ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Επιμέλεια: Χριστίνα Λ. Φλώρου,

Ειδικός Επιστήμονας στον Συνήγορο του
Πολίτη

Αθήνα 2018
 Κατασταλτικός έλεγχος
• Ο κατασταλτικός έλεγχος των δημοσίων
δαπανών συνίσταται στον έλεγχο των
λογαριασμών των δημοσίων υπολόγων.
 Κατασταλτικός έλεγχος
• Έλεγχος της διαχείρισης των δημοσίων
υπολόγων: έλεγχος της διαχείρισης του
δημοσίου χρήματος ή υλικού, με βάση
τους δημοσιονομικούς νόμους και τους
κανόνες της χρηστής διαχείρισης.
• Καταλογισμός των ευθυνών και
αποκατάσταση της ζημίας που τυχόν
προκλήθηκε στο δημόσιο από υπαιτιότητα
του υπολόγου.
 Διακρίσεις του κατασταλτικού
ελέγχου
• Με κριτήριο το είδος των οργάνων από τα
οποία ενεργείται, αλλά και τη φύση των
πράξεων αυτού διακρίνεται στα εξής τρία
είδη: α) στον διοικητικό, που ασκείται
κατά κανόνα από μονομελή ή πολυμελή
διοικητικά όργανα και κατ’ εξαίρεση από
όργανα του Ελεγκτικού Συνεδρίου,
 Διακρίσεις του κατασταλτικού
ελέγχου
• β) στον δικαστικό που ασκείται από το
Ελεγκτικό Συνέδριο και γ) στον
κοινοβουλευτικό που ασκείται από το
Κοινοβούλιο ιδίως κατά την ψήφιση του
απολογισμού του κράτους.
 Διοικητικός έλεγχος των
δημοσίων δαπανών
Ο διοικητικός έλεγχος της διαχείρισης των
δημοσίων υπολόγων αποτελεί έκτακτο
καθημερινό έλεγχο που ασκείται κάθε
φορά που τον υπαγορεύουν οι
υπηρεσιακές ανάγκες.
Διοικητικός κατασταλτικός
έλεγχος
Ο διοικητικός κατασταλτικός έλεγχος
προβλέπεται από τις διατάξεις του
δημοσίου λογιστικού (ν. 2362/1995 και
ήδη ν. 4270/2014) και από τις διατάξεις
του Κ.Ε.Σ.
 Διοικητικός κατασταλτικός
έλεγχος
• Τα διοικητικά όργανα που ασκούν τον έλεγχο:
• Οι προϊστάμενοι των Δ.Ο.Υ. και των Ειδικών
Ταμείων, που ενεργούν τον έλεγχο στους
υφιστάμενους υπολόγους και ειδικούς ταμίες για
την καθημερινή εξακρίβωση του χρηματικού
υπολοίπου της διαχείρισής τους.
• Άρθρο 88 του ν. 4270/14: «Οι Προϊστάμενοι των
Δ.Ο.Υ. και των Ειδικών Ταμιών, εξακριβώνουν
καθημερινά το χρηματικό υπόλοιπο των
υπολόγων και συντάσσουν σχετική πράξη».
 Διοικητικός κατασταλτικός
έλεγχος
• Τα όργανα του Ελεγκτικού Συνεδρίου, όταν ενεργούν
ως διοικητικά όργανα:
• Κατά τον έλεγχο των λογαριασμών των δημοσίων
υπολόγων ζητούν πληροφορίες ή ενεργούν επιτόπια
έρευνα (άρθρο 38 παρ. 3 του Κ.Ε.Σ).
• Το Ελεγκτικό Συνέδριο προβαίνει στην εξακρίβωση του
υπολοίπου του υλικού που υπάρχει στις αποθήκες
(άρθρο 49 παρ. 2 Κ.Ε.Σ.)
• Το Ελεγκτικό Συνέδριο στο πλαίσιο της επιτήρησης των
δημοσίων υπολόγων ενεργεί επιθεώρηση με δικούς του
υπαλλήλους ή την προκαλεί μέσω των Οικονομικών
Επιθεωρητών (άρθρο 61 παρ. 1 Κ.Ε.Σ.).
 Διοικητικός κατασταλτικός
έλεγχος
• Άρθρο 150 του ν. 4270/2014
• Οι δημόσιοι υπόλογοι υπάγονται στον έλεγχο και
την εποπτεία:
• Α) Του Υπουργείου Οικονομικών, Β) Του οικείου
διατάκτη που μπορεί να είναι Υπουργός, Γενικός
Γραμματέας της Περιφέρειας κ.λ.π. και Γ) του
Ελεγκτικού Συνεδρίου. Κατά τον έλεγχο και
εποπτεία των υπολόγων των περιπτώσεων α΄
και β΄ εφαρμόζονται οι διατάξεις περί Οικ.
Επιθεώρησης του Υπ. Οικ.
 Δικαστικός κατασταλτικός
έλεγχος

