Rozdział 1.

Arkusz kalkulacyjny i bazy danych

Temat 1. Jak pobierać dane do arkusza kalkulacyjnego
3 godziny lekcyjne

Cele ogólne
Uczeń:
 przygotowuje opracowania rozwiązań problemów, posługując się wybranymi
aplikacjami (II.3),
 gromadzi dane pochodzące z różnych źródeł w tabeli arkusza kalkulacyjnego (II.3c),
 korzysta z różnorodnych funkcji arkusza w zależności od rodzaju danych (II.3c),
 wyszukuje w sieci potrzebne informacje i zasoby, ocenia ich przydatność oraz
wykorzystuje w rozwiązywanych problemach (II.4).

Cele szczegółowe
Zapamiętanie
Uczeń:
 definiuje podstawowe funkcje,
 wymienia typy danych w arkuszu,
 opisuje etapy importowania danych do arkusza,
 definiuje typy adresów komórek.
Zrozumienie
Uczeń:
 wyjaśnia, dlaczego warto stosować narzędzia wymiany danych,
 tłumaczy zależność poprawności obliczeń od prawidłowego doboru typów danych,
 wyjaśnia różnice w adresowaniu bezwzględnym, względnym i mieszanym.
Zastosowanie
Uczeń:
 formatuje komórki w zależności od zawartości,
 modyfikuje dane na etapie importowania do arkusza,
 wykorzystuje funkcje arkusza w zależności od rodzaju danych,
 importuje dane do arkusza, wykorzystując odpowiednie narzędzia.
Tworzenie
Uczeń:
 rozwiązuje problemy, tworząc tabele zawierające dane różnego typu oraz stosując
adresowanie komórek i funkcje,
 dobiera wykresy do prezentowanych danych.

Autor: Marta Wysocka © Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. • www.nowaera.pl

Środki dydaktyczne:
 komputer z dostępem do internetu,
 projektor multimedialny lub tablica multimedialna,
 arkusz kalkulacyjny,
 pliki dla ucznia dostępne na stronie informatyka.edu.pl:
1. wzrost.xlsx (ćw. 3, s. 17)
2. F1_GP_Abu_Zabi_2018.csv (ćw. 6, s. 20)
3. zaproszeni_autorzy.csv (ćw. 8, s. 25)
4. zabiegi_pielegnacyjne.csv (ćw. 9, s. 28)
5. pracownicy.xlsx (zad. 10, s. 29)
 tutoriale dostępne na stronie dlanauczyciela.pl:
1. Funkcje w arkuszu kalkulacyjnym (na przykładzie funkcji SUMA i ŚREDNIA)
2. Funkcja logiczna JEŻELI
3. Typy adresów
4. Sposoby kopiowania danych i formuł
5. Importowanie danych z pliku tekstowego
6. Importowanie danych ze źródeł internetowych
7. Edytor Power Query
 zasób multimedialny dostępny na stronie dlanauczyciela.pl:
Arkusz kalkulacyjny i bazy danych

Metody pracy:
 ćwiczenia, zadania (MC),
 demonstracja, pokaz (MDP),
 praca z wykorzystaniem programów komputerowych i internetu (MEL),
 praca z podręcznikiem (MPP),
 burza mózgów (MBM).

Wiedza uprzednia ucznia

Uczeń:
 korzysta z arkusza kalkulacyjnego w trakcie rozwiązywania zadań związanych
z prostymi obliczeniami: wprowadza dane do arkusza, formatuje komórki, definiuje
proste formuły i dobiera wykresy do danych i celów obliczeń (informatyka, klasy
IV–VI),
 umieszcza dane w tabeli arkusza kalkulacyjnego, posługuje się podstawowymi
funkcjami, stosuje adresowanie względne, bezwzględne i mieszane, przedstawia dane
w postaci różnego typu wykresów, porządkuje i filtruje dane (informatyka, klasy
VII–VIII).

Autor: Marta Wysocka © Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. • www.nowaera.pl

