ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Επιμέλεια: Χριστίνα Λ. Φλώρου,

Ειδικός Επιστήμονας στον Συνήγορο του
Πολίτη

Αθήνα 2018
 Ελεγκτικό Συνέδριο
• Το Ελεγκτικό Συνέδριο συγκροτήθηκε αμέσως
μετά την απελευθέρωση της χώρας και την
ίδρυση του νεότερου Ελληνικού κράτους.
• Απόρροια της γενικότερης προσπάθειας
οργάνωσης της κρατικής υπόστασης της χώρας.
• Το Ελεγκτικό Συνέδριο ιδρύθηκε με το διάταγμα
της 27ης Σεπτεμβρίου/9ης Οκτωβρίου 1833
«Περί συστάσεως του Ελεγκτικού Συνεδρίου»,
ως Διοικητική Αρχή δικαστικά οργανωμένη.
• Πρότυπο το αντίστοιχο γαλλικό Cours de
Comptes.
 Ελεγκτικό Συνέδριο
• Tο πρώτο Ανώτατο Δικαστήριο που ιδρύθηκε στο
νεότερο Ελληνικό κράτος και αποτελεί τον αρχαιότερο
και μακροβιότερο θεσμό, καθώς λειτουργεί από το 1833
χωρίς διακοπή.
• Κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης πορείας του
Ελεγκτικού Συνεδρίου αυξήθηκαν οι αρμοδιότητες του
και το ιδρυτικό διάταγμα του 1833 υπέστη πολλές
τροποποιήσεις και συμπληρώσεις.
• Το Ελεγκτικό Συνέδριο κατάφερε να επιβιώσει κατά την
ψήφιση του Συντάγματος του 1844, αφού έγινε δεκτό
ότι αποτελούσε διοικητική αρχή και όχι διοικητικό
δικαστήριο.
 Ελεγκτικό Συνέδριο
• Σταθμός στην πορεία του Ελεγκτικού
Συνεδρίου υπήρξε ο νόμος ΑΥΟΖ' της 28ης
Μαΐου 1887, τον οποίο εισηγήθηκε στην
Βουλή ο Χαρίλαος Τρικούπης,
Πρωθυπουργός και Υπουργός
Οικονομικών.
• Eισήχθη στις αρμοδιότητες του Σώματος,
κατ' απομίμηση του Βελγικού συστήματος,
ο προληπτικός έλεγχος των δαπανών.
 Ελεγκτικό Συνέδριο
• Μέχρι πρόσφατα ίσχυε το Π.Δ. 774/1980
υπό τον τίτλο «Οργανισμός Ελεγκτικού
Συνεδρίου» και το Π.Δ. 1225/1981 «περί
εκτελέσεως των περί Ελεγκτικού
Συνεδρίου διατάξεων».
• Aπό το έτος 2013 οι ανωτέρω διατάξεις
αντικαταστάθηκαν με τον νόμο
4129/2013, με τον οποίο κυρώθηκε ο
Κώδικας Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο.
 Αρμοδιότητες του Ελεγκτικού
Συνεδρίου
• Άρθρο 98 του Συντάγματος
• α) Ο έλεγχος των δαπανών του Κράτους, καθώς και των
οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλων νομικών προσώπων,
που υπάγονται με ειδική διάταξη νόμου στο καθεστώς αυτό.
• β) Ο έλεγχος συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας στις οποίες
αντισυμβαλλόμενος είναι το Δημόσιο ή άλλο νομικό πρόσωπο που
εξομοιώνεται με το Δημόσιο από την άποψη αυτή, όπως νόμος
ορίζει.
• γ) Ο έλεγχος των λογαριασμών των δημοσίων υπολόγων και των
οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλων νομικών προσώπων,
που υπάγονται στον προβλεπόμενο από το εδάφιο α΄ έλεγχο.
• δ) Η γνωμοδότηση για τα νομοσχέδια που αφορούν συντάξεις ή
αναγνώριση υπηρεσίας για την παροχή δικαιώματος σύνταξης
σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 73, καθώς και για κάθε
άλλο θέμα που ορίζει ο νόμος.
 Αρμοδιότητες του Ελεγκτικού
Συνεδρίου
ε) Η σύνταξη και η υποβολή έκθεσης προς τη Βουλή για
τον απολογισμό και τον ισολογισμό του Κράτους κατά το
άρθρο 79 παράγραφος 7.
• στ) Η εκδίκαση διαφορών σχετικά με την απονομή
συντάξεων, καθώς και με τον έλεγχο των λογαριασμών
του εδαφίου γ΄.
• ζ) Η εκδίκαση υποθέσεων που αναφέρονται στην ευθύνη
των πολιτικών ή στρατιωτικών δημόσιων υπαλλήλων,
καθώς και των υπαλλήλων των οργανισμών τοπικής
αυτοδιοίκησης και των άλλων νομικών προσώπων
δημοσίου δικαίου για κάθε ζημία που από δόλο ή αμέλεια
προκλήθηκε στο Κράτος, τους οργανισμούς τοπικής
αυτοδιοίκησης ή σε άλλα νομικά πρόσωπα δημοσίου
δικαίου.
