اوبه رسونی انجینری

‫ليکوال‪:‬‬
‫ايس‪ ،‬سي‪ ،‬رنګواال‬
‫ژباړن‪:‬‬
‫انجينر محمد فريد عاطف‬
‫د کتاب ټول حقوق د خپرندويي ټولني سره خوندي دي‪.‬‬
‫‪ ::‬د اوبو رسولو انجينري‬ ‫د کتاب نوم‬
‫‪ ::‬ايس‪ ،‬سي‪ ،‬رنګواال‬ ‫ليکوال‬
‫‪ ::‬انجينر محمد فريد عاطف ‪٨٨٠٨٠٧٠٠٧٠ -‬‬ ‫ژباړن‬
‫د ژباړن برېښناليک ‪farid_bracafg@yahoo.com ::‬‬
‫‪ ::‬مومند خپرندويه ټولنه‪/‬ننګرهار‬ ‫خپرندوى‬
‫‪momand.books@gmail.com‬‬
‫‪ ::‬رحمن اهلل بهير‪٨٨٠٠٨٠٨٨٠٠‬‬ ‫کمپوز او ډېزاين‬
‫‪( ٠٨٨٨ ::‬يو زر)‬ ‫د چاپ شمېر‬
‫‪ ٠٨٠۱ ::‬لمريز کال‬ ‫د چاپ کال‬
‫‪ ::‬مختار احمد احسان ‪ -‬د لراوبر ويبپاڼي برېښنايي کتابتون‬ ‫انالين چاري ‪:‬‬
‫‪www.Larawbar.com‬‬
‫‪WWW.LARAWBAR.COM‬‬
‫‪3‬‬
WWW.LARAWBAR.COM
4
‫ډالۍ‬
‫خپل کشر ورور شهيد ذبيح اهلل بزګر ته ‪،‬چې ژمن‬
‫يم تر خپل مرګه به يې پالم‪.‬‬
‫(عاطف)‬
‫‪5‬‬
‫‪ .٠ .٠‬عموميات‪1 ..................................................................................................................... :‬‬
‫‪ .۱-٠‬د اوبو رسولو د ساتنې اړتيا‪2 .......................................................................................... :‬‬
‫‪.٨-٠‬د څښلو اوبو سکيمونه يا پروژې‪3 ................................................................................... :‬‬
‫‪٧. ٠‬د پروژې نقشې‪5 ............................................................................................................... :‬‬
‫‪ .٠-٠‬راپور (‪6 .......................................................................................................... :)Report‬‬
‫‪ ٠‬ـ ‪ ٠‬د اوبو رسونې د پروژو ارزښت ‪9 .......................................................................................‬‬
‫‪ -٨ .٠‬د اوبو رسونې د پروژو خط اچونه (‪11 .............................................................. :)Layout‬‬
‫د اوبو اندازه (‪12 ............................................................................ )Quantity of Water‬‬

‫‪ ٠. ۱‬هغه معلومات چې بايد راټول شي‪12 .......................................................................... :‬‬
‫‪ .۱-۱‬اوبو غوښتنې مقدار‪12 ........................................................................................... :‬‬
‫‪۱‬ـ ‪ .۱‬د اوبو غوښتنې مقدار يا اندازه (‪13 ............................................... )Rate of Demand‬‬
‫‪ .٨-۱‬هغه فکتورونه چې د اوبو غوښتې په مقدار يا نورم باندې اغېزې لري‪22 ........................ :‬‬
‫‪ .٧-۱‬د اوبو اندازه کول (‪26 ...................................................... :)Measurement of water‬‬
‫‪ .٠-۱‬د اوبو غوښتنې په مقدار کې توپېرونه يا نوسانات‪22 .................................................. :‬‬
‫مطلق ساعتوار تر ټولو زيات د اوبو غوښتنه‪31 ................................................................. :‬‬
‫‪ :٠-۱‬په ډېزاين باندې اوبو غوښتې د توپېرونو اغېزې‪31 ..................................................... :‬‬
‫‪ .٨-۱‬له استوګنې پرته د نورو ودانيو لپاره د اوبو ځانګړتياوې‪31 ......................................... :‬‬
‫‪ .٠-۱‬د وګړو د شمېر (نفوس) محاسبه‪32 ........................................................................... :‬‬
‫‪ :٠-۱‬د وګړو د شمېر د وړاندوينې الرې چارې‪33 ................................................................ :‬‬
‫‪ .٠٨-۱‬هغه فکتورونه او الملونه چې د وګړو د شمېر په محاسبې باندې اغېز لري‪45 .................. :‬‬
‫‪6‬‬
‫د اوبو رسولو سرچينې ‪42 ................................................................................................‬‬
‫‪ .٠-٨‬عموميات‪42 ......................................................................................................... :‬‬
‫‪ .۱-٨‬د ځمکې په مخ روانې اوبه (‪44 ...................................................... :)Surface Run off‬‬
‫‪ .٨-٨‬د اتوموسفير ترسبات (‪51 ................................................................ :)Precipitation‬‬
‫‪ .٧-٨‬د باران اندازه کول (‪53 .................................................. :)Measurement of rain fall‬‬
‫‪ .٠-٨‬د باران ورېدل (‪52 ................................................................................. :)Rain fall‬‬
‫‪ .٠-٨‬د اوبو شبکو لپاره د اوبو سرچينې‪59 ........................................................................ :‬‬
‫‪ .٨-٨‬د اوبو د شبکو لپاره د ځمکې د مخ سرچينې‪61 ........................................................... :‬‬
‫‪ .٠-٨‬د زيرمتون د ډېزاين څرګند ټکي‪64 .......................................................................... :‬‬
‫‪ .٠-٨‬د اوبو د شبکو لپاره تر ځمکې الندې سرچينې‪22 ........................................................ :‬‬
‫‪ .٠٨-٨‬تر ځمکې الندې سرچينو بېالبېې بڼې‪22 ................................................................... :‬‬
‫‪ .٠٠-٨‬د څاه ګانو درجه بندي (‪43 ................................................. :)Classification of wells‬‬
‫‪ .٠۱-٨‬جوړونې ته پام سره د څاګانو ډولونه‪92 .....................................................................:‬‬
‫‪ .٠٧-٨‬د څاه ځانګړى ظرفيت ‪92 ........................................................................................‬‬
‫‪ .٠٠-٨‬د څاه د اوبو ورکونې ازموينه ‪94 ..............................................................................‬‬
‫‪ .٠٠-٨‬د څاګانو ځاى په ځاى کول (‪111 ................................................. :)Spacing of wells‬‬
‫‪ .٠٨-٨‬د روغتيا ته په پام سره د څاګانو ساتنه ‪111 ...............................................................‬‬
‫د اوبو رسوونکو پروژو لپاره پمپونه‪114 ...........................................................................‬‬

‫‪ .٠-٧‬پمپونه ته اړتياوې‪114 ............................................................................................ :‬‬
‫‪ .۱-٧‬د پمپونو د ډول غوره کول (‪119 ........................................ :)Choice of type of Pump‬‬
‫‪ .٨-٧‬د پمپونو ډولونه (‪119 ................................................................ :)Types of Pumps‬‬
‫څرخېدونکي پمپونه (‪116 ....................................................................... :)Rotary Pump‬‬
‫‪ .٧-٧‬د پمپونو لپاره طاقت (‪119 ........................................................ :)Power for Pumps‬‬
‫‪ .٠-٧‬د پمپونو هارس پاور‪121 ........................................................................................ :‬‬
‫‪2‬‬
‫د اوبو څرنګوالی يا کيفيت ‪126 .......................................................................................‬‬
‫‪ .٠-٠‬د پاکو اوبو مانا‪126 ............................................................................................... :‬‬
‫‪ .۱-٠‬د اوبو د تجزيې الملونه ‪124 ......................................................................................‬‬
‫‪ .٨-٠‬د اوبو چټلي يا ناپاکۍ ‪129 .....................................................................................‬‬
‫‪ .٧-٠‬د اوبو شنل يا تجزيه (‪129 ......................................................... :)Analysis of water‬‬
‫‪ .٠-٠‬فزيکي ازماېښت (‪131 .................................................................... :)Physical Test‬‬
‫‪ .٠-٠‬کيمياوي ازماېښت (‪134 ............................................................... :)Chemical Test‬‬
‫‪ .٨-٠‬باکتريالوژيکي ازماېښتونه (‪163 ............................................. :)Bacteriologic Test‬‬
‫‪ .٠-٠‬د اوبو د پاکوالي ساتنه (‪169 ............................... :)Maintenance of purity of water‬‬
‫‪ .٠-٠‬اوبو زېږېدونکې ناروغۍ (‪121 ............................................. :)water Bore Diseases‬‬
‫‪ .٠٨-٠‬د سوداګريزو موخو لپاره وړ اوبه ‪121 ........................................................................‬‬
‫د ترسب ټانکۍ يا زيرمه ‪126 ............................................................................................‬‬

‫‪ .٠-٠‬موخه او ځاى يې‪126 ...............................................................................................:‬‬
‫‪.۱-٠‬د ترسب نظريه (‪122 ....................................................... :)Theory of Sedimentation‬‬
‫‪.٨-٠‬د ترسب د ټانکيو ډولونه (‪141 .......................................... :)Types of Sedimentation‬‬
‫‪.٧-٠‬د پرله پسې بهېدنې د ترسب ټانکيو د ډېزاين پام وړ ټکي ‪144 .........................................‬‬
‫د اوبو کلکېدنه يا پرنډ کېدنه ‪194 ....................................................................................‬‬

‫‪.٠-٨‬موخه‪194 ...............................................................................................................:‬‬
‫‪.۱-٨‬د پرنډ کولو يا کلک کولو اساسات (‪195 ......................... :)Principles of Coagulation‬‬
‫‪.٨-٨‬فلوک کوليشن (‪195 ......................................................................... :)Flocculation‬‬
‫‪ .٧-٨‬دوديز پرنډ کوونکي يا کلک کوونکي مواد (‪192 ......................... :)Usual Coagulants‬‬
‫‪.٠-٨‬د پرنډکوونکو موادو تغذيه کول (‪212 ..................................... :)Feeding Coagulants‬‬
‫‪4‬‬
‫‪.٠-٨‬د ګډولو وسايل (‪213 ................................................................... :)Mixing Devices‬‬
‫‪ .٨-٨‬د منګي ازمايښت (‪216 ............................................................................ :)Jar Test‬‬
‫د اوبو چاڼول ‪219 ...........................................................................................................‬‬

‫‪.٠-٠‬عموميات‪219 ........................................................................................................:‬‬
‫‪.۱-٠‬د چاڼولو نظريه (‪219 ............................................................. :)Theory of Filtration‬‬
‫‪ .٨-٠‬چاڼ شګه (‪211 .................................................................................. :)Filter Sand‬‬
‫‪.٧-٠‬د چاڼډولونه‪212 ................................................................................................... :‬‬
‫‪.٠-٠‬د شګې ورو چاڼونه (‪213 ........................................................... :)Slow sand Filters‬‬
‫‪ .٠-٠‬د شګې چټک چاڼ (‪214 ............................................................:)Rapid Sand Filter‬‬
‫‪.٠-٠‬فشاري چاڼ‪231 .................................................................................................... :‬‬
‫‪.٠-٠‬دوه ځلې چاڼول (‪233 .................................................................:)Double Filtration‬‬
‫له اوبو څخه د جراثيمو لرې کول ‪234 .................................................................................‬‬

‫‪.٠-٠‬اړتيا (‪234 ............................................................................................ :)Necessity‬‬
‫‪ .۱-٠‬د جراثيمو د لرې کولو نظريه (‪235 ...................................... :)Theory of Disinfection‬‬
‫‪.٨-٠‬د جراثيمو د لرې کولو کوچنۍ الرې چارې ‪234 ............................................................‬‬
‫‪.٧-٠‬د ماورا بنفش وړانګو د سيستم کارونه‪243 ................................................................ :‬‬
‫‪ .٠-٠‬د کلورين اچونه (‪244 ....................................................................... :)Chlorination‬‬
‫‪.٠-٠‬د کلورين ځانګړتياوې يا خواص‪245 ......................................................................... :‬‬
‫‪ .٠-٠‬د کلورين کولو ډولونه‪251 ..................................................................................... :‬‬
‫د اوبو نرمونه ‪261 ..........................................................................................................‬‬

‫‪ .٠-٠٨‬عموميات‪261 ....................................................................................................... :‬‬
‫‪.۱-٠٨‬د سختوالي ډولونه (‪263 ......................................................... :)Types of Hardness‬‬
‫‪.٨-٠٨‬د لنډمهالي سختي (‪263 ..................................................... :)Temporary Hardness‬‬
‫‪.٧-٠٨‬د دايمي سختيو لرې کول (‪263 ............................................. :)Permanent Hardness‬‬
‫‪9‬‬
‫‪ .٠-٠٨‬چونه‪ -‬سوډا پروسي‪264 ........................................................................................ :‬‬
‫‪.٠-٠٨‬زيواليټ پروسې (‪264 ........................................ :)Zeolite process ION- Exchange‬‬
‫‪.٨-٠٨‬د منرالونو د لرې کولو پروسې (‪222 ............................... :)Demineralization Process‬‬
‫‪ .٠-٠٨‬سرچپه او سموسس (‪223 ..........................................................:)Reverse Osmosis‬‬
‫د اوبو ددرملنې متفرقه يا ډول ډول الرې چارې ‪225 .............................................................‬‬

‫‪.٠-٠٠‬عموميات‪225 ....................................................................................................... :‬‬
‫‪.۱-٠٠‬لومړى‪:‬د رنګ‪،‬خوند او بوى لرې کول‪225 .................................................................. :‬‬
‫‪ .٨-٠٠‬دويم د اوسپنې او منګانيز لرې کول ‪241 ....................................................................‬‬
‫‪ .٧-٠٠‬درېيم‪ .‬فلورايد کونه (‪242 ................................................................. :)Fluoridation‬‬
‫د اوبو لېږدونه ‪245 .........................................................................................................‬‬

‫‪.٠-٠۱‬مانا‪245 ................................................................................................................:‬‬
‫‪.۱-٠۱‬سربندونه (‪245 ......................................................................................... :)intakes‬‬
‫‪.٨-٠۱‬د سربند ډېزاين (‪242 ................................................................. :)Design of intake‬‬
‫‪.٧-٠۱‬د سربند ډولونه (‪244 .................................................................. :)Type of Intakes‬‬
‫‪.٠-٠۱‬پايپونه (‪294 .............................................................................................. :)Pipes‬‬
‫‪ .٠‬د اسبسټي او سمنټو پايپونه‪296 ................................................................................. :‬‬
‫‪ .۱‬اوسپنيز پايپونه ‪292 .................................................................................. :Cast-Iron‬‬
‫‪ .٨‬سمنټي کانکريټي پايپونه‪294 .................................................................................... :‬‬
‫‪ .٧‬مسي پايپونه‪299 ...................................................................................................... :‬‬
‫‪ .٠‬جستي نلونه‪299 ....................................................................................................... :‬‬
‫‪ .٠‬سُربي نلونه‪311 ......................................................................................................... :‬‬
‫‪ .٨‬پالستيکي پايپونه‪311 .............................................................................................. :‬‬
‫‪ ٨ – ٠۱‬د پايپونو زنګ نيول يا رژېدل‪313 ................................................. Pipe Corrosion‬‬
‫‪.٠-٠۱‬د پايپونو د زنګ اغېزې‪314 ................................................................................... :‬‬
‫‪.٠-٠۱‬د پايپ د زنګ تيوري (‪315 .......................................... :)Theory of pipe Corrosion‬‬
‫‪.٠٨-٠۱‬د پايپ د خرابېدو يا رژېدو مخنيوى‪316 .................................................................. :‬‬
‫‪WWW.LARAWBAR.COM‬‬ ‫‪11‬‬
‫د اوبو د ويشنې سيستم ‪311 ............................................................................................‬‬
‫‪.٠-٠٨‬عموميات‪311 ...................................................................................................... :‬‬
‫‪.۱-٠٨‬د اوبو وېشلو الرې چارې (‪314 ......................................... :)Methods of Distributon‬‬
‫‪.٨-٠٨‬د عامه خدماتو ذخيرې (‪316 .................................................. :)Service Reservoirs‬‬
‫‪.٧-٠٨‬د اوبو د رسولو سيستم (‪323 ...................................... :)System of supply of water‬‬
‫‪.٠-٠٨‬د اوبو د ويشلو الرې چارې‪325 ............................................................................... :‬‬
‫‪.٠-٠٨‬د اوبو ضايعات (‪329 .................................................................:)Water Wastages‬‬
‫‪.٨-٠٨‬د اوبو د ضايعاتو سروې (‪329 ............................................ :)water waste Surrveys‬‬
‫‪.٠-٠٨‬د اوبو مجاز ضايعات‪331 ..................................................................................... :‬‬
‫‪ .٠-٠٨‬د مخنيوي يا حفاظتي تدابير (‪331 ...................................... :)Preventive measures‬‬
‫‪ .٠٨-٠٨‬د اوبو د ضايعاتو ازماېښت (‪332 ..............................................:)Water Waste test‬‬
‫‪.٠٠-٠٨‬د ويشونکي سيستم ساتنه‪333 ...............................................................................:‬‬
‫د پايپ سامانونه‪335 ......................................................................................................‬‬

‫‪.٠-٠٧‬اړتيا‪335 .............................................................................................................. :‬‬
‫د اوبو د ککړتياوو کابو کول او اداره کول ‪342 ....................................................................‬‬

‫‪.٠-٠٠‬د نومولو مانا‪342 .................................................................................................. :‬‬
‫‪ .۱-٠٠‬د اوبو د ککړتيا سرچينې (‪343 ................................... :)Sources of water Pollution‬‬
‫‪.٨-٠٠‬د اوبو د ککړتياوو ډولونه (‪345 .................................... :)Types of water Pollution‬‬
‫‪.٧-٠٠‬د ککړتيا د مخنيوي الرې‪351 ................................................................................. :‬‬
‫‪.٠-٠٠‬د چاپېريال نړيواله ورځ ()‪353 ............................ )World Environment Day (WED‬‬
‫‪ .٠-٠٠‬د اوبو اداره (‪354 ................................................................ :)Water Management‬‬
‫‪ .٨-٠٠‬د سيمه ايزو اوبو د توازن د بڼې درلودلو الرې چارې ‪352 ..............................................‬‬
‫‪.٠-٠٠‬د اوبو د سرچينو ساتنه او کارونه‪352 ...................................................................... :‬‬
‫د اوبو رسول او راډيويي وړانګې ‪354 ...............................................................................‬‬

‫‪.٠-٠٠‬راډيويي وړانګې‪354 ............................................................................................. :‬‬
‫‪.٨ .٠٠‬د راډيويي وړانګو اغېزې‪354 ................................................................................. :‬‬
‫‪.٨-٠٠‬د راډيو اکتيف موادو سرچينې‪361 ......................................................................... :‬‬
‫‪.٧-٠٠‬د راډيو اکتيف فضوله مواد غورځولو ترتيب‪361 ....................................................... :‬‬
‫‪.٠-٠٠‬د اوبو راډيو اکتيف کېدل‪362 .................................................................................:‬‬
‫‪ .٠-٠٠‬د راډيو اکتيويټي اندازه کول‪363 ............................................................................ :‬‬
‫‪.٨-٠٠‬د اوبو د درملنې يا تصفيې اغېزې‪363 ...................................................................... :‬‬
‫‪ .٠-٠٠‬د راډيو اکتيف د لرې کولو الرې چارې‪363 ............................................................... :‬‬
‫دا واقعيــت دى‪ ،‬چــې پرتــه لــه اوبــو ژونــد کــول نــاممکن دي او د طبيعــي زېرمــو د نــه‬
‫موجوديت او کموالي له امله د ښارونو پرمختګ له ستونزو سره مخ کېږي په ځانګړي ډول‬
‫د اوبو کموالی او نشتوالی‪.‬‬
‫د اوبو د ضايع کېدو د مخنيوي او ښې سـاتنې لپـاره بايـد د اوبـو لـه حـوزو او او اوبـو د‬
‫وېش څخه اغېزناکه ساتنه وشي‪.‬‬
‫له نيکه مرغه ځوان انجينير محمد فريـد عـاطف پـوره هکـه کـړې‪ ،‬چـې د اوبـو رسـولو د‬
‫انجينيرۍ په برخه کې کره او مسلکي معلومات د باوري او معتبرو سرچېنو څخه راټول او‬
‫تحليل کړي لکه د اوبو رسولو سرچينې‪ ،‬اوبو غوښتنې انـدازه‪ ،‬اوبـو ککړتيـا او مخنيـوي‬
‫الرې چارې او د اوبو وېشتنې سامانونه او االت او نور‪.‬‬
‫زه د ښاغلي انجينير فريد عاطف دا هکه پر ځاى ګـڼم او (اوبـو رسـولو انجينيـري) اثـر د‬
‫منځپانګې او محتوا له نظره مثبت ارزوم‪.‬‬
‫راتلونکې کې ورته د ډېرو برياو هيله من يم‪.‬‬
‫درنښت‬
‫پوهندوى محمد عيسی‬
‫د ننګرهار پوهنتون د انجينرۍ پوهنځي استاد‬
‫دا دستور دى چی له درده زګيروى خيژي‬
‫که نه څه وو‪......‬‬
‫نه غواړم لوستونکي له خپل غم خبر او خواشينی يی کړم بلکې‪ ،‬د پيل خبرو په پلمه‬
‫غواړم له لوستونکو سره هغه راز او انګيزه شريکه کړم چی زه يې د دې کتاب ژباړلو ته و‬
‫هکولم ‪ .‬د دوه زره يوولسم [‪ ]۱٨٠٠‬زيږيز کال د اکتوبر په شلمه نيټه‪ ،‬ځناور صفته انسانانو‬
‫او د بشريت دښمنانو زما کشرى ورور چی د واده يی ايله يو کال پوره شوى وو‪ ،‬د ټولو‬
‫انسانی‪ ،‬اسالمی او افغانی ارزښتونو او اوصولو خالف پرته له له تور او سپينه په ډيره‬
‫تنکئ ځوانئ کې را شهيد کړ چی له امله يی دروند غم زموږ د کورنۍ د هر غړى ملګرى‬
‫شو‪ .‬له نړۍ او ټولو انسانانو خپه وم‪ ،‬د شاعر عبدلرحيم روغانی دا نيم بيته به می هر کله‬
‫په ذهن کې تاويده چې (سپی راته پيره کوي انسان می وژني)‪ ،‬خوب مې ورک شو‪ ،‬د‬
‫سوچونو او فکرونو په سمندر کې ډوب شوم‪ .‬د دوستانو دې کور ودان وې چې د ورځې له‬
‫مخې يی بوخت ساتلم خو د شپې له مخې به ټوله شپه ويښ وم او د سوچونو په درياب کې‬
‫به الهو کيدم‪ .‬د قرانکريم تالوت به مې کاوه چې يې نه يوازى د بې ځايه سوچونو په‬
‫مخنيوي کې راسره ډيره مرسته کوله بلکې د غم دروندبېټی به يی هم را کماوه‪ ،‬نو ما هم د‬
‫تالوت اندازه ډيره کړه او کله کله به مې ان تر سهاره د خداى په دې سپيکلي کتاب سترګې‬
‫ښخې کړې وې‪ .‬داسې هم نه ده چی پخوا مې د قرانکريم تالوت نه کاوه او يا مې د تفسير‬
‫لپاره شاګردي نه وه کړې‪ ،‬خو د دې شپو تالوت چی زه د خداى کوم مخلوق ته زير کړم او‬
‫په اړه يی ژور فکر کولو ته بوتلم تر دې پخوا داسې نه وو شوي‪ .‬په دې شپو کې د قرانکريم‬
‫د تالوت پر مهال به چی کله د اوبو اړوند آيتونه می له مخی تير شول نو د خدايی قدرت‪ ،‬د‬
‫قرانکريم اعجاز او د نړۍ ناپوهۍ ته هک پک پاتې کيدم‪ ،‬ځکه ساينس پوهان ايله اوس‬
‫په دې پوه شوي چې د اوبو تر ټولو لويه سرچينه باران دى او قرانکريم کلونه پخوا په ډيرو‬
‫روښانه ټکو په دې اړه نغوته يا اشاره کړى‪ ،‬اهلل جل جال له فرمايی (و انزلنا من المعصرات‬
‫ماً ثجاجا‪ ،‬لنخرج به حباً و نباتا‪ ،‬و جنت الفافا‪ .‬سورت‪ ....‬ايت‪).....‬همدا ايتونه او په هکله‬
‫يې فکرونه د دې المل شول چې د شوګير له شپو څخه ګټه پورته کړم او خپلو پښتنو ته د‬
‫دى ستر نعمت په هکله د ساينس له نړۍ څخه په خپل مسلک کی يو څه وژباړم‪ .‬نو د هندى‬
‫ليکوال ښاغلی‪ S.C Rangwala‬هغه کتاب چی په انګليسی ژبه تازه له چاپه راوتی وو‬
‫او‪ Water Supply and sanitation engineering‬نوميده‪ ،‬د اوبو رسولو د يوې شبکې‬
‫ټول ا ړخونه په کې پوره روښانه شوى وو‪ ،‬ژباړلو ته مې مال وتړله او دا دى د اهلل ج په‬
‫مرسته وژباړل شوه او دکتاب په بڼه ستاسو تر السو در ورسيده‬
‫د يو مسلکي کتاب ژباړه اسانه کار نه دى او د دوستانو له السنيوي پرته ډير کله‬
‫ناشوني بريښي‪ ،‬نو زه له ټولو هغو دوستانو مننه کوم چې له ماسره يې په دې برخه کې يې‬
‫خپلې نيکې مشورې شريکې کړې‪ ،‬په ځانګړي ډول له دننګرهار پوهنتون د انجينرۍ‬
‫پوهنځي له استاد پوهندوى محمد عيسی ډېره مننه کوم چې له ډېرو بوختياوو سره سره‬
‫يې په کتابتقريظ وليکه کور دې ودان وي او همدارنګه د استاد انجنير حميداهلل همت نه‬
‫هم يوه نړۍ مننه کوم چی دا کتاب يی ولوست او د نيمګړتياوو په لرې کولو کې يې راسره‬
‫مرسته وکړه‪ ،‬همدارنګه د ښاغلي انجنير فضل الربی دې کور ودان وي چې د کتاب په‬
‫وروستۍ برخه کې د ځاى پر ځاى شوي عملي بيلګې په برابرولو کې يې راسره مرسته‬
‫وکړه‪ ،‬له ښاغلی نصير مومند څخه د زړه له تله مننه کوم چې د دى کتاب د چاپ دروند‬
‫پڼټی يې په اوږو واخيست‪ ،‬د ښاغلی رحمن اهلل بهير چی په خپلو ګوتو يی کتاب کمپوز او‬
‫ډيزاين کړ ډير زيات منندوى يم‪.‬‬
‫په پردۍ ژبه سل په سله پوهيدل ګران دي او بله دا چې ما دا کتاب د درانه غم په شپو‬
‫ورځو کی وژباړه نو ځکه شونی ده چی ځينې نيمګړتياوې ولري چې له امله يې زه له تاسو‬
‫ټولو لوستونکو څخه بخښنه غواړم‪.‬‬
‫په درنښت‬
‫انجنير محمد فريد عاطف‬
‫جالل اباد – ننګرهار‬
‫ورى دويمه‪ ،‬کال ‪٠٨٠۱‬‬
‫د انسانانو د ژوند لپاره د هوا ترڅنګ اوبه خورا زيات ارزښت لري‪.‬اوبه د اهلل جـل جاللـه‬
‫له لوري انسانانو لپاره يوه داسې طبيعي وړيا ډالۍ ده چې پرته له هغې نشي کوالى خپـل‬
‫ژوند په ښه توګه پرمخ يوسي‪ .‬اهلل جل جالله په طبيعت کې اوبه په بېالبېلو بڼو سره پيـدا‬
‫کــړي دي لکــه د ســيندونو اوبــه‪ ،‬جهيلونــو اوبــه‪ ،‬ويــالو او نــور‪.‬د اوبــو لــه ارزښــت څخــه‬
‫جوتېږي‪ ،‬چې دنړۍ په هر ګوټ کې چې کوم ښارونه منځ ته راغلي هلتـه د اوبـو يـو ډول نـه‬
‫يو ډول زيرمې خامخا شتون لري‪.‬اوبه کېداى شـي پـه مـايع‪ ،‬جامـد او يـا هـم د غـاز پـه بڼـه‬
‫پيــدا شــي او انســانان کــوالى شــي لــه پورتــه درې واړو ډولونــو څخــه د خپــل ژونــد هوســا‬
‫تېرولو لپاره ګټه ترې واخلي‪ .‬باراني موسم يا پشکال د اوبو د زيرمـو او سـرچينو پـه غنـي‬
‫کولو کې زيات ارزښت لري ځکـه دپشـکال پـه موسـم کـې بـاران زيـات وريـږى او دهمـدې‬
‫باران يوه برخه پر ځمکه کې جـذبيږى ‪ .‬د اسـالم لـه پلـوه هـم اوبـو تـه زيـات ارزښـت ورکـول‬
‫شوى دى لکه په قرآن کريم کې چې راغلي (( و جلعنا من الماء کل شی حی))‬
‫د پشکال د ناکامېدو له امله زياتې ناروغتياوې او وچکالي رامنځته کېږي‪.‬‬
‫اوبه د انسانانو‪ ،‬څارويو او نباتاتو په واسطه په ټوله نړۍ کـې پـه پراخـه پيمانـه کـارېږي‬
‫‪،‬اوبه په حقيقت کې د هر ژوي يا ساه لرونکي د ژوند تېرولو لپاره يوه اړينه ماده ده‪ ،‬اوبـه‬
‫د خوراکي توکو‪ ،‬د کرنيزو فارمونو او د ژوند د نورو اړتياوو دپـوره کولـو لپـاره تـر ټولـو‬
‫اړينه اومه ماده‪،‬يو انسان کوالى شي پرته له خوراکه تـر دوه مياشـتو پـورې ژونـدي پـاتې‬
‫شي مګر نه شي کوالى د اوبو له څِښـکلو پرتـه تـر درې يـا څلـورو ورځـو پـورې هـم ژونـدي‬
‫‪1‬‬
‫پاتې شي‪.‬په همدې څېر که يو کرنيز فارم ته اوبه ونه رسېږي نـو دا داسـي مانـا لـري لکـه د‬
‫موټرو جوړولو په کارخانه باندې چې اوسپنه بنده شي‪.‬سره له دې چې موږ په مستقيم ډول‬
‫اوبه د څِښ کلو او کرلو لپاره کار وو خو په غير مستقيم ډول هم اوبه زموږ په ژونـد بانـدې‬
‫لويه اغېزه لري‪ .‬له اوبو څخه بريښنا الس ته راځي ‪ ،‬دکشتيو چلولو لپـاره پـه ترانسـپورت‬
‫کــې تــرې ګټــه اخســتل کيــږي او همدارنګــه پــه کارخــانو کــې تــرې پــه پراخــه پيمانــه ګټــه‬
‫اخيستل کېږي‪.‬اوبه د انسـانانود ژونـد او کارخـانود چلولـو لپـاره تـر ټولـو زياتـه مهمـه او‬
‫اړينه ماده ده ځکه پرته له اوبو انسان ژوند نه شي کوالى او نـه هـم کارخـانې پرتـه لـه اوبـو‬
‫چلېدالى شي د انسانانو د دشمير په زياتېدو او د نوو کارخـانو د جوړېدولـه املـه د اوبـو‬
‫غوښتنه ورځ تر بلې زياتېږي نو ځکه بايد د اوبو له شته زيرمو سره پوره احتيـا وشـي‪.‬‬
‫څرنګه چې اوبه د اهلل جل جالله له خوا انسانانو ته يوه ارزښـتمنده ډالـۍ ده‪ ،‬نوځکـه بايـد‬
‫سمه پاملرنه ورته وشي او سمه ګټه ترې واخستل شي‪،‬که چېرې په اوس وخت کې د اوبـو‬
‫ته سمه پاملرنه و شي‪ ،‬نود راتلونکو نسلونو سره به د قحطـۍ پـه مخنيـوي مرسـته شـوي‬
‫وي‪،‬د دې لپاره بايد په داسې الرو چارو غور وشي‪ ،‬د کوم په مرسته چـې کېـدالى شـي پـه‬
‫راتلونکې کې د اوبو زيرمې او د اوبو انـدازه زياتـه شـي‪ ،‬اوبـه د نباتـاتو د ودې لپـاره هـم‬
‫اړينې دي‪ ،‬چې د اوبو دې ډول څېړنې ته د ابيـارۍ انجينـري وايي‪،‬مـونږ دلتـه د اوبـو هغـه‬
‫برخه څېړو کومه چې د انسانانو د ژوند لپاره پـه کـار راځـي او انسـانان تـرې ګټـه اخلـي‪ ،‬د‬
‫انجين ري په دې څانګه کې د اوبو زيرمې‪ ،‬د اوبو مقدار د اوبو درملنـه يـا معالجـه د اوبـو‬
‫ويش او نور تر مطالعې الندې نيول کيږي‪.‬‬
‫اوبه چې کله چاپيريال ته دننه شي‪ ،‬نو له ځانه سـره داسـې ناپاکـه مـواد هـم لـري کـوم چـې‬
‫ژونديو حيواناتو زيان اړونکي وي‪.‬که چېرې نه درمل شوې اوبه د ژونديوحيواناتو له خوا‬
‫د څښکلو لپاره وکارول شي نو د هغو روغتيـا تـه زيـان اړوي او ډول ډول نـاروغۍ منځتـه‬
‫راوړي‪ .‬د دې لپاره چې اوبه د څښلو وړ وګرځي او هر ډول ناپـاکي يـې لـه منځـه يـوړل شـي‬
‫ځينې الرې چارې شته د کوم پر مټ چې کوېدالى شي اوبه پاکې شي‪،‬‬
‫د دې الرو چارو څخه يوه هم د چاڼولو الره ده‪ .‬د اوبو چاڼول په لـومړني چـاڼولو او دويمـي‬
‫چاڼولو باندې وېشل کېږي‪،‬د لومړني چاڼ دنده دا ده چې اوبه پاکې کړي او د دويمي چاڼ‬
‫‪2‬‬
‫دنده داده چې د اوبو درملنه وکړي او هم هغـه ناپـاکي تـرې لـري کـړي کـوم چـې پـه لـومړني‬
‫چاڼ کې نه دي لري شوي‪ ،‬د اوبو د درملنې کچه د اوبو د ککړتيـا دانـدازې پـورې اړه لـري‬
‫‪،‬په اوسني وخت کـې پـه اوبـو کـې د ککړېتـا يـو ډول نـوى خطـر منځتـه راغلـی چـې هغـه د‬
‫راديو اکتيف وړانګو په واسطه د اوبو ککړېدل دي ‪.‬د دا ډول اوبـو درملنـه کـول ځـانګړې‬
‫پاملرنه غواړي چې وروسته به وسپړل شي‪.‬په هندوستان کې د لومړي ځل لپاره په کـال پـه‬
‫‪ ٠٠٨٨‬م کې په کلکته کې د پاکو څښلو اوبو سيستم منځته راغی‪.‬د هندوستان په ښارونو‬
‫کې يواځې ‪ 16‬سلنه خلک پاکو څښلو اوبو ته الس رسی لـري چـې د هندوسـتان د وګـړو د‬
‫ټول شمير ‪ 5‬سلنه جوړويد ‪.‬دځمکې له څلورو برخو څخه درې برخـې اوبـه جـوړوي مګـر پـه‬
‫خواشينۍ سره بايد ووايو‪ ،‬چې د نړۍ يواځې ‪ 70‬سـلنه وګـړي دڅښـلو پـاکو اوبـو تـه الس‬
‫رسی لري‪،‬له همدې امله پـه کـال ‪ 1980‬د نـومبر پـه ‪ 10‬پـه ملګـرو ملتونـو کـې يـوه نړيوالـه‬
‫غونډه راوبلل شوه او‪I DWSS‬‬
‫(‪) International Drinking Water Supply and Sanitation Decade‬‬
‫په نوم يې يو نوى پروګرام را منځته کړ اوهم يې ‪ 1990-1981‬لسيزه د څښلو پاکو اوبـو‬
‫او روغتيا ساتنې نړيواله لسيزه وشمېرله‪.‬‬
‫د يادې غونډې په پايله وپتايل شوه چې پاکو څښلو اوبو ته نه الس رسی او د روغتيا لـه‬
‫پلوه د ککړچاپېريال پر ړاندې بايد جګړه وشي ځکه چې د ناپاکو اوبو له املـه ګـش شـمېر‬
‫ناروغتياوې منځته راځي‪.‬‬
‫مخکــې لــه دې چــې د يــوې ســيمې لپــاره د څښــلو اوبــو پــروژه پلــي شــي بايــد د بيالبيلــو‬
‫ليدلوريو ورته وکتل وشي‪ .‬د څښلو اوبو پروژې د ساحوي او دفتري کارونو په پايله کې‬
‫تيارېږي‪.‬د يو ښار لپاره دڅښلو اوبو پروژه په څو پړاونو کې پلي کېږي داسې چې کلـه يـې‬
‫ديوې برخې کار بشپړ شي بيا د بلې برخې کار پيلېږي‪.‬‬
‫د څښلو د اوبو په پروژه کې بايد الندې ټکي په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د پروژي اقتصادي يا ګټه ايز اړخ‪.‬‬
‫‪ .۱‬وګړو شمير يا نفوس‪.‬‬
‫‪ .٨‬د اوبو څرنګوالی يا د اوبو کيفيت‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ .٧‬د اوبو د لګښت يا مصرف اندازه‪.‬‬
‫‪ .٠‬د سيمې د روغتيا ساتنې سروې‪.‬‬
‫‪ .٠‬د څښلو اوبو سرچينې‪.‬‬
‫‪ .٨‬د سيمې توپوګرافي سروې‪.‬‬
‫‪ .٠‬د ښار د پرمختګ کچه‪.‬‬
‫لومړى‪ :‬د پروژې اقتصادي يا ګټه ايز اړخ‪:‬‬
‫د څښلو اوبو د پروژي اټکليز لګښت بايد شـتون ولـريد د پـروژې ډېـزاين بايـد د پـروژي‬
‫لپاره د بېلې کړل شوې بودجې سره اړخ ولګوي او هم تر خپله وسه هکه وشـي چـې پـروژه‬
‫ارزانه او ګټوره وي‪.‬‬
‫دويم‪ :‬د وګړو شمير يا نفوس‪:‬‬
‫د څښلو اوبود پروژې لپاره د سيمې د وګړو شمېر بايد په سمه توکـه مـالوم شـي او تېـرو‬
‫تجربو ته په پام سره پروژه داسې ډېزاين شي چې تر درې اوياهم څلورو لسيزو لپاره بسنه‬
‫وکړي که داسې ونه شي نو په راتلونکې کې د وګړو د شمېر په ډېرښت سره به سـتونزې را‬
‫منځته راشي‪.‬‬
‫درېيم‪ :‬د اوبو څرنګوالی يا کيفيت‪:‬‬
‫د پـــروژې لپـــاره دشـــته اوبـــو څرنګـــوالی د اوبـــو د درملنـــې د کچـــې پـــه مـــالومولو کـــې‬
‫ټا کوونکې رول لري‪ .‬څومره چې اوبه پاکې وي هومره يې د درملنې لګښت کم وي نو ځکـه‬
‫لومړى بايد له سرچينې څخه د اوبو نمونه واخيستل شي او بېالبېلـې ازمـوينې او څېړنـې‬
‫پرې وشي چې د اوبو يو ارزانه پروژه پلې شي‪.‬‬
‫څلورم‪ :‬د اوبو د لګښت يا مصرف کچه‪:‬‬
‫د اوبــو غوښــتنه تــوپير لــرې کېــداى شــي د اوبــو غوښــتنه د کورنيــو خــدمتونو لپــاره‬
‫وي‪،‬دســوداګرۍ لپــاره وي اويــا هــم نــورو موخــو لپــاره‪ .‬د دې لپــاره بايــد لــومړى ځــان تــه‬
‫مالومه کړو چې د اوبو پروژه د کومو موخـو لپـاره جـوړېږي بيـا وروسـته د يـو تـن پـر سـر )‬
‫‪)Capita‬لپاره ټاکل شوې د اوبو اندازه ټاکل کېږي‪ ،‬بيا دغـه انـدازه د سـيمې د دوګـړو لـه‬
‫ټول شمير سره ضربيږي او د پـروژې لپـاره د ټولـو غوښـتل شـوو اوبـو انـدازه تـرې الس تـه‬
‫راځي‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫پنځم‪ :‬د سيمې د روغتيا ساتنې سروې‪:‬‬
‫د ســيمې د روغتيــا ســاتنې پــه ســروې کــې بايــد د اوبــو د پــروژې ســرچينې پــه ســمه توګــه‬
‫مالومې شي دا ډول مالومات مرسته کوي چې د اوبو د ککړتيا اندازه او لګښت د پروژې‬
‫د ډېزاين په وخت په پام کې ونيول شي که چېرې مـالوم شـي چـې د اوبـو سـرچينه لـه کومـه‬
‫ځايه او څومره ککړه ده نو کوالى شود اوبو يوه سمه پروژه ډېزاين کړو‪.‬‬
‫شپږم ‪ .‬د اوبو د پروژې سرچينې‪:‬‬
‫دا يوه روښانه خبره ده چې د اوبو د يوې پروژې بريالي کېدل د اوبو د سرچينې د ښه والي‬
‫سره تړلي دي‪،‬بايد د اوبو رسولو دشبکې لپاره داسې يوه سـرچينه غـوره شـي چـې د اوبـو‬
‫څرنګوالی‪ ،‬بسنه او ارزان والي يی پـه کـې پـه پـام کـې نيـول شـوى وي‪.‬هغـه اوبـه چـې پـه‬
‫سيمه کې شتون لرى او د پروژې په ډېزاين کې ترې ګټه اخيسـتل کېـږي بايـد پـه پـام کـې‬
‫ونيول شي او په يو وړ او مناسب ځاى کې شبکې ته دننه شي‪.‬‬
‫اوم‪ .‬د سيمې توپوګرافي‪:‬‬
‫د دې لپاره چې د اوبو رسولو پروژه ارزانه وي بايد د سيمې د لوړو او ژورو او هم د وګړو‬
‫د ګڼوالي توپوګرافي نقشه واخيستل شي‪.‬‬
‫اتم‪ .‬د ښار د پرمختګ کچه مالومول‪:‬‬
‫د ښار راتلونکی پرمختګ بايد اټکل شي او دا مالوم شي چې په راتلونکي کې به په ښار‬
‫کې څه ډول کارخانې‪ ،‬ټولنيزې ودانۍ د هستوګنې ودانۍ او داسې نورې جوړې شي‪.‬‬
‫‪۴ ۱‬‬
‫د الندې الملونو له امله د اوبو رسولودپروژې لپاره نقشې اړينې دي‪.‬‬
‫‪ .٠‬ترڅو دپروژې په هکله سمه پرېکړه وشي او د پروژې د پلي کولو په خت کـې تـرې ښـه‬
‫ګټه واخيستل شي‪.‬‬
‫‪ . ۱‬ترڅو د پروژې د پلې کېدو په وخت کې د پروژې څارونکی يا سوپروايزر خپـل د الس‬
‫الندې کسانو ته ښه الرښوونه و کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .٨‬ترڅو د پروژې اړوند چارې د شکل له مخې په ډاګه او روښانه شي‪.‬‬
‫‪ .٧‬ترڅو له دفتر څخه د پروژې منل پرې په اسانه توګه تر سره شي‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ .٠‬ترڅو د پروژې د هرې برخې او ټولې پروژې لګښت پرې په اسانه توګه جوت شي‪.‬‬
‫د اوبو د پروژې لپاره الندې نقشې اړينې دي‪.‬‬
‫‪ .٠‬کنتور پالن (‪:)Contour plan‬‬
‫د کنتور په پالن کې ټولې هغه سيمې چې غواړو اوبه ورته ورسـوو ښـودل کېـږي دکنتـور‬
‫په پالن کې د اصلي او فرعي والونو ځايونه ښودل کېږي د کنتور پالن معمـوالً ‪ ٠٨٨:٠‬سـره‬
‫مقياس سره رسمېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬بشپړه نقشه (‪:)Detailed Drawing‬‬
‫پــه دې نقشــه کــې د پــروژې د ټولــو برخــو نقشــي شــتون لــري کــومې چــې د پــروژې بشــپړه‬
‫ښــودنه کــوي‪ ،‬پــه دې نقشــه کــې د داوږدو او لنــډو يــا طــوالني او عرضــانې قطعــې ښــودل‬
‫کېږي‪.‬‬
‫‪ .٨‬خط دياګرام (‪:)Line Diagram‬‬
‫د دې لپاره چې د اوبو د پروژې ټول کارونه په ښـه او پرلـه پسـې ډول پـرمخ والړ شـي نـو د‬
‫خط دياګرام د کار ګراف رسميږي د خط په دياګرام کې بايد د پـروژې د جوړېـدو پړاوونـه‬
‫په ښه توګه وښودل شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د سيمې پالن (‪:)Site Plan‬‬
‫د سيمې په پالن کې د پـروژې ځـاى او هغـې تـه څېرمـه سـيمې ښـودل کېـږي ځينـې وخـت‬
‫کنتور پالن او د سيمې پالن يوځاى رسمېږي د سـيمې پـالن معمـوالً ‪ 500:1‬مقيـاس سـره‬
‫رسمېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬توپوګرافي نقشه‪:‬‬
‫د توپوګرافۍ نقشه د ټولې سـيمې نقشـه ده چـې سـرکونه‪ ،‬د اوبـو سـرچينې او نـور اړيـن‬
‫ځايونه په کې ښودل کېږي دا نقشې هم ‪ 500:1‬مقياس سره رسمېږي‪.‬‬
‫‪Report‬‬
‫د اوبو د هرې پروژې راپور بايد له ټولـو نقشوسـره يوځـاى پـه بشـپړ ډول وسـپارل شـي د‬
‫پروژې په راپور کې بايد الندې ټکي په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د هغه ځمکې بښنليک يا وقف خط کوم ځاى کې چې پروژه پلې کېږي‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ .۱‬هغه مسـير لـه کـوم ځايـه چـې د اوبـو پايپونـه تېرېـږي او د همـاغو نقطـو طـول البلـد او‬
‫عرض البلد‪.‬‬
‫‪ .٨‬د پروژې بشپړ ډېزاين او بشپړه محاسبه يا لګښت پاڼه‪.‬‬
‫‪ .٧‬په سيمه کې د شته اوبو د سکيمونو تنظيم او ترتيب‪.‬‬
‫‪ .٠‬د سکيم اقتصادي ټکي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د سکيم ډېزاين او د شبکې د وېشنې پالن‪.‬‬
‫‪ .٨‬د کار خانودپراختيا سيمه او اندازه‬
‫‪ .٠‬د سکيم د ودانيزو کارونو ځانګړتياوي‪.‬‬
‫‪ . ٠‬د سيمې دهغه وګړو شمير چې اوس مهال او په راتلوونکي کې به له سکيم څخـه ګټـه‬
‫اخلي‪.‬‬
‫‪ .٠٨‬د هغه ماليو يا عوايدو اټکل چې له سکيم څخه به حکومت الس ته ورشي‪.‬‬
‫‪ .٠٠‬د هغه پمپونو او ماشينونو ښودل له کوم څخه به چې په سکيم کې ګټه واخيستل شي‪.‬‬
‫‪ .٠۱‬دشته اوبو څرنګوالی‪.‬‬
‫‪ .٠٨‬د اوبو سرچينې‪.‬‬
‫‪ .٠٧‬د اوبو د پاکونې معيارونه‪.‬‬
‫‪ .٠٠‬د اوبو د سکيم د راپور بېلګه په الندې جدول کې ښودل شوې‬
‫هغه ټکي چې بايد په پام کې ونيول شي‬ ‫عنوان‬ ‫ګڼه‬

