Χημεία Γ΄ γυμνασίου 
 
 
Επαναληπτικό φύλλο εργασίας στην ενότητα οξέα-βάσεις
 
Διδάσκων:  
Δέσπω Σαββίδου Αβρααμίδου 

Οξέα – Βάσεις στην καθημερινή ζωή σελ.47-49

Πολλά προϊόντα που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή περιέχουν οξέα και
βάσεις.

1.Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί, όπως στο παράδειγμα.

Υλικά Περιέχει οξύ / βάση Όνομα oξέος / βάσης

Γιαούρτι οξύ γαλακτικό οξύ
καθαριστικό τζαμιών βάση
χυμός λεμονιού
αποφρακτικό σωλήνων
ξίδι
αναψυκτικό τύπου coℓa
ασπιρίνη
κρασί
Βαφές μαλλιων

2.Να συμπληρώσετε τα κενά:

Τα διαλύματα των οξέων έχουν ....................... γεύση επειδή σε αυτά περιέχεται

κάποιο ............................

Τα διαλύματα των βάσεων έχουν ............................αφή γιατί σε αυτά περιέχεται

κάποια .........................................

Επίδραση οξέων και βάσεων στο χρώμα των δεικτών σελ.50-54

Γενικά
Οι δείκτες είναι χημικές ουσίες οι οποίες στην παρουσία οξέων ή βάσεων αλλάζουν
χρώμα. Οι πιο συνηθισμένοι δείκτες είναι το Βάμμα ηλιοτροπίου, η Ηλιανθίνη, η
Φαινολοφθαλεΐνη και η Βρωμοθυμόλη.
1.Να συμπληρώσετε στον πίνακα που ακολουθεί, το χρώμα που παίρνει ο κάθε δείκτης
σε διάλυμα οξέος και σε διάλυμα βάσης.

Αρχικό χρώμα
δείκτη
Χρώμα
Περιεχόμενο Χρώμα Χρώμα Χρώμα
βάμματος
σωλήνα ηλιανθίνης φαινολοφθαλεΐνης βρομοθυμόλης
ηλιοτροπίου
Διάλυμα οξέος
Διάλυμα βάσης

Επίδραση οξέων στα μέταλλα σελ 55-60

Γενικά
-Τα διαλύματα των οξέων αντιδρούν με μέταλλα που είναι πιο δραστικά από το υδρογόνο
σύμφωνα με την αντίδραση:

μέταλλο + οξύ → Άλας + υδρογόνο

-Το υδρογόνο ανιχνεύεται από τον χαρακτηριστικό κρότο που ακούγεται όταν φέρουμε το
αέριο σε επαφή με τη φλόγα.
-Τα μέταλλα που είναι λιγότερο δραστικά από το υδρογόνο, όπως για παράδειγμα ο χαλκός,
δεν αντιδρούν με τα αραιά διαλύματα των οξέων

Ασκήσεις
1.Σε 4 δοκιμαστικούς σωλήνες προσθέτουμε μικρή ποσότητα αραιού διαλύματος
υδροχλωρικού οξέος. Στην συνέχεια προσθέτουμε στους σωλήνες μαγνήσιο,
ψευδάργυρο, σίδηρο και χαλκό.

Μg Zn Fe Cu
(α) Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τις παρατηρήσεις σας.

Μέταλλο με Παρατηρήσεις
διάλυμα HCℓ  
1ος δοκιμαστικός σωλήνας  
(Mg)
2ος δοκιμαστικός σωλήνας
(Zn)
3ος δοκιμαστικός σωλήνας
(Fe)
4ος δοκιμαστικός σωλήνας  
(Cu)

(β) Να κατατάξετε τα μέταλλα που μελετήσατε κατά σειρά αύξησης της δραστικότητας.
Στη σειρά δραστικότητας, να τοποθετήσετε και το υδρογόνο (αν και δεν είναι μέταλλο)
στην ορθή θέση.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Συμπέρασμα:
Ορισμένα μέταλλα όπως το ……………………………………………, ο …………………………………………………… και ο
…………………………………………………… αντιδρούν με αραιά διαλύματα οξέων. Κατά την αντίδραση αυτή
εκλύεται αέριο ……………………………………………………, το οποίο όταν πλησιάσουμε φλόγα, καίγεται
εκρηκτικά. Ο ……………………………………… δεν αντιδρά με τα αραιά διαλύματα των οξέων.

Γενικά:
Μέταλλο + Οξύ Άλας + Υδρογόνο

π.χ. Mg + HCℓ MgCℓ2 + H2 

(γ) Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω λεκτικές χημικές αντιδράσεις.

