές με εγγραφή τους
στο ημερολόγιο του έργου, η υπαίτια καθυστέρηση στην ενημέρωση του προϊσταμένου
της διευθύνουσας υπηρεσίας για την εκ μέρους του αναδόχου παραβίαση του
χρονοδιαγράμματος κατασκευής ή την κατασκευή ελαττωματικών εργασιών ή την
ενσωμάτωση ελαττωματικών υλικών ή την παράλειψη τήρησης των νόμιμων μέτρων
ασφάλειας ή προστασίας του περιβάλλοντος.
β) Για τον προϊστάμενο της διευθύνουσας υπηρεσίας: η παράλειψη κίνησης και
διεκπεραίωσης της διαδικασίας έκπτωσης του αναδόχου παρά τη συνδρομή των
αναγκαίων προϋποθέσεων, η παράλειψη έγκαιρης έγκρισης των επιμετρήσεων,
λογαριασμών και βεβαίωσης περάτωσης των εργασιών του έργου, η παράλειψη
αμελλητί κοινοποίησης του εγκεκριμένου λογαριασμού στον ανάδοχο και η
πρόσκληση για την προσκόμιση των δικαιολογητικών πληρωμής και η χορήγηση
εντολών για εκτέλεση εργασιών οι οποίες δεν προβλέπονται από την αρχική ή
εγκεκριμένη συμπληρωματική σύμβαση, ούτε άλλως πως είναι επιτρεπτή η εκτέλεσή
τους κατά τις κείμενες διατάξεις.
γ) Για τον προϊστάμενο και τα όργανα της προϊσταμένης αρχής: η παράλειψη έγκαιρης
έγκρισης των Ανακεφαλαιωτικών Πινάκων και των Πρωτοκόλλων προσωρινής και
οριστικής παραλαβής, η χορήγηση παράτασης προθεσμίας χωρίς να υφίστανται οι
νόμιμες προϋποθέσεις και η παράλειψη έκδοσης απόφασης σε ένσταση του αναδόχου
κατά απόφασης κήρυξης έκπτωσης, εντός της δίμηνης προθεσμίας της παραγράφου 7
του άρθρου 160.
Για τις παραβάσεις των προηγούμενων παραγράφων το αρμόδιο όργανο της
αναθέτουσας αρχής ή του αναθέτοντος φορέα είτε επιβάλλει εις βάρος των υπαιτίων,
207
ανάλογα με τη βαρύτητά τους, την πειθαρχική ποινή του προστίμου μέχρι ποσού
αντίστοιχου του μισθού των έξι (6) μηνών είτε τους παραπέμπει στο οικείο πειθαρχικό
όργανο για την επιβολή των κατά τις κείμενες διατάξεις προβλεπόμενων πειθαρχικών
ποινών.
10.2.5 Περιγραφή ενεργειών επίβλεψης
Οι ενέργειες της Επίβλεψης καθορίζονται κυρίως από τις αρμοδιότητες - υποχρεώσεις,

ως αυτές καθορίσθηκαν στην ανωτέρω παράγραφο, μπορούν δε να διαχωριστούν σε
αυτές που συνίστανται στις διάφορες φάσεις της Μελέτης / του Έργου.
10.2.5.1 Παρακολούθηση της εκπόνησης της Μελέτης / του έργου και

έλεγχος των εκτελουμένων εργασιών
Στο πλαίσιο εκπόνησης της Μελέτης, ο επιβλέπων καθοδηγεί την Ομάδα

εκπόνησης της Μελέτης σχετικά με την εκπόνηση αυτής, τη χρονική αλληλουχία
των σταδίων της και προβαίνει σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την τήρηση
των διαδικασιών εκπόνησης της μελέτης. Η απαιτούμενη υψηλή ποιότητα μιας
μελέτης διασφαλίζεται με κατάλληλους ελέγχους που θα πρέπει να διενεργούνται
σε όλα τα στάδια υλοποίησης της. Αρκετά από αυτά αναλύονται εκτεταμένα,
κυρίως στο ΠΔ 696/1974.
Για την εκπόνηση των μελετών απαραίτητη είναι η συλλογή, η οργάνωση και η
επεξεργασία μιας σειράς πληροφοριών στις οποίες κατά περίπτωση
περιλαμβάνονται:
 Τοπογραφικά δεδομένα: Χάρτες της ευρύτερης περιοχής, τοπογραφικά και
ρυμοτομικά διαγράμματα της περιοχής μελέτης, μηκοτομές οδικού δικτύου,
μηκοτομές και διατομές υδατορρευμάτων, αεροφωτογραφίες της περιοχής
καθώς και βυθομετρικά δεδομένα αν πρόκειται να κατασκευαστεί υποβρύχιος
αγωγός διάθεσης.
 Γεωτεχνικά και υδρογεωλογικά δεδομένα: Γεωλογικοί χάρτες, εδαφικές τομές
για την εξακρίβωση του είδους του εδάφους, στοιχεία για τη δίαιτα του
υπόγειου ορίζοντα.
 Υδρολογικά δεδομένα: Βροχομετρικά και κυρίως βροχογραφικά δεδομένα της
208
περιοχής μελέτης, δεδομένα παροχής και στερεοπαροχής των υδατορρευμάτων
της περιοχής.
 Χωροταξικά δεδομένα: Στατιστικά στοιχεία εξέλιξης πληθυσμού, ρυθμιστικά
σχέδια, όροι δόμησης, χρήσεις και κόστος γης (προκειμένου να καθοριστεί η
θέση της εγκατάστασης καθαρισμού και τυχόν ζώνες απαλλοτρίωσης).
Δεδομένα επιχειρηματικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων, τουριστικών
εγκαταστάσεων και αεροδρομίων, επεκτάσεις του σχεδίου πόλης, προτάσεις
και μελέτες νέων αναπτυξιακών δραστηριοτήτων και εγκαταστάσεων που
επηρεάζουν το σύστημα αποχέτευσης.
 Λεκάνες απορροής - Υδρολογικά δεδομένα - Δεδομένα βροχοπτώσεων -
χρήσης νερού κλπ.
 Οικονομικά δεδομένα: Αναλυτικές τιμές υλικών και εργασιών των έργων,
δαπάνη ενέργειας, τοπικές συνθήκες που επηρεάζουν το κόστος, συνθήκες
χρηματοδότησης και επιτόκια.
10.2.5.2 Μελέτη περίπτωσης: Εκπόνηση Μελέτης Αρδευτικών Έργων
Στον επόμενο Πίνακας 8 φαίνονται οι απαραίτητες ενέργειες και κυριότερες

αρμοδιότητες - υπευθυνότητες στις οποίες προβαίνει ο Επιβλέπων Μηχανικός, στα
πλαίσια εκπόνησης Μελέτης Αρδευτικού δικτύου έργων : Αναδασμός έκτασης
24.500 τ.μ. στην περιοχή Α του Δήμου Ζ, σύμφωνα με τον προαναφερθέντα
Χρονοπρογραμματισμό, Στον Πίνακα καταγράφονται οι διορθωτικές ενέργειες
στις οποίες προβαίνει ο Επιβλέπων της Μελέτης σε κάθε στάδιο εκπόνησης αυτής.
Πίνακας 8. Παρακολούθηση και διαχείριση παραμέτρων της μελέτης
Ποσοστόεκτελ Ημερομηνία
εσθέντος Διορθωτικές έγκρισης
α/α ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
αντικειμένου Ενέργειες αντίστοιχουστ
Μελέτης αδίου
ΣΤΑΔΙΟ Ι, Προκαταρκτική
μελέτη - Μελέτη
209
1 Διερεύνησηδικτύου ΟΚΩ
Υδραυλική προκαταρκτική
2
μελέτη
ΠΠΕΑ - Απαλλαγή από
3
υποχρέωση ΜΠΕ
ΣΤΑΔΙΟ ΙΙ, Οριστικήμελέτη
4 Καταγραφή δικτύων ΟΚΩ
5 Τοπογραφικές εργασίες
6 Γεωτεχνικάτεχνικώνέργων
7 Υδραυλική μελέτη
8 Στατική μελέτη
9 Η/Μ μελέτες
10 Τεύχη ΦΑΥ - ΣΑΥ
ΣΤΑΔΙΟ ΙΙΙ
Σύνταξη και Έγκριση

11
Κτηματολογίου
12 Σύνταξη Τευχώνδημοπράτησης
Στο πλαίσιο κατασκευής του Έργου, η παρακολούθηση και ο έλεγχος των εργασιών
που καθημερινά εκτελούνται στο έργο γίνεται σύμφωνα με τα οριζόμενα στα
συμβατικά τεύχη και αποσκοπεί :
 Στην καταγραφή του είδους των εκτελουμένων εργασιών
 Στον έλεγχο του τηρούμενου ημερολογίου του έργου και στην καταγραφή σε
αυτό τυχόν παρατηρήσεων, υποδείξεων ή εντολών, όποτε κρίνεται απαραίτητο
από τον Επιβλέποντα ή τους Υπευθύνους Τομέων
210
 Στην επισήμανση και καταγραφή τυχόν αποκλίσεων της κατασκευής από τη
μελέτη ή τους κανονισμούς και τις προδιαγραφές
 Στον έλεγχο του τρόπου κατασκευής και των μέσων που χρησιμοποιούνται για
το σκοπό αυτό
 Στην επιμέτρηση των εργασιών και την καταγραφή των σχετικών μετρήσεων
στα τεύχη καταμετρήσεων του έργου.
 Στη σύγκριση του είδους και των ποσοτήτων των εργασιών που εκτελούνται
στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, σε σχέση με τις προβλεπόμενες στο
εγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα του έργου.
10.2.5.3 Έλεγχος ποιότητας εκτελούμενων εργασιών
Η παρακολούθηση και ο έλεγχος των εργασιών που καθημερινά εκτελούνται στο έργο
γίνεται σύμφωνα με τα οριζόμενα στα συμβατικά τεύχη, το Π.Π.Ε. και αποσκοπεί :
 Στην παρακολούθηση τήρησης όρων και κανόνων Προγράμματος Ποιότητας
Έργου (Π.Π.Ε.)
 Στη λήψη δοκιμίων ή την εφαρμογή επί τόπου δοκιμών για τον έλεγχο της
ποιότητας των εκτελουμένων εργασιών.
 Στην πρόληψη κακοτεχνιών και ελαττωμάτων των διαφόρων επί μέρους
κατασκευών
 Στον έλεγχο των υλικών που ενσωματώνονται στο έργο
 Στη λήψη μέτρων αποκατάστασης των ελαττωμάτων που διαπιστώνονται κατά
τον επί τόπου έλεγχο ή από τα αποτελέσματα των ποιοτικών ελέγχων, ιδίως δε
αυτών που επιδέχονται επιδιορθωτικών ενεργειών.
Τα στοιχεία που καταγράφηκαν κατά τον επί τόπου του έργου έλεγχο της επίβλεψης
αποτελούνται από Φύλλα ελέγχου, Φύλλα καταμετρήσεων, Δελτία Ποιοτικού Ελέγχου
κλπ., τα μέλη της ομάδας επίβλεψης, που τη συγκεκριμένη ημέρα έκαναν τον επί τόπου
έλεγχο των εργασιών, ενημερώνουν τα μέλη, που έχουν σχετική αρμοδιότητα, για
τυχόν προφορικές εντολές ή παρατηρήσεις που έγιναν προς τον ανάδοχο, για τυχόν
εγγραφές που έγιναν στο ημερολόγιο του έργου, καθώς και για οποιοδήποτε άλλο θέμα
που υπέπεσε στην αντίληψή τους και δεν καταγράφεται στα σχετικά δελτία.
Όλα τα ανωτέρω στοιχεία ταξινομούνται αυθημερόν κατά κατηγορία, μελετώνται από
211
τον Επιβλέποντα ή τους Υπευθύνους Τομέων και αφού αξιολογηθούν οι διάφορες
καταγραφές, αρχειοθετούνται ή παραμένουν για ενέργεια προκειμένου να γίνουν οι
απαιτούμενες ενέργειες (έγγραφες εντολές προς τον ανάδοχο, αλληλογραφία,
ενημερώσεις τρίτων, αποστολή δοκιμίων προς έλεγχο κτλ.).
10.2.5.4 Οικονομική διαχείριση του έργου
Σε σχέση με τον έλεγχο και την παρακολούθηση της οικονομικής εξέλιξης του έργου ο
Επιβλέπων του έργου και οι Υπεύθυνοι Τομέων κατά τον έλεγχο πιστοποιήσεων
μεριμνούν:
 Για τη συγκέντρωση όλων των στοιχείων που απαιτούνται για τον έλεγχο ενός
λογαριασμού
 Για τον έλεγχο των ποσοτήτων που πιστοποιούνται
 Για τον έλεγχο της αναθεώρησης των διαφόρων εργασιών
 Για την εφαρμογή των απαιτουμένων κρατήσεων (τόκοι προκαταβολών,
ποινικές ρήτρες κτλ.)
 Για τον έλεγχο των δικαιολογητικών και του κόστους τυχόν απολογιστικών
εργασιών.
Στη συνέχεια ο λογαριασμός προωθείται στον Προϊστάμενο της Διευθύνουσας
Υπηρεσίας για τις περαιτέρω ενέργειες. Σημειώνεται ότι τόσο ο λογιστικός έλεγχος
των πληρωμών που έχουν πραγματοποιηθεί στον ανάδοχο όσο και ο έλεγχος των
διαφόρων εγγυήσεων που υφίστανται στην Υπηρεσία γίνεται από τον υπεύθυνο
Υπόλογο του έργου, ο οποίος και υπογράφει τη σχετική σελίδα του λογαριασμού.
10.2.5.5 Μελέτη περίπτωσης: Ενέργειες Επίβλεψης σε Εκτελούμενο Έργο

Οδοποιίας
Οι απαιτούμενες ενέργειες της Ομάδας Επίβλεψης στο πλαίσιο εκτέλεσης του

Έργου ¨Κατασκευή Οδού ....... από Χ.Θ. ......έως Χ.Θ. ......” συνίστανται στα εξής :
I . όσον αφορά τον έλεγχο του Χρονοδιαγράμματος
Το χρονοδιάγραμμα συνοδεύεται από αιτιολογική (τεχνική έκθεση). Η μορφή του
Χρονοδιαγράμματος είναι :
 υπό μορφή ραβδωτού διαγράμματος (GANTT), περιλαμβάνει όλο το συμβατικό
212
αντικείμενο του έργου και ομαδοποιείται σύμφωνα με τις κατηγορίες και ομάδες
ομοειδών εργασιών του προϋπολογισμού ή
 υπό μορφή διαγράμματος δικτυωτής ανάλυσης (PERT – CPM) στο οποίο θα
επισημαίνεται η κρίσιμη διαδρομή και τα όρια που επιτρέπει τη συμβολική
παρουσίαση ενός έργου σαν σύνολο επί μέρους ενεργειών (των δραστηριοτήτων),
λογικά συνδεδεμένων μεταξύ τους
Η Τεχνική Έκθεση :
 περιλαμβάνει πλήρη αιτιολόγηση της χρονικής διάρκειας και της χρονικής
αλληλουχίας κάθε δραστηριότητας, ανά ομάδα εργασιών, (π.χ. (Α1’)
Χωματουργικά, (Α2’). Τεχνικά Έργα, (Α3’). Οδοστρωσία, (Α4’). Ασφαλτικές
εργασίες, κλπ....
 είναι συμβατή με αυτή των συμβατικών τευχών και της ΕΣΥ, ιδιαίτερα όσον
αφορά την εφαρμογή τήρησης αποκλειστικών και ενδεικτικών προθεσμιών
 συνοδεύεται από κατάλληλα διαμορφωμένο πίνακα μηνιαίας παρακολούθησης
εργασιών (ποσότητες και εκταμιεύσεις)
Η δομή του Χρονοδιαγράμματος είναι συμβατή με αυτή του Οργανογράμματος (όσον
αφορά την επάρκεια εξοπλισμού, μέσων και ανθρώπινου δυναμικού)
ΙΙ. όσον αφορά τον έλεγχο της ποιότητας των εκτελούμενων εργασιών
 Έλεγχος και έγκριση του αρχικού ΠΠΕ και κάθε αναθεώρησης αυτού, σύμφωνα
με τα έντυπο ελέγχου και τις σχετικές οδηγίες που περιέχονται στις διατάξεις των
αποφάσεων ΔΕΕΠ/οικ.502/13.10.2000 (ΦΕΚ 1265, ΔΙΠΑΔ/οικ. 611/ 24.7.2001
(ΦΕΚ 1013 Β΄), ΔΙΠΑΔ/οικ.501/1.7.2003 (ΦΕΚ 928 Β΄) του Υφυπ.ΠΕΧΩΔΕ -
Σύμφωνα με τα αναφερόμενα στις σχετικές διατάξεις της Ειδικής Συγγραφής
Υποχρεώσεων (ΕΣΥ) του έργου,)
 Διενέργεια δειγματοληπτικών ποιοτικών ελέγχων υλικών και εργασιών με σκοπό
την επαλήθευση των αποτελεσμάτων ποιοτικών ελέγχων του αναδόχου και την
συμμόρφωση αυτού με τις τεχνικές προδιαγραφές. Οι έλεγχοι αυτοί αποτελούν
την ελάχιστη απόδειξη ότι τα υλικά, οι μέθοδοι χρήσης τους και οι κατασκευές που
έγιναν ανταποκρίνονται στις Προδιαγραφές
 Τήρηση συστήματος αρχειοθέτησης και διαχείρισης των συμβατικών στοιχείων
του έργου
213
 Συχνότητα δοκιμασιών :
Ο ελάχιστος αριθμός δοκιμών ορίζεται με βάση τις ισχύουσες διατάξεις και τα
οριζόμενα στις Εγκεκριμένες Τεχνικές Προδιαγραφές. Στο παράδειγμα της
κατασκευής του Έργου Οδοποιίας, αναφέρονται (ενδεικτικά και όχι περιοριστικά) οι
εξής έλεγχοι:
Α. Συμπυκνώσεις
1. Σκάφης ορυγμάτων ή έδρασης επιχωμάτων: Μία (1) δοκιμή ανά 300 μ. μήκους
ή μικρότερου αυτοτελούς τμήματος ανά κλάδο οδού.
2. Υποβάσεων και βάσεων που σταθεροποιούνται με μηχανικά μέσα: Μία (1)
δοκιμή για κάθε στρώση ανά 300 μ. μήκους κλάδου οδού
3. Ασφαλτικές επιστρώσεις: Μία (1) δοκιμή ανά 200 μ. μήκους κλάδου
οδού
Β. Έλεγχος κοκκομετρικής διαβάθμισης
1. Αδρανή τεχνικών έργων (σκυροδέματα), οδοστρωσίας και ασφαλτικών:
Μία (1) δοκιμή ανά 300 μ3 .
Γ. Έλεγχοι πλαστικότητας και ισοδυνάμου άμμου
1. Αδρανή οδοστρωσίας και ασφαλτικών: Μία (1) δοκιμή ανά 500 μ3 .
2. Στρώσεις εξυγίανσης: Μία (1) δοκιμή ανά 1.000 μ3 .
Δ. Δοκίμια σκυροδέματος
Τα σχετικά με τον έλεγχο της ποιότητας των διαφόρων κατηγοριών
σκυροδεμάτων ρυθμίζονται με τον Κανονισμό Τεχνολογίας Σκυροδέματος
Συμμόρφωση με τα αποτελέσματα διεξαγωγής ελέγχων από όργανα ελέγχου
ποιότητας, (ΕΣΠΕΛ και άλλων) και διορθωτικές ενέργειες.
10.2.6 Ο ρόλος του βασικού μελετητή κατά την εκτέλεση του Έργου
Πρόκειται για μεγάλη τομή στην διαδικασία κατασκευής Δημοσίων Έργων που
εισάγεται με τον ν.4412/2016, και συγκεκριμένα στο Άρθρο 144 «Σύμπραξη στην
κατασκευή του μελετητή Πρόσθετες εγγυήσεις – Ευθύνη»
Η κύρια ή οι κύριες μελέτες για τις οποίες προβλέπεται η υποχρεωτική συμμετοχή του
μελετητή της παρ. 1 του άρθρου 3 ως βασικού μελετητή κατά την κατασκευή του
έργου ορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης εκπόνησης μελέτης τεχνικού έργου
(Τεύχος Συγγραφής Υποχρεώσεων) (υπό τις προϋποθέσεις της παρ. 5 του άρθρου 3).
214
Με Απόφαση (αριθμ. ΔΝΣβ/92783π.ε./ΦΝ 466 (ΦΕΚ 4203Β’/25-9-2018) Απόφαση με
θέμα «Καθορισμός καθηκόντων και αρμοδιοτήτων των βασικών μελετητών ως
Τεχνικών Συμβούλων - Μελετητών κατά την εκτέλεση του έργου» ) ορίζονται το
περιεχόμενο της σύμβασης που υπογράφεται με την Προϊσταμένη Αρχή του έργου, ο
τρόπος πληρωμής των υπηρεσιών και κάθε άλλο συναφές με τα ανωτέρω θέμα
καθορισμός των καθηκόντων των βασικών μελετητών, οι οποίοι μετέχουν
υποχρεωτικά ως τεχνικοί σύμβουλοι -μελετητές κατά την εκτέλεση δημοσίων έργων,
όπως επίσης και των αρμοδιοτήτων τους, του περιεχομένου της σύμβασης τους, τον
τρόπο πληρωμής τους και κάθε άλλο συναφές θέμα κατ’ εφαρμογή του άρθρου 188
παρ. 6, σε συνδυασμό με το άρθρο 123 παρ. 3 του ν.4412/2016
Η παροχή υπηρεσιών του βασικού μελετητή συνιστά ειδική κατηγορία παροχής
επιστημονικής υπηρεσίας του άρθρου 123 παρ. 3 του ν.4412/2016, αφορά δε
αποκλειστικά δημόσιες συμβάσεις παροχής υπηρεσιών και ειδικότερα της περίπτωσης
9.α της παρ. 1 του άρθρου 2 του ν.4412/2016, κάτω των ορίων των παρ. β και γ του
άρθρου 5 του ν.4412/2016.
10.2.7 Υποχρεώσεις αναδόχου
Ως γενική αρχή θα αναφέραμε την υποχρέωσης του αναδόχου για εκτέλεση