‫د پروژې د پلي کېدو المل‪.‬‬ ‫لنډ معلومات‬ ‫‪٠‬‬
‫هغه سـيمې چـې اوس مهـال د سـکيم تـر پوښـښ النـدې‬ ‫عمومي معلومات‬ ‫‪۱‬‬
‫راځي او هغه سيمې چې په راتلونکي کې بـه تـر پوښـښ‬
‫الندې راشي ‪،‬د کارخانو حالت‪ ،‬د سيمې توپوګرافي ‪،‬د‬
‫سيمې د وګړو اوسني شمير يا نفوس ‪ ،‬راتلونکي اټکل‬
‫شوى شمير د کوم لپاره چې د اوبو سيکم ډېـزاين شـوى‬
‫دى ‪،‬د ترانسپورت اسانتياوي‪،‬‬ ‫د ماشينوودرول‬
‫د اوبــو د ســکيم د ماشــينونو ودرول ا وپــه راتلــونکې د‬ ‫‪٨‬‬
‫د اوبو مصرف پاکول پروژې پراختيا‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫د اوبــو د مصــرف ډولونــو پــه يــوه ورځ کــې د مصــرف‬ ‫د اوبو سرچينې‬ ‫‪٧‬‬
‫اندازه معلومول د اور وژنې لپاره د اوبو مصرف‪.‬‬
‫د اوبــو د شــته ســرچينو معلومــول پــه راتلــونکې کــې د‬
‫د اوبـــــــــــو پاکونـــــــــــه ســرچينو اټکــل کــول د ســرچينو چاپېريــال معلومــول د‬ ‫‪٠‬‬
‫ســـکيمونو د ځـــايونو وړ ځـــاى غـــوره کـــول د ســـرچينو‬ ‫سټنډرونه‬
‫درملنه‪.‬‬
‫د پمپونـــو او پمپونـــو د اوبــو څرګــوالی پــه اوبــو کــې د شــته ناپــاکيو طبعــي‬ ‫‪٠‬‬
‫حالت د اوبـو د درملنـې کـړن الر‪ ،‬د اوبـو د ناپاکـه کېـدو‬ ‫مرکز يا تم ځاى‪.‬‬
‫شونتيا د پاکونې ځانکړې الر او د پاکونې ډېزاين‪.‬‬
‫د سکيم د اوبو ويشلو پـــــه ســـــکيم کـــــې د کـــــارول کېـــــدونکو ماشـــــينونو‬ ‫‪٨‬‬
‫ځانګړتياوي معلومول د ماشينونو ډېزاين ځانګړتياوي‬ ‫سيستم‬
‫د ماشــينونو د چلولــو کــړن الر د ماشــينونو د ودرولــوو‬
‫ځاى او د ودانۍ د ننی ترتيب او تنظيم‪.‬‬
‫د سکيم د شبکې غزولـو الر د هغـه مـوادو تشـريح چـې‬ ‫ذخيري يا ټانکۍ‬ ‫‪٠‬‬
‫په سيستم کې کـارېږي د والونـو ځايونـه‪ ،‬د شـبکې ټـول‬
‫اوږدوالـــي او د دويمـــې يـــا فرعـــي شـــبکو اوږود والـــي‬
‫هايدرانت ‪ ،‬اور وژنې نل معلومول د شـته شـبکې سـره د‬
‫نښلولو ځاى او پـه راتلـونکي کـې د نـورو شـبکو سـره د‬
‫نښلونو ځايونه‪.‬‬
‫د ذخيــرو او ټــانکيو ځايونــه‪ ،‬د ذخيــرو او ټــاکو ودانيــز‬ ‫فشار‬ ‫‪٠‬‬
‫توکې د جوړولو کړن الر او کنتـرول کـړن الر د ذخيـرو او‬
‫ټانکيو ابعاد او وړتيا‬
‫د اور پــــــــر وړانــــــــدې د شــبکې طــولي يــا اوږدوالــي فشــار پــه شــپکه کــې د‬ ‫‪٠٨‬‬
‫ارتفــاعي فشــار ضــايعات د پمــپ کولــو لــه املــه د فشــار‬ ‫ساتنه‬
‫زياتېدل‪.‬‬ ‫د لګښت مالومات‬
‫د اور وژنې لپاره ذخيره‪ ،‬د اور وژنې د لښتيو شمېر او‬ ‫‪٠٠‬‬
‫د ســــــکيم او شــــــبکې اندازه يې د اور ورژنې د نلونو شمېر په هر کيلومتر کې‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫د شــبکې د بېالبېلــو نقطــو لګښــت‪ :‬د ســاتنې او څــارنې‬ ‫اقتصادي وايي‬
‫لګښت‪ ،‬د ځمکې لګښت‪ ،‬د وسايلو لګښت ګـړن الر لـه‬ ‫لنډيز‬
‫شبکې څخه الس ته راتلونکي عوايد‪.‬‬
‫د ګټه اخيستونکو په ټـول شـمېر بانـدې د شـبکې ټـول‬ ‫‪٠۱‬‬
‫لګښـــت پـــه ويشـــلو ســــره د شـــبکې ســـړى سرلګښــــت‬
‫معلومېږي‪.‬‬
‫پـــه لنـــډ ډول د شـــبکې معلومـــات او الس تـــه راوړنـــې‬ ‫‪٠٨‬‬
‫بيانول‪.‬‬
‫د اوبو د شبکې يـوه ځانګړتيـا داده چـې د اوبـو دشـبکې لپـاره يـوه وړ او ګټـوره سـرچينه‬
‫غوره شي‪.‬‬
‫د اوبو سـرچينې پـه دوه ډولـه دي د ځمکـې پـه مـخ د اوبـو سـر چينـې او لـه ځمکـې النـدې‬
‫سرچينې د ځمکې دمخ يا سطحې سرچينې لکه‪ :‬جهيلونه‪ ،‬ويالې‪ ،‬سيندونه او ذخيرې‪.‬‬
‫له ځمکې الندې سرچينې لکه چينې‪ ،‬څاه ګانې‪ ،‬نفوذي ګالري او نفوذي څاګانې‪.‬‬
‫د اوبو کيفيت يا څرنګوالی د اوبو د درملنې کچه ټاکلی شـي مانـا دا چـې کـه چېـرې اوبـه‬
‫ډېرې ناپاکې وي نو زياتې درملنې ته اړتيا لري او که لږې ناپاکې وي لږې درملنې ته اړتيا‬
‫لري مخکې له دې چې له اوبه ګټه اخيستنې ته وړاندې شي بايـد درملنـه يـې وشـي‪.‬د اوبـو‬
‫په درملنه کې د اوبو د موادو همـوار ترسـب يـا کېناسـتنه‪،‬کيمياوي ترسـب‪ ،‬فلتـر يـا چـاڼ‬
‫کول‪ ،‬ضد عفوني کـول يـا جـراثيم لـرې کـول او نـورې تـګ الرې د کـوم پـه مـټ چـې د اوبـو‬
‫درملنه کېږي‪.‬‬
‫اوبه له درملنې وروسته د زيرمه کولو په موخه پـه ويشـونکو ذخيـرو کـې سـاتل کېـږي او‬
‫بيا د ځانګړو کړن الرو او وسايلو پر مټ ګته اخيستونکو ته لېږدول کېږي‪.‬‬
‫کله چې وکارول شي نو ‪ Waste‬يا فاضله اوبه ترې جوړي شي نو په کار ده چې په ډېره ښـه‬
‫او سمه الره سره بېرته د باندې ولېږدول شي‪.‬‬
‫‪Importance of water supply P Project‬‬ ‫‪۶ ۱‬‬
‫‪9‬‬
‫هر چېرته چې ښار او يا ښار کوټې جوړېږي بايد اوبه ورتـه برابـرې شـي د اوبـو رسـولو يـو‬
‫دبريالی سيستم پلي کول الندې ګټې لري‪.‬‬
‫‪ . ٠‬پــه راتلــونکې کــې د نــورو جوړېــدونکو کارخــانو لپــاره وار لــه مخکــې د هــوا والونــه‪،‬‬
‫شيردانونه او نور اړين وسايل په وړ او مناسب ځاى کې لګول کېږي‪.‬‬
‫‪ . ۱‬کومې کارخانې چې پاکو اوبو ته اړتيا لري نو ورته پرتـه لـه کـوم اضـافي لګښـت څخـه‬
‫پاکې اوبه برابرېږي او اړتيا نه ليدل کېږي چې د کارخانوخاوندان دخپلـو اړتيـاوو د پـوره‬
‫کولو لپاره د اوبو پاکونې ماشينونه راونيسي او لګښت پرې وکړي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د اوبو د سکيم د جوړېدو او ساتنې له امله ځايي خلکو ته د کار زمينه برابرېږي‪.‬‬
‫‪ .٧‬ټول عام خلک په اسانۍ سره کوالي شي د څښلو او نورو اړتياوو لپاره پـاکو اوبـو تـه‬
‫الس رسی ولري‪.‬‬
‫‪ . ٠‬د اوبو د سکيم په جوړېدو سره په سيمه کې د روغتيـا يومناسـب چاپېريـال رامنځتـه‬
‫‪ .٠‬د اوبود سکيم په جوړېدو سره په سيمه کې د ناروغتياوو کچه کمېږي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د اوبو د سکيم پـه جوړېـدو سـره د سـيمې لـه شـتو اوبـو پـه ګټـوره توګـه ګټـه اخېسـتل‬
‫‪Layout‬‬
‫د اوبو رسولو پروژې له سرچينې څخه تر ويشونکو نلونـو پـورې د يونټونـو د ودرولـو او‬
‫لګولــو د ‪ Layout‬پرلــه پســې والــی پــه النــدې ډول دى ‪،‬يــا نــی داچــی لــومړى څــه شــی وى‬
‫ورپسې څه شی وى همداسې تر دې وروستی يی د ګټه اخستونکي د نل دى چی اوبه ترې‬
‫اخلي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د پمپونو او د سربند ځاى‪.‬‬
‫‪ .۱‬د هموار ترسب ټانکۍ‬
‫‪ .٨‬د کيمياوي ترسب ټانکۍ‪.‬‬
‫‪ .٧‬د چاڼ واحدونه‪.‬‬
‫‪ .٠‬جراثيم لرې کولو يا ضد عفوني کولو واحد‪.‬‬
‫‪ .٨‬د پاکو اوبو ذخيره د ځمکې په مخ او يا هم فشاري ټانکي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو وېشنې يا تقسيماتي شبکه‪.‬‬
‫کله چې د اوبو يوه شبکه يا سکيم غوره کېږي بايد الندې ټکي په پام کې ونيول شي‬
‫‪ .٠‬د اوبو د ټولو واحدونو پرله پسې والي بايد داسې ترتيب شي چې اوبه له يوې مرحلـې‬
‫څخه بلې مرحلې ته په اسانۍ سره تېرې شي‪.‬‬
‫‪ . ۱‬که چېرې شونې وي د اوبو پمپونه په داسې ځاى کې ولګول شي د کوم له امله چې اوبه‬
‫وکوالى شي پخپل طبيعـي جريـان سـره حرکـت وکـړي ‪،‬کـه داسـې وشـي نـو د اوبـو پـروژه‬
‫دچلو لو لپاره اضافي لګښت نه غواړي او له بله پلوه ساتنه او څارنه يې هم اسانه وي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د اوبو د درملنې ځاى او اندازه بايد داسې ډېزاين شي چې په راتلوونکې کې د شبکې‬
‫په غزولو کومه بده اغېزه ونه کړي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د شبکې د ساتنې او څارنې لپاره بايد پوره کسان او ځاى په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د شبکې لپاره داسې ځاى او وسايل غوره شي چې پـه چاپيريـال بانـدې بـده اغېـزه ونـه‬
‫کړي‪.‬‬
‫‪ .٠‬شبکه بايد د اوبو د ازماېښت او درملنې بشپړ البراتوار ولـري او د سـيمې او حـاالتو د‬
‫غوښتنې سره سم وخت په وخت په درملنه کې بدلون راشي‪.‬‬
‫‪Quantity of Water‬‬
‫‪٠. ۱‬‬
‫د يو ښار او ښار ګوټې د اړتيا وړ ټولو غوښتل شوو اوبو معلومول او ټاکل يو سـتونزمن‬
‫کار دى‪.‬‬
‫ځکه د اوبو د اندازې په معلومولو کې بېالبېل فکتورونه ټاکوونکی رول لري لکه د ښار‬
‫د پراختيا وړاندوينه او د اړوند انجينر دډېزاين معيارونه‪ .‬خو بيا هم کېداى شي د الندې‬
‫دوه فکتورونو پوره څېړنه او مطالعـه مرسـته وکـړي چـې د يـو ښـار لپـاره د غوښـتل شـوو‬
‫اوبو اندازه پيدا شي هغه فکتورونه په الندې ډول دى ‪.‬‬
‫‪Rate of Demand‬‬ ‫‪ .٠‬د اوبو غوښتنې مقدار‪.‬‬
‫‪Population‬‬ ‫‪ .۱‬د وګړو شمېر يا نفوس‪.‬‬
‫د يوتن د بېالبېلـو اړتيـاو دپـوره کولـو لپـاره د اوبـو غوښـتنې لـه پـوره څېړنـې او شـننې‬
‫وروسته د يو کس پر سر د اوبو اندازه پيدا کيږي‪.‬‬
‫‪.۱‬وګړو شمېر يا نفوس‪:‬‬
‫د هغه وګړود شمير معلومول چې د اوبو له سکيم څخه ګټه اخلي د بيالبيلوالرو چارو په‬
‫مرسته سره چې په همدې څپرکی کې تر مطالعې الندې نيول کېږي پيدا کېدالى شي‪.‬‬
‫‪Rate of Demand‬‬ ‫‪۱‬ـ ‪۱‬‬
‫په عادي حاالتو کې يو تن يواځې د خپل ځان دشخصي اړتياو د پوره کولو لپاره يوه لږه‬
‫اندازه اوب و ته اړتيا لري مګر د نـورو اړتيـاو د پـوره کولـو لپـاره د اوبـو انـدازه د سـيمې د‬
‫ژوند کولود معيار او د سيمې د دود او دستور پورې اړه لري‪.‬‬
‫د دې لپاره چې د يو ښار لپاره د ټولو غوښتل شو اوبو وړ او منل شوې اندازه پيداشي نو‬
‫د اوبو د لګښت موخې په الندې پنځه ډولونو وېشل کېږي‪.‬‬
‫لومړى ‪ :‬د کورني ژوند لپاره (‪)Domestic purpose‬‬
‫دويم‪:‬ټولګټويادعامه موخو لپاره‪) Civic or public purpose(.‬‬
‫درېم‪ :‬د کارخانو لپاره‪) Industrial purpose ( .‬‬
‫څلورم‪:‬سوداګريزو موخو لپاره‪) Business or trade purpose(.‬‬
‫‪Loss and waste‬‬ ‫پنځم ‪ :‬ضايعات‬
‫موږ به دلته هرډول په جال جال بڼه او لنډه توګه تر مطالعې نيسوڅو د يو کس لپاره د‬
‫اوبو اندازه ترې الس ته راوړل شي‪.‬‬
‫‪Domestic purpose‬‬ ‫لومړى ‪ :‬د کورني ژوند لپاره‪.‬‬
‫د اوبو هغه مقدار چې د کورني ژوند لپاره کارېږي په الندې ډولونوسره دي‪.‬‬
‫‪ .a‬د څښلو لپاره‪:‬‬
‫د هــر انســان وجــود ‪ ٨٨‬ســلنه اوبــه جــوړوي اويــو انســان دخپلــو بېالبېلــو فيزيولــوژيکي‬
‫پروسو د بشپړولو لپاره اوبو ته اړتيا لري‪.‬لکه د وينې منځته راتلل‪ ،‬د خوړل شـوو مـوادو‬
‫هضمول او نور‪...‬‬
‫د اوبو هغه مقدار چې يو انسان يې د څښلو لپاره ورته اړتيا لري په بېالبېلـو فکتورونـو‬
‫پورې اړه لري خو بيا هم په منځنۍ کچه يو انسان په عادي حاالتو کې د څښلو لپار په يـوه‬
‫شپه ورځ کې ‪ ۱‬ليتره اوبو ته اړتيا لري لکه څنګه چـې لېـدل کېـږي د اوبـو دا مقـدار د هغـه‬
‫مقدار په پرتله ډېـر لـږ دى کـوم چـې يـو انسـان يـې د نـورو اړتيـاوو لپـاره کـاروي خـو دا لـږ‬
‫مقدارډېرې مهمې دي نو ځکه بايد ډېره پاملرنه ورته وشي‪ ،‬د څښلو اوبه بايد پوره پـاکې‬
‫وي ‪،‬که چېرې د څښلو اوبه پاکې نـه وي نـو کېـداى شـي د ډېـرو سـاري نـاروغيو د منځتـه‬
‫راتلو المل شي‪.‬‬
‫‪ .b‬د پخلي لپاره اوبه‪:‬‬
‫په کورني ژوند کې د اوبو يو مقدار د پخلې لپاره هم کاريږي د پخلې لپاره د اوبو مقـدار‬
‫د کورنۍ د ژوند د پرمختګ او ټولنيز ژوند سره تړاو لري خو په هر حال کې يو کس په يوه‬
‫شپه او ورځ کې ‪ 5‬ليتره اوبو ته اړتيا لري څو د پخلی لپاره يي وکاروي‪.‬‬
‫‪ .c‬د لمبلو لپاره اوبه‪:‬‬

‫هغــه مقــدار اوبــه چــې د دې مــوخې لپــاره اړينــې دي د هغــه ځــاى د خلکــو د عــادتونو او‬
‫موسمي حاالتوسره اړه لري خو بيا هم کېداى شي د يو کس عادي لمبلو لپاره پـه يـوه شـپه‬
‫ورځ کې ‪40-30‬ليتره په پام کې ونيول شي اوکه يو يو کس د شاور سيستم کـاروي نـو پـه‬
‫يوه شپه ورځ کې ‪80-50‬ليتره اوبه ورته په پام کې نيول کېږي‪.‬‬
‫‪ .d‬د الس او مخ منځلو لپاره اوبه‪:‬‬
‫د الس او مخ منځلو لپاره د اوبو مقدار هم د هماغه سيمې د خلکو په عـادتونو پـورې اړه‬
‫لري مګر په هر حال کې د يو کس لپاره په يوه شپه ورځ کې ‪ 10-5‬ليتره اوبه په پام کې نيول‬
‫کيږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د کور پاکونې او روغتيا ساتنې لپاره اوبه‪:‬‬

‫وينځـل او نـورې اړتيـاوې شـاملېږي د دې‬ ‫په دې ډول کې د کاليو وينځل ‪،‬د کور د فـر‬
‫موخې لپاره د يو کس لپاره په يوه شپه ورځ کې ‪60-50‬ليتره اوبه په پام کې نيول کېږي‪.‬‬
‫‪ .e‬د شخصي باغ داوبه خور لپاره اوبه‪:‬‬
‫که ښارونه پرمخ تللي وي نو بيا دا ډول اوبو ته اړتيـا نشـته او کـه ښـارونه پرمختللـي نـه‬
‫وي نو بيا اړينه ده چې د باغونو او کرنې لپاره ځانګړې شخصي څاګانې وکېندل شي او دا‬
‫اوبه په ټولګټو پروژو کې محاسبه نه شي‪.‬‬
‫‪ .f‬د کورنيو څارويو او شخصي موټر منځلو لپاره اوبه‪:‬‬

‫د يـو ښـار او يـا ښـار ګـوتي لپـاره د اوبــو د سـکيم پـه محاسـبه کـې د څـارويو او شخصــي‬
‫مــوټرو منځلــو لپــاره اوبــه محاسـبه کــول دومــره د اندېښــنې وړ خبــره نــه ځکــه چــې يــو ښــار‬
‫څومره پرمختګ کوي هومره په کې د څارويو ساتلو تـه اړتيـا کمېـږي بيـا هـم د معلومـاتو‬
‫لپاره په الندې جدول کـې د بېالبېلـو څـارويو لپـاره پـه يـوه شـپه ورځ کـې د اړتيـا وړ اوبـو‬
‫مقدار ښودل شوې دى‪.‬‬
‫د کورنيو څارويو لپاره د اوبو اندازه‬
‫د اوبو هغه مقدار چې يو څاروى ورته په يوه شپه او‬ ‫د څارويو ډول‬ ‫شماره‬
‫ورځ کې اړتيا لري په ليټر سره‬
‫‪40‬‬ ‫غواو‬ ‫‪٠‬‬
‫‪10‬‬
‫سپی‬ ‫‪۱‬‬
‫‪50‬‬
‫‪30‬‬ ‫اس‬ ‫‪٨‬‬
‫‪5‬‬ ‫قچر‬ ‫‪٧‬‬
‫پسه‬ ‫‪٠‬‬
‫د موټر منځلو لپاره د اوبو اندازه کمه ده په ځانګړې ډول په بې وزله هېوادونو کې‪.‬په يـو‬
‫ښار کې د موټرو شمېر د هماغه ښار د وګړو د شـمېر سـره تړلـی دى او د مـوټرود شـمېر پـه‬
‫پام کې نيولو د يو کس پر سـر د مـوټر منځلـو لپـاره پـه يـوه شـپه او ورځ کـې د اوبـو مقـدار‬
‫ټاکل کېږي‪.‬‬
‫که داسې وګڼو‪ ،‬چې که يو موټر هره ورځ ومنځـل شـي نـو ‪ 200-150‬ليتـره اوبـو تـه اړتيـا‬
‫لري نو د يو کس پر سر په يوه شپه او ورځ کې د موټر منځلو لپاره يـوه مقـدار اوبـه پـه پـام‬
‫‪ 50‬ليتـره پـه برطانيـه کـې ‪10‬‬ ‫کې نيول کېږي د امريکا په متحـده ايـاالتو کـې دا انـدازه‬
‫ليتره او په هندوستان کې ‪ 0.3‬ليتره په پام کې نيول کېږي‪.‬د څارويو لپاره جدول په پـام‬
‫کــې نيولــو ســره د يــو کــس پــر ســر پــه اټکليــز ډول د نــورو اړتيــاوو لپــاره د مجمــوعې ‪-40‬‬
‫‪50‬سلنه په يوه شپه او ورځ کې د يو کس پر سر په پام کې نيول کېږي‪.‬‬
‫دويم ‪-‬ټولګټو موخو لپاره اوبه‪:‬‬
‫د ټولګټو موخو لپاره د اوبو محاسبه په الندې ډولونو ويشل شوې ده‪.‬‬
‫‪ .٠‬د سرک منځلو لپاره‪:‬‬

‫هغه سرکونه چې زيات ګرد لري بايد چې د خلکو د ښه لېږد رالېږد او اسـانتيا لپـاره پـرې‬
‫اوبه وپاشل شي‪ ،‬هغه سرکونه چې د ګرد پر وړاندې وسايل لـري هـم بايـد ومنځـل شـي پـه‬
‫منځنۍ کچه د سرک منځلولپاره د اوبو د سکيم په محاسبه د يو کـس پـر سـر پـه يـوه شـپه‬
‫ورځ کې ‪ 5‬ليتره اوبه په پام کې نيول کېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬کور منځلو لپاره اوبه‪:‬‬

‫په دې ډله کې د ټولګټو بالکونو وينځل د لويو مارکيټونو وينځـل او لـه کورونـو څخـه د‬
‫فاضله او مايعو موادو لېږدولو په موخه مينځـل شـامل دي‪.‬د دې لپـاره کېـداى شـي د يـو‬
‫کس پر سر په يوه شپه او ورځ کې ‪2‬يا‪ 3‬ليترو پورې اوبه په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د سينګارولو لپاره اوبه‪:‬‬

‫د دې لپاره چې ښار ښکلی ښکاره شـي پـه ښـار کـې ځينـې مصـنوعي فـوارې‪ ،‬مصـنوعي‬
‫جهليونه او ښکالايزې ودانې جوړېږي د داسې ودانيو او ساختمانونو د چلېدلو او پر مخ‬
‫وړلو لپاره زياته اندازه اوبو ته اړتيا وي خو په منځني ډول ‪ 28‬ليتره اوبه په پام کـې نيـول‬
‫‪ .٠‬اوروژنې لپاره اوبه‪:‬‬

‫اور زيات وخت په کارخانو‪ ،‬ګودامونو او زيرمتونو کـې لګېـږي هغـه انـدازه اوبـه چـې د‬
‫دې موخې لپاره کارېږي بايد په اسانۍ سره پيدا او الس رسی ورته وشي د اوروژنې لپاره‬
‫اوبه بايد په زيرمو کې وسـاتل شـي د دې لپـاره زيـات نـه زيـات پـه ‪ 150m‬واټـن کـې د اور‬
‫ورژنې نلونه لګول کېږي‪.‬کله چې اور ولګېـږي د اور وژنـې مـوټر راځـي اوخپـل پمپونـه لـه‬
‫همدې نلونو سـره نښـلوي او اوبـه تـرې اخلـي او بيـا پـه پـوره فشـار سـره اوبـه د اور النـدې‬
‫سيمې په لور پاشي تر هغې چې اور تر ولکې الندې راشي‪.‬‬
‫د اور وژنې لپاره د اوبو په محاسبه کې بايد الندې غوښتنې په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫تر ټولو لږ شمېر ويالې‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د هرې ويالې يا نل د اوبو اندازه‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د اور وخت او موده‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د بېالبېلو اور لګېدو شمېر‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د ي و منځني اور لپاره چې نه ډير زيات وي او ډير کم وي لږ تر لـږه درې ويـالو تـه اړتيـا ده‬
‫‪،‬يـوه ويالــه بايدمســتقيما هغــه لــور تــه اوبـه وپاشــي چــې تــر اور النــدې وي او دوه نــورې‬
‫ويالې د اور الندي سيمي دواړه څنګونوته اوبه پاشي‪.‬د هرې ويالې يا نل داوبو مقدار په‬
‫يــوه دقيقــه کــې بايــد ‪ 1100‬ليتــره وي ‪.‬نــو کــه پــه يــوه ســېمه کــې اور لګېــدلی وي او درې‬
‫ساعته دوام وکړي نو الندې مقدار اوبو ته اړتيا ده‬
‫‪3 ×1100 ×60 ×3 ×4=2376000 liter‬‬
‫اوس که ددې ښار د وګړو شمير ‪ 25‬لکه وي د يو کس پـر سـر د اور وژنـې لپـاره د اوبـو‬
‫اندازه په الندې ډول ده‬
‫‪2376000‬‬
‫=‬ ‫‪= 0. 95‬‬
‫‪2500000‬‬
‫يعنـې پــه يــوه شــپه او ورځ کــې هــر يــو کــس ‪ 0،95‬ليتــره د اور وژنــې اوبــو تــه اړتيــا لــري‪.‬د‬
‫ټولګټو اوبود سکيم لپاره د اوروژنې اوبه د ځينې ازمايل شوو او تجربه شوو فـارمولونو‬
‫په مټ الس ته راځي چې په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ .٠‬بوسټن فارموال ‪:Boston Formula‬‬
‫‪Q = 5663 p‬‬
‫دلته د ‪ Q‬د اوبو مقدار دى په يوه شپه او ورځ کې په ليتر سره او ‪ P‬د وګړو شمېر يا نفوس‬
‫دى‪.‬دا فارموال په برطانيه کې زياته کارېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬جان آر فريمن فارموال (‪:)John R. Freeman's Formula‬‬
‫‪p‬‬
‫) ‪Q= 1136 . 50( + 10‬‬
‫‪5‬‬
‫‪y = 2.8 p‬‬
‫دلته ‪ Q‬د اوبو مقدار دى يو ليتر پر دقيقه ‪ P‬د وګړو شمېر ‪ y‬د اور وژنې د ويالو شمېر‬
‫‪ .٨‬کيچلنګ فارموال (‪:)Kuichling’s Formula‬‬
‫‪Q = 3182 p‬‬
‫دا فورمــول پــه دې اټکــل والړ دى چــې هــره ويالــه پــه يــوه دقيقــه کــې ‪ 1136.5‬لېتــره اوبــه‬
‫وپاشي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د ملي بورډ فارمول‪:‬‬
‫) ‪Q = 4637 p ( 1  0.01 p‬‬
‫دا فورمول د هغه ښارونو لپاره کارېږي چې دوګړو شمېر يې دوه سوه زره وي خو کله چې‬
‫د يو ښار چې دوګړو شمېر يې له دوه سوه زره سوه زره څخه زيات وي نو بيا د ښـار لپـاره د‬
‫اوبو دوه زيرمې جوړېږي چې هره ى يوه يې په يوه دقيقه کې ‪54600‬ليتره ظرفيـت لـري او‬
‫بله ورسره هم مرستياله زيرمه وي چې د دوه اورونو پرمهال ترې ګټه اخيستل کېږي چې د‬
‫هغې وړتيا له ‪ 9100‬ليترو څخه تر ‪ 36400‬ليترو پورې وي‪.‬‬
‫لومړۍ پوښتنه‪:‬‬
‫د يـو ښــار لپـاره د اور وژنــې اوبــه پيـدا کــړۍ چــې سـل زره د وګــړو شــمېر يـا نفــوس لــري د‬
‫فريمن‪ ،‬کچلينګ او ملي بورډ د فورمولونو څخه ګټه واخلئ‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫د اوبو اندازه‬ ‫فورمول‬ ‫د فورمولونوم‬
‫‪34095‬‬ ‫‪Q = 5663 p‬‬ ‫بوسټن فارموال‬
‫کيچلنـــــــــــــــــــګ‬
‫‪31820‬‬ ‫‪Q = 3182 p‬‬
‫فارموال‬
‫) ‪Q = 4637 p ( 1  0.01 p‬‬

‫ملي بورډ فارمول‬
‫‪41733‬‬
‫درېم‪ .‬د صنعتي موخو لپاره اوبه‪:‬‬

‫‪ .a‬د کارخانو يا فابريکو لپاره چې کومې اوبه محاسبه کېـږي د وګـړو د شـمېر د ګڼـوالي‬
‫سره هېڅ تړاو نه لري بلکې په دې پورې اړه لري چې په فابريکـه کـې څـه شـی جـوړېږي او د‬
‫فابريکې غټ والی څومره دى‪.‬د فابريکو لپاره د اوبـو انـدازه کېـداى شـي د کـورني ژونـد‬
‫داوبو دغوښتل شوو اوبو له مقدار سره برابره وي او هم کېداى شي تر هغې زيات وي‪.‬کـه‬
‫چېرې له داسې الرو چارو کار واخيستل شي چې کارول شوې اوبه بيرته د دې وړ شي چـې‬
‫وکارول شي نو د فابريکو لپاره به ډېر ګټور تمام شي‪.‬په الندې جدول کې د فـابريکو لپـاره‬
‫د اوبو اندازه ښودل شوې ده په دې جـدول کـې يـو ليتـر اوبـه د يـو کيلـو ګـرام جوړېـدونکو‬
‫موادو لپاره ښودل شوي دي‪.‬‬
‫د يو کيلو ګرام جوېدونکو موادو لپاره د اوبو‬ ‫د جوړېدونکو موادو‬ ‫ګڼه‬
‫مقدار په ليتر سره‬ ‫نوم‬
‫‪1350‬‬ ‫د المونيم ويلي کول‬ ‫‪٠‬‬
‫‪11‬‬ ‫کوچ جوړونه‬ ‫‪۱‬‬
‫‪4‬‬ ‫د ډبرو سکرو کان‬ ‫‪٨‬‬
‫کېندنه‬
‫‪0.25- 0.3‬‬ ‫د مالوچو رنګول‬ ‫‪٧‬‬
‫‪20‬‬ ‫پنير جوړول‬ ‫‪٠‬‬
‫‪70‬‬ ‫شيشه جوړول‬ ‫‪٠‬‬
‫‪10‬‬ ‫تيل پاکول‬ ‫‪٨‬‬
‫‪160-175‬‬ ‫کاغذ جوړول‬ ‫‪٠‬‬
‫‪4.5-5.5‬‬ ‫صابونجوړول‬ ‫‪٠‬‬
‫‪ .b‬برېښنا کوټ لپاره اوبه‪:‬‬

‫د برېښنا فابريکه ډېر زيات مقدار اوبـو تـه اړتيـا لـري او لـه بلـه پلـوه د برېښـنا فابريکـه د‬
‫ښارد استوګنې له سيمو څخه لرې جوړېږي نو ځکه د اوبو د پروژو په محاسبه کې په پـام‬
‫کې نه نيول کېږي‪.‬‬
‫‪ .c‬د اور ګاډي او هوايي ميدان لپاره اوبه‪:‬‬

‫ډېرى وختونه د هـوايي ميـدان چـارواکي د هـوايي ميـدان لپـاره د اوبـو اړتيـاوې پـه جـال‬
‫توګه پوره کوي او ځانته خپله د اوبو شبکه جوړوي همدا المل دى چې پـه ټولګټـو شـبکو‬
‫کې د هوايي ميدانونو لپاره اوبـه پـه پـام کـې نـه نيـول کېـږي ‪،‬د اور ګـاډو لپـاره د اوبـو پـه‬
‫محاسبه کې پـه يـوه شـپه او ورځ کـې د يـو کـس لپـاره ‪ 70-25‬ليتـره اوبـه پـه پـام کـې نيـول‬
‫کېږي د اورګاډي لپاره اوبه د اورګاډي په تم ځاى کې د هغه اسانتياوو سره تړاو لري کـوم‬
‫چې د مسافرو لپاره په پام کې نيول شوي دي‪،‬د هوايي ميدان لپاره د اوبو په محاسبه کې‬
‫د يوکس لپاره په يوه شپه او ورځ کې ‪ 70‬ليتره اوبه په پام کې نيول کېږي‪.‬د صنعتي موخو‬
‫لپاره د اوبو غوښتنه د ښار د نورو اړتياوو لپاره د اوبو د غوښتنې په شان نه ده او هيڅ تړا‬
‫ورسره هم نه لري ځکه نو د صنعتي موخو لپاره جال او د ښار د نورو اړتياوو لپاره په جال‬
‫ډول د اوبو غوښتنه تر مطالعې الندې نيول کېـږي خـو بيـا هـم کـه يـو ښـار د منځنـۍ کچـې‬
‫فابريکې ولري کېداى شي د ښار د يو کس د اوبو ‪ 25-20‬سلنه د صنعتي موخو لپـاره پـه‬
‫پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫څلورم ‪:‬د سوداګريزو موخو لپاره اوبه‪:‬‬

‫ځينې سوداګرۍ لکه دلبنيـاتو جوړولـو فابريکـه‪ ،‬هوټلونـه‪ ،‬د کـاليو منځلـو فابريکـه‪ ،‬د‬
‫موټر مينځلو ځايونه‪ ،‬ښوونځي‪ ،‬روغتونونه‪ ،‬سينماګانې‪ ،‬تياترونه او نور زياتو اوبو تـه‬
‫اړتيا لري‪.‬د پورته ډولونو د سوداګريزو ودانيولپاره د اوبو سيستم بايد داسې برابـر شـي‬
‫چې د چاپيريال روغتيا ساتنې او شخصي روغتيا پالنې ته په کې زياته پاملرنه شـوي وي‬
‫په ټوليز ډول د داسې سوداګريزو ودانيو لپاره د اوبو محاسبه کول او د مرکزونو بېلول د‬
‫هماغه سيمې د وګړو د شمېر او سوداګرۍ پورې اړه لري خو بيا هم په يوه شپه او ورځ کې‬
‫د يو کس لپاره ‪ 15-25‬ليتره اوبه په پام کې نيول کېږي‪.‬‬
‫پنځم‪ .‬د ضايعاتو لپاره اوبه‪:‬‬

‫کومې اوبـه چـې پـه دې ډلـه کـې راځـي ځينـې وخـت پـه محاسـبه کـې پـه پـام کـې نـه نيـول‬
‫کيږى‪.‬د اوبو په ضايعاتو کې د اوبو بې ځايه لګښت ‪ ،‬په اصلي او فرعـي نلونـو او والونـو‬
‫کې د چاودونو او درزونو منځ ته راتلل او د هغې له الرې د اوبـو ضـايع کېـدل‪ ،‬د نامسـ له‬
‫چارواکو په الرښوونه په غلطو ځايونو کې د نلونو نښلول ‪ ،‬دا ټول د اوبو په ضايعاتو کې‬
‫شمېرل کېږي‪ ،‬د اوبو د ضايعاتو مقدار په سم او درست ډول اټکل کېداى نـه شـي خـو بيـا‬
‫هم د يو کس پر سر د ټولو محاسبه شوو اوبو ‪40-30‬سلنه په پام کې نيول کېږي که چېرې د‬
‫اوبو د شبکې اوږدوالی کـم وي اوهـم يـی ښـه سـاتنه او څارنـه يـې وشـي نـو کېـداى شـي د‬
‫ضايعاتو اندازه د ټولو محاسبه شوو اوبو ‪ 10-15‬سلنې پورې په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫دويمه پوښتنه‪:‬‬
‫د يو منځنۍ کچې ښار لپاره د اوبو مقدار محاسبه کړئ؟‬
‫حل‪ /‬د بېالبېلو موخو لپاره د اوبو اړتياوې په الندې ډول الس ته راځي‪.‬‬
‫د يو تن لپـاره پـه يـوه شـپه او ورځ‬ ‫موخه‬ ‫ګڼه‬

‫کې د اوبومقدار په ليتر سره‬
‫کورني ژوند په موخه‬ ‫‪.I‬‬
‫‪2‬‬ ‫څښلو لپاره‬ ‫‪٠‬‬

‫‪5‬‬ ‫پخلي لپار‬ ‫‪۱‬‬
‫‪35‬‬ ‫المبلو لپاره‬ ‫‪٨‬‬
‫‪8‬‬ ‫د مخ او الس منځلو لپاره‬ ‫‪٧‬‬
‫‪50‬‬ ‫د کاليو او کور منځلو لپاره‬ ‫‪٠‬‬
‫د ټولګټو او ښاري ژوند‪:‬‬ ‫‪.II‬‬
‫‪5‬‬ ‫سرک منځلو لپاره‬ ‫‪٠‬‬

‫‪3‬‬ ‫چاپېريال روغتيا ساتنې لپاره‬ ‫‪۱‬‬
‫‪1‬‬ ‫اور وژنې لپاره‬ ‫‪٨‬‬

‫صنعتي موخو لپاره‪:‬‬ ‫‪.III‬‬
‫‪50‬‬ ‫منځنۍ فابريکې‬ ‫‪٠‬‬

‫د سوداګريزو موخو لپاره‪:‬‬ ‫‪.IV‬‬
‫‪15‬‬ ‫هوټلونه‪ ،‬کاليو منځلو فابريکه او نور‬ ‫‪٠‬‬
‫د اوبو ضايعات‪:‬‬ ‫‪.V‬‬
‫‪75‬‬ ‫په اټکلي ډول‬
‫‪250‬‬ ‫ټولې‬
‫سره له دې په نړيواله کچه په کليوالو سيموکې د يوکس لپاره په شپه ورځ کـې ‪ 50‬ليتـره‬
‫او ياهم په يو کال کې ‪ 18‬متر مکعبه او په ښاري سيمو کې د يو کس لپاره ‪ 150‬ليتره او‬
‫ياهم په يو کال کې ‪ 55‬متر مکعب په پام کې نيول کېږي‬
‫)‪(Affecting rate of Demand Factors‬‬

‫ځينې فکتورونه شته چې په شپه او ورځ کې د يو کس د اوبو غوښـتې د مقـدار پـه ټـاکلو‬
‫يعنــې نــورم بانــدې اغېــز لــري نــو ځکــه وړانــدې تــر دې چــې د يــو کــس لپــاره د اوبــو انــدازه‬
‫پيداشي بايد چې دا فکتورونه په سمه توګه وڅېړل شي ‪،‬دا فکتورونه په الندې ډول دي‪:‬‬
‫‪ .٠‬موسمي حاالت‪:‬‬
‫‪ .۱‬د اوبو نرخ‪.‬‬
‫‪ .٨‬د ويشلو فشار‪.‬‬
‫‪ .٧‬د وګړو او ګټه اخيستونکو عادات او دود‪.‬‬
‫‪ .٠‬فابريکې‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو د اندازې معلومولو تګ الره‪.‬‬
‫‪ .٨‬د اوبو څرنګوالی‪.‬‬
‫‪ .٠‬له ځمکې الندې د فاضله اوبو نلونه‪.‬‬
‫‪ .٠‬د ښار پراخوالی‪.‬‬
‫‪ .٠٨‬د اوبو رسولو سيستم‪.‬‬
‫‪ .٠‬موسمي حاالت‪:‬‬
‫د ژمي پر تله په اوړي کې د اوبو غوښتنه زياته وي او همدارنګـه د ګرمـو سـيمو خلـک د‬
‫يخو سيمو د خلکو په پرتله ډېـرو اوبـو تـه اړتيـا لـري خـو کېـداى شـي د ډېـرو يخـو سـيمو‬
‫خلک ددې لپاره خپلو دکورو نلونه پرانستي پرېږدي څو اوبه په کې جامـدې نـه شـي چـې‬
‫دا هم کوالى شي د اوبوغوښتنې اندازه زياته کړي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د اوبو نرخ‪:‬‬
‫د اوبو هغه نرخ چې ګټه اخيستونکي پرې اوبه پيري هم د اوبـو پـه غوښـتل شـوي مقـدار‬
‫باندې اغېز لري څومره چې د اوبو نرخ لوړيږي هومره به د اوبو غوښتنه کميږي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د وېشنې فشار‪:‬‬

‫د اوبو په شبکه کې د فشار زياتوالی د اوبو لګښت يا مصرف زياتوي ځکه د لوړ فشار له‬
‫امله په شبکه کې د ضايعاتو اندازه زياتېږي د بېلګې په ډول که چېرې په شبکه کې فشـار‬
‫له ‪ 2kg/cm2‬څخه ‪ 3kg/cm2‬ته لوړ شي نو په شبکه کې د اوبو لګښت ( ‪ ) 25 - 30‬سلنې‬
‫ته لوړېږي‪.‬‬
‫همدا المل دى چې د اوبو د شـبکې پـه ډېـزاين کـې بايـد ډيـره پاملرنـه وشـي دومـره فشـار‬
‫ورته محاسبه شي څومره چې ورته اړتيا ده‪.‬‬
‫هغه سيمې چې د ځمکې قيمت او نرخ يې لوړ وي د اوبو غوښتنې اندازه يې هم زياته وي‬
‫ځکه هلته د ميشتو خلکو د ژوند کولو کچه لوړه وي او هغه سيمې چـې د ځمکـو نـرخ يـې‬
‫په منځني اندازه کې وي د اوبو غوښتنې اندازه يی هم پـه منځنـۍ کچـه کـې وي او د ټيـټ‬
‫قيمت لرونکو ځمکو لپاره د اوبو غوښتنې اندازه ډېره ټېټه وي ځکه کېداى شي هلتـه لـه‬
‫يوه نل څخه ګڼې کورنۍ ګټه واخلي‪.‬‬
‫‪ .٠‬فابريکې‪:‬‬
‫د فابريکو شتون او نه شتون هم د اوبو غوښتنې په مقدار باندې اغېز لري سره له دې چې‬
‫د فابريکو لپاره د اوبـو دمقـدار او د خلکـو لپـاره د اوبـو د مقـدار تـرمنځ کومـه مسـتقيمه‬
‫اړيکه نشته مګر بيا هم بايـد دشـته فـابريکو او پـه راتلـونکی کـې د فـابريکو د جوړېـدو د‬
‫اوبو غوښتنې ته بايد سمه پاملرنه وشي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو د اندازه کولو تګ الره‪:‬‬