 Αρμοδιότητες του
Ελεγκτικού Συνεδρίου
• Κατά το άρθρο 98 παρ. 2 εδαφ. β΄ Σ, στις περιπτώσεις
α΄έως και δ΄ δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου
93 παρ. 2 και 3 Σ, οι σχετικές με την οργάνωση και τη
δικαιοδοσία των δικαστηρίων, που προβλέπουν την αρχή
της δημοσιότητας των συνεδριάσεων των δικαστηρίων,
την αρχή της ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολόγησης
των δικαστικών αποφάσεων και την αρχής της
υποχρεωτικής δημοσίευσης της γνώμης της μειοψηφίας
κατά τη λήψη των δικαστικών αποφάσεων.
• Πρακτικά 16ης Γεν. Συν. ΕλΣυνΟλ 19.9.2012, οι εν λόγω
αρμοδιότητες διακρίνονται σε ελεγκτικές (περ. α΄, β΄,
γ΄), γνωμοδοτικές (περ. δ΄ και ε΄) και δικαιοδοτικές
(περ. στ’ και ζ΄).
 Διάκριση αρμοδιοτήτων
• Αιτιολογική έκθεση του νόμου 4129/2013: οι
αρμοδιότητες του Ελεγκτικού Συνεδρίου διακρίνονται σε
ελεγκτικές (περ. α΄-ιγ΄), δικαιοδοτικές και οιονεί
δικαιοδοτικές (περ. ιδ΄-κστ΄ και λ΄), γνωμοδοτικές (περ.
κζ΄και κη’) και λοιπές αρμοδιότητες που δεν εμπίπτουν
στις προηγούμενες κατηγορίες.
• Η ελεγκτική αρμοδιότητα του Ελεγκτικού Συνεδρίου
κατοχυρώνεται από το άρθρο 98 του Συντάγματος. Δεν
είναι δυνατό να καταργηθεί από τον κοινό νομοθέτη.
Ειδικότερα, οι ελεγκτικές αρμοδιότητες του Ελεγκτικού
Συνεδρίου διακρίνονται στον έλεγχο δαπανών, στον
έλεγχο συμβάσεων του δημοσίου μεγάλης αξίας και στον
έλεγχο των λογαριασμών των δημοσίων υπολόγων των
λογαριασμών των ΟΤΑ ή άλλων ν.π.δ.δ.
 Διάκριση αρμοδιοτήτων
• Ο έλεγχος λογαριασμών του δημοσίου είναι κατασταλτικός
εφόσον ο λογαριασμός συντάσσεται μετά την
πραγματοποίηση της δαπάνης.
• Ο έλεγχος των δαπανών είναι κατανάγκην προληπτικός.
• Γνωμοδοτικές αρμοδιότητες του Ελεγκτικού Συνεδρίου: έχει
αποφανθεί ότι οι γνωμοδοτήσεις του δεν έχουν δεσμευτικό
χαρακτήρα όταν στη συνέχεια το ίδιο αυτό όργανο
αποφαίνεται επί του ίδιου ζητήματος κατά την άσκηση της
δικαιοδοτικής του αρμοδιότητας.
• Δεν υπάρχουν ιδιαίτεροι κανόνες για τη διατύπωση από το
Ελεγκτικό Συνέδριο της γνώμης του.
• Εφιστά την προσοχή του νομοθέτη για το ενδεχόμενο
αντισυνταγματικότητας της υπό ψήφιση διάταξης.
 Φύση του Ελεγκτικού
Συνεδρίου
• Στην ελληνική θεωρία του δημοσίου δικαίου,
όσον αφορά στη νομική φύση του Ελεγκτικού
Συνεδρίου, έχουν διατυπωθεί δύο διαφορετικές
απόψεις.
• Η πρώτη άποψη δέχεται ότι το Ελεγκτικό
Συνέδριο έχει μικτό-διφυή χαρακτήρα, με την
έννοια ότι έχει διπλή αρμοδιότητα, διοικητικής
και δικαστικής φύσης και αποτελεί συγχρόνως
ανώτατη διοικητική και ανώτατη δικαστική αρχή.
 Φύση του Ελεγκτικού
Συνεδρίου
• Η δεύτερη άποψη, ως προς τη νομική φύση του
Ελεγκτικού Συνεδρίου, δέχεται ότι αυτό έχει
αμιγώς δικαστικό χαρακτήρα και, συγκεκριμένα,
ότι αποτελεί Ανώτατο Τακτικό Δημοσιονομικό
Δικαστήριο, το οποίο υπάρχει και λειτουργεί
παράλληλα με τα άλλα δύο ανώτατα δικαστήρια
της χώρας μας, δηλαδή το Συμβούλιο της
Επικρατείας και τον Άρειο Πάγο.
• Πρόκειται για μία άποψη, η οποία υιοθετείται
πλέον σχεδόν παγίως και από τη νομολογία των
ελληνικών δικαστηρίων, έχοντας επικρατήσει με
σαφές προβάδισμα.
