Temat C1.

Wprowadzenie do programowania
i rozwiązywania problemów
z wykorzystaniem komputera

Cele edukacyjne
• Podawanie przykładów sytuacji problemowych.
• Posługiwanie się algorytmami w rozwiązywaniu zadań szkolnych i problemów życia codziennego.
• Rozumienie zależności między problemem, algorytmem a programem komputerowym.
• Określanie specyfikacji zadania (problemu).
• Rozumienie, na czym polega programowanie.
Proponowany czas realizacji – 2 godz.

Wskazówki metodyczne
• Temat C1 traktujemy jako wprowadzenie do algorytmiki i programowania, zwłaszcza dla uczniów,
którzy będą kontynuować naukę w klasach realizujących informatykę w zakresie rozszerzonym.
• Wiedza uczniów wyniesiona ze szkoły podstawowej dotycząca algorytmiki i programowania jest
na różnym poziomie, dlatego w tym temacie systematyzujemy podstawowe pojęcia: algorytm,
program, komputerowy, język programowania, specyfikacja zadania.
• W pierwszym punkcie tematu omawiamy przykłady sytuacji problemowych i wyjaśniamy,
posługując się schematem, związek między problemem, algorytmem i programem komputero-
wym (rys. 1.).
• Treści nauczania, przykłady i ćwiczenia występujące w tematach modułu C będą podporządko-
wane etapom rozwiązywania problemu, które są podane na str. 103 podręcznika. W temacie C1
na przykładzie problemu sprzedawcy komputerów pokazujemy kolejno realizację tych etapów –
od podania przykładu sytuacji problemowej (przykład 1.) poprzez sformułowanie zadania i okre-
ślenie jego specyfikacji (przykład 4.) do rozwiązania zadania i wyboru narzędzi komputerowych
(przykład 5.) oraz testowania rozwiązania (ćwiczenie 4.). Przy okazji rozwijamy nie tylko myśle-
nie algorytmiczne, ale również myślenie komputacyjne, które określa umiejętności stosowania
metod wywodzących się z informatyki do rozwiązywania problemów z różnych dziedzin i życia
codziennego.
• Zgodnie z podstawą programową dla zakresu podstawowego, uczeń nie musi pisać list kroków
i budować schematów blokowych, dlatego ograniczyliśmy się do formułowania specyfikacji
zadania i na jej podstawie uczeń będzie tworzył program. Uczeń będzie tworzył listy kroków
i schematy blokowe podczas zajęć z informatyki na poziomie rozszerzonym, zgodnie z podstawą
programową dla tego etapu: „I + II. Zakres rozszerzony. Uczeń spełnia wymagania określone dla
zakresu podstawowego, a ponadto: zapisuje za pomocą listy kroków, schematu blokowego lub
pseudokodu”.

1
Grażyna Koba
Teraz bajty. Informatyka dla szkół ponadpodstawowych. Zakres podstawowy. Klasa I
Scenariusze lekcji
Temat C1. Wprowadzenie do programowania i rozwiązywania problemów z wykorzystaniem komputera
• Aby ułatwić uczniom pisanie specyfikacji zadania, należy odwołać się do przykładów zadań
z fizyki czy matematyki, w których uczniowie również określają dane i wyniki. W podręczniku
podajemy również kilka różnych przykładów, na bazie których uczeń uczy się określania specy-
fikacji wybranych problemów (zadań).
• W temacie C1 wyjaśniamy, na czym polega programowanie, systematyzujemy pojęcia związane
z programowaniem (m.in. implementacja, kompilacja, interpretacja) oraz podajemy klasyfikację
oprogramowania za względu na poziom wykonywania programu.
• Ważne jest wyjaśnienie uczniom, że program występuje w dwóch postaciach: kodu źródłowego
i wynikowego. Należy na kolejnych lekcjach wracać np. do pojęcia kodu źródłowego programu
w  omencie otwierania okna edytora kodu źródłowego wybranego środowiska programistycz-
nego i tworzenia tego kodu.
• W przykładzie 6. odwołujemy się do wiedzy uczniów ze szkoły podstawowej i pokazujemy, jak
przedstawić algorytm w języku programowania. Uczniowie analizują rozwiązanie tego samego
zadania (obliczania sumy dwóch liczb) w czterech środowiskach programistycznych. Zadanie
celowo jest bardzo proste, aby uczniowie skupili uwagę na sposobie zapisu algorytmu w języku
programowania. Należy zwrócić uwagę, że w każdym zapisie występują te same części pro-
gramu: wyświetlenie napisów i wprowadzanie danych z klawiatury, wykonanie obliczeń oraz
wyświetlenie napisów i wyprowadzenie wyników. Należy zwrócić uwagę, że ważna jest kolej-
ność zapisu instrukcji w programie.