‫د اوبو هغه مقدار چې يوې ودانۍ ته ورکول کېږي د اوبو د ميټر په واسطه انـدازه کېـږي‬
‫چې د هغې له مخې يې ګټه اخيستونکی اړ دي چې لګښت يې پرې کـړي‪،.‬د ميټـر لګـول د‬
‫اوبو لګښت يا مصرف کموي د اوبو د مټر لګول هم ګټې لري او هم زيانونه‬
‫د مېټر لګولو ګټې يې دادي‪:.‬‬ ‫‪.I‬‬
‫‪ .a‬د ميټر په لګولو سره د نل درزونه او چاودنه په اسانۍ سره پيدا کېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬ګټه اخيستوونکي يواځې هومره لګښت پرې کوي څومره چې يې اوبه لګولې وي‪.‬‬
‫‪ . c‬څومره چې د اوبو مصرف کم وي هـومره بـه اوبـه رڼـې او پـاکې وي او هـم بـه پـه پمپونـو‬
‫باندې زيات بوج نه وي‪.‬‬
‫‪ .d‬د اوبو ضايعات کمېږي‪.‬‬
‫‪ .e‬څوک چې احتيا کوي لږ لګښت به ورکوي او بې پامه خلک به زيات لګښت ورکوي‪.‬‬
‫د ميټر لګولو زيانونه دادي‪:‬‬ ‫‪.II‬‬
‫‪ .a‬د ميټر لګولو له امله په نلونـو کـې فشـار لـوړيزې او بيـا لـه دې املـه بايـد غـټ پمپونـه‬
‫ولګول شي چې دا د پمپونو قيمت هم لوړوي‪.‬‬
‫‪ . b‬د باغيچواو کورونو دشين ساتلو او فوارو لپاره خلک ډېرې اوبه نـه لګـوي او لـه دې‬
‫امله د سيمې ښکال کمېږي‪.‬‬
‫‪ .c‬د اوبو د مصرف د بريد ټاکل کېدايشي په روغتيا ساتنه بـده اغېـزه وکـړي او پـه پايلـه‬
‫کې ناروغتياوې زياتې شي‪.‬‬
‫‪ .d‬د ميټــر پېــرودل‪ ،‬لګــول او د مصــرف وروســته لوســتل او لــه ميټــر څخــه ســاتنه لګښــت‬
‫غواړي‪.‬‬
‫موندنې او سپارښتنې‪:‬‬ ‫‪.III‬‬
‫په پايله کې دا ويلی شو چې که چېرې الندې دوه شرطونه شتون ولـري بايـد چـې د اوبـو د‬
‫لګښت لپاره مېټر ولګول شي‪.‬‬
‫‪ .a‬که د اوبو له سرچينې څخه د اوبو اخيستو لپاره يو ټاکلی بريد ټاکل شوى وي‪.‬‬
‫‪ .b‬کله چې د پروژې په ټول ارزښت يا ټول لګښت باندې اغېز ولري‪.‬‬
‫‪. ٨‬د اوبو څرنګوالی‪:‬‬

‫که چېرې ټولنې ته په ښه کيفيت سره اوبه وړانـدې شـي نـو خلـک يـې د ګڼـو موخـو لپـاره‬
‫کاروي ځکه هغو ډاډه وي چې د اوبو کيفيت ښه دى چې دا د اوبو غوښتنې کچه لوړوي‪.‬‬
‫‪ .٠‬له ځمکې الندې د فاضله اوبو نلونه‪:‬‬
‫کله چې د فاضله اوبو د لېږد لپاره يو ښه سيستم اوله ځمکـې النـدې نلونـه شـتون ولـري‬
‫نو بيا هم د خلکو د اوبو کارول زيـاتېږي پـه دې وخـت کـې بيـا ډېـرى خلـک د کمودونـو او‬
‫نورو موخو لپاره هم اوبه کاروي چې دا په خپله د اوبو غوښتنې مقدار زياتوي‪.‬‬
‫‪.٠‬د ښار پراخوالی‪:‬‬

‫پــه ټولــه کــې د وړو ښــارونو د اوبــو غوښــتنې مقــدارکم وي خــو کــه چېــرې بيــا همــدا واړه‬
‫ښارونه فابريکې ولري د اوبو غوښتنې اندازه يې هم زياتېږي‪.‬‬
‫د هندوستان د ځينو ښارونو پراخوا لی او د وګړو شمېر ته په کتو سـره د اوبـو غوښـتنې‬
‫اندازه په الندې جدول کې ښودل شويده‪.‬‬
‫د يو تن لپاره په شپه ورځ کې د اوبـو غوښـتنې انـدازه پـه‬ ‫د وګړو شمېر‬ ‫ګڼه‬
‫ليټر سره‪.‬‬
‫‪110‬‬ ‫تر ‪20000‬‬ ‫‪.٠‬‬
‫‪150-110‬‬ ‫له ‪20000‬تر‪50000‬‬ ‫‪۱‬‬
‫له ‪ 50000‬تر‪180-150 200000‬‬ ‫‪٨‬‬
‫لــــــــــه ‪200000‬تــــــــــر ‪210-180‬‬ ‫‪٧‬‬
‫‪500000‬‬
‫لـــــــــه ‪ 500000‬تـــــــــر ‪240-210‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪1000000‬‬
‫‪270-240‬‬ ‫له‪1000000‬پورته‬ ‫‪٠‬‬
‫‪ .٠٨‬د اوبو رسولو سيستم‪:‬‬

‫کېداى شي د اوبو رسول په مسلسل ډول او يا هم وققه يې ډول سره وي‪ .‬د اوبو رسولو په‬
‫مسلسل ډول کې اوبه ‪ 24‬ساعته په نلونو کې جريان لري او وقفـه ډول يـې هغـه دى چ ې پـه‬
‫شپه او ورځ کې په څو ځانګړو ساعتونو کې اوبه پرېښودل کېږي‪ .‬داسې ګڼل کېږي چې په‬
‫وقفه يي اوبو رسولو کې د اوبو غوښـتنې انـدازه کمـه وي مګـر لـه بـده مرغـه د النـدې دوه‬
‫الملونو له امله وقفه يي اوبو رسول ګټور نه ګڼل کېږي‪.‬‬
‫لومړى‪ :‬د وقفه يي سيستم په هغه ساعتونو کې چې اوبه بنـدې وي د خلکـو د نـه پـاملرنې‬
‫له امله نلونه پرانستي پرېښودل کېږي او کله چې اوبه راشي ډېرې اوبه پرته له کومې ګټې‬
‫اخيستنې ضايع کيږى چې دا لويه ضايع بلل کېږي‪.‬‬
‫دويم ‪:‬ډېرى وخت داسې هم کېږي چې خلک هغه اوبه چې له وقفې څخه مخکې يې زيرمه‬
‫کــړي وي پرتــه لــه کــارولو ګــوزاروي او لــه تــازه اوبــو څخــه ګټــه اخلــي چــې دا ډول د اوبــو‬
‫ګوزارول پرته له دې چې ګټه ترې واخيستل شي هم لويه ضايع بلل کېږي‪.‬‬
‫‪Measurement of water‬‬
‫د اوبو د اندازه کولو الملونه‪:‬‬
‫د اوبو رسولو په شبکه کې دا اړينه وي چې د اوبو مقدار انـدازه شـي چـې الملونـه يـې پـه‬
‫الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو په اندازه کولو سره هغه مقدار اوبه پيداکېږي کوم چې پرته له کوم لګښت څخه‬
‫ورکول کېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د درملنې په بېالبېلو پړاوونو کې د درمل شوو اوبو نرخ سم وټاکل شي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د اوبو رسولو د سکيم د بېالبېلو واحدونو د کړنـود اغېزمنتيـا پـه بـاره کـې خلکـو تـه‬
‫يوه نظريه پيدا شي‪.‬‬
‫‪ . ٧‬د اوبو اندازه کولو له امله کوالى شو دفتري او ادارې اسناد د تل لپاره ولرو‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو د اندازه کولو ګټه دا هم ده چې کېدالى شي چې اوبه د پرچون او غونډ پلـورنې‬
‫په توګه وپلورل شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو په اندازه کولو سره د اوبو د سيستم په بېالبېلو برخو کې لکه پمپونـه‪ ،‬زيرمـې‬
‫او د کيمياوي توکو په ور زياتولو باندې واک او کنترول وساتل شي‪.‬‬
‫په ټوله کې د اوبو اندازه کوونکي ميټرونه په دوه ډوله دي‪.‬‬

‫‪ .٠‬بې ځايه کېدنې ډول (‪:)Displacement type‬‬
‫دا ډول مېټرونه يو داسې لوښی لري چې حجم يې معلوم وي اوله ميټر څخـه تېرېـدونکي‬
‫اوبه يو ځل له همدې لوښي تېرېږي دا چې هرځل ډک شي او بيا تـش شـي پـه اتومـات ډول‬
‫ريکارډ يی ساتل کېږي چې لـه همـدې الرې د ګټـه اخيسـتونکو لګښـت روښـانه کيـږي دا‬
‫ډول ميټرونه د اوبو دلږ لګښت کونکو لپاره کارېږي‪.‬‬
‫دويم ‪:‬دسرعت ميټر ‪Velocity type‬‬

‫دا ډول ميټرونــه يــو ډول پکــی يــا څــرخ لــري چــې څرخيــدل يــې د اوبــو د مقــدار ســره‬
‫مستقيمه اړيکه لري‬
‫د مېټرونو په غوره کولو کې بايد الندې ټکي په پام کې ونيول شي‬
‫‪ .a‬د بېالبېلو مقدارونو اوبو تېرولو وړتيا‪.‬‬
‫‪ .b‬په خپله د ځان وينځلو سيستم درلودل‪.‬‬
‫‪ .c.‬په اندازه کولو کې دقت‬
‫‪ . d‬قېمت‬
‫‪ .e‬د پرزو پيدا کېدل‬
‫دوام يا پايښت‬ ‫‪.f‬‬
‫‪ . g‬اسانه ترميم‬
‫‪ .h‬د کار کولو په وخت اواز‬
‫(‪)Variation in Rate of Demand‬‬

‫که په يو کال کې د ټولو رسول شوو اوبو مقدار د وګړو پر شـمېر ووېشـل شـي او الس تـه‬
‫راغلی نسبت د کال له ورځـو سـره ضـرب شـي د يـو کـس د اوبـو غوښـتنې ورځنـی منځنـی‬
‫مقدار ترې الس ته راځي‪،‬‬
‫د اوبو غوښتنې منځنی مقدار يو شان نه وي بلکې بدلون کوي څومره چې موده کمـه پـه‬
‫پــام کــې ونيــول شــي هــومره يــې بــدلون زيــات وي د بېلګــې پــه ډول کــه د يــو کــس د اوبــو‬
‫غوښتنې ورځنی منځنی مقدار ‪ 100‬ليتره وي نو په دې وخت کې‪:‬‬
‫‪ .٠‬کېداى شي موسمې تر ټولو زياته غوښتنه يې ‪ 130‬ليتره وي‪.‬‬
‫‪ .۱‬کېداى شي د مياشتې تر ټولو زيات غوښتنه يې ‪ 140‬ليتره وي‪.‬‬
‫‪ .٨‬کېداى شي ورځني تر ټولو زياته غوښتنه يې ‪ 180‬ليتره وي‪.‬‬
‫دا توپېرونه کېداى شـي د بېالبېلـو الملونـو لـه املـه وي لکـه دخلکـو عادتونـه‪ ،‬موسـمي‬
‫حاالت د فابريکو ډولونه او نور‪...‬‬
‫په پورته ډول سره د يو کس د اوبو غوښتنې ورځنی منځنی مقدار د موسمي‪ ،‬مياشـتنی‬
‫او ورځينی تر ټولو زيات غوښتنی سره توپېر لري دا يوه بېلګه ده خو په حقيقـت کـې د هـر‬
‫ښار خپلې خپلې ځانګړتياوې وي او بيا هماغوځانګړتياوو ته په پام سره ورځنـی منځنـې‬
‫نورم پيداکېږي د دې لپاره اړينه ده چې هـر ښـار پـه سـمه توګـه مطالعـه شـي او بيـا ورتـه د‬
‫شپې ورځې منځنی نورم وټاکل شي‪.‬‬
‫په عملي ډګر کې په يوه شپه او ورځ کې تـر ټولـو زيـات د اوبـو د مصـرف انـدازه او وخـت‬
‫ټاکل ډېر اړين او حتمي کار دى‪ ،‬پـه ټولـو‪ 24‬سـاعتونو کـې د اوبـو مصـرف يـا لګښـت يـو‬
‫شان نه وي ځينې وخت زيات او ځينې سـاعتونه کـم او حتـی پـه ځينـې سـاعتونو کـې هـېڅ‬
‫مصرف نه وي‪.‬په الندې ‪ 6‬ګراف کې په ‪ 24‬ساعتو کې د اوبو د مصرف سـاعتوارى تفسـير‬
‫ښــودلی ش ـوى دى‪.‬پــه ‪ 24‬ســاعتو کــې د اوبــو تــر ټولــو زيــات مصــرف پــه ســهار او ماښــام‬
‫وختونو کې وي خو سهار وختي او د شپې ناوخته د اوبو مصرف ډېر لږ او يا هم نه وي نـو‬
‫ځکه ويالى شو په ټولو ‪ 24‬ساعتونو کې د اوبو مصرف يو شان نه دي او د يو کـس د اوبـو‬
‫غوښـتنې منځنــی مقـدار بــه د ‪ 24‬سـاعتو د تــر ټولـو زيــات د اوبـو لــه مصـرف څخــه کــم وي‬
‫داسې ګڼالى شو چې د ‪ 24‬ساعتونو تر ټولو زيـات مصـرف بـه لـه منځنـي مقدارڅخـه ‪150‬‬
‫ســلنه زيــات وي د بېلګــې پــه ډول کــه پــه يــو ښــار کــې د يــو تــن د يــوې شــپې ورځــې د اوبــو‬
‫غوښتنې منځنی مقدار ‪ 240‬ليتره وي نو هغه ورځ چې د اوبو تر ټولو زيات مصرف په کې‬
‫هغه سـاعتونه چـې پـه يـوه شـپه او ورځ کـې تـر ټولـو زيـات اوبـه پـه کـې مصـرفېږي‬
‫‪( 2401.8 ) = 432‬‬ ‫عبارت دى له‪:‬‬
‫‪( 101.8 ) 1.5 = 27‬‬
‫د يو کس لپاره هغه ورځ چې تر ټولو زياتې اوبه په کې مصرفېږي او هغه ساعتونه چې تر‬
‫ټولو زياتې اوبه په کې مصرفېږي ‪ 27‬ليتره دي په يو ساعت کې‪.‬‬
‫د دې لپاره چې په ‪ 24‬ساعتونو کې د هغه سـاعتونو مصـرف پـوره کـړو کـوم چـې تـر ټولـو‬
‫زيات د اوبو مصرف په کـې کېـږي دوه الرې شـتون لري‪.‬لـومړى دا چـې هغـه سـاعتونو کـې‬
‫چـې د اوبــو مصـرف پــه کــې زيـات دى د پمپونــو چټکتيـا ب زياتــه کــړاى شـي ترڅــو د ګټـه‬
‫اخيستونکو غوښـتنه پـرې پـوره او يـا هـم پـه ټولـو ‪ 24‬سـاعتونو کـې پـه يـو ډول چټکتيـا‬
‫باندې اوبه پمپ شی نو پايله به يې دا شـي چـې د هغـه سـاعتونو اوبـه پـه کومـو کـې چـې د‬
‫اوبو لګښت کم دى سپما شي او بيا په هغه ساعتونو به وکارول شي کـوم وخـت چـې ورتـه‬
‫اړتيا زياته وي‪.‬‬
‫په الندې ګراف کې د پمپ منځنی يو شان چټکتيا د منقطع خط په بڼه ښودل شوى دى لـه‬
‫منقطع خط پورته ساحه هغه سـاعتونه ښـايي پـه کومـو سـاعتونو کـې چـې د اوبـو لګښـت‬
‫زيــات دى او لــه منقطــع خــط النــدې ســاحه هغــه ســاعتونه ښــايي پــه کومــو کــې چــې د اوبــو‬
‫لګښت کم دى او په دې ساعتونو کې اوبه سپما کېږي د اوبو دا سـپما پـه هغـه زيرمـو کـې‬
‫ساتل کېږي چې د همدې موخې لپاره جوړې شوې دي‬
‫د پمپونــو چټکتيــا بايــد داســې برابــره شــي چــې ســپما شــوې اوبــه پــه هغــه ســاعتونو کــې‬
‫وکارول شي په کومو کې چې د اوبو لګښت زيـات وي دې دواړو حـالتونو تـوازن تـه بايـد‬
‫ډېره پاملرنه وشي‪.‬‬
‫‪:‬‬
‫‪Absolute maximum hourly demand‬‬
‫دا هغه مقداردى چې په ټول کال کې په همدې موسم کـې او پـه ټـول موسـم کـې پـه همـدې‬
‫مياشت کې او په همدې مياشت په همدې ورځـي او پـه همـدې ورځ کـې پـه همـدې سـاعت‬
‫کې تر ټولو نورو د اوبو زيات لګښت کېـږي چـې پـه النـدې ډول پيـدا کېـږي يـانې دا يـې د‬
‫ضربولو فکتور دى‪.‬‬
‫‪(1. 3× 1 . 4× 1. 4× 1 .8× 1. 5)= 5‬‬
‫‪Effects of Variation on Design‬‬

‫د اوبــو رســولو د شــبکې ټــول واحدونــه او ماشــينونه د اوبــو غوښــتنې دورځنـي منځنـي‬
‫مقـدار توپېرونـو تـه پــه پـام سـره ډېزاينيـږي‪.‬دد اوبــو غوښـتنې دورځنـي منځنـي مقــدار د‬
‫توپېرونود اغېزو څو بېلګې دلته يادوو‪:‬‬
‫‪ .٠‬پمپونه او د اوبو چاڼ د اوبو غوښتنې د منځني مقدار ‪ 1.5‬ځلې ته ډېزاينيږي‪.‬‬
‫‪ . ۱‬که چېرې د اوبـو رسـولو کـړن الر داسـې وي چـې ځينـې سـاعتونه پمپونـه چـاالن وي او‬
‫ځينــې ســاعتونه والړ وي نــو پــه دې وخــت کــې د اوب ـو غوښــتنې د منځنــی مقــدار ســربېره‬
‫پر‪1.5‬د ‪ 24‬ساعتونو او د پمپ کولـو د سـاعتونو لـه نسـبت سـره هـم ضـربيږي‪.‬د بېلګـې پـه‬
‫‪24‬‬ ‫ډول که پمپونه ‪ 12‬ساعته چاالن وي نو لرو چې‪:‬‬
‫×‪1. 50‬‬ ‫‪=3‬‬
‫‪12‬‬
‫‪ .٨‬اصــلي ويشــونکي نلونــه تــر ټولــو زيــاتې مصــرفوونکې ورځــې او د تــر ټولــو زيــات‬
‫مصرفوونکی ساعت غوښتنې ته ډېزاينيږي‪.‬‬
‫دى‬ ‫‪1.8  1.5 = 2.5‬‬ ‫د اصلي وېشونکو نلونو ضربوونکی فکتور‬
‫د اوبو دا سپماوالی د هغه ښـارونو لپـاره چـې د وګـړو شـمېر د ‪ 20000-5000‬تـرمنځ وي‬
‫بسنه کوي‪.‬‬
‫هغه ښار ګوټی چې د وګړو شمېر يې له ‪ 20000‬څخه زياتېږي د ضربولو فکتور دى‪.‬‬
‫‪ .٧‬د اوبو رسـولو نـور واحدونـه لکـه د ترسـب ټـانکۍ يـا زيرمـې کـه د ځمکـې لـه سـطحې‬
‫اوچتې جوړې شي نو يواځې د ورځني منځني مقدار لپاره ډېزاينېږي‪.‬‬
‫د ښــوونځيو‪ ،‬ســينماګانو‪ ،‬هوټلونــو او نــور دې تــه ورتــه ودانيــو لپــاره اوبــه د ودانيــو‬
‫ځانګړتياو ته په پام سره ډېزاينيـږي پـه النـدې جـدول کـې د دې ډول ودانيـو لپـاره د اوبـو‬
‫مقدار ښودل شوى دى‪.‬‬
‫بايد يادونه وشي چې دا د منځنۍ کچې ودانيو لپاره ټاکل شوى دى‪.‬‬
‫د اوبو غوښتنې نورم په يـوه شـپه او ورځ‬ ‫د ودانيو ډول‬ ‫ګڼه‬
‫کې په ليتره سره‬
‫‪ 20‬د يو تن لپاره‬ ‫جوماتونه‬ ‫‪٠‬‬
‫‪ 50‬د يو کار کوونکې لپاره‬ ‫فابريکې‬ ‫‪۱‬‬
‫روغتونونه چـې تـر ‪ 100‬کـم چپرکـټ ‪ 340‬د يو چپرکټ لپاره‬ ‫‪٨‬‬
‫لري‬
‫روغتونونـــــه چـــــې تـــــر ‪ 100‬زيـــــات ‪450‬د يو چپرکټ لپاره‬ ‫‪٧‬‬
‫چپرکټ لري‬
‫‪ 135‬ديوه تن لپاره‬ ‫ليلې يا شپې خونې‬ ‫‪٠‬‬
‫هوټلونه (چـې د شـپې لـه خـوا خلـک ‪ 180‬د يو چپرکټ لپاره‬ ‫‪٠‬‬
‫په کې اوسېږي)‬
‫‪ 70‬د يوې چوکۍ لپاره‬ ‫رستورانت (يواځې د خوړو ځاى)‬ ‫‪٨‬‬
‫‪ 45‬د يو تن لپاره‬ ‫دفترونه‬ ‫‪٠‬‬
‫‪ 45‬د يو زده کوونکي لپاره‬ ‫ښوونځي‬ ‫‪٠‬‬
‫‪15‬د يوې چوکۍ لپاره‬ ‫د سينماګانو او کنسرتونو هالونه‬ ‫‪٠٨‬‬
‫وګړي هغه چاته ويل کېږي چې په يوه ټاکلې سيمه کې د تل لپاره ميشت وي‪ ،‬په اوسـني‬
‫وخت کې دا شـمېرې دځـايي چـارواکو د معلومـاتو پـر بنسـټ ټاکـل کېـږي‪ .‬د اوبـو رسـولو‬
‫شبکې يواځې د شته وګړو لپاره نه ډېزاينېږي بلکې د هغه وګړو شمېر هم په پام کـې نيـول‬
‫کېږي کوم چې په راتلوونکو درې او يا څلورو لسـيزو کـې بـه پـه همـدې سـيمه کـې شـتون‬
‫ولري‪.‬‬
‫د وګــړو زيــاتوالی کېــداى شــي تېــز او يــا هــم سســت وي ځينــې وخــت دا پــه ســيمه کــې د‬
‫فابريکو د پراختيا اونورو پرمختګونو سره هم اړه لري‪ .‬هغه راتلوونکې موده چـې د اوبـو‬
‫د شبکوبيالبيل واحدونه ورته ډېزاينېږي د ډېزاين د مودې په نوم يادېږي‬
‫د ډېزاين موده بايد دومره لنډه په پام کـې ونـه نيـول شـي چـې پـه نـږدې راتلـوونکې کـې د‬
‫اوبو شبکه ونه شي کوالى چې خلکو ته پوره اوبه ورسوي او نه هم دومره اوږده په پام کـې‬
‫ونيول شي چـې د راتلوونکـو نسـلونو بـې ځايـه بـوج او لګښـت د اوسـني نسـلونو پـه غـاړه‬
‫واچول شي‪.‬‬
‫د ډېزاين موده له ‪ 20‬کلونو څخه تر ‪ 40‬کلونو پورې وي‪ ،‬مګر په نورمالـه توګـه د ډېـزاين‬
‫موده د ‪ 20‬او ‪ 30‬کلونو ترمنځ په پام کې نيول کېږي‪.‬‬
‫په الندې جدول کې د اوبو رسولو د شبکې د ځينو برخو د ډېزاين موده ښودل شوې ده‬
‫د ډېزاين موده په کلونو سره‬ ‫برخې‬ ‫ګڼه‬
‫‪15‬‬ ‫د پاکو اوبو زيرمې‬ ‫‪٠‬‬
‫‪30‬‬ ‫د خامو او پاکو اوبو د لېږدونې پايپونه‬ ‫‪۱‬‬
‫‪30‬‬ ‫د وېشنې سيستم‬ ‫‪٨‬‬
‫‪15‬‬ ‫برقي موترې او پمپونه‬ ‫‪٧‬‬
‫‪30‬‬ ‫د نفوذ کارونه‬ ‫‪٠‬‬
‫‪50‬‬ ‫د ساتلو زيرمې‬ ‫‪٠‬‬
‫‪13‬‬ ‫د اوبو درملنې واحدونه‬ ‫‪٨‬‬
‫معموالًپه ښارونو کـې د وګـړو ګڼـوالی د ښـارونو پـه ټولـو برخـو کـې يـو شـان نـه وي او د‬
‫وګړو ميشت کېدنه د ښار اسانتياو ته په پام سره کېږي هغه سيمې چې ډېرې اسـانتياوې‬
‫لري ډېر خلک په کې ميشتېږي‪.‬‬
‫د ښار په يو ټاکلي مساحت کې د وګړو شمېر ته د وګړو ګڼوالی يـا ‪Population density‬‬
‫ويل کېږي او همدې ته په پام سره د ټـول ښـار د وګـړو شـمېر پيـدا کېـږي‪ .‬د ښـار د وګـړو د‬
‫شمېر په پيدا کېدو سره د ښار د اوبو د شـبکې بېالبېـل واحدونـه ډېزاينيـږي‪.‬د يـوه ښـارد‬
‫وګړو شته شـمېر او وړاندوينـه نـه يـواځې د انجينرانـو لپـاره اړيـن دى بلکـې د ډېـرو نـورو‬
‫موخو لپاره هم ګټورکار دى‪.‬‬
‫د وګړو د شمېر وړاندوينه د الندې موخو د ترالسه کولو لپاره ګټوره ده‪.‬‬
‫‪ .٠‬د دې په مرسته سره دولت کوالى شي اقتصادي‪ ،‬ټولنيز او د ګمارلو پرورګرامونه ښـه‬
‫پرمخ يوسي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د دې پرمرسته د فابريکو لپاره ځايونه ټاکل کيږي او همدا راز د مزدورانو د شـتون پـه‬
‫اړه پوره معلومات ترالسه کيږى او د دې ترڅنګ د فابريکو د توليداتو د وېش سيمې پـه‬
‫سمه توګه ټاکلي کيږى‪.‬‬
‫‪ .٨‬د دې پــه مرســته ترانســپورتي ادارې کــوالى شــي د ترانســپورت ســيمې پــه ښــه توګــه‬
‫وټاکي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د نــورو ټولګټــو پــروژو لکــه ټليفــون‪ ،‬دبريښــنا‪ ،‬روغتونونــو‪ ،‬ښــوونځيو د پلــې کېــدو‬
‫لپاره هم ترې زياته ګټه اخيستل کېږي‪.‬‬
‫‪Methods of Population Forecasts‬‬

‫د وګړو د شمېر د وړاندوينې لپاره څـو الرې چـارې شـته چـې دلتـه يـی يادوونـه کـوو‪ ،‬دا‬
‫وړاندې وينې د هماغې سيمې د شته معلوماتو په پام کې نيولو سره غوره کېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬حسابي تصاعد يا حسابي ښتنې ميتود‪.‬‬
‫‪ .۱‬هندسي تصاعد يا حسابي لوړوالي ميتود‪.‬‬
‫‪ .٨‬د زياتوالي لوړوالی ميتود‪.‬‬
‫‪ .٧‬ګرافيکي ميتود‪.‬‬
‫‪ .٠‬پرتله ايزه ميتود‪.‬‬
‫‪ .٠‬د بېالبېلو سيمود ټاکنې ميتود‪.‬‬
‫‪ .٨‬د نسبت اوتړاو ميتود‪.‬‬
‫‪ .٠‬د ودې د ګډې څېړنې ميتود‪.‬‬
‫‪ .٠‬د لوجستيکي منځنئ ميتود‪.‬‬
‫حسابي تصاعد يا حسابي ښتنه‪)Arithmetical increase method( :‬‬ ‫‪.1‬‬

‫په دې ميتود کې په تېرو درېو لسيزو کې د وګړو د شمېر د منځنۍ کچې زيـاتوالی پيـدا‬
‫کېــږي او بيــا هغــې تــه پــه کتــو ســره د راتلونونکــو لســيزو وړاندوينــه تــرې کېــږي‪ ،‬دا ډول‬
‫وړاندوينه دومره اغېزمنه نه ده خو بيا هم زيات د هغو ښارونو لپاره په پام کې نيول کېږي‬
‫کوم ښارونه چې پرمختللي وي‬
‫درېيمه پوښتنه‪ :‬د يو ښار اسناد ښايي چې د وګـړو شـمېر يـی پـه اوسـني وخـت کـې او پـه‬
‫تېرو لسيزو کې په الندې ډول دى‪:‬‬
‫‪50000‬‬ ‫اوسنی شمير‬
‫‪47100‬‬ ‫يوه لسيزه وړاندې‬
‫‪43500‬‬ ‫دوه لسيزې وړاندې‬
‫‪41000‬‬ ‫درې لسيزې وړاندې‬
‫د نوموړې ښار لپاره يوه‪ ،‬دوه او درې لسيزې وروسته د وګړو شمېر وټاکئ‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫اوسنی او يوه لسيزه وړاندې‬
‫‪50000-47100=2900‬‬
‫لومړنۍ لسيزه وړاندې او دويمه لسيزه وړاندې‬
‫‪47100-43500=3600‬‬
‫دويمه لسيزه وړاندې او درېيمه لسيزه وړاندې‬
‫‪43500-41000 =2500‬‬
‫ټول‪9000‬‬
‫‪9000‬‬
‫‪= 3000‬‬
‫‪3‬‬
‫منځنی زياتوالی په يوه لسيزه کې‪:‬‬
‫‪53000=3000+50000‬‬ ‫يوه لسيزه وروسته‬

‫‪56000=3000+53000‬‬ ‫دوه لسيزې وروسته د وګړو شمېر‬
‫‪59000=3000+56000‬‬ ‫درې لسيزې وروسته د وګړو شمېر‬
‫‪ .۱‬هندسي تصاعد يا هندسې ښتنه‪Geometrical increase method :‬‬

‫د وړاندوينې په دې ميتود کې داسې فرضېږي‪ ،‬چې پـه هـره لسـيزه کـې د وګـړو شـمېر پـه‬
‫يوې معلومې سلنې سره زياتېږي‪.‬‬
‫د وګړو له شته شمېر سره ديادې سـلنې پـه ور زيـاتوالو پـه راتلونکـو لسـيزو کـې د وګـړو‬
‫شمېر پيدا کېږي‪.‬‬
‫د هغه ښارونو لپاره چـې د پراختيـا پـه حـال کـې وي ديـادې سـلنې ټـاکلو تـه ډېـره پاملرنـه‬
‫وشي ځکه کېداى شي چې د زياتې سلنې پـه ټـاکلو سـره د وګـړو شـمېر ډېـر زيـات وښـودل‬
‫شي چې دا بيا ډېر لګښت غواړي‪ ،‬ددې ميتود کـارول دهغوښـارونو لپـاره ډېـره ښـه پايلـه‬
‫لري کوم چې د پرمختګ په حال کـې نـه دي او زاړه ښـارونه دي‪.‬څرنګـه چـې پـه دې ميتـود‬
‫کې د ښار د شـته وګـړو پـه شـمېر بانـدې ټـاکلې سـلنه ورزيـاتېږي نـو ځکـه ورتـه د يـو شـان‬
‫زياتوالي ميتـود هـم ويـل کېـږي‪.‬د وګـړو د شـمېر زيـاتوالي يـا سـلنه ټاکـل کېـداى شـي پـه‬
‫الندې دوه الرو سره ترسره شي‪.‬‬
‫‪. a‬حسابي منځنی حد‪:‬‬
‫په دې ميتود کې په تېرو لسيزو کې د وګړو د ودې د زياتوالي منځنی حد يا اوسط پيـدا‬
‫کېږي او بيا د حسابي اوسط يا منځنـۍ کچـې پـه معلومولـو سـره د زيـاتوالي منځنـی حـد‬
‫سلنه ‪ .…a1,a2,a3‬دى او ‪ a‬اوسنی اوسط يا منځنی حد دى نو لرو چې‪:‬‬
‫‪a1+a2+a3‬‬
‫‪a= --------------------‬‬
‫‪n‬‬
‫دلته ‪ a‬حسابي منځنی حد دى او ‪ n‬د لسيزو شمېر دى‪.‬‬
‫‪. b‬هندسې منځنی حد‪:‬‬
‫په دې ميتود کې د وګړو د ودې منځنی حد په الندې ډول ټاکل کېږي‪.‬‬
‫‪a = n a1  a2  a3  ......‬‬
‫پوښتنه‪ :‬کومه پوښتنه چې لږ مخکې تېره شوه د هندسې منځنی حد په الره يې حل کړئ‪:‬‬
‫حل‪:‬‬
‫د وګړواوسنی شمېر او د تېرې يوې لسيزې شمېر‪:‬‬
‫‪50000  47000‬‬
‫=‪a‬‬ ‫‪ 100 = 6.16‬‬
‫‪47100‬‬
‫لومړۍ لسيزه او دويمه لسيزه‬

‫‪47100  43500‬‬
‫=‪a‬‬ ‫‪ 100 = 8.28‬‬
‫‪43500‬‬ ‫دويمه او درېيمه لسيزه‪:‬‬
‫‪43500  41000‬‬
‫=‪a‬‬ ‫‪ 100 = 6.10‬‬
‫‪41000‬‬
‫‪= 20. 54‬‬ ‫ټول‬
‫‪20.54‬‬ ‫منځنی يا اوسط سلنه‪:‬‬

‫=‬ ‫‪= 6.85  7‬‬
‫‪3‬‬
‫اوس نو د وګړوله شته شمېر سره دپورتـه سـلنه زيـاتوالی ور زيـاتوو او د هـرې لسـيزې د‬
‫وګړو شمېر ترې ټاکو‪:‬‬
‫‪= 50000+ 50000 0.07 = 53500‬‬ ‫لومړۍ لسيزه‪:‬‬

‫‪= 53500+ 53500 0.07 = 57245‬‬ ‫دويمه لسيزه‪:‬‬
‫‪= 57245+ 57245 0.07 = 61252‬‬ ‫درېيمه لسيزه‪:‬‬

‫(‪ )b‬هندسي منځنی حد‪:‬‬
‫‪a = 3 6.16  8.28  6.10 = 6.78  7‬‬
‫اوس نو د هرې لسيزې د وګړو شمېر هم د ‪ 7‬سلنه په زياتولو سره پيدا کوو‪.‬‬
‫(‪)٨‬د زياتوالي په الره‪Incremental increase Method :‬‬
‫دا ميتود له پورته دوه ميتودونو څخه الس ته راځي لـومړى د هندسـي ميتـود پـه مـټ پـه‬
‫هره لسيزه د وګړو شمېر الس ته راځي او بيا ورسره د زياتوالي اندازه يوځاى کېږي‪.‬‬
‫پوښتنه‪:‬‬
‫که د يو ښار د وګړو شـته شـمېر ‪ 5000‬وي او د مالومـاتو لـه مخـې د تېـرو لسـيزو د وګـړو‬
‫شمېر يې په الندې ډول وي‪.‬‬
‫‪50000‬‬ ‫اوسنی‪:‬‬
‫‪47100‬‬ ‫يوه لسيزه وړاندې‬
‫‪43500‬‬ ‫دوه لسيزې وړاندې‬
‫‪41000‬‬ ‫درې لسيزې وړاندې‬
‫‪50000 - 47100 = 2900‬‬
‫‪47100 - 43500 = 3600‬‬
‫‪43500 - 41000 = 2500‬‬
‫‪9000‬‬
‫‪9000‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪= 3000‬‬
‫‪3‬‬
‫د وګــــــــــړو د شــــــــــمېر د زياتوالي لوړوالی‬ ‫د ډېزاين موده‬

‫زياتوالی‬
‫‪1100+‬‬ ‫‪2500‬‬ ‫دويمه لسيزه‬
‫‪700-‬‬ ‫‪3600‬‬ ‫لومړۍ او دويمه لسيزه‬
‫‪400+‬‬ ‫‪2900‬‬ ‫اوسۍ او لومړۍ لسيزه‬
‫‪400‬‬
‫‪= 200‬‬ ‫منځنی زياتوالی‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫اوس نو په همدې ميتود سره په راتلونکو لسيزو کې د وګړو شمېر ټاکو‪:‬‬
‫‪= 50000+ 3000+ 1 200 = 53200‬‬

‫يوه لسيزه وروسته‪:‬‬
‫‪= 53200+ 3000+ 2  200 = 56600‬‬ ‫دوه لسيزې وروسته‪:‬‬
‫‪= 56600+ 3000+ 3  200 = 60200‬‬ ‫درې لسيزې وروسته‪:‬‬
‫(‪ )٧‬ګرافيکي الره يا ميتود‪Graphical Method:‬‬
‫په دې ميتود کې د هغـه ښـار لپـاره چـې د اوبـو شـبکه پـه کـې پلـي کيـږي د وګـړو شـمېر د‬
‫وخت په وړاندې په ګراف کې رسمېږي لومړى شته مالوماتو ته په کتو سره د وګړو شمېر‬
‫په يو لوري کې ليکل کېږي او په بل لوري کې لسيزې ليکل کېږي تر هغې چې يوه منحني‬
‫ترې الس ته راشي بيا وورسته په ډېرې پاملرنې سـره د راتلونکـو لسـيزو د وګـړو د شـمېر‬
‫ترالسه کولو لپاره منحني رسمېږي‪.‬د راتلونکو لسيزو د وګړو شمېر د ډېزاين د تجربې او‬
‫قضاوت سره تړلی دى ګرافيکي ميتود په اصل کې د رياضيکي شمېرو ګرافيکي ښـودنه‬
‫ده‪.‬‬
‫پوښتنه‪ :‬کومه پوښتنه چې لـږ مخکـې تېـره شـوه اوس يـې د ګرافيکـي ميتـود پـه الرښـود‬
‫حلوو‪:‬‬
‫حل‪ :‬د وګړو شمېر په زرو سره په يو لوري کې ليکل کېږي او بل لـوري کـې لسـيزې ليکـل‬
‫کېږي او د دې له مخې راتلوونکو لسيزو لپاره د وګړو شمېر ټاکل کېږي‪.‬‬
‫يوه لسيزه وروسته د وګړو شمېر‪53100/‬‬
‫دوه لسيزې وروسته د وګړو شمېر‪56600/‬‬
‫درې لسيزې وروسته د وګړو شمېر‪60000/‬‬
‫د ګراف له مخـې د پورتـه څلـور لسـيزو لپـاره د وګـړو شـمېر ټاکـل اسـانه کـار دى‪ ،‬پـه دې‬
‫ميتود کې ټولې هغه ځانګړتياوې او اساسي اټکلونه چې د تېرو لسيزو د وګـړو پـه شـمېر‬
‫کې ارزښت لري د راتلوونکو لسيزو لپاره هم په پام کې نيول کېږي‪.‬د وګړو د شمېر په وده‬
‫کې د ژوند کچه‪ ،‬له يوې سيمې بلې سيمې ته د مزدورانو تلل او ځينـې نـور فکتورونـه هـم‬
‫ټاکوونکی رول لري‪.‬پورتـه الملونـو تـه پـه کتـو سـره کېـداى شـي ځينـې وخـت د ګرافيکـي‬
‫ميتود له مخې د وګړو د شمېر اټکل سم نه وي خو بيا هم د هغو ښارونو لپاره چـې د وګـړو‬
‫د شمېر يې منظمه وده لري له دې ميتود څخه بايد ګټه واخيستل شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬پرتله ايز ميتود (‪:)Comparative Method‬‬

‫په دې ميتود کې داسې اټکل کېږي چې تر نظر الندې ښار به داسې پرمختګ وکړي لکـه‬
‫څنګه چې همدې ته ورته يو بل ښار څنګه پرمختګ کړى دى؛ نو ځکه به د دې ښار د وګړو‬
‫د شمېر وده هم دې ته ورته ښار په شان وي که لږه يې نوره هم روښـانه کـړو نـو موخـه داده‬
‫چې هغه ښار چې غواړو د اوبو شبکه ورته ډېزاين کړو د دې ښار په شان يو بل ښار لټـوو‪،‬‬
‫چې ټولې ځانګړتياوې يې د همدې په شان وي او ګورو چې هغه ښار پـه څـومره وخـت کـې‬
‫څومره پرمختګ کړى دى او ددې ترڅنـګ د وګـړو وده يـې پـه څـومره مـوده کـې څـومره وه‬
‫هماغه معيارونه د دې ښار لپاره پـه پـام کـې نيـول کيږى‪،‬دداسـې ښـارونو پيـدا کـول چـې‬
‫ټــولې ځانګړتيــاوې يــې يــو بــل تــه ورتــه وي ســتونزمن کــار دى نوځکــه د ښــارونو د پرتلــه‬
‫کولوپر مهال بايد له پوره دقت نه کار واخيستل شي‪.‬‬
‫څرنګه چې د ښارونو د پرتلې لپاره د منلو وړ تاريخچه لري نو ځکه يې پا يلـې هـم د منلـو‬
‫وړ دى اوس داسـې وګڼـو چـې لـه هـرې لسـيزې وروسـته بـه د ‪ A‬ښـار د وګـړو شـمېر څـومره‬
‫وي‪،‬د ‪ A‬ښار د وګړو شمېر په ‪ ٠٠٠٨‬کې ‪50000‬دى او دا معلومو چې پـه ‪ ٠٠٨٨ ،٠٠٠٨‬کـې‬
‫به څومره وي‪،‬د ‪ A‬ښار لپاره تر ‪ ٠٠٠٨‬پورې منحنـي رسـم شـوېده اوس داسـې ګڼـو چـې د ‪B‬‬
‫ښار د وګړو شمېر بـه پـه ‪ ٠٠٨٨‬کـې ‪ 50000‬تـه ورسـېږي د ‪B‬ښـار منحنـي هـم رسـم شـوى ده‬
‫اوس يو بل ښار ‪ c‬په پام کې نيسو چې د وګړو شمېر يې په ‪ ٠٠۱٨‬کې ‪ 50000‬ته رسېږي د ‪C‬‬
‫ښار لپاره هم منحني رسم شوې ده‪،‬د يادونې وړ ده چـې د ‪ B‬او ‪ C‬ښـارونو منحنـي ګـانې لـه‬
‫هغــه نقطــې پېلېــږي کــوم چــې د ‪ A‬ښــار لپــاره اوســنی د وګــړو شــمېر ښــايي اوس پــه ډېــرې‬
‫پـاملرنې ســره د ‪ A‬ښــار منحنـي تــرمنځ غــزول کېــږي او د هــرې لســيزې د وګــړو شــمېر تــرې‬
‫ترالسه کېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د سيمې د جال کولو ميتود (‪:)Zoning Method‬‬

‫دا تر ټولو زيات پرمختللی او د کارولو وړ د وړاندوينې ميتود دى‪ ،‬په دې کې لـومړى د‬
‫ښار لپاره ماسټر پالن جوړېږي او په هغـې کـې ښـار پـه بېالبېلـو سـيمو ويشـل کېـږي لکـه‬
‫سوداګريزه سيمه‪ ،‬د فابريکو سيمه استوګنيزه سيمه او نورې‪...‬‬
‫او د ښار په ټاکلو سيمو کې ټاکل شوو ودانيو جوړولو ته اجـازه ورکـول کېـږي‪،‬او هـم پـه‬
‫ټاکــل شــوو ســيمو کــې د اوبــو زيرمــې کنترولېــږي‪،‬د دې ميتــود پــه کــارولو ســره د ښــار د‬
‫پرمختګ له بشـپړېدو وروسـته د ښـار د هـرې سـيمې د وګـړو شـمېر پـه اسـانۍ سـره پيـدا‬
‫کېدلی شي او همدارنګه کېداى شي چې د هرې سيمې د وګړو د شـمېر ګڼـوالی او د هـرې‬
‫ســيمې د وګــړو د اوبــو مصــرف پــه اســانۍ ســره وټاکــل شــي ‪،‬اوس کــه داســې وګڼــو چــې‬
‫داستوګنې د سيمې په هر هکتار يواځې ‪1000‬اپارتمانونو جوړيدوته اجازه ورکړو داسې‬
‫چې هر اپارتمان د ‪ 4‬تنو داوسيدو وړتيا ولري نو کله چـې دا سـيمه پـه بشـپړه توګـه ودانـه‬
‫شي په هر هکتار کې ‪ 4000‬وګړي شتون ولري‪.‬‬
‫‪ .٨‬د نسبت او تړاو ميتود‪Ratio and Correlation method:‬‬

‫دا يوه روښانه خبره ده چې د يـوې کـوچنۍ سـيمې د وګـړو د شـمېروده د همـاغې سـيمې د‬
‫ټول هېواد د وګړو د شمېر د ودې سره مستقيمهً اړيکه او تړاو لـري يـانې پـه څـومره سـلنه‬
‫چې دټول هېواد د وګړو شمېر وده کوي په هماغه نسبت او سلنه به د دې کـوچني سـيمی د‬
‫وګړو شمېر هم وده کوي د دې د مالومولو لپـاره کېـداى شـي لـه بېالبېلـو الرو چـارو څخـه‬
‫ګټه واخيستل شي چې يوه يې د يو ټاکلی نسبت په پام کې نيول دي په کوم نسبت سره چې‬
‫د هېواد د وګړو شمېر وده کړې ده‪.‬‬
‫همدا نسبت د هغې سيمې لپاره هم ټاکل کېـږي د کـوم لپـاره چـې د اوبـو دشـبکې ډېـزاين‬
‫غوښتل شوى دى‪.‬دغه نسبت هغه اړيکـو او تړاونـو تـه پـه پـام سـره تـر څېړنـې النـدې نيـول‬
‫کيږي کوم چې يې سره په ګډه لري‪.‬‬
‫له دې ميتود څخه ګټه اخيستل الندې ګټي لري‪.‬‬
‫‪ .a‬له هغو فکتورونو سربېره چې د همدې کوچنۍ سيمې د وګړو د شمېر په وده اغېز لري‬
‫د هېواد د وګړو د شمېر اغېزې هم په پام نيول کېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬د هېواد د وګړو د شمېر وړاندوينه په ډېرې پاملرنې سره ټاکل شوې وي‪.‬‬
‫‪ .c‬د غټې سيمې د وګړو شمېر وړاندوينه ډېره د منلو وړ وي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د ودې د ترکيب د څېړنې ميتود‪Growth composition Method :‬‬
‫د وګړو د شمېر بدلون د الندې الملونو له امله وي‪.‬‬
‫‪ . a‬د زېږېدنې له امله‪.‬‬
‫‪. b‬د مړينې له امله‪.‬‬
‫‪ .c‬د ودونو له امله‪.‬‬
‫که چېـرې پورتـه درې الملونـه پـه سـمه توګـه وڅېـړل شـي نـو د راتلـونکي لپـاره د وګـړو د‬
‫شمېر محاسبه به د الندې فورمول له مخې ترسره شي‪،‬د وګړو د شمېر محاسبه= اوسـنی د‬
‫وګړو شمېر‪ +‬طبيعي زياتېدنه او کمېدنه‪ +‬ودونه‪.‬‬
‫د مړينې او زيږېدنې ترمنځ توپېر د طبيعي زياتېدنې په نوم يادېږي‪،‬که چېرې زېږېدنه پر‬
‫مړينې زياته وي نو طبيعي زياتېدنه به مثبت وي او که چېرې مړينه پـر زېږېـدنې زياتـه وي‬
‫نو طبيعي زياتېدنه به منفي وي‪.‬‬
‫په ورته وخت کې ودونه هم د وګړو د شمېر په وړاندوينـه اغېـز لـري‪ ،‬او دا بايـد پـه ډېـرې‬
‫پــاملرنې ســره وڅېــړل شــي او دا کېــداى شــي پــه ســيمه کــې د يــوې ټــاکلې مــودې ودونــه او‬
‫دودونــو الملونــو تــر څېړنــې النــدې ونيــول شــي‪،‬د طبيعــي زياتېــدنې د م ـالومولو لپــاره د‬
‫مړينــې او زيږيــدنې انــدازه پيــدا کېــږي او بيــا همــدا مقــدار د اوســني وګــړو شــمېر ســره‬
‫ضربېږي او وړاندوينه ترې الس ته راځي په الندې ډول سره‪.‬‬
‫طبيعي زياتېدنې محاسبه دلته‪)T=IBP-IDP( .‬‬
‫‪ T‬د وړاندوينې موده‪.‬‬
‫‪ IS‬په يو کال کې د زېږېدنې مقدار‪.‬‬
‫‪ ID‬په يو کال کې د مړينې مقدار‪.‬‬
‫‪ P‬اوسنی د وګړو اوسنی شمېر‪.‬‬
‫د دې ميتود دقت دې پورې اړه لري چې د زېږېدنې او مړينې د مقدارونو اندازه څومره په‬
‫دقيق ډول ټاکل شوې ده‪.‬‬
‫‪ .٠‬د لوجستيکي منحني ميتود (‪:)Logistic Curve Method‬‬