Wskazówki do prowadzenia lekcji
Wskazówki ogólne
1. Temat proponujemy podzielić w następujący sposób:
Lekcja 1: zagadnienia 1.1–1.4
Lekcja 2: zagadnienia 1.5–1.6
Lekcja 3: zagadnienie 1.7
2. Godziny przeznaczone na temat mają przygotować ucznia do sprawnego korzystania
z funkcji w arkuszu kalkulacyjnym, a także do importowania i przetwarzania danych.
3. Pierwszą lekcję warto rozpocząć od przypomnienia informacji ze szkoły podstawowej,
wyjaśniając, czym są arkusz kalkulacyjny, komórka, adresy komórek, formuła
(omówiono to w zagadnieniach 1.1 i 1.2). Warto również skorzystać z animacji
Podstawy pracy w arkuszu kalkulacyjnym (zasób multimedialny Arkusz kalkulacyjny
i bazy danych).
4. Podczas omawiania narzędzi potrzebnych do wykonania danego ćwiczenia można
wykorzystać film instruktażowy Funkcje w arkuszu kalkulacyjnym (na przykładzie
funkcji SUMA i ŚREDNIA) ilustrujący ich działanie.
5. Warto wspólnie z uczniami wykonać w arkuszu proste ćwiczenie, które pokaże
praktyczne zastosowanie formuł, np. obliczyć, ile dni żyją, a następnie przeliczyć to
na lata. Podczas takiego ćwiczenia warto zwrócić uwagę na poprawne wprowadzanie
danych (zapis daty), prawidłowe rozwiązanie problemu, a także zastosowanie w
formule odpowiednich adresów komórek.
6. Warto poprosić uczniów o zamianę ich daty urodzenia na inną, a tym samym pokazać,
dlaczego w formułach używamy adresów komórek, a nie konkretnych danych.
7. Dobrym pomysłem jest samodzielne wykonanie przez uczniów ćwiczenia, w którym
do rozwiązania jest problem z życia codziennego, np. utworzenie tabeli do obliczenia
promocyjnych cen interesujących ich artykułów – sprzętu elektronicznego lub
odzieży. Dane do obliczeń uczniowie mogą znaleźć w wybranym sklepie
internetowym. Podczas takiego ćwiczenia warto przypomnieć, jak budujemy tabele,
jak prawidłowo wprowadzamy dane, jak adresujemy komórki itd. W tym ćwiczeniu
wykorzystamy również podstawowe funkcje arkusza – SUMA, MIN, MAX,
ŚREDNIA.
8. W dalszej części zajęć uczniowie mogą wykonać ćwiczenie 3 ze s. 17. Tutaj również
wykorzystają wspomniane wcześniej funkcje.
9. Następnym zagadnieniem jest import danych do arkusza. Warto dokładnie
przećwiczyć z uczniami proces importu danych zarówno z plików tekstowych (ćw. 6,
s. 20), jak i z innych źródeł (ćw. 7, s. 23).
10. Ćwiczenie 7 pozwoli samodzielnie przećwiczyć importowanie i przetwarzanie
danych.

Autor: Marta Wysocka © Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. • www.nowaera.pl

 11. Podczas omawiania tematu warto podkreślać praktyczne zastosowania poznanych
narzędzi oraz ważną rolę arkusza kalkulacyjnego w życiu zawodowym. Aktualnie jest
to narzędzie, którego znajomości często wymagają pracodawcy.
12. Jako podsumowanie zajęć można przygotować krótki quiz w aplikacji Kahoot
(10 pytań). Taka zabawa aktywizuje uczniów, a nauczyciel może wstawić oceny
osobom, które zdobędą najwięcej punktów.

Wskazówki dla klas mniej zaawansowanych

1. Najczęściej występujące problemy to niechęć uczniów do arkusza kalkulacyjnego,
wynikająca z braku wiadomości i umiejętności. Dlatego warto poświęcić czas na
przypomnienie podstaw – korzystanie z funkcji, adresowanie komórek, kopiowanie
formuł.
2. Pliki do ćwiczeń i zadań uczniowie mogą pobrać z serwisu informatyka.edu.pl.
3. Ważne jest pokazanie uczniom, że dzięki arkuszowi można rozwiązywać problemy,
które dotyczą bezpośrednio ich życia – zaplanować listę zakupów, własny budżet,
szkolną wycieczkę lub wydatki na wakacje.
4. Typowe błędy i trudności w realizacji tematu:
 uczniowie często nie zwracają uwagi na poprawne wprowadzanie danych,
 uczniowie nie potrafią kopiować formuł, a także nie znają adresowania
bezwzględnego i mieszanego komórek,
 funkcja importowania danych z innych źródeł jest zupełnie nowym zagadnieniem
i stanowi potencjalne trudności przy wykonywaniu ćwiczeń i zadań (uczniowie
częściej kopiują tabele bezpośrednio do arkusza),
 funkcja odświeżania zaimportowanych danych oraz dodatek Power Query (wersja
Excel od 2016) to również nowe zagadnienia i uczniowie mogą mieć problemy
z obsługą wybranych narzędzi,
 uczniowie nie przykładają zbytniej wagi do poprawnego sformatowania wykresu –
brak nazw serii danych, brak wartości, brak tytułu wykresu itp.
 uczniowie zapominają o systematycznym zapisywaniu efektów swojej pracy, co
może skutkować utratą danych.