εργασιών κατασκευής του έργου κατά τους όρους της σύμβασης και τις σύμφωνες
προς αυτή και το νόμο έγγραφες εντολές του φορέα κατασκευής του έργου.
Ως κυριότερες υποχρεώσεις του θα αναφέραμε τις ακόλουθες :
Πρώτη και σημαντικότερη υποχρέωση του αναδόχου είναι να κατασκευάζει το
έργο σύμφωνα με τα σχέδια και τις διαστάσεις του, όπως αυτά καταγράφονται στα
συμβατικά τεύχη και στη Μελέτη του έργου. Για να παρεκκλίνει νόμιμα ο ανάδοχος
από τους όρους της σύμβασης πρέπει να έχει λάβει γραπτή εντολή της Διευθύνουσας
Υπηρεσίας, ή εφόσον συντρέχει επείγουσα περίπτωση ακόμα και προφορική επί τόπου
του έργου από τον Επιβλέποντα, και να καταχωρηθεί (η εντολή) στο ημερολόγιο του
έργου
Ο ανάδοχος επίσης έχει υποχρέωση
 να συμμορφώνεται προς τις συμβατικές και έγγραφες εντολές των Υπηρεσιών της
215
αναθέτουσας αρχής
 της τήρησης με ακρίβεια των διατάξεων και διαστάσεων των διαφόρων μερών του
έργου, όπως προκύπτουν από τα εγκεκριμένα σχέδια ή άλλα στοιχεία της μελέτης,
τα οποία δεν επιδέχονται τροποποιήσεων ή αλλαγών
 της τήρησης των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας, των διατάξεων και
κανονισμών για την πρόληψη ατυχημάτων στο προσωπικό του ή στο προσωπικό
του φορέα του έργου ή σε οποιονδήποτε τρίτο και για τη λήψη μέτρων προστασίας
του περιβάλλοντος.
 της ευθύνης για την ανεύρεση και χρησιμοποίηση πηγών αδρανών υλικών ή
άλλων υλικών, που δεν προέρχονται από το εμπόριο, εκτός αν ορίζεται
διαφορετικά από τη σύμβαση. Οι πηγές αυτές, πριν από τη χρησιμοποίησή τους,
πρέπει να εγκριθούν από τη διευθύνουσα υπηρεσία, που μπορεί να απαγορεύσει τη
χρήση ακατάλληλων ή απρόσφορων για τα έργα πηγών.
 του να μην παρεμποδίζει την εκτέλεση οποιωνδήποτε άλλων έργων ή εργασιών
φορέα του δημόσιου τομέα, που είναι δυνατόν να επηρεάζονται από τις εργασίες
της εργολαβίας του, να προστατεύει τις υπάρχουσες κατασκευές και
εκμεταλλεύσεις από κάθε βλάβη ή διακοπή λειτουργίας τους
 κάθε τρίμηνο να συντάσσει και να στέλνει στην προϊσταμένη αρχή, μέσω της
διευθύνουσας υπηρεσίας, συνοπτικές ανακεφαλαιωτικές εκθέσεις για την πορεία
του έργου, αναλόγου περιεχομένου με τις αντίστοιχες εκθέσεις της διευθύνουσας
υπηρεσίας που προβλέπονται στην παρ. 8 του άρθρου 136
 να διαθέσει για το έργο όλο το απαιτούμενο προσωπικό, υλικά, μηχανήματα,
οχήματα, αποθηκευτικούς χώρους, εργαλεία και οποιαδήποτε άλλα μέσα.
 να λαμβάνει μέτρα προστασίας, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία στο Σχέδιο
Ασφάλειας και Υγείας (ΣΑΥ), στο χρονοδιάγραμμα των εργασιών του έργου.
Σχετικά με τη λήψη μέτρων ασφαλείας είναι υποχρεωμένος να εκπονεί με ευθύνη
του κάθε σχετική μελέτη (στατική ικριωμάτων, μελέτη προσωρινής σήμανσης
έργων κ.λπ.) και να λαμβάνει όλα τα σχετικά μέτρα.
 Παρουσία; τεχνικού στελέχους ή τεχνικού υπαλλήλου του αναδόχου επί του τόπου
των έργων και ανάλογα με τη φύση και το μέγεθος του κατασκευαζόμενου έργου.
Η ελάχιστη τεχνική στελέχωση του εργοταξίου σε κάθε έργο καθορίζεται με
216
απόφαση της αναθέτουσας αρχής στη διακήρυξη. Για το προσωπικό που αποτελεί την
ελάχιστη στελέχωση, απαιτείται προσκόμιση στη Διευθύνουσα Υπηρεσία βεβαίωσης
του οικείου ασφαλιστικού φορέα, στην οποία θα αναγράφεται και ο χρόνος ασφάλισης
των εργαζομένων.
10. 3 Υπεργολαβία, Τροποποίηση συμβάσεων κατά τη διάρκεια τους
10.3 .1 Υπεργολαβία
Η κείμενη νομοθεσία προς διευκόλυνση του αναδόχου κατασκευής δημοσίου

παρέχει του παρέχει το δικαίωμα χρήσης της διάταξης εκτέλεσης - ενός
προκαθορισμένου ποσοστού - του έργου με χρήση υπεργολάβου. Απαραίτητη
προϋπόθεση χρήσης της εν λόγω ευνοϊκής διάταξης είναι η εκ των προτέρων
γνωστοποίηση του οικονομικού φορέα (ή της ένωσης οικονομικών φορέων) προς την
Αναθέτουσα Αρχή. Για τον λόγο αυτό ο ανάδοχος οφείλει κατά την υπογραφή της
σύμβασης εκτέλεσης να προσκομίσει και την υπεργολαβική σύμβαση όταν συντρέχουν
οι εξής προϋποθέσεις:
Ο υπεργολάβος έχει τα αντίστοιχα προσόντα για την εκτέλεση του έργου που
αναλαμβάνει και ανήκει σε τάξη και κατηγορία έργου, αντίστοιχη με το ποσό της
σύμβασης μίσθωσης έργου και
Ο ανάδοχος, πριν από την εγκατάσταση του υπεργολάβου στο έργο έχει
γνωστοποιήσει στον κύριο του έργου ή στον φορέα κατασκευής τη σύμβαση
υπεργολαβίας.
Για την αναγνώριση υπεργολάβου ως εγκεκριμένου, υποβάλλεται στη
Διευθύνουσα Υπηρεσία κοινή αίτηση του αναδόχου και του υπεργολάβου μαζί με
πρωτότυπο συμφωνητικό και φάκελο δικαιολογητικών. Στο συμφωνητικό της
υπεργολαβίας πρέπει να αναφέρονται ρητά και συγκεκριμένα οι εργασίες ή το μέρος
του έργου που αναλαμβάνει ο υπεργολάβος, καθώς και η αξία της σύμβασης
υπεργολαβίας.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την διαδικασία έκδοσης Απόφασης έγκρισης
υπεργολαβίας είναι ο ανάδοχος του έργου να διατηρεί ποσοστό τουλάχιστον
εβδομήντα τοις εκατό (70%) του ποσού της αξίας σύμβασής του, αρχικής και
συμπληρωματικών. Ο υπεργολάβος θεωρείται «εγκεκριμένος» με τις συνέπειες του
217
νόμου, μετά από έγκριση του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου. Ο φορέας
κατασκευής ή ο κύριος του έργου μπορούν με απόφασή τους, που εκδίδεται μέσα σε
αποκλειστική προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών από την ανωτέρω γνωστοποίηση, να
μην εγκρίνουν την εν προκειμένω υπεργολαβία..
Επιπρόσθετα - εφόσον προκύψει σοβαρός λόγος - αναφέρεται η δυνατότητα της
Διευθύνουσας Υπηρεσίας για χορήγησης προθεσμίας στον ανάδοχο και κατόπιν
αίτησης αυτού, για την προσκόμιση της υπεργολαβικής σύμβασης με τον αρχικώς
προταθέντα υπεργολάβο ή άλλον που διαθέτει τα αναγκαία κατά την κρίση της
υπηρεσίας αυτής προσόντα.
Στην περίπτωση μη σύναψης της υπεργολαβικής σύμβασης, η Διευθύνουσα
Υπηρεσία υποχρεούται να κινήσει τη διαδικασία έκπτωσης του αναδόχου. Η έγκριση
της υπεργολαβίας έχει τις εξής συνέπειες:
α) Το ποσό της σύμβασης της υπεργολαβίας, όπως αυτό προκύπτει ιδίως από τα
τιμολόγια που εκδίδονται από τον υπεργολάβο προς τον ανάδοχο, λαμβάνεται υπόψη
για τον υπολογισμό της εμπειρίας.
β) Για το ποσό της σύμβασης υπεργολαβίας ο ανάδοχος δεν δικαιούται
πιστοποιητικό εμπειρίας για χρήση στο Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων
(Μ.Ε.ΕΠ.), ενώ τα στελέχη του αναδόχου δικαιούνται πιστοποιητικό εμπειρίας, το
οποίο για την εξέλιξη στο Μητρώο Εμπειρίας Κατασκευαστών (Μ.Ε.Κ.) ανάγεται στο
μισό του χρόνου επίβλεψης.
Η σύσταση της υπεργολαβίας μπορεί να μην εγκριθεί από την Διευθύνουσα
Υπηρεσία, με ειδική αιτιολόγηση, οι λόγοι όμως μη έγκρισής της πρέπει να βασίζονται
μόνο σε τεκμηριωμένα στοιχεία προερχόμενα κυρίως από την υπηρεσία του μητρώου
των εργοληπτικών επιχειρήσεων, σχετικά με την ικανότητα και αξιοπιστία των
εργοληπτικών επιχειρήσεων, για την καλή και έγκαιρη κατασκευή του έργου που
συμφωνήθηκε ως αντικείμενο της υπεργολαβίας.
Η απόφαση αυτή της διευθύνουσας υπηρεσίας, περί μη έγκρισης της σύστασης της
υπεργολαβίας, εκδίδεται μόνο μέσα στην αποκλειστική προθεσμία της των δεκαπέντε
(15) ημερών και κοινοποιείται αμέσως στον ανάδοχο και τον υπεργολάβο, καθώς και
στην προϊσταμένη αρχή, μαζί με απλό αντίγραφο του υποβληθέντος συμφωνητικού
σύστασης της υπεργολαβίας.
Εάν η έγκριση του υπεργολάβου γίνει αυτοδικαίως λόγω παρέλευσης της
218
προθεσμίας των δεκαπέντε ημερών, η Διευθύνουσα Υπηρεσία οφείλει, εντός δέκα (10)
ημερών από τότε που θα το ζητήσει εγγράφως ο ανάδοχος, να εκδώσει σχετική
βεβαίωση για την ανάληψη του έργου από τον υπεργολάβο, προς χρήση ενώπιον των
αρμόδιων φορολογικών, ελεγκτικών ή άλλων αρχών, χορηγώντας του και
επικυρωμένο αντίγραφο του υποβληθέντος συμφωνητικού μίσθωσης έργου.
Η υπεργολαβική σύμβαση που προσκομίζεται από τον ανάδοχο κατά την υπογραφή
της σύμβασης εκτέλεσης συνοδεύεται και από σχετικό φάκελος των δικαιολογητικών
του υποψηφίου υπεργολάβου. Ο εν προκειμένω φάκελος περιέχει
 όλα τα νομιμοποιητικά έγγραφα (όλα τα στοιχεία του υπεργολάβου,
ονοματεπώνυμο αυτού, ισχύοντα καταστατικά, εξουσιοδοτήσεις, την ισχύουσα
επαγγελματική διεύθυνση και τον αριθμό εγγραφής στο Μ.Ε.ΕΠ. και την τάξη και
τις κατηγορίες έργων στις οποίες είναι γραμμένη και τη βεβαίωση εγγραφής κλπ.)
καθώς και
 όλα τα απαραίτητα Πιστοποιητικά, κατ΄ αντιστοιχία αυτών που ζητούνται από
όλους τους ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς κατά τη φάση διενέργειες του
διαγωνισμού ανάδειξης αναδόχου, από τα οποία να αποδεικνύεται ότι ο
υπεργολάβος έχει τα αντίστοιχα νόμιμα προσόντα (δεν βρίσκεται υπό πτώχευση,
εκκαθάριση, αναγκαστική διαχείριση ή δεν έχει καταδικασθεί με αμετάκλητη
δικαστική απόφαση για αδικήματα, Βεβαιώσεις των αρμόδιων οργανισμών
κοινωνικής ασφάλισης, φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας κλπ.).
10.3.2 Τροποποίηση συμβάσεων κατά τη διάρκεια τους
Τα έργα εκτελούνται σύμφωνα με την εγκεκριμένη μελέτη αυτών. Κάθε Δημόσια

Σύμβαση πρέπει να περιέχει σαφείς όρους ως προς :
 το αντικείμενό της
 το χρόνο εκτέλεσης της
 την επικοινωνία ΑΑ και Αναδόχου
 την πραγματοποίηση αλλαγών
 την αξιολόγηση της απόδοσης του Αναδόχου
 την αποδοχή ή απόρριψη των παραδοτέων
Κατά τη διάρκεια κατασκευής του έργου, σε πολλές περιπτώσεις προκύπτει η ανάγκη
219
για μεταβολή των ποσοτήτων των εργασιών, οι οποίες και διαφοροποιούν τους όρους
της σύμβασης και κατά συνέπεια το εργολαβικό αντάλλαγμα. Ο μεταβολές των
ποσοτήτων των εργασιών καθίστανται αναγκαίες στις περιπτώσεις που υπάρχουν
σφάλματα της μελέτης, προφανή σφάλματα ή παραλείψεις εκ μέρους του συντάξαντα
τη Μελέτη ή τα Τεύχη Δημοπράτησης, λόγω κανόνων, κανονισμών ή προδιαγραφών
που καθιερώθηκαν μετά την ημερομηνία ανάθεσης του έργου κ.ο.κ. Οι Τροποποιήσεις
Δημοσίων στον ν.4412 / 2016 αντιμετωπίζεται στα αρ. 156 και αρ. 132.
Επιπρόσθετα, η ΕΑΑΔΗΣΥ στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς της για την έκδοση
Κατευθυντήριων Οδηγιών προς τις αρμόδιες αναθέτουσες αρχές, που αφορούν ιδίως
στην ερμηνεία της σχετικής νομοθεσίας εξέδωσε την Κατευθυντήρια Οδηγία 22 / 2017
(αρ. πρωτ. 3802 / 14-06-2017), η οποία παρουσιάζει ζητήματα που αφορούν στην
τροποποίηση των συμβάσεων κατά τη διάρκειά τους. Η εν λόγω Οδηγία αποτελεί ένα
εύχρηστο Οδηγό προς τις Αναθέτουσες Αρχές, καθώς παρουσιάζει αναλυτικά τις
προϋποθέσεις των επιτρεπτών τροποποιήσεων της αρχικής σύμβασης.
Με το άρθρο 156 ρυθμίζεται η διαδικασία σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης,
δηλαδή η εκτέλεση νέων εργασιών που δεν περιλαμβάνονται στο αρχικό ανατεθέν
έργο, ούτε στην πρώτη συναφθείσα σύμβαση και οι οποίες κατέστησαν αναγκαίες
λόγω απροβλέπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση του έργου, όπως αυτό
περιγράφεται στην αρχική σύμβαση, με την προϋπόθεση ότι οι συμπληρωματικές
εργασίες δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση
ή όταν αυτές οι εργασίες, μολονότι μπορούν να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση
είναι απόλυτα αναγκαίες για την τελειοποίησή της. Το όριο για την επιτρεπόμενη
αύξηση του χρηματικού αντικειμένου μιας εργολαβικής σύμβασης με
συμπληρωματικές συμβάσεις είναι 50% του ποσού της αξίας της αρχικής σύμβασης
(χωρίς να υπολογίζεται η αναθεώρηση και ο ΦΠΑ).
Οι ρυθμίσεις για το κονδύλι των απροβλέπτων δαπανών με τα ίδια ποσά (9% ή 15%
του ποσού της αρχικής σύμβασης, ανάλογα με το κατά πόσο ο συνολικός
προϋπολογισμός του έργου ξεπερνάει το όριο εφαρμογής του Κοινοτικού Δικαίου)
παραμένουν.
Συγκεκριμένα :
Στο άρ. 156 αναφέρονται Ειδικά θέματα τροποποιήσεων συμβάσεων κατά την
διάρκεια τους, ο τίτλος του οποίου εμπεριέχει και την έννοια των «συμπληρωματικών
220
συμβάσεων» και το εν λόγω άρθρο πρέπει να εξεταστεί σε συνδυασμό με το άρθρο 132
(το οποίο φέρει παρόμοιο τίτλο και αποτελεί αυτούσια μεταφορά του άρθρου 72 της
Οδηγίας 2014/24/ΕΕ).
Στην κατεύθυνση εξειδίκευσης των περιπτώσεων κατά τις οποίες μπορεί να βάσει των
οποίων οι συμβάσεις και οι συμφωνίες-πλαίσιο μπορούν να τροποποιούνται χωρίς νέα
διαδικασία σύναψης σύμβασης, η ΕΑΑΔΗΣΥ εξέδωσε την Κατευθυντήρια Οδηγία
22/2017. Βάσει της εν λόγω Οδηγίας, οι εν λόγω περιπτώσεις είναι επτά (7),
αποτυπώνονται δε στον επόμενο Πίνακα, με αντιστοίχιση στην αντίστοιχη περίπτωση
που προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία για τις Αναθέτουσες Αρχές του Βιβλίου Ι
και του Βιβλίου ΙΙ του Ν. 4412/2016..
Πίνακας 9: Συγκεντρωτικός Πίνακας περιπτώσεων Τροποποίησης σύμβασης κατά την

διάρκεια αυτής
A/A ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟ Ι ΒΙΒΛΙΟ ΙΙ
N. 4412/2016 N. 4412/2016
1 ΡΗΤΡΕΣ ΚΑΙ ΑΚΡΙΒΕΙΣ ΡΗΤΡΕΣ Άρθρο 132 παρ. 1 Άρθρο 337 παρ. 1 περ. α
ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ περ. α
2 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑ/ Άρθρο 132 παρ. 1 Άρθρο 337 παρ. 1 περ. β

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ/ΑΓΑΘΑ περ. β
3 ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΕΣ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΙΣ Άρθρο 132 παρ. 1 Άρθρο 337 παρ. 1 περ. γ

περ. γ
4 ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΑΔΟΧΟΥ Άρθρο 132 παρ. 1 Άρθρο 337 παρ.1 περ. δ

περ. δ
5 ΜΗ ΟΥΣΙΩΔΕΙΣ Άρθρο 132 παρ. 1 Άρθρο 337 παρ. 1 περ. ε

ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ περ. ε
6 ΗΣΣΟΝΟΣ ΑΞΙΑΣ Άρθρο 132 παρ. 2 Άρθρο 337 παρ. 2

ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ
7 ΟΥΣΙΩΔΕΙΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ Άρθρο 132 παρ. 4 Άρθρο 337 παρ. 4
221
10.3.2.1 : Ρήτρες αναθεώρησης και Δικαιώματα προαίρεσης
Πρόκειται για την 1η περίπτωση της Κατευθυντήριας Οδηγίας κατά την οποία μπορεί
να τεκμαίρεται τροποποίηση της σύμβασης. Σύμφωνα με αυτή, οι συμβάσεις και οι
συμφωνίες-πλαίσιο μπορούν να τροποποιούνται χωρίς νέα διαδικασία σύναψης
σύμβασης όταν οι τροποποιήσεις, ανεξαρτήτως της χρηματικής αξίας τους,
προβλέπονται σε σαφείς, ακριβείς και ρητές ρήτρες αναθεώρησης στα αρχικά έγγραφα
της σύμβασης στις οποίες μπορεί να περιλαμβάνονται και ρήτρες αναθεώρησης τιμών
ή προαιρέσεις.
Οι ρήτρες αυτές αναφέρουν το αντικείμενο και τη φύση των ενδεχόμενων

τροποποιήσεων ή προαιρέσεων, καθώς και τους όρους υπό τους οποίους μπορούν να
ενεργοποιηθούν.
Ρήτρες αναθεώρησης αποτελούν οποιοιδήποτε όροι, με τους οποίους αναθεωρείται,

δηλαδή τροποποιείται η αρχική σύμβαση ως προς το αντικείμενό της ή τα δικαιώματα
και τις υποχρεώσεις των συμβαλλομένων μερών. Ως ρήτρες αναθεώρησης τιμών
νοούνται οι όροι, οι οποίοι περιλαμβάνονται στα αρχικά έγγραφα της σύμβασης, με
τους οποίους προβλέπεται η αναπροσαρμογή των τιμών της αρχικής σύμβασης σε
ορισμένο ποσό ή μέχρι προκαθορισμένο ποσοστό. Ως συνήθεις Ρήτρες αναθεώρησης
μπορούμε να αναφέρουμε τις ρήτρες αναθεώρησης των τιμών, καθώς και τα
δικαιώματα προαίρεσης, όπως ρητά αναφέρεται στις σχετικές διατάξεις.
Οι ρήτρες αναθεώρησης των τιμών και τα δικαιώματα προαίρεσης για να είναι

επιτρεπτά πρέπει να πληρούν σωρευτικά τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
α. Να περιλαμβάνονται στα αρχικά έγγραφα της σύμβασης (αναλυτικό τεύχος

διακήρυξης, προκήρυξη σύμβασης στην Ε.Ε κλπ).
β. Να είναι ρητές, σαφείς και ακριβείς, με την έννοια ότι δεν θα πρέπει να περιέχουν
αόριστους όρους ή ασάφειες ή να εξαρτώνται από αιρέσεις, οι οποίες δημιουργούν
ζητήματα ερμηνείας, κατά την εφαρμογή τους, και περαιτέρω θα πρέπει να αναφέρουν
το αντικείμενο και τη φύση της τροποποίησης ή της προαίρεσης
γ. Να περιλαμβάνουν τους όρους, με τους οποίους μπορούν να ενεργοποιηθούν, πχ. το

χρονικό διάστημα, εντός του οποίου η αναθέτουσα αρχή μπορεί, με μονομερή της
δήλωση (απόφαση), να τα ενεργοποιήσει, το οποίο σε κάθε περίπτωση πάντως θα
πρέπει να κείται εντός του χρόνου εκτέλεσης της σύμβασης, καθώς και τους
ειδικότερους όρους ενεργοποίησής τους
δ. Δεν θα πρέπει μεταβάλλουν τη συνολική φύση της σύμβασης
Ως προς την αξία των ρητρών αναθεώρησης και των δικαιωμάτων προαίρεσης, δεν
τίθεται ρητά περιορισμός από τις σχετικές διατάξεις τόσο του εθνικού όσο και του
222
ενωσιακού δικαίου, και, κατά συνέπεια, ρήτρες αναθεώρησης ή δικαιώματα
προαίρεσης αξίας ακόμη και μεγαλύτερης από την αξία της αρχικής σύμβασης,
εφόσον σωρευτικά πληρούν όλες τις προαναφερόμενες προϋποθέσεις, αποτελούν
καταρχάς επιτρεπτές ρήτρες αναθεώρησης και κατ' επέκταση επιτρεπτές
τροποποιήσεις, για τις οποίες η αναθέτουσα αρχή νόμιμα προσφεύγει στον ανάδοχο
της αρχικής σύμβασης, χωρίς να απαιτείται να προβεί σε νέα διαδικασία.
Παραταύτα οι αναθέτουσες αρχές, όταν προβλέπουν ρήτρες αναθεώρησης τιμών ή

δικαιώματα προαίρεσης στα αρχικά έγγραφα της σύμβασης, θα πρέπει, κατά τον
προσδιορισμό της αξίας τους να λαμβάνουν υπόψη τους την αρχή της
αναλογικότητας σε σχέση με την εκτιμώμενη αξία της αρχικής σύμβασης, ώστε να
μην εγείρονται ζητήματα τυχόν μεταβολής της συνολικής φύσης της σύμβασης και
κατ' επέκταση μη επιτρεπτής τροποποίησης.
Παράδειγμα:
Η ΔΕΥΑ του Δήμου Γ προβαίνει σε διαδικασίες σύναψης μεικτής Σύμβασης. Η αρχική