Błędy i problemy uczniów

• Sprawia im trudność pojęcie specyfikacja zadania. Nie zawsze wiążą je z wypisaniem danych
i oczekiwanych wyników. Nie przywiązują wagi do precyzyjnego zapisu specyfikacji zadania.
• Mają problemy z zadaniami, w których występują obliczenia procentowe.
• Czasem mylą wprowadzanie danych z wyprowadzaniem wyników.

Wskazówki do niektórych ćwiczeń, pytań i zadań

Uwaga: Pliki z rozwiązaniami znajdują się na stronie wydawnictwa Migra dostępne poprzez wyszu-
kiwarkę https://www.migra.pl/wyszukiwarka w folderze Rozwiązania do tematu C1.

Ćwiczenie 1. (str. 102) – odp.: algorytm Euklidesa.

Ćwiczenie 2. (str. 104)
Punkt 1:
Dane: liczby rzeczywiste dodatnie t – czas i v - prędkość.
Wynik: wartość drogi s.
Punkt 2.:
Dane: n liczb rzeczywistych różnych od zera.
Wynik: suma liczb ujemnych suma1 i suma liczb dodatnich suma2.
Punkt 3.:
Dane: tekst o długości n znaków.
Wynik: liczba znaków różnych od spacji znaki.
Ćwiczenie 3. (str. 105) – plik TC1_c3_Kalkulacja ceny komputera_R.

2
Grażyna Koba
Teraz bajty. Informatyka dla szkół ponadpodstawowych. Zakres podstawowy. Klasa I
Scenariusze lekcji
Temat C1. Wprowadzenie do programowania i rozwiązywania problemów z wykorzystaniem komputera
Ćwiczenie 6. (str. 108)
Punkt 1.:
Elementy reprezentujące poszczególne polecenia w programach Baltie i Scratch mają różny
wygląd. Mimo różnego wyglądu reprezentują te same polecenia, co widoczne jest w opisach
na rysunkach 2. i 3. Przedmiot z klawiaturą w środowisku Baltie w języku Scratch odpo-
wiada elementowi ustaw x na odpowiedź.
Punkt 2.:
W programach na rysunkach 4. i 5. widać, że języki C++ i Python mają różną składnię
(m.in. inną postać instrukcji), np. każda instrukcja w języku C++ kończy się średnikiem.
Instrukcja przypisania suma = a + b w obydwu językach różni się właśnie średnikiem.
W każdym rozwiązaniu występują jednak te same części programu, co widoczne jest w opi-
sach na rysunkach 4. i 5.
Punkt 3.: pliki TC1_c6_Suma_R.bpr, TC1_c6_Suma_R.sb3.
Zadanie 1. (str. 110)
Punkt a.
Dane: trzy dowolne liczby rzeczywiste a, b i c.
Wynik: średnia arytmetyczna liczb a, b i c: srednia.
Punkt b.
Dane: dowolna litera polskiego alfabetu litera.
Wynik: jeżeli litera jest samogłoską, komunikat samogłoska, w przeciwnym wypadku –
komunikat spółgłoska.
Punkt c.
Dane: n liczb rzeczywistych dodatnich określających wzrost n uczniów.
Wynik: uporządkowany malejąco zbiór n liczb.
Punkt d.
Dane: n liczb rzeczywistych dodatnich określających wzrost n uczniów.
Wynik: liczby: największa określająca liczbę największą i najmniejsza określająca liczbę
najmniejszą.
Zadanie 2. (str. 110) – w arkuszu kalkulacyjnym można rozwiązać zadania 1a do 1d, jednak wyko-
nanie ich za pomocą odpowiedniego programu jest rozwiązaniem bardziej uniwersalnym, pozwalają-
cym na łatwiejsze wprowadzanie danych i szybsze znalezienie wyników.
plik TC1_z2_1a_Średnia_R.
Zadanie 3. (str. 110) – pliki TC1_z3_1a_Średnia_R.bpr, TC1_z3_1a_Średnia_R.sb3.

Dodatkowe pomoce dydaktyczne

E-book dla nauczyciela dostępny na stronie internetowej nauczyciel.migra.pl (po zalogowaniu).