‫په الندې شکل کې لوجستيکي منحني لېدل کېږي که د دې منحني پـه پـه يـو لـور کـې پـه‬
‫نورمال حاالتو کې د يو ښار د وګړو اوسنی شـمېر وليکـل شـي د ښـار د وګـړو وده پـه ‪AB‬‬
‫‪dp‬‬
‫سره او د زياتېدنې مقدار به‪:‬‬
‫‪αp‬‬
‫‪dt‬‬
‫سره ښودل شوى دى د ‪ B‬او ‪ D‬ترمنځ د وګړو وده د حسابي تصاعد په اساس زياتېږي يـو‬
‫ثابت‪ :‬په دې کې ‪ C‬د لېږد د انحراف نقطه بلل کېږي‪.‬‬
‫د ‪ b‬تلوونکو کلونو د ودې اندازه ‪ DE‬د کمېدنې پر اساس پرمخ ځي‬
‫‪α  ps  p ‬‬
‫‪dp‬‬
‫‪dt‬‬
‫دلته ‪ ps‬د يو ښار د وګړو د شمېر مشبوع يا بشپړ حالت دى ‪ P‬د يو ښار د وګـړو شـمېر دى‬
‫د ‪ T‬په هر وخت کې د ‪ ABCD‬منحني د لوجستکي منحني په نوم يادېږي‪.‬‬
‫له پورته شکل څخه لېدل کېږي چې پـه عـادي او نورمـال حـاالتو کـې د يـو ښـار وګـړي لـه‬
‫منحني سره سـم وده کـوي او د ښـار رانلوتکـو وګـړو شـمېره بـه د انحـراف نقطـې تـه د ودې‬
‫مقدار سره تړاو ولري‪.‬‬
‫يو عالم له زياتو څېړنو وروسته دا الندې فورمول د لوجستکي منحني لپاره وټاکه‪.‬‬
‫‪ ps  p ‬‬ ‫‪ ps  po ‬‬

‫‪loge‬‬ ‫‪  loge‬‬ ‫‪ = k. ps.t.......... .......1‬‬
‫‪ p ‬‬ ‫‪ po ‬‬
‫‪ Po‬د ښار د وګړو شمېر دى د ‪ A‬په نقطه کې ‪ ps‬د ښار د وګړو شمېر مشبوع حالت دى‪.‬‬
‫‪ P‬د ‪ A‬څخه د ‪ T‬په هر وخت کې د وګړو شمېر دى‪.‬‬
‫‪ K‬ثابت دى د (‪ )٠‬معادلې څخه لرو‪.‬‬
 ps  p   ps  po 
loge[      = k. ps.t.......... ....
 p   po 
 ps  p   ps  po 
     = log  1 k. ps.t 
 p   po 
 ps  p   ps  ps  po 
  =   1 log  1 k. ps.t 
 p   p  po 
 ps   ps  po 
  = 1+   1log  1 k. ps.t 
 p   po 
ps
p = 1+ ......2
 ps  po 
  1log  1 k . ps.t 
 po 
ps
p= .......... .......... ........3
1+ mlog  1n.t 
‫يو بل ساينس پوه مکلين وړانديز وکړ چـې‬. ‫) معادله د لوجستکي منحني معادله ده‬٨( ‫د‬
‫ پــه وختونــو کــې بــدلون مــومي درې واړه جــوړو‬T2 ‫ او‬T0،T1 ‫ کــوم چــې پــه‬P2 ‫ او‬P0، p1 ‫د‬
.‫ ځاى پرځاى شي نو‬T1=2t1 ‫ او‬T1،T20 ‫پرځاى‬
2po p1 p 2  p1  p o +p 2 
2
ps = ........4
p o p 2  p1
2
Ps  po
m= .......... .......... ........5
po
2.3  p p  p 
n= log  o s o .......... 6
t1 10. 
p1  p s  p o  
WWW.LARAWBAR.COM 43
‫پوښتنه‪7- :‬‬
‫يو ښار چې په دوه مودو کې چـې هـره مـوده يـې ‪20‬کالـه ده د وګـړو شـمېر لـه ‪ 40000‬څخـه‬
‫‪ 160000‬ته او بيا له ‪ 16000‬څخه ‪ 280000‬بدلون کړى دى تاسـې النـدې قيمتونـه الس تـه‬
‫راوړئ؟‬
‫‪ .٠‬اول د ښار د وګړو شمېر په مشبوع حالت کې‪.‬‬
‫‪ .۱‬د لوجستيکي منحني معادله‪.‬‬
‫‪ .٨‬شل کاله وروسته د ښار د وګړو شمېر‪.‬‬
‫‪p o  40000‬‬ ‫‪t o 0‬‬
‫‪p1  160000‬‬ ‫حل‪t 1  20 years :‬‬
‫‪p 2  280000‬‬ ‫‪t 2  40 years‬‬
‫)‪(2  40000 160000 280000)  (160000) 2 (40000  280000‬‬

‫‪ps ‬‬
‫‪(40000 280000)  (160000) 2‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪(2  40  160 280  1602 (310)  109‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(4608000‬‬
‫‪ 103  320000‬‬
‫‪ 40  280  1602 106‬‬ ‫)‪(14400‬‬
‫‪ ps  p o   320000 40000‬‬

‫‪m  ‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪ po  ‬‬ ‫‪40000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2.3‬‬ ‫‪ po( ps  po)  2.3‬‬ ‫‪ 40000(320000 160000) ‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪log ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ log ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪t1‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪p‬‬‫‪1‬‬‫(‬ ‫‪ps‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪po‬‬‫)‬ ‫‪‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪160000‬‬‫(‬‫‪320000‬‬‫‪‬‬ ‫‪40000‬‬‫)‬ ‫‪‬‬
‫‪2.3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2.3‬‬

‫‪‬‬ ‫‪log10( ) ‬‬ ‫‪(0.  0.8451)  0.0972‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪320000‬‬ ‫‪320000‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪t  60‬‬
‫‪1  7 loge (0.0972 60‬‬ ‫‪1  7 loge (0.0972t‬‬
‫‪320000‬‬ ‫‪320000‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪X  log e 1 (5.832‬‬
‫‪1  7 loge (5.832) 1  7 x‬‬
‫‪log e 1 (5.832)  X‬‬ ‫‪loge x  5.832‬‬
‫‪5.832‬‬
‫‪2.3 log x  5.832‬‬ ‫‪log x  ‬‬ ‫‪ 2.5357‬‬
‫‪2.3‬‬
‫‪320000‬‬
‫‪log x  3.4643‬‬ ‫‪x  0.002913‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪ 313603‬‬
‫‪1  7  0.0204‬‬
‫‪Factors Affecting estimated population‬‬

‫پورته کوم (‪ )9‬ميتودونه يا الرې چـارې چـې د وګـړو د شـمېر د وړانـدوينې لپـاره وڅېـړل‬
‫شــول ‪،‬لــږ او ډيــر د منلــو وړ او نړيــوال ســتندردونه دي ‪.‬د اوبــو د هــرې شــبکې د ډېــزاين پــه‬
‫وخت کېداى شي له پورته (‪ )9‬الرو چارو څخه ګټه واخيسـتل شـي سـره لـه دې هـم کېـداى‬
‫شي د رښتينې او محاسبه شوو وګړود شمېر ترمنځ لږ اوډير توپير وي چې دا بيـا پـه خپـل‬
‫وار د فکتورونو د څېړنې پورې اړه لري‪،‬څومره چې د زياتو وګړو ‪ ،‬غټې سيمې ‪ ،‬او يا هم‬
‫دډيرو لسيزو وړاندوينه وشي هومره به يې دقت کم وي‪ .‬د وګـړو د د شـمېر دوړانـدوينې د‬
‫شمېر په محاسبه کې کېداى شي دا الندې فکتورونه بدلون راولي‪.‬‬
‫‪ .٠‬ناڅاپه پېښې لکه غټ اور‪ ،‬زلزلې‪ ،‬وبا يي ناروغتيا‪ ،‬سيالبونه‪ ،‬جګړې او نور‪...‬‬
‫‪ .۱‬په سياست او يا هم زده کړه کې بدلون‪.‬‬
‫‪ .٨‬اقتصادي او ښاري پراختيا او د فابريکو جوړېدل‪.‬‬
‫‪ .٧‬د ترانسپورت او نورو اسانتياوو زياتېدل‪.‬‬
‫‪ .٠‬د معدنونو او د ځمکې الندې زيرمو موندل‪.‬‬
‫‪ .٠‬په ناڅاپه توګه د مذهب له پلوه د ښار ارزښت زياتېدل‪.‬‬
‫‪ .٨‬په ښار کې د کومې ملي پروژې زياتېدل‪.‬‬
‫‪ .٠‬د هېواد په کچه د سياست بدلون‪.‬‬
‫که چېرې د يو ښار د اوبو غوښتنې منځنی مقدار يا نـورم او د وګـړو شـمېر معلـوم وي نـو‬
‫په اسانۍ سره کېدالى شی د ټول ښار لپاره د ټولو اوبو مقدار پيداشي‪،‬د بېلګـې پـه ډول‬
‫د يو ښار د وګړو شمېر ‪60000‬وي او په يوه شـپه ورځ کـې د يـو تـن لپـاره د اوبـو غوښـتنې‬
‫منځنی مقدار يا نورم ‪ 180‬ليتره وي نو‬
‫ميليون ليتره اوبه کېږي‬ ‫په يو کال کې‬
‫‪60000× 180× 365= 3942‬‬
‫‪Sources of water supply‬‬
‫په تېر څپرکی کې موږ د اوبو غوښـتنې د مقـدار اړونـد موضـوعات وڅېـړل اوس د اوبـو‬
‫رسولو لپاره د اوبو سرچينې څېړو‪،‬په حقيقـت کـې د اوبـو غوښـتنې د مقـدار او د اوبـو د‬
‫شته سرچينو تـرمنځ بايـد يـو تـوازن شـتون ولري‪،‬کـه چېـرې د اوبـو رسـولو مقـدار د اوبـو‬
‫غوښتنې په پرتله زيات وي نو دا بيا يو ښه جوړښت دى خو که چېـرې د اوبـو غوښـتنې پـه‬
‫پرتله د اوبو رسولو مقدار کم وي نو بايد نورې سرچينې ولټول شي چې د اوبو توازن پرې‬
‫منځ ته راشي‪.‬‬
‫په اوسني وخت کې د اوبو رسولو د شبکو لپاره د اوبو ترټولو غوره او ارزښتمنه سرچينه‬
‫باران دى نو ځکه اړينه ګڼل کېږي چې د باران موضوع ښه وسـپړل شـي‪ ،‬خـو د دې ترڅنـګ‬
‫بايد د باران ځاى نيوونکې سرچينې هم ولټول شي او ګټه ترې واخيستل شي‪ ،‬چې پـه دې‬
‫برخه کې ساينس پوهانو الوختي کار پيل کړى دى او هکه کوي د سمندر او کانـاليزين يـا‬
‫فضوله اوبه له پاکولو او درملوولو وروسته د کارولو وړ وګرځوي يوه بله الره چې د هغې‬
‫په مټ هم کېداى د اوبو سرچينې زياتې شي هغه په يوه ځانګړي سـيمه بانـدې مصـنوعي‬
‫باران کول دي ‪.‬د مصنوعي باران کول په اوبو لرونکو وريځو باندې د متراکم شوي کـاربن‬
‫ډاى اکسايد د پاشلو له امله منځ ته راځي‪ ،‬په طبيعي حالت کې منفـي ‪ 15C0‬تـودوخي تـه‬
‫اړتيا ده چې د اوبوماليکولونه په يخ بدل شي کلـه چـې د اوبـو بخـارات ‪ - 15C0‬تودوخـه‬
‫ولري غليظېږي او د باران او ياهم واورې په بڼه الندې رالوېږي‪.‬‬
‫په مصنوعي باران کې بايد الندې ټکو ته پاملرنه وشي‪.‬‬
‫‪ .A‬د هـوا پېژنـدنې يـا ‪ Meteorological‬حـاالتو تـه پـه کتـو سـره د سـلور ايوډيـډ ‪Silver‬‬
‫‪ Iodide‬او کار بن ډاى اکسايد د وړو موادو برابرول‪.‬‬
‫‪ B‬څرنګه چې د مصنوعي باران کول د هوا دحاالتو په بدلون کې کوم رول نه لري نو ځکـه‬
‫د وچکالۍ په وخت هم کومه اغېزه نه لري‪.‬‬
‫‪ .C‬تر دا مهالـه پـورې مصـنوعي بـاران ډېـر لګښـت غـواړي او ال هـم هکـه روانـه ده چـې دا‬
‫لګښت يې راکم کړاي شي‪.‬‬
‫د ځمکې پرمخ د ټولو محاسبه شوو اوبو اندازه ‪ 1455×106km3‬ده او دا په الندې برخـو‬
‫ويشل شوې ده‪.‬‬
‫‪94.00 %‬‬ ‫‪ .٠‬بحرونه‬
‫‪4.00 %‬‬ ‫‪ .۱‬له ځمکې الندې اوبه‬
‫‪1.65%‬‬ ‫‪ .٨‬قطبي يخچالونه‬
‫‪0.35%‬‬ ‫‪ .٧‬سيندونه‪ ،‬د خاورې نم او نور‬
‫‪100.00%‬‬ ‫ټول‬
‫د ځمکې د ټولو اوبو ‪ 71‬سلنه د بحرونو اوبه دي او پاتې‪ 29‬سـلنه د ځمکـې د نـورو برخـو‬
‫اوبـــه دي‪ .‬داســـې اټکـــل کېـــږي چـــې قطبـــي يخچالونـــه يـــا ‪ Polar Glaciers‬شـــاو خـــوا‬
‫‪ 24×106km3‬حجم لري‬
‫‪Surface Run off‬‬

‫د ځمکې د مخ په يوه سيمه باندې په يو ټاکلي وخت کې لکه ورځ‪ ،‬مياشت‪ ،‬موسـم او يـا‬
‫هم ټول کال کې په ملي مترونو باندې باران کېـږي ‪،‬نـو ځکـه د بـاران انـدازه هـم پـه اسـانۍ‬
‫سره پيدا کېداى شي او هغه داسې چې د يوې ټـاکلې سـيمې مسـاحت ضـرب د هغـه بـاران‬
‫اندازه چې په ملي مترو په هماغه سـيمه ورېـدلی دى‪،‬د بـاران ټـولې اوبـه نـه کـارول کېـږي‬
‫بلکـــي د هغـــې لـــه څلـــورو برخـــو درې برخـــې ضـــايع کيـــږي چـــې پـــه ترتيـــب ســـره ورتـــه‬
‫‪ Evaporation،percolation‬او ‪ Transpiration‬وايي‪.‬‬
‫د ‪ Evaporation‬يا تبخير د باراني اوبو هغـه ضـايعات دي چـې د بـاران اوبـه د ځمکـې او‬
‫بحرونو له مخ څخه د بخار په بڼه بېرته اتوموسفير ته تبخيرېږي‪.‬‬
‫‪ Percolation‬د بــاراني اوبــو هغــه ضــايعات پــه ګوتــه کــوي چــې بــاراني اوبــه د ځمکــې پــه‬
‫منفذونو کې ننوځي او جذبېږي او له ځمکې الندې اوبو سره يوځاى کېږي‪.‬‬
‫‪ Transpiration‬د بــاراني اوبــو هغــه ضــايعات دي چــې د شــنو ونــو بوټــو د پــاڼو لــه خــوا‬
‫تبخيريـږي کــومې اوبــه چــې وروســته لــه دې ټولــو ضــايعاتو څخــه پــاتې کېــږي ‪Surface‬‬
‫‪ Runoff‬يــا د ځمکــې پــر مــخ روانــې اوبــه بلــل کېــږي‪،‬د ځمکــې د مــخ روانــې اوبــه بيــا پــه‬
‫بېالبېلو بڼو پخپلو کې سره يوځاى کېږي او سيندونه ترې منځته راځي‪.‬‬
‫له باران څخه پاتې کېدونکې اوبه ځينې وخت ډېر زيانونه هم اړوي چې څو بېلګې يې پـه‬
‫‪ .٠‬اقتصاد کارونه‪:‬‬
‫که چېرې وغواړو د باران له هغه اوبو څخه ګټه واخلو کوم چې د ځمکې پرمخ روانېږي‬
‫( ‪ )Surface Runoff‬نو ډېر لګښت او زياته ځمکه غواړي چې ترڅو دا اوبه زيرمه شي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د ځمکې رژېدنه (‪:)Erosion‬‬

‫د باران له امله د ځمکې په سر روانېـدونکې اوبـه ډېـرې ځمکـې رژوي او لـه دې املـه ډېـر‬
‫اقتصادي زيانونه منځته راوړي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د اوبو ضايع کېدل ‪:Loss of water‬‬

‫له باراني پاتې اوبو څخه د کرنيزو ځمکو د اوبه خور لپاره ګټه نه اخيستل کېږي اوپرتـه‬
‫له دې چې ګټه ترې واخيستل شي ضايع کېږي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د سيالبونو منځته راتلل‪:‬‬

‫د باران له امله سيالبونو منځته راځي چې دا په خپل وار دسيندونو غاړې تخريبوي او د‬
‫سيندونو دواړو غاړو ته ځمکې له منځه وړي‪.‬‬
‫ټوله هغه سيمه چې اوبه ترې راټولېږي او په پايله کې ترې سېالب او سيند منځته راځي‬
‫د ‪ Catchment area‬يا راټولېدو سيمې په نوم يادېږي‪.‬‬
‫د روانو اوبو ضريب ( ‪ )runoff coefficient‬په يوه ټاکلې موده کې د بـاران او د بـاران لـه‬
‫امله د روانو شوو اوبو ترمنځ نسبت ته ويل کېږي د دې نسبت په مرسته په اسـانه کېـداى‬
‫شي د هغه باراني روانو اوبو مقدار مالوم شي له کومو چې ګټه اخيستل کېداى شي‪.‬‬
‫د باران روانو اوبو ضريب په الندې فکتورو پورې اړه لري‪.‬‬
‫‪ .a‬د روانو اوبو د راټولېدو د سيمې مساحت‪:‬‬

‫څومره چې د روانو اوبو د راټولېدو د سـيمې مسـاحت زيـات وي هـومره بـه د روانـو اوبـو‬
‫ضريب هم زيات وي او که چېرې لږ وي ضريب به يې هم لږ وي‪.‬‬
‫‪ .b‬د روانو اوبو د راټولېدو سيمې ځانګړتياوې‪:‬‬

‫دا ډېره اړينه ده چې د روانو اوبو د راټولېدو د سيمې ځانګړتياوې په سـمه توګـه وڅېـړل‬
‫شي‪ ،‬ځکه دا پـه ضـريب بانـدې ډېـرې زيـاتې اغېـزې لـري هغـه څـه چـې بايـد وڅېـړل شـي د‬
‫سيمې اندازه‪ ،‬ميالن ‪،‬د ونو بوټو شتون‪ ،‬د چاپېريال هوا ‪،‬د سيمې بڼه او نور‪...‬‬
‫‪ .c‬د باران پر مهال د سيمې حاالت‪:‬‬

‫کله چې د باران پر مهال ځمکه وچـه وي نـو د بـاران زيـاتې اوبـه جـذبېږي او د روانـو اوبـو‬
‫ضريب کم وي او که چېرې د باران پر مهال ځمکه لمده وي نو ضريب يې زيات وي‪.‬‬
‫‪ .d‬د باران تېزوالی‪:‬‬

‫که چېرې باران تيز وي نو په لنډۀ موده کې اوبه روانېږي نو د باران اوبو ته بـه دا موقـع نـه‬
‫وي چې جذب شي له دې امله به يې ضريب هم زيات وي‪.‬‬
‫‪ .e‬د بارانونو ترمنځ موده او وخت‪:‬‬

‫څومره چې د دوه بارانونو ترمنځ ورځې او وخت کم وي هومره يې ضريب زيات وي‪.‬‬
‫‪ .f‬د باران موسم‪:‬‬
‫د ګرمۍ په وخت کې باران د ځمکې د مخ کمې روانې اوبه لري او د يخنۍ د موسـم بـاران‬
‫له ځانه سره زياتې روانې اوبه لري‪.‬‬
‫‪ .g‬کلنی باران‪:‬‬
‫کــه چېــرې د کلنــي بــاران انــدازه زياتــه وي نــو ضــريب بــه يــې هــم زيــات وي او کــه نــه وي‬
‫برعکس‪.‬‬
‫‪Precipitation‬‬
‫د اتوموسفير ترسبات هغه اوبو ته ويل کېږي چې د ځمکې سطحې ته د باران‪ ،‬واورې‬
‫او نورو بڼو سره رالوېږي‪،‬د اتوموسفير ترسباتو زياته برخـه د بـاران او يـوه لـږه برخـه يـې د‬
‫واورې په بڼه سره راکوزېږي‪،‬په ټوله کې د اتوموسفير هوا د سړېدو او له يو ځايه بل ځـاى‬
‫ته د لږېدو له امله منځ ته راځي‪.‬‬
‫کله چې د ځمکې پر مخ د سيندونو‪ ،‬سمندرونو او نورو زيرمو اوبه د لمـر لـه املـه ګرمـې‬
‫شي او د اوبو ماليکلونه د بخاراتو په بڼه هوا ته والوځي نو د ختلو په وخت د اتوموسفير‬
‫په هر کيلو متـر کـې ‪ 6-4‬درجـې سـانتي ګريـډ تودوخـه د السـه ورکـوي د تـودوخې د السـه‬
‫ورکول د چاپيريال له امله نه وي بلکې د اتوموسفير په طبقو کې د فشار د کموالي له امله‬
‫وي‪.‬‬
‫ځکه د ځمکې له سطحې څخه په پورته طبقاتو کې د هوا کثافت يا غلظت کم وي او د‬
‫ځمکې مخ په نږدې طبقاتو کې د هوا کثاقت زيات وي چې دا بيا خپلـه لـه ځمکـې څخـه پـه‬
‫پورته طبقاتو کې فشار کموي او له دې امله هلته د تودوخې درجه کمه وي چې د تودوخې‬
‫لوېدل ‪ Environmental Lapse‬بلل کېږي‪ ،‬د اوبو له کتلو څخه د جال کېدو پر وخت کې‬
‫د اوبــو بخــاري ذرات لــه ځــان ســره ځينــې کلــک مــواد چــې قطــر يــې تــر مــايکرومتر پــورې‬
‫رسېږي هم لېږدوي چې دا د وريځو لپاره د هستې دنده ترسره کوي په پورته طبقاتو کې دا‬
‫بخاري ذرات چې تودوخه يې د السه ورکړې کلک ذرات پوښوي او په پايله کې د وريځـو‬
‫کتلې منځ ته راوړي ‪.‬‬
‫د وريځو دا کتلې د پورته کوونکي قوې يا ‪ Up-lit fore‬په مټ تر هغـې پورتـه ځـي چـې د‬
‫پام وړ يو جسم ترالسه کړي چې پورته کوونکې قوه نور نه شي کـوالى دا کتلـوي جسـمونه‬
‫پورتــه يوســي‪،‬نوره نــو کلــه چــې د تــودوخې درجــه د انقبــاض تــر بريــده ورســېږي‪Dew ( ،‬‬
‫‪ )point‬د وريځو کتلې نورې متراکمې او کلکلې شي او له نورو هوايي کتلو سره يوځاى‬
‫کېږى او سترې وريځې منځته راوړي‪.‬څرنګه چې د وريځو جامدې برخـې يـا هسـتې برقـي‬
‫جارج لري نو په لومړيو کې خپل شا او خوا مخالف چارجونه له ځان سره يوځاى کـوي کلـه‬
‫چې ټوله سطحه وپوښل شي نو د برقي چارج لـه املـه بانـدنۍ سـطحه پـه بشـپړ ډول بـدلون‬
‫مومي‪.‬او ال نور هـم د هـوا د بخـاراتو مخـالف چارجونـه ځـان سـره يوځـاى کـوي کلـه چـې دا‬
‫حالــت دوام وکــړي ځينــې وخــت د وريځــو هســتې تــر ‪ 7000‬مــايکران پــورې رســېږي او د‬
‫وريځـو د پرچـو ‪ Cloud flakes‬د منځتـه راتلـو المـل ګرځـي د وريځـو د پرچـو يـا ټوټـو پـه‬
‫غټېدو سره نور نشي کوالى چې خپل تعادل وساتي او په پايله کې د وريځو دا ټـوټې سـره‬
‫بېلېږي او دځمکې خواته رالوېږي‪.‬‬
‫کله چې د وريځو دا ټوټۍ ‪ 12-‬درجې سانتې ګريډ تودوخه ولري نو لـه ځانـه سـره د اوبـو‬
‫څاڅکي لري که چېرې د وريځو د ټوټو تودوخه د ‪ 12-‬او ‪ 30-‬سـانتي ګريـډ تـرمنځ وي نـو‬
‫په دې وخت کې د اوبو څاڅکي او د يخ ټوټې لري او که چېرې د تودوخې درجه له ‪ 30-‬او ‪-‬‬
‫‪ 40‬هم ټېټه تودوخه ولري نو د وريځو ټوټې په بشپړ ډول يخې وي‪،‬په ټولـه کـې درې الرې‬
‫يا ميتودونه دي د کوم لـه املـه چـې د هـوا کتلـې پورتـه خېـژي او درې ډولـه اتوموسـفيري‬
‫ترسبات ترې الس ته راځي‪.‬‬
‫لومړى ډول‪ :‬د تودوخې د لېږد اتوموسفيري ترسبات يا ‪Convective Precipitation‬‬

‫کله چې په يوه ګرمه ورځ کې د ځمکې مخ په نـابرابره توګـه ګـرم شـي‪،‬د ځمکـې د مـخ هغـه‬
‫برخه چې ډېره ګرمه شوې وې هوا يې تبخيرېږي او ځاى يې د سړې هوا له خـوا ډکېـږي کلـه‬
‫چې د هوا کتله پورته خېژي او تبخيرېږي نو خپله تودوخه لـه السـه ورکـوي او کلـه چـې تـر‬
‫انقباض هم ښکته تودوخې ته ورسېږي نو متراکم کېـږي او پـه پايلـه کـې د اتوموسـفير ي‬
‫ترسباتو په بڼه ځمکې ته رالوېږي‪.‬‬
‫ځينې وخت د دې هوا پورته کېدل او د يخې هوا له خوا د هغې تش ځـاى ډکـول دومـره پـه‬
‫تېــزۍ ســره وي چــې کېــداى شــي د الوتکــو پــه تــګ راتــګ هــم بــده اغېــزه وکــړي کــوم‬
‫اتوموسفيري ترسبات يا باران چې د دې له امله منځته راځي ډېر تېز وي‪.‬‬
‫دويم ډول موسمي باد او بوړبوکۍ ترسبات (‪:)Cyclonic Precipitation‬‬

‫کله چې د ځمکې په مخ په يو وخت کې يوه سيمه ډېره سړه شي او بله سيمه ډېره ګرمه شي‬
‫د دې دواړو نقطو ترمنځ د فشار دتوپېر له امله د هوا يـوه غټـه برخـه چـې قطـر يـې لـه ‪800‬‬
‫کيلومتر څخه تر ‪ 1600‬کيلومتر پورې رسـېږي لـه يـوه ځايـه بـل ځـاى تـه د ‪ 50‬کيلـومتر پـه‬
‫ساعت په تېزوالي سره حرکت کوي چې دې ته ‪ cyclone‬يا بوړبوړکۍ وايي د بوړبـوړاکۍ‬
‫په مرکزي برخه کې فشار کم او چاپېره يې زيات وي او هوا په ډېره تېزۍ سره پورته خېژي‬
‫پورته ختلې هوا پراخېږي تجزيـه او غليظـه کېـږي د دې ټولـو يـادو شـوو پړاوونـو لـه پلـې‬
‫کولو وروسته باران يا اتوموسفيري ترسبات منځته راځي‪.‬‬
‫په دا ډول ترسباتو کې که د ګرمې هوا له خوا تش شوى ځاى د سړي هـوا لـه خـوا ډک شـي‬
‫دې ګرم مخ يا ‪ Worm Front‬وايي او که دهوا له خوا تش شـوى ځـاى د ګرمـې هـوا لـه خـوا‬
‫ډک شي نو سوړ مخ يا ‪ Cold front‬يې بولي‪.‬‬
‫د ګـرم مــخ بــاران دوامــداره او ډېــرو ورځــو پـورې وي او ســوړ مــخ بــاران تيــز مګــر د لنــډې‬
‫مودې لپاره وي‪.‬‬
‫درېيم ډول ‪.‬غريز اتوموسفيري ترسبات‪:Orographic Precipitation‬‬

‫دا ډول باران هغه وخت منځته راځي کلـه چـې د هـوا کتلـې دليږديـدو پـه مـخ کـې طبيعـې‬
‫خنډونه لکه غرمخ ته راشي‪.‬‬
‫هوا په مخ تلو سره د غرو سره ټکر کوي چې دې ټکر ته (‪ )Wind word‬وايي له ټکر څخـه‬
‫وروسته هوا د مخکې تلو پرځـاى پورتـه خېـژي او بيـا پورتـه لـه انقبـاض څخـه وروسـته د‬
‫باران په بڼه رالوېږي يو عالم لينزلي د وريدو له مخې باران په درې ډوله ويشلی دى‪.‬‬
‫لومړى ډول نرم باران يا ‪ light Gain‬هغه بـاران تـه ويـل کېـږي چـې پـه يـو سـاعت کـې ‪2.5‬‬
‫ملـي متـرو وورېـږي‪.‬دويم ډول منځنـی يـا ‪ moderate Rain‬هغـه تـه ويـل کېـږي چـې پـه يـو‬
‫ساعت کې له ‪ 2.5‬څخه ‪ 7.6‬ملي مترو پورې وورېږي او درېيم ډول يې تيز باران يا ‪Heavy‬‬
‫‪ Rain‬دى چې ورېدل يې له ‪ 7.6‬ملي متر څخه په يو ساعت کې زيات وي‪.‬‬
‫که چېرې له وريځو څخه الندې طبقي د تودوخې درجه له انقباض( ‪) Freezing Part‬څخه‬
‫زيات وي نو د اوبو ذارت د باران په بڼه راکوزېږي‪.‬او که چېرې د وريځو او د ځمکـې د مـخ‬
‫ترمنځ داسې طبقه وي چې د تودوخې درجه يې له انقباض څخه ټېټه وي نو د اوبو ذرات له‬
‫دې طبقې څخه د تېرېدو پر مهال په ګلي باندې بدلېږي‪.‬او که چېرې د وريځـو او د ځمکـې‬
‫د مخ ترمنځ د طبقاتو د تودوخې درجه يو شان وي نو د اوبو ذارت په واوره بدلېږي‪.‬‬
‫‪Measurement of rain fall‬‬

‫باران د ځينو منل شـوو او سـتندرډ وسـايلو پـر مـټ انـدازه کېـږي چـې ‪ Rain Gauge‬بلـل‬
‫کېږي په ټوله کې د باران اندازه کوونکي په دوه ډوله دي‪.‬‬
‫‪ .٠‬پرته له ثبت کولو باران اندازه کوونکی ‪Non-Recording gauge‬‬
‫‪ .۱‬ثبـت کـوونکی يـا اتومـات بـاران انـدازه کـوونکی ‪Recording or automatic rain‬‬
‫‪gauge‬‬
‫‪ .٠‬پرته له ثبت کولو دباران اندازه کوونکی‪.‬‬
‫دا ډول وسايل په ساده ډول سره دباران څاڅکي ټولوي خـو نـه يـې ثبتـوي او راټـول شـوى‬
‫باران په سلندرو کې اچول کېږي او اندازه يې ټاکل کېږي‪.‬‬
‫دلته‪:‬‬
‫‪ h‬د باران ورېدلو اندازه ده په ‪ Cm‬سره‪.‬‬
‫‪ V‬د اوبو حجم دى چې اندازه شوى په ‪ Cm3‬سره‪.‬‬
‫‪ A‬د باران د اندازه کوونکي مساحت په ‪ Cm2‬سره‬
‫د سيمن د باران اندازه کوونکی چې پـه هندوسـتان کـې تـر ‪ 1969‬پـورې کارېـده دا شـکل‬
‫چــې تاســې پورتــه وينــئ د هندوســتان د بــاران پېژنــدنې څــانګې منځتــه راوړ دا انــدازه‬
‫کوونکی د يو فلزي لوښې چې اوبه راټولـوي يـو اډې يعنـې غـټ لوښـي او پـولي ايسـتلين‬
‫بوتل ‪ .‬د اوبو راټولونکی لوښی يو سورى لري چې ‪ 100‬يا ‪200‬سانتي مربع مساحت لري د‬
‫پولي ايټلين بوتل کېداى شـي پـه درې بېالبېلـو ظرفيتونـو لکـه‪ 2،4:‬او‪ 10‬ليتـرو پـه لرلـو‬
‫سره پيدا شي‪ .‬باران اندازه کوونکی راټولوونکی د سوريو د بوتل په بېالبېلو اندازه سـره‬
‫پيدا شي چې د ‪ 100‬ملـي متـر‪ 2000 ،‬ملـي متـر‪ 4000،‬ملـي متـر او ‪ 1000‬ملـي متـر بـاران‬
‫اندازه کولو ظرفيت لري‪.‬‬
‫مګر په ټولو کې هغه چې ‪ 200‬ملي متر بـاران انـدازه کـوالى شـي او راټولـوونکی سـورى‬
‫يې ‪2000‬سانتي مربع مساحت او بوتـل يـې ‪ 4‬ليتـر ظرفيـت لـري ډېـر کـارېږي‪.‬د بـاران هغـه‬
‫اندازه اوبه چې په ‪ 24‬سـاعتونو کـې پـه يـو بوتـل کـې راټـولېږي ثبـت کېـږي ترڅـو تـرې پـه‬
‫همدې موده کې د باران اندازه معلومه شي‪.‬که چېرې باران زيات وي او د دې وېره وي چـې‬
‫بوتل به ډک شي او اوبه ترې توى شي نو بايد څو ځلې تش شي او بياد ‪ 24‬ساعتو په موده‬
‫کې ټولې راتولې شوې سره جمع شي او د‪ 24‬ساعتو باران اندازه ترې وټاکل شي‪.‬‬
‫‪.۱‬د ثبت کوونکي يا د باران اتومات اندازه کوونکی‪:‬‬

‫(‪)Recording or Automatic rain gauge‬‬
‫د باران په دې ډول اندازه کوونکي کې يو ګرافيکي کاغذ شتون لري چې د قلم په واسطه‬
‫د يو ډرم يا بيرل سره نښلول شوى دى دا اندازه کوونکی په اتومات ډول سره بـاران انـدازه‬
‫کوي دا کوالى شي باران وخت په کتو سره اندازه کړي‪.‬‬
‫د باران اتومات اندازه کوونکي په دوه ډوله دي‪.‬‬

‫‪Floating type gauge‬‬ ‫‪ .a‬المبو وهونکي‬
‫‪Tipping Bucket gauge‬‬ ‫‪.b‬سرچپه سطل‬
‫په الندې شکل کې د باران اتومات او المبو وهونکی اندازه کوونکی ښـودل شـوى دى د‬
‫باران دا ډول اندازه کوونکی له يوڅرخېدونکي بېرل او ګرافيکي کاغذ څخـه جـوړ شـوى‬
‫دى چې له بيرله چاپېره تړل شوى وي يو ستنه چې د ياد کاغذ سره نښتې وي د المبو وهلـو‬
‫په وخت پورته خېژي دغه المبو وهونکې اله هغه مهال پورته خېژي کله چې دباران اوبه د‬
‫يو قيف په واسطه راټولې شي څـومره چـې اوبـه زيـاتېږي هـومره دا المبـو وهـونکی پورتـه‬
‫خېژي‪.‬‬
‫شکل د باران اندازه کونکی‪:‬‬

‫کله چې دباران اوبه راټولې شي او د اندازه کوونکي جاغور يا‪ Chamber‬ډک شي المبـو‬
‫وهونکی وروستی نقطې ته رسېږي په دې وخت کې مخ ښکته حرکت پيلوي اوبـو لېـږدول‬
‫پېلېږي‪.‬‬
‫په الندې شکل کې د سرچپه ستل اتومات اندازه کوونکی ښودل شوى دى اوبه لومړى‬
‫ديو راټولوونکي لوښې په مټ راټولېږي بيا د يو قيف له الرې دوه کوټه يي ستل ته‬
‫لوېږي کله چې ‪ 5.1‬يو ملي متر د باران اوبه له دوه کوټه يي لوښو څخه په يو کې توى شي د‬
‫ستل دا برخه د اوبو په زيرمه کې تشېږي کوم چې د قيف په الندينۍ برخه کې شتون لري‪.‬‬
‫او بيا دويم لوښی په خپل وار سره د قيف الندې پـه اتومـات ډول راځـي پـه دې وخـت کـې‬
‫ستل خپلـه يـوه دوره يـا چـاپېره ګرځېدنـه بشـپړوي د کـوم لـه املـه چـې د بيلـر پـه چـاپېره د‬
‫ستنې ګرځېدلو دوره هم بشپړېږي‪.‬څرنګه چې د بېلر په چاپېره باندې د ستنې ګرځېدل اود‬
‫بــاران راټولــونکی ســره د بــرق پــه مــټ کــار کــوي‪ .‬کيــدالى شــي چــې دا ډول د بــاران انــدازه‬
‫کونکي په غونديو او لـرې سـيمو هـم ولګـول شـي ‪ .‬لـه دې څخـه الس تـه راغلـي معلومـات‬
‫سيده د هوا پېژندنې ادارې لېږدول کېږي‪.‬‬
‫د باران اتومات اندازه کوونکی د پوره باران اندازه کوونکي پـه نـوم هـم يـادېږي ځکـه دا‬
‫کوالى شي د څو پرله پسې بارانونو پايله هم له ځانه سره وساتي‪ .‬بايد پـه هـره سـيمه کـې د‬
‫باران يو اندازه کـوونکي ولګـول شـي څـو د ټـول هېـواد پـه کچـه د بـاران پـه اړه معلومـات‬
‫شتون ولري د باران يو اندازه کوونکی کېداى شي ‪ 130‬کيلومتره مربع سيمې په باره کې‬
‫مالومات ورکړي‪.‬‬
‫کله چې د باران يو اندازه کوونکی لګول کېږي بايد الندې ټکو ته پاملرنه وشي‪.‬‬
‫‪ .a‬ځايش (‪:)Location‬‬
‫د باران اندازه کوونکی بايد د غونډۍ په څوکه او ميالن لرونکې ناو کې ونه لګول شي‪،‬‬
‫بلکې په داسې ځاى کې ولګول شي چې په پرتله ايز ډول هموار وي دا کوالى شي د خوا و‬
‫شا سيمو په هکله معلومات ورکړي‪.‬‬
‫‪ .b‬دسيمې ساتنه (‪:)Protection Side‬‬
‫هغــه ســيمه چــې د بــاران انــدازه کــوونکی پــه کــې لګــول کېــږي تېــز او ســخت بادونــه ونــه‬
‫لري‪.‬ځکه کېداى شي د تيزباد په وخت د باران په هکله سم معلومات ورنه کړي‪.‬‬
‫‪ .c‬خنډونه (‪:)Obstructions‬‬
‫د بــاران پــه انــدازه کــوونکې ســيمه کــې بايــد داســې کــوم خنــډ نــه وي چــې بــاران انــدازه‬
‫کوونکي ته دباران د ورېدو مخه ونيسي لکه ودانۍ‪ ،‬ونې او نور‪...‬‬
‫د باران له اندازه کوونکې څخه الس ته راغلو مالوماتو ساتلو ته بايد سمه پاملرنه وشي‪.‬‬
‫ديوې سيمې کلني منځنی مقدار دې ويل کېږى چې دهماغـه سـيمي دتېـرو‪ 35‬کلنـو د بـا‬
‫ران منځنی مقدار يا اوسط وښايي‪.‬‬
‫‪Rain fall‬‬
‫د باران ورېدلو په موضوع کې الندې درې ټکي په پام نيول په کار وي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د باران کلنۍ منځنۍ کچه‪.‬‬
‫‪ .۱‬د لندبل شاخص‪.‬‬
‫‪ .٨‬د باران تر ټولو کمه کلنۍ کچه‪.‬‬
‫‪ .٠‬د باران کلنۍ منځنۍ مقدار يا کلنۍ منځنۍ کچه (‪:)Average annual rainfall‬‬
‫د باران د اندازه کولو په مرکز کې اندازه کوونکي ماشين د څو پرله پسـې کلونـو لپـاره د‬
‫بــاران کچــه معلومــوي او د تېــرو ‪35‬کلونــو د بــاران منځنــۍ کچــه راښــايي‪ ،‬چــې د بــاران‬
‫منځنۍ کلنۍ منځنۍ کچه يـادېږي ديـادولو وړ ده وويـل شـي چـې د بـاران منځنـۍ کلنـۍ‬
‫کچه د هماغې سيمې کلنۍ منځنۍ کچه ده په کومه سيمه کې چې د باران اندازه کوونکې‬
‫لګول شوى دى‪.‬‬
‫‪ .۱‬لندبل شاخص يا درجه (‪:)Index of wetness‬‬
‫په يوه ټاکل شوي سيمه کې د يو ځانګړي کـال د شـوي بـاران او د کلنـۍ منځنـۍ کچـې د‬
‫باران ترمنځ نسبت ته د لندبل شاخص يا ‪ Index of wetness‬ويل کېږي او داسې الس تـه‬
‫دکال منځنۍ کچې باران اندازه‬

‫ـــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = د لندبل شاخص‬
‫په يو ځانګړي کال کې د شوي باران اندازه‬
‫د لندبل شاخص يا درجه کوالى شي په ځانګړې سيمه کې د شوي باران پـه هکلـه يـو نظـر‬
‫څرګند کړي د لندبل شاخص بايد‪100 %‬سلنه پوره وي که چېرې له‪ 100‬سلنې څخه کـم وي‬
‫هغه په دې مانا دى چې په دې کال باران کم شوى دى د بېلګې په توکـه کـه چېـرې د لنـدبل‬
‫شاخص ‪ 60%‬وي مانا يې داده چې د باران کم والی‪ 40 %‬سلنه دى‪.‬که چېرې دا کم والـی لـه‬
‫‪ 30%‬څخه‪ 45%‬پورې وي دا يـو لـوى کمـوالی بلـل کېـږي کـه چېـرې کمـوالی د ‪ 45%‬او ‪60 %‬‬
‫ترمنځ وي د اندېښنې وړ خبره ده‪.‬او که چېرې د لندبل شاخص کموالی له‪ 60%‬سلنې زيـات‬
‫وي ناورين بلل کېږي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د باران تر ټولو کمه کلنۍ کچه (‪:)Minimum annual rainfall‬‬