Wskazówki dla klas bardziej zaawansowanych

1. Można zrezygnować z części ćwiczeń (ćw. 2, s. 15 oraz ćw. 5, s. 20) i wykorzystać
zadania o większym stopniu trudności (zad. 6–10).
2. Dobrym pomysłem jest podział klasy na zespoły dwuosobowe, którym przedstawi się
problem do rozwiązania. Można zlecić pracę nad jednym dokumentem, jeśli
uczniowie korzystają z narzędzia do pracy w chmurze (arkusz kalkulacyjny Google)
lub arkusza Excel w Office365. Jeśli nie ma takiej możliwości, pracują wspólnie w
jednym arkuszu. Podczas tego ćwiczenia warto odnieść się do danych z internetu

Autor: Marta Wysocka © Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. • www.nowaera.pl

 (np. kursy walut, ceny biletów lotniczych). Na koniec zajęć każda grupa przedstawia
swój arkusz i omawia zastosowane funkcje.

Przykładowe rozwiązania oraz komentarze do ćwiczeń i zadań

(ćw. 1, s. 11) Uczniowie mogą zsumować liczby dwiema metodami i wskazać, która wg nich
jest szybsza.
(ćw. 2, s. 15) Rozwiązanie w pliku T1_CW2.
(ćw. 3, s. 17) Podczas obliczania średniego wzrostu warto zwrócić uwagę na zaokrąglanie
liczb. Rozwiązanie w pliku T1_CW3.
(ćw. 4, s. 17) Rozwiązanie w pliku T1_CW4.
(ćw. 5, s. 18) Wyszukując potrzebne informacje w internecie, uczniowie powinni
weryfikować wiarygodność pozyskiwanych informacji. Rozwiązanie w pliku T1_CW5.
(ćw. 6, s. 20) Rozwiązanie w pliku T1_CW6.
(ćw. 7, s. 23) Rozwiązanie w pliku T1_CW7.
(ćw. 8, s. 25) Rozwiązanie w pliku T1_CW8.
(ćw. 9, s. 26) Rozwiązanie w pliku T1_CW9.
(zad. 1) Listę podstawowych funkcji, wraz z opisem ich działania, uczniowie znajdą w
dodatku na s. 246. Rozwiązanie w pliku T1_ZAD1.
(zad. 2) Dane można pobrać z encyklopedii internetowej Wikipedia. Rozwiązanie w pliku
T1_ZAD2.
(zad. 3) Warto przypomnieć uczniom, aby zwrócili uwagę na to, żeby typy danych były
poprawne. Rozwiązanie w pliku T1_ZAD3.
(zad. 4) Kolejne liczby całkowite można szybko wprowadzić do arkusza za pomocą
automatycznego wypełniania. W tym celu wystarczy wpisać dwie pierwsze liczby, zaznaczyć
zawierające je komórki, a następnie wypełnić kolejne komórki, przeciągając uchwyt
wypełniania (omówiony na s. 15).
(zad. 5) Do zobrazowania procentowego udziału gazów występujących w powietrzu najlepiej
jest wykorzystać wykres kołowy. Rozwiązanie w pliku T1_ZAD5.
(zad. 6) Uczniowie mogą zapoznać się z serwisem dane.gov.pl i sprawdzić, jakie jeszcze dane
można z niego pobierać. Rozwiązanie w pliku T1_ZAD6.
(zad. 7) Jeśli chcemy przedstawić, jak liczba ludności Polski zmieniała się w czasie, najlepiej
będzie skorzystać z wykresu liniowego. Można również przedstawić te dane na wykresie
kolumnowym. Rozwiązanie w liku T1_ZAD7.
(zad. 8) Uczniowie podczas rozwiązywania tego zadania mogą korzystać z różnych funkcji.
Warto potem porównać sposoby rozwiązań. Rozwiązanie w pliku T1_ZAD8.

Autor: Marta Wysocka © Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. • www.nowaera.pl

(zad. 9) Warto zwrócić uwagę uczniów, że wykres powinien być jeden, ale mieć dwie serie
danych. Uczniowie mogą dowolnie sformatować elementy wykresu. Rozwiązanie w pliku
T1_ZAD9.
(zad. 10) O działaniu funkcji SZUKAJ.TEKST uczniowie mogą dowiedzieć się z pomocy
dostępnej w programie. Rozwiązanie w pliku T1_ZAD10.

Autor: Marta Wysocka © Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. • www.nowaera.pl