• Ο κατασταλτικός δικαστικός έλεγχος των

δημοσίων δαπανών αποτελεί τον
βασικότερο και αποτελεσματικότερο
έλεγχο των δημοσίων υπολόγων.
• Κατοχυρώνεται από τη διάταξη του
άρθρου 98 παρ. 1 περ. γ΄ του
Συντάγματος και παράλληλα προβλέπεται
από τα άρθρα 38-67 του Κ.Ε.Σ.
 Δικαστικός κατασταλτικός
έλεγχος

• Ο έλεγχος ενεργείται από το ΕλΣυν και αφορά

τους λογαριασμούς τόσο των υπολόγων του
δημοσίου όσο και τους λογαριασμούς των
υπολόγων των Ο.Τ.Α. και των άλλων ν.π.δ.δ.
• Επεκτείνεται και στους λογαριασμούς κάθε
δημόσιας υπηρεσίας που δεν είναι οργανωμένη
σε ν.π.δ.δ., αλλά λειτουργεί εκτός του κρατικού
προϋπολογισμού είτε με δική της διοίκηση είτε
ως ειδικός λογαριασμός.
 Δικαστικός κατασταλτικός
έλεγχος

• Σε κατασταλτικό έλεγχο υπόκειται και κάθε

φορέας που έλαβε χρηματοδότηση ή
επιχορήγηση από τον κρατικό
προϋπολογισμό.
 Όργανα και διαδικασίες
ελέγχου

• Με τις νέες διατάξεις του ν. 4129/2013 (άρθρο

38), ο κατασταλτικός έλεγχος που ασκούσαν
προηγουμένως τα Κλιμάκια στους λογαριασμούς
των δημοσίων υπολόγων, μεταβιβάζεται στους
Επιτρόπους.
• Κατά των πράξεων που εκδίδονται από τους
ανωτέρω Επιτρόπους ασκούνται όλα τα ένδικα
μέσα που προβλέπονται από τον Κ.Ε.Σ.
 Αντικείμενο του ελέγχου

• Ο κατασταλτικός έλεγχος διεξάγεται καταρχήν

ως ετήσιος τακτικός και δειγματοληπτικός.
• Αν από τον δειγματοληπτικό έλεγχο προκύψουν
λόγοι που επιβάλλουν την γενίκευση του
κατασταλτικού ελέγχου αυτός μετατρέπεται σε
γενικό και διενεργείται μετά το τέλος κάθε
οικονομικής χρήσης.
 Αντικείμενο του ελέγχου

• Επίσης, ο κατασταλτικός έλεγχος διεξάγεται ως

έκτακτος και ειδικότερα ως γενικός ή ειδικός ή
θεματικός.
• Ο εν λόγω έλεγχος συνίσταται σε έλεγχο
νομιμότητας και κανονικότητας της δημόσιας
διαχείρισης.
 Νομική φύση του ελέγχου

• Ο έλεγχος των λογαριασμών των δημοσίων

υπολόγων δεν επεκτείνεται και στον τομέα
σκοπιμότητας της δαπάνης.
• Ο πραγματοποιούμενος έλεγχος από το ΕλΣυν
αναφέρεται στο αριθμητικό και στο καθαρώς
διαχειριστικό μέρος της δαπάνης, στη νόμιμη
εξόφληση των τίτλων πληρωμής καθώς και στη
νόμιμη απόδοση στους δικαιούχους των
κρατήσεων που έγιναν υπέρ τρίτων.
 Είδη του ελέγχου

• Ο κατασταλτικός έλεγχος των δημοσίων δαπανών κατά

κύριο λόγο διεξάγεται ως τακτικός, δηλαδή σε τακτά
χρονικά διαστήματα. Κατ’ εξαίρεση όμως μπορεί να
διεξάγεται ως έκτακτος, δηλαδή όταν το επιβάλλουν οι
περιστάσεις.
• Α) Τακτικός είναι ο έλεγχος που διεξάγεται στους
μηνιαίους και ετήσιους λογαριασμούς των δημοσίων
υπολόγων που υποβάλλονται σε τακτές προθεσμίες στις
Υπηρεσίες Επιτρόπων του Ελεγκτικού Συνεδρίου, μαζί με
τα σχετικά λογιστικά στοιχεία.
 Είδη του ελέγχου