(i) Ψευδάργυρος + ………………………………………………………… χλωριούχος ψευδάργυρος + υδρογόνο 

(ii) ……………………………………… + υδροχλωρικό οξύ χλωριούχος σίδηρος (ΙΙ) +

……………………………………………

(iii) Μαγνήσιο +…………………………………………………………………………… βρωμιούχο μαγνήσιο + υδρογόνο 

(iv) …………………………………………………… + θειικό οξύ (αραιό) θειικό αργίλιο + υδρογόνο 

(iv) Μαγνήσιο + οξικό οξύ ……………………………………………………………………………………+ ……………………………………………

(δ) Να γράψετε τις πρώτες δύο (2) από τις πιο πάνω χημικές αντιδράσεις με χημικά
σύμβολα. Δίνονται τα σθένη: Zn = 2, Fe = 2, Cℓ = 1, Η = 1
(i) ………………………… + ………………………… ……………………………… + …………………………
 (ii) ………………………… + ………………………… ……………………………… + …………………………

4. Επίδραση οξέων στα ανθρακικά άλατα σελ.61-65

Γενικά

- Τα αραιά διαλύματα των οξέων αντιδρούν με ανθρακικά άλατα σύμφωνα με την

αντίδραση:

ανθρακικό άλας + οξύ → άλλο άλας + νερό + διοξείδιο του άνθρακα

-Το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται από την αντίδραση ανιχνεύεται από το
θόλωμα που παράγεται όταν διοχετεύσουμε το αέριο σε διαυγές ασβεστόνερο.

- Υλικά που περιέχουν ανθρακικά άλατα είναι η μαγειρική σόδα, η πέτρα που
σχηματίζεται στον βραστήρα, το μάρμαρο, η κιμωλία, το τσόφλι του αυγού ,τα
όστρακα.

Ασκήσεις:
1. Να μελετήσετε την παρακάτω πειραματική διάταξη.

(α) Να γράψετε τις παρατηρήσεις σας για:

Τον σωλήνα 1:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Τον σωλήνα 2: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Συμπέρασμα: Τα οξέα αντιδρούν με τα …………………………………………………… άλατα και παράγεται ένα

αέριο, το …………………………………………………… του …………………………………………………… , το οποίο έχει την ιδιότητα να
θολώνει το διαυγές ασβεστόνερο.
 Γενικά:
Ανθρακικό άλας + Οξύ Νέο άλας + Διοξείδιο του άνθρακα + Νερό

π.χ. CaCO3 + HCℓ CaCℓ2 + CO2  + H2O

(β) Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω λεκτικές χημικές αντιδράσεις.

ανθρακικό ……………………………………… βρωμιούχο ………………………………

(i) + + + νερό
κάλιο ……………………………………… κάλιο ………………………………

ανθρακικό οξικό ………………………………… ………………………………

(ii) + + + νερό
μαγνήσιο οξύ …………………………… ………………………………

…………………………… ……………………………………… θειικό Διοξείδιο του

(iii) + + + νερό
…………………………… ……………………………………… νάτριο άνθρακα 
…………………………… νιτρικό νιτρικό Διοξείδιο του
(iv) + + +
…………………………… οξύ ασβέστιο άνθρακα 

(δ) Να γράψετε την πρώτη χημική αντίδραση, (i), με χημικά σύμβολα.

Δίνονται τα σθένη: K = 1, CO32– = 2 O = 2, C = 4, Br = 1
(i) ………………………… + ………………………… ……………………………… + …………………………

Oξέα και Βάσεις κατά Arrhenius (βιβλίο σελ.66-70)

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ

Οξέα σύμφωνα με την θεωρία του Arrhenius είναι οι ενώσεις που όταν διαλυθούν στο
νερό δίνουν κατιόντα υδρογόνου (Η+).
 Τα οξέα περιέχονται σε πολλά προϊόντα της καθημερινής ζωής.
 Όξινος χαρακτήρας ονομάζεται το σύνολο των κοινών ιδιοτήτων των υδατικών
διαλυμάτων των οξέων και οφείλεται στην παρουσία των κατιόντων υδρογόνου (Η +) στα
διαλύματα τους.
 Τα υδατικά διαλύματα των οξέων έχουν τις ακόλουθες κοινές ιδιότητες:
o Έχουν χαρακτηριστική ξινή (όξινη) γεύση
o Μεταβάλλουν το χρώμα των δεικτών με παρόμοιο τρόπο.
o Αντιδρούν με πολλά μέταλλα και εκλύεται αέριο υδρογόνο
o Αντιδρούν με ανθρακικά άλατα και εκλύεται αέριο διοξείδιο του άνθρακα.