Przykładowe scenariusze
Lekcja 16. Sytuacje problemowe i określanie specyfikacji zadania
Lekcja 17. Języki programowania i programowanie

3
Grażyna Koba
Teraz bajty. Informatyka dla szkół ponadpodstawowych. Zakres podstawowy. Klasa I
Scenariusze lekcji
Temat C1. Wprowadzenie do programowania i rozwiązywania problemów z wykorzystaniem komputera
Lekcja 16. (temat C1)
Sytuacje problemowe i określanie specyfikacji zadania

Podstawa programowa
I. Rozumienie, analizowanie i rozwiązywanie problemów.
Zakres podstawowy. Uczeń:
1) planuje kolejne kroki rozwiązywania problemu, z uwzględnieniem podstawowych etapów myślenia komputacyjnego
(określenie problemu, definicja modeli i pojęć, znalezienie rozwiązania, zaprogramowanie i testowanie rozwiązania).
4) porównuje działanie różnych algorytmów dla wybranego problemu, analizuje algorytmy na podstawie ich gotowych
implementacji;
5) sprawdza poprawność działania algorytmów dla przykładowych danych.

Wiedza i umiejętności
podstawowe
Uczeń:
podaje przykłady sytuacji
problemowych;
wyjaśnia pojęcie algorytmu
oraz zależności między
problemem, algorytmem
i programem;
omawia etapy rozwiązywa-
nia problemu (zadania);
określa specyfikację zada-
nia (dane do zadania oraz
wyniki);
projektuje rozwiązanie
i rozwiązuje je w arkuszu
kalkulacyjnym;
określa, kiedy algorytm jest
poprawny;
testuje rozwiązania
rozszerzające
Uczeń:
opisuje przykładową sytu-
ację problemową;
potrafi samodzielnie napi-
sać specyfikację określo-
nego zadania;
potrafi samodzielnie
przeanalizować projekt
rozwiązania zadania, roz-
wiązać je i zaprezentować
rozwiązanie
Treści, pytania, Uwagi o realizacji,
ćwiczenia i zadania formy pracy na lekcji,
z podręcznika dodatkowe pomoce
temat C1 z podręcznika wprowadzenie, pokaz
(str. 100-106); z wykorzystaniem projek-
ćwiczenia 2-5; tora; praca z podręczni-
kiem; ćwiczenia
zadanie domowe
ćwiczenie 1.;
pytania 1-3;
zadanie 1.;
dla zainteresowanych
zadanie 4.

Przebieg lekcji:
1. Nauczyciel podaje temat i cel lekcji. Warto ocenić stan wiedzy uczniów z zakresu algorytmiki.
Wybrani uczniowie odpowiadają na pytania z sekcji Warto powtórzyć (str. 100).
2. Nauczyciel wyjaśnia zależności pomiędzy problemem, algorytmem a programem komputero-
wym. Uczniowie śledzą rysunek 1. w podręczniku.
3. Nauczyciel podaje przykłady sytuacji problemowych i wspólnie z uczniami analizuje przy-
kłady 1. i 2.
4. Wybrany uczeń czyta na głos etapy rozwiązywania problemów (str. 103). Nauczyciel krótko je
komentuje.
5. Nauczyciel, podając przykłady, wyjaśnia, w jaki sposób określa się specyfikację zadania
(problemu).
6. Uczniowie zapoznają się z przykładowymi specyfikacjami zadań (przykład 3.) i wykonują ćwi-
czenie 2. – każdy uczeń po jednym punkcie. Wybrani uczniowie odczytują na głos rozwiązania.

4
Grażyna Koba
Teraz bajty. Informatyka dla szkół ponadpodstawowych. Zakres podstawowy. Klasa I
Scenariusze lekcji
Temat C1. Wprowadzenie do programowania i rozwiązywania problemów z wykorzystaniem komputera
7. Nauczyciel wspólnie z uczniami analizuje przykłady 4. i 5. Uczniowie, korzystając z nich, wyko-
nują ćwiczenia 3. i 4. Nauczyciel sprawdza na bieżąco rozwiązania i pomaga uczniom nieradzą-
cym sobie.
8. Wybrany uczeń, korzystając z projektora, prezentuje rozwiązanie ćwiczenia 5.
9. Na zakończenie nauczyciel, wspólnie z uczniami podsumowuje lekcję. Uczniowie wymieniają,
czego nauczyli się podczas wykonywania ćwiczeń.

Ocena
Należy ocenić uczniów za odpowiedzi ustne, bieżącą pracę na lekcji oraz rzetelne wykonanie ćwiczeń.

Zadanie domowe
Przeczytanie treści tematu C1 (str. 100-106), przygotowanie ustnej odpowiedzi na pytania 1-3, roz-
wiązanie ćwiczenia 1. i zadania 1.
Uczniom zainteresowanym można polecić rozwiązanie zadania 4.