‫باران ورېدو ته په کتو سره يو بد‪ ،‬وچ او غير نورمال کال هغه کال بلل کېږي چې پـه هغـې‬
‫کې د باران اندازه د کلنۍ منځنۍ کچې له باران څخه کمه وي‪،‬ځکه د کلنۍ منځنۍ کچې‬
‫باران په تېرو ‪ 35‬کلنو کې د باران منځنۍ کچه ښايي ځکه په تېرو ‪35‬کلنو کې کېداى شي‬
‫چې څو داسې کلونه هم راغلي وي چې د باران کچه په کې کمه وي دا چې په راتلوونکې تر‬
‫دې هم کم باران وشي نو مانا يـې داده چـې دا کـال ډېـر وچ کـال دى او همـدې تـه د بـاران تـر‬
‫ټولو کمه کلنۍ کچه ياکلني تر ټولو کم باران ويل کېږي‪.‬‬
‫(‪)Types of sources for water supply schemes‬‬
‫د اوبو هغه سرچينې چې د اوبو رسولو په شبکو کې ترې ګټـه اخيسـتل کېـږي دې تـه پـه‬
‫کتو سره چې د ځمکې سطحې ته نږدې دي په الندې دوه ډولونو ويشل کېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د ځمکې دمخ سرچينې‪.‬‬
‫‪ .۱‬له ځمکې الندې سرچينې‪.‬‬
‫اوس به وروسته موږ د ځمکې د مخ او له ځمکې الندې سرچينو ډولونه وڅېړو‪.‬‬
‫د هر ډول سرچينې په غوره کولو کې بايد الندې ټکو ته ښه پاملرنه وشي‪.‬‬
‫‪ .a‬قيمت (‪:)Cost‬‬
‫د اوبو د يوې شبکې لپاره بايد داسې يوه سرچينه غوره شي چې د ټولې شـبکې د لګښـت‬
‫په راکمولو کې مرسته وکړي‪.‬‬
‫‪ .b‬لوړوالی (‪:)Elevation‬‬
‫د اوبو د شبکې لپاره بايد داسې يوه سرچينه غوره شي چې په لوړه نقطه کې وي که چېرې‬
‫داسې سرچينه غـوره شـي نـو کېـدالى شـي پـه طبيعـي ډول سـره ګټـه اخيسـتونکو تـه اوبـه‬
‫ورسول شي او که سرچينه په يوه ټيټه نقطه کـې غـوره شـي نـو د اوبـو رسـولو لپـاره بـه ډېـر‬
‫لګښت او ساتنې ته اړتيا وي‪.‬‬
‫‪ .c‬ځاى (‪:)Location‬‬
‫د اوبود شبکې لپاره بايد داسې يوه سرچينه غوره شي چـې ښـار او ښـار ګـوټي تـه تروسـه‬
‫پــورې نــږدې وي ځکــه دداســې ســرچينې غــوره کــول کــولی شــي د پــايپونو پــه کمولــو کــې‬
‫مرسته کړي‪.‬‬
‫‪.d‬د اوبو څرنګوالی (‪)Quality of water‬‬
‫د اوبو د شبکې لپاره بايد يوه بايد داسې سرچينه غوره شي چـې تروسـه پـورې يـې اوبـه‬
‫پاکې وي او هېڅ ډول ناپاکې ونه لري له بله څنګه اوبه بايد داسې وي چې لږې درملنـې تـه‬
‫اړتيا ولري‪.‬‬
‫‪ .e‬د اوبو مقدار (‪:)Quantity of water‬‬
‫د اوبو د شبکې لپاره بايد داسې يوه سرچينه غوره شي چې د هغې اوبه د ښار د استوګنو‬
‫ټولې اړتياوې لکه څښـلو ‪ ،‬سـوداګرۍ ‪،‬د اور وژنـې لپـاره اوبـه او نـوروې اړتيـاوې پـوره‬
‫کړاي شي‪.‬داسې هم کېداى شي د ښار اوسنۍ اړتيـاوې پـوره کـړي او د راتلـوونکې لپـاره‬
‫نورې سرچينې ورسره يوځاى شي‪.‬‬
‫‪Surface source of water supply schemes‬‬
‫د ځمکې دمخ په سرچينو کې د ځمکې په مخ روانې اوبه تر ټولو ارزښت ناکه سرچينه ده‪.‬‬
‫په دوديز ډول د ځمکې دمخ سرچينې په الندې ډولونو وېشل شوي دي‪.‬‬
‫‪ .٠‬جهيلونه او ويالې‪Lakes and Streams.‬‬
‫‪Ponds‬‬ ‫‪ .۱‬ډنډونه ياکندې‪.‬‬
‫‪Rivers‬‬ ‫‪ .٨‬سيندونه‪.‬‬
‫‪Reservoir.‬‬ ‫‪ .٧‬زيرمتون‬
‫پورته ډولونه به اوس الندې په لنډ توګه وڅېړل شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬جهيلونه او ويالې (‪:)Lakes and Streams‬‬

‫طبيعي جهيلونه يو ډول غټ مقدار اوبـه دي چـې د غيـر قابـل نفـوذ طبقـو تـرمنځ راګيـرې‬
‫وي‪ ،‬جهيلونه کېداى شي د نږدې سيمو لپاره د اوبو د سرچينو په ډول وکارول شي‪.‬‬
‫د هغه روانواوبو مقدار بايد پيدا شي چې د جهيلونو په لور بهېږي ترڅـو ډاډه شـو چـې د‬
‫ټاکل شوي ښار لپاره يې اوبه بسنه کوي او يا نه‬
‫که د ويالو له اوبو څخه يی ستونزه حل کېده بايد دويالو اوبه ورته ورسول شي ‪.‬‬
‫دا څرګنده خبره ده چې د باراني موسم پر مهال د ويالو اوبه پريمانه وي مګر کله چـې هـوا‬
‫ګرمه شي د ويالو اوبه کمېږي تر دې چې کېداى شي ځينـې وخـت ټـولې وچـې شـي څرنګـه‬
‫چې جهليونو او ويالو ته له ډېروکوچنيو سيمو څخه اوبـه راټـولېږي چـې همـدا المـل دى‬
‫چــې د ويــالو او جهيلونــو اوبــه ډېــرې کمــې وي د پورتــه الملونــو لــه املــه د اوبــود لويــو‬
‫غوښتنو د پوره کولو لپاره لـه جهيلونـو او ويـالو څخـه د اصـلي سـرچينو پـه توګـه ګټـه نـه‬
‫اخيستل کېږي او يواځې ځينې وختونه د کوچنيوښارګوټو د اوبو غوښتنې د پـوره کولـو‬
‫لپاره د يو سرچينې په ډول کارېږي‪.‬‬
‫په ټوله کې د جهيلونو اوبه پاکې وي او ډېرې ناپاکۍ نه لري‪.‬‬
‫‪ .۱‬ډنډونه او کندې (‪:)Ponds‬‬
‫د ډنډونو او يا کندو اوبه هغه ډول اوبه دي چې د انسانانو لـه خـوا جـوړ شـوي وي چـې تـر‬
‫جهيلونو کوچني وي‪.‬‬
‫په اصل کې ډنډونه او کندې هغه مهال منځتـه راځـي‪ ،‬چـې لـه هغـو سـيمو څخـه خـاوره د‬
‫سرک جوړولو‪ ،‬ودانيو جوړولو په موخه يوړل شـي او هغـه سـيمې د کنـدو پـه شـکل پـاتې‬
‫شي او بيا د باران له ورېدو وروسته له اوبـو ډکـې شـي‪ .‬د کنـدو اوبـه کمـې وي او پـه ورتـه‬
‫وخت کې زياتې ناپاکۍ هم لري‪.‬‬
‫‪ .٨‬سيندونه (‪:)Rivers‬‬
‫د انسان ژوند ته په کتـو سـره لېـدل شـوي دي چـې تـر بلـې هـرې سـرچينې سـيندونه زيـات‬
‫مطالعه شوي دي‪ ،‬له هغه مهاله چې انسانان متمدن شوي د سيندونو په غاړو اوسـېدلی‪،‬‬
‫د سيندونو اوبـه يـې څښـکلي‪ ،‬د سـيندونو ماهيـان يـې خـوړلي او د سـمندري سـفرونو لـه‬
‫الرې يې نورې ځمکې موندلې دي‪.‬‬
‫تر دې چې د سيالبونو په منځته راتلوسره هم نااميده شوي نه دي او هکه يې کړې چـې لـه‬
‫سيالبو نو څخه د کرنې لپاره ګټه واخلي‪.‬لـوى سـيندونه د اوبـو رسـولو د شـبکو اسـاس او‬
‫بنسټ دى ځينې سيندونه ټول کال بهېږي او ځينې بيا ټول کال نه بهېږي هغه چې ټول کـال‬
‫بهېږي د واورېنو اوبو سـرچينه لـري‪،‬او هغـه چـې دټـول کـال پـه اوږدو کـې پـه کـې اوبـه نـه‬
‫بهېږي موسمې سيندونه دي د اوړي او پشکال په موسم کـې پريمانـه اوبـه لـري خـو ځينـې‬
‫وخت بيا بشپړ ډول وچ وي‪.‬دا وروستي ډول سيندونه هغه مهال پريمانه اوبه لري څه وخت‬
‫چې د موسمي بـاران لـه املـه پـه کـې سـيالبونه راشـي کـه چېـرې د سـيالبونو اوبـو تـه غـټ‬
‫بندونه يا ډيمونه جوړ شي کېداى شي ښه ګټه ترې واخيستل شي‪.‬‬
‫د سيندونو د ګټې اخيستنې بنسټيز ټکی او ښېګڼې په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ .a‬د ښارونو او ښار ګوټو د اوبو رسولو لپاره سيندونه له لومړنيـو او مخکښـو سـرچينو‬
‫څخه شمېرل کېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬له سيندونو څخه د لېږد رالېږد په موخه د بېړيو دچلولو لپاره ګټه اخيستل کېږي‪.‬‬
‫‪ .c‬له سيندونو څخه د کرنيزو ځمکې د خړبولو لپاره ګټه اخيستل کېږي‪.‬‬
‫‪ .d‬له سيندونو څخه د ښارونو د فاضله موادو د پاکونې په خاطر ګټه اخيستل کېږي‪.‬‬
‫‪ .e‬له سيندونو څخه د ماهي نيولو‪ ،‬فوارو جوړولو ‪ ،‬کشتي چلولو‪ ،‬المبـو وهلـو او نـورو‬
‫کارونو لپاره ګټه اخيستل کېږي‪.‬‬
‫د دې لپاره چې د يو سيند د اوبو کچه معلومه کړو بايد چې د هر کـال پـه جـال جـال وختـو‬
‫کې د اوبو اندازه ترالسه کړو د دې په مرسته کېـداى شـي د سـيند د اوبـو کچـه پـه اسـانۍ‬
‫سره معلومه شي‪.‬‬
‫په ټوله کې د هغو سيندونو د اوبو کچه چې د ټول کال په اوږدو کې اوبه نه لـري بېالبېـل‬
‫شمېرې راښايي پـه ځـانګړې ډول د اوړې پـه موسـم کـې د اوبـو کچـه يـې ډېـره کمـه وي کـه‬
‫چېرې له دا ډول سيندونو څخه د اوبو د شبکې د سرچينې په نوم ګټه واخيسـتل شـي بايـد‬
‫د اوړي موســم لپــاره يــوه بلــه ســرچينه هــم ولټــول شــي ځکــه د اوړي پــه موســم کــې د اوبــو‬
‫غوښتنه زياته وي‪.‬هغه اوبه چې له سيندونو څخه الس ته راځي په لومړيو کې د څښـلو وړ‬
‫نه وي ځکه له ځانه سره ځينې ناپاکۍ او زيان لرونکي ذارت لري‪.‬‬
‫له بله څنګه داسې هم کېداى شي سيندونو ته د ښارونو د کمودونو او نـورو کـارول شـوو‬
‫اوبو پايپونه راغزول شوي وي چې له امله د لوړې کچې ناپاکې اوبه بلـل کېـږي چـې بايـد‬
‫درملنې او پاکونې ته يې زياته پاملرنه وشي‪.‬د يادونې وړ ده وويـل شـي چـې د سـيندونو د‬
‫اوبو د څرنګوالي يا کيفيت پېژندنه ډېر اړخونه ولـري ځکـه د سـيندونو د اوبـو پـه ناپاکـه‬
‫کولــو کــې زيــات فکتورونـــه اغېــز لــري لکــه‪ :‬ســـيند تــه د راټولېــدونکو اوبــو د ســـيمې‬
‫ځانګړتيــاوې‪ ،‬د فاضــله اوبــو او فــابريکو د اوبــو ان ـدازه‪ ،‬د هــوا حــاالت‪ ،‬د کــال موســمې‬
‫حاالت او نور‪ .‬نه يواځې دا چې د هر يو سيند اوبـه خپلـې ځانګړتيـاوې لـري بلکـې کېـداى‬
‫شي د يو سيند په بېالبېلو نقطو کې د اوبو څرنګوالی جال جال وي‪.‬په دوديزه ډول د سيند‬
‫اوبه په پيل کې ښې وي او بيا وروسـته د واټـن پـه وهلـو سـره د الرې پـه اوږدو کـې ناپاکـه‬
‫کېږي‪.‬دا چې د سيندونو د اوبوناپاکۍ ولې دمنلو نه دي ځينې الملونـه يـې پـه النـدې ډول‬
‫دي‪.‬‬
‫‪ .A‬که چېرې په سيندونو کې ناپاکي زياته وي د درملنې لګښت يې زيات وي‪.‬‬
‫‪ .B‬د اوبو د بدبوى او رنګ بدلولو المل ګرځي‪.‬‬
‫‪ .C‬د ما هيانوپه ژوند بد اغېز لري‪.‬‬
‫‪ .D‬د بېړو په لېږد رالېږد کې خنډونه پيدا کوي‪.‬‬
‫‪ .E‬د ساتېريو او تفريحـي موخـو لپـاره د اوبـو د کـارولو پـه وخـت کـې محـدوديت منځتـه‬
‫راوړي‪.‬‬
‫سره له دې چې د سيندونو اوبه خورا زيات ارزښت لري خو بيا ځينې الندې ټکـي بايـد پـه‬
‫بشپړ توګه وڅېړل شي او په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .a‬په سيندونو کې د سيالب ونود راتلو پـه وخـت کـې بايـد دومـره پـاکې اوبـه ولـرو چـې د‬
‫سيالبونو په موده کې د شبکې په اوبو رسولو باندې ناوړه اغېزه ونه کړي‪.‬‬
‫‪ .b‬د اوبو پاکونې د بېالبېلو پړاوونو اغېزمنتيا ته پاملرنه وشي‪.‬‬
‫‪ .c‬د سيندونو طبيعي حالت‪ ،‬د اوبو مقدار او د سيندونو د ناپاکه کېـدو او د هغـه سـربند‬
‫ترمنځ واټن چې د اوبو شبکې لپاره ترې اوبه اخيستل کېږي بايد په سمه توګه وڅېړل شي‬
‫او ورته پاملرنه وشي‪.‬‬
‫‪ . d‬د سيندونو هغه حالـت چـې کلـه تـر ټولـو کـم مقـدار ولـري او د اوبـو د ناپـاکو کوونکـو‬
‫موادو جوړښت او ډول ‪.‬‬
‫‪ .٧‬داوبوزيرمتون يا ذخيره ‪: Reservoir‬‬
‫هغـه مصـنوعي جهيـل دى چـې د نـاوونو پـه وړانــدې د بنـد جوړولـو پـه پايلـه کـې منځتــه‬
‫راغلــی وي اوبــو زېرمتــون بلــل کېــږي يــا د اوبــو هغــه بنــدچې د اوبــو د بهېــدو پــر وړانــدې‬
‫مقاومت ولري داوبوزيرمتون بلل کېږي‪.‬‬
‫د اوبو د مصنوعي زيرمتون يـوه مهمـه فزيکـي ځانګړتيـا د هغـې ظرفيـت دى چـې څـومره‬
‫اوبه زيرمه کوالى شي‪ ،‬لومړى بايد د سيمې توپوګرافي سروې او کنتور پالن رسم شي‪ .‬د‬
‫اوبو زيرمتونونه معموال له الندې برخو څخه جوړ شوي وي‪.‬‬
‫‪ .a‬اوبه اخستونی سربند چې اوبه ډپ کړي‪.‬‬
‫‪ .b‬پر چاوې چې اضافي اوبه ترې تېرې شي‪.‬‬
‫‪ .c‬د اوبو د کنترولو دروازې چې والونه په کې لګېدلي وي په ټوله کې د اوبو زيرمتونونه‬
‫د لويــو ښــارونو د اوبــو د شــبکو لپــاره مهمــې ســرچينې دي خــو کېــداى شــي لــه نومــوړو‬
‫زيرمتونــو څخــه د نــورو موخــو لپــاره لکــه برېښــنا او د کرنيــزو ځمکــو خړوبــول هــم ګټــه‬
‫واخيستل شي‪.‬‬
‫‪Salient features of Reservoir Design‬‬

‫د زيرمتون ډېزاين په خپله د انجينرۍ له پلوه يو لوى عنوان دى خو موږ يې دلته په لنډو‬
‫کې تر بحث الندې نيسو‪.‬‬
‫د سيمې يا ساحې غوره کول‬ ‫‪.1‬‬
‫کله چې د بند لپاره ځاى غوره کيږى بايد الندې ټکي په پام کې ونيول شي‬
‫‪ .a‬د هغه ځمکې مالومول چې د اوبو الندې به شي‬
‫‪ .b‬په لويه ځمکه کې د هغه سيمې په نښه کول به چې د زيرمتون جوړولو له املـه اغېزمنـه‬
‫‪ . c‬په سيمه کې د ودانيزو توکو شتون له کومو به چـې د بنـد او زيرمتـون پـه جوړولـو کـې‬
‫ګټه واخيستل شي‪.‬‬
‫‪ .d‬د ډېيم يا بند لپاره ديو ښه تهداب او بنسټ پيدا کېدو شونتيا‪.‬‬
‫‪ .e‬په سيمه کې دسر بند جوړولو لپاره دسيمه ايزو دورانونو شتون‬
‫‪ .f‬د بيولوژيکي ستونزو شونتيا‪.‬‬
‫‪ .g‬د اوبو راټولېدو د سيمې ځانګړتياوې‪.‬‬
‫‪ .h‬د اوبود راټولېدو په سيمه کې د وګړو شمېر‪.‬‬
‫‪ .i‬د بند د جوړولو دځاى او د شبکې د ويشلو د سيمې ترمنځ واټن‪.‬‬
‫‪ .j‬د سمندر له سطحې څخه د زيرمتون د سيمې لوړوالی‪.‬‬
‫‪ .k‬د توکو او خلکو د لېږد رالېږد اسانتياوي‪.‬‬
‫‪ .l‬د زيرمتون د سيمې جيولوجيکي ځانګړتياوې‪.‬‬
‫‪ .m‬د ځمکې طبيعي حالت‪.‬‬
‫‪ .n‬د زيرمتون د اوبو له امله د ځمکې د خوځېدنې شونتيا‪.‬‬
‫‪ .o‬د شته اوبو کيفيت يا څرنګوالی‪.‬‬
‫‪ .p‬د هغه اوبو څرنګوالی چې زيرمتون ته بهېږي‪.‬‬
‫‪ .‬د زيرمتون د زيرمه کولو ظرفيت‬ ‫‪.2‬‬

‫(‪)Storage Capacity of the reservoir‬‬
‫الندې دوه هغه الرې چارې دي د کوم په مټ چې کېداى شي د يـو زيرمتـون ظرفيـت پيـدا‬
‫شي‪.‬‬
‫‪Analytical Method‬‬ ‫شننه ايز يا تحليلي ميتود‬ ‫‪.A‬‬
‫ګرافيکي يا کتلويي منحني ميتود ‪Graphical Method‬‬ ‫‪.B‬‬
‫‪Analytical Method‬‬ ‫شننه ايز يا تحليلي ميتود‪.‬‬ ‫‪.C‬‬
‫‪Analytical Method‬‬ ‫شننه ايز يا تحليلي ميتود‬ ‫‪.A‬‬
‫په دې ميتود کـې د اوبـو غوښـتنې انـدازه د کـال پـه يـوې مياشـتې کـې شـنل کېـږي‪ .‬ددې‬
‫مېتود د تحليل په وخت الندې پړاوونه ترسره کېږي‪.‬‬
‫‪ .a‬د کال د هرې مياشتې لپاره منځنۍ مياشتنی باران پيدا کېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬د ځمکې په مخ د روانو اوبو ظرفيت د هرې مياشتې لپاره پيدا کېږي‪.‬‬
‫‪ .c‬د ‪a‬او ‪ b‬د ضربولو سره د کال د هرې مياشتې لپاره په وياله کې د ځمکې په مـخ د ټولـو‬
‫روانو اوبو اندازه معلومېږي‪.‬‬
‫‪ .d‬د ځمکې د مخ له روانو اوبو څخه د ټولو ضايعاتو لکـه تبخيـر‪ ،‬جـذب او نـور پـه منفـي‬
‫کولو سره د شبکې لپاره د خالصو پاتې شوو اوبو اندازه معلومول‪.‬‬
‫‪ .e‬د هرې مياشتې لپاره د اوبو غوښتنې اندازه پيدا کول‪.‬‬
‫‪ .f‬د شبکې له عادي حالت څخه په هره مياشت کې د اوبو سپما کېدل او کمېدل‪.‬‬
‫په شبکه کې هله اوبه سپما کېږي چـې د اوبـو رسـول زيـات او مصـرف يـې کـم وي او هغـه‬
‫وخت په کې کمېږي کله چې رسول يې کم او مصرف يې زيات وي‪.‬‬
‫‪. g‬په پرله پسې مياشتو کې د اوبو کمېدل د اوبو د زيرمې ظرفيت ټاکي‪.‬‬
‫‪ .h‬کله چې غواړو دازيرمې د دوه يا درې وچو کلونو لپاره جوړ ې کړو نـو د (‪ )g‬انـدازه هـم‬
‫زياتوو‪.‬‬
‫ګرافيکي يا کتلوي منحني ميتود( ‪)Graphical Method‬‬ ‫‪.B‬‬
‫په دې مېتود کې د اوبو د زيرمې ظرفيت يا وړتيا د ګراف له مخې پيدا کېږي چې د پيـدا‬
‫کېدو الرې چارې يې په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ .a‬د مياشتو انتروال د (‪ )X‬په محور باندې په نښه کېږي د دې لپاره د يو ځانګړي کال‪12‬‬
‫مياشتې په پام کې نيول کېږي خو بايد داسې کال په پام کې ونيول شي چې د اوبو رسـولو‬
‫له څنګه تر ټولو ناوړه کال وي‪.‬‬
‫‪ .b‬د اوبو غوښتنې خط د ګراف په مخ باندې رسمېږي د دې لپاره د مياشتنې اوبو منځنی‬
‫مقدار د نقشې په مخ رسـمېږي او هـم د پرلـه پسـې مياشـتو لپـاره د اوبـو غوښـتنې مقـدار‬
‫راټولېږي‪.‬‬
‫د بېلګې په ډول که د جنوري او فبروي د مياشتو لپاره د اوبو غوښتنې مقـدار پـه ترتيـب‬
‫ســره ‪ d1‬او ‪ d2‬وي؛ نــو د فبــروري مياشــتې راټــول شــوي مقــدار بــه (‪ )d1+d2‬وي پــه همــدې‬
‫ترتيب که د مارچ د مياشتې د اوبو غوښتنې مقـدار ‪ D3‬وي نـو راټـول شـوى مقـدار بـه يـې‬
‫(‪ )D1+D2+D3‬د مياشتې په اوږدو کې د اوبو غوښـتنې تـوپېر پـه پـام کـې نـه نيـول کېـږي‬
‫پورته مالوماتو ته په کتو سره د اوبو غوښتنې منحنې يو مستقيم خط په بڼه راځي لکه په‬
‫شکل کې ښودل شوى دى‪.‬‬
‫‪ .c‬د ځمکــې پــه مــخ د روانــو اوبــو مياشــتنی مقــدار د مياشــتني منځنــي مقــدار بــاران او د‬
‫ځمکې په مخ د روانو اوبو له منځنی ضريب څخه الس ته راځي‪.‬‬
‫‪ . d‬د څو پرله پسې مياشتو روانو اوبو مجموعه پيدا کېږي د بېلګې په ډول کـه د جنـوري‬
‫مياشـــتې ځمکـــې پـــه مـــخ د روانـــو اوبـــو مقـــدار ‪ r1‬وي او دفيـــروري ‪ r2‬وي او ددې دواړو‬
‫مياشتو مجموعه به (‪ )r1+r2‬وي اوپه الندې ګراف کې منحني د اوبو بهېدل ښايي‪.‬‬
‫‪ .e‬د اوبو د بهېدلو منحني کومه چې د اوبو غوښتنې له خط څخه الندې راغلې د اوبو کم‬
‫والی يا لږ والی ښايي بايد د اوبو لپاره داسې زيرمه جوړه شي د اوبو د لږوالي پـه مهـال د‬
‫اوبو غوښتنې کچه پوره کړاى شي اوس نو د دې لپاره د اوبو تر ټولو کوچنی ظرفيت پيدا‬
‫شي د بهېدلو د منحنـي تـر ټولـو ټېټـه نقطـه ‪ Q‬نيـول کېـږي او د اوبـو غوښـتنې د خـط سـره‬
‫موازې کوم چې د اوبو د بهېدو منحني سره په يوه نقطه مماس خط په الندې ګـراف ښـودل‬
‫شوى دى‪.‬‬
‫د ‪ PQ‬عمودي خط د اوبو د زيرمې تر ټولو کوچنی ظرفيت راښايي‪.‬‬
‫‪ .F‬که چېرې د اوبو زيرمه د څو پرله پسې وچو کلونو لپاره په پام کې نيول کېـږي نـو بايـد‬
‫له (‪ )e‬څخه الس ته راغلې محاسبه هم زياته شي څومره چې ورته اړتيا وي‪.‬‬
‫د بند د لوړوالي ټاکل‪:‬‬ ‫‪.3‬‬

‫د اوبو د زيرمې د بند جوړولو لپاره بايد الندې ټکي په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .a‬د اوبو زيرمې ځاى سروې او په وړ ځايونو کې کنتور پالن رسمول‪.‬‬
‫‪.b‬د کنتور پالن د پالنيمتر په ميتود سره محاسبه کول‪.‬‬
‫‪.c‬د محاسبې پيل بايد د کنتور له ټيټې نقطې څخه وشي او د دوه پرله‬
‫پسې کنتور نقطو ترمنځ پيدا شي او بيا د لوړوالي پر وړاندې د کنتور د نقطـو مجموعـه‬
‫معلومه شي او ګراف يې رسم شي چې دا د اوبو هغه لوړوالی را ښـايي چـې پـه ډيـم يـا بنـد‬
‫کې په بېالبېلو لوړوالي سره ودرېږي‪.‬‬
‫د دوه پرله پسې کنتورونو د اوبو مقدار پيدا کېږي کـوالى شـو دا څلـور ضـلعي او يـا هـم‬
‫منشور د قاعدو پر بنياد سره پيدا کړو‪.‬‬
‫کــه چېــرې ‪ ،A1،A2،A3‬او ‪ An‬پــه ترتيــب ســره د بېالبېلــو کنتورونــو مســاحتونه وي او‬
‫همدارنګـــه ‪ h‬د کنتـــور انتـــروال وي او ‪ v‬د پرلـــه پســـې کنتورونـــو تـــرمنځ حجـــم وي نـــو‬
‫فورمولونه به په الندې ډول وي‪.‬‬
‫د څلور ضلعي له مخې‪:‬‬
‫‪ A1 + An‬‬ ‫‪‬‬

‫‪V = h‬‬ ‫‪+ A2 + A3..... An ‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬
‫د منشور له مخې‪:‬‬
‫‪h  A1 4( A2  A4 ..... An1‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3  2( A3  A5 ... An2 )  An‬‬ ‫‪‬‬
‫د يادولو وړ ده چې ‪ n‬به د منشـور پـه فورمـول کـې طـاق عـدد وي او پـه څلـور ضـلعي کـې‬
‫جفت عدد وي‪.‬‬
‫د منشــور فورمــول د کنتورونــو تــر وروســتۍ نقطــې پــورې پلــي کېــږي مګــر د کنتــور د‬
‫وروستۍ نقطې حجم هر يو کنتور په جال جال ډول پيدا کېږي او د ټولو له مجمـوعې سـره‬
‫جمع کېږي‪.‬‬
‫‪ .d‬د اوبو د زيرمتون وروستی او خالص ظرفيت هغه مهال الس ته راځي چې له پوره‬
‫مجموعې سره د اوبو نور ضايعات هم جمع ل شي‪.‬‬
‫‪ .e‬اوس له منحني څخه د بند لوړو الی دزيرمتون خالص ظرفيت تـه پـه کتـو سـره الس تـه‬
‫‪ . f‬د بند کوم لوړوالی چـې پورتـه الس تـه راغـی د اوبـو هغـه لـوړوالی راښـايي کـوم چـې د‬
‫اوبود شـبکې لپـاره پـه کـار دى‪ .‬چـې د زيرمتـون ‪ FSL‬هـم ورتـه وايـي دلتـه يـو انـدازه نـور‬
‫ذخيروي لوړوالي ته هم په کارده چې د سيالبونو د منځته راتلـو پـه وخـت کـې ورتـه اړتيـا‬
‫وي چې ‪ HFL‬بلل کېږي‪.‬‬
‫يو اندازه نور لوړوالی هم په کار دى چې د ‪ HFL‬او دبند د وروستۍ نقطـې تـرمنځ ښـايي‬
‫چې دى ‪ Free board‬هم ورته وايي‪.‬‬
‫داوبو د زيرمتون مړ ليول يا ‪ Dead storage level‬يا ‪ DSL‬او بند تهداب په الندې‬
‫شکل کې ښودل شوى دى‪.‬‬
‫شکل ()‬
‫د زېرمتون يا ذخيرې ضايعات ‪Reservoir Losses‬‬ ‫‪.4‬‬

‫په الندې توګه هغه درې مهم ضايعات په ګوتـه شـويدي کـوم چـې د اوبـو زيرمـه کولـو پـه‬
‫پايله کې منځته راځي‪.‬‬
‫‪ .a‬د جذب له امله ضايعات ‪:‬‬
‫د اوبو جذب د هغه سيمې د خـاورې د جوړښـت پـورې اړه لـري کـوم ځـاى کـې چـې د اوبـو‬
‫زيرمتون جوړېږي‪.‬‬
‫دا ډول ضايعات په لومړيو کې ډېر وي او بيا وروسته په قرار قرار کمېږي‪.‬‬
‫د اوبو دا ضايعات د اوبو دشبکې په پالن کولو کې ډېر ارزښت نه ورکول کېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬د تبخير له امله ضايعات ‪:‬‬
‫دا ډول ضايعات دزيرمتون د ښکاره سطحې سره تړاو لري او په دې کې د باد چټکتيا د‬
‫هوا حاالت او نور شرايط اغېزې لري‪.‬‬
‫ځينــې وختونــه دا ډول ضــايعات ډېــر زيــات وي چــې لــه همــدې املــه د اوبــو پــه پاســنۍ يــا‬
‫ښکاره سطحه باندې يـو ډول ځـانګړې کيميـاوي پـوډر پاشـل کېـږي ترڅـو ددا ډول زيـاتو‬
‫ضايعاتو مخنيوى وکړي‪.‬‬
‫‪ .c‬د چاڼېدلو له امله ضايعات ‪:‬‬

‫ځينــې وختونــه د زېرمتــون د غــاړو د ســوريو لــه الرې لــه زېرمتــون څخــه اوبــه چــاڼيږي دا‬
‫کېداى شي د ګټونو او غټو تيږو د درزونو له منځونو يا نورو الملونو له امله وي‪ ،‬نو ځکه‬
‫د زېرمتون غاړې بايدداسې ښې پخې شي چې د اوبو د چاڼولو مخه ونيسي‪.‬‬
‫د زېرمتون پاکونه (‪:)Reservoir Clearance‬‬ ‫‪.5‬‬
‫له زېرمتون څخه د اوبو په واسطه د راوړل شو ونو‪ ،‬بوټو او ګياوو لرې کول د زېرمتـون د‬
‫پاکونې په نوم يادېږي ‪،‬او که چېرې زېرمتون سم پاک نه شي کېـداى شـي النـدې سـتونزې‬
‫منځته راوړي‪.‬‬
‫‪.a‬د اوبو په زېرمتون يـا ذخيـره کـې د عضـوي مـوادو ورسـتېدل او خوسـا کېـدل د اوبـو د‬
‫ناوړه بوى او ناوړه خوند المل ګرځي‪.‬‬
‫‪ .b‬د اوبـو پـه سـر د ونـو‪ ،‬بوټـو ګرځېـدل کېــداى شـي دبنـد لپـاره زيـاتې سـتونزې منځتــه‬
‫‪ .c‬د زېرمتــون د اوبــو پــه ســر د ونــو بوټــو ګرځېــدل د ســيالنيانو د پــاملرنې د کمېــدو او‬
‫ناخوښۍ المل ګرځي‪.‬‬
‫د بند اقتصادي يا وته ايز لوړوالی ‪Economic Height of Dam‬‬ ‫‪.6‬‬

‫پــه بنــد کــې د زيرمــه شــوو اوبــو پــر يــو واحــد بانــدې تــر ټولــو لــږ لګښــت د بنــد وټــه ايــز يــا‬
‫اقتصادي لوړوالی بلل کېږي ددې د ترالسه لولو لپاره لـومړى د بنـد د بېالبېلـو لوړواليـو‬
‫لپاره د بند محاسبه کېږي او يوه منحني ورته رسمېږي‪.‬‬
‫او بيا د ظرفيت د منحني په مرسته د ډيـم يـا بنـد د هـر لـوړوالي لپـاره د زيرمـه کېـدونکو‬
‫اوبو اندازه پيدا کېږي‪.‬‬
‫له دې وروسته د زيرمه کېدنکو اوبو پر يو واحد باندې د بند جوړولو لګښت پيدا کېږي‬
‫او د ترالسه کـوو شـو قيمتونـو پـه مرسـته منحنـي رسـمېږي لکـه پـه النـدې شـکل کـې چـې‬
‫ښودل شوى دى په منحني کې تر ټولو ټېټـه نقطـه (‪ )A‬ده د ‪ A‬نقطـه د منحنـي هغـه نقطـه ده‬
‫چې د بند د لوړوالی په کې تر ټولو اقتصادي بلل کېږي‪.‬‬
‫شکل‪:‬‬
‫د بند د ډول غوره کول (‪)Choice of type of dam‬‬ ‫‪.2‬‬

‫جوړېــدو تــه پــام ســره بنــد ډېــر ډولونــه لـري د بېلګــې پــه ډول د خــاورې بنــد‪ ،‬د تيــږو بنــد‪،‬‬
‫اوسپنيز کانکريټي بند اوسپنيز بند‪ ،‬کماني بند او نور‪...‬‬
‫دهر بند د جوړېدو او ډېزاين په وخت بايد الندې ټکي په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .‬په سـيمه کـې د بنـد د ډېـزاين سـره سـم د اړتيـا وړ ودانيـزو توکـو شـتون او د پوهـو‬ ‫‪.i‬‬
‫مزدورانو پيدا کېدل‪.‬‬
‫د بند د تهداب لپاره د ښې طبقې شتون‪.‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫د بند د ساتنې او څارنې لګښت‪.‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫په سيمه کې د سيند عرض قطع په‪.‬‬ ‫‪.iv‬‬
‫د بند اوږدوالی او لوړوالی‪.‬‬ ‫‪.v‬‬
‫په بند کې د زيرمه کېدونکو اوبو اهميت او ارزښت‬ ‫‪.vi‬‬
‫‪ .vii‬د بند د قطعې ټول لګښت‪.‬‬
‫‪ .viii‬د بند لپاره پر چاوې‪.‬‬
‫‪Underground sources for water supply schemes‬‬
‫د اوبو په دې ډول سرچينو کې هغه اوبه چې د چاڼ او جذب لـه املـه ځمکـې تـه ننـوتې دي‬
‫بېرته د ځمکې مخ ته راوړل کېږي‪.‬دلته د يادولو وړ ده چې د جـذب او چـاڼ اوبـه سـره بېلـې‬
‫کړاى شي يانې چاڼ(‪ (Percolation‬او جذب (‪ (infiltration‬جـذب دبـاران او ويلـي شـوې‬
‫واورې هغه اوبه دي چې په ځمکه کې ننوتې او جذب شوي او ‪ Percolation‬يـا پـه ځمکـې‬
‫له ننوتو وروسته د اوبو حرکت دى‪.‬‬
‫له ځمکې الندې سرچينوپېژندل شوې نښې نښانې دا دي‪.‬‬
‫‪ .٠‬اوبه ورکونکې طبقې (‪:)Aquifers‬‬

‫اوس دا روښــانه شــوې ده چــې د ځمکــې پاســنۍ برخــه لــه اوبــو تېرېــدونکو او اوبــه نــه‬
‫تېرودونکو طبقو څخه جوړه شوې ده داسې چې يو د بل لپاسـه پرتـې دي‪ .‬اوبـه تېردونکـې‬
‫طبقـه( ‪ )Previous Layer‬هغـه طبقـه بلـل کېـږي چـې لـه هغـې څخـه اوبـه پـه اسـانۍ سـره‬
‫تېرېږي‪.‬او )‪ (impervious Layer‬يا اوبه نه تېرېـدونکې طبقـه هغـه طبقـه ده چـې لـه هغـې‬
‫څخه اوبه نه شي تېرېداى‪.‬اوبه تېردونکې طبقې تـه‪ Aquifer‬يـا د اوبوورکـونکې طبقـه او‬
‫يا هم اوبه زغمونکې طبقه ‪ Water-bearing‬هم بلل کېږي‪.‬که چېرې د اوبو طبقـه لـه جغـل‬
‫اوشږې جوړه وي نو د څښلو لپاره ډېرې ښې اوبه ورکوي او که چېرې اوبه لرونکې طبقه له‬
‫سوريو لرونکو چونه يی تيږو څخه جوړه وي نو دا هم د څښلو ښې اوبه ورکوي‪.‬‬
‫‪ .۱‬له ځمکې الندې اوبو حرکت او د هغې سرعت‪:‬‬
‫له ځمکې الندې اوبه د ځمکې د جاذبې قوي او ماليکولي جذب لـه املـه لـه يـوه ځايـه بـل‬
‫ځاى ته حرکت کوي‪.‬‬
‫له ځمکې الندې اوبو سرعت په الندې درې فکتورونو پورې اړه لري‪.‬‬
‫له ځمکې الندې اوبو د سطحې ميالن‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د خاورې هايدرولوژيکې جوړښت‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د اوبو د تودوخې درجه‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫څرنګه چې له ځمکې د الندې اوبو د تودوخې درجـه ډېـر زيـات بـدلون نـه لـري نـو ځکـه د‬
‫اوبو په سرعت دومره ډېره اغېزه نه لري‪ .‬پورته دوه فکتورونو ته په کتو سره کېـدالى شـي‬
‫د حزن دفورمولې په مرسته سره د اوبو سرعت په الندې ډول الس ته راشي‪.‬‬
‫‪V=Cd2‬‬
‫‪ .V‬په متر سره په شپه او ورځ کې د بهېدلو منځنی سرعت دى‪.‬‬
‫‪ .C‬ضريب دى چې له ‪ 400‬څخه تر ‪ 1000‬پورې دى‪.‬‬
‫‪ .d‬په ملي متر سره د خاورې د ذراتو اغېزمن سايز دى‪.‬‬
‫‪ .s‬د اوبو د ټيبل يا ليول ميالن دى‪.‬‬
‫دا فورمول کوالى شي موږ ته يو اټکليز سرعت الس ته راکړى‪.‬‬
‫همدارنګه کېدالى شی د اوبو سرعت په بېالبېلـو لـورو کـې د درې يـا څلـورو څاګـانو پـه‬
‫کېندلو سره هم الس ته راوړ ل شي دا څاګانې بايد د اوبو له طبقې سره نږدې وکېندل شي‪.‬‬
‫لومړى د اوبو په طبقه کې يو ډول رنـګ يـا مالګـه اچـول کېـږي کلـه چـې دا رنـګ پـه نـوې‬
‫کېندل شوې څاه ولېدل شي نو وخت او واټن دواړه دې واخيستل شي‪.‬‬
‫د څاه او د اوبو د طبقې ترمنځ واټن پر هغه وخت تقسـيميږي پـه څـومره وخـت کـې چـې دا‬
‫رنګ ورته رسېدلی دى نو له دې څخه د اوبو بهېدلو سرعت الس ته راځي‪،‬د اوبو د طبقـې‬
‫له مساحت سره د سرعت له ضربولو څخه د اوبو مقدار الس ته راځي‪.‬يو فرانسوي ساينس‬
‫پوه ايچ ډارسي په ‪1865‬کال کې له خاورې څخه د بهېدلو قانون منځته راوړ چې په الندې‬
‫ډول دى‪.‬‬
‫‪Q=K.1A‬‬
‫‪ :Q‬د اوبو مقدار‪.‬‬
‫‪ .I‬هايدريو ليکي شعاع‪.‬‬
‫‪ :A‬د عرضې مقطعې مساحت‪.‬‬
‫‪ :K‬ضريب‬
‫‪ .٨‬د اوبو تېرولو وړتيا (‪:)Permeability‬‬

‫لــه ګټونــو او نــور کلکــو مــوادو څخــه د اوبــو تېرېــدو خاصــيت د اوبــو تېرولــو وړتيــا (‬
‫‪) Permeability‬بلل کېږي که ديوې خاورينې مقطعې په ټول ژوروالي او پلن والي باندې‬
‫اوبه له يادې مقطعې تېرې شي اوبو تېرېدو وړ بلل کېږي ‪.‬‬
‫په ‪ 20‬درجو تودوخه کې د يوې عرضې مقطعـې پـه يـو واحـد مسـاحت کـې اود يـو واحـد‬
‫هايـــــدروليکې مـــــيالن النـــــدې دبهېـــــدل شـــــوو اوبـــــو لـــــه مقـــــدار تـــــه اوبـــــو تېرولـــــو‬
‫ضريبب(‪ )Permeability coefficient‬وايي‪.‬‬
‫‪ .٧‬سوري يا تخلخل (‪:)Porosity‬‬

‫په موادو کې د سوريو حجـم او د همدغـه مـوادو حجـم تـرمنځ نسـبت تـه د اوبـو د طبقـاتو‬
‫سوري)‪ ) Porosity‬ويل کېږي کوم چې په سـلنۍ يـا فيصـدۍ سـره ښـودل کېـږي نومـوړې‬
‫اصطالح په الندې فورمول کې روښانه شوې ده‪.‬‬
‫‪V1‬‬
‫=‪p‬‬ ‫‪ 100‬‬
‫‪V2‬‬
‫‪ p‬د خاورې دطبقاتو سوري‬

‫‪ V1‬په موادو کې خاليګاوو يا تشو ځايونو حجم‪.‬‬
‫‪ V2‬دموادو ټول حجم‬
‫د موادو سوري په دري ډوله دي‬
‫لوى سوري‬ ‫‪‬‬
‫منځنۍ کچې سوري‬ ‫‪‬‬
‫او واړه سوري‬ ‫‪‬‬
‫لوى سورى هغـه دى چـې د سـوريو د حجـم او د مـوادو د حجـم سـلنه تـر ‪ %20‬زياتـه وي کـه‬
‫چېرې دا سلنه د ‪ %20‬او ‪ %5‬ترمنځ وي د منځنۍ کچې او هغه چې تر ‪ %5‬کم وي واړه سوري‬
‫بلل کېږي د شږې او جغل سوري په لومړۍ ډول کې راځي چې له همدې امله د اوبو رسولو‬
‫د شبکې لپاره د اوبو ښه اوبه ورکونکې طبقه بلل کېږي کلکـه خټينـه خـاوره (‪ )Clay‬لـوى‬
‫سـورى لـري خــو څرنګـه چــې ددي ډول طبقـو عمــودي سـوري يـو لــه بـل ســره پـه افقــي ډول‬
‫نښلول شوي نه وي نو ځکه د اوبو ورکولو له اړخه يوه ښه طبقه نه ده‬
‫د چونه يی ډبرو طبقه په وړو سوريو لرونکې يا درېيمه ډله کـې شـمېرل کېـږي د آهکـو يـا‬
‫چونه يی ډبرو طبقه هغه وخت کوالى شي چې يـو انـدازه اوبـو تـه اجـازه ورکـړي کلـه چـې د‬
‫چونې ډبرې درزونه ولري‪.‬‬
‫ګټونه يا غتې ډبرې کېداى شي په اوبه تېرونکو او هـم کېـداى شـي پـه اوبـه نـه تېرونکـو‬
‫طبقــو کــې وشــمېرل شــي ځکــه پــه ګټونــو کــې د اوبــو تېرېــدل د ګټونــو تــرمنځ د ســوريو د‬
‫اندازې پورې اړه لري‪.‬‬
‫د خاورې او ګټونو د سوريو اندازې جدول‬

‫د سوريو سلنه‪%‬‬ ‫د خاورې او ګټونو د طبقو نومونه‬ ‫ګ‬
‫ڼه‬
‫له ‪%14‬تر ‪%15‬‬ ‫تباشير‬ ‫‪٠‬‬
‫له ‪%44‬تر‪%49‬‬ ‫خټېنه خاوره‬ ‫‪۱‬‬
‫له ‪ ٨،5‬تر‪%17‬‬ ‫‪ ٨‬چونه يی ډبري‬
‫له ‪ %35‬تر‪%40‬‬ ‫لږ تخته شوى جغل او شګه‬ ‫‪٧‬‬
‫له ‪%4‬تر‪%30‬‬ ‫شګه او تېږه‬ ‫‪٠‬‬
‫له ‪%25‬تر‪%30‬‬ ‫ډېر سخته شوى جغل او شګه‬ ‫‪٠‬‬
‫له ‪%37‬تر‪%65‬‬ ‫بشپړه خاوره‬ ‫‪٨‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو څرنګوالی يا کيفيت (‪:)Quality of Water‬‬
‫کله چې بـاران وشـي نـو اوبـه يـې پـه ځمکـه کـې د جذبېـدو پـر مهـال پـه طبيعـې ډول سـره‬
‫چاڼيږى همدا المل دى چې په ټوله کې له ځمکې الندې اوبـه پـاکې ګڼـل کېـږي خـو بيـا هـم‬
‫کېداى شي جذب شوې اوبه له ځانه سره ځينې لږ شمير باکترياوې ولري‪.‬‬
‫له همدې امله بايد داسې الري چارې په کار واچول چې اوبه له ککړېدو وژغورل شي‪.‬‬
‫له ځمکې الندې اوبه د جذبېدو پر مهال له ځانه سره مالګې هم ګډوي د مـالګو انـدازه د‬
‫طبقاتو د جوړښت يا ترکيب شوي عناصـرو او هـم لـه ځمکـې النـدې اوبـو د واټـن وهلـو پـه‬
‫انــــدازو پــــورې اړه لري‪.‬پــــه دوديــــزه ډول د لــــه ځمکــــې النــــدې اوبــــو کــــې د کلســــيم‪،‬‬
‫اوسپنه‪،‬منګانيز‪ ،‬مګنيزم‪ ،‬پوتاشيم او سوډيم منرالونه لېدل کېږي‪.‬همدا المل دى چې له‬
‫پورته منرالونو څخه د پاکونۍ لپاره د اوبو درملنه اړينه ده‪.‬په ټوله کې هغه اوبه کې چې د‬
‫له ګټونو يا غټو تېږو څخه الس ته راځي پاکې وي اوهغه اوبه چې له خټينې خاورې څخـه‬
‫الس ته راځي خړې وي د چونې د ډبرو اوبه په عامه توګه د ځمکې الندې په اوږدوکې مـزل‬
‫وهي له همدې امله له ځانه سره ځينې ناپاکۍ هم لېږدوي‪ ،‬په شګلنه خاوره کـې د ناپـاکيو‬
‫لېږدول لږ وي ځکه له ځمکې الندې په شګلنه خاوره کې اوبه تر ‪ 30‬مترو پورې منزل وهي‪.‬‬
‫‪ .٠‬لېږدېدنه (‪:)Transmissible‬‬
‫دفزيک له اړخه د اوبو د لېږديـدنې اصـطالح د اوبـو لـه جـذب سـره دومـره تـوپېر نـه لـري‬
‫يواځې په رياضيکي لحاظ سره توپير لري‪ ،‬ځکه د خاورې پـه يـو واحـد پلـن والـی او ټـول‬
‫ژوروالی کې د جذب وړتيا د اوبو لېږدونه بلل کېږي‪.‬‬
‫او ژوروالی=‪A‬‬ ‫پلن والی= واحد ‪٠‬‬
‫‪ .٨‬د اوبو سطحه (‪:)Water Table‬‬