Σύμβαση περιλαμβάνει την προμήθεια αντλιοστασίων μετά των απαιτούμενων
σωληνώσεων και συντήρηση του δικτύου για τέσσερα έτη συνολικής αξίας. Η
υπογραφείσα σύμβαση είναι συνολικού προϋπολογισμού 220.000,00 ευρώ, ήτοι
100.000,00 ευρώ για την προμήθεια αντλιοστασίων με τις απαιτούμενες σωληνώσεις
και 120.000,00 ευρώ (30.000,00 ευρώ κατ' έτος) για τις εργασίες συντήρησης του
δικτύου.
Μετά την διεξαγωγή του διαγωνισμού, τη σύναψη σύμβασης και κατά τη διάρκεια
εκτέλεσης αυτής δίνεται η εντολή στον ανάδοχο για επέκταση του χρονικού
διαστήματος συντήρησης του δικτύου με τις ίδιες προδιαγραφές για διάρκεια δύο
επιπλέον έτη (συνολικής αξίας 60.000,00 ευρώ).
Το δικαίωμα προαίρεσης για την χρονική επέκταση παροχής της εν λόγω υπηρεσίας με
τις ίδιες προδιαγραφές, δεν μεταβάλλει τη φύση της αρχικής σύμβασης,
Υπό τις εξής προϋποθέσεις :
 Οι ρήτρες αναθεώρησης των τιμών και τα δικαιώματα προαίρεσης

περιλαμβάνονται στα αρχικά έγγραφα της σύμβασης (εν προκειμένω με τις ίδιες
προδιαγραφές
 Οι όροι τους οποίους η αναθέτουσα αρχή και μπορεί, με μονομερή της δήλωσή της
(Απόφασή της),ενεργοποίησής τους (π.χ. το χρονικό διάστημα παράτασης της
υπηρεσίας, εν προκειμένω τα δύο έτη) περιλαμβάνονταν στα αρχικά έγγραφα
 είναι ρητές, σαφείς και ακριβείς (ως προς το περιεχόμενο και το αντικείμενο της εν
λόγω τροποποίησης, εν προκειμένω τις εργασίες συντήρησης του δικτύου) και
 Η εν λόγω τροποποίηση δεν μεταβάλλει τη συνολική φύση της σύμβασης (εν
προκειμένω η μεικτή σύμβαση αφορά σύμβασης προμήθειας και υπηρεσίας)
223
καθώς με αυτή είχαν αξιολογηθεί και ανατεθεί στον ανάδοχο και υπηρεσίες
συντήρησης και κατ' επέκταση αποτελεί επιτρεπτή τροποποίηση της αρχικής
σύμβασης.
10.3.2.2 : Συμπληρωματικά έργα/υπηρεσίες/αγαθά
Πρόκειται για την 2η περίπτωση τροποποίησης της Κατευθυντήριας Οδηγίας. Οι

συμβάσεις και οι συμφωνίες-πλαίσιο μπορούν να τροποποιούνται χωρίς νέα
διαδικασία σύναψης σύμβασης για τα συμπληρωματικά έργα, υπηρεσίες ή αγαθά από
τον αρχικό ανάδοχο, τα οποία κατέστησαν αναγκαία και δεν περιλαμβάνονταν στην
αρχική σύμβαση, εφόσον η αλλαγή αναδόχου:
αα) δεν μπορεί να γίνει για οικονομικούς ή τεχνικούς λόγους, π.χ. απαιτήσεις
εναλλαξιμότητας ή διαλειτουργικότητας με τον υφιστάμενο εξοπλισμό, υπηρεσίες ή
εγκαταστάσεις που παρασχέθηκαν με τη διαδικασία σύναψης της αρχικής σύμβασης,
και
ββ) θα συνεπαγόταν σημαντικά προβλήματα ή ουσιαστική επικάλυψη δαπανών για την

αναθέτουσα αρχή.
Ωστόσο, οποιαδήποτε αύξηση της τιμής δεν υπερβαίνει το πενήντα τοις εκατό (50%)
της αξίας της αρχικής σύμβασης. Παρόμοια διάταξη προβλέπεται και στην περίπτωση
διαδοχικών τροποποιήσεων, η σωρευτική αξία των τροποποιήσεων αυτών δεν μπορεί
να υπερβαίνει το πενήντα τοις εκατό (50%) της αξίας της αρχικής σύμβασης ή της
συμφωνίας-πλαίσιο.
Οι συμβάσεις και οι συμφωνίες-πλαίσιο μπορούν να τροποποιούνται χωρίς νέα

διαδικασία σύναψης σύμβασης για τα συμπληρωματικά έργα, υπηρεσίες ή αγαθά από
τον αρχικό ανάδοχο υπό τις εξής προϋποθέσεις
 τα συμπληρωματικά έργα/ υπηρεσίες/ αγαθά να μην περιλαμβάνονται στην αρχική

σύμβαση και να κατέστησαν αναγκαία κατά τη διάρκεια εκτέλεσης αυτής.
Η εν λόγω προϋπόθεση επιτάσσει τα συμπληρωματικά έργα/ υπηρεσίες/ αγαθά να
μην περιλαμβάνονται στην αρχική σύμβαση και να κατέστησαν αναγκαία κατά τη
διάρκεια εκτέλεσης αυτής. Σε κάθε περίπτωση, η ανάγκη για τα συμπληρωματικά
έργα/ υπηρεσίες/ αγαθά θα πρέπει να προκύπτει κατά την εκτέλεση της σύμβασης
και αυτά να είναι απαραίτητα για την άρτια ολοκλήρωσή της.
 Να μην μπορεί να γίνει αλλαγή του αρχικού αναδόχου για λόγους τεχνικούς ή
οικονομικούς. Συνεπώς η αναθέτουσα αρχή θα πρέπει, κατά περίπτωση, να
εξετάζει τη δυνατότητα αλλαγής του αρχικού αναδόχου για την εκτέλεση των
συμπληρωματικών έργων/ υπηρεσιών αγαθών, ήτοι κατά πόσο μία ενδεχόμενη
αλλαγή αναδόχου είναι εφικτή από τεχνική ή οικονομική άποψη. Επιπροσθέτως οι
αναθέτουσες αρχές, κατά την λήψη τέτοιας Απόφασης θα πρέπει να
συνυπολογίζουν και το ενδεχόμενο δημιουργίας προβλημάτων ή η ουσιαστική
224
επικάλυψη δαπανών, η οποία θα προκαλούνταν, σε περίπτωση αλλαγής του
αναδόχου της αρχικής σύμβασης
 Οποιαδήποτε αύξηση της τιμής δεν πρέπει να υπερβαίνει το πενήντα τοις εκατό
(50%) της αξίας της αρχικής σύμβασης
 Οι επακόλουθες τροποποιήσεις δεν πρέπει να αποσκοπούν στην αποφυγή
εφαρμογής των διατάξεων του Βιβλίου Ι, του Βιβλίου ΙΙ ή του ν. 4413/2016,
ανάλογα με το είδος της σύμβασης. Η εν λόγω προϋπόθεση αποτελεί μία εκ των
πάγιων αρχών κατά τη νομοθέτηση και την ουσιαστική δικλείδα του νομοθέτη
στην προσπάθεια συγκράτησης πιθανών διαδοχικών τροποποιήσεων της
σύμβασης και περιορισμού φαινομένων διαφθοράς. Παρόμοια φαινόμενα
παρατηρήθηκαν στην κοινή πρακτική της χώρας μας σε παρελθόντα έτη με τη
μορφή των πολλαπλών αναθέσεων συμπληρωματικών έργων/ υπηρεσιών/ αγαθών
στον ανάδοχο της αρχικής σύμβασης, μπορεί δε αυτά να υποκρύπτουν συμπαιγνία
μεταξύ της αναθέτουσας αρχής και του αναδόχου της αρχικής σύμβασης
 Υποχρέωση γνωστοποίησης της τροποποίησης στην επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε.
Οι αναθέτουσες αρχές που τροποποιούν μία σύμβαση στις περιπτώσεις των
περιπτώσεων β' και γ' δημοσιεύουν σχετική γνωστοποίηση στην Επίσημη
Εφημερίδα της Ένωσης. Η γνωστοποίηση αυτή περιέχει τις πληροφορίες που
προβλέπονται στο Μέρος Ζ' του Παραρτήματος V του Προσαρτήματος Α' και
δημοσιεύεται, σύμφωνα με το άρθρο 65 του Ν.4412 / 2016
10.3.2.3 : Απρόβλεπτες περιστάσεις
Η 3η περίπτωση της Κατευθυντήριας Οδηγίας αναφέρεται στις περιπτώσεις

συμβάσεων που μπορούν να τροποποιούνται εξαιτίας απρόβλεπτων περιστάσεων,
χωρίς νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης. Οι προϋποθέσεις που τίθενται στην εν λόγω
περίπτωση είναι οι εξής:
 η ανάγκη τροποποίησης θα πρέπει να οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις

 δεν θα πρέπει να μεταβάλλεται η συνολική φύση της αρχικής σύμβασης, ακόμη
και όταν συντρέχει απρόβλεπτη περίσταση, π.χ. η αντικατάσταση των έργων,
αγαθών ή υπηρεσιών με κάτι διαφορετικό ή η ριζική αλλαγή του είδους της
σύμβασης (π.χ. από σύμβαση προμηθειών σε σύμβαση υπηρεσιών), δεν
αποτελούν επιτρεπτές περιπτώσεις τροποποίησης. Η εν λόγω τροποποίηση έχει ως
αποτέλεσμα την αλλοίωση της φύσης της συνολικής σύμβασης
 Η αύξηση της τιμής του συμβατικού αντικειμένου δεν πρέπει να υπερβαίνει το
πενήντα τοις εκατό (50%) της αξίας της αρχικής σύμβασης
 Οι επακόλουθες τροποποιήσεις δεν πρέπει να αποσκοπούν στην αποφυγή
εφαρμογής των διατάξεων του Βιβλίου Ι, του Βιβλίου ΙΙ ή του ν. 4413/2016,
ανάλογα με το είδος της σύμβασης
 Υποχρέωση γνωστοποίησης της τροποποίησης στην επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε..
225
10.3.2.4 : Υποκατάσταση αναδόχου
Πρόκειται για την 4η περίπτωση της Κατευθυντήριας Οδηγίας κατά την οποία μπορεί
να τεκμαίρεται τροποποίηση της σύμβασης. Η υποκατάσταση αναδόχου θεωρείται
επιτρεπτή στις εξής περιπτώσεις :
 Υποκατάσταση που οφείλεται σε ρητή ρήτρα αναθεώρησης ή δικαίωμα

προαίρεσης. Πρόκειται για περιπτώσεις, στις οποίες, προβλέπεται στα αρχικά
έγγραφα της σύμβασης ρήτρα αναθεώρησης ή δικαίωμα προαίρεσης, δυνάμει των
οποίων η αναθέτουσα αρχή δύναται να αντικαταστήσει τον ανάδοχο της αρχικής
σύμβασης, κατά τη διάρκεια εκτέλεσής της, με άλλο πρόσωπο
 Εξαιτίας ολικής ή μερικής διαδοχής του αναδόχου λόγω εταιρικής
αναδιάρθρωσης. Ως δικλείδα ασφαλείας , εξαιτίας της εν λόγω διάταξης, αποτελεί
η λήψη - εκ μέρους των αναθετουσών αρχών - μέτρων διασφάλισης της άρτιας
εκτέλεσης της σύμβασης από τον νέο ανάδοχο είναι η απαίτηση να πληροί και το
πρόσωπο που υποκαθιστά τον αρχικό ανάδοχο όλα τα κριτήρια ποιοτικής
επιλογής, τα οποία είχαν καθοριστεί στα έγγραφα της σύμβασης. Κατά συνέπεια
αυτός πρέπει να πληροί όλα τα επιμέρους κριτήρια επιλογής (επαγγελματικής
καταλληλότητας, τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας, οικονομικής και
χρηματοοικονομικής επάρκειας) τα οποία είχαν τεθεί στα έγγραφα της αρχικής
σύμβασης.
 Λήψη μέτρων διασφάλισης ότι η εν λόγω διαδοχή να μην συνεπάγεται άλλες
ουσιώδεις τροποποιήσεις της αρχικής σύμβασης,
 Λήψη μέτρων διασφάλισης ότι η υποκατάσταση αναδόχου δεν αποσκοπεί στην
αποφυγή εφαρμογής των διατάξεων του ν. 4412/2016 ή 4413/2016, ανάλογα με το
αν πρόκειται για δημόσια σύμβαση, σύμβαση που ανατίθεται από αναθέτοντα
φορέα ή σύμβαση παραχώρησης αντίστοιχα, ανάλογα με το είδος της σύμβασης
και ιδίως των διατάξεων περί διαφάνειας και ίσης μεταχείρισης των οικονομικών
φορέων και αυτών που αφορούν στον υπολογισμό της εκτιμώμενης αξίας της
σύμβασης
10.3.2.5 : Μη ουσιώδεις τροποποιήσεις
Περίπτωση τροποποίησης της σύμβασης, πλην των ανωτέρω μπορεί ακόμη να

θεωρηθεί και μία περίπτωση μη ουσιώδους τροποποίησης. Σύμφωνα με τον
ορισμό που δίνεται στην Κ.Ο.22 /2017, Μη ουσιώδης τροποποίηση της σύμβασης
νοείται κάθε άλλη περίπτωση τροποποίησης αυτής η οποία δεν ανήκει και σε
καμία εκ των άλλων περιπτώσεων της Κ.Ο.- και η οποία δεν είναι ουσιώδης, όπως
η έννοια αυτή έχει διαμορφωθεί νομολογιακά από το Δικαστήριο και έχει
αποτυπωθεί στις διατάξεις των Οδηγιών.
226
10.3.2.6 : Ήσσονος αξίας τροποποιήσεις
Οι ήσσονος αξίας τροποποιήσεις αφορούν την 6η περίπτωση τροποποίησης

των συμβάσεων. Οι συμβάσεις μπορούν να τροποποιούνται εξαιτίας ήσσονος αξίας
τροποποιήσεων, χωρίς νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης βάσει των εξής
προϋποθέσεων :
1. Η αξία της τροποποίησης να είναι κατώτερη των ορίων εφαρμογής των Οδηγιών.
Τροποποιήσεις της αρχικής σύμβασης, η αξία των οποίων δεν υπερβαίνει τα κατώτατα
όρια εφαρμογής των Οδηγιών, όπως αυτά έχουν μεταφερθεί στις εθνικές διατάξεις και
ειδικότερα:
 στο άρθρο 5 του ν. 4412/2016 για τις δημόσιες συμβάσεις του Βιβλίου Ι
 στο άρθρο 235 του ν. 4412/2016 για τις συμβάσεις του Βιβλίου ΙΙ &
 στο άρθρο 1 παρ. 2 περ. α του ν. 44123/2016 για τις συμβάσεις παραχώρησης
έργων και υπηρεσιών,
2. Η αξία της τροποποίησης να μην υπερβαίνει ορισμένο ανώτατο ποσοστό.

Ειδικότερα, προβλέπεται ότι η αξία της «ήσσονος αξίας» τροποποίησης, δεν πρέπει
να υπερβαίνει:
 το 10% της αξίας της αρχικής σύμβασης για τις δημόσιες συμβάσεις
προμηθειών και υπηρεσιών του Βιβλίου Ι και για τις συμβάσεις προμηθειών και
υπηρεσιών του Βιβλίου ΙΙ του ν. 4412/2016,
 το 15% της αξίας της αρχικής σύμβασης για τις δημόσιες συμβάσεις έργων του
Βιβλίου Ι και για τις συμβάσεις έργων του Βιβλίου ΙΙ του ν. 4412/2016,
 το 10% της αξίας της αρχικής σύμβασης παραχώρησης έργων ή υπηρεσιών του
ν. 4413/2016
3. Η τροποποίηση δεν μεταβάλλει τη συνολική φύση της σύμβασης. Οι «ήσσονος

αξίας» τροποποιήσεις της αρχικής σύμβασης, ακόμη και αν τηρούν τις προϋποθέσεις
του περιορισμού της αξίας, οι οποίες εκτέθηκαν ανωτέρω, δεν θα πρέπει σε καμία
περίπτωση να μεταβάλλουν τη συνολική φύση της αρχικής σύμβασης.
Η τροποποίηση δεν μπορεί να μεταβάλει τη συνολική φύση της σύμβασης ή της
συμφωνίας-πλαίσιο.
10.3.2.7 : Ουσιώδεις τροποποιήσεις
Η τροποποίηση σύμβασης ή συμφωνίας-πλαίσιο κατά τη διάρκειά της θεωρείται

ουσιώδης, εφόσον καθιστά τη σύμβαση ή τη συμφωνία-πλαίσιο ουσιωδώς διαφορετική,
ως προς τον χαρακτήρα, από την αρχικώς συναφθείσα. Πρόκειται για την 7η
περίπτωση τροποποίησης της σύμβασης κατά τη διάρκεια αυτής. Σε κάθε περίπτωση,
μία τροποποίηση θεωρείται ουσιώδης όταν πληροί μία ή περισσότερες από τις
ακόλουθες προϋποθέσεις:
227
 (α’) η τροποποίηση εισάγει όρους οι οποίοι, εάν είχαν αποτελέσει μέρος της
αρχικής διαδικασίας σύναψης σύμβασης, θα είχαν επιτρέψει τη συμμετοχή
διαφορετικών υποψηφίων από αυτούς που επιλέχθηκαν αρχικώς ή στην αποδοχή
άλλης προσφοράς από εκείνη που επελέγη αρχικώς ή θα προσέλκυαν και άλλους
συμμετέχοντες στη διαδικασία σύναψης σύμβασης
 (β’) η τροποποίηση αλλάζει την οικονομική ισορροπία της σύμβασης ή της
συμφωνίας-πλαίσιο υπέρ του αναδόχου, κατά τρόπο που δεν προβλεπόταν στην
αρχική σύμβαση ή συμφωνία-πλαίσιο. Η αλλαγή της οικονομικής ισορροπίας
υπέρ του αναδόχου μπορεί να είναι είτε άμεση είτε έμμεση. Η άμεση συνίσταται
σε αύξηση της αμοιβής του αναδόχου, ήτοι του συμβατικού τιμήματος, ενώ η
έμμεση εμφανίζεται με διάφορες μορφές, όπως μείωση φόρου, μείωση κρατήσεων,
μη επιτρεπτή κρατική ενίσχυση ή μείωση των συμβατικών υποχρεώσεων του
αναδόχου,χωρίς αντίστοιχη μείωση του συμβατικού τιμήματος.
 (γ’) όταν νέος ανάδοχος υποκαθιστά εκείνον στον οποίο είχε ανατεθεί αρχικώς η
σύμβαση σε περιπτώσεις διαφορετικές από τις προβλεπόμενες
 (δ’) η τροποποίηση επεκτείνει σημαντικά το αντικείμενο της σύμβασης ή της
συμφωνίας-πλαίσιο, περιλαμβάνοντας υπηρεσίες που δεν είχαν αρχικώς
προβλεφθεί.
Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί ότι ο όρος “σημαντική επέκταση του
αντικειμένου της σύμβασης” δεν τίθεται σε κάποιο γενικό κανόνα αλλά έχει
υποκειμενική διάσταση.
Παράδειγμα 1 : Ο Δήμος Δ λόγω μη επαρκούς στελέχωσής του και ενόψει ωρίμανσης
έργων και ένταξής τους σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα, αναθέτει μετά από δημόσιο
ανοικτό διαγωνισμό συμφωνία-πλαίσιο με αντικείμενο την Επικαιροποίηση μελετών
(Οικοδομικών και Υδραυλικών) σύμφωνα με τους νέους Κανονισμούς. Μετά την
υπογραφή σύμβασης ύψους 45.000 ευρώ στον ανάδοχο Ω και κατά τη διάρκεια
εκτέλεσης του αντικειμένου της σύμβασης αναθέτει την εκπόνηση και των
απαιτουμένων τοπογραφικών μελετών καθώς σύνταξη τευχών και τεχνικών
προδιαγραφών των προς δημοπράτησης έργων και έτσι το ποσό της σύμβασης
διαφοροποιείται και διαμορφώνεται στις 70.000 ευρώ.
Στην εν προκειμένω περίπτωση, η εν λόγω τροποποίηση πληροί σωρευτικά τις

ανωτέρω προϋποθέσεις (α΄), (β’) και (δ’), εφόσον
 η τροποποίηση εισάγει όρους (π.χ. η εκπόνηση τοπογραφικών μελετών) οι οποίοι,

εάν είχαν αποτελέσει μέρος της αρχικής διαδικασίας σύναψης της
συμφωνίας-πλαίσια είχαν επιτρέψει τη συμμετοχή διαφορετικών υποψηφίων από
αυτούς που επιλέχθηκαν αρχικώς (α’)
 η τροποποίηση αλλάζει την οικονομική ισορροπία της συμφωνίας-πλαίσιο υπέρ
του αναδόχου, κατά τρόπο που δεν προβλεπόταν στην αρχική σύμβαση ή
συμφωνία-πλαίσιο (προϋπολογισμού 25.000 ευρώ επιπλέον του αρχικώς
προβλεπομένων από τα έγγραφα της συμφωνίας-πλαίσιο) (β’) και
228
 η τροποποίηση επεκτείνει σημαντικά το αντικείμενο της συμφωνίας-πλαίσιο
(εισάγει την παροχή πρόσθετων υπηρεσιών) (δ΄)
Και κατά συνέπεια σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην 7η περίπτωση τροποποίησης, η

συμφωνία-πλαίσιο καθίσταται ουσιωδώς διαφορετική ως προς τον χαρακτήρα, από
την αρχικώς συναφθείσα.
Παράδειγμα 2 : Η Περιφέρεια Π δημοπρατεί και αναθέτει έργο : «Ανακατασκευή

επαρχιακής οδού ……. από Χ.Θ. 5+100 έως Χ.Θ. 9+250 (μήκους 4,150 μ.) με ποσό
υπογραφείσας σύμβασης 3.000.000 ευρώ. Μετά την ανάθεση στον ανάδοχο Ω και
κατά τη διάρκεια κατασκευής των εργασιών, κρίνει ότι για την ασφαλέστερη
λειτουργία της οδού πρέπει να γίνουν συμπληρωματικές εργασίες και αναθέτει στον
ίδιο ανάδοχο την κατασκευή εργασιών του τμήματος της οδού από Χ.Θ. 9+250 έως
Χ.Θ. 9+470 (μήκους 220 μ.) και εργασίες συντήρησης του εν λόγω οδικού δικτύου και
συνάπτει με τον ίδιο ανάδοχο συμπληρωματική σύμβαση ποσού 500.000 ευρώ.
Στην εν προκειμένω περίπτωση,
 η τροποποίηση αλλάζει την οικονομική ισορροπία της σύμβασης υπέρ του