• Ο Επίτροπος αποφασίζει με πράξη του

λαμβάνοντας κάθε αναγκαία πληροφορία ή
στοιχείο, σχετικά με την ορθότητα των
λογαριασμών των δημοσίων υπολόγων, οπότε
είτε δέχεται την ορθότητα των λογαριασμών και
απαλλάσσει τον υπόλογο από κάθε ευθύνη για
τη διαχείρισή του είτε διαπιστώνει έλλειμμα το
οποίο καταλογίζει σε βάρος του υπαίτιου
υπολόγου.
 Είδη του ελέγχου

• Για την πραγματοποίηση του ελέγχου οι ταμιακοί

υπόλογοι υποβάλλουν προς το ΕλΣυν μηνιαίους
λογαριασμούς διαχείρισης, για κάθε μήνα μέχρι
την 20η ημέρα του επόμενου μήνα.
• Ο εν λόγω μηνιαίος έλεγχος συμπληρώνεται στη
συνέχεια με τον ετήσιο έλεγχο των
λογαριασμών, μετά τον οποίο το ΕλΣυν
αποφαίνεται για το σύνολο της διαχείρισης του
δημοσίου υπολόγου.
 Έκτακτος έλεγχος

• Έκτακτος είναι ο έλεγχος που διεξάγεται από το Τμήμα

του Ελεγκτικού Συνεδρίου στις περιπτώσεις που αυτό
αποφαίνεται επί των εφέσεων κατά των πράξεων των
διοικητικών οργάνων (συνήθως οικονομικών
επιθεωρητών ή και διατακτών), με τις οποίες
καταλογίζονται ελλείμματα σε βάρος των δημοσίων
υπολόγων στο πλαίσιο της διεξαγωγής του διοικητικού
ελέγχου της δημόσιας διαχείρισης.
• Οι πράξεις καταλογισμού των ελλειμμάτων είναι δυνατό
να προσβληθούν από τα πρόσωπα κατά των οποίων
εκδίδονται, ενώπιον των Τμημάτων του Ελεγκτικού
Συνεδρίου.
 Έκτακτος έλεγχος

• Κατ’ εξαίρεση, όταν οι περιστάσεις το

επιβάλλουν μπορεί να διεξαχθεί έκτακτος
και ειδικός έλεγχος.
• Έκτακτος έλεγχος μπορεί να γίνει σε
περίπτωση που διαπιστώνεται έλλειμμα ή
άλλες διαχειριστικές ανωμαλίες που
μπορούν να προκαλέσουν την υπόνοια
καταχρήσεων ή που παρεμποδίζουν τον
έλεγχο των πράξεων του υπολόγου.
 Έλλειμμα δημοσίου υπολόγου

• Έλλειμμα δημοσίου υπολόγου είναι

οποιαδήποτε έλλειψη χρημάτων, αξιών και
υλικού που διαπιστώνεται με τη νόμιμη
διαδικασία στη διαχείρισή του, καθώς και
οποιαδήποτε άλλη κατάσταση διαχειρίσεως
που θεωρείται έλλειμμα από το νόμο.
 Έλλειμμα δημοσίου υπολόγου

• Ως ειδικές περιπτώσεις ελλείμματος θεωρούνται

και κάθε πληρωμή που α) Δεν ανάγεται στην
αρμοδιότητα του υπολόγου, β) Έγινε χωρίς τα
προβλεπόμενα από τις ισχύουσες διατάξεις
δικαιολογητικά, γ) Αφορά δαπάνες για τις οποίες
δεν έχουν τηρηθεί οι νόμιμες διαδικασίες εκ
μέρους του υπολόγου, δ) Έχει προκύψει
αχρεωστήτως για το δημόσιο από υπαιτιότητα
του υπολόγου, ε) Είναι άσχετη με τον σκοπό της
διαχειρίσεως.
 Έλλειμμα δημοσίου υπολόγου