‫په عام ډول سره د ځمکې د مخ د خاورې طبقه قابل نفوذ وي يـا د اوبـو تېرولـو قابليـت يـا‬
‫وړتيا لري‪.‬کله چې د باران اوبه د يادې طبقې لخوا جذب شـي نـو يـوه انـدازه لـه ځانـه سـره‬
‫ساتي‪.‬‬
‫د ځمکې دمخ د پاسنۍ خاورې داوبو پاسنۍ سـطحې تـه د اوبـو لېـول يـا د اوبـو سـطحه‬
‫ويل کېږي‪.‬د اوبو سطحه ثابته نه وي او کېداى شي وخت په وخت سره بدلون ومومي‪،‬کله‬
‫چې موسم چ ې لونـد وي د اوبـو سـطحه لـوړېږي او کلـه چـې موسـم وچ وي د اوبـو سـطحه‬
‫ټېټېږي‪.‬د اوبو سطحه په ټولو سيمو کـې يـو شـان نـه وي او د ځمکـې د سـطحې د لېـول پـه‬
‫بدلون سره د اوبو سطحه هم بدلون مومي‪.‬‬
‫‪Forms of underground sources‬‬

‫له ځمکې الندې اوبو سرچينې په الندې څلورو بڼو سره موندل کېږي‪.‬‬
‫لومړى ډول ‪ .‬د اوبو نفوذي خونې (‪.)infiltration galleries‬‬
‫(‪)infiltration wells‬‬ ‫ډويم ډول ‪ .‬نفوذي څاګانې‬
‫(‪)Springs‬‬ ‫درېيم ډول ‪ .‬چينې‬
‫(‪)wells‬‬ ‫څلورم ډول‪ .‬څاګانې‬
‫اوس د اوبو پورته سرچينې په لنډه توګه سپړل کېږي‪.‬‬
‫لومړى ډول‪ .‬د اوبو نفوذي خونې (‪)infiltration galleries‬‬
‫د ابو نفوذي خونې افقې او يا افقي ته ورته تونلونه دي کوم چې د اوبو د جـذبونکو طبقـو‬
‫پر وړاندې جوړېږي‪ ،‬ځينې وخت د اوبو نفوذي خونې د افقي څاګانو په څېر وي دا تونلونه‬
‫له خښتو څخه جوړېږي او بيا اوسپنيز کانکريټي سرپوخ ورته هم جوړېږي‪.‬د اوبـو نفـوذي‬
‫خــونې خپلــې اوبــه د بېالبېلــو پــايپونو لــه الرې د نــږدې اوبــه لرونکــو طبقــو څخــه الس تــه‬
‫راوړي‪.‬د يادو پايپونو شا او خوا کې جغل اچول کېږي ترڅو پايپونو ته د ميـده خـاورې او‬
‫بند کوونکو موادو له ننوتو مخنيوى وکړي‪.‬‬
‫شکل(اوبو نفوذي خونې)‬
‫د اوبو نفوذي خونه په يو ميالن لرونکي ځاى کې داسې جوړېږي چې شا او خوا څخه‬
‫اوبه راټولوي او يوې کندې ته لېږدوي او له دغې کندې څخـه د اوبـو پمپونـو پرمـټ ګتـه‬
‫اخيستونکو تـه لېـږدول کېـږي د نفـوذي تونـل يـا نفـوذي خـونې پـه اوږدو کـې د څـارنې او‬
‫ســاتنې لپــاره څــار ســوري يــا ‪ manhole‬جــوړېږي‪.‬د اوبــو لــه نفــوذي خون ـو هغــه وخــت ګټــه‬
‫اخېســتل کېــږي کلــه چــې د اوبــو ســطحه د ځمکــې مــخ تــه نــږدې وي او لــه پلــوه پــوره اوبــه‬
‫ورکړاى شي‪.‬له نفوذي خونو څخه په يوه بله بڼه هم ګټه اخيسـتل کېـږي او هغـه داسـې چـې‬
‫ځمکې مخ ته نږدې او يا د ځمکې پر مخ داسې پا يپونه لګېږي چې شا او خوا سوري ولري‬
‫او د همدغـه نفـوذي خـونې اوبــه د داډول پـايپونو پـه مـټ د ځمکــې مـخ تـه راوړي چـې پــه‬
‫حقيقت کې دا پايپونه د چاڼولو دنده مخ ته وړي پر دې مهال دا ډول پايپونه د چاڼو ونکو‬
‫پايپونو په نوم يادېږي‪.‬‬
‫دويم ډول‪ .‬نفوذي څاګانې (‪:)infiltration wells‬‬

‫د دې لپاره چې په غټه پيمانه اوبه الس ته راوړو نو د سـيند پـه غـاړه کـې يـو لـه بـل پسـې‬
‫داســې ډېــرې څاګــانې کېنــدل کېــږى چــې خــولې يــې تنګ ـې او النــدې پراخــه وي نومــوړى‬
‫څاګانې له خښتو جوړېږي په خوله ورته يو پوخ جوړېږي او د څار يو سـورى ( ‪(Manhole‬‬
‫پرېښودل کېږي‪ .‬د څاه په بستر يا وروستۍ برخه کې د شګې يو قشر اچول کېږي چې اوبـه‬
‫له هغې څخه د تېرېدو وروسته پاکې الس ته راشي‪.‬دا څاګـانې د سـوريو لرونکـو پـايپونو‬
‫په مټ له يوې کندې سـره نښـلول کېـږي چـې لويـه څـاه ( ‪ )Jack well‬بلـل کېـږي‪ .‬لـه فرعـي‬
‫څاګانو څخه اصلي څاه ته اوبه د طبيعي بهېدنې په توګه منځته راځي او بيا لـه دې کنـدې‬
‫يا مرکزي څاه څخه د پمپونو په مټ د پاکونې او درملنې زيرمو ته لېږدول کېږي او له هغـه‬
‫ځاى ګته اخيستونکو ته رسول کېږي‪.‬‬
‫شکل‬
‫په دا وروستيو کې په فرانسه کې يو نوې تجربه شوې د کـوم لـه مخـې چـې پـه وچـه سـيمه‬
‫کې لومړى عمودي څاه کېندل کېږي بيا د شعاع په بڼه ورتـه د اوبـو راټولـوونکي پايپونـه‬
‫جوړېږي دې دې ته د فرانسې له ځمکې الندې د اوبو سيستم هم ويل کېږي‪.‬‬
‫د دې تجربې پر اساس لومړى د (‪ )3-6‬مترو په شعا يوه څاه کېندل کېږي کله چې نوموړې‬
‫څاه د اوبو سطحې ته ورسېږي بيا په الندينۍ برخه کې پـه افقـي ډول هـر لـور تـه اوسـپنيز‬
‫پايپونه د هايدروليکي جکونو په مټ ټک وهل کېږي د دې شعاعوي پـايپونو اوږدوالـی‬
‫کېداى شي تر ‪60‬مترو پورې ورسېږي د اوبو په هره سطحه کې کېداى شي د دې پـايپونو‬
‫شمېر تر ‪ 10‬پورې ورسېږي‪.‬‬
‫د اوبو راټولوونکو پايپونو دد نني لور پـه وروسـتۍ برخـه کـې د اوبـو تېرونکـې والونـه‬
‫تړل کېږي او راساً د پمپولو د کوټې سـره نښـلول شـوي وي او لـه هماغـه ځايـه کنترولېـږي‬
‫همدا راز له همدې څاه څخه اوبه د پمپ کوټې ته لېږدول کېږي‪.‬داسې هم ويل کېږي چې دا‬
‫يـوه بريـالۍ الره ده د کـوم پــه مرسـته سـره چـې کېــداى شـي پـه يـو ســاعت کـې لـه ‪ 500‬متــر‬
‫مکعب څخه تر ‪4000‬متر مکعبه اوبه الس ته راوړو‪.‬‬
‫ياد سيستم الندې ښېگڼې لري‪:‬‬ ‫‪.I‬‬
‫‪ ‬پــر پــايپونو کــې اوبــه د داخلېــدو پرمهــال ډېــر ورو وي چــې دا کــار دپــايپونو ســره‬
‫مرسته کوي چې تر څو بند نه شي او نه هم ورباندې د کاربو ناټ يو قشر منحته راشي‪.‬‬
‫‪ ‬د اوبو افقي راټولوونکي د عمودې څاه له پاس څخه کنترولېږي‪.‬‬
‫‪ ‬داوسپنيزو پايپونو تل يا بيخ په اوبو کې وي نو ځکه نه ورستېږي‪.‬‬
‫‪ ‬دا ډول سيستم کارونه ډېر ارزانه دى او ساتنه يې اسانه او ارزانه ده‪.‬‬
‫‪ ‬د دا ډول سيستم اوبه پاکې‪ ،‬تازه‪ ،‬رڼې او باکترياوې هم نه لري‪.‬‬
‫د اوبو راټولـوونکي پايپونـه د يـو ډول مـوادو پـه واسـطه پوښـل کېـږي چـې هغـه د‬ ‫‪‬‬
‫بندېدو مخه نيسي‪.‬‬
‫په دا ډول سيستم کـې د اوبـو راټولوونکـو نلونـو بانـدنۍ سـطحه د نفـوذي څـاه پـه‬ ‫‪‬‬
‫پرتله ‪ 30‬څخه تر ‪40‬ځله زياته ده‬
‫‪ ‬څرنګــه چــې پــه دې سيســتم کــې د اوبــو ورکــونکې طبقــې(‪ )Aquifers‬يــوه پراخــه‬
‫سيمه د حملې الندې نيول کېږي نـو ځکـه د اوبـو دنفـوذي او ټيـوبي څاګانوپـه پرتلـه يـې د‬
‫اوبو د سطحې ټيټېدنـه يـا ‪ drawdown‬کـم وي چـې لـه املـه يـي د پمـپ کولـو لګښـت يـې‬
‫کمېږي‪.‬‬
‫‪ ‬په دې سيستم کې هر پايپ په جـال جـال ډول کنترولېـږي‪ ،‬چـې لـه همـدې املـه د هـر‬
‫پايپ وينځل او پاکول په اسانه وي‪.‬‬
‫‪ ‬په دا ډول سيستم کې پايپونو ته د اوبو نفوذ د عادي نفوذ په پرتله ‪ 30‬کم وي يا نی‬
‫دا چې اوبه ډير قراره قراره پايپ ته ننوځي‪.‬‬
‫‪ ‬داوبو د لږ سرعت له امله شګه نه شي کوالى په اسانه پايپونو ته ننوځي‪.‬‬
‫درېيم ډول چينې (‪:)Springs‬‬

‫کله چې له ځمکې الندې اوبه د هر المله چې وي د ځمکې مخ ته راووځي چينه بلل کېږي‪.‬‬
‫چينې د وړو ښار ګوټو لپاره د اوبو يوه ښه سـرچينه ده پـه ځـانګړې ډول هغـه سـيمو لپـاره‬
‫چــې د غونــډيو ترڅنــګ پرتــې ســيمې وي‪.‬د ځينــو چينــو اوبــه ګرمــې وي ځکــه د هغــوى پــه‬
‫جوړښت کې سلفر او نور منرالونـه شـتون لـري‪.‬د ګرمـو اوبـو لرونکـو چينـو اوبـه د کـورنۍ‬
‫اړتياوود پوره کولو لپاره نه کـارېږي خـو پـه ځينـو سـيمو کـې ورڅخـه د ځينـو نـاروغيو د‬
‫درملنې په موخه کار اخيستل کېږي‪.‬‬
‫يوه ښه چينه د اوبو لپاره يوه ښه سرچينه شمېرل کېږي خو ستونزه دا ده چې يوه داسې ښه‬
‫چينه په اسانۍ سره نه موندل کېږي چې د څښلو لپـاره تـرې ګټـه واخيسـتل شـي او د اوبـو‬
‫يوه شبکه ترې وغزول شي‪.‬‬
‫خو بيا هم که داسې يوه چينه پيدا شي چې د څښلو وړ اوبه ولري نو بايـد النـدې ټکـي پـه‬
‫پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫بايد د شبکې لپاره يو ه داسې چينه غوره شي چې د نورو سرچينو پـه پرتلـه جـوړول‬ ‫‪‬‬
‫يې اسانه‪ ،‬ارزانه وي او پوره اوبه ولري‪.‬‬
‫په وچ موسم کې هم د اوبو رسولو کچه يې د منلو وړ وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫چينه بايد له هر ډول ناپاکيو ژغورل شوې وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫چينه بايد په داسې ځاى کې شتون ولري چې په طبيعي ډول لوړ ځاى وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اوبه بايد د څرنګوالی يا کفيت له پلوه ښې اوبه وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫(‪)Types of Springs‬‬ ‫د چينو ډولونه ‪:‬‬
‫(‪.)Artesian Springs‬‬ ‫‪ .٠‬ارټيژن چينې‬
‫‪ .۱‬د ځمکې د جاذبې قوې له اغېزه چينې (‪.)Gravity Springs‬‬
‫(‪)Surface Springs‬‬ ‫‪ .٨‬د ځمکې دمخ يا سطحې چينې‬
‫‪.٠‬ارټيژن چينې‪.‬‬
‫دا ډول چينو اوبه د ځمکې سر ته د فشار له امله راوځي‪.‬‬
‫شکل (ارټيژن چينې)‬
‫د ارټېژن چينو اوبه کېداى شي له دې امله هم د ځمکې مخ ته راووځي چې د ځمکې مخ ته‬

‫نږدې اوبه نه تېرونکې طبقه سورۍ شوې وي‪.‬په دوديزه ډول دارټيژن چينو اوبه د ټول کال‬
‫په اوږدو کې يو شان وي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د ځمکې د جاذبې قوې له اغېزه چينې‪:‬‬
‫دا ډول چينې هغه وخت منځته راځي کله چې له ځمکې الندې اوبو سطحه يا ټېبـل دومـره‬
‫لوړه شي چې اوبه د ځمکې په مخ روانـې شـي د دا ډول چينـو اوبـه د کـال پـه اوږدو کـې يـو‬
‫شان نه و ي څه وخت چې باران وشي زياتېږي او کلـه چـې وچکـالي وي کمېـږي‪.‬د دې لپـاره‬
‫چې د اوبو د کمېدو مخنيوى شوى وي کېدالى شي په هغه ځاى کې چې د دې چينو اوبه د‬
‫ځمکې سرته راووځي يو کنده يا ژور ځاى وکېندل شي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د ځمکې دمخ چينې (‪:)Surface Springs‬‬
‫دا ډول چينې هغه وخت منځته راځي کله چې له ځمکې الندې اوبو ورکونکوطبقو الندې‬
‫يو داسې طبقه شتون ولري‪ ،‬چې اوبه نه تېروي او له بله څنګه مخ پر وړانـدې تلـو کـې هـم‬
‫يو داسې خنډ وي چې اوبه نه شي کوالى له هغې څخه تېرې شي نو اوبه اړ کېږي چې پورته‬
‫وخېژي ‪.‬کېدالى شي دا ډول چېنې په مصنوعي توګه هم جوړې شي او هغه داشـې چـې لـه‬
‫ځمکې الندې اوبو د بهېدنې پر وړاندې خنډونه جوړ کړاى شي او دا ډول چينـې تـرې الس‬
‫ته راوړل شي‪.‬‬
‫څلورم ډول‪ .‬څاګانې (‪:)Wells‬‬

‫څاګا يو داسې دا مصنوعي سورى يـا کنـده ده چـې د اوبـو راايسـتلو لپـاره جوړېږي‪.‬هغـه‬
‫سورى چې د تېلو د راايستلو لپاره کېندل کېږي هم څاګانې بلل کېږي څاه په ټوله نړۍ کې‬
‫د اوبو لويه سرچينه بلل کېږي ويل کېږي چې د افغانستان ‪80‬سلنه وګړي له څاګـانو څخـه‬
‫د اوبو د سـرچينې پـه ډول ګټـه اخلـي هغـه درې فکتورونـه چـې د څاګـانو د نظريـې اسـاس‬
‫جوړوي‪.‬‬
‫‪ .‬د ځمکې د مخ جيولوجيکي حاالت‪.‬‬ ‫‪)a‬‬
‫‪ . )b‬د بېالبېلو طبقو سوري‪.‬‬
‫‪ .‬د اوبو هغه مقدار چې په بېالبېلو طبقو کې جذبېږي د ځمکـې د مـخ جيولـوجيکي‬ ‫‪)c‬‬
‫حاالت د اوبو ميالن ټاکي‪.‬‬
‫که د اوبو ورکونکې طبقې ميالن د څاه په لور وي نو څاه به هر وخـت کـې اوبـه ورکـوي او‬
‫که چېـرې د اوبـو ورکـونکې طبقـې مـيالن لـه څـاه څخـه پـه بـل لـوري وي نـو دا ډول څـاه زر‬
‫وچېږي او يواځې د پشکال په موسم کې کوالى شي اوبـه ورکـړي‪.‬د اوبوورکـونکې طبقـې‬
‫سوري هم د اوبو په اندازې باندې اغېز لري که چېرې د سوريو شمېر زيـات وي نـو کـوالى‬
‫شي په لږ وخت کـې زيـاتې اوبـه راټـولې کـړي‪.‬د اوبـو ورکـونکې طبقـې د جـذب او ذخيـرې‬
‫اندازه د اوبـو ورکولـو انـدازه ټاکي‪.‬کـه چېـرې د اوبـو ورکـونکې طبقـې د اوبـو د جـذب او‬
‫زيرمه کولو وړتيا زياته وي څاه کوالى شي زياتې اوبه ورکړي او د اوبـو انـدازه بـه تـل يـو‬
‫شان وي‪.‬‬
‫‪Classification of wells‬‬
‫په ټوليز ډول څاګانې په الندې ډول درجه بندي شوې دي‪.‬‬
‫‪ .٠‬سطحي يا لږې ژورې څاګانې (‪)Shallow wells‬‬
‫(‪)Deep Wells‬‬ ‫‪ .۱‬ژورې څاګانې‬
‫(‪)Tube Wells‬‬ ‫‪ .٨‬ټيوبي څاګانې‬
‫(‪)Artesian wells‬‬ ‫‪ .٧‬ارټيژن څاګانې‬
‫‪ .٠‬سطحې يا لږې ژورې څاګانې (‪)Shallow Wells‬‬

‫‪ .‬د سطحې څاکانو جوړونه‪:‬‬ ‫‪.i‬‬
‫سطحې څاګانې د ځمکې د مخ په طبقه کې کېندل کېږي دا څاګانې خپلې اوبه د ځمکې د‬
‫سطحې له برخې څخه ترالسه کوي د دا ډول څاګانو قطر له ‪2‬متـرو څخـه تـر ‪ 6‬متـرو پـورې‬
‫وي سطحې څاګانې کېداى شي له دننه څخه استر يا پوخ شي‪.‬او هم کېداى شي هـيڅ پـوخ‬
‫نه شي د استر يا پوخ (‪ )Straining‬ډبلوالی له ‪ 300mm‬څخه تر ‪500mm‬پورې وي‪.‬پورتـه‬

‫شکل کې هغه سطحې څاه ښودل شوې ده چې استر يا پوخ لري هغه څاګـانې چـې اسـتر نـه‬
‫لري تر ټولو زيات ژوروالي پورې رسېږي چې کېداى شي د ‪ 7‬مترو پورې وکېندل شي کله‬
‫چې د سطحې څاه ژوروالی تر ‪ 8‬مترو زيات شي نو اړينه ده چې دښې ساتې لپاره ورتـه لـه‬
‫دننه لوري څخه يو استر ورکول شي ځکه که يوه څاه ‪ 7‬متره وکندل شي نـو لـه دننـه لـورى‬
‫تر ‪ 7‬مترو زيات خاوره نه شي کوالى په عمودي ډول ودرېږي سطحي څاه ته خالصه څاه‪،‬‬
‫کېندل شوې څاه‪ ،‬جاذبې قوي څاه يا نفوذي څاه هم ويل کېږي‪.‬‬
‫د سطحي څاګانو د اوبو څرنګوالی‪:‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫د سطحي څاګانو اوبه د سيند د اوبو په پرتله پاکې او ښې وي خو بيا هم نورې پاکونې ته‬
‫اړتيا لري د سطحي څاګانو اوبه د نږدې سپټک يا د تشنابونواو کنارابونو د فاضله اوبـو‬
‫د څاه له امله چټلېږي نو ځکه بايد سطحي څاګانې د تشنابونو له فاضـله اوبـو څخـه لـږ تـر‬
‫لږه په ‪ 15‬متره واټن کې وکېندل شي‪.‬‬
‫د سطحي څاګانو اوبه په وقفه يي ډول چټلېږي نو ځکه بايد له هـر بـاران وروسـته لـه سـره‬
‫پاکې او تعقيم شي‪.‬‬
‫‪ .iii‬د سطحي څاګانو څومره والی‪:‬‬

‫د سطحي څاګانو د اوبو ورکولو کچه لـږه وي ځکـه د سـطحي څاګـانو سـرچينه يـواځې د‬
‫ځمکې پورتنۍ برخه ده‪ ،‬ځينې وختونه د اوړي په موسم کې د سطحي څاګانو اوبه دومـره‬
‫کمې شي چې حتی وچېږي هم‪.‬‬
‫نو د وچېدو د مخنيوي لپاره بايد سـطحي څاګـانې د ځمکـې د پـورتنۍ برخـې د اوبـو لـه‬
‫لېول څخه الندې هم وکېندل شـي‪ .‬دا کېندنـه پـه بېالبېلـو برخـو سـره تـوپېر لـري د سـطحي‬
‫څاګانو د اوبو ورکولو اندازه په يوه ثانيه له ‪ 5‬ليتره څخه نـه زيـاتېږي همـدا المـل دى چـې‬
‫سطحي څاګانې د ټولګټو موخو لپاره نه کارېږي‪.‬‬
‫د سطحي څاګانو کارول‪:‬‬ ‫‪.iv‬‬

‫د سطحي څاګانو لـږو اوبـو ورکولـو تـه پـه کتـو سـره‪ ،‬سـطحي څاګـانې د وړو او کوچنيـو‬
‫کليــو‪ ،‬وروســته پــاتې ښــارګوتو‪ ،‬کمپونــو او ځ نتــه ځانتــه کورونــو د ســرچينې پــه ډول‬
‫کارېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬ژورې څاګانې (‪:)Deep Wells‬‬
‫ژورې څاګانې خپلې اوبه له يوې داسې اوبه ورکـونکې طبقـې څخـه الس تـه راوړي کومـه‬
‫چې له اوبو نه تېرونکې طبقې څخه النـدې واقـع وي د ژورو څاګـانو نظريـه پـه دې والړه ده‬
‫چــې د ځمکــې پــه دننــه کــې د اوبــو لــه رګونــو څخــه اوبــه د ژورې څــاه ســيمې تــه کــوچېږي‪.‬د‬
‫ځمکې په دننه کې د اوبو رګونه هغه دي چې د اوبو ورکونکي طبقې اتوموسفير ته د اوبو‬
‫د لېږد الره پيدا کړي‪.‬‬
‫د باران اوبه له بېالبېلو الرو څخه د اوبو رګونو (‪ )Outcrop‬ته ننوځي او بيا له هغـه ځايـه‬
‫د ژورې څاه سيمې ته کوچېږي‪.‬کله چې اوبه د اوبو له رګونو (‪ )Outcrop‬څخه د ژورې څاه‬
‫سيمې ته کوچېږي ټولې ناپاکۍ ترې لرې کېږي مګر پر همدې مهال ځينې مـالګې ورسـره‬
‫يو ځاى کېږي چې له امله کېداى شي له ژورې څـاه څخـه الس تـه راغلـې اوبـه سـختېږي او‬
‫بيا اړتيا پيدا کېږي چې نوموړې سختې بايدله منځه يوړل شي‪.‬د ژورې څاه ژوروالی بايد‬
‫له ځمکې الندې اوبو رګونو ته ډېر نږدې نه وي ځکه چې ژوره څاه خپلـې اوبـه د ځمکـې پـه‬
‫دننه کې له يوې داسې اوبه ورکونکې طبقې څخه الس ته راوړي کومـه چـې د فشـار النـدې‬
‫ده‪ .‬څرنګه چې د ژورې څاه اوبه داتوموسفير له فشار څخه د زيات فشـار سـره مخـامخ وي‬
‫نو ځکه ژورې څاه ته تر فشار الندې څاه هم ويل کېږي‪.‬‬
‫شکل‬
‫‪ .٨‬ټيوبي څاه (‪:)Tube Well‬‬

‫ټيوبي څاه هغه ژوره څاه ده چې له ‪ 50mm‬څخه تر ‪ 200mm‬پورې قطر ولري او هغه خپلې‬
‫اوبه له څو اوبو ورکونکو طبقو څخه الس ته راوړي‪.‬‬
‫پوخ لرونکې پايپونه د اوبه نه تېرونکو طبقو ته مخامخ لګېږي‪.‬‬
‫شکل (ټيوبي)‬
‫د ټيوبي څاه جوړونه (‪)Tube well Construction‬‬ ‫‪.i‬‬
‫لومړى په ځمکه کې يو سورى کېندل کېږي او د ځمکې د بېالبېلو طبقو په اړه ترې‬ ‫‪)a‬‬
‫اړين مالومات ترالسه کېږي د کېندل شوي سوري قطر بايد د څاه له قطر څخه زيـات وي د‬
‫بېلګې په ډول که د څاه قطر ‪ 150mm‬وي بايد د څاه د سورى قطر ‪ 300mm‬وي‪.‬‬
‫د اوبو غوښتنې مقدار ته په کتو سره د څاه ژوروالی غـوره کېـږي د اوبـو ورکونکـو‬ ‫‪)b‬‬
‫طبقو د اوبو اندازه د طبقاتو په جوړښت او هغه موادو پورې اړه لري له کومو چې نوموړې‬
‫طبقې جوړې شوي دي ‪.‬‬
‫په دوديز ډول د ټيوبي څاه ژوروالـی لـه ‪ 20‬متـرو څخـه تـر ‪ 50‬متـرو پـورې وي او پـه وچـو‬
‫سيمو کې د څاه ژوروالی ان تر ‪ 300‬مترو پورې رسيداى شي‪.‬‬
‫هغه طبقې چې له شګې او جغل او يا هم يواځې له جغل څخه جوړې وي تر ټولـو ښـې اوبـه‬
‫ورکونکې طبقې بلل کېږي‪.‬‬
‫مګر هغه طبقې چې له چونې او يا ماربل څخه جوړې وي هـومره اوبـه ورکـوي څـومره چـې‬
‫سوري ولري‪.‬‬
‫کله چې سورى وکېندل شي نو بيـا پايپونـه پـه کـې ښـکته کېـږي‪ .‬ښـکته کېـدونکي‬ ‫‪)c‬‬
‫پايپونه په دوه ډولـه دي لـومړى ‪ Blind‬يـا ړانـده پايپونـه او دويـم يـې ‪ Strainer‬يـا سـوري‬
‫لرونکي پايپونه‪ ،‬د سوريو لرونکو پايپونو سوري داسـې جـوړېږي چـې يـواځې اوبـه تـرې‬
‫تېرې او پايپ ته دننه شي داسې سوري پايپونه هم شته چې شا او خوا ته جـالۍ لـري د دې‬
‫لپاره چې د جالۍ او پايپ ترمنځ يوواټن شتون ولري نو له پايپونو څخه په حلقـوي شـکل‬
‫يو سيم تاوېږي‪.‬‬
‫په ټـوليز ډول سـوري لرونکـي پايپونـه د ‪ 75mm‬پـه قطـر او ‪ 2,5‬متـرو پـه اوږدوالـي سـره‬
‫جوړېږي‪.‬‬
‫‪ )d‬د اوبو پمپول اوپورته کول بايد په ډېرې پاملرنې سره ترسره شي داسې چې د شـګو‬
‫واړه ذرات پايپ ته دننـه نـه شـي د سـوريو لرونکـو پـايپونو پـاکونې لپـاره کېـداى شـي لـه‬
‫بېالبېلو الرو چارو ګته واخيستل شي‪.‬‬
‫لومړى کېداى شي له يو لوړ ټانګ څخه د لوړ فشار الندې اوبه پـرې ورپرېښـودل شـي يـا‬
‫هم تر فشار الندې هوا ورپمپ شـي او هـم کېـداى شـي پـه معکـوس ډول پمـپ ورتـه چـاالن‬
‫شي‪.‬‬
‫د ژورې څاه د سوريو لرونکو پايپونو پاکونه د څاه د پرمختګ يا ‪Well Development‬‬
‫په نوم يادېږي‪.‬‬
‫د نوموړو پايپونو پاکونه الندې ګټې لري‪.‬‬
‫د څاه د اوبو بهېدنې کچه لوړوي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫په څا او پايپونو کې د شګې د دننه کېدو مخه نيسي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د ټيوبي يا استوانه يي څاه د اوبو څومره والی (‪)Quantity of Tube Wells‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫په ټوله کې د ټيوبي ژورې څاه اوبه پريمانه وي او اوبه يې لږ او ډير ښې هم وي‪.‬‬
‫د ټيوبي څاه د اوبو ورکونې کچه په يوه ثانيه کې له ‪ 40‬ليترو تر ‪ 50‬ليترو پورې وي‪.‬‬
‫د ټيوبي څاه څرنګوالی (‪:)Quality of tube well‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫په ټوله کې د ټيوبي څاه اوبه ښې وي او کومې ځانګړې درملنې ته اړتيا نه لـري خـو بيـا‬
‫هم که د ټيوبي څاه اوبه سختې وي لرې کول يې اړين دي‪.‬‬
‫د ټيوبي څاه کارونه (‪:)Use of Tube wells‬‬ ‫‪.iv‬‬
‫له ټيوبي څاه څخه کېداى شي د استوګنو کورونـو‪ ،‬ښـار ګوټـو ‪ ،‬لويـو بـاغونو او نـورو‬
‫موخو لپاره ګټه واخيستل شي‪.‬‬
‫د ټيوبي څاه ساتنه او څارنه (‪:)Maintenance of Tube Well‬‬ ‫‪.v‬‬
‫له ټيوبي يا استوانه يي څاه څخه ساتنه او څارنه يو اړين کار دى ترڅو نومـوړې څـاه پـه‬
‫سمه توګه کار وکړي د ټيوبي څاه له الندې درې برخو ساتنه اړينه ده‪.‬‬
‫د سيمې جالۍ پاکول‪:‬‬ ‫‪)a‬‬
‫هغه سيمې جالۍ چې د اوبـو ورکونکـو طبقـو او اوبـو اخيسـتو پـر وړانـدې لګـول کېـږي‬
‫ځينـې يــې د بېالبېلــو الملونـو لــه املــه ورســتېږي چـې د پــاکونې لپــاره يـې کېــداى شــي لــه‬
‫سلفوريک اسيد څخه ګټه واخيستل شي‪.‬‬
‫‪ )b‬د چونې د ذراتو لرې کول‪:‬‬
‫د سيمي جالۍ په مخ هغه وخت پوخ منځته راځي چـې د خټـې يـا ‪ Clay‬او شـګې ذرات د‬
‫جالۍ پر مخ ونښلي د همدې پوخ د جوړېدو له امله د څاه د اوبـو ورکـونۍ کچـه کمېـږي د‬
‫شګې د ذراتو لرې کـول کېـداى شـي د تختـه شـوې يـا متـراکم شـوې هـوا د تېرولـو پـه الره‬
‫ترسره شي‪.‬بله الره يې د وچ يـخ ورغورځـول دي او درېيمـه الره هـم د څپـو تېرولـو الره ده‪.‬د‬
‫څپو په ميتود کې څاه ته پلنجر کوځېږي او بيـاد اوبـو څپـې د پايـپ دننـه لورتـه پـه چټـک‬
‫ډول لېږدول کېږي‪.‬دويمه چاره يې داده‪ ،‬چې د کـاربن ډاى اکسـايد درلـودونکی کلـک يـخ‬
‫څاه ته غورځېږي او د څاه پورته خوله کلکه تړل کېږي نوموړى يـخ لـه ځانـه يـو لـړ بخـارات‬
‫خپروي کوم چې د پايپونو دسوريو دپرانستل کېدو المل ګرځي‪.‬‬
‫د پرزو بدلول‪:‬‬ ‫‪.vi‬‬
‫د څاه هغـه پـرزې چـې ورسـتۍ شـوي وي بايـد لـري کـوي شـي او پـر ځـاى يـې نـوې پـرزې‬
‫ولګول شي‪.‬‬
‫‪ .vii‬د ټيوبي څاه ناکامېدل (‪:)Failure of Tube well‬‬
‫په الندې توګه له هغودوه مهمو الملونو يادونه کوو د کومو له مخې چـې يـوه ټيـوبي څـاه‬
‫ناکامېږي‪.‬‬
‫رژېدنه (‪:)Corrosion‬‬ ‫‪)a‬‬
‫له ځمکې الندې اوبه له ځانه سره تېزاب‪ ،‬کلورايدونه او سلفايدونه لري‪ .‬د دا ډول اوبو له‬
‫امله د ټيوبي څاه سامانونه رژېږي کله چې سوري لرونکي پايپونـه ورژېـږي د شـګو ذرات‬
‫د پايپون و دننه له اوبو سره تېرېږي نو د دې لپاره چې د پايپونو درژېدنې مخـه ونېـول شـي‬
‫بايد الندې ټکو ته پاملرنه وشي‪.‬‬
‫د څاه قطر تر وسه پورې لوى په پام کې ونيول شي‪.‬‬ ‫أ‪-‬‬
‫پايپونه له داسې موادو پوخ کړاى شي چې د رژېدنې د مخنيوي وړتيا ولري‪.‬‬ ‫ب‪-‬‬
‫د څاه د پمپ کولو اندازه راکمه کړاى شي د کوم چې د ذراتو دننه کېدل کموي‪.‬‬ ‫ت‪-‬‬
‫د زنګ وهلو ضد اوسپنيزو پايپونو کارول کوالى شي د رژېدنې مخه ونيسي‪.‬‬ ‫ث‪-‬‬
‫‪ )b‬استر يا قشر منځته راتلل (‪:)incrustation‬‬

‫د پايپونو په مخ باندې د الکولو لرونکو مالګو نښتل د اسـتر جـوړونې ( ‪)incrustation‬‬
‫په نوم يادېږي‪.‬‬
‫د استر جوړېدنه د پايپونو قطر کموي او د اوبو د نورماله رسونې مخه نيسي د دې لپـاره‬
‫چې له استر جوړېدنې مخنيوى شوى وي بايد الندې کړنې ترسره شي‪.‬‬
‫د تېزابو ضد مواد کارول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د جالۍ اندازه بايد زياته په پام ونيول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫له څاه څخه د ساتنې پر مهال په پرله پسې ډول استر جوړونکې مواد لرې کول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫غټ سايز پمپ لګول شي او پمپ لږ په ورو ډول سره چلول‬ ‫‪‬‬
‫‪ .viii‬نمونه يي ټيوبي يا استوانه يي څاه (‪)Typical Tube well‬‬
‫په الندې شکل کې يوه ټيوبي څاه ښودل شوې ده له شکله معلـومېږي چـې د پمـپ کوټـه د‬
‫ځمکې په مخ جوړېږي او د پمپ د کوټې النـدې د څـاه پمـپ لګـول کېږي‪.‬مکيشـي پايـپ د‬
‫اوبــو بهېــدنې د يــو وال پــه مــټ ســره لــه پمــپ ســره تــړل کېــږي دا والونــه لــه يــو لــوري اوبــه‬
‫پرېږدي‪ ،‬د وال دنده داده چې کله پمپ د جوړونې لپاره يا هم د بدلولو لپاره ايستل کېـږي‬
‫دا وال نه پرېږدي چې اوبه بېرته څاه ته ننوځي‪.‬بيا اوبه له پمپ څخـه د لېږدونکـي پايـپ پـه‬
‫مټ پورته کېږي د لېږدونکي پايـپ پـه سـر کـې يـو بـل وال تـړل کېـږي چـې د اوبـو لېږدونـه‬
‫کنترول کړي‪.‬د پمپ په الندې برخه کې يو پلګ جوړېږي چې لـه النـدې لـوري څخـه د اوبـو‬
‫لېږدلو مخنيوى وکړي‪.‬‬
‫د دې ترڅنګ يو زينه د پمپ د ګـوټې لـه چـت څخـه د اوبـو سټشـن تـر النـدې برخـې پـورې‬
‫غزول کېږي چې د څارنې لپاره ترې ګټه واخيستل شي‪.‬‬
‫شکل (استوانه يي څاه)‬

‫‪ .ix‬د ټيوبي څاه ښېګڼې‪:‬‬
‫د يوې ټيوبي يا استوانه يي څاه ښېګڼې په الندې ډول دي‪.‬‬
‫د استوانه يي څاه اوبه له باندنی چاپېريال له خوا نه چټلېږي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اوبه په اسانۍ سره کوالى شي د پمپونو په مټ سره د ځمکې مخته راووځي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫څرنګه چې په دا ډول څاګانو کې د اوبو نه لرونکو طبقوپه وړاندې ړانده پايپونه يا‬ ‫‪‬‬
‫‪ Blind‬لګېږي نو ځکه ټيوبي څاه ته له پاسنيو طبقو څخه چټلي نه ور دننه کېږي‪.‬‬
‫په ټوله کې د ټيوبي څاه کارونه تر ټولو نورو هغو اسانه او ارزانه وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د استوانه يي څاګانو کېندل له ځمکې الندې اوبو لېول ټيټـوي او بيـا دا شـوني ده‬ ‫‪‬‬
‫چې د اوبو طبقې بيا له سره مشبوع کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .٧‬ارتېژن څاګانې (‪:)Artesian Wells‬‬
‫دې ته ارټېژن څاه ځکه ويل کېږي چې دا څاه پـه لـومړي ځـل دفرانسـې د ارټيـوس پـه ښـار‬
‫کې وکېندل شوه‪.‬‬
‫همدا راز تر ټولو لرغونې دا ډول څاه په کال ‪ ٠٠٧٧‬کې د انګلستان د لندن په ښار وکېندل‬
‫شــوه چــې د طرفګــار څلــور الرې فــوارې تــه يــې اوبــه ورکــولې د نومــوړې څــاه ژوروالــی‬
‫‪118‬متره دى‪.‬‬
‫د ارټېژن څاه نظريه د هايدروليکي اساساتو پـر بنيـاد والړه ده‪،‬دا څـاه هغـه وخـت منځتـه‬
‫راځي کله چې د اوبو ورکونکې طبقه د دوه اوبه نه تېرونکو يا غير قابل نفوذ طبقو ترمنځ‬
‫واقع شي کله چې د اوبو د ميالن خط د ځمکې د سـطحې لـه لېـول څخـه لـوړ راشـي ‪،‬او پـه‬
‫همدې سيمه کې د اوبو لپاره سوري وکېندل شي نو اوبـه د يـو فشـار النـدې پورتـه خېـژي‬
‫چې دې ته ارټېژن څاه ويل کېږي‪ ،‬د نوموړې څاه لپاره په لومړيو کې پمـپ تـه اړتيـا نـه وي‬
‫او بيا وروسته کله چې فشار ټيټ شي پمپ ته اړتيا پيدا کېږي‪.‬‬
‫شکل (ارټېژن څاه)‬
‫ارټېژن څاګانې په الندې ډولونو وېشل شوي دي‪.‬‬
‫‪ .‬بشپړه ار ټېژن څاه‪.‬‬ ‫‪.A‬‬
‫‪ .‬نيمه ارټېژن څاه‬ ‫‪.B‬‬
‫د بشپړ ارټېژن پر مهال اوبه د يو فشار الندې د ځمکې مخ ته راوځي او د نيمه ارټېـژن پـه‬
‫مهال اوبه د څاه ترخولې پورې رسېږي او نور وپورته کولو ته يې پمپ لګېږي‪.‬‬
‫د ارټېژن څاه د اوبو څومره والی‪:‬‬ ‫‪.i‬‬

‫د ارټېژن اوبه پريمانه وي او کېداى شي د ارټېـژن حـاالتو پـه پـام کـې نيولـو سـره ښـه ګټـه‬
‫ترې واخيستل شي‪.‬‬
‫د ارټېژن څاه د اوبو څرنګوالی‪:‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫د ارټېژن څاه اوبه پاکې وي او کومې ځانګړې درملنې اړتيا نه لېدل کېږي‪.‬‬
‫له ارټېژن څاه څخه اوبه د اوبو زيرمې ته لېږدول کېږي او بيا له هغه ځايه ويشل کېږي‪.‬‬
‫‪ .‬د ارټېژن څاه کارونه‪:‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫څرنګــه چــې د ارټېــژن څاګــانې زيــاتې نــه پيــدا کېــږي نــو ځکــه د اوبــو د يــوې ارزښــتناکې‬
‫سرچينې په ډله کې شميرل نه کېږي‪.‬‬
‫‪Types of well construction‬‬
‫په ټوليز ډول څاګانې په درې ډوله جوړېږي‪.‬‬
‫(‪)Digging‬‬ ‫‪ .٠‬کېندنه‬
‫(‪)Driven‬‬ ‫‪ .۱‬ټک وهنه‬
‫(‪)Boring‬‬ ‫‪ .٨‬سوري کونه‬
‫چې همدې ته په کتو سره څاه ګانې هم په درې ډوله دي‪.‬‬
‫السـې کېنـدل شـوې (‪ ) dug well‬ټـک وهلـو (‪ )Driven wells‬او سـوري کولـو څاګـانې‬
‫(‪)Bore wells‬‬
‫‪:Dug wells .٠‬‬

‫په دې ميتـود کـې يـو سـورى د مزدورانـو پـه مـټ تـر هغـې کېنـدل کېـږي چـې اوبـه پـه کـې‬
‫راپيدا شي‪.‬ځينې وخت اړتيا پيدا کېږي د الس وهلو ترڅنګ چاودنې يا انفجارات هم پـه‬
‫کې وشي‪.‬‬
‫له دې پرته دا هم کېداى شي تر يوه ځايه په الس ووهل شي او يوه برخـه يـې د بـور ماشـين‬
‫په مټ ووهل شي‪.‬د دې لپاره چې د ځمکې له سطحې څخه څاه ته اوبه دننه نه شي د څـاه پـه‬
‫خوله کې چکونه کېښودل کېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬ټک وهل شوې څاه (‪:)Driven well‬‬

‫په دې ميتود کې د څاه لپاره يو ځانګړى شوې نـل د څټـک پـه مـټ سـره ټـک وهـل کېـږي‬
‫ترڅو د ځمکې له اوبو ورکونکـو طبقـو څخـه پـه کـې اوبـه راووځـي‪.‬دا ډول د څـاه جـوړونې‬
‫ميتود په هغه ځاى کې د پلي کېدو وړ دى کوم ځاى کې چې خاوره نرمه وي د دې څاه قطر‬
‫له ‪ 25mm‬څخه تر ‪ 80mm‬پورې وي‪.‬‬
‫‪ .٨‬سوري کولو څاګانې (‪:)Bore wells‬‬

‫دا ډول څـاه د ځمکـې النــدې برخـه کـې د ځــانګړي ماشـين پــه مـټ سـره کېنــدل کېـږي چــې‬
‫‪ Boring‬او يا ‪ Drilling‬يې بولي دا ميتود د ټيوبي څاګانو لپاره په کارېږي‪.‬‬
‫‪ .٠٨-٨‬د څاه د بهېدنې يا اوبو ورکولو اندازه (‪)Yield of well‬ږ‬

‫‪ ٠٨ – ٨‬د څاه د بهېدنې يا اوبو ورکولو اندازه ‪Yield of well‬‬
‫دا اړينه چې د يوې څاه هغه مقدار اوبه پيدا شي چـې يـوه څـاه يـې پـه نورمـال حـاالتو کـې‬
‫ورکوي‪.‬د څاه ‪ yield‬ياد بهېدنې مقدار د اوبو هغه مقدار دى چې له يوې څاه څخه د پمپ‬
‫يا نورو وسايلو په مټ را ايستل کېږي پرته له دې چې څاه وچه او يا هم ناکامه شي‪.‬‬
‫په ټوليز ډول شپږ مهم فکتورونه د څاه د اوبو پر بهېدنې باندې اغېز لري‪.‬‬
‫د څاه اندازې‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫له څاه سره په نږدې سيمو کې د نورو څاګانو شتون‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د اوبو ورکونکو طبقو د سوريو شمېر‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫په اوبو ورکونکې طبقه ( ‪) Aquifer‬کې د اوبو اندازه‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د اوبو د لېول ميالن‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫شکل‬
‫کله چې له څاه څخه اوبه وايستل شي نو د هغې د پوره کولو لپاره له شا او خوا څخه څـاه‬
‫د (‪ )H-n‬فشار الندې اوبه دننه کېږي چې دې فشـار تـه کېناسـتنې (‪ )Depression‬فشـار د‬
‫تشونې فشار ( ‪) Depletion‬د جذب فشار )‪ )infiltration‬او يا هم رسـوب ( ‪Percolation‬‬
‫)فشــار ويــل کېږي‪.‬کلــه چــې لــه يــوې څــاه څخــه اوبــه ويســتل شــي نــو د څــاه د اوبــو ســطحه‬
‫(‪) Water table‬د سرچپه قيـف پـه شـکل پـاتې کېـږي چـې دې تـه د تشـونې قيـف هـم ويـل‬
‫کېږي‪.‬د قيف قاعده د اغېز د دايرې په نوم يادېږي‪.‬‬
‫د يوې څاه د اوبو ورکونې يا اوبو بهېدنې اساسات په الندې ډول دي‪:‬‬
‫‪ .a‬له څاه سره په چم ګاونډ کې نورې څاګانې شتون ولري‪.‬‬
‫‪ .b‬څومره چې د يوې څاه د اغېز شعاع زياتېږي هومره يې د اوبو ورکونې اندازه کمېږي‪.‬‬
‫‪ .c‬د اوبو ورکوونکې طبقې د خاورې د ذراتو زېږوالی د اوبو ورکونې اندازه کموي‪.‬‬
‫‪ .d‬په اوبو ورکونکې طبقه کې د څاه د وهنې ژوروالی د څاه د اوبو ورکونې سره مستقيمه‬
‫اړيکه لري‪.‬‬
‫‪ .e‬د اوبو ورکونې انـدازه د همـاغې څـاه د اوبـو کېناسـتنې د فشـار سـره مسـتقيمه اړيکـه‬
‫لري‪.‬‬
‫‪ .f‬د څاه د اوبو ورکونې اندازه د يوې څاه د قطر په زياتېدو سره نه زياتېږي‪.‬‬
‫د يوې څاه لپاره دشته اوبو د اندازه کولو فورمول داسې ترتيب شوى دى چې په هغې کې‬
‫داسې اټکل کېږي چې د يوې څاه د اغېز د شعا ع الندې له څاه څخه ټـولې اوبـه نـه ايسـتل‬
‫کېږي‬
‫په فورمول کې شته حرفونه په الندې ډول دي‪:‬‬
‫‪ :Q‬د څاه د اوبو ورکونې اندازه‪.‬‬
‫‪ :P‬د سوريو نسبت‪.‬‬
‫‪ :K‬د لېږد ثابت‪.‬‬
‫‪ :P‬په يو واحد مساحت کې د اوبو نفوذ‪.‬‬
‫‪ :A‬د څاه په الندينۍ برخه کې د څاه دعرضي مقطعې مساحت‪.‬‬
‫‪ :R‬د دايروي اغېز شعاع‪.‬‬
‫‪ :r‬د څاه شعاع‪.‬‬
‫‪ :H‬مخکې له پمپ کولو داوبو د ثابتې سـطحې او د ځمکـې د النـدې برخـې يـانې د څـاه د‬
‫تل ترمنځ واټن‪.‬‬
‫‪ .h‬وروسته له پمپ کولو په څاه کې د اوبو ژوروالی‪.‬‬
‫‪ :S‬د هايدروليکي درجې ميالن‪.‬‬
‫‪ :V‬د څاه بهېدنې سرعت‪.‬‬
‫له څاه څخه د اوبو ويستلو يا پمپ کولو وروسته ساحه د (‪ )x,y‬کواردينات ټاکو‪.‬‬
‫‪ :Q‬د عرضي مقطعې اغېزمن مساحت ‪ X‬د بهېدنې سرعت‪.‬‬
‫‪dy‬‬
‫‪S ‬‬
‫'‪A  2xy‬‬ ‫‪p  pk,‬‬ ‫‪dx‬‬
‫‪dy‬‬
‫‪Q  2  xy  p ‬‬
‫‪dx‬‬
‫‪dx‬‬
‫‪Q.‬‬ ‫‪ 2p. y.dy‬‬
‫‪x‬‬
‫‪dy‬‬
‫‪Q  2  xy  p ‬‬
‫‪dx‬‬
‫د دواړو لورو له انتګرال نيلو وروسته لرو‬