αναδόχου, κατά τρόπο που δεν προβλεπόταν στην αρχική σύμβαση (ποσού
500.000 ευρώ) (β’) και
 η τροποποίηση επεκτείνει σημαντικά το αντικείμενο της συμφωνίας-πλαίσιο
(εισάγει την επέκταση του αρχικού αντικειμένου εκτέλεσης εργασιών και την
παροχή πρόσθετων υπηρεσιών) (δ΄) και πιθανόν
 η τροποποίηση εισάγει όρους οι οποίοι, εάν είχαν αποτελέσει μέρος της αρχικής
διαδικασίας σύναψης σύμβασης (π.χ. λόγω μεταβολής του οικονομικού
αντικειμένου της σύμβασης απέκλειε την συμμετοχή άλλων εργοληπτικών
επιχειρήσεων με πτυχία διαφορετικής τάξης ή κατηγορίας σε σχέση με τα
απαιτούμενα, σύμφωνα με τους όρους που απαιτούσε η διακήρυξη του αρχικού
διαγωνισμού) (α’).
Κατά συνέπεια, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην 7η περίπτωση τροποποίησης, η εν

λόγω τροποποίηση πληροί μία ή περισσότερες από τις ανωτέρω προϋποθέσεις και κατά
συνέπεια καθιστά τη σύμβαση ουσιωδώς διαφορετική, ως προς τον χαρακτήρα, από
την αρχικώς συναφθείσα.
10.3.2.8 Μελέτη Περίπτωσης σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης

Κατά την διάρκεια εκτέλεσης εργασιών κατασκευής σήραγγας Προϋπολογισμού
12.000.000,00 ευρώ, παρουσιάσθηκε το φαινόμενο μερικής πτώσης τμημάτων των
παρειών. Οι Γεωτρήσεις είχαν εκπονηθεί κατά τη διάρκεια της Μελέτης του Έργου,
παραταύτα απαιτήθηκαν συμπληρωματικές γεωτρήσεις, τα εργαστηριακά
229
αποτελέσματα των οποίων έδειξαν την εμφάνιση παχέος στρώματος με εναλλαγές
σχιστολίθου με ασβεστολιθικό υλικό, έντονα καρστικοποιημένου. Ως αποτέλεσμα
αυτού ήταν η έντονη και υψηλή υδροφορία. Απαιτήθηκαν συμπληρωματικές εργασίες
για την προστασία του πρανούς και του μετώπου (Δοκοί προπορείας - forepolling κλπ.)
αναλυτικού προϋπολογισμού 2.500.000,00 ευρώ. Πρόκειται για μία περίπτωση που
σύμφωνα με τα οριζόμενα στα Άρθρα 132, 156 και την Κατευθυντήρια Οδηγία 22 /
2017) τεκμαίρει τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης καθώς πληροί τις ακόλουθες
προϋποθέσεις :
 οι συγκεκριμένες - συμπληρωματικές εργασίες για την προστασία του πρανούς
και του μετώπου δεν δύνανται να διαχωριστούν τεχνικά από τις εργασίες της
αρχικής σύμβασης και να ανατεθούν σε άλλον οικονομικό φορέα, δεν
δημιουργούν μείζονα ζητήματα στην τεχνική αρτιότητα του συνόλου του έργου
και ουσιαστική αύξηση του κόστους για την αναθέτουσα αρχή
 Η αξία της συμπληρωματικής σύμβασης είναι 2.500.000,00 ευρώ, ήτοι
ποσοστό μικρότερο του 50% της συνολικής αξίας της αρχικής σύμβασης
 Κατά συνέπεια οι αναφερόμενοι λόγοι τεκμαίρουν την σύναψη
συμπληρωματικής σύμβασης σύμφωνα με το γράμμα και το πνεύμα του Νόμου
της κοινοτικής οδηγίας και του ν.4412/2017.
10.3.2.9 Η έννοια των απροβλέπτων και των «επί έλασσον δαπανών»

Με το Άρθρο 4 (παρ. 1) του ν. 3621/2007 καθορίσθηκε η έννοια των “Απροβλέπτων”.
Σύμφωνα με την εν λόγω διάταξη το κονδύλιο των απροβλέπτων μπορεί να
χρησιμοποιηθεί «για απαιτήσεις της κατασκευής που καθίστανται απαραίτητες για την
αρτιότητα και λειτουργικότητα του έργου, παρά την πλήρη εφαρμογή των σχετικών
προδιαγραφών κατά την κατάρτιση των μελετών του έργου και υπό την προϋπόθεση να
μην τροποποιείται το «βασικό σχέδιο» του έργου, δηλαδή η όλη κατασκευή καθώς και
τα βασικά διακριτά στοιχεία της, όπως προβλέπονται από την αρχική σύμβαση». Σε
κάθε περίπτωση, η δαπάνη για τις υπερσυμβατικές και νέες εργασίες δεν μπορεί να
ξεπεράσει σε αξία το 50% της αρχικής δαπάνης.
Το ποσό των Απροβλέπτων αποτελεί ποσοστό του προϋπολογισμού του έργου (ήτοι
δαπάνη εργασιών + ΓΕ και ΟΕ.) και περιλαμβάνεται στην αρχική σύμβαση και
αναγράφεται στο κείμενο του Προϋπολογισμού Μελέτης της Υπηρεσίας. Το ύψος του
230
εν λόγω ποσού προσδιορίζεται ως εξής :
 Ως ποσοστό 15% επί του αρχικού συμβατικού ποσού, χωρίς τον ΦΠΑ, (βάσει της
αρ. Δ17α/07/45/ΦΝ380/27-5-96 Απόφασης του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ), για έργα
προϋπολογισμού μικρότερου του ορίου εφαρμογής της Κοινοτικής Οδηγίας
 Ως ποσοστό 9% επί του αρχικού συμβατικού ποσού, χωρίς τον ΦΠΑ, για έργα
προϋπολογισμού μεγαλύτερου του ορίου εφαρμογής της Κοινοτικής Οδηγίας. Το
ποσοστό αυτό μπορεί να αναπροσαρμόζεται με Υ.Α..
Η εισαγωγή της διάταξης των «επί έλασσον δαπανών» έχει σαν σκοπό τον αποκλεισμό
του ενδεχόμενου να καλύπτει η μείωση των ποσοτήτων την ανακρίβεια αυτών των
προμετρήσεων στη φάση της μελέτης του έργου.
Σύμφωνα με τις διατάξεις (Νομολογία του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκής Κοινότητας-
ΔΕΚ επί της υποθέσεως C-496/1999 (Επιτροπή κατά CAS Succhi di Frutta SpA)., η
δυνατότητα χρήσης των επί έλασσον δαπανών πρέπει:
α) να αναφέρεται στην διακήρυξη και τα συμβατικά τεύχη,
β) να μην οδηγεί σε αλλαγή του βασικού σχεδίου του έργου,
γ) να μη θίγει την πληρότητα και λειτουργικότητά του και
δ) να μην χρηματοδοτεί νέες εργασίες.
Επί πλέον τίθεται ποσοτικό όριο στη χρήση των επί έλασσον δαπανών. Συγκεκριμένα
δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται ποσά που υπερβαίνουν το 20% της συμβατικής
δαπάνης ομάδας εργασιών, ούτε συνολικά μπορεί να υπερβαίνουν ποσοστό 10% του
ποσού της σύμβασης. Για τον υπολογισμό των ποσοστών αυτών δεν λαμβάνονται
υπόψη οι προσθαφαιρέσεις εργασιών και δαπάνης για εργασίες που ανήκουν στην ίδια
ομάδα.
10.3.2.10 Ανακεφαλαιωτικός Πίνακας Εργασιών (ΑΠΕ) και Πρωτόκολλα

Κανονισμού Τιμών Μονάδος Νέων Εργασιών (ΠΚΤΜΝE)
Ανακεφαλαιωτικός Πίνακας Εργασιών (ΑΠΕ) είναι ο πίνακας που συντάσσεται για να
συμπεριλάβει τις απαιτούμενες αυξομειώσεις των ποσοτήτων ή τις νέες εργασίες με
ενδεχόμενη διάθεση του κονδυλίου των απροβλέπτων σε ένα έργο εν εξελίξει και από
αυτόν να προκύπτει ανά άρθρο η προτεινόμενη τροποποίηση του έργου.
Ο ΑΠΕ αποτελείται από τα εξής τρία τμήματα: Το πρώτο τμήμα περιλαμβάνει τις
ενδείξεις των εργασιών, τις τιμές μονάδος των εργασιών, τα μεγέθη των ποσοτήτων
231
των εργασιών, τις απρόβλεπτες δαπάνες και την προβλεπόμενη αναθεώρηση του
αρχικά ανατεθέντος έργου, καθώς και κάθε άλλη δαπάνη που τυχόν περιλαμβάνεται σ'
αυτό. Τέλος περιλαμβάνει και τον αναλογούντα ΦΠΑ ώστε να προκύπτει η συνολική
δαπάνη του αρχικά ανατεθέντος έργου. Το δεύτερο τμήμα του ΑΠΕ περιλαμβάνει όλες
τις ανωτέρω στήλες κατά τον τελευταίο εγκριθέντα ΑΠΕ, για την περίπτωση που ο
προτεινόμενος ΑΠΕ δεν είναι ο πρώτος. Τέλος το τρίτο τμήμα του ΑΠΕ περιλαμβάνει
όλες τις ανωτέρω στήλες για την τρέχουσα προτεινόμενη τροποποίηση. Επιπλέον ο
ΑΠΕ περιλαμβάνει, στο τέλος, δύο στήλες στις οποίες φαίνονται οι διαφορές των
δαπανών (για τις επιπλέον και τις επί έλαττον δαπάνες σε διαφορετικές στήλες) των
διαφόρων ειδών εργασιών.
Ο ΑΠΕ συνοδεύεται από αιτιολογική έκθεση που επεξηγεί και τεκμηριώνει την ανάγκη
των προτεινόμενων τροποποιήσεων.
Όταν στο νέο συντασσόμενο ΑΠΕ περιλαμβάνονται εργασίες οι οποίες δεν
προβλέπονταν στην αρχική σύμβαση ή στον τελευταίο εγκεκριμένο ΑΠΕ, τότε
συντάσσεται Πρωτόκολλο Κανονισμού Τιμών Μονάδος Νέων Εργασιών, με το οποίο
κανονίζεται η τιμή μονάδος των νέων εργασιών και συνοδεύει τον ΑΠΕ.
Τα Πρωτόκολλα Κανονισμού Τιμών Μονάδος Νέων Εργασιών (ΠΚΤΜΝE) είναι τα
πρωτόκολλα που συντάσσονται στις περιπτώσεις που περιλαμβάνονται στον ΑΠΕ
εργασίες για τις οποίες δεν υπάρχουν τιμές μονάδος και καθορίζουν το μοναδιαίο
κόστος των νέων εργασιών για τον ΚτΕ, συνοδεύονται δε από αιτιολογική έκθεση που
τεκμηριώνει την ανάγκη σύνταξης των Νέων Τιμών και η οποία περιγράφει επίσης και
τον τρόπο σύνταξης αυτών.
Για τη χρήση των επί έλασσον δαπανών απαιτείται σε κάθε περίπτωση σύμφωνη
γνώμη του τεχνικού συμβουλίου, που λαμβάνεται μετά από εισήγηση του φορέα
υλοποίησης η οποία συνοδεύεται από σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας Διαχειριστικής
Αρχής, όταν πρόκειται για συγχρηματοδοτούμενο έργο.
10.4 Εκτέλεση της σύμβασης, διαχείριση αλληλογραφίας, πιστοποιήσεων,

λογαριασμών, επιτροπών
Το εν λόγω Κεφάλαιο πραγματεύεται με την εκτέλεση της σύμβασης κατά την

διάρκεια εκπόνησης μελετών και εκτέλεσης των Έργων.
232
10.4.1 Διαχείριση μελετών
Αναφερόμαστε αρχικά στα στάδια έγκρισης των εκπονούμενων Μελετών για

την κατασκευή του Έργου σύμφωνα με την χρονική αλληλουχία εκπόνησης της
Μελέτης - όπως αυτή εκτίθεται αναλυτικά στην Εγκύκλιο 11 / 2018 - και τήρησης των
απαιτούμενων διαδικασιών. Τα εν λόγω στάδια εν γένει είναι τα ακόλουθα :
10.4.1.1 : Εκπόνηση και έγκριση Μελετών
Σε ειδικές περιπτώσεις (έργα με μερική ή ολική αυτοχρηματοδότηση, κ.λπ.)

ενδείκνυται η εκπόνηση Μελέτης Σκοπιμότητας του Έργου. Η εν λόγω στην ουσία
είναι οικονομοτεχνική μελέτη, η οποία θα εντάσσεται στις υποστηρικτικές μελέτες.
Εξετάζεται η σκοπιμότητα κατασκευής του έργου, γιατί πρέπει να γίνει, τι θα
εξυπηρετεί, ποια η ανταποδοτικότητα του και ο χρόνος απόσβεσης του, καθώς και η
χονδρική εκτίμηση του κόστους κατασκευής. Το στάδιο αυτό εκκινεί από την βούληση
της πολιτικής ηγεσίας για την κατασκευή έργου, που μπορεί να είναι αίτημα (α) είτε
από τους εμπλεκόμενους φορείς, (β) είτε από την τοπική κοινωνία, (γ) είτε από γενική
διαπίστωση ανάγκης εξυπηρέτησης κοινωνικών αναγκών.
Σε δεύτερο στάδιο συντελείται η εκπόνηση προκαταρκτικής -
αναγνωριστικής μελέτης και περιλαμβάνει τους εξής όρους : α. Τους στόχους τους
οποίους υπηρετεί το συγκεκριμένο έργο, β. Τη θέση του και την αναμενόμενη μορφή
του, γ. πληροφορίες για το έδαφος, τις τοπικές συνθήκες και τις τυχόν ιδιαιτερότητες
π.χ. Αρχαιότητες, κοινωνικοί λόγοι κ.λπ., δ. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις (στην
χλωρίδα, πανίδα κλπ.). Προσπελασιμότητα - ευκολία κατασκευής, στ. Τεχνική
περιγραφή (τεχνικά-λειτουργικά χαρακτηριστικά), ζ.το αναμενόμενο κόστος, η
εξασφάλιση πόρων, η. Προεκτίμηση Αμοιβών Μελετών, θ. Προκαταρκτική
αξιολόγηση των δεδομένων του έργου.
Στο στάδιο αυτό προτείνονται οι εναλλακτικές λύσεις από τις οποίες θα προκύψει η
οριστική λύση. Το εν λόγω στάδιο περιλαμβάνει τις ακόλουθες επί μέρους κύριες και
υποστηρικτικές μελέτες με τα αντίστοιχα στάδια και διαδικασίες.
Σε ένα παράδειγμα Μελέτης Έργου Οδοποιϊας απαιτείται η σύνταξη των ακολούθων
233
Μελετών:
Πρόγραμμα Ποιότητας Μελέτης (Π.Π.Μ.), (εφόσον απαιτείται σύμφωνα με τις
κείμενες διατάξεις ΔΕΕΠ/οικ/502/13-10-2000 - ΦΕΚ Β’1265/2000), Συμπλήρωση
υφιστάμενων τοπογραφικών υποβάθρων, Αναγνωριστική Μελέτη Οδοποιίας κύριοι
άξονες, κόμβοι, δευτερεύουσες οδοί) του συστήματος των οδικών έργων, με
επισήμανση των θέσεων των μεγάλων τεχνικών έργων, Προκαταρκτική μελέτη
Κόμβων , Γεωλογική αναγνώριση ,Σύνταξη ή Επικαιροποίηση Μελέτης σκοπιμότητας
(εφόσον η σύνταξή της κρίθηκε ότι απαιτείται), Προκαταρκτικός Προσδιορισμός
Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων Π.Π.Π.Α.), όπου κριθεί σκόπιμο να συνταχθεί
(σύμφωνα με τα οριζόμενα στον. Ν.4014/2011) , Αξιολόγηση των Επιπτώσεων Οδικής
Ασφάλειας επί της εκπονηθείσας Αναγνωριστικής Μελέτης και της Προκαταρκτικής
Μελέτης Κόμβων.
Στο τρίτο στάδιο συντελείται η εκπόνηση της Προμελέτης και περιλαμβάνει στην
περίπτωση Μελέτης Έργου Οδοποιίας την απαίτηση σύνταξης των εν λόγω Μελετών:
Τοπογραφική αποτύπωση των ζωνών του συνόλου των έργων, Κτηματογράφηση
(κτηματογραφικά διαγράμματα, κτηματολογικοί πίνακες) του συνόλου των έργων , Α’
Φάση Γεωτεχνικών Ερευνών για την εφικτότητα της χάραξης και των υπογείων έργων-
Εκτέλεση Προγράμματος, Αξιολόγηση Γεωτεχνικών Ερευνών, Προμελέτη του
συστήματος των οδικών έργων, Οριστική Γεωλογική Μελέτη, Προμελέτη αποχέτευσης
– αποστράγγισης ομβρίων, μελέτη τεχνικών με έλεγχο και της υδραυλικής επάρκειας
ρεμάτων), Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.), Έλεγχο Οδικής
Ασφάλειας επί της Προμελέτης οδικών Έργων, Έκδοση Απόφασης Έγκρισης
Περιβαλλοντικών Όρων Α.Ε.Π.Ο., ή – αντίστοιχα – η Ανανέωση Έγκρισης
περιβαλλοντικών όρων (Α,Ε.Π.Ο.), η οποία αναφέρει όλους τους όρους και
περιορισμούς που πρέπει να τηρούνται απαραίτητα καθόλη τη διάρκεια κατασκευής και
λειτουργίας του έργου, (περιλαμβανομένων και όλων των απαραίτητων αδειών –
εγκρίσεων που πρέπει να εκδοθούν, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία από τους
συναρμόδιους γνωμοδοτούντες φορείς), Πρόγραμμα Γεωτεχνικών Ερευνών Β’ Φάσης ,
Απόκτηση κυριότητας του χώρου. (δέσμευση ζώνης), Διενέργεια Γεωτεχνικών
Ερευνών και Αξιολόγηση, Προμελέτη τεχνικών έργων γεφυρών – ανισόπεδων
διαβάσεων κ.λπ.) καθώς και Προμελέτη Ηλεκτρομηχανολογικών Έργων.
Κατά το 4ο και τελευταίο στάδιο εκπονούνται όλες οι απαιτούμενες οριστικές μελέτες
234
που χρειάζονται για την ολοκληρωμένη κατασκευή του έργου με κάθε λεπτομέρεια, με
ενσωματωμένες όλες τις πιθανές τροποποιήσεις που πιθανά προκύψουν, από τις ήδη
εκπονημένες προηγούμενες μελέτες και να συνοδεύονται από πλήρεις και σωστούς
προϋπολογισμούς.
Οι απαιτούμενες οριστικές μελέτες που χρειάζονται για την ολοκληρωμένη κατασκευή
ενός Έργου σε επίπεδο -επί παραδείγματι - Οριστικής μελέτης Οδοποιίας είναι οι εξής :
Οριστική μελέτη οδοποιίας (μετά των απαιτούμενων μετατοπίσεων των ΟΚΩ),
γεωτεχνική μελέτη, μελέτη έργων αποχέτευσης ομβρίων-αποστράγγισης, μελέτη
τεχνικών έργων, μελέτη έργων αποχέτευσης ακαθάρτων, ηλεκτροφωτισμού, μελέτη
σήμανσης - σηματοδότησης του έργου, μελέτη αποκατάστασης περιβάλλοντος
(φύτευση), και εκπόνηση ή επικαιροποίηση Σχεδίου και Φακέλου Ασφάλειας και
Υγείας (ΣΑΥ-ΦΑΥ).
10.4.1.2 :Κύρια σημεία επίβλεψης Μελετών
Το έργο των επιβλεπόντων μηχανικών αρχίζει από τη σωστή ενημέρωση και μελέτη της
Σύμβασης, των Συμβατικών Τευχών και του συστήματος διασφάλισης ποιότητας,
εφόσον υπάρχει. Στη συνέχεια και μετά την έγκριση του χρονοδιαγράμματος
παρακολουθούν το έργο του μελετητή δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στον έλεγχο
σύμφωνα με τα οριζόμενα από:
 τη Διακήρυξη της Μελέτης
 τη Συγγραφή Υποχρεώσεων
 το Τεύχος Προδιαγραφών
Οι κυριότεροι έλεγχοι και ευθύνες των Επιβλεπόντων αφορούν :
 Στους όρους της Διακήρυξης της Μελέτης
 στις παραδοχές της
 στον έλεγχο της ορθής χρήσης των οριζομένων στη Συγγραφή Υποχρεώσεων,
των προδιαγραφών (ΟΜΟΕ κλπ.) και εγκεκριμένων Κανονισμών (Κανονισμός
Τεχνολογίας Σκυροδέματος, Νέος Οικοδομικός Κανονισμός, Κανονισμός
Τεχνολογίας Χάλυβα, Κανονισμός επεμβάσεων κλπ.)
 στην ακρίβεια των υπολογισμών του μελετητή, σύμφωνα με τις προδιαγραφές
 στην ορθότητα της προτεινόμενης λύσης , μεταξύ άλλων εναλλακτικών λύσεων.
235
Τα κριτήρια είναι το τεχνικό, ποιοτικό, οικονομικό και είναι σύμφωνα με το
Χρονοδιάγραμμα, που θέτει ο ΚτΕ.
 στη λήψη τήρησης των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας κατά την σύνταξη των
ΣΑΥ και ΦΑΥ
 στα κατασκευαστικά μέσα, τις μεθόδους και τις τεχνικές, που προτείνει ο
μελετητής. Ελέγχεται κυρίως η δυνατότητα και εφικτότητα υλοποίησης του
έργου με βάση τις προτάσεις της μελέτης με τις υφιστάμενες τοπικές συνθήκες
και τεχνικά μέσα του τόπου, (εγχώριο κατασκευαστικό δυναμικό). Στο σημείο
αυτή πρέπει να τονισθεί ότι κατά την εξέταση της δυνατότητας λήψης
απόφασης περί της έγκρισης των σταδίων της μελέτης υπάρχει η αναγκαιότητα
έκφρασης γνώμης (σύμφωνης) των φορέων της τοπικής κοινωνίας. (βλ. παρ.
10.4.1.3 Μελέτη Περίπτωσης)
 στην παρακολούθηση της πορείας εργασιών εκπόνησης της μελέτης κατά τα
επιμέρους στάδια αυτής (όπως αυτά αναλύονται διεξοδικά στην παρ.
10.4.1.1)σύμφωνα με τα συμβατικά χρονοδιαγράμματα
10.4.1.3 Μελέτη Περίπτωσης