• Το Ελεγκτικό Συνέδριο σε μια αρχική του απόφαση προσδιόρισε

κατά τρόπο ευρύ την έννοια του διαχειριστικού ελλείμματος.
• Όπως αποφάνθηκε διαχειριστικό έλλειμμα χρημάτων συνιστά όχι
μόνο η επί το έλαττον αδικαιολόγητη διαφορά, που διαπιστώνεται
μεταξύ της ποσότητας των χρημάτων που έπρεπε να υπάρχει σε μια
συγκεκριμένη χρονική στιγμή, σύμφωνα με τα δεδομένα που
εξάγονται από τους τηρούμενους λογαριασμούς και βάσει των
νόμιμων διαχειριστικών σχεδίων και εκείνης που υπάρχει στα χέρια
του υπολόγου, αλλά και όταν η απόκτηση υλικών αγαθών από το
δημόσιο ή ν.π.δ.δ. ή οι παρεχόμενες προς αυτά υπηρεσίες ή
εργασίες, προς εκπλήρωση των σκοπών τους, υπολείπονται κατά
την αξία ή της ποσότητα των διετεθειμένων χρημάτων, δηλαδή των
χρημάτων που δαπανήθηκε για τους ανωτέρω σκοπούς.
 Έλλειμμα δημοσίου υπολόγου

• Με νεώτερη νομολογία του το Ελεγκτικό Συνέδριο έκρινε

ότι στη δημοσιολογιστική έννοια του ελλείμματος
περιλαμβάνεται και κάθε πληρωμή μη στηριζόμενη σε
νόμιμο τίτλο που ως τέτοιος θεωρείται και εκδιδόμενος
βάσει πλαστών παραστατικών εγγράφων, ενώ έλλειμμα
δημιουργείται και από τη διάθεση ποσών χωρίς την
ύπαρξη των αντίστοιχων δικαιολογητικών καθώς και από
την εξόφληση δαπάνης δίχως να εκδοθεί ένταλμα
πληρωμής ή χωρίς να θεωρηθεί τούτο από τον επίτροπο
του Ελεγκτικού Συνεδρίου είτε επειδή δεν
προσκομίστηκε για θεώρηση είτε επειδή επιστράφηκε
αθεώρητο.
 Διαδικασία καταλογισμού

• Η διαδικασία για τον καταλογισμό του ελλείμματος των

δημοσίων υπολόγων προβλέπεται από τις διατάξεις του
δημοσίου λογιστικού όσο και από τις διατάξεις του Κ.Ε.Σ.
Σύμφωνα με τις διατάξεις του δημοσίου λογιστικού
(άρθρο 56 παρ. 2 του ν. 2362/1995 και ήδη άρθρο 152
ν. 4270/2014), ο υπόλογος του δημοσίου οφείλει μέσα
σε 48 ώρες να αναπληρώσει οποιοδήποτε έλλειμμα για
το οποίο είναι υπεύθυνος, διαφορετικά αυτός
απομακρύνεται αμέσως από τη διαχείριση και
καταλογίζεται με το ποσό του ελλείμματος που
βεβαιώνεται, χωρίς αναβολή, ως δημόσιο έσοδο και
εισπράττεται σύμφωνα με τις διατάξεις του Κ.Ε.Δ.Ε.
 Διαδικασία καταλογισμού

• Σύμφωνα με τη νομολογία του Ελεγκτικού

Συνεδρίου, σε περίπτωση διαπιστώσεως
ελλείμματος, τόσο ο υπόλογος όσο και οι
συνυπεύθυνοι με αυτόν έχουν υποχρέωση
να αναπληρώσουν το έλλειμμα μέσα σε
προθεσμία 48 ωρών μετά από πρόσκληση
του αρμόδιου επιθεωρητή.
 Διαδικασία καταλογισμού

• Για να υπάρχει ευθύνη του υπολόγου για το

έλλειμμα, θα πρέπει να διαπιστώνεται ουσιώδης
σύνδεσμος μεταξύ της συμπεριφοράς του
υπολόγου και του διαπιστούμενου ελλείμματος.
• Ο καταλογισμός του ελλείμματος σε βάρος του
υπολόγου γίνεται όταν διαπιστώνεται ότι με τις
πράξεις ή τις παραλείψεις του έχει συμβάλει στην
πρόκληση του διαχειριστικού ελλείμματος.
 Διαδικασία καταλογισμού

• Για τον καταλογισμό του ελλείμματος δεν αρκεί

μόνο η διαπίστωση αυτού και η ύπαρξη της
ιδιότητας του υπολόγου.
• Για τη στοιχειοθέτηση της έννοιας του
ελλείμματος απαιτείται καταρχήν να υπάρχει
δόλος ή βαρεία αμέλεια στο πρόσωπο του
υπολόγου, ωστόσο αρκεί η έλλειψη χρημάτων να
προέλθει και από ελαφρά αμέλεια. Η ευθύνη του
υπολόγου τεκμαίρεται για το έλλειμμα που
διαπιστώθηκε και προκειμένου αυτός να
απαλλαγεί αυτής πρέπει να αποδείξει ότι δεν τον
βαρύνει κανένα είδος υπαιτιότητας.