‫‪Q Loge x= πPy2+C1……………..(1‬‬
‫‪Q Loge r = πPh2+C1‬‬
‫‪C1= Q Loge r- πPh2‬‬
‫‪Q Loge x= πPy2+ Q Loge r- πPh2‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪y2 ‬‬ ‫‪Log e‬‬ ‫)‪ h 2 .......( 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r‬‬
‫شي نو‬ ‫که ‪ x=R‬او ‪y=H‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪R‬‬
‫= ‪H2‬‬ ‫‪Loge + h 2‬‬
‫‪πp‬‬ ‫‪r‬‬ ‫)‪.......... ..( 2‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪H2 ‬‬ ‫‪loge  h 2‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪pH 2  h 2 ‬‬
‫‪Q‬‬ ‫)‪.......... (3‬‬
‫‪R‬‬
‫‪2.303log‬‬
‫‪10 r‬‬
‫‪Q‬‬
‫‪‬‬
‫‪2.303p H 2  h 2‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪.......... .( 4‬‬
‫‪R‬‬
‫‪log‬‬
‫‪10 r‬‬
‫(‪ )٧‬نمبر فورمول د نامحدود يا ازادې اوبه ورکونکې طبقې لپاره کارېږي‪.‬‬
‫که ‪ r, R.H‬او ‪ h‬د متر په حساب وښودل شي او ‪ P‬په واحد مسـاحت او شـپه ورځ کـې وي‬
‫او ‪ Q‬په شپه او ورځ کې د ‪ m3‬په حساب سره محاسبه کړو‪ .‬لرو‪:‬‬
‫د ارټېژن څاګانو لپاره کوم چې ‪ t‬متر سره د اوبو ورکونکې طبقه ولري نو لرو‪:‬‬
‫‪A = 2  t‬‬
‫‪dt‬‬
‫‪Q = 2π  t  p ‬‬
‫‪dx‬‬
‫د پورته معادلې له حلولو وروسته لرو‪:‬‬
‫‪Q = 2π p t‬‬
‫‪H  h ‬‬ ‫‪.......... ......... 5‬‬
‫‪R‬‬
‫‪2  303 Log‬‬
‫‪10 r‬‬
‫‪2  72 pt H  h ‬‬
‫=‪Q‬‬ ‫‪.......... ......... 6‬‬
‫‪R‬‬
‫‪Log‬‬
‫‪10 r‬‬
‫وروستۍ معادله د محدود شوې اوبو ورکونکې طبقې لپاره ده کومـه چـې د دوه اوبـه نـه‬
‫تېرونکو طبقو ترمنځ راغلې وي‪.‬‬
‫‪Specific Capacity of a well‬‬

‫له پورته معادلې څخه څرګندېږي چې د يوې څاه د اوبو بهېدنه او د اوبو ورکـونې انـدازه‬
‫له څاه څخه د اوبو ايستلو وروسته د په څاه کې د اوبو د سطحې د ټيټېدو يا ‪draw down‬‬
‫سره تړاو لري‪ ،‬څومره چې ‪ draw down‬ډېر ټېټېـږي هـومره بـه يـې د اوبـو ورکـونې انـدازه‬
‫کمه وي د څاه ځانګړي ظرفيت مانا داده چې يوه څاه د ‪ draw down‬په يو متر کـې څـومره‬
‫اوبه ورکوالى شي‪.‬‬
‫‪Test for yield of awell‬‬
‫د اوبو ورکونې ازموينه په الندې دوه الرو سره ترسره کېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د پمپولو ازموينه يا ثابت لېول ازموينه (‪:)Pumping test‬‬
‫‪ .۱‬د بيارغونې ازموينه (‪)recuperation test‬‬
‫‪ .٠‬د پمپولو ازموينه (‪:)Pumping test‬‬

‫په دې ميتود کې لومړى له څاه څخه تر هغې اوبو ايستل کېږي چې د څاه پـه سـيمه کـې د‬
‫خاورې ډاډمن اوبه ورکـونې فشـار ترالسـه شـي بيـا لـه څـاه څخـه د اوبـو ايسـتونکې پمـپ‬
‫سرعت داسې برابر شي چې دومره اوبه له څاه څخه وباسي څومره چې څاه ته له شـا او خـوا‬
‫څخه په همدې وخت کې جذبېږي يانې د پمپ چـاالنولو او کـار کولـو پـه وخـت کـې د اوبـو‬
‫لېول بدلون ونه مومي‪ ،‬چې همدا د څاه د اوبو بهېدنې ځانګړى مقـدار يـا د اوبـو ورکـونې‬
‫مقدار بلل کېږي چې ‪ yield fo well‬يې هم بولي‪.‬مګر دا يـو سـتونزمن کـار دى چـې د يـوې‬
‫څاه د اوبو لېول ثابت وساتل شي نو ځکه د ازموينې دا ميتود دومره ډېر نه کارول کېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د بيا جوړېدنې ازموينه (‪:)Recuperation test‬‬

‫په دې متيود کې لومړى له څاه څخه د څاه د ډاډمن کار کولو له اندازې نه لږ ې کمـې اوبـه‬
‫را ايستل کېږي يانې څومره چې څاه ته جذبېږي له هغې اندازې نه لږې کمې ايستل کېږي‬
‫بيا پمـپ ودرول کېـږي او وخـت ثبـت کېـږي اوس نـو منتظـر پـاتې کېـږو او ګـورو چـې څـاه‬
‫خپلې پخوانۍ اندازې ته په څومره وخت کې اوبه هغه لېـول تـه رسـوي کـوم چـې لـه پمـپ‬
‫کولو مخکې يې درلود‬
‫شکل‬
‫که په لنډ ډول يې ووايو څاه ته پمپ لګوو او څاه پوره تشو او لږې اوبه په کـې پرېـږدو او‬
‫وخت ثبت کوو بيا ګورو چې څاه په څومره وخت کې بېرته خپل لومړني حالت ته راګرځي‪.‬‬
‫په شکل کې ګورو‪.‬‬
‫‪ :H1‬د کېناستنې لومړنی فشار‪.‬‬
‫‪ :H2‬د کېناستنې وروستنی فشار‪.‬‬
‫‪ :T‬هغه وخت چې څاه له ‪ H1‬څخه تر ‪ H2‬پورې ورته اړتيا لري‪.‬‬
‫‪ :A‬د څاه مساحت په ‪ m2‬سره‪.‬‬
‫‪ :K‬د يو متر فشار الندې په يو ساعت کې د څاه ځانګړى ظرفيت په ‪ m3‬سره‪:‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪H‬‬
‫‪Q  2.03‬‬ ‫‪Log 1 .......... ....1‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪H2‬‬
‫‪K 2  303‬‬ ‫‪H‬‬
‫=‬ ‫‪Log 1 AH .......... ...2‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪H2‬‬
‫په پورته فورمول کې که چېرې د ‪ H‬قيمت لوړ وي د څاه د اوبو ورکونې اندازه يا ‪ yield‬به‬
‫هم زيات وي او ‪ H‬کوچنی د څاه د اوبو ورکونې اندازه به هم کـوچنۍ وي‪.‬پـه النـدې جـدول‬
‫کې د ځمکې د بېالبېلو طبقو لپاره د څاه د اوبو ورکونې اندازه ښودل شوې ده‪:‬‬
‫د اوبــو ورکــونکې طبقــه پــه يــو ســاعت کــې د ‪ m2‬مســاحت ســره د يــو متــر‬ ‫ګڼه‬
‫اوبو کېناستنې سره د اوبو حجم په ‪ K/A m3‬سره‬ ‫کې د خاورې ډول‬
‫‪0.25‬‬ ‫خاورې‬ ‫‪٠‬‬
‫‪0.5‬‬
‫نرمه شګه‬ ‫‪۱‬‬
‫‪1‬‬
‫زېږه شګه‬ ‫‪٨‬‬
‫د ‪ Q=KA‬فورمول د څاه د اوبو د بېرته ورکولو اندازه ښايي خو ددې په مرسته سره د څاه‬
‫د اوبو ورکونې يا اوبو بهېدنې اندازه هم پيدا کېداى شي‪.‬‬
‫‪Q=C.AH‬‬
‫‪ =C‬د اوبو ورکونکې طبقې جذب ثابت ضريب‪.‬‬
‫‪ =A‬د څاه په الندې برخه کې د مقطعې عرضي مساحت دى چې د ځمکې په مخ يې ‪ 4/3‬پـه‬
‫پام کې نيول کېږي‪.‬‬
‫‪ =H‬د څاه د اوبو د کېناستنې فشار دى‪.‬‬
‫‪Spacing of wells‬‬
‫کله چې څاګانې يو بل ته نږدې جوړې شي نو د دوى د اغېز دايره يوه په بله کـې ننـوځي او‬
‫همدا المل دى چې د دوى د اوبو ورکونه کمېږي د اغېز د دايـرې شـعاع د څـاه لـه پمپولـو‬
‫سره نږدې اړيکه لري څومره چې لـه څـاه څخـه لـږې اوبـه ويسـتل شـي هـومره بـه يـې د اغېـز‬
‫شعاع کمه وي او همدارنګه برعکس نو د دې لپاره چې هره څاه پـه خپـل ځـاى کـې پـوره او‬
‫ډاډمن ډول اوبه ورکړي بايد چې د څاګانو ترمنځ واټن د اغېز د شعاع دوه چنده وي‪.‬‬
‫‪Sanitary Protection of wells‬‬

‫څاګانې بايد د ناپاکېو له ننوتو څخـه پـه ښـه توګـه سـره وسـاتل شـي د روغتيـا سـاتنې لـه‬
‫اړخه د يوې څاه لپاره اړين دي احتياطي تدابير ‪.‬‬
‫‪ .٠‬پمپ نښلول‪:‬‬
‫دکسنګ پايپ او د پمپ نور واحدونه چې بايديو له بله سره ښه ونښلول شي ترڅو نورې‬
‫اوبۀ ورنه شي‪.‬‬
‫‪ .۱‬سرپوخ ورکول‪:‬‬
‫د څاه په پورتنۍ برخه کې بايد څاه ته يو ښه سرپوخ ورکول شي ترڅو څاه ته له پاسه اوبه‬
‫ورنه شي‪.‬‬
‫‪ .٨‬له پمپ سره تړل شوي پايپ ژوروالی‪:‬‬
‫له پمپ سره تړونکی پايپ بايد لږ تر لږۀ ‪ 3‬متره په اوبو کې ډوب کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .٧‬له ناپاکيو سره واټن‪:‬‬
‫که چېرې په سيمه کې ناپاکۍ وي نـو بايـد لـږ تـر لـږه لـه څـاه څخـه‪ 15m‬متـره افقـي واټـن‬
‫ولري او داړتيا په وخت کېداى شي تر ‪90‬مترو پورې هم وي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د ماشين په مټ کېندل شوې څاګانې‪:‬‬
‫که چېرې يوه څاه په ماشين وکېندل شي نو له پمپ سره د نښـلول شـوى پايـپ ( ‪)Casing‬‬
‫او د څاه د خولې ترمنځ په ‪ 3m‬ژوروالي سره د سيمنټ په واسطه سره بند کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬له پمپونو څخه د اوبو راوتنه‪:‬‬
‫له پمپونو څخه ب يد په نا مناسب ډول اوبه راونه وځي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د ونو شتون‪:‬‬
‫څاګانې بايد د ونو الندې او يا د ونو سره نږدې ونه کېندل شي ځکه د ونو د پاڼو د لوېـدو‬
‫له امله د څاه اوبه چټلېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د پمپ کوټه‪:‬‬
‫د پمپ کوټه بايد داسې جوړه شي چې اوبه يې وتلې وي او له پلوه د سيالنو پر وړاندې نه‬
‫وي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د پمپ چاالنولو اندازه‪:‬‬
‫پمپونه بايد په نورمال ډول چاالن شي اوډېر تيز ونه چلول شي‪.‬‬
‫‪ . ٠٨‬څاګانې د هوا د پاکونې لپاره پـوره شـمېر سـوري ولـري ترڅـو د چټلـو اوبـو لـه ننوتـو‬
‫مخه ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .٠٠‬د کاليو مينځل‪:‬‬
‫له څاګانو سره نږدې بايد کالي او نور شيان ونه منځل شي‪.‬‬
‫لنډيز‪:‬‬
‫په الندې ډول سره د ځمکې د مخ او له ځمکې الندې اوبو سرچينې سره پرتله شوي دي‪.‬‬
‫له ځمکې الندې سرچينې‬ ‫د ځمکې د مخ سرچينې‬ ‫برخې‬ ‫ګڼه‬
‫جهيلونــــه‪ ،‬ويــــالې‪ ،‬کنــــدې‪ ،‬نفــــوذي ګــــالري‪ ،‬نفــــوذي څاګــــانې‪،‬‬ ‫چېرته‬ ‫‪٠‬‬
‫چينې‪ ،‬څاګانې‬ ‫سيندونه او ذخيروي ډيمونه‬ ‫پيدا‬
‫کېږئ‬
‫ځينــې وخــت زيــاتې چټلــې وي دا پـــه ټـــوليز ډول پـــاکې وي ځکـــه پـــه‬ ‫د اوبو‬ ‫‪.۱‬‬
‫څرنګوا عضــــوي‪ ،‬غيــــر عضــــوي او د طبيعي توګه چاڼېږي مګر کېداى شـي‬
‫کارخانو ناپـاکۍ لـري وکـارول منحل شوې مالګې ولري‪.‬‬ ‫لی‬
‫شي‬
‫مخکې له دې چې وکارول شي د ا اوبه کېداى شي پرته له درملنـې او‬ ‫د اوبو‬ ‫‪٨‬‬
‫درملنه او يــا وڅښـل شــي بايــد درملنــه پــه لــږې درملنــې ســره وڅښــل شــي او‬
‫وکارول شي‪.‬‬ ‫او پاکونه يې وشي‪.‬‬ ‫او‬
‫پاکونه‬
‫د پشکال او باران ورېـدنې پـه د دې ډول اوبـــو ســـرچينې محـــدودې‬ ‫د اوبو‬ ‫‪٧‬‬
‫څومره موســم کــې زيــاتې وي مګــر پــه وي‪.‬‬
‫اوړې کې کمېږي‪.‬‬ ‫والی‬
‫دا ســـرچينې د لويـــو ښـــارونو دا ســــرچينې د وړو کلــــو او ښــــارونو‬ ‫کارونه‬ ‫‪٠‬‬
‫لپاره کـارېږي او کېـداى شـي د لپاره کارېږي‪.‬‬
‫ځمکـــو د خړوبولـــو لپـــاره هـــم‬
‫وکارول شي‬
‫بېلګه ا يزې پوښتنې‪:‬‬

‫لــومړۍ پوښــتنه‪ :‬پــه النــدې جــدول کــې د وړانــديز شــوو زيرمــو لپــاره د کنتــور خطونــه او‬
‫مساحتونه ښودل شوي دي‪.‬‬
‫د کنتور خط‬ ‫مساحت پر ‪ m2‬سره‬
‫‪150m‬‬ ‫‪2000‬‬
‫‪155m‬‬ ‫‪11000‬‬
‫‪160m‬‬ ‫‪74000‬‬
‫‪165m‬‬ ‫‪290000‬‬
‫‪170m‬‬ ‫‪150000‬‬
‫‪175m‬‬ ‫‪340000‬‬
‫‪180m‬‬ ‫‪410000‬‬
‫‪185m‬‬ ‫‪530000‬‬
‫‪190m‬‬ ‫‪730000‬‬
‫‪195m‬‬ ‫‪640000‬‬
‫حل‪)٠( ) :‬د ذوذنقي د فورمول له مخې‪:‬‬
‫‪ A1  A2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪V  h‬‬ ‫‪ A2  A3...... An  1  5  1000‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 0.2  730‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 11  74  150  290  340  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ 12408000‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪410  530  640‬‬ ‫‪‬‬
‫‪= 12408000 m3‬‬

‫(‪ )۱‬د منشور له مخې‬
‫‪V ‬‬
‫‪h‬‬
‫) ‪ A1 +4(A 2 +A 4 +.......... .. An1‬‬
‫‪3‬‬
‫‪+ 2 A3 +A 5 +....... A n 2 + An ‬‬
‫‪5  1000‬‬
‫=‪V‬‬ ‫‪ 0  2 + 4( 11+ 150+ 340+ 530 ) +‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2( 74 + 290 + 410 ) + 640 + 5  1000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪640 + 730‬‬
‫‪2‬‬
‫‪10520300+ 1370000 = 11890300m3‬‬
‫غـواړو چــې يــوه د اوبــو زيرمــه جــوړه کــړو د هغــې پــه بېالبېلــو لوړواليــو د جوړېــدو لپــاره‬
‫لګښتونه ورکول شوي دي تاسې ورته تر ټولو اقتصادي لوړوالی غوره کړئ؟‬
‫د بنــد لــوړوالی پــه محاســـــبه شـــــوى د جوړېـــــدو د زيرمــه کولــو ظرفيــت پــه مليــون‬
‫لګښت په مليون افغانۍ سره ‪ m3‬سره‬ ‫متر سره‬
‫‪400‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪50‬‬
‫‪450‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪60‬‬
‫‪600‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪70‬‬
‫‪657‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪80‬‬
‫‪678‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪90‬‬
‫‪747‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪100‬‬
‫حل‪ :‬د ظرفيت په يو واحد باندې لګښت په الندې ډول الس ته راځي‪.‬‬
‫د بنـــــــــــــــد محاســـــــــبه شـــــــــوى د د زيرمــــــــه کولــــــــو په يو واحد ظرفيت بانـدې‬
‫جوړېدو لګښـت سـره پـه ظرفيـــت پـــه مليـــون لګښت‬ ‫لوړوالی‬
‫‪ m3‬سره‬ ‫مليون افغانۍ‬
‫‪0.075‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪50‬‬
‫‪0.080‬‬ ‫‪450‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪60‬‬
‫‪0.070‬‬ ‫‪600‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪70‬‬
‫‪0.073‬‬ ‫‪657‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪80‬‬
‫‪0.084‬‬ ‫‪678‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪90‬‬
‫‪0.087‬‬ ‫‪747‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪100‬‬
‫د پورته محاسبې څخه په ښکاره څرګندېږي چې د دې زيرمې لپاره ‪ 70m‬لوړوالی تر ټولو‬

‫اقتصادي لوړوالی دى‪.‬‬
‫درېيمه پوښتنه‪ :‬د يوې ‪ 80cm‬قطر لرونکې ټيوبي څاه د اوبو مقدار محاسبه کړئ؟‬
‫د اوبـو زغملــو ‪ 10m‬او د څـاه د اوبــو کېناسـتنې انــدازه ‪ 0.4m‬ده د اغيزشـعاع يــې ‪300m‬‬
‫اټکل شوې ده او په يوه شپه او ورځ کې د اوبو نفوذ په واحد مساحت کې ‪ 20m3‬دى‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪p H 2h 2 ‬‬

‫‪Q‬‬ ‫‪.......... .‬‬
‫‪R‬‬
‫‪2  303log‬‬
‫‪10 r‬‬
‫‪p = 20 m 3 , H = 10m ,‬‬
‫‪H  h = 4m‬‬
‫‪Q = h = H  4 10  4 = 6m‬‬
‫‪R = 300m‬‬
‫‪  20  102 6 2 ‬‬

‫‪Q‬‬
‫‪300‬‬
‫‪2  303Log‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪0.40‬‬
‫‪  20  16  4‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪.......... . = 607 m 3 per day‬‬
‫‪2  303 2.8751‬‬
‫څلورمه پوښتنه‪:‬‬
‫د يوې څاه قطر ‪ 50cm‬دى نوموړې څاه په يوې داسې اوبـه لرونکـې طبقـه کـې وهـل شـوې‬
‫چې پېړوالی يې ‪ 14cm‬دى د اغيزې شعاع ‪ 225m‬ده په واحد مساحت کې په يوه شپه ورځ‬
‫کې د اوبو جذب ‪ 30m3‬دى‪.‬‬
‫دا معلـوم کــړئ کلــه لـه څــاه څخــه د پمــپ پـه مــټ اوبــه ويســتل شـي د اوبــه ســطحه څــومره‬
‫کېناســتنه کــوي يــا څــومره د اوبــو ســطحه ټېټيــږي يــانې ‪ Draw-down‬يــې څــومره دى پــه‬
‫داسې حال کې چې د اوبو ورکونې اندازه يا ‪ Yield‬يې ‪ 1900m3‬دى؟‬
‫حل‪:‬‬
‫=‪Q‬‬
‫‪‬‬
‫‪π p H 2  h2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪R‬‬
‫‪2  303Log‬‬
‫‪10 r‬‬
‫‪Q = 1900m per day , p = 30m 3‬‬

‫‪3‬‬
‫‪H = 14m R = 225m r = 25cm‬‬
‫=‪1900‬‬
‫‪‬‬
‫‪π  30  142  h 2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪= h 2 = 81 = h = 9m‬‬
‫‪225‬‬
‫‪2  303Log‬‬
‫‪10 0  25‬‬
‫‪(H − h )= 14− 9= 5m‬‬ ‫د څاه داوبو کېناستنې اندازه‪:‬‬
‫پنځمه پ وښتنه‪ :‬له يوې څاه څخه د پمپ په مټ اوبه ويسـتل شـوې او تشـه شـوې د پمـپ د‬
‫ودرولو وروسته څاه بېرته ډکه شوه او الندې معلومات ترې الس ته راغلل‪:‬‬
‫لومړنی فشار ‪،8m‬وروستی د جذب فشار ‪،5m‬د بيا ډکېدو وخت ‪،2m‬د څـاه قطـر ‪،4m‬د‬
‫څاه ځانګړى ظرفيت او د بهېدنې يا اوبه ورکونې مقدار معلوم کړئ د ‪ 3m‬لوړوالي سره‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪π  42 T = 2‬‬ ‫‪hours‬‬

‫= ‪K = 2  303 Log 1 A‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪H2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪3‬‬
‫‪4π‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪H 1 = 8m‬‬ ‫‪, H 2 = 5m K = 2  303‬‬ ‫‪Log 2.95 m‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫په يو ساعت کې د يو متر فشار الندې‬
‫‪Q = K  H = 2.95 3 = 8.85 m‬‬ ‫‪3‬‬
‫په يو ساعت کې‬
‫شپږمه پوښتنه‪:‬‬
‫د يوې خالصې څاه قطر پيدا کړئ کومه چې وکوالى شي په يوه دقيقه کې ‪ 360‬ليتره اوبۀ‬
‫ورکړي‪.‬‬
‫د کېناستنې فشار يې ‪ 4m‬دى او د اوبو ورکونکې طبقه له زېږې شګې جوړه ده؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪K‬‬
‫‪Q=‬‬ ‫‪ A H‬‬
‫‪ A‬‬
‫‪360  60‬‬
‫=‪Q‬‬ ‫‪= 21  6m3 per hour‬‬
‫‪1000‬‬
‫‪K‬‬
‫‪=1‬‬
‫‪A‬‬
‫‪πd 2‬‬
‫=‪A‬‬ ‫‪H = 4m‬‬
‫‪4‬‬
‫‪πd 2‬‬ ‫‪21.6‬‬
‫‪21.6 = 1 ‬‬ ‫= ‪4 d2‬‬ ‫‪= 6.88‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪d = 2.62 m 2.70m‬‬
‫اومه پوښتنه‪:‬‬
‫په الندې توګه د يو اقتصادي څاه اړين معلومات ورکول شوي دي د څاه قطر پيدا کړئ؟‬
‫د اوبــو ورکــونې مقــدار ‪ 7200m3=Q‬پــه شــپه ورځ کــې‪،‬د اوبــو لرونکــې طبقــې پېړوالــی‬
‫‪،30m=t‬د اغيز شعاع ‪،300m=R‬د اوبو کېناستنه ‪،)5m=(H-h‬د اوبو نفوذ ‪ 60m3=p‬په‬
‫يو واحد مساحت کې شپه او ورځ‬
‫حل‪:‬‬
‫‪2.72 ptH  h ‬‬
‫=‪Q‬‬
‫‪R‬‬
‫‪Log‬‬
‫‪r‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Q = 7200m‬‬ ‫‪, P = 60m 3‬‬
‫‪t = 30m‬‬ ‫‪H  h  = 5m‬‬
‫‪2.72  60  30  5‬‬ ‫‪300‬‬
‫‪7200‬‬ ‫‪ Log‬‬ ‫‪= 3.40‬‬
‫‪300‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪Log‬‬
‫‪r‬‬
‫‪300‬‬ ‫‪300‬‬
‫= ‪= 2512  r‬‬ ‫‪100 120cm‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪2512‬‬
‫‪Pumps for water Supply Projects‬‬
‫کله چې چې داوبو سرچېنه او يا هم د درملنې ددستګاه داوبو له وېشـونکې شـبکې څخـه‬

‫پــه ټيټــه ســطحه کــې واقــع وي دا ســتونزه د پمــپ واســطه لــه منځــه وړل کېــږي نــو هغــه‬
‫ميخانيکي وسيله او ترتيب چې وکوالى شي د يو فشار الندې د اوبو يا هم نورو ماېعاتود‬
‫بهېدنې اندازه زياته کړې د پمپ په نوم يادېږي او هاغه پړاوونه د کوم په مټ چـې اوبـه يـا‬
‫هم نورو ماېعات پورته کېږي د پمپونې په نوم يادېږي‪.‬‬
‫د اوبو په شبکو کې پمپونه د الندې موخو د پوره کولو لپاره په کار وړل کېږي‪.‬‬
‫د اوبو د شبکې په بېالبېلو نقطو کې د فشار زياتول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ارتفاعي ډګيو يا د اوبو زيرمو ته د درمل شوو اوبو پورته کول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫له سيندونو‪ ،‬جهيلونو او سـربندونو څخـه د اوبـو اخېسـتل او درملنـې مرکزونـو او‬ ‫‪‬‬
‫زيرمو ته پورته کول‪.‬‬
‫له څاګانو څخه شته اوبوپورته کول اوارتفاعي زيرمو ته او لېږدول‬ ‫‪‬‬
‫د درملنې د پړاوونو په مهال د اړتيا وړ فشار منځته راوړل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫له کندو‪ ،‬ژورو زيرمو څخه د اوبو پورته کول‬ ‫‪‬‬
‫په ويشونکې شبکه کې په فشار سره د اوبو وېشل او لېږدول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اوس موږ دلته له پمپونو څخه په لنډ ډول بحث کېږي‪:‬‬
‫‪Choice of type of Pump‬‬
‫کله چې د يوې شبکې لپاره پمپ غوره کېږي نو بايد الندې ټکي په پام کې ونيـول شـي او‬
‫وڅېړل شي‪.‬‬
‫‪ .i‬د پمپ ظرفيت‪.‬‬
‫‪ .ii‬د اوبو شبکې ارزښت‪.‬‬
‫‪ .iii‬لومړنی لګښت‪.‬‬
‫‪ .iv‬د پمپ ځاى‪.‬‬
‫‪ .v‬د ساتنې او څارنې لګښت‬
‫‪ .vi‬د غوښتل شو پمپونو شمېر‪.‬‬
‫‪ .vii‬د هغه اوبو څرنګوالی چې پمپ کېږي‪.‬‬
‫‪ .viii‬د اوبو ټول فشار‪.‬‬
‫‪ .ix‬د اوبو رسولو کړن الر يانې وقفه يې که دوامداره‪.‬‬
‫‪ .x‬د شته برق ډول‪.‬‬
‫‪ .xi‬د پمپونو په اندازه او غوښتنه کې توپېر‪.‬‬
‫جوړولو سيمې‬ ‫‪ .xii‬د کار کولو تګ الر او حاالت‪ ،‬د فر‬
‫‪Types of Pumps‬‬
‫هغــه خــدمتونو او تخنيکــي اساســاتو لــه مخــې چــې پمپونــه يــې ترســره کــوي پمپونــه پــه‬
‫بېالبېلو ډولونو‪ ،‬باندې ويشل کېږي‪.‬‬
‫د لــومړنۍ وېشــنې لــه مخــې کېــداى شــي د ژورو څاګــانو پمپونــه‪ ،‬د ډېــر لــوړوالي‪ ،‬لــږ‬
‫لوړوالي منتظر يا تيارسۍ حالت او نورو باندې ويشل شوى دى دا ډول وېشـنه د پمپونـو‬
‫د دندو ترسره کولو ته په کتو سره کېږي‪.‬د پمپونو بل ډول ويشل هغه مخانيکي اساسـاتو‬
‫ته په پام سره کېږي چې په کې شامل دى‪.‬‬
‫د پمپونو دا ډول وېشنه په الندې ډول ده‪.‬‬

‫‪ .٠‬د هوا وېشتونکي يا کمپرېسوري پمپونه‪.‬‬
‫‪ .۱‬فرار المرکز پمپونه‪.‬‬
‫‪ .٨‬بې ځايه کېدونکی پمپونه‪.‬‬
‫‪ .٧‬بېالبېل پمپونه‪.‬‬
‫لومړى ډول‪ :‬هوا ويشتونکی پمپونه‬
‫د پمپ کار کول‪:‬‬ ‫‪.i‬‬

‫په دې پمپونو کې تخته شوې يا متراکم شوي هوا د اوبو د پورتـه کولـو لپـاره کارېږي‪.‬پـه‬
‫الندې شکل د دا ډول پمپونو يوه بېلګه ښودل شوې ده‪ ،‬د هوا پايپونه تخته شوې هـوا لـه‬
‫دتخته کوونکي يا کمپر يسـور پـه واسـطه لېـږدوي او بيـا د( ‪) diffuser‬پاشـووونکني پـه‬
‫مــټ خوشــې کېــږي ‪ diffuser ،‬د پايــپ پــه النــدنۍ برخــه کــې نښــلول شــوى وي هــوا د وړو‬
‫پوکاڼيو په بڼه په لېږدونکې پايپ کې پورته خېژي او د هوا اوبـو يـو ګـډ مخلـو منځتـه‬
‫راوړي‪.‬څرنګه چې د اوبو او هوا د مخلو مخصوصه وزن له اوبـو څخـه لـږ دي نـو ځکـه د‬
‫هوا په پورته کوونکي( ‪) educator‬کې د ‪ casing‬پايپ په پرتله فشار کمېږي د ‪educator‬‬
‫او ‪ casing‬پايپونو تـرمنځ د فشـار د تـوپېر لـه املـه د ‪ educator‬پـه پايـپ کـې اوبـه پورتـه‬
‫خېژي او اوبه د ‪ out let‬له الرې راوځي‪.‬په وروستي پړاو کې د ‪ A‬او ‪ C‬ترمنځ د اوبو وزن د‬
‫‪ A‬او ‪ B‬د هوا او اوبو سره يو شان کېږي د ‪ Educator‬پايپ د ‪ AC‬برخه په اوبو ډوبـه شـوې‬
‫برخه ده چې د پمپ کار کولو لپاره ډېره اړينه ده دډوبې شوې برخې اوږدوالی بايد دپايپ‬
‫د ټول اوږدوالی ‪ 1/3‬تر ‪ 2/3‬پورې وي‪.‬‬
‫شکل‬
‫‪ .ii‬د هوا ويشتونکې پمپ ګتې‪:‬‬
‫د هوا ويشتونکې پمپ الندې ګټې لري‪:‬‬
‫‪ .a‬دا ډول پمپ ارزانه اسانه او هرځاى پيدا کېږي‪.‬‬
‫‪ . b‬هغه برخې چې د اوبو سره پـه تمـاس کـې دي نـه خوځـول کېـږي نـو ځکـه دا ډول پمپونـه‬
‫کوالى شي هغه اوبه هم پمپ کړي چې خټې او خړې لري او يا تېزابي او قلوي وي‪.‬‬
‫‪ .c‬کېداى شي د څو څاګانو لپاره يو کمپر ېسيور وکارول شي‪.‬‬
‫‪ . d‬هغه څاګانې چې دا ډول پمپونه ورته لګول شوي وي کوالى شو د کمپر ېسيور د شمېر‬
‫په زياتولو سره يې د اوبو ورکونې اندازه زياته کړو‪.‬‬
‫‪ .iii‬د هوا ويشتونکو پمپونو نيمګړتياوې (‪:)Disadvantages‬‬
‫د هوا ويشتوونکې پمپونه الندې نيمګړتياوې لري‪:‬‬
‫‪ .a‬د دې لپاره چې اوبه ډوبېدونکې برخه په اوبو کې پوره الړ شـي بايـد څـاه نـوره هـم ژوره‬
‫شي‪ ،‬چې دا د څاه لګښت زياتوي‪.‬‬
‫‪ .b‬د هوا وېشتونکې پمپ اغېزمنتيا لږه ده او له ‪ %20‬څخه ‪ %45‬پورې ده‪.‬‬
‫‪ .c‬د هوا وېشتونکی پمپ په وقفه يي يا دمي په ډول اوبه ورکوي او نه شي کوالى په پرله‬
‫پسې ډول اوبه ورکړي ځکه کله چې وړې پوکاڼۍ په غټو بـدلېږي يـو انـدازه وخـت نيسـي‬
‫غټو پوکاڼۍ د اوبو په پرتله ذر پورته کېږي‪.‬‬
‫‪ .d‬دا پمپونه ثابت سايزونه لري اونه شي کوالى د خپلې خوښې وړ اوبو لپاره برابر شي‪.‬‬
‫‪ . .iv‬کارونه‪:‬‬
‫په ټوليز ډول دا پمپونه د زياتو ژوروڅاګانو لپاره کارېږي داپمپونه د ‪60‬مترو او له هغې‬
‫څخه د زيات ژوروالي لپاره کارېږي‪.‬‬
‫دويم ډول ‪:‬فرارالمرکز پمپونه (‪)centrifugal pumps‬‬

‫بنسټيزې خبرې او اساسات‪:‬‬ ‫‪.i‬‬
‫فرار المرکز پمپ ډيناميکي موټر ډوله پمپ دى چې په ټوله کې له دوه برخـو جـوړ وي يـو‬
‫باندنی پوخ او په دننه کې يې پرې ( امپلر) چې د هغې په مـنځ کـي يـوه ميلـه وى ‪،‬پـرې لـه‬
‫يادې ميلې سره کلکې نښلول شوې وې هغه په دې ډول کار کوي چې مايع موادو لرونکې‬
‫پرزه د يـو نقطـې پـه چـاپېره څرخېـږي او د فـرار المرکـز قـوي لـه املـه پـه پايـپ کـې د مـايع‬
‫موادو لېول پورته وړي څه وخت چې د څرخېدو په مرکـز مـايع ورزيـات کـړاى شـي نـو پـه‬
‫پرله پسې ډول مايع پورته خېژي څرنګه چې پـه دې پمپونـو کـې مـايع مـواد دفـرار المرکـز‬
‫قوي له امله پورته خېژي نو ځکه ورته فرار المرکز يا ‪ Centrifugal‬پمپونه وايي‪.‬‬
‫د فرار المرکز پمپ پرزې‪:‬‬
‫د فرار المرکز پمپ پرزې‪:‬‬ ‫‪.ii‬‬

‫د فرار المرکز پمپ پرزې يې په الندې ډول دي‪:‬‬
‫( ‪) Casing‬‬ ‫کسنګ يا‬ ‫‪.A‬‬

‫(‪)delivery pipe‬‬ ‫لېږدونکی پايپ‬ ‫‪.B‬‬
‫(‪)delivery valve‬‬ ‫لېږدونکی وال‬ ‫‪.C‬‬
‫( ‪) impeller‬‬ ‫پورې وهونکی‬ ‫‪.D‬‬
‫(‪)Prime mover‬‬ ‫لومړى ټېل وهونکی‬ ‫‪.E‬‬
‫(‪)suction pipe‬‬ ‫مکېشي پايپ‬ ‫‪.F‬‬
‫( ‪)Strainer valve‬‬ ‫سوري لرونکی وال‬ ‫‪.G‬‬
‫پوخونه ‪Casings‬‬ ‫‪.A‬‬

‫پورې وهونکی ( ‪ )impeller‬په پوخ کې ايسار کړاى شوى دى او داسې ډېزاين شـوى دى‬
‫چې مايعـات مخکـې لـه دې چـې لـه پـوخ څخـه ووځـې د مايعـاتو حرکـي انـرژي پـه فشـاري‬
‫انرژي بدلوي‪.‬‬
‫پو خونه په الندې درې ډوله دي‪:‬‬
‫وليوت ډوله کسنګ يا پوخ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫دا ډول کســنګ کــې د اوبــو پورهــونکی ‪ impeller‬پــه حلقــوي کســنګ کــې ايســار شــوى‬
‫دى‪،‬چې د اوبو بهېدنې په ساحه کې تدريجي پراخېدنه منځته راوړي‪.‬‬
‫ورټيکس ډوله پوخ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫دا ډول کسنګ د وليوټ پرمختللې بڼه ده په کوم کې چې حلقوي کسنګ د يـوې دايـروې‬
‫قاعدې سره تړل شوى دى‪..‬‬
‫وليوټ د الرښوونکو پروسره‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫په دې ډول کسنګونو کې حلقوي ډفيوزريا پاشونکی د الرښوونکو پروسـره برابرېـږي‪.‬دا‬
‫ډول کسنګونه ډېر اغېزمن دي‪.‬‬
‫فرار المرکز پمپونه نور ډېر ډولونه لري لکه د اوبو بهېدنې لـور تـه پـه پـام سـره پمپونـه‪،‬‬
‫ننوتوونکو پورې وهونکو ته شمېر ته په پام سره د شافت ځاى ته په پام سره او نور‪...‬‬
‫‪ .iii‬د فرار المرکز پمپونو ګټې‪:‬‬
‫‪.‬د فرار المرکز پمپونو د ساتنې لګښت په پرتليز ډول کم دى‬ ‫‪‬‬
‫‪.‬د دې ډول پمپونو بدن کوچنی وي نو ځکه هرځاى کې ودرول کېداى شي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دا ډول پمپونه د تېزو او چټکو موټورونو په مټ لکه برقي موټور‪ ،‬ګازي موټور او‬ ‫‪‬‬
‫نورو چلېداى شي‪.‬‬
‫د دا ډول پمپونو داوبو بهېدنې مقداريا جريان تل يو شان وي او نوسانات پـه کـې‬ ‫‪‬‬
‫نه وي‪.‬‬
‫په دا ډوله پمپونو کې والونه کـم وي نـو ځکـه خوځېـدونکې پـرزې کـم دي د همـدې‬ ‫‪‬‬
‫امله دوامداره پمپونه بلل کېږي‪.‬‬
‫د داډول پمپونو چلونه اسانه ده‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪.‬دا ډول پمپونه کوالى شي له اوبو سره يوځاى شګه او خټه هم ولېږدوي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د دا ډول پمپونو د اوبو مقدار د اوبو د فشار په بدلېدو سره بدلون مـومي نـو ځکـه‬ ‫‪‬‬
‫کله چې يو ثابت مقدار اوبو ته اړتيا وي چې برابرې شي او د اوبـو د فشـار سـره سـم بايـد د‬
‫پمپ چټکتيا هم برابره شي‪.‬‬
‫‪ .iv‬د فرار المرکز پمپونو نيمګړتياوې‪:‬‬
‫کله چې دا ډول پمپونه په ناڅاپه ډول بنـد شـي؛ نـو کېـداى شـي د اوبـو سـرچپه جريـان يـا‬
‫بهېدنه منځته راځي‪.‬‬
‫ترڅو چې دا پمپونه له اوبوه ډک شوى نه وي نو چاالنېداى نه شي له همدې املـه دا‬ ‫‪‬‬
‫پمپونه بايد تل په اوبو کې ډوب وي‪.‬‬
‫‪ .‬په زيات لوړوالی کې يې اغېزمنتيا لږه ده او ‪ %50‬او ‪ %80‬ترمنځ ده‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ .v‬کارونه‪:‬‬
‫دا ډول پمپونــه داوبــو پــه هــر ډول شــبکو کــې کــارېږي او د هــر چــا د خوښــې ســره برابــر پــه‬
‫مارکېټ کې پيدا کېږي‪.‬‬
‫دريم ډول ‪:‬بې ځايه کونکي پمپونه (‪:)displacement pump‬‬
‫په دې ډول پمپونو کې دپمپ په قاعده کې د ميخانيکي وسايلو په مټ يوه خال يا له هوا‬
‫تش ځاى جوړېږي او اوبه پـه کـې ننويسـتل کېـږي او بيـا لـه خـال څخـه د يـو ې ميخـانيکي‬
‫الرې اوبه بې ځايه کېږي‪.‬‬
‫د بې ځايه کوونکو پمپونو ډولونه‪:‬‬

‫‪.‬دوه لوري يامتناوب پمپونه (‪)Recipcation‬‬ ‫‪.A‬‬
‫(‪)Reciprocation‬‬ ‫‪.‬څرخېدونکي پمپونه‬ ‫‪.B‬‬
‫شکل (‪30‬‬
‫‪.‬دوه لوري يا متناوب پمپونه (‪:)Reciprocation‬‬ ‫‪.C‬‬
‫‪ .i‬د پمپ کارکونه‪:‬‬
‫په دې ډول پمپونو کې خوځنده يا متحرک پستون يا پلنجر په يوه بند ه استوانه کې ځاپه‬
‫ځ ى شوى دى‪ .‬په لومړي حرکت کې استوانې ته اوبه ننوځي او په بل حرکـت کـې اوبـه لـه‬
‫استوانې څخـه اوځـي د پمـپ پـه هغـه برخـه کـې چـې اوبـه پـه کـې دننـه کېـږي مکېشـي وال‬
‫پرانستی پرېښودل کېږي ترڅواوبو ته پريږدي چې استوانې ته ننوځي د اوبـو لېږدونکـي‬
‫وال د اوبو اخيستلو په وخـت تړلـی وي اوس پـه تشـوونکې يـا تخليـه کـوونکې برخـه کـې‬
‫مکېشي وال تړل کېږي څو اوبه لېږدونکی پايپ ته ټيل وهل شي کله چې تشوونکې برخه‬
‫کار کوي نو لېږدونکې پايپ وال پرانستی وي‪.‬‬
‫‪ .ii‬دپورته پمپونو ګټې‪:‬‬

‫دا پمپونه کوالى شي د اوبو د بېالبېلو لوړواليوپه شتون سره هم يو شان اوبه ورکړي‪.‬‬
‫دا پمپونه د زياتو اوبو ورکونې لپاره هم مناسب دي‪.‬‬
‫دا پمپونه دوامداره او د خپلې خوښې سره سم برابرېږي‪.‬‬
‫که چېرې والونو ته پاملرنه وشي نو د پمپونو د پرزو سيليپ کېـدل کـم وي چـې لـه املـه د‬
‫پمپ اغېزمنتيا زياتېږي‪.‬‬
‫‪ .iii‬نيمګړتياوې‪:‬‬
‫د دې ډول پمپونو قيمت زيات وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د لګولو لپاره ډېر ځاى ته اړتيا لري او له پلوه د ساتنې لپاره پوه کسان په کار دي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دا پمپونه نه شي کـوالى شـګې او خټـې لـه اوبـو سـره ولېـږدوي چـې لـه همـدې املـه‬ ‫‪‬‬
‫کېداى شي ډېر زر خراب شي‪.‬‬
‫‪ .‬دا ډول ډېرې داسې پرزې لري چې خوځېږي نو ځکه بايد هر وخت له سره بيا برابرې‬ ‫‪‬‬
‫شي‪.‬‬
‫‪ .iv‬کارونه‪:‬‬
‫دا پمپونه په ښاري شبکو کې نه کارېږي بيا هـم کـه يـوه پـروژه پـوره بودجـه ولـري کېـداى‬
‫شي ګ ټه ترې واخيستل شي‪.‬دا پمپونه په هغه ځايونو کې ښه دي چېرې چې زياتو اوبـو تـه‬
‫اړتيا وي‪.‬‬
‫د دوه لورو پمپونو واړه واحدونه کېداى شي د شخصي کورونو لپاره وکارېږي چې پمپ‬
‫چک ورته وايي‪.‬‬
‫‪Rotary Pump‬‬
‫د پمپ کار کونه‪:‬‬ ‫‪.i‬‬
‫په دې ډول پمپونـو کـې د دوه لـوري حرکـت دنـده څرخېـدونکی حرکـت ترسـره کـوي دغـه‬
‫څرخېدونکی حرکت د پرو لرونکـو ميلوپـه مـټ ترسـره کېـږي‪ ،‬چـې ‪ Cam‬يـې بـولي دا دوه‬
‫ميله يي پرې چې يو له بل سره نښتي وي دا دواړه يو د بل پروړاندي حرکت کوي يانې يو د‬
‫ساعت د ستنې سره سم او بل يې مخالف لـور بانـدې وي لـومړى اوبـه د مکېشـي پايـپ پـه‬
‫واسطه اخيستل کېږي او د دواړو پرو منځته لېږدول کېږي او بيا له دې ځايـه تشـوونکی‬
‫د يوې قوي په واسطه پايپ ته ټېل وهل کېږي سره د دې پرو په هر حرکت سـره يـوه انـدازه‬
‫لېږدول کېږي‪.‬‬
‫‪ .‬د څرخېدونکو پمپونو ګټې‪:‬‬ ‫‪.i‬‬