Εξετάζεται η δυνατότητα σύνδεσης δύο πόλεων μέσω Α’ και Β’ που ανήκουν εντός
των διοικητικών ορίων του Δήμου Χ, μέσω οδικού συνδετήριου άξονα - νέας Χάραξης.
Η Προκαταρκτική Μελέτη - Προμελέτη ανατίθεται στον Ανάδοχο Υ (συμπράττοντα
γραφεία Μελετών).Η λύση που προτείνεται υπερτερεί εφόσον διαθέτει τα
πλεονεκτήματα της δυνατότητας τμηματικής κατασκευής και της προσέγγισης της
παραλιακής πόλης Β από τα δυτικά αλλά συγχρόνως αποφεύγει την επέμβαση στην
παραλιακή περιοχή επειδή στην περιοχή αυτή εγκαταλείπει εντελώς την ζώνη
διέλευσης της υφιστάμενης οδού και βαίνει στην ενδότερη περιοχή. Αποφεύγεται έτσι
το μεγάλο κόστος των απαλλοτριώσεων και ακόμη αφήνει την υφιστάμενη οδό καθώς
και το υφιστάμενο υπόλοιπο δίκτυο των αγροτικών δρόμων να εξυπηρετούν
αποκλειστικά την παραλιακή περιοχή και τις συνδεόμενες με αυτήν παραθεριστικές
λειτουργίες.
Μετά την εκπόνηση και έγκριση της Προμελέτης ανατίθεται η εκπόνηση της
Οριστικής Μελέτης Οδοποιίας με ανάδοχο τον Ζ. Ο ανάδοχος κατά την υποβολή
πρότασης τροποποίησης του άξονα της Οδού υποβάλλει τέσσερις εναλλακτικές λύσεις
236
((1), (2), (3) και (4)) εκ των οποίων – με κριτήρια την αποφυγή μεγάλης ακτίνας
καμπυλότητας και μεγάλων ποσοτήτων εκσκαφών - προτείνει ως την πλέον
ενδεικνυόμενη και καταλληλότερη την τελευταία λύση (αρ. (4)). Δ/σα Υπηρεσία με
Εισήγησή της θέτει το θέμα στο Τεχνικό Συμβούλιο Δημοσίων έργων για την
υποβληθείσα από τον ανάδοχο πρόταση άξονα, γνωμοδότησε θετικά υπέρ της
προώθησης σε επόμενο στάδιο της εναλλακτικής λύσης 4 και στον ανάδοχο δίδεται η
εντολή για την υποβολή προγράμματος γεωτεχνικών εργασιών και την προσκόμιση
των απαραίτητων στοιχείων ώστε να εξασφαλισθεί η επιβεβαίωση της ήδη δοθείσης
Περιβαλλοντικής αδειοδότησης.
Η Δ/νουσα Υπηρεσία διαβιβάζει στην αδειοδοτούσα περιβαλλοντική Αρχή (ΔΙΠΕΧΩ
- αρμόδια για περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων κατηγορίας Α2, σύμφωνα με τον
Ν.4014/2011) για την απαλλαγή από Περιβαλλοντική Αδειοδότηση (επιβεβαίωση των
ήδη εγκεκριμένων Περιβαλλοντικών όρων). Ύστερα από σχετική αλληλογραφία και
υποδείξεις εκ μέρους της ΔΙΠΕΧΩ , η Υπηρεσία αφού
 Εξετάζει την ανάλυση των αποτελεσμάτων της διερεύνησης, του υπόψη οδικού
τμήματος, για τις εναλλακτικές λύσεις
 Την δυνατότητα διέλευσης της οδού με βάση τις γεωλογικές και γεωτεχνικές
παραμέτρους της περιοχής
 Την πιθανή αντιμετώπιση παρόμοιων προβλημάτων μη αποδοχής από τους
θιγόμενους ιδιοκτήτες λόγω μετακίνησης του άξονα εντός των ιδιοκτησιών τους
(πρόκειται για νέα χάραξη, οπότε το μεγαλύτερο τμήμα των καταλαμβανόμενων
εκτάσεων είναι αυταποζημιούμενο)
 Τον φάκελο αίτησης απαλλαγής από περιβαλλοντική αδειοδότηση
 τη σύμφωνη γνώμη του Δήμου Χ και των Τοπικών συμβουλίων των πόλεων Α’ και
Β’, τα οποία με αντίστοιχα έγγραφά τους τάσσονται υπέρ της εναλλακτικής λύσης
4, εφόσον θα συμβάλει σημαντικότατα στην αξιοποίηση και των κτημάτων
όπισθεν του λόφου
 θέτει το θέμα στο Τεχνικό Συμβούλιο Δημοσίων έργων για την υποβληθείσα από
τον ανάδοχο πρόταση άξονα, το οποίο και γνωμοδοτεί της υιοθέτησης της
εναλλακτικής λύσης 4 ως την πλέον ενδεδειγμένη σύμφωνα με τα υποβληθέντα
από τον ανάδοχο στοιχεία, καθώς και τις Προμετρήσεις (με βάση τον Κανονισμό
Προεκτιμουμένων αμοιβών).
237
Κατόπιν των ανωτέρω παρατηρήσεων - επισημάνσεων, η Διευθύνουσα Υπηρεσία
δίνει στον ανάδοχο εντολή εκτέλεσης της Μελέτης με βάση την πρόταση αυτού
(εναλλακτική λύση 4) ζητώντας την τήρηση περιορισμών και ελάχιστων παραμέτρων
που καθορίζονται από την επιστήμη της Οδοποιίας (οριζοντιογραφικές καμπύλες,
μηκοτομικές κλίσεις, ορατότητες κλπ.)
10.4.2 Διαχείριση εκτέλεσης σύμβασης έργων
Τα σημαντικότερα ζητήματα κατά τη διάρκεια εκτέλεσης σύμβασης έργου

αφορούν στην διαχείριση επιμετρήσεων πιστοποιήσεων, λογαριασμών, επιτροπών
Έλεγχος χρονοδιαγράμματος
10.4.2.1 Διαχείριση επιμετρήσεων
Με τη λήξη κάθε μήνα, ή άλλης χρονικής περιόδου που τυχόν ορίζει η σύμβαση, ο
ανάδοχος του Έργου συντάσσει με δαπάνες του τμηματικές επιμετρήσεις των
εργασιών που εκτέλεσε, τις οποίες και υποβάλλει προς έλεγχο και έγκριση στην
Διευθύνουσα Υπηρεσία. Η έγκριση των επιμετρήσεων, μετά την τυχόν διόρθωσή τους
κοινοποιείται στον ανάδοχο, που μπορεί ν’ ασκήσει κατά των διορθώσεων ένσταση
στην Προϊσταμένη Αρχή.
Πολλές φορές αντί για τον όρο «Επιμετρήσεις» υποβάλλονται τα Πρωτόκολλα
Παραλαβής Αφανών εργασιών (ΠΠΑΕ), που περιλαμβάνουν αφανείς και εμφανείς
εργασίες τα οποία κατατίθενται στην Υπηρεσία. Για την λήψη επιμετρητικών
στοιχείων ο ανάδοχος οφείλει να προβεί σε ειδοποίηση προς την Διευθύνουσα
Υπηρεσία σχετικά με την τοποθεσία, την ώρα και την προς καταμέτρηση εργασία,
ούτως ώστε η Υπηρεσία να προγραμματίσει τη μετάβασή της επιτόπου του Έργου. Η
λήψη των επιμετρητικών στοιχείων πραγματοποιείται παρουσία του Επιβλέποντα και
της - ορισθείσης από τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας - τριμελούς Επιτροπής αφανών
εργασιών. Απαιτείται λεπτομερής μελέτη των σχετικών άρθρων του Τιμολογίου και
των ΤΣΥ, των σχεδίων της μελέτης, τυχόν εντολών της Υπηρεσίας και τυχόν στοιχείων
προηγούμενων επιμετρήσεων, ώστε να προσδιορισθούν τα κρίσιμα σημεία της προς
238
καταμέτρηση εργασίας
Η Διευθύνουσα Υπηρεσία, μέσα σε σαράντα πέντε (45) ημέρες από την υποβολή
των επιμετρήσεων από τον ανάδοχο - , έχει την υποχρέωση να προβεί σε έλεγχο και
διόρθωση των υπολογισμών, να εγκρίνει τις επιμετρήσεις και να κοινοποιήσει στον
ανάδοχο τις επιμετρήσεις που έχουν ελεγχθεί και διορθωθεί. Η κοινοποίηση αυτή
θεωρείται πράξη της διευθύνουσας υπηρεσίας κατά την έννοια της παραγράφου 1 του
άρθρου 174 και ο ανάδοχος, εάν δεν αποδέχεται τις διορθώσεις, μπορεί να ασκήσει το
προβλεπόμενο δικαίωμα της ένστασης.
Η έγκριση των επιμετρήσεων, μετά την τυχόν διόρθωσή τους κοινοποιείται στον
ανάδοχο, που μπορεί ν’ ασκήσει κατά των διορθώσεων ένσταση στην Προϊσταμένη
Αρχή.
Στον κατωτέρω Πίνακας 10 αναφέρονται χαρακτηριστικά Σημεία Ελέγχου των
Τμηματικών Επιμετρήσεων:
Πίνακας 10: Κατάλογος σημείων ελέγχου επιμέτρησης
α/α Σημείο ελέγχου
1. Για το συγκεκριμένο τμήμα του 'Έργου υπάρχει εγκεκριμένη μελέτη.
2. Η εγκεκριμένη μελέτη δεν έχει υποστεί τροποποιήσεις ή έχει υποστεί

τροποποιήσεις αλλά αυτές έχουν εγκριθεί.
3. Έχουν υποβληθεί όλα τα στοιχεία που υποχρεούται να υποβάλλει ο

ανάδοχος, ώστε η Επιμέτρηση να καλύπτει τις απαιτήσεις της σύμβασης:
3.1 Στοιχεία καταμέτρησης εργασιών
3.2 Επιμετρητικά σχέδια
3.3 Πρωτόκολλα ζύγισης, χαρακτηρισμού εκσκαφών κτλ.
3.4 Πίνακας ποιοτικού ελέγχου με συνημμένα τα δελτία
3.5 Αναλυτική επιμέτρηση εργασιών
4. Τα επιμετρητικά σχέδια ή σκαριφήματα, τυπικές διατομές κλπ, για το

συγκεκριμένο τμήμα του έργου επισυνάπτονται αμέσως με αναλυτικούς
υπολογισμούς. Σε αυτά αναγράφονται όλες οι διαστάσεις που
χρησιμοποιούνται στους υπολογισμούς.
239
α/α Σημείο ελέγχου
5. Υπάρχει σαφής αναφορά και μετά από ενδεικτικό έλεγχο πιστοποιήθηκε η
συμφωνία των διαστάσεων που αναγράφονται στα σχέδια και σκαριφήματα,
με τις αναγραφόμενες μετρήσεις στα καταμετρητικά φύλλα
6. Έλεγχος «Δελτίων Ποιοτικού Ελέγχου», από τα αναγραφόμενα στον

«Πίνακα εκτελεσθεισών δοκιμών ποιοτικού ελέγχου», και των
αναγραφομένων σε αυτά αποτελεσμάτων και πιστοποιήθηκε η καλή
εκτέλεση των αντιστοίχων εργασιών.
7. Έλεγχος και πιστοποίηση της ορθότητας των υπολογισμών με βάση τους

τρόπους υπολογισμού που αναφέρονται στα άρθρα του τιμολογίου και τις
αντίστοιχες προδιαγραφές.
10.4.2.2 Διαχείριση Λογαριασμών και Πιστοποιήσεων
Με βάση τις επιμετρήσεις, εγκεκριμένες από την υπηρεσία, ο ανάδοχος συντάσσει

λογαριασμούς τους οποίους υποβάλλει στην Διευθύνουσα. Υπηρεσία, προκειμένου να
εγκριθούν (ως πιστοποιήσεις της εκτέλεσης των εργασιών) και να πληρωθούν. Δεν
επιτρέπεται κατ΄αρχήν να περιλαμβάνονται στο λογαριασμό εργασίες μη
καταμετρημένες, εκτός εάν κατά την κρίση του επιβλέποντα δεν ήταν δυνατή η
σύνταξη επιμετρήσεων, οπότε περιλαμβάνονται στο λογαριασμό εργασίες προσωρινά
επιμετρημένες με βάση (πάντως) επιμετρητικά στοιχεία που έχουν ληφθεί. Η εξαίρεση
αυτή ισχύει για εισκομισθέντα στο εργοτάξιο υλικά και για ημιτελείς εργασίες (με
έγκριση της υπηρεσίας και αν δεν απαγορεύεται από τη σύμβαση).
Οι Λογαριασμοί υποβάλλονται από τον ανάδοχο σε έξι (6) τουλάχιστον
πρωτότυπα αντίτυπα, ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες αρχειοθέτησης και διανομής
του λογαριασμού, είναι αληθείς και ανταποκρίνεται στις εργασίες που έχουν
εκτελεστεί, όπως αυτές έχουν επιμετρηθεί και εγκριθεί αρμοδίως από τον
Επιβλέποντα, την Επιτροπή ΠΠΑΕ και τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας. Οι
Λογαριασμοί υποβάλλονται με τις τιμές του Τιμολογίου της Μελέτης (Τιμολόγιο
Δημοπράτησης), εκτός της περίπτωσης σύνταξης και έγκρισης αντίστοιχων νέων
τιμών - στην περίπτωση της ύπαρξης σχετικών στο Τιμολόγιο Μελέτης).
Από κάθε νεότερο λογαριασμό αφαιρούνται τα ποσά που πληρώθηκαν με τους
προηγούμενους λογαριασμούς, καθώς και ποσά που δεν αντιστοιχούν σε εγκεκριμένες
240
επιμετρήσεις ή αφορούν σε λάθη εγκεκριμένων λογαριασμών
Ως σημαντικότερη αλλαγή του νόμου 4412/2016 σε σχέση με το προϊσχύον
καθεστώς και αναφορικά με τη διαχείριση των Λογαριασμών μπορεί να θεωρηθεί το
ότι γίνεται πλέον σε δυο στάδια : Το στάδιο της έγκρισης και το στάδιο της πληρωμής
λογαριασμού. Έτσι με τον νέο Νόμο για την έγκριση του λογαριασμού δεν απαιτείται
να συνυποβάλλονται με τον λογαριασμό το τιμολόγιο και τα λοιπά σχετικά
δικαιολογητικά. Τα εν λόγω δικαιολογητικά πλέον προσκομίζονται για την πληρωμή
του λογαριασμού, καθώς σύμφωνα με την παρ. 8 του Άρθ. 152 το τιμολόγιο μπορεί να
προσκομίζεται μεταγενεστέρως κατά την είσπραξη του ποσού της πιστοποίησης. .
Σε σχέση με τον έλεγχο υποβληθέντος Λογαριασμού, ως άλλα σημεία που
χρήζουν ιδιαίτερης σημασίας για τους Επιβλέποντες θα αναφέραμε τα ακόλουθα :
 Οι απαιτούμενες εγγυητικές καλής εκτέλεσης να έχουν υπολογιστεί σωστά και
καλύπτουν κάθε μεταγενέστερη αύξηση ή μείωση του ποσού της σύμβασης
 Να έχουν εκτελεσθεί και υποβληθεί οι συμβατικά απαιτούμενες δοκιμές ποιοτικού
ελέγχου, των πιστοποιούμενων εργασιών και τα αποτελέσματα είναι σύμφωνα με
τις απαιτήσεις των εγκεκριμένων Προδιαγραφών και Κανονισμών
 Να έχουν υποβληθεί όλα τα σχετικά επιμετρητικά φύλλα και πρωτόκολλα (ΠΠΑΕ,
χαρακτηρισμού εκσκαφών, θεματοφυλακής υλικών κτλ.) και οι αποφάσεις της
Υπηρεσίας (επιβληθείσες ποινικές ρήτρες, τόκοι υπερημερίας, αποζημιώσεις κτλ.)
που σχετίζονται με τον λογαριασμό
 Ο Λογαριασμός συνοδεύεται από πίνακα υλικών επί τόπου ή σε εγκεκριμένες
αποθήκες και έχει γίνει ο έλεγχος (επιμέτρηση) των υλικών
 Ο Λογαριασμός συνοδεύεται από τις ορθές τιμές Αναθεώρησης, αναφέρονται η
αναθεωρητική περίοδος με τους συντελεστές της οποίας έγινε ο υπολογισμός της
αναθεώρησης
 Στην περίπτωση που έχει χορηγηθεί προκαταβολή θα υπάρχει υπολογισμός της
απόσβεσης προκαταβολών και δεδουλευμένων τόκων
10.4.2.3 Έλεγχος χρονοδιαγράμματος

1. Το χρονοδιάγραμμα συνοδεύεται από αιτιολογική (τεχνική έκθεση)
2. Το χρονοδιάγραμμα απεικονίζεται κατάλληλα υπό μορφή κατάλληλου
241
διαγράμματος. Περιλαμβάνει όλο το συμβατικό αντικείμενο του έργου και
ομαδοποιείται σύμφωνα με τις κατηγορίες και ομάδες ομοειδών εργασιών του
προϋπολογισμού. Ένα παράδειγμα Χρονοδιαγράμματος (εκτέλεσης Χωματουργικών
Έργων) μορφής GANTT εκτίθεται στο ακόλουθο Πίνακας 11
Πίνακας 11: Χρονοδιαγράμματος (μορφής GANTT)
3. Η Τεχνική Έκθεση περιλαμβάνει πλήρη αιτιολόγηση της χρονικής διάρκειας και

της χρονικής αλληλουχίας κάθε δραστηριότητας, ανά ομάδα εργασιών,
4. Η Τεχνική Έκθεση είναι συμβατή με αυτή των συμβατικών τευχών και της Ειδικής
Συγγραφής Υποχρεώσεων, ιδιαίτερα όσον αφορά την εφαρμογή τήρησης
αποκλειστικών και ενδεικτικών προθεσμιών
5. Η Τεχνική Έκθεση συνοδεύεται από κατάλληλα διαμορφωμένο πίνακα μηνιαίας
παρακολούθησης εργασιών (ποσότητες και εκταμιεύσεις)
6. Η δομή του Χρονοδιαγράμματος είναι συμβατή με αυτή του Οργανογράμματος
(όσον αφορά την επάρκεια εξοπλισμού, μέσων και ανθρώπινου δυναμικού)
10.4.2.4 Αυξομειώσεις εργασιών - νέες εργασίες

Κατά την εκτέλεση των εργασιών κατασκευής είναι δυνατόν να εμφανισθούν οι
ακόλουθες περιπτώσεις:
 Αυξήσεις ποσοτήτων ή/και κόστους εργασιών (π.χ., δυσμενέστερος
χαρακτηρισμός εδαφών) που περιλαμβάνονται στο αρχικό συμβατικό αντικείμενο
του έργου
242
 Μείωση ποσοτήτων ή/και κόστους εργασιών (π.χ., ευμενέστερος χαρακτηρισμός
εδαφών) που περιλαμβάνονται στο αρχικό συμβατικό αντικείμενο του έργου («επί
έλαττον» δαπάνες)
 Νέες εργασίες που δεν περιλαμβάνονται στο έργο που ανατέθηκε αρχικά και
προέκυψαν κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου
Για την διάθεση των "επί έλασσον δαπανών" ή την σύνταξη των συμπληρωματικών
συμβάσεων απαιτούνται:
 Σύνταξη ανακεφαλαιωτικού πίνακα εργασιών από τη ΔΥ, συνοδευόμενου από

αιτιολογική έκθεση
 Σύνταξη ΠΚΤΝΜΕ (εφόσον απαιτείται)
 Θετική γνωμοδότηση του αρμόδιου Τεχνικού Συμβουλίου
 Απόφαση Προϊσταμένης Αρχής
10.5 Ολοκλήρωση της σύμβασης
10.5.1 Ολοκλήρωση και Παραλαβή της Μελέτης
Η διαδικασία ολοκλήρωσης της σύμβασης εκπόνησης μελέτης είναι η ακόλουθη :