5
Grażyna Koba
Teraz bajty. Informatyka dla szkół ponadpodstawowych. Zakres podstawowy. Klasa I
Scenariusze lekcji
Temat C1. Wprowadzenie do programowania i rozwiązywania problemów z wykorzystaniem komputera
Lekcja 17. (temat C1)
Języki programowania i programowanie

Podstawa programowa
I. Rozumienie, analizowanie i rozwiązywanie problemów.
Zakres podstawowy. Uczeń:
1) planuje kolejne kroki rozwiązywania problemu, z uwzględnieniem podstawowych etapów myślenia komputacyjnego
(określenie problemu, definicja modeli i pojęć, znalezienie rozwiązania, zaprogramowanie i testowanie rozwiązania).
4) porównuje działanie różnych algorytmów dla wybranego problemu, analizuje algorytmy na podstawie ich gotowych
implementacji;
5) sprawdza poprawność działania algorytmów dla przykładowych danych.

Wiedza i umiejętności
Treści, pytania, Uwagi o realizacji,
podstawowe rozszerzające ćwiczenia i zadania formy pracy na lekcji,
z podręcznika dodatkowe pomoce
Uczeń: Uczeń:
wie, na czym polega analizuje i porównuje temat C1 z podręcznika wprowadzenie, pokaz
programowanie; gotowe, proste programy (str. 106-110); z wykorzystaniem projek-
klasyfikuje języki pro- zapisane w języku C++ ćwiczenie 6; tora; praca z podręczni-
gramowania ze względu i języku Python; kiem; ćwiczenia
zadanie 3.
na poziom wykonania odróżnia kompilację od
zadanie domowe
programu; interpretacji;
pytania 4-8;
wyjaśnia, na czym polega wyszukuje w Internecie
prezentacja algorytmu genezę słowa algorytm zadanie 2.;
w postaci programu. dla zainteresowanych
zna pojęcia program źró- zadanie 5.
dłowy, program wynikowy,
implementacja, kompilacja,
interpretacja, translacja;
porównuje gotowe, pro-
ste programy zapisane
w różnych językach pro-
gramowania (wizualnych
i tekstowych)

Przebieg lekcji:
1. Nauczyciel podaje temat i cel lekcji oraz sprawdza zadanie domowe. Wybrany uczeń prezentuje
rozwiązanie jednego z zadań na tablicy.
2. Nauczyciel systematyzuje treści dotyczące języków programowania i wyjaśnia, na czym polega
programowanie. Sprawdza również wiedzę uczniów wyniesioną ze szkoły podstawowej, zadając
im pytania 4. i 5. z sekcji Warto powtórzyć (str. 100).
3. Nauczyciel wyświetla na ekranie strony 108 i 109, korzystając z e-booka. Uczniowie analizują
przykład 6. Wybrany uczeń omawia punkt 1. ćwiczenia 6., a drugi uczeń punkt 2. Wszyscy wyko-
nują punkt 3. z ćwiczenia 6. Nauczyciel sprawdza wykonanie programów.
4. Uczniowie, którzy wykonali wcześniej punkt 3. ćwiczenia 6., i uczniowie zainteresowani wyko-
nują zadanie 2.
5. Podsumowując zajęcia, uczniowie odpowiadają na pytania nauczyciela dotyczące programowa-
nia. Uczeń, który przygotował rozwiązanie zadania 2., omawia je, korzystając z projektora.

6
Grażyna Koba
Teraz bajty. Informatyka dla szkół ponadpodstawowych. Zakres podstawowy. Klasa I
Scenariusze lekcji
Temat C1. Wprowadzenie do programowania i rozwiązywania problemów z wykorzystaniem komputera
Ocena
Należy ocenić uczniów za odpowiedzi ustne, bieżącą pracę na lekcji oraz rzetelne wykonanie ćwiczeń.

Zadanie domowe
Przeczytanie treści tematu C1 (str. 106-110), przygotowanie ustnej odpowiedzi na pytania 4-8 i pyta-
nia Warto powtórzyć z tematu C2 (str. 111) oraz rozwiązanie zadania 2.
Uczniom zainteresowanym można polecić dodatkowo zadanie 5. i zapoznanie się z treścią sek-
cji Przeczytaj, jeśli chcesz wiedzieć więcej. Mogą dodatkowo poszukać więcej informacji na temat
języka FORTRAN.

7
Grażyna Koba
Teraz bajty. Informatyka dla szkół ponadpodstawowych. Zakres podstawowy. Klasa I
Scenariusze lekcji
Temat C1. Wprowadzenie do programowania i rozwiązywania problemów z wykorzystaniem komputera