Βάσεις σύμφωνα με την θεωρία του Arrhenius είναι οι ενώσεις που όταν διαλυθούν στο
νερό δίνουν ανιόντα υδροξυλίου (ΟΗ-) .
 Οι βάσεις περιέχονται σε πολλά προϊόντα της καθημερινής ζωής.
 Βασικός χαρακτήρας ονομάζεται το σύνολο των κοινών ιδιοτήτων των υδατικών
διαλυμάτων των βάσεων και οφείλεται στην παρουσία των ανιόντα υδροξυλίου (ΟΗ -) στα
διαλύματα τους.
 Τα υδατικά διαλύματα των βάσεων έχουν τις ακόλουθες κοινές ιδιότητες:
o Έχουν καυστική γεύση
o Έχουν σαπωνοειδή αφή
o Μεταβάλλουν το χρώμα των δεικτών με παρόμοιο τρόπο.

Επαναληπτικές Ασκήσεις στα οξέα βάσεις κατά Arrhenius

1. Ποιες χημικές ενώσεις   ονομάζονται βάσεις, σύμφωνα με τη θεωρία του Arrhenius;
……………………………………………………………………….. 
…………………………………………………………………………………… 

2. Να γράψετε τρεις κοινές ιδιότητες των βάσεων. 

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………..................... 

3. Τι ονομάζεται βασικός χαρακτήρας;…………………………………………....
.......................................................................................................................... 

4.  Που οφείλονται οι κοινές ιδιότητες των βάσεων; 
……………………………………………………………………………………....... 

5. Ποιες χημικές ενώσεις   ονομάζονται οξέα, σύμφωνα με τη θεωρία 

του Arrhenius; 
……………………………………………………………………………………...... 
.........................................................................................................................

6.Να γράψετε τρεις κοινές ιδιότητες των οξέων. 

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………….............. 
……………………………………………………………………………………...... 
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….

7. Τι ονομάζεται όξινος χαρακτήρας;

..............................................................................................................................................
..........................................................................................................

Έννοια του pH ( βιβλίο σελ.71-75)

Ανακεφαλαίωση
 Η κλίμακα του pH έχει τιμές από 0 μέχρι 14.
o Το pH ενός διαλύματος μπορεί να μετρηθεί με τη χρήση πεχαμετρικού χαρτιού ή
ηλεκτρονικού πεχαμέτρου, για μεγαλύτερη ακρίβεια.
o Σε ένα ουδέτερο διάλυμα (pH =7) το πλήθος των κατιόντων Η + είναι ίσο με το πλήθος
των ανιόντων ΟΗ- .
 Η τιμή του pH ενός διαλύματος οξέος (όξινο διάλυμα) είναι μικρότερη από το 7.

Όσο πιο μικρή είναι η τιμή του pH τόσο πιο όξινο είναι το διάλυμα.
Σε ένα όξινο διάλυμα (pH < 7) το πλήθος των κατιόντων Η+ είναι μεγαλύτερο από το
πλήθος των ανιόντων ΟΗ- .
 Η τιμή του pH ενός διαλύματος βάσης (βασικό διάλυμα) είναι μεγαλύτερη από το 7.
Όσο πιο μεγάλη είναι η τιμή του pH τόσο πιο βασικό είναι το διάλυμα.
Σε ένα βασικό διάλυμα (pH > 7) το πλήθος των κατιόντων Η+ είναι μικρότερο από το
πλήθος των ανιόντων ΟΗ- .

Επαναληπτικές Ασκήσεις στο pH

1. Δίνονται τα πιο κάτω διαλύματα και οι αντίστοιχες τιμές pH .   

Καφές  pH= 5.5 

Χυμός λεμονιού  pH= 3 
Καθαριστικό τζαμιών  pH= 9 
Πυκνό θειικό οξύ   pH= 1 
Αποσταγμένο νερό  pH= 7 
Πυκνό υδροξείδιο του νατρίου  pH= 14 

Ποιο από τα διαλύματα αυτά  

(α) έχει την μεγαλύτερη οξύτητα (είναι το πιο όξινο);
............................................................................................................................ 
(β) έχει το μεγαλύτερο πλήθος σε κατιόντα υδρογόνου; 
............................................................................................................................
(γ) είναι ουδέτερο; 
............................................................................................................................

 (δ) έχει το μεγαλύτερο πλήθος σε ανιόντα υδροξυλίου; 

............................................................................................................................

 (ε) το pH του έχει μετρηθεί μόνο με πεχάμετρο;……………………….....
...........................................................................................................................
 
(ζ) Να κατατάξετε τα πιο πάνω διαλύματα κατά σειρά αύξησης της
οξύτητας. ...................................................................................................................