 Η μελέτη εγκρίνεται κατά στάδια και στο σύνολό της
 Πιστοποιείται η τήρηση όλων των προδιαγραφών, κανονισμών και τεχνικών
οδηγιών που ισχύουν κατά το χρόνο σύνταξης αυτής και βεβαιώνεται η ποιοτική
και ποσοτική της επάρκεια και η συμμόρφωση του αναδόχου προς τις συμβατικές
εν γένει υποχρεώσεις του.
Η απόφαση έγκρισης εκδίδεται υποχρεωτικά μέσα σε δύο (2) μήνες από την
εμπρόθεσμη υποβολή πλήρων των στοιχείων, υπό την αίρεση ότι η προθεσμία
αναστέλλεται αν η αρμόδια για την έγκριση Υπηρεσία ζητήσει αιτιολογημένα
συμπλήρωση ή διευκρίνιση επί των υποβληθέντων δικαιολογητικών. Αν η
συμπλήρωση ή διευκρίνιση αφορά διακεκριμένο στάδιο ή κατηγορία μελέτης, μπορεί
να γίνει τμηματική έγκριση των υπόλοιπων μελετών.
Η έγκριση ενδιάμεσων σταδίων μελετών αποτελεί και προσωρινή παραλαβή. Η
οριστική παραλαβή των μελετών πραγματοποιείται με απόφαση της Προϊσταμένης
243
Αρχής, μετά την έγκριση του τελευταίου, κατά τη σύμβαση, σταδίου της μελέτης και
την έκδοση βεβαίωσης της Διευθύνουσας Υπηρεσίας, για την περαίωση των εργασιών
Η προθεσμία συντέλεσης της παραλαβής της μελέτης είναι τρεις μήνες από την
έγκριση πλήρων των μελετών που προβλέπονται από τη σύμβαση. Οι μελέτες της
αρχικής και των συμπληρωματικών / τροποποιητικών συμβάσεων παραλαμβάνονται
ενιαία. Αν η μελέτη δεν παραληφθεί εμπρόθεσμα, επέρχεται αυτοδίκαιη παραλαβή, αν
παρέλθει άπρακτο διάστημα δύο (2) μηνών από την υποβολή σχετικής όχλησης του
αναδόχου.
Η βασική διαφορά σε σχέση με την παραλαβή της εκπονηθείσας Μελέτης έγκειται στο
ότι επιτρέπεται η τμηματική παραλαβή της Μελέτης. Πρόκειται για την περίπτωση
τμηματικής παραλαβής αυτοτελούς τμήματος Μελέτης έργου που εκπονήθηκε ή επί
μέρους κατηγορίας ή σταδίου αυτής, ύστερα από σχετική αίτηση του αναδόχου.
10.5.2 Προσωρινή παραλαβή έργου
Η διαδικασία σύμβασης κατασκευής δημοσίου έργου που εκκινεί από την ημερομηνία
υπογραφής της συναφθείσας Σύμβασης αποπερατώνεται με την παραλαβή του
εκτελεσθέντος έργου. Το εναρκτήριο γεγονός της παραλαβής του έργου αποτελεί η
Βεβαίωση Περαίωσής του. Η Βεβαίωση Περαίωσης υποβάλλεται από τον ανάδοχο,
όταν λήξει η προθεσμία παράδοσης και περατωθούν οι εργασίες, υπογράφεται από τον
Προϊστάμενο της Διευθύνουσας Υπηρεσίας – έπειτα από αντίστοιχη Έκθεση
Περαίωσης του Επιβλέποντα και αναφέρει την ακριβή ημερομηνία περάτωσης
Η Προσωρινή παραλαβή του έργου διενεργείται από την Επιτροπή προσωρινής (η
οποία στις περισσότερες περιπτώσεις είναι και Οριστικής) παραλαβής με την έγκριση
του σχετικού πρωτοκόλλου, στην σύνταξη του οποίου προβαίνει αντίστοιχα η
επιτροπή προσωρινής και οριστικής παραλαβής. Το μητρώο του έργου περιλαμβάνει
τα βασικά στοιχεία του έργου «όπως κατασκευάστηκε».
Για τη διενέργεια της προσωρινής παραλαβής η προϊσταμένη αρχή ορίζει την επιτροπή
παραλαβής, αφού προηγουμένως η Διευθύνουσα Υπηρεσία της ανακοινώσει την
περάτωση των εργασιών και την υποβολή ή σύνταξη της τελικής επιμέτρησης. Η
επιτροπή είναι τριμελής, όταν όμως πρόκειται για σημαντικά έργα μπορεί να ορισθούν
244
μέχρι και τέσσερα (4) επιπλέον μέλη για να περιληφθούν σε αυτήν τεχνικοί διαφόρων
ειδικοτήτων, ανάλογα με τη φύση του έργου. Στην επιτροπή παραλαβής των έργων
τουλάχιστον ο πρόεδρος δεν ορίζεται από υπαλλήλους της διευθύνουσας υπηρεσίας.
Στην περίπτωση που ο Κύριος του Έργου, δηλ. ο φορέας που πρόκειται να
χρησιμοποιήσει το έργο είναι άλλος από την υπηρεσία που το κατασκευάζει, η
προϊσταμένη αρχή μπορεί να περιλάβει στην επιτροπή μέλη που υποδεικνύονται από
τον φορέα που θα χρησιμοποιήσει το έργο.
Η επιτροπή παραλαβής παραλαμβάνει το έργο ποσοτικά και ποιοτικά προβαίνει στις
ακόλουθες ενέργειες:
 ελέγχει κατά το δυνατόν τις επιμετρήσεις, με γενικές ή σποραδικές καταμετρήσεις
 καταγράφει στο πρωτόκολλο τις ποσότητες της τελικής επιμέτρησης, όπως
διορθώνονται από τους ελέγχους που γίνονται, χωρίς να δεσμεύεται από το
περιεχόμενο του τελικού συνοπτικού επιμετρητικού πίνακα, στον οποίο μπορεί να
επέμβει διορθωτικά
 αιτιολογεί τις τροποποιήσεις στις ποσότητες και αναγράφει τις παρατηρήσεις της
για εργασίες που έχουν εκτελεσθεί με υπέρβαση των εγκεκριμένων ποσοτήτων ή
κατά τροποποίηση των εγκεκριμένων σχεδίων
 ελέγχει κατά το δυνατόν την ποιότητα των εργασιών και αναγράφει στο
πρωτόκολλο τις παρατηρήσεις της, ιδίως για τις εργασίες που κρίνονται
απορριπτέες ή ελαττωματικές, ουσιώδεις ή επουσιώδεις που πρέπει να
αποκατασταθούν ή παραδεκτές μεν αλλά με μείωση της τιμής τους
 ελέγχει την ύπαρξη του ΦΑΥ (η καθιέρωση του ΦΑΥ ως απαραίτητου στοιχείου
για την προσωρινή και οριστική παραλαβή των Δημοσίων Έργων θεσμοθετήθηκε
με την Απόφαση ΔΕΕΠΠ/ οικ.433/ 19.9.2000 Β΄1176) του Υφυπουργού
Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων και κατέστη υποχρεωτική) .
10.5.3 Οριστική παραλαβή και Απόσβεση δικαιωμάτων αναδόχου
Η οριστική παραλαβή πρέπει να διενεργηθεί μέσα σε δύο (2) μήνες από τότε που λήγει
ο χρόνος εγγύησης, σύμφωνα με το άρθρο 171. Κατά την οριστική παραλαβή η
επιτροπή παραλαβής παραλαμβάνει το έργο όσον αφορά την καλή κατάσταση των
εργασιών. Η συντέλεση της οριστικής παραλαβής αποτελεί την αφετηρία της
245
παραγραφής των απαιτήσεων του αναδόχου από την εργολαβική σύμβαση που δεν
έχουν ήδη παραγραφεί, σύμφωνα με τις ειδικότερες διατάξεις του παρόντος νόμου.
Με τη διάταξη του άρθρου 173 του ν.4412/2016 τα εν γένει δικαιώματα του αναδόχου
από τη σύμβαση αποσβεννύονται και οποιαδήποτε εξ αυτών αξίωση παραγράφεται,
εάν αυτά δεν ασκηθούν, με σχετική αίτησή του προς τη διευθύνουσα υπηρεσία, μέσα
σε προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών από την εμφάνιση της γενεσιουργού τους αιτίας.
10.6 Επισκόπηση Ενότητας
Η έννοια της Διαχείρισης της σύμβασης αφορά στην ουσία την Διοίκηση των
συμβατικών όρων, όπως αυτά έχουν προκαθορισθεί κατά το στάδιο σύνταξης των
τευχών δημοπράτησης και των συμβατικών όρων.
Στο Κεφάλαιο 10 εκτίθενται αναλυτικά οι Αρμοδιότητες Διευθύνουσας υπηρεσίας, η
οποία αποτελεί την Επιβλέπουσα Υπηρεσία της Αναθέτουσας Αρχής, οι αρμοδιότητες
των Επιτροπών που υποβοηθούν το έργο της επίβλεψης (παραλαβής Αφανών
Εργασιών, χαρακτηρισμού εκσκαφών κλπ.), η νεοεισερχόμενη στο θεσμικό μας
πλαίσιο έννοια του Βασικού μελετητή και η ουσιαστική εμπλοκή και υπευθυνότητά
του κατά την διάρκεια των εργασιών κατασκευής του έργου. Εκτίθενται αναλυτικά
επίσης ο τρόπος υποβολής και ελέγχου του Χρονοδιαγράμματος, των Επιμετρήσεων
και των, Πιστοποιήσεων – Λογαριασμών.
Αναλύονται οι επτά περιπτώσεις τροποποίησης των Συμβάσεων κατά την διάρκειά
τους χωρίς νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης. Αναλύονται επίσης τα θέματα που
ανακύπτουν στην περίπτωση αυξομειώσεων των συμβατικών ποσοτήτων, η έννοια των
των Πρωτοκόλλων Κανονισμού Τιμών Μονάδος Νέων Εργασιών (ΠΚΤΜΝE)
Εξετάζεται η περίπτωση επιβολής Ποινικών Ρητρών για θέματα εμφάνισης βλαβών
στα έργα και παραβίασης των αποκλειστικών προθεσμιών, η έννοια της Διάλυσης της
Σύμβασης με υπαιτιότητα του Κυρίου του Έργου, η διακοπή των εργασιών και η
περίπτωση Διάλυσης της Σύμβασης, καθώς και αναλύεται διεξοδικά ή διαδικασία
246
11.ΕΝΝΟΜΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΝΑΨΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ
ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
11.1Εισαγωγή
11.1.1Σκοπός της διδακτικής ενότητας
Οι σκοποί της συγκεκριμένης ενότητας είναι :

(i) Η κατανόηση της έννομης προστασίας των οικονομικών φορέων που παρέχεται
από την έννομη τάξη τόσο στο προσυμβατικό , όσο και στο στάδιο εκτέλεσης της
σύμβασης
(ii) Η κατανόηση των διατάξεων και κανόνων που οφείλουν να προβαίνουν οι
αναθέτουσες αρχές με σκοπό την προστασία του αντικειμένου της σύμβασης
11.1.2 Προσδοκώμενα αποτελέσματα

(iii) γνωρίζουν την διαδικασία παροχής έννομης προστασίας κατά το στάδιο
αξιολόγησης των προσφορών τους κατά το προσυμβατικό στάδιο
(iv) γνωρίζουν τους τρόπους επίλυσης των διαφορών που προκύπτουν κατά το στάδιο
που προηγείται της σύναψης των συμβάσεων
(v) κατανοήσουν τις μορφές έννομης προστασίας που τους παρέχει η έννομη τάξη
(vi) Κατανοήσουν την έννοια και τις αρμοδιότητες του - νεοεισερχόμενου στο θεσμικό
μας πλαίσιο - ανεξάρτητου οργάνου της Αρχής Εξέτασης Προδικαστικών
Προσφυγών (ΑΕΠΠ)
(vii)αποκωδικοποιήσουν τις οφειλόμενες ενέργειες και τις σχετικές διοικητικές
πράξεις στις οποίες πρέπει να προβαίνουν κατά νόμο στην προσπάθεια αποφυγής
διεκδικήσεων εκ μέρους των αναδόχων οικονομικών φορέων
247
11.1.3 Λέξεις Κλειδιά
Προδικαστικές Προσφυγές, Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών, Δικαστική

προστασία στο στάδιο προ σύναψης Σύμβασης, Διοικητική Επίλυση διαφορών,
Δικαστική Διαδικασία, Διαιτητική Διαδικασία
11.1.4 Σύντομη περιγραφή της ενότητας που πρόκειται να αναλυθεί
Στο εν λόγω Κεφάλαιο θα αναφερθούμε στην έννομη προστασία κατά το στάδιο της
ανάθεσης και αυτό της εκτέλεσης της Σύμβασης.
Για την έννομη προστασία των οικονομικών φορέων εφ’ όλων των προδικαστικών
προσφυγών κατά το στάδιο της ανάθεσης εισάγονται πολλές νέες διατάξεις. Οι
ενστάσεις κατά το διαγωνιστικό στάδιο και πλέον οι προδικαστικές προσφυγές που θα
ασκούνται προς τις αναθέτουσες αρχές θα εξετάζονται από ένα νεοεμφανιζόμενο
ανεξάρτητο όργανο με την επωνυμία Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών
(ΑΕΠΠ).
Παράλληλα εισάγονται νέες διατάξεις για την έννομη προστασία των αναδόχων και
κατά το στάδιο εκτέλεσης της Σύμβασης μιας και οι ενδικοφανείς προσφυγές (ένσταση
- αίτηση θεραπείας) αντικαταστάθηκαν από μία ένσταση, η οποία ασκείται Ενώπιον
του Σ.Δ.Ε./Τ.Κ., δηλ. η εκδίκαση αυτών σε ένα στάδιο και από ένα πλέον όργανο.
Στο παρόν Κεφάλαιο αναλύονται διεξοδικά οι τηρούμενες διαδικασίες και ενέργειες
της Υπηρεσίας ως προς τις ενστάσεις, τη διαδικασία άσκησης και εξέτασης της
προδικαστικής προσφυγής . [ 4], [ 6].[ 8],[10] [21] .
11.2.Ενστάσεις, Προδικαστικές Προσφυγές
Κατά της Εκτέλεσης της Σύμβασης κατασκευής του Έργου αναφύονται ζητήματα,
διαφωνίες που άπτονται των Αποφάσεων της Διευθύνουσας Υπηρεσίας. Με αυτά τα
ζητήματα, τον τρόπο και την διαδικασία επίλυσης διαφορών πραγματεύεται η έννομη
Προστασία. Η έννομη προστασία χαρακτηρίζεται ως η προστασία που παρέχει η
248
έννομη τάξη στα υποκείμενα δικαίου έναντι των δικαιωμάτων τους. Συνηθέστερα
όμως με τον όρο "έννομη προστασία" προσδιορίζεται κυρίως η Δικαστική προστασία.
Συνηθέστερος τρόπος προστασίας των οικονομικών φορέων είναι με ενδικοφανείς
προσφυγές (ένσταση - αίτηση θεραπείας)
Τα θέματα των ενστάσεων και αιτήσεων θεραπείας οικονομικών φορέων –
εργοληπτών κατά των πράξεων ή παραλείψεων της διευθύνουσας υπηρεσίας,
εξετάζονταιστο Άρθ. 174 του Ν.4412/2016, αρχικά χωρίς ουσιαστικές
διαφοροποιήσεις σε σχέση με το προϊσχύον καθεστώς.
Οι λόγοι διαφωνιών από πράξεις της Δ/σας Υπηρεσίας ή της Προϊσταμένης Αρχής
μπορούν να οφείλονται σε διάφορες αιτίες κατά το στάδιο της εκτέλεσης όπως :
 μη έγκριση ή απόρριψη επιμετρήσεων εργασιών ή και διόρθωση επιμετρήσεων,
μη έγκρισης υποβληθέντος λογαριασμού
 έγκριση Α.Π.Ε. και Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.
 έγκριση παρατάσεων προθεσμιών
 Μείωση εργολαβικού ανταλλάγματος (με Απόφαση περικοπής του, Αποφάσεις
επιβολής ποινικών ρητρών λόγω υπέρβασης προθεσμιών, ακαταλληλότητας
υλικών κλπ.)
 έγκριση πρωτοκόλλων (π.χ. Επιτροπής αφανών εργασιών κλπ.)
 μη έγκρισης αιτούμενης Συμπληρωματικής σύμβασης.
Με την ψήφιση του ν. 4491/2017 (και σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρ. 1 του
άρθρου 20 αυτού), οι προβλεπόμενες από το άρθρο 174 ν.4412/2016 ενδικοφανείς
προσφυγές αντικαταστάθηκαν από μία ένσταση, η οποία ασκείται Ενώπιον του
Σ.Δ.Ε./Τ.Κ)
Σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, κατά των πράξεων ή παραλείψεων της
διευθύνουσας υπηρεσίας που προσβάλλουν έννομο συμφέρον του αναδόχου χωρεί
ένσταση - ασκείται με κατάθεση στη διευθύνουσα υπηρεσία, μέσα σε ανατρεπτική
προθεσμία δεκαπέντε ημερών, από την κοινοποίηση της πράξης ή τη συντέλεση της
παράλειψης, που απευθύνεται στον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών ή στο κατά
περίπτωση, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις αρμόδιο αποφαινόμενο όργανο.
Η ένσταση αυτή στρέφεται τόσο κατά των εκτελεστών πράξεων ή παραλείψεων της
διευθύνουσας υπηρεσίας, που προσβάλλουν για πρώτη φορά δικαίωμα του αναδόχου,
όσο και κατά αποφάσεων ή πράξεων της προϊσταμένης αρχής ή του κυρίου του έργου,
249
εφόσον με τις αποφάσεις ή πράξεις αυτές προκαλείται διαφωνία για πρώτη φορά.
Ένσταση μπορεί να ασκήσει και ο κύριος του έργου, εφόσον δεν είναι το Δημόσιο και
η προϊσταμένη αρχή δεν ανήκει στον κύριο του έργου.
11.2.1 Διαδικασίες και ενέργειες της Υπηρεσίας ως προς τις ενστάσεις
Η Εισήγηση γίνεται ενώπιον του Σ.Δ.Ε./Τ.Κ. της ΓΓΥ του ΥΠΥΜΕ. Εισάγονται για
εξέταση όσες ενστάσεις απευθύνονται στον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, στις
οποίες περιλαμβάνονται, εκτός από εκείνες που αφορούν σε διαφορές για έργα
εκτελούμενα από Υπηρεσίες του Υπουργείου ή των εποπτευομένων από αυτό
φορέων/αναθετουσών αρχών και εκείνες που αφορούν σε διαφορές για έργα των
Υπηρεσιών/αναθετουσών αρχών των δήμων και των περιφερειών, με προϋπολογισμό
άνω των 5.000.000 €, οι οποίες δεν υπάγονται στην αρμοδιότητα του Ελεγκτή
νομιμότητας, σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 227 ν. 3852/10 (Α΄ 87).
Ενώπιον του Σ.Δ.Ε./Τ.Κ. εισάγονται για συνεξέταση και όλες οι αντίθετες ενστάσεις
(του αναδόχου και του κυρίου του έργου), έστω και αν αρμόδιο να αποφασίσει για την
ένσταση του αναδόχου είναι όργανο του κυρίου του έργου. [ 3].
Η διευθύνουσα υπηρεσία ή η προϊσταμένη αρχή, κατά περίπτωση, υποχρεούται μέσα
σε είκοσι (20) εργάσιμες ημέρες από την άσκηση της ένστασης να διαβιβάσει στο
Τεχνικό Συμβούλιο τις απόψεις της επί αυτής και το φάκελο της υπόθεσης, ο οποίος
περιλαμβάνει τα συμβατικά τεύχη ή αντίγραφά τους. Οι απόψεις πρέπει να
αποστέλλονται, στην οριζόμενη προθεσμία, με τη μορφή εισήγησης, η οποία πρέπει να
συνοδεύεται από την ένσταση και όλα τα στοιχεία και έγγραφα που σχετίζονται άμεσα
ή έμμεσα με το υπό εξέταση θέμα, καθώς επίσης και με τα στοιχεία εκείνα που
τεκμηριώνουν τις απόψεις που καταγράφονται στην εισήγηση. Οι απόψεις πρέπει να
συνοδεύονται από φωτοαντίγραφα του αντιγράφου του αποδεικτικού εμπρόθεσμης
επίδοσης της ένστασης στον αντισυμβαλλόμενο (όταν κύριος του έργου δεν είναι το
Δημόσιο, και των αποδεικτικών επίδοσης πρόσκλησης προς τον ανάδοχο και προς τον
κύριο του έργου, για να παραστούν στη συνεδρίαση του Σ.Δ.Ε/Τ.Κ..
Η εισήγηση περιλαμβάνει κυρίως τα εξής στοιχεία:
 Το ιστορικό του έργου (χρόνος δημοπράτησης, χρόνος υπογραφής σύμβασης,
250
κείμενοι σύμβασης κλπ.)
 Το ιστορικό της διαφωνίας (προσβαλλόμενη πράξη, ενέργειες Αναθέτουσας
Αρχής και αναδόχου, σχετική αλληλογραφία με τεκμηρίωση των αντίστοιχων
χρόνων, πιθανά αποδεικτικά παραλαβής Αποφάσεων, εγγράφων κλπ.)
 Αιτιολόγηση της αρμοδιότητας της Υπηρεσίας που εισάγει το θέμα στο ΣΔΕ/Τ.Κ.
(π.χ. ως Αναθέτουσα Αρχή, Δ/νουσα Υπηρεσία, Κύριος του Έργου)
 Το παραδεκτό της ένστασης, κυρίως από άποψη τήρησης των προθεσμιών, για την
οποία θα γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην εισήγηση (με ιδιαίτερη σημασία στον χρόνο
εκκίνησης της διαφωνίας)
 Τις Απόψεις όλων των αντισυμβαλλόμενων μερών (αναδόχου, Δ/σας Υπηρεσίας
καθώς και Προϊσταμένης Αρχής)
 Αιτιολόγηση – Σκεπτικό εισήγησης, από νομικής πλευράς (νομική βάση).
 Την πρόταση της Υπηρεσίας
Στη συνεδρίαση του Τεχνικού Συμβουλίου για την εκδίκαση της ένστασης
υποχρεωτικά παρίσταται ο Προϊστάμενος του φορέα/ αναθέτουσας αρχής
(Διευθύνουσας Υπηρεσίας ή/και Προϊσταμένης Αρχής), ο οποίος έχει υπογράψει την
εισήγηση.
Καλούνται προκειμένου να παρίστανται και οι εκπρόσωποι των αναδόχων ή των
υπηρεσιών στην οριζόμενη συνεδρίαση, για να αναπτύξουν και υποστηρίξουν τις
απόψεις τους επί της ένστασης.
Επισημαίνεται εκ νέου ότι η αρμόδια αρχή υποχρεούται να εκδώσει την απόφασή της
μέσα σε δύο (2) μήνες από την ημερομηνία της κατάθεσης της ένστασης
11.2.2 : 1η Μελέτη Περίπτωσης
Ο ανάδοχος του έργου “Εργασίες συντήρησης οδοστρώματος στο Δημοτικό

Διαμέρισμα Χ του Δήμου Αθηναίων υποβάλλει Λογαριασμό με συνυποβολή
Επιμετρήσεων για εργασίες συντήρησης της οδού μήκους 300 μ. Η Διευθύνουσα
Υπηρεσία δεν εγκρίνει τις επιμετρήσεις σε διάστημα 50 ημερών
Η Διευθύνουσα Υπηρεσία, μέσα σε σαράντα πέντε (45) ημέρες από την υποβολή των
251
επιμετρήσεων από τον ανάδοχο έχει την υποχρέωση να προβεί σε έλεγχο και διόρθωση
των υπολογισμών, να εγκρίνει τις επιμετρήσεις και να κοινοποιήσει στον ανάδοχο τις
επιμετρήσεις που έχουν ελεγχθεί και διορθωθεί. Παράλληλα υποχρεούται εντός ενός
μηνός από την υποβολή του Λογαριασμού να προβεί σε διορθώσεις επ’ αυτού ή και να
τον εγκρίνει ή να τον επιστρέψει - λόγω ανακριβειών ή ασαφειών του - για ανασύνταξη
και επανυποβολή του.
Η κοινοποίηση αυτή θεωρείται πράξη της διευθύνουσας υπηρεσίας κατά την έννοια
της παραγράφου 1 του άρθρου 174 και ο ανάδοχος, εάν δεν αποδέχεται τις διορθώσεις,
μπορεί να ασκήσει το προβλεπόμενο δικαίωμα της ένστασης.
11.2.3: 2η Μελέτη Περίπτωσης
Ο ανάδοχος του έργου “Κατασκευή Ζ Δημοτικού σχολείου” με υποβληθέντα