 Έλεγχος των δημοσίων
δαπανών
Προβλέπονται δύο είδη ελέγχου των δημοσίων
δαπανών.
• Ο προληπτικός έλεγχος που ενεργείται πριν την
διενέργεια της δαπάνης και ο κατασταλτικός που
ενεργείται μετά τη διενέργεια της δαπάνης.
• Πρωταρχικός ρόλος στη διενέργεια του ελέγχου
εκτέλεσης των δημοσίων δαπανών έχει ανατεθεί
στο Ελεγκτικό Συνέδριο.
 Έλεγχος των δημοσίων
δαπανών
• Ο προληπτικός έλεγχος των δημοσίων δαπανών ενεργείται από
τους επιτρόπους του Ελεγκτικού Συνεδρίου, οι οποίοι
σύμφωνα με τη διάταξη της παρ. 25 του άρθρου 3 του ν.
2479/1997, έχουν αντικαταστήσει τους παρέδρους και τους
επιτρόπους που προβλέπονταν από τον Οργανισμό ΕΣ.
• Οι επίτροποι του Ελεγκτικού Συνεδρίου εδρεύουν στα
καταστήματα των υπουργείων και στις υπηρεσίες των λοιπών
διατακτών.
• Ο προληπτικός έλεγχος των δαπανών που διενεργείται από το
Ελεγκτικό Συνέδριο χαρακτηρίζεται ως «περιορισμένος
εξωτερικός προληπτικός έλεγχος», καθώς ασκείται μόνο στο
στάδιο της πληρωμής της δαπάνης και εξειδικεύεται με τη
θεώρηση ή όχι των χρηματικών ενταλμάτων πληρωμής.
 Έλεγχος των δημοσίων
δαπανών
Προβλέπονται δύο είδη ελέγχου των δημοσίων
δαπανών.
• Ο προληπτικός έλεγχος που ενεργείται πριν την
διενέργεια της δαπάνης και ο κατασταλτικός που
ενεργείται μετά τη διενέργεια της δαπάνης.
• Πρωταρχικός ρόλος στη διενέργεια του ελέγχου
εκτέλεσης των δημοσίων δαπανών έχει ανατεθεί
στο Ελεγκτικό Συνέδριο.
 Έλεγχος των δημοσίων
δαπανών
Προβλέπονται δύο είδη ελέγχου των δημοσίων
δαπανών.
• Ο προληπτικός έλεγχος που ενεργείται πριν την
διενέργεια της δαπάνης και ο κατασταλτικός που
ενεργείται μετά τη διενέργεια της δαπάνης.
• Πρωταρχικός ρόλος στη διενέργεια του ελέγχου
εκτέλεσης των δημοσίων δαπανών έχει ανατεθεί
στο Ελεγκτικό Συνέδριο.
 ΕΚΔΟΣΗ ΧΕΠ
Το Χρηματικό Ένταλμα Πληρωμής (ΧΕΠ) είναι η
διοικητική πράξη, με την οποία εντέλλεται το
αρμόδιο ταμείο, για την πληρωμή ορισμένης
δαπάνης, που έχει εκκαθαριστεί νόμιμα.
Απαραίτητα στοιχεία ΧΕΠ:
Ι) Ο αύξων αριθμός (Α/Α) του ΧΕΠ και η αντίστοιχη Σειρά
ΙΙ) Το Κεφάλαιο και το Άρθρο του Προϋπολογισμού σε βάρος της οποίας εντέλλεται η δαπάνη (ΚΑΕ)
ΙΙΙ) Τον λογαριασμό (έσοδο) από τον οποίο θα πληρωθεί η δαπάνη
IV) Το υπόχρεο για την πληρωμή ταμείο
V) Το ονοματεπώνυμο του δικαιούχου (ή επωνυμία της επιχείρησης) και ο Α.Φ.Μ.
VI) Την αιτία της πληρωμής
VII) Το πληρωτέο ποσό (αριθμητικώς και ολογράφως)
VIII) Τον αριθμό και το είδος των συνημμένων παραστατικών - δικαιολογητικών
IX) Οι διενεργηθείσες κρατήσεις (προς απόδοση)
X) Η υπογραφή των αρμοδίων οργάνων και η σφραγίδα του Φορέα που εκδίδει το ΧΕΠ
Διοικητικός και δικαστικός έλεγχος των
δημόσιων δαπανών

• Ο προληπτικός έλεγχος των δημοσίων

δαπανών ενεργείται από τους επιτρόπους
του Ελεγκτικού Συνεδρίου, οι οποίοι
σύμφωνα με τη διάταξη της παρ. 25 του
άρθρου 3 του ν. 2479/1997, έχουν
αντικαταστήσει τους παρέδρους και τους
επιτρόπους που προβλέπονταν από τον
Οργανισμό του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Οι
εν λόγω επίτροποι του Ελεγκτικού
Συνεδρίου εδρεύουν στα καταστήματα
Προληπτικός έλεγχος των δημοσίων
δαπανών
Τυπικός έλεγχος
Ουσιαστικός έλεγχος