Λογαριασμό συνολικής αξίας 120.000,00 ευρώ (με ΦΠΑ) προς την Δ/νουσα Υπηρεσία
Ψ προσκόμισε Τμηματικές Επιμετρήσεις για τις εργασίες σκυροδέτησης
υποστυλωμάτων, δοκών και πλάκας σκυροδέματος Β’ ορόφου. Ο ανάδοχος
προσκόμισε 8 εξάδες εργαστηριακών δοκιμίων για σκυρόδεμα κατηγορίας C20/25-
αντί 12 απαιτούμενων από τη συμβατική του υποχρέωση , όπως αυτή καθορίζεται στην
Ειδική Συγγραφή Υποχρεώσεων. Από τα αποτελέσματα των εργαστηριακών δοκιμών
σε μονοαξονική θλίψη προέκυψε ότι όλα τα προσκομισθέντα δοκίμια πληρούσαν τους
κανόνες αποδοχής, σύμφωνα με τον κανονισμό Τεχνολογίας Σκυροδέματος. Η
Υπηρεσία προέβη σε επιβολή ποινικής ρήτρας λόγω ελλιπούς αριθμού δοκιμίων
σκυροδέματος. Εντός διαστήματος 5 ημερών ο ανάδοχος προσκόμισε άλλες εξάδες
εργαστηριακών δοκιμίων για σκυρόδεμα κατηγορίας C20/25, γεγονός που είναι σε
συμμόρφωση με τον Κανονισμό και το τεύχος της Ειδικής Συγγραφή Υποχρεώσεων.
Παρά ταύτα η Υπηρεσία προέβη σε μείωση του εργολαβικού ανταλλάγματος από την
επόμενη Πιστοποίηση. Ο ανάδοχος δεν αποδέχεται την εν λόγω μείωση και μπορεί να
ασκήσει το προβλεπόμενο δικαίωμα της ένστασης.
Σημειώνουμε ότι για να συντελεστεί παράλειψη της οφειλομένης ενέργειας πρέπει να
υφίσταται δέσμια αρμοδιότητα της υπηρεσίας και όχι διακριτική ευχέρεια δηλαδή
πρέπει η Υπηρεσία κατά νόμο να έχει την υποχρέωση έκδοσης διοικητικής πράξης.
252
Κάθε διαφορά μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών που προκύπτει από τη σύμβαση
κατασκευής δημόσιου έργου επιλύεται με την άσκηση προσφυγής ή αγωγής στο
αρμόδιο δικαστήριο κατά τις διατάξεις του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας ή του
Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, τα εν λόγω δε θέματα εξετάζονται στο Άρθ. 175 του
ν.4412/2016.
11.3 Διαιτησία
Στο άρθρο 176 προβλέπεται η δυνατότητα διαιτητικής επίλυσης κάθε διαφοράς που
προκύπτει από σύμβαση δημοσίου έργου εφόσον προβλεφθεί σχετική ρήτρα στα
έγγραφα της σύμβασης, έπειτα από γνώμη του αρμόδιου Τεχνικού Συμβουλίου.
Η προσθήκη του θεσμού της Διαιτησίας αποτελεί ουσιαστική τομή που εισάγει ο
ν.4412/2016 στα θέματα της δικαστικής προστασίας στις Δημόσιες Συμβάσεις κατά το
συμβατικό στάδιο αλλά στην ουσία αποτελεί και την ουσιώδη διαφοροποίηση σε
σχέση με το έως τώρα υφιστάμενο νομοθετικό καθεστώς.
Η διαιτητική ρήτρα επίλυσης κάθε διαφοράς που προκύπτει σχετικά με την εφαρμογή,
την ερμηνεία ή το κύρος της Σύμβασης εισάγεται στις συμβάσεις Δημοσίων Έργων,
μπορεί να εγκριθεί και περιληφθεί στα έγγραφα της σύμβασης έπειτα από γνώμη του
αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου. Επιπλέον περιλαμβάνονται διατάξεις για την
διαδικασία της διαιτησίας και την εκτελεστότητα των διοικητικών αποφάσεων με
αναφορά στις σχετικές διατάξεις του διεθνούς δικαίου[4], [4] .
Κατά παρέκκλιση από τις διατάξεις που εκάστοτε ισχύουν για τις διαιτησίες του
Δημοσίου και έπειτα από γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου, με τη Σύμβαση
καθορίζονται κανόνες που διέπουν τον ορισμό των διαιτητών, οι εφαρμοστέοι κανόνες
διαιτησίας, η έδρα του διαιτητικού δικαστηρίου (ή οργάνου), οι αμοιβές των διαιτητών
(εφόσον δεν ορίζονται από τους εφαρμοστέους κανόνες διαιτησίας), η γλώσσα στην
οποία θα διεξαχθεί η διαιτησία και κάθε άλλο σχετικό θέμα.
11.4 Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών
Ως μία εκ των βασικότερων καινοτομιών του Ν.4412 / 2016 είναι η θεσμοθέτηση ενός
253
νέου, ανεξάρτητου οργάνου το οποίο είναι αρμόδιο για την επίλυση των διαφορών που
προκύπτουν κατά το στάδιο που προηγείται της σύναψης των συμβάσεων (πεδίο
εφαρμογής άνω και κάτω των ορίων), της Αρχής Εξέτασης Προδικαστικών
Προσφυγών (ΑΕΠΠ), η οποία απολαύει Οικονομικής Αυτοτέλειας, καθώς για την
κάλυψη των λειτουργικών αναγκών της, επιβάλλεται κράτηση ύψους 0,06% επί όλων
των συμβάσεων που υπάγονται στον παρόντα νόμο, ανεξάρτητα από την πηγή
προέλευσης χρηματοδότησης, οι οποίες συνάπτονται μετά την έναρξη ισχύος της
κοινής υπουργικής απόφασης του πέμπτου εδαφίου της παραγράφου αυτής..
Η ΑΕΠΠ είναι λειτουργικά ανεξάρτητη, κατέχει διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια
και δεν υπόκειται σε έλεγχο ή εποπτεία από κυβερνητικά όργανα αλλά υπόκειται μόνο
στον έλεγχο της Βουλής, σύμφωνα με τον Κανονισμό της.[50],[51].Η διαδικασία
υποβολής των ενστάσεων - όπως προαναφέρθηκε και προηγουμένως - καταργείται, και
επί του πρακτικού – εκτελεστής πράξης της αναθέτουσας αρχής θα ασκείται
προδικαστική προσφυγή.
Ως μέλη της εν λόγω Ανεξάρτητης Αρχής επιλέγονται νομικοί που πληρούν τις
προϋποθέσεις του άρθρου 2 του π.δ. 50/2001 (Α΄39), και διαθέτουν τουλάχιστον
πενταετή εμπειρία στο πεδίο των δημοσίων συμβάσεων, από τα οποία ένα (1) μέλος
είναι Πρόεδρος, ο οποίος έχει την ιδιότητα του επίτιμου δικαστικού λειτουργού από το
βαθμό του προέδρου εφετών και άνω, με μεγάλη εμπειρία στα θέματα που εμπίπτουν
στις δημόσιες συμβάσεις. Ο Πρόεδρος επιλέγεται από τον Υπουργό Δικαιοσύνης,
Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατόπιν δημόσιας πρόσκλησης υποβολής
αιτήσεων εκδήλωσης ενδιαφέροντος (υποψηφιότητας), και ύστερα από γνώμη της
Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, διορίζεται με πράξη του Υπουργικού
Συμβουλίου και η θητεία του είναι πενταετής.
Ο νόμος δεν προβλέπει (παράγραφος 3 του άρθρου 346) την άσκηση άλλης διοικητικής
προσφυγής κατά των εκτελεστών πράξεων ή παραλείψεων της αναθέτουσας αρχής στο
στάδιο της ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων πλην της προδικαστικής προσφυγής
ενώπιον της ΑΕΠΠ. Συμπληρωματικά αναφέρονται τα ακόλουθα :
 Όποιος έχει έννομο συμφέρον μπορεί να ζητήσει την αναστολή της εκτέλεσης
της απόφασης της ΑΕΠΠ και την ακύρωσή της ενώπιον του Διοικητικού
Εφετείου της έδρας της αναθέτουσας αρχής
 Δικαίωμα άσκησης των ίδιων ενδίκων βοηθημάτων έχει και η αναθέτουσα
254
αρχή αν η ΑΕΠΠ κάνει δεκτή την προδικαστική προσφυγή.
11.4.1 Διαδικασία άσκησης προδικαστικής προσφυγής -προθεσμίες
Ο ενδιαφερόμενος οφείλει να ασκήσει την προδικαστική προσφυγή κατά της πράξης ή

παράλειψης της αναθέτουσας αρχής μέσα στην οριζόμενη από το νομοθέτη
αποκλειστική προθεσμία. Η προθεσμία αυτή είναι ανατρεπτική και η μη τήρησή της
συνεπάγεται το απαράδεκτο της προδικαστικής προσφυγής.
Ρητά ορίζει ο νόμος στο τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 361 ότι,
ειδικά για την άσκηση προσφυγής κατά της προκήρυξης, η πλήρης γνώση αυτής
τεκμαίρεται μετά την πάροδο δεκαπέντε (15) ημερών από τη δημοσίευση στο
ΚΗΜΔΗΣ.
Σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 362 του ν.4412/2016, η προδικαστική
προσφυγή υποβάλλεται υποχρεωτικά με την χρήση τυποποιημένου εντύπου , που θα
κατατίθεται και αυτό ηλεκτρονικά.. Για την διατήρηση της ισχύος της
προσβαλλόμενης πράξης, προσκομίζονται όλα τα κρίσιμα έγγραφα που έχει στην
διάθεσή του.
Με την παράγραφο 2 του ίδιου άρθρου ορίζεται ότι στον Κανονισμό Εξέτασης
Προδικαστικών Προσφυγών μπορεί να προβλέπεται η άσκηση της προδικαστικής
προσφυγής με την χρήση τυποποιημένου εντύπου.
Ο διαγωνιζόμενος, ο οποίος θίγεται από την απόφαση της ΑΕΠΠ που αποδέχεται την
προδικαστική προσφυγή τρίτου, εν όλο ή εν μέρει, εφόσον η εν λόγω απόφαση είναι
βλαπτική για τα έννομα συμφέροντά του οφείλει να ασκήσει απευθείας κατ αυτής
αίτηση αναστολής η αίτηση ακύρωσης ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου. Για το
παραδεκτό της προσφυγής κατατίθεται παράβολο από τον προσφεύγοντα υπέρ του
Δημοσίου, το ύψος του οποίου ανέρχεται σε ποσοστό 0,50 τοις εκατό (0,50%) της
προϋπολογισθείσας αξίας (χωρίς Φ.Π.Α) της σχετικής σύμβασης. Το ύψος του
παραβόλου δεν μπορεί να είναι κατώτερο των εξακοσίων (600) ευρώ ούτε ανώτερο
των δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ.
255
11.4.2 Η διαδικασία εξέτασης της προδικαστικής προσφυγής
Μετά την κατάθεση της προδικαστικής προσφυγής, η ΑΕΠΠ καταχωρίζει

αυθημερόν την προσφυγή. Το αργότερο είκοσι (20) ημέρες από την κατάθεση της
προσφυγής, η ΑΕΠΠ ελέγχει τη συμμόρφωση της αναθέτουσας αρχής με τα
προαναφερόμενα. Με πράξη του προεδρεύοντος του κλιμακίου ορίζεται η ημέρα και η
ώρα συζήτησης της προσφυγής, η οποία δεν μπορεί να απέχει περισσότερο από
σαράντα (40) ημέρες από την ημερομηνία κατάθεσης της προσφυγής.
Η ΑΕΠΠ αποφαίνεται αιτιολογημένα επί της βασιμότητας των προβαλλόμενων
πραγματικών και νομικών ισχυρισμών της προσφυγής και των ισχυρισμών της
αναθέτουσας αρχής και, σε περίπτωση παρέμβασης, των ισχυρισμών του
παρεμβαίνοντος και δέχεται (εν όλο ή εν μέρει) ή απορρίπτει την προσφυγή με
απόφασή της, η οποία εκδίδεται μέσα σε αποκλειστική προθεσμία είκοσι (20) ημερών
από την ημέρα εξέτασης της προσφυγής.
Επί αποδοχής προσφυγής κατά πράξης ακυρώνεται ολικώς ή μερικώς η
προσβαλλόμενη πράξη, ενώ επί αποδοχής προσφυγής κατά παράλειψης, ακυρώνεται η
παράλειψη και η υπόθεση αναπέμπεται στην αναθέτουσα αρχή για να προβεί αυτή
στην οφειλόμενη ενέργεια. Οι αναθέτουσες αρχές υποχρεούνται να συμμορφώνονται
με τις αποφάσεις της ΑΕΠΠ.
Μία ακόμη δυνατότητα της ΑΕΠΠ είναι αυτή της διαταγής κατά το προσυμβατικό
στάδιο της δημόσιας σύμβασης κατά την οποία δύναται να διατάσσει προσωρινά μέτρα
(σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην παράγραφο 1 του άρθρου 366 του ν.4412/2016).
Η εν λόγω διαδικασία είναι με την μορφή της αναστολής εκτέλεσης της
προσβαλλόμενης με την προδικαστική προσφυγή πράξης και ορισμού των
κατάλληλων μέτρων. Με την απόφαση της ΑΕΠΠ είναι δυνατόν να διαταχθεί η λήψη
οιουδήποτε προσωρινού μέτρου. Μπορεί να διατάσσονται προσωρινά μέτρα για να
επανορθωθεί η εικαζόμενη παράβαση ή να αποτραπεί η ζημία των θιγόμενων
συμφερόντων, στα οποία συμπεριλαμβάνονται μέτρα που αναστέλλουν τη διαδικασία
ανάθεσης δημόσιας σύμβασης ή την εκτέλεση οποιασδήποτε απόφασης λαμβάνει η
αναθέτουσα αρχή (παρ. 2 άρθρου 366 του ν.4412/2016). Ωστόσο, πρέπει να γίνει δεκτό
ότι και επί των προσωρινών μέτρων του άρθρου 366 του ν.4412/2016, ισχύει ο κανόνας
ότι η προσωρινή έννομη προστασία που διατάσσει η ΑΕΠΠ επιτρέπεται μόνο για τη
256
διατήρηση της υφιστάμενης πραγματικής κατάστασης και όχι για τη δημιουργία νέας.
11.4.3 Διαδικασία έκδοσης Απόφασης
Ο διενεργούμενος έλεγχος επί της προσφυγής είναι ουσιαστικός, υπό την έννοια ότι
έχει ως αντικείμενο τη διαπίστωση αν η προσβαλλόμενη διοικητική συμπεριφορά
(πράξη ή παράλειψη) της αναθέτουσας αρχής τελεί σε αρμονία με τους κανόνες
δικαίου που τη διέπουν από κάθε πλευρά, δηλαδή τόσο από την άποψη νομιμότητας
όσο και από την άποψη ορθότητας της εκτίμησης των πραγμάτων από την αναθέτουσα
αρχή, με άλλα λόγια από άποψη ουσίας.
Η ΑΕΠΠ δέχεται (εν όλο ή εν μέρει) ή απορρίπτει την προσφυγή με απόφασή της, η
οποία εκδίδεται μέσα σε αποκλειστική προθεσμία είκοσι (20) ημερών από την ημέρα
εξέτασης της προσφυγής. Οι αναθέτουσες αρχές είναι υποχρεωμένες να
συμμορφώνονται με τις ακυρωτικές αποφάσεις της ΑΕΠΠ.
Η ΑΕΠΠ αποφασίζει να κηρύξει την ακυρότητα σύμβασης ύστερα από προδικαστική
προσφυγή του συμμετέχοντος οικονομικού φορέα. Την προδικαστική προσφυγή
ενώπιον της ΑΕΠΠ για την κήρυξη της ακυρότητας της δημόσιας σύμβασης ασκεί ο
ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας, ο οποίος έχει ή είχε συμφέρον να του ανατεθεί
σύμβαση του ν.4412/2016 και έχει υποστεί ή ενδέχεται να υποστεί ζημία από τη
σύναψη της δημόσιας σύμβασης που πάσχει ακυρότητα. Η προδικαστική προσφυγή
για την κήρυξη της ακυρότητας ασκείται μέσα σε αποκλειστική προθεσμία τριάντα
(30) ημερών, από την επομένη της δημοσίευσης της απόφασης και δεν μπορεί σε καμιά
περίπτωση να ασκηθεί μετά την πάροδο έξι (6) μηνών από την επομένη της σύναψης
της σύμβασης (τελ. εδαφ. παρ. 2 άρθρου 369 του ν.4412/2016).
Κατά τη ρητή διάταξη της παραγράφου 4 του άρθρου 369 του ν.4412/2016, η
κατάθεση της προδικαστικής προσφυγής για την κήρυξη της ακυρότητας της
σύμβασης αναστέλλει αυτοδίκαια την εκτέλεση της σύμβασης που έχει συναφθεί.
Η κήρυξη της σύμβασης ως άκυρης έχει ως αποτέλεσμα την αναδρομική ακυρότητά
της, ενώ οι σχετικές αξιώσεις των μερών διέπονται από τις διατάξεις περί
αδικαιολογήτου πλουτισμού (άρθρ. 904 επ. ΑΚ). Οι σχετικές διαφορές εκδικάζονται
από το κατά τις γενικές διατάξεις αρμόδιο δικαστήριο. Ρητά ορίζεται ότι, αν ο
257
ανάδοχος γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει την ακυρότητα της σύμβασης, δεν γεννάται
έναντι της διοίκησης αξίωσή του, κατά τις διατάξεις περί αδικαιολόγητου πλουτισμού,
ή η εν λόγω αξίωσή του ικανοποιείται μόνο εν μέρει.
11.4.4 Μελέτη Περίπτωσης: Άσκηση προδικαστικής προσφυγής

ενδιαφερόμενου οικονομικού φορέα για την κήρυξη της ακυρότητας
Η Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου Α’ προκηρύσσει δημόσιο διαγωνισμό για την

προμήθεια εξοπλισμού σχολικού συγκροτήματος κτιρίων. Εκτός των άλλων
περιλαμβάνεται και η προμήθεια κουφωμάτων αλουμινίου. Στα τεύχη του
διαγωνισμού και συγκεκριμένα στο τεύχος της Διακήρυξης του Διαγωνισμού
περιλαμβάνεται ως όρος “Προμήθεια εξωφύλλων θυρών αλουμινίου τύπου ...(γίνεται
αναφορά σε συγκεκριμένο εμπορικό σήμα εταιρείας)”
Ο συμμετέχων Οικονομικός Φορέας Χ καταθέτει προδικαστική προσφυγή στην
ΑΕΠΠ κατά της εγκυρότητας του Διαγωνισμού.
Επεξήγηση :
 ο Οικονομικός Φορέας Χ ως συμμετέχων στον διαγωνισμό έχει κάθε έννομο
συμφέρον
 ο συγκεκριμένος όρος της διακήρυξης παραβιάζει, κατά την άποψη του
συμμετέχοντος, τη διαδικασία επιλογής ή τα εφαρμοστέα για την ανάδειξη του
αναδόχου κριτήρια (όροι υγιούς ανταγωνισμού και ίσης μεταχείρισης
Απόφαση επί της προσφυγής.
Η ΑΕΠΠ δέχτηκε εν όλο την προσφυγή με απόφασή της με το σκεπτικό ότι :
 ο εν προκειμένω Διαγωνισμός δεν εξασφαλίζει ισότιμη πρόσβαση στους
προσφέροντες, (αρχή της “ίσης μεταχείρισης”)
 στις συμβάσεις δημοσίων έργων Οι Τεχνικές Προδιαγραφές (ΤΠ) καθορίζουν τα
απαιτούμενα Χαρακτηριστικά ενός υλικού, ενός προϊόντος ή μιας προμήθειας
ειδών και οι οποίες επιτρέπουν τον αντικειμενικό προσδιορισμό αυτών, έτσι ώστε
να ανταποκρίνονται στη χρήση για την οποία προορίζονται από την αναθέτουσα
αρχή
258
 Οι ΤΠ πρέπει να διατυπώνονται (Κοινοτική Οδηγία 98/34) έτσι ώστε να
εξασφαλίζεται η μεγαλύτερη δυνατή ευρύτητα συμμετοχής στον διαγωνισμό και
να μη δημιουργούνται αδικαιολόγητα εμπόδια στον ανταγωνισμό
 Απαγορεύεται η αναγραφή όρων που να προσδιορίζουν προϊόντα ορισμένης
κατασκευής ή προέλευσης ή μεθόδους επεξεργασίας, οι οποίες έχουν ως
αποτέλεσμα να ευνοούνται ορισμένες επιχειρήσεις ή προϊόντα
 Απαγορεύεται να αναφέρονται σε εμπορικά σήματα, διπλώματα ευρεσιτεχνίας,
τύπους ορισμένης προέλευσης ή παραγωγής.
Επερχόμενο Έννομο Αποτέλεσμα: Η Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου, ως Αναθέτουσα
Αρχή συμμορφώθηκε με την ακυρωτική Απόφαση της ΑΕΠΠ, προέβη σε
επανασύνταξη των τευχών του Διαγωνισμού και επανέλαβε τον Διαγωνισμό .
11.5 Βέλτιστες Πρακτικές για την Έννομη Προστασία
Πολλές φορές τόσο κατά το στάδιο ανάθεσης, όσο και κατά το στάδιο εκτέλεσης της
Σύμβασης αναφύονται διαφωνίες, οι οποίες θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Στην εν
λόγω ενότητα αναφερόμαστε σε αυτές τις ενέργειες εκ μέρους των αναθετουσών
αρχών που θα πρέπει να ακολουθούνται με στόχο την αποφυγή λαθών και
παραλείψεων που με την σειρά τους μπορούσαν να οδηγήσουν σε διεκδικήσεις εκ
μέρους των αναδόχων οικονομικών φορέων ή ακόμη και στην πρόωρη λύση αυτής
(π.χ. Διάλυση της Σύμβασης).
11.5.1 Βέλτιστες Πρακτικές για την Έννομη Προστασία των υποψηφίων

οικονομικών φορέων (στάδιο ανάθεσης)
Ως βέλτιστες πρακτικές κατά το προσυμβατικό στάδιο (ενδεικτικά και όχι

περιοριστικά) μπορούμε να αναφέρουμε :
 την σωστή τήρηση των διαδικασιών ωρίμανσης του έργου (απαίτηση του Νόμου),
 την σύνταξη τευχών βάσει των εγκεκριμένων Προδιαγραφών και Κανονισμών
(ΚΠΑ, ΟΜΟΕ για Συμβάσεις Μελετών και Αναλυτικών Τιμολογίων, ΕΤΕΠ για
259
συμβάσεις Έργων), ιδίως δε του τεύχους της ΕΣΥ που αποσαφηνίζει τους όρους
εκτέλεσης της σύμβασης
Στις προκηρύξεις διαγωνισμών Δημοσίων Συμβάσεων ως βέλτιστες πρακτικές κατά το
προσυμβατικό στάδιο (ενδεικτικά και όχι περιοριστικά) μπορούμε να αναφέρουμε την
ορθή σύνταξη των τευχών των Διακηρύξεων με ιδιαίτερη προσοχή κατά την απαίτηση
κάλυψης τεχνικών προδιαγραφών (ΤΠ) από συγκεκριμένα υλικά ή προμήθειες υλικών.
Οι Τεχνικές προδιαγραφές (ΤΠ) είναι οι τεχνικές απαιτήσεις που καθορίζουν τα
ελάχιστα αναγκαία χαρακτηριστικά του υλικού, προκειμένου αυτό να προσδιορισθεί
αντικειμενικά με τρόπο που να ανταποκρίνεται στη χρήση, για την οποία προορίζεται
από τον φορέα και πρέπει να διατυπώνονται: (Κ.Ο. 98/34)
 είτε με παραπομπή στις Τ.Π και, κατά σειρά προτίμησης, στα εθνικά πρότυπα στις
ευρωπαϊκές τεχνικές εγκρίσεις, στις κοινές Τ.Π., στα διεθνή πρότυπα,
 είτε με αναφορά σε επιδόσεις ή λειτουργικές απαιτήσεις
 είτε με παραπομπή στις προδιαγραφές
Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, εφόσον δεν είναι δυνατό να περιγραφεί ένα είδος με
τεχνικές προδιαγραφές σαφείς και πλήρως κατανοητές, η μνεία των ανωτέρω
στοιχείων είναι επιτρεπτή, αλλά υποχρεωτικά συνοδεύεται από τις λέξεις “ή
ισοδύναμο".
Οι αναθέτουσες αρχές δεν μπορούν να απορρίπτουν προσφορές με την αιτιολογία ότι
τα προσφερόμενα προϊόντα και υπηρεσίες δεν πληρούν τις προδιαγραφές στις οποίες
έχουν παραπέμψει, εφόσον ο προσφέρων αποδεικνύει στην προσφορά του, με κάθε
ενδεδειγμένο μέσο και με τρόπο που ικανοποιεί την αναθέτουσα αρχή, ότι οι λύσεις
που προτείνει πληρούν, κατά ισοδύναμο τρόπο, τις Τ.Π. (κάνοντας χρήση της παρ. 3α).
11.5.2 Βέλτιστες Πρακτικές για την Έννομη Προστασία των αναδόχων

(στάδιο εκτέλεσης της Σύμβασης)
Οι ενστάσεις αποτελούν αιτίες καθυστέρησης της πορείας εργασιών και στην κοινή
πρακτική θέτουν το Έργο εκτός του εγκεκριμένου Χρονοδιαγράμματος. Οι συχνότεροι
λόγοι υποβολής ενστάσεων είναι η υπογραφή Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Εργασιών
από τον ανάδοχο με επιφύλαξη που οδηγεί στην εκ των υστέρων υποβολή ένστασης
260
και κατά την διαδικασία κήρυξης αναδόχου ως έκπτωτου.
Ως βέλτιστες πρακτικές κατά το στάδιο εκτέλεσης της Σύμβασης (ενδεικτικά και όχι
περιοριστικά) μπορούμε να αναφέρουμε :
 Τη σωστή παρακολούθηση των Χρονοδιαγραμμάτων, των αρχών Ποιότητας
(Προγράμματα Ποιότητας Μελέτης(ΠΠΜ) και Έργων (ΠΠΕ)) όπως αυτά
εκτίθενται στους αναλυτικούς Πίνακες του κεφαλαίου 10
 Την τήρηση των ορθών κανόνων επιστήμης και τέχνης
 Την εφαρμογή των κατευθυντήριων Οδηγιών και Πρότυπων τευχών της
ΕΑΑΔΗΣΥ (π.χ. Διακηρύξεων Μελετών και Έργων)
Η τήρηση των ανωτέρω οδηγούν σε:
 Αποφυγή λαθών και παραλείψεων κατά την φάση σύνταξης των τευχών , που
έχουν ως συνέπεια τη σύνταξη λανθασμένων επιμετρήσεων και
Προϋπολογισμού
 Αποφυγή ενδεχομένων διεκδικήσεων εκ μέρους των αναδόχων λόγω μη
σαφών όρων της ΕΣΥ (π.χ. αδειδοτημένοι χώροι, δανειοθάλαμων,
αποθεσιοθαλάμων, ασαφείς και γενικοί όροι όπως π.χ. ποσά επιβολή ποινικών
ρητρών, καθυστέρησης λόγω υπέρβασης αποκλειστικών προθεσμιών κλπ.)
 Εξασφάλιση κυριότητας γης ως αποτέλεσμα σωστής προετοιμασίας και
ωρίμανσης του έργου. Αυτό οδηγεί σε αποφυγή φαινομένων υπερημερίας του
ΚτΕ, Διάλυσης σύμβασης με υπαιτιότητα του ΚτΕ κλπ.
 Αποφυγή υπερβάσεων αρχικού Π/Υ και σύναψης συμπληρωματικής
σύμβασης.
11.6 Επισκόπηση Ενότητας
Η έννομη προστασία στην έννοια των Δημοσίων Έργων υποδιαιρείται σε δύο στάδια :
Στο στάδιο της ανάθεσης και αυτό της εκτέλεσης της Σύμβασης.
Αναφερόμαστε πρώτα στην έννομη προστασία κατά το στάδιο της ανάθεσης, η οποία
έχει τροποποιηθεί εκ βάθρων σε σχέση με το προϊσχύον καθεστώς. Ο νόμος
προχώρησε σε ριζική αναμόρφωση της έννομης προστασίας, σε όλα το πεδίο
εφαρμογής του, δηλαδή άνω και κάτω των ορίων, κατά το προσυμβατικό στάδιο.
261
Καταργούνται τα ασφαλιστικά μέτρα του Νόμων 2522/1997 και 3886/2010 και
επαναφέρεται η αίτηση αναστολής του Άρθρου 52 του ΠΔ 18/1989.
Καταργούνται οι ενστάσεις κατά το διαγωνιστικό στάδιο και πλέον οι προδικαστικές
προσφυγές που θα ασκούνται προς τις αναθέτουσες αρχές θα εξετάζονται από μία
νεοϊδρυόμενη αρχή.
Σύμφωνα με τις νέες διατάξεις του Ν. 4412/2016 , συστήνεται νέα (προδικαστική)
αρχή ως ανεξάρτητο όργανο με την επωνυμία Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών
Προσφυγών (ΑΕΠΠ), η οποία αποφαίνεται εφ’ όλων των προδικαστικών προσφυγών
που θα ασκούνται κατά το στάδιο της ανάθεσης όλων των Δημόσιων συμβάσεων. Η εν
λόγω Αρχή καθίσταται πλέον το κεντρικό αποφασιστικό όργανο στη διαδικασία
ανάθεσης όλων των συμβάσεων άνω των 60.000 ευρώ. Η εν λόγω Αρχή αφενός
στελεχώνεται από προσωπικό υψηλού επιστημονικού κύρους, αφετέρου καθιερώνεται
η θεσμική κατοχύρωση της λειτουργικής ανεξαρτησίας των στελεχών της.
Κατά το στάδιο εκτέλεσης της Σύμβασης, οι νέες διατάξεις αφορούν την θεσμοθέτηση
της ένστασης ως την μοναδική πλέον ενδικοφανή προσφυγή για την εξέταση
αιτημάτων των αναδόχων
262
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
[ 1] Εισηγητική έκθεση ν.4412/2016,
https://www.hellenicparliament.gr/Nomothetiko-Ergo/Anazitisi-Nomothetikou-
Ergou?law_id=00e5455e-43f3-4b22-af88-a64a016a0b9e
[ 2] Single Market Scoreboard, ΕC, 2019, 02/09/2019,

https://ec.europa.eu/internal_market/scoreboard/_docs/2019/performance_per_p
olicy_area/public_procurement_en.pdf
[ 3] Δ. Ράικος, Δίκαιο Δημοσίων Συμβάσεων, 2014.
[ 4] Κατευθυντήρια οδηγία 9 της ΕΑΑΔΗΣΥ, Ευαγγελία Βλάχου, Σταυρούλα Κουρή,

https://diavgeia.gov.gr/doc/699%CE%A4%CE%9F%CE%9E%CE%A4%CE%
92-%CE%9C%CE%A16?inline=true
[ 5] Δ. Ράικος, Δίκαιο Δημοσίων Συμβάσεων, 2η έκδ., 2017.
[ 6] Απόφαση ΑΕΠΠ, 1078/2018
[ 7] Ζήσης Παπασταμάτης, «Εκτέλεση - Επίβλεψη Δημοσίων Έργων - Πρότυπος

Οδηγός με τον Νόμο 4412/2016 (Επικαιροποίηση 2019)» (Εκδόσεις Ζήτη)
[ 8] Κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2017/2365 της Επιτροπής, της 18ης

Δεκεμβρίου 2017, για την τροποποίηση της οδηγίας 2014/24/ΕΕ του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τα όρια εφαρμογής
για τις δημόσιες συμβάσεις,
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32017R2365
&from=DE
[ 9] Κατευθυντήρια οδηγία 4 της ΕΑΑΔΗΣΥ, Μ. Καλογρίδου, Χ. Ζαράρη,

https://diavgeia.gov.gr/doc/76%CE%A86%CE%9F%CE%9E%CE%A4%CE%
92-%CE%988%CE%A1?inline=true
[ 10] Κατευθυντήρια οδηγία 19 της ΕΑΑΔΗΣΥ, Εκδοση Β’, Ε. Μουτσοπούλου (για

Ενότητες 1-9), Μ. Παναγοηλιοπούλου (για Ενότητα 10),
https://diavgeia.gov.gr/doc/%CE%A9%CE%A9%CE%A5%CE%93%CE%9F
%CE%9E%CE%A4%CE%92-%CE%9873?inline=true.
263
[ 11] Γνωμοδότηση ΝΣΚ/202/2017.
[ 12] Οδηγός για Δήμους, ΜΟΔ για μελέτες, Ιούλιος 2019.
[ 13] Διπλωματική εργασία Λέσι Ορνέλα, ΠΑΔΑ, (πρώην ΤΕΙ Πειραιά), 2017
[ 14] Ράικος Δ., Βλάχου Ε., Σαββίδη Ε. 2018 (Δημόσιες Συμβάσεις, Κατ’ άρθρον
ερμηνεία του ν.4412/2016, Τόμος 1, Εκδόσεις Σάκκουλλα
[ 15] Έγγραφο καθοδήγησης για επαγγελματίες, Ευρωπαϊκή επιτροπή, Φεβρουάριος

2018,
https://ec.europa.eu/regional_policy/el/information/publications/guidelines/2018
/public-procurement-guidance-for-practitioners-2018
[ 16] ESPD workflow,

https://ec.europa.eu/docsroom/documents/18422/attachments/1/translations
[ 17] E-CERTIS,
https://ec.europa.eu/docsroom/documents/18423/attachments/1/translations
[ 18] Απόφαση Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ. 24/2017 Τριανταφύλλου, Β. και τις εκεί παραπομπές

στη νομολογία του ΔΕΕ)
[ 19] Έκθεση παρακολούθησης της εφαρμογής των κανόνων περί δημοσίων

συμβάσεων, ΕΑΑΔΗΣΥ, Ιούνιος 2018,
https://www.eaadhsy.gr/images/docs/20180717-PP_MONITORING_REPORT_
2017.pdf
[ 20] Ενημερωτικό Δελτίο Μάρτιος 2018, ΑΕΠΠ, (Απόφαση ΑΕΠΠ 42, 2018),
http://www.aepp-procurement.gr/images/newletters/aepp-newsletter_2.pdf
[ 21] ΕΑΑΔΗΣΥ, Απάντηση της αρχής επί επιστολών του ΣΑΤΕ σχετικά με όρους
διακηρύξεων δημοσίων έργων, 2018
https://www.eaadhsy.gr/images/docs/20180131-Epistoli_pros_SATE_protypa_e
rgvn.pdf
[ 22] Κατευθυντήρια οδηγία 22 της ΕΑΑΔΗΣΥ, Στέλλα Παρασκευά, Αλέξιος Τάττης,

https://diavgeia.gov.gr/doc/69%CE%A6%CE%91%CE%9F%CE%9E%CE%A
4%CE%92-%CE%A8%CE%A90?inline=true
264
[ 23] OECD - Έκθεση του ΟΟΣΑ- Αξιολογήσεις από ομότιμους του Δικαίου και των
πολιτικών ανταγωνισμού –Ελλάδα-2018,
https://www.oecd.org/daf/competition/GREECE-OECD-Reviews-of-Competiti
on-Law-and-Policy-2018-greekversion.pdf
[ 24] Απόφαση ΕΑ 642/2017, Επιτροπή Ανταγωνισμού

https://www.epant.gr/Pages/DecisionDetail?ID=1824
[ 25] Δελτίο Τύπου, IP/03/1415, Δημόσιες συμβάσεις: Η Επιτροπή λαμβάνει μέτρα

εναντίον της Ιρλανδίας, της Ιταλίας και της Γερμανίας, ενώ "κλείνει" διαδικασίες
επί παραβάσει κατά της Ελλάδας και του Λουξεμβούργου, Βρυξέλλες, 20
Οκτωβρίου 2003,
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/IP_03_1415
[ 26] Ιστοσελίδα Υπουργείου Ανάπτυξης και επενδύσεων(http://www.gge.gr)
[ 27] Κανόνες δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, Access to EU

law (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=LEGISSUM:l22009)
[ 28] 2012 Επικοινωνία «Μία στρατηγική για τις ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις»,
2012 Communication “A strategy for e-procurement”
http://ec.europa.eu/internal_market/publicprocurement/docs/eprocurement/strate
gy/COM_2012_en.pdf
[ 29]Δείκτες δημοσίων συμβάσεων στην ΕΕ,

http://ec.europa.eu/internal_market/publicprocurement/docs/modernising_rules/
public-procurement-indicators-2011_en.pdf.
[ 30] Επικοινωνία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Βουλή σχετικά με τη μετάβαση
προς ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις από αρχής μέχρι τέλους,
https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM%3A2013%3A0
453%3AFIN%3AEN%3APDF
[ 31] Τεχνική Οδηγία 2/2018 της ΕΑΑΔΗΣΥ, 10-8-2018

https://diavgeia.gov.gr/doc/7%CE%9D%CE%A10%CE%9F%CE%9E%CE%A
4%CE%92-%CE%9C%CE%A1%CE%A8?inline=true
[ 32] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, C(2018) 3051 /15-5-2018, Ανακοίνωση της Επιτροπής
265
Κατευθυντήριες γραμμές για τις δημόσιες συμβάσεις καινοτομίας
https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/3/2018/EL/C-2018-3051-F1-EL-M
AIN-PART-1.PDF
[ 33] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Έντυπο πρασίνων συμβάσεων, Νο 64, Σεπτέμβριος 2016,

Συγχρηματοδοτούμενο έργο από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη»
(CEF),
https://ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/news_alert/Issue64_Case_Study_128
_London.pdf
[ 34] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Δελτίο Τύπου, Δημόσιες συμβάσεις: Η Επιτροπή ενεργεί

για να εξασφαλίσει ότι έξι κράτη μέλη θα εφαρμόσουν τους κανόνες της ΕΕ, 18
Δεκεμβρίου 2003,
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/IP_03_1763
[ 35] ΕΑΑΔΗΣΥ, Πίνακας χρονικής αλληλουχίας καταχώρησης στο ΚΗΜΔΗΣ

σταδίων σύμβασης,
https://www.eaadhsy.gr/images/docs/20180808-PIN_2-allhloyxia_anarthsewn_t
wn_stadiwn_toy_ar8roy_38_n4412.pdf
[ 36] Ελεγκτικό συνέδριο, κλιμάκιο προληπτικού ελέγχου δαπανών,VII τμήμα πράξη,

33/2018.
https://www.airetos.gr/UsersFiles/Documents/C_SYNHMMENO_ERGA.pdf
[ 37] Διαδικασίες ΚΗΣΚ για μελέτες και έργα,

https://diadikasies.gr/%CE%91%CF%80%CE%B5%CF%85%CE%B8%CE%B
5%CE%AF%CE%B1%CF%82_%CE%91%CE%BD%CE%AC%CE%B8%CE
%B5%CF%83%CE%B7_%CE%88%CF%81%CE%B3%CE%BF%CF%85_(%
CE%91%CE%A0%CE%98)
[ 38] Κατευθυντήρια οδηγία 20 της ΕΑΑΔΗΣΥ, Λόγοι αποκλεισμού από τη

συμμετοχή στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων, Μ.
Παναγοηλιοπούλου,
https://diavgeia.gov.gr/doc/7%CE%9C%CE%A5%CE%A4%CE%9F%CE%9E
%CE%A4%CE%92-%CE%96%CE%93%CE%96?inline=true
[ 39] Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου της 20ης Μαρτίου 2013, υπόθεση T-415/10,
266
Nexans France
[ 40] Κατευθυντήρια οδηγία 13 της ΕΑΑΔΗΣΥ, Κριτήρια ποιοτικής επιλογής

δημοσίων συμβάσεων και έλεγχος καταλληλότητας: ειδικά η οικονομική και
χρηματοοικονομική επάρκεια και η τεχνική και επαγγελματική ικανότητα, Η.
Σχοινά, Μ. Καλογρίδου,
https://diavgeia.gov.gr/doc/%CE%A9%CE%92%CE%A57%CE%9F%CE%9E
%CE%A4%CE%92-%CE%A4%CE%9B7?inline=true
[ 41] Κατευθυντήρια οδηγία 23 της ΕΑΑΔΗΣΥ, «Ειδικά θέματα συμπλήρωσης του

Τυποποιημένου Εντύπου ΥπεύθυνηςΔήλωσης (ΤΕΥΔ) και του Ευρωπαϊκού
Ενιαίου Εγγράφου Σύμβασης (ΕΕΕΣ), Π.Μπαράκου, Φ.Τοπάλη, Γ.Κυρίτσης,
https://diavgeia.gov.gr/doc/%CE%A83%CE%97%CE%99%CE%9F%CE%9E
%CE%A4%CE%92-%CE%9A3%CE%95?inline=true
[ 42] Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 651/2014 της Επιτροπής της 17ης Ιουνίου 2014,
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I,
https://ec.europa.eu/growth/policies/sme/files/sme_definition/sme_user_
[ 43] Κατευθυντήρια οδηγία 14 της ΕΑΑΔΗΣΥ, Δυνατότητα δανεισμού ικανότητας

τρίτων κατά την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων, Ευαγγελία Βλάχου, Μ.
Μανδράκη,
https://diavgeia.gov.gr/doc/%CE%A8%CE%A4%CE%9C2%CE%9F%CE%9E
%CE%A4%CE%92-%CE%97%CE%9E4?inline=true
[ 44] Κατευθυντήρια οδηγία 11, Κριτήρια ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, Μ.

Παναγοηλιοπούλου, Μ Καλογρίδου,
https://diavgeia.gov.gr/doc/%CE%A9%CE%9B%CE%9D4%CE%9F%CE%9E
%CE%A4%CE%92-%CE%9C%CE%99%CE%A6?inline=true
[ 45] Απόφαση 452/2018 ΑΕΠΠ
[ 46] ΠΔ 38-2017 (Α’63) “Κανονισμός λειτουργίας της Αρχής Εξέτασης

προδικαστικών προσφυγών”
[ 47] ΠΔ 39-2017 (Α’64) “Κανονισμός εξέτασης προδικαστικών προσφυγών ενώπιον

της Αρχής Εξέτασης προδικαστικών προσφυγών”
267
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΩΝ
1. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:32014L0024
2. https://ec.europa.eu/growth/single-market/public-procurement_en
3. https://simap.ted.europa.eu/home
4. https://ted.europa.eu/TED/browse/browseByMap.do
5. https://europa.eu/youreurope/business/selling-in-eu/public-contracts/index_el.
htm
6. https://ec.europa.eu/regional_policy/en/information/publications/guidelines/20
18/public-procurement-guidance-for-practitioners-2018
7. https://ec.europa.eu/tools/ecertis/#/search
8. https://ec.europa.eu/internal_market/scoreboard/performance_by_governance_
tool/e-certis/index_en.htm
9. https://www.eaadhsy.gr/n4412/n4412asfek147.html
10. https://ppp.eaadhsy.gr/index.php/el/
11. https://audiovisual.ec.europa.eu/en/video/I-125339
12. http://www.promitheus.gov.gr/
268

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ - ΕΡΓΑ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ - ΕΡΓΑ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΥΠΟΕΡΓΟ: ΥΠΟΕΡΓΟ 3 «ΔΡΑΣΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΩΝ

της Πράξης «ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ 2014-2018»

κωδ. ΟΠΣ 5000245

ΑΝΑΘΕΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ

Κωδικός εκπαιδευτικού υλικού:

Κωδικός Πιστοποίησης προγράμματος: 570

ΑΝΑΘΕΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ

Γεωργία-Ελένη Ντίνου, ΜSc Operation Management

Μιλένα – Ελένη Κόντου, MSc Stuctures

Δρ. Εμμανουήλ Βαϊρακτάρης

Ζήσης Παπασταμάτης, MSc “Υπόγεια Έργα”

Δρ. Ζαχαρένια Ρωμαίου, Υπεύθυνη Σπουδών και Έρευνας ΙΝΕΠ/ΕΚΔΔΑ

Παρασκευή Λάππα, Νομικός, ΜSc LCT

ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ........................................................................................... 14

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ...................................................................................................................... 17

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ...................................................................................................................... 18

1.1. Επιδιώξεις και Στόχοι Εκπαιδευτικού Υλικού .................................................................... 20

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΝΕΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ

2.1. Εισαγωγή ............................................................................................................................. 24

2.1.2. Προσδοκώμενα αποτελέσματα ....................................................................................... 24

2.1.3. Λέξεις Κλειδιά ................................................................................................................ 24

2.1.4. Σύντομη περιγραφή της ενότητας που πρόκειται να αναλυθεί ....................................... 24

2.2. Στόχοι μεταρρύθμισης -ενσωμάτωση ευρωπαϊκών οδηγιών ............................................... 25

2.3. Παρουσίαση δομής και διάρθρωση του νόμου.................................................................... 28

2.3.2. Μέρος Β - κανόνες εκτέλεσης (άρθρα 129-220) ............................................................ 28

2.4. Προσδιορισμός πεδίου εφαρμογής (ορισμοί – αντικείμενο - είδη συμβάσεων - χρηματικά

2.4.2.1. Δημόσιες Συμβάσεις Υπηρεσιών Γενικής Φύσης (απλή εργασία): ...................... 34

2.4.2.2. Δημόσιες Συμβάσεις Έργων ................................................................................. 36

2.4.2.3. Δημόσιες Συμβάσεις Προμηθειών ........................................................................ 38

2.4.2.4. Δημόσιες Συμβάσεις για ειδικές περιπτώσεις ή Μικτές συμβάσεις: ..................... 39

2.4.3. Μέθοδοι υπολογισμού της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης ........................................ 40

2.4.4. Εξαιρούμενες συμβάσεις ................................................................................................ 42

2.4.4.2. Ειδικές κατηγορίες υπηρεσιών. ............................................................................. 42

2.5.2. Η αρχή της ίσης μεταχείρισης ή της απαγόρευσης των διακρίσεων............................... 44

2.5.3. Η αρχή της αντικειμενικότητας και της αμεροληψίας. ................................................... 45

2.5.4. Η αρχή της υποχρεωτικής αιτιολογίας των αποφάσεων. ................................................ 45

2.5.5. Η αρχή της ασφάλειας δικαίου. ...................................................................................... 45

2.5.6. Η αρχή της αναλογικότητας. .......................................................................................... 46

2.5.7. Η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης ή της ισοδυναμίας. ................................................ 46

2.5.7.1. Πρακτικά παραδείγματα αμοιβαίας αναγνώρισης: ............................................... 47

2.5.8. Η αρχή της τυπικότητας στους δημόσιους διαγωνισμούς. ............................................. 47

2.6. Οικονομικοί φορείς ............................................................................................................. 47

2.8.2. Μελέτη περίπτωσης CPV 1 ............................................................................................ 51

2.8.3. Μελέτη περίπτωσης CPV 2 ............................................................................................ 52

2.9. Δικαιούμενοι Συμμετοχής ................................................................................................... 52

3. ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΥΝΑΨΗΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ .................................... 55

3.1. Εισαγωγή ............................................................................................................................. 55

3.1.2. Προσδοκώμενα αποτελέσματα ....................................................................................... 55

3.1.3. Λέξεις Κλειδιά ................................................................................................................ 55

3.1.4. Σύντομη περιγραφή της ενότητας που πρόκειται να αναλυθεί ....................................... 55

3.2. Παρουσίαση ειδών διαδικασιών ανάθεσης, Είδη Διαδικασιών Ανάθεσης .......................... 56

3.2.2. Κλειστή διαδικασία ........................................................................................................ 58

3.2.3. Διαδικασία με διαπραγμάτευση ανταγωνιστικού χαρακτήρα......................................... 59

3.2.4. Ανταγωνιστικός διάλογος ............................................................................................... 59

3.2.4.1. Σύντομη Περιγραφή της διαδικασίας του ανταγωνιστικού διαλόγου ................... 60

3.2.5. Σύμπραξη καινοτομίας ................................................................................................... 63

3.2.5.1. Παράδειγμα: Η καινοτομία καθιστά τη δημόσια υπηρεσία λιγότερο δαπανηρή για

3.2.6. Προσφυγή στη διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση ............ 65

3.2.6.1. Μελέτη περίπτωσης έργου με προσφυγή στην διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς

3.2.7. Διαγωνισμός μελέτης ...................................................................................................... 67

3.2.7.1. Παραδείγματα αρχιτεκτονικών μελετών ιδεών ..................................................... 67

3.2.7.1.1. Ο διαγωνισμός «Μελέτης Ενοποίησης σημείων ενδιαφέροντος και ανάπλασης

3.2.7.1.4. Ο διαγωνισμός ιδεών για τη διαμόρφωση αποτεφρωτηρίου. ........................... 68

3.2.8. Άλλες τεχνικές υποβολής προσφορών ............................................................................ 68