‫‪ .‬د څرخېدونکو پمپونو د اوبو ورکونې اندازه يو شان وي‪.‬‬ ‫‪)a‬‬
‫دا پمپونه کېداى شي په ډېره چټکتيا سره وچلـول شـي نـو ځکـه څرخېـدونکې واړه‬ ‫‪)b‬‬
‫پمپونه هم کوالى شي غټ مقدار اوبه ورکړي‪.‬‬
‫څرنګه چې دا پمپونه هېڅ وال ته اړتيا نه لري نو ساتنه او کارونه يې اسانه ده‪.‬‬ ‫‪)c‬‬
‫‪ .‬نيمګړتياوې‪:‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫د دا ډول پمپونو قيمت زيات وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د دا ډول پمپونو پرې او جريي بايد زر زر بدلې شي نو ځکه دوامداره نه دي او هم د‬ ‫‪‬‬
‫ساتنې لپاره لګښت غواړي‪.‬‬
‫له دا ډول پمپونو څخه اوبه بېرته توئېږي‪ ،‬چې دا پمپ خرابوي او د استهالک موده‬ ‫‪‬‬
‫يې کموي‪.‬‬
‫داپمپونــه نــه شــي کــوالى شــګې او خټــې ولېــږدوي ځکــه شــګې او خټــې د پــرو او‬ ‫‪‬‬
‫پوخونو ( ‪) Casing‬ترمنځ نښلی چې د پمپ د اوبو د لېږد مخه نيسي‪.‬‬
‫کارونه يې‬ ‫‪.iii‬‬
‫دا پمپونه د منځنيو لوړوالو لپاره کارېږي او لږې اوبـه لېـږدوالى شـي دا پمپونـه کـوالى‬
‫شي په يوه ثانيه کې ‪ 40‬ليتره اوبه ولېږدوي؛ نـو ځکـه يـواځې د اور وژنـې او هغـه ځـايونو‬
‫کې کار يږي چې موخه يې يوې کورنۍ ته اوبه ورکول وي‪.‬‬
‫څلورم ډول ‪:‬نور بېالبېل پمپونه‪:‬‬

‫د پمپونو نور بېالبېل ډولونه هم شته چې له يو لېول څخه نورو ته اوبه لېږدوالى شي چـې‬
‫موږ يې دوه ډولونه يادوو‪:‬‬
‫‪ .٠‬هايدروليکي فشار‪.‬‬
‫‪ .۱‬جټ پمپ‪.‬‬
‫‪ .٨‬هايدروليکي فشار‪.‬‬
‫د دې ډول پمپ کار کونه‪:‬‬ ‫‪.i‬‬

‫په دې ډول پمپونو کې د اوبو د ناڅاپه بندېدو د حرکت لـه املـه د اوبـو بهېدنـه يـا د اوبـو‬
‫جريان منځته راځي او هغه داسې کېږي چې اوبه د دخـولي يـا دننـه کـوونکې ي( ‪ )inlet‬لـه‬
‫الرې ‪ Ram‬يا اوبه زيرمه کوونکی ته ننوځي په دې مهال د لېږدونکی پايـپ وال تړلـی او د‬
‫اضافي اوبو )‪ )Waste valve‬وال پرانستی وي کله چـې ‪ Ram‬ډک شـي نـو د اضـافي اوبـه‬
‫وال لـه الرې بېرونــه تــه بهېــږي چــې پــه همـدې وخــت د اوبــو ســرعت زيــاتېږي‪ .‬بيــا ناڅاپــه د‬
‫اضافي اوبو وال وتړل شي کله چې دا وال وتړل شي د دې له امله په لېږدونکـې وال بانـدې‬
‫حرکي فشار راځي او پرانستل کېږي کله چې دا پرانستل شي اوبه د همـدې وال لـه الرې د‬
‫هـوا دخـونې ( ‪) Air chamber‬تـه ننـوځي چېرتـه چـې لېږدونکـی پايـپ يـا ‪Devilry pipe‬‬
‫نښلول شو ى دى د وخت په تېرېدو سره نه لېږدونکې وال کې فشار کمېـږي چـې لـه همـدې‬
‫امله لېږدونکی وال تړل کېـږي اود اضـافي اوبـو وال پرانسـتل کېـږي او پـه همـدې ترتيـب‬
‫اوبو بهېدنه دوام مومي چې کېداى شي په يوه دقيقه کې له ‪ 200٨-50‬ځلې تکرار شي‪.‬‬
‫شکل (هايدروليکي فشار)‬

‫‪ .ii‬د دې پمپ ګتې‪:‬‬
‫د دې پمپ کارکونه اسانه ده چې يو ځـل پـه کـار پيـل وکـړي بيـا ډېـرې څـارنې تـه اړتيـا نـه‬
‫لېدل کېږي‪ Ram.‬د دوامداره کار کولو وړتيا لري‪ Ram.‬يوه ارزانه پرزه او له بله پلـوه تېـل‬
‫او نور روغنيات نه غواړي‪.‬‬
‫‪ .iii‬نيمګړتياوې‪:‬‬
‫د اضافي وال له الرې ډېرى اوبه ضايع کېږي‪.‬‬
‫کله چې ‪ Ram‬کار کوي ډېر اواز ورکوي‪.‬‬
‫‪ .iv‬کار کونه‪:‬‬
‫دا ډول پمپونه يواځې کېداى شي د وړو پـروژو لپـاره وکـارېږي دا پمپونـه د لـږ لـوړوالي‬
‫لپاره کارېږي چې کېداى شي د سيندونو او ويالو لپاره په کار يوړل شي دا پمپونه کوالى‬
‫شي تر ‪ 30‬مترو پورې کار ورکړي‪.‬‬
‫‪ .۱‬جټ پمپ‪:‬‬
‫دا ډول پمــپ يــو د ځوړنــد ټيــوب خولــه کــې يــو‬
‫نوزل لري او دهوا ‪،‬ګاز له اوبو څخه ډکېږي نوزل‬
‫جـټ هـوا تشــوي د کـوم لـه املــه چـې لـه مکېشــي‬
‫پايپ څخه اوبه رايستل کېږي د زيات سرعت په‬
‫پايله کې اوبه تشوونکې پايپ ته خېژي‪.‬‬
‫د جټ پمپ ګټې‪:‬‬ ‫‪.i‬‬
‫دا ډول پمپونه سپک او لږ وزن لرونکي وي او هرځاى ته وړل کېږي‪.‬‬
‫دا ډول پمپونه کوالى شي خټې او شګې هم ولېږدوي‪.‬‬
‫نيمګړتياوې‬ ‫‪.ii‬‬
‫د دې اغېزمنتيا لږه ده او د ‪ %30-15‬ترمنځ ده‪.‬‬
‫کارونه يې ‪:‬‬
‫دا پمپونه په ژورڅاګانو کې هم کارول کېداى شي او يوه ثانيه کې ‪ 50‬ليتره اوبه لېږدوي‪.‬‬
‫‪Power for Pumps‬‬

‫د الندې وسايلو په مټ سره کېدالشي پمپونه وچلول شي او طاقت ورته ورته پيداشي‪.‬‬
‫‪ .٠‬ګازي انجن‪.‬‬
‫‪ .۱‬ډيزلي انجن‪.‬‬
‫‪ .٨‬پترولي انجن‪.‬‬
‫‪ .٧‬برقي موټور‪.‬‬
‫‪ .٠‬ګازي يا بخاري انجن‪:‬‬
‫ګازي انجن زوړ ماډل انجن دى او ډېر بې ډوله ښکاري اوس دومره ډېر نه کـارېږي ځکـه‬
‫زيات تيل لګوي او له بله پلوه ډېر وخت نيسي ترڅو په کار پيـل وکـړي او ديخولـو لپـاره‬
‫هم زياته انرژي ضايع کوي بيا هم هغه سيمو کې چـې تيـل ارزانـه دي کېـداى شـي وکـارول‬
‫شي د دې ډول انجنونو اغېزمنتيا ‪ 70-60‬سلنې پورې ده‬
‫‪ .۱‬ډېزلي انجن‪:‬‬
‫دا انجنونه ګران دي او هم د کار کولـو پـه وخـت کـې زيـات اواز تولېـدوي او بلـه دا چـې د‬
‫چلولو لپاره ماهره کسانو ته اړتيا ده ‪.‬دومره بې ډوله نه دي او لږ تېل لګوي اغېزمنتيا ‪-70‬‬
‫‪ 80‬سلنې پوره ده‪.‬‬
‫‪ .٨‬پترولي انجن‪:‬‬
‫په دې ډول انجنونو کې پترول کارېږي نو ځکه لګښت يې هم‬
‫زيات دى او ډېر نه کارېږي يـواځې د احتيـاطي پمپونـو لپـاره‬
‫‪ .٧‬برقي موتور‪:‬‬
‫دا يو عصري ډول ماشين دى چـې د پمپونـو د چلولـو لپـاره کـارېږي او د منځنـۍ او وړې‬
‫کچې پالنټونو لپاره کارول کېږي‪.‬‬
‫دا يو ښه ډېزاين شوى شکل دى او د بـټن پـه کيکـاږلو سـره پـه اتومـات ډول چـاالنېږي دا‬
‫انجنونه ډېر نرم چلېږي ګرد او لوګی هم نه لري‪.‬‬
‫په هغه ځايونو کې چې برق وي ډېر ښه او ارزانه تمامېږي خو سره لـه دې کـه چېـرې د بـرق‬
‫پــه سيســتم کــې يــوه ســتونزه رامنځتــه شــي کېــدالى شــي د اوبــو ټولــه شــبکه بنــده او لويــه‬
‫بدبختي منځته راوړي نو ځکـه پـه هغـه ځـايونو کـې چـې برقـي موټرونـه د پمپونـو چلولـو‬
‫لپاره کارېږي نور ډيزلي او يا ګازي انجنونه د احتيا لپاره ساتل کېږي د برقـي موټرونـو‬
‫اغيزمنتيا ‪99-90‬سلنې پورې ده‪.‬‬
‫د يو پمپ هارس پاور په الندې ډول الس ته راځي‪.‬‬

‫دلته ‪:‬‬
‫‪WH‬‬
‫=‪H P‬‬
‫‪75‬‬
‫‪ =W‬په يوه ثانيه کې د اوبو وزن په ‪.kg‬‬
‫‪ =H‬ټول لوړوالی په متر سره‪.‬‬
‫دا د اوبــو هــارس پــاور يــا ‪ WHP‬او يــا ‪ BHP‬يــا ‪ Brak Horse p‬پــه نــوم هــم يــادېږي کــه‬
‫‪ WHP‬د پمــپ او موټــور پــه اغېزمنتيــا وويشــل نــو د د پمپونــو هــارس پــاور تــرې الس تــه‬
‫‪WH‬‬ ‫‪ H‬په الندې ډول الس ته راځي‪:‬‬
‫=‪BH P‬‬
‫‪75 E‬‬
‫‪H=h+hf‬‬
‫‪ = h‬په څاه کې د اوبو د ټيټې سطحې او د اوبو د زيرمې د پورته سطحې ترمنځ توپېر‬
‫‪ =Hf‬د اصطکاک له اغېزه په پايپ کې د فشار ضايعات‪.‬‬
‫‪ =L‬په متر سره د پايپ اوږدوالی دى‪.‬‬
‫‪ =V‬په ‪ m/sec‬سره د اوبو سرعت دى‪.‬‬
‫‪ =G‬د ځمکې د جاذبې قوه له اغېزه تعجيل دى ‪9,18m/sec2‬‬
‫‪ =Q‬د اوبو مقدار دى په ‪m3/sec‬‬
‫‪ =d‬د پايپ قطر په متر سره‪.‬‬
‫د ډارسي‪ ،‬ويچ د فورمول سره سم‪:‬‬
‫‪f  l  v2‬‬ ‫‪f l‬‬ ‫‪4Q 2‬‬ ‫‪f  l  Q2‬‬

‫‪hf ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2 ‬‬
‫‪2  g  d 2  9.81 d d‬‬ ‫‪12.1  d 5‬‬
‫ځينې وخت د اصطکاک ضايعات ډير کم وي له نو ځکه په پام کې نه نيول کېږي‪.‬‬

‫‪٠ -٧‬بېلګه ايزې پوښتنې‪:‬‬
‫لومړۍ پوښتنه‪ :‬د يو ښار د وګړو شمېر ‪ 60,000‬دى بايد د دې هر ښار هر تن ته په شپه او‬
‫ورځ کـې ‪ 250‬ليتــره اوبــه ورســول شــي د اوبــو رســولو لپـاره يــوه زيرمــه پــه پــام کــې ده چــې‬
‫لـــوړوالی يـــې ‪ 60‬متـــره دى د موټـــور ‪ BHP‬محاســـبه کـــړئ د اوپورتـــه کونکـــو پـــايپونو‬
‫اوږدوالـــی ‪ 300‬متـــره او قطـــر يـــې ‪ 30cm‬دى د موټـــور اغېزمنتيـــا ‪ 95‬ســـلنه او د پمـــپ‬
‫اغېزمنتيا ‪60‬سلنه ده او ‪ f=0,04‬دى او د اوبو تر ټولو زياتې غوښـتنې انـدازه‪ 1,5‬ځلـې د‬
‫منځنۍ غوښتنې څخه زياته ده‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪A.D=60000×250=15000000lit/day=15000 m3/day‬‬
‫تر ټولو زياته د اوبو غوښتنه ‪P.d=1,5×0.1736=0.26m3/sec‬‬
‫‪WH 260× 87 .82‬‬

‫=‪B⋅ H⋅ P‬‬ ‫=‬ ‫‪= 534‬‬
‫‪75 E 75× 0 .57‬‬
‫د يو پمپ سټيشن ډېزاين کړئ چې له يوې څاه څخه اوبه د پاکونۍ او ترسب زيرمې تـه و‬
‫لېږدوي الندې معلومات ورکړل شوي دي‪:‬‬
‫د اوبو اندازه چې بايد په يوه شپه او ورځ کې پورته کړل شي‪1800cm2 :‬‬
‫د مکيشي پايپ اوږدوالی‪40m :‬‬
‫د پورته کوونکي پايپ اوږدوالی ‪150m‬‬
‫د اصطکاک ضريب ‪0,04‬‬
‫د پمپ کولو نوبتونه‪2:‬‬
‫د هر نوبت موده‪ 8 :‬ساعته‬
‫د مکيشي او پورته کوونکوپايپونو قطر ‪50cm‬‬
‫د پمپ او موټور اغېزمنتيا‪%80‬‬
‫د اوبو سطحه چې اوبه ترې پورته کېږئ ‪21m‬‬
‫حل‪ :‬د اوبو غوښتل شوى مقدار ‪ 1800m3‬په شپه او ورځ کې د پمپ کولـو ټـول سـاعتونه‬
‫‪2×8=16hour‬‬
‫په يو ساعت کې د اوبو غوښتل شوى مقدار‬
‫‪1800‬‬
‫‪ 1125m 3 / hour‬‬
‫‪16‬‬
‫په يوه ثانيه کې غوښتل شوى مقدار‪:‬‬
‫‪H= h+ h f = 21+ 1.95= 22.95m‬‬
‫بايد ‪ 4‬پمپونه ورته ولګول شي چې هر يو ‪ BHP30‬ولري ترڅو ‪BHP120‬پوره کړي‪.‬‬

‫درېيمه پوښتنه‪ :‬په پام کې له جګ ويل يا جګ څاه څخه د اوبو زيرمې ته چې ‪ 2‬کيلـومتره‬
‫ترې لرې ده اوبه ولېږدول شي د پمپ او موټور وړتيا يا ظرفيت پيدا کړئ؟‬
‫په يوه شپه ورځ کې د اوبو هغه اندازه چې بايد پورته کړاى شي‪8000m3 :‬‬
‫د پمپ کولو ساعتونه‪16:‬‬
‫په څاه کې د اوبو سطحه يا ‪RL: 322,00‬‬
‫د زيرمې اوبو پورتنۍ سطحه‪342,00:‬‬
‫د اوبو نزولي فشار د پمپ کولو پر مهال‪1,5m:‬‬
‫دپمپ کولو پر مهال د پايپونو اصطکاک ضريب‪1m/1km:‬‬
‫د والونو او نور ضايعات‪1m :‬‬
‫د پمپ او موټور ګډه اغېزمنتيا‪%63 :‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪Q=8000m3‬‬
‫ساعتونه د پمپ =‪16‬‬
‫په يو ساعت کې د اوبو غوښتل شوى مقدار ‪:‬‬
‫‪W = 1000 0  14 = 140kg / Sec‬‬
‫بايد دوه پمپونه ولګول شي هر يو ‪ PHP 40‬ولري‪.‬‬

‫په پام کې ده چې له يوې ټيوبي څاه څخه اوبه يوې فشاري ارتفاعي زيرمې ته پورته کړاى‬
‫شي د برقي موټور ‪ BHP‬پيدا کوو نور معلومات په الندې ډول دي‪:‬‬
‫د څاه او د اوبو ورکونې مقدار ‪30 lit/sec‬‬
‫د پورته کوونکي پايپ اوږدوالی ‪200m‬‬
‫د اصطکاک ضريب‪0,072‬‬
‫د ځمکې ‪ R.L‬لېول ‪200‬‬
‫نزولي فشار ‪5m‬‬
‫د فشاري ارتفاعي زيرمې ‪RL‬د اوبو لېول ‪215‬‬
‫د پمپ او موټور ګډه اغېزمنتيا‪%75‬‬
180cm/sec ‫په پورته کوونکي پايپ کې سرعت‬
:‫حل‬
Q = 0.03 m3 /sec ,V = 180 cm/sec
πd 2 π d2
Q= × v →0 . 03= × 1. 80 ⇒d≃ 0. 15 m
4 4
h= (200− 192 )+ (215− 200 )+ depression head
flQ 2 0. 072× 200× (0 . 03 )2

hf = = ≃14 . 22 m
12 .1 d 5 12. 1× (0. 15 )5
.‫ ولري‬10BHP ‫درې موټورونه ولګول شي چې هر يو‬
WWW.LARAWBAR.COM 125
‫‪Quality of Water‬‬
‫هغه اوبه چې د ټولګټو شبکو لپاره کارېږي بايـد رڼـې صـحي او د څښـلو وړ وي‪ ،‬سـره لـه‬
‫دې دا اړينه نه ده چې اوبه فزيکي او کيمياوي ځانګړتياوو ته پـه پـام سـره پـوره پـاکې وي‬
‫ځکه پـه اوبـو کـې د ځينـو منرالونـو شـتون د خـوړو پـه ښـه هضـمولو کـې مرسـته کـوي‪،‬دا‬
‫ستونزمنه ده چې اوبه په بشپړ ډول رڼـې شـي او هـېڅ ډول منرالونـه ونـه لري‪.‬لـه اوبـو څخـه‬
‫هغه ناپاکۍ لرې کېږي کومې چې روغتيا ته زيان اړونکـې وي‪،‬صـحي اوبـه هغـه اوبـه دي‬
‫چــې دانســان روغتيــا تــه زيــان اړونکــي کيميــاوي عناصــر ‪ ،‬زيــان اړونکــې باکتريــاوې او‬
‫زهري او عضوي مواد ونه لري‪.‬د اوبو کارونې ته په پام سره د اوبو روڼوالی او سوچه والی‬
‫مطالعه کېږي په ټوليز ډول اوبه د الندې موخو لپاره کارول کېږي‪.‬‬
‫د کورني ژوند لپاره د اوبو کارونه‪Domestic use:‬‬ ‫‪.1‬‬

‫هغــه مقــدار اوبــه چــې د کــورني ژونــد يــا اســتوګن ځــايونو د اړتيــاوو د پــوره کولــو لپــاره‬
‫غوښتل کېږي بايد د لومړۍ درجـې پـاکې اوبـه وي او هـېڅ ډول ناپـاکۍ‪ ،‬باکتريـاوې ونـه‬
‫لري که چېرې د ځينو مالګو د شتون له امله لږه سختي ولري نو پروا نه کوي‪.‬هغه اوبه چـې‬
‫د کورني ژوند ا ويا د هغه کارخانو لپاره کاريږي کوم ځـاى کـې چـې خـواړه جـوړېږي بايـد‬
‫يادې اوبه الندې غوښتنې پوره کړي‪.‬‬
‫پاکې او بې رنګه وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫روغتيا ته زيان اړونکې باکترياوې ونه لري‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫زيان اړونکې عناصر ونه لري‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫تازه او يخې وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫خوندورې او رڼې وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫له پايپونو څخه د تېرېدو پر مهال پايپونه ونه رېژوي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ښاري يا مدني کارونه (‪:)Civic‬‬ ‫‪.2‬‬

‫د دې موخې لپاره يـو غـټ مقـدار اوبـو تـه اړتيـا ده ترڅـو ښـاري اړتيـاوې لکـه د سـرکونو‬
‫وينځل د فاضله اوبو لېږدول اونـور پـرې پـوره کـړاى شـي د دې مـوخې لپـاره کارېـدونکې‬
‫اوبه که ناپاکه هم وي پروا نه کوي که چېرې د ښاري موخـو لپـاره پـه کارېـدونکو اوبـوکې‬
‫منحل شوې مالګې او معلق مواد شتون ولري اجازه شته چې وکارول شي مګر که چېرې‬
‫د کنارابو او تشنابونو اوبه او يا نورې کارول شوې اوبه ورسره يوځاى شوې وي د کارولو‬
‫اجازه نه ورکول کېږي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د سوداګريزو موخو لپاره کارونه‪Trade use:‬‬

‫د سوداګرۍ لپاره کارول کېدونکې اوبه دې پورې اړه لري چې دکومې مـوخې لپـاره تـرې‬
‫ګټه اخيستل کېږي د بېلګې په ډول هغه اوبه چې د کاليو منځلو لپاره ورتـه اړتيـا ده بايـد‬
‫منځلـو‬ ‫سختي ونه لري ځکه سختې اوبه زيات صابون مصرفوي او ياهغه اوبه چې د فر‬
‫او يا هم د څارويو وينځلو لپاره کارېږي کېداى شي ځينې ناپاکۍ له ځانه سره ولري‪.‬‬
‫د کارخانو لپاره کارونه‪Industrial use :‬‬ ‫‪.3‬‬

‫کومې اوبـه چـې پـه کارخـانو کـې کـارېږي بايـد کيميـاوي ناپـاکۍ ونـه لـري ځکـه چـې پـه‬
‫کارخانو کې د توکو د توليد لپاره بېالبېل کيمياوي پړاوونه ترسره کېږي؛ نو اړينه ده چې‬
‫د کارخانو اوبـه پـه کيميـاوي لحـاظ صـفا او پـاکې وي پـه اوبـو کـې د کيميـاوي عناصـرو‬
‫شتون کوالى شي د کارخانو په توليـداتو نـاوړه اغېـزه وکـړي‪.‬د بېالبېلـو کارخـانو لپـاره د‬
‫اوبو غوښتنې ډولونه هم توپېر لري ځينې کارخانې د خپلـو اړتيـاوو د پـوره کولـو لپـاره د‬
‫اوبو رسولو خپلې شبکې لري همدارنګه هغه ښارونه چې ښـه پـرمخ تللـي وي پـه کارخـانو‬
‫کې يې د اوبو رسولو دوه ډوله شبکې وي يوه د څښلو او کورني ژوند لپـاره وي او دويمـه‬
‫هم د دې لپاره وي چې د کارخانو د توليداتو لپاره يـې وکـاروي‪،‬د ماسـکو‪ ،‬پـاريس‪ ،‬هـان‬
‫اور او دې تــه ورتــه نــور وپرمختللــو ښــاروو کــې د اوبــو رســولو دا ډول سيســتمونه پلــي‬
‫شوي‪ ،‬په دې څپرکې کې د اوبو بېالبېل اړخونه او ازموينې تر بحث الندې نيول شوي دي‪.‬‬
‫‪Reasons far the analysis of water‬‬

‫دا چې ولې اوبه تجزيه او تحليل کېږي الملونه يې په الندې ډول دي‪:‬‬
‫‪ .i‬ترڅو يقيني کړاى شي د اوبو د پاکوالی هغه درجه په پام کې نيول شوې ده کومې ته‬
‫چې اړتيا ده‪.‬‬
‫‪ .ii‬ترڅو د اوبو په شبکه باندې د دوامداره بـاران ورېدنـه او د اوږدې وچکـالۍ اغېـزه‬
‫وڅېړل شي‪.‬‬
‫‪ .iii‬ترڅو ټاکل شوې سيمې ته د وړانديز شوو اوبو رسونه يقيني کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .iv‬ترڅو د اوبو د اصلي شبکو سره د اضافي سرچينو د نښلولو پـه هکلـه سـمه پرېکـړه‬
‫وشي د اضافي سرچينو اوبه سختي او هېڅ ډول ناپاکۍ ونه لري‪.‬‬
‫ترڅو يقيني کړاى شـي چـې يـادي اوبـه د اوبـو جوشـونکو ماشـينو او د ګرمـو اوبـو‬ ‫‪.v‬‬
‫لېږدونکو لپاره وړ دي او که نه‪.‬‬
‫‪ .vi‬ترڅو د څاه په اوبو باندې د پمپ کولو اغېزې وڅېړل شي په ځـانګړي ډول کلـه چـې‬
‫څاه د بحر په غاړه کې وي‪.‬‬
‫‪ .vii‬ترڅو هغه اورګانيزمونه پيدا کـړاى شـي کـوم چـې لـه اوبـو څخـه د پيـدا کېـدونکو‬
‫ناروغتيا وو د خپرېدو المل ګرځي‪.‬‬
‫‪ .viii‬ترڅو هغه اورګانيزمونه پيـدا کـړاى شـي کـوم چـې د اوبـو د رنـګ‪ ،‬خونـد او بـوى د‬
‫خرابېدو المل ګرځي‪.‬‬
‫‪ .ii‬ترڅو د ژورو څاګانو او ټيوبي څاګانو په بېالبېلو ژوروالي کې د اوبو ځانګړتياوې‬
‫معلومې شي‪.‬‬
‫‪ .iii‬وړاندې تردې چې اوبه د پاکونې جال جال پړاونو او پروسو ته ننوځې ښې وپېژندل‬
‫شي او څرنګوالی يې معلومه شي‪.‬‬
‫‪ .iv‬ترڅو د هغـو اوبـو څرنګـوالی ښـه معلومـه شـي کـومې چـې د المبلـو او نـورو موخـو‬
‫لپاره کارېږي‪.‬‬
‫ترڅو په خپله د سيندونو او ويالو له خوا د پاکونې پروسې يا پړاوونـه معلـوم شـي‬ ‫‪.v‬‬
‫يــانې دا چــې معلومــه شــي پــه خپلــه د ســيندونو او ويــالو د ترســباتو لــه املــه اوبــه څــومره‬
‫پاکېږي‪.‬‬
‫‪ .vi‬ترڅو د اوبو د پاکونې لپاره وړ الرې چارې وړانديز شي‪.‬‬
‫‪impurities of water‬‬
‫په طبيعت کې د بشپړه پاکو اوبو پيدا کول شونې نه ده‪.‬‬
‫د باران اوبه چې کله له اتوموسفير څخـه راتېرېـږي او دځمکـې مـخ تـه رارسـېږي لـه ځانـه‬
‫سره ګردونـه او ګازونـه هـم ګـډوي او رالېـږدوي بيـا دا بـاران د ځمکـې پـه مـخ لـه بېالبېلـو‬
‫عضوي موادو څخه تېريږې او په پايله کې د اوبـو سـرچينو تـه رسـېږي چـې ګڼـې ناپـاکۍ‬
‫ورسره يوځاى کېږي‪.‬‬
‫په ټوليز ډول د اوبو ناپاکۍ يا چټلۍ په درې ډولونو سره ويشل کېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬فزيکي چټلي يا ناپاکي‪.‬‬
‫‪ .۱‬کيمياوي چټلي يا ناپاکي‪.‬‬
‫‪ .٨‬باکتريايي چټلي يا ناپاکۍ‪.‬‬
‫دلته به په بشپړه ټوګه پورته درې واړه ډولونه څېړل شوي دي‪.‬‬
‫‪Analysis of water‬‬
‫د دې لپاره چې د اوبو څرنګوالی يا کيفيت يقيني کړاى شي اوبه د بېالبېلو ازمايښتونو‬
‫الندې نيول کېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬فزيکي ازماېښت‪.‬‬
‫‪ .۱‬کيمياوي ازماېښت‪.‬‬
‫‪ .٨‬باکترياوي ازماېښت‪.‬‬
‫مخکې له دې چې موږ د پورتـه ازماېښـتونو تشـريح تـه الړ شـو الزمـه ده ځينـې احتيـاطي‬
‫تدبيرونو ته پام وکړو څو هغه اوبه چې د ازماېښـت لپـاره راوړل کېـږي سـمې سـاتل شـوې‬
‫وي‪ ،‬په حقيقت کې د نمونې اخيستل د ازماېښتونو په پايلو باندې ډېـره اغېـزه لـري ځکـه‬
‫که چېرې نمونه سمه نه وي اخيستل شوي که ازمايښـتونه ډېـر دقيـق هـم وي پـايلې بـه يـې‬
‫سمې نه وي‪.‬‬
‫له نمونو سره بې احتياطي د دې المل ګرځي څو د هغه اوبو اسـتازيتوب ونـه کـړي د کـوم‬
‫لپاره چې ازمايښتونه په پام کې نيول شوي دي‪.‬‬
‫احتياطي تدبيرونه دادي‪:‬‬
‫‪ .i‬اوبه بايد په سپينو شيشه يي بوتلونو کـې واخيسـتل شـي کـوم چـې د سـر تړلـو ښـه‬
‫ترتيب ولري ‪،‬د کيمياوي ازماېښتونو لپاره بايد هغـه بوتلونـه وکـارول شـي کـوم چـې دوه‬
‫ليتره اوبه ځايولی شي د بکتريايي ازماېښتونو لپاره تر دوه ليتره کم بوتلونه هم کارېداى‬
‫شي‪.‬‬
‫‪ .ii‬د نمونو لپاره بوتلونه بايد مخکې له نمونو اخيستلو څخه پـاک شـي بيـا درې ځلـې‬
‫تش شي او ډک شي وروسـته نمونـه واخيسـتل شـي کـه بيـا هـم لـه البراتـوار څخـه سـرتړلي‬
‫بوتلونه اخيستل شوي وي کېداى شي يو ځل ډک شي‪.‬‬
‫‪ .iii‬څه وخت چې بوتل له اوبو ډکېږي تر خپله وسه له داسې ځاى څخـه ونيـول شـي چـې‬
‫په هېڅ حالت کې د بوتل اوبه د الس سره ونه لګېږي‪.‬‬
‫‪ .iv‬د نمونې د اخيستل شوي بوتـل سـر بايـد کلـک وتـړل شـي لېبـل پـرې ولګـول شـي د‬
‫اوبو سرچينه وخت او تاريخ پرې وليکل شي‪.‬‬
‫‪Physical Test‬‬
‫په دې ازمايښت کې په اوبو باندې الندې ازموينې ترسره کېږي‪.‬‬
‫‪ .i‬رنګ‪.‬‬
‫‪ .ii‬بوى او خوند‪.‬‬
‫‪ .iii‬تودوخه‪.‬‬
‫‪ .iv‬خړوالی‬
‫ځينې وخت د اوبو کثافت‪ ،‬د برق تېرول او راديوي شعاعوي هم ازمويل کېږي‪.‬‬
‫‪ .i‬رنګ‪:‬‬
‫په حقيقت کې اوبه رنګ نه لري او اوبه له الندې سرچينو څخه خپل رنګ بدلوي‪.‬‬
‫‪a.‬د الجيانو ميتابوليزم‪.‬‬
‫‪b.‬د عضوي مواد وروستی حالت‪.‬‬
‫‪c.‬د کارخانو لکه د خوړو کارخانه د ټوکر او بدلو کارخانه او نور نه درمـل شـوو او يـا لـږو‬
‫درمل شوو اوبو يو مقدار‪.‬‬
‫‪ .d‬د اوسپنې او منګانيزشتون ‪:‬‬
‫کوم ر نګ چې اوبه د ځوړند موادو له امله اخلي د ښکاره يا ظاهري رنګ پـه نـوم يـادېږي‬
‫او کــوم رنــګ چــې د منحلــه مــوادو لــه املــه ځ نتــه غــوره کــوي يــې دايمــي يــا همېشــنی او‬
‫رښتينی رنګ بلل کېږي‪.‬د رنګ له امله اوبه ډېر ناخوښه او نامطلوبه بڼه غوره کوي چـې د‬
‫همـدې خـراب رنــګ پـه پايلــه کـې د کــاليو جوړولـو کيفيـت خرابــوي او هـم د کــار خـانو پــه‬
‫بېالبېلو پړاوونو باندې ناوړه اغېزه کوي‪.‬په اوبو کې د رنګ کچه د ټيټـو متـر پـه واسـطه‬
‫پيدا کېږي‪ ،‬دا اله د سترګو د عدسيو لپاره دوه سوري لري په يو سوري کې شيشه ساليډ‬
‫چې د معياري او منل شوو اوبو رنګ په کې ښودل شـوى دى پـه بـل سـوري کـې هغـه اوبـه‬
‫چې بايد ازماېښت پرې ترسره شي اچول کېږي ‪،‬د رنګ سختوالی په اوبو کې د اختيـاري‬
‫مقياس پر بنياد کېږي‪.‬‬
‫د رنګ واحد د کوبالټ مقياس په اساس هغه رنګ دى چې په يـو ليتـر تقطيـر شـوو اوبـو‬
‫کې يو ملي ګرام پلوتوينم کوبالټ لري‪ ،‬په البراتوار کې په ستندرد شمېرو سره يو ساليد‬
‫ساتل کېږي‪.‬هغه اوبه چې د ټولګټو موخو لپاره کارېږي د کوبالټ مقياس يې بايد لـه ‪20‬‬
‫شمېر خه زيات نه شي او ښې هغه اوبه دي چې شمېر يې له ‪ 10‬څخـه کـم وي‪.‬د نمـونې لپـاره‬
‫اخيستل شوې اوبه بايد په ‪ 72‬ساعتونو کې تر ازماېښت الندې ونيول شي‪ .‬يادونې وړ ده‬
‫چې وويل شـي د رنـګ ازماېښـت د معيـاري سـاليډونو سـره د پرتلـې لـه الرې پيـدا کېـدل‬
‫يواځينۍ الره ده چې کېداى شي د اوبو د د ښه او بد رنګ په هکله پرې پرېکړه وشي خو د‬
‫دې سره بيا هم د ازماېښت په وخت د رڼا کچه او ځينې نور فکتورونه هم رول لري‪.‬‬
‫د رنګ لرلو له امله د اوبو نيمګړتياوې‪:.‬‬
‫‪ .a‬تجربو ښودلې ده چې د اوبو رنګ په طبيعي ډول د اوبو سره د سليښـت پـه ډول نښـتی‬
‫وي او د اوبو سره د منحل کيمياوي موادو په ډول ښکاري نو ځکه د فلزاتو سره د مخامخ‬
‫کېدو پر مهال اوبه زهري کوي‪.‬‬
‫‪ . b‬رنګ لرونکې اوبه د کاغذ جوړولو‪ ،‬ټوکر جوړولو‪ ،‬کاليو منځلو او دې ته ورتـه نـورو‬
‫کارخانو کې د کارولو وړ نه وي‪.‬‬
‫‪ c‬رنګ لرونکې اوبه رڼا نه شي تېرولی له همدې امله د مصنوعي عکس غبرګونونـه ورو‬
‫کوي همدارنګه د اوبو د اکسېجن د بيا اخېستنې ظرفيت هم اغېزمن کوي‪.‬‬
‫‪ .d‬د اوبو ريښتنی رنګ د پاکونې لپاره ډېر کلورين ته اړتيا لري‪.‬‬
‫خوند او بوى (‪:)Test and Odour‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫د اوبو د بوى او خوند لرل کېداى شي د بېالبېلو الملونو له امله وي‪ ،‬بوى او خونـد اوبـه‬
‫له څښلو څخه باسي او د نه څښلو وړ يې ګرځوي‪.‬د اوبـو د خونـد او بـوى ازماېښـت د دوه‬
‫اوسموسکوپ ټيوبونو په مټ سره ترسره کېږي‪.‬لومړى ټيوب په يـوه شيشـه يـي بوتـل کـې‬
‫کېښودل کېږي چې رقيقې اوبه ولري او دويم ټيـوب بـه بـل ښېښـه يـي بوتـل کـې کېښـودل‬
‫کېږي کوم چې ازماېښت کېدونکې اوبه په کې دي‪ .‬او سره پرتله کيږي‬
‫د اوبو خوند او بوى د يوې بلـې الرې هـم ازمويـل کېـږي او هغـه داسـې چـې تـر ازماېښـت‬
‫الندې اوبه له داسې اوبو سره يو ځاى کېږي کومې چې هېڅ خوند او بوى نه لري د شـمېرو‬
‫لرونکي چوکاټ له مخې يې د خوند او بوى اندازه پيدا کېږي‪.‬‬
‫د ټولګټو موخو لپاره کارېدونکې اوبه د شمېرو لرونکي چوکـاټ ( ‪ (Threshold‬پـه مـخ‬
‫بايد له دريو زياتې شمېرې ونه ښـايي‪.‬په هـر حـال کـې بايـد د اوبـو رسـولو تولګټـو شـبکو‬
‫اوبه بايد ښه خوند او ښه بوى ولـري‪.‬د اوبـو لپـاره د نـه منلـو بـوى هغـه دى چـې د خـاورې ‪،‬‬
‫وښو‪ ،‬پوپنکو‪ ،‬سکرو‪ ،‬خوږ او دې ته ورته نور بويونه ولري‪.‬په ټوليز ډول دخوند لـه اړخـه‬
‫خرابې اوبه هغه دي چې مالګين خوند ولـري‪ .‬ځينـې خلـک لـه ځينـو نـورو ډېـر حسـاس وي‬
‫خوکله چې په هغه لوښې اوبه وڅښکي چې پرې اوبه څښلول شوي وي څه نه وي يـواځې د‬
‫هغه ډېر حساس والی ښايي‪ .‬که چېرې د اوبو خوند او بوى خراب وي او پـه ښـکاره پـه کـې‬
‫څه نه لېدل کېږي نو اړينه ده چې د مايکروسکوبي وسايلو په مټ ترڅېړنـې النـدې ونيـول‬
‫شي‪.‬‬
‫تودوخه ‪:‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫د اوبو د تودوخې ازماېښت د عمل په ډګر کې کومه مانا نه لري ځکه‪.‬دا ناشونې ده چـې د‬
‫اوبو په شبکه کې تودوخه کنترول شي د اوبو په يوه شبکه کې د اوبو تودوخه پردې پورې‬
‫اړه لري چې د اوبو زېرمې ته اوبه له کوم ژوروالي را ايستل کېـږي؛ خـو بيـا هـم د منلـو وړ‬
‫اوبه هغه دي چې تودوخه يې د ‪ 10‬او ‪ 25‬درجو د سانتي ګراد کې وي‪ .‬د يادونې وړ ده چـې‬
‫لــه ســرچينې څخــه تــر ويشــونکو نلونــو پــورې د اوبــو د تــودوخې د درجــو بــدلون ګټــور‬
‫تمامېږي ځکه د ځينو ناپاکيو دله منځه تللو المل ګرځي‪.‬‬
‫همدارنګــه د تــودوخې د ټيټــې درجــې پــه پرتلــه پــه لــوړه درجــه تودوخــه کــې لــه اوبــو ســره‬
‫باکتريــاوې زر يوځــاى کېــږي لــه همــدې املــه کلــه چــې د باکتريــالوژيکي تحليــل لپــاره پــه‬
‫‪ 15C0‬تودوخه کې اوبه را اخيستل بايد زر تر زره سړې کړاى شي‪.‬له دې پرته دا هم مهمه ده‬
‫چې کله د نمونو لپاره اوبه اخيستل کېږي بايد دهوا د تودوخې درجه يې ثبت کړاى شي د‬
‫تودوخې اندازه د عادي ترماميتر په مټ ترسره کېداى شي‪.‬د اوبو د تودوخې په مطـالعې‬
‫سره د اوبو غلظت د اوبو سليښـت‪ ،‬د اوبـو د بخـار فشـار او سـطحې کشـش پيـدا کېـداى‬
‫شي د دې ترڅنـګ د تـودوخې پـه مطـالعې سـره پـه اوبـو کـې د حـل شـوو جامـدو او غـازي‬
‫موادو د مشبوع کېدو حالت او کيمياوي او بيولوژيکي کارونو څرنګوالی ټاکـل کېـداى‬
‫شي‪.‬‬
‫خړوالی (‪:)Turbidity‬‬ ‫‪.iv‬‬
‫په اوبو کې د سلېښت موادو شتون له اوبو څخه د رڼا د تېرېدو مخنيوى کوي چې همـدا‬
‫خړوالی منځته راوړي‪.‬‬
‫د دې ترڅنګ په اوبو کې د ‪ Clay‬يا خټې او خاورې د ذراتو ‪ ،‬د کارخانو د فاضله اوبو او‬
‫د غټ مقدار مايکرو اورګانيزمونو شتون او نور په اوبو کې د خړوالي المل ګرځي‪.‬‬
‫پــه اوبــو کــې د دا ډول خړوالــي شــتون ښــه نــه ښــکاري او لــه بلــه څنګــه کېــداى شــي ګټــه‬
‫اخيستونکو ته زيان اړونکی هم وي او په ورته وخت کې د اوبو د پاکونې په پروسه باندې‬
‫ناوړه اغېز کوي ځکه ددوى ذرات کوالى شي د درملنې موادو ته پوخ واغوندې‪.‬‬
‫خړوالی د اوبو په يو مليـون برخـو کـې ځوړنـده مـوادو تـه ويـل کېـږي چـې ‪ ppm‬هـم ورتـه‬
‫وايي او يا په يو ليتر اوبو کې د ملي ګرام موادو شتون ‪ ml/lit‬هم ورته ويل کېږي په اوبو‬
‫کې له ‪5‬څخه تر ‪ 10‬پورې ‪ ppm‬شتون د منلو وړ دى‪ ،‬په اوبـو کـې د ځوړنـد جامـدو مـوادو‬
‫سطحه او اندازه د مـوادو پـه تيـت کېـدو او رانغـاړولو يامـدغم کېـدو بانـدې اغېـز لـري د‬
‫بېلګې په ډول د ګټکيو او وړو فضله مـوادو درلـودونکې اوبـه دومـره خـړې نـه وي او کـه‬
‫همدا ځوړند مواد نور هم ميده شي نو اوبه خړې کړي په داسې حال کې د ګتکيو وړو جغله‬
‫موادو په حجم کوم توپير نه دى راغلی‪.‬‬
‫د يادونې وړ ده وويل شي چې خړوالی په اوبو کې د ځوړند موادو اندازه نه شي ټاکلی په‬
‫ساحه کې د اوبو خړوالی د يو ښېښه يي ټيوب راډ په واسطه معلومېږي مګر ځينې وخت‬
‫د ال ښې څېړنې په موخه اوبه البراتوار ته لېږدول کېـږي چـې بيـا هلتـه د نـورو وسـايلو پـه‬
‫مټ معلومېږي چې ځينې پېژندل شوي وسايل يې جګس ټـر بلـي مټـر ‪ ،‬بيپلوټربـډمتير او‬
‫نور دي‪.‬‬
‫د اوبو د خړوالي اندازه د الندې الرو چارو پر مهال مرسته کوالى شي‪.‬‬
‫‪ .a‬د اوبو د درملنې لپاره د کيمياوي موادو د اندازو په ټاکلو کې مرسته کوي‪.‬‬
‫‪ .b‬دا مرسته کوي چې پرېکړه وشي چې اوبه وړانـدې تـر ګټـې اخيسـتنې کـومې ځـانګړې‬
‫درملنې ته اړتيا لري او يا نه‪.‬‬
‫‪ .c‬د اوبو زيات خړوالي کېداى شي د شګې په ورو چاڼ باندې ناوړه اغېزه وکړي‪.‬‬
‫‪ .d‬د پرنډ کوونکو يا سخت کوونکو موادو ( ‪ )Coagulant‬د مقدار په ټـاکلو کـې مرسـته‬
‫کوي‪ ،‬کوم چې د کورنۍ اړتياوو او سوداګريزې اړتيا وو په اوبو کې اچول کېږي‪.‬‬
‫‪ . e‬داوبو د درملنې پالنټونو په ارزښت ټاکلو او ارزيابي کولو کې مرسته کوي‪.‬‬
‫‪ .f‬د چاڼ شوو اوبو د خړوالي معلومول مرسته کوي څو د خرابـو او عيـب لرونکـو چـاڼونو‬
‫کارکونه پرې وڅارل شي‪.‬‬
‫‪Chemical Test‬‬
‫د اوبو کيمياوي ازماېښت د دې لپاره ترسره کېـږي څـو اوبـه د النـدې کيميـاوي توکـو او‬
‫عناصرو لپاره وزمويل شي‪.‬‬
‫‪ .i‬کلوريدونه‪.‬‬
‫‪ .ii‬منحل شوي ګازونه‪.‬‬
‫‪ .iii‬سختي‪.‬‬
‫‪ .iv‬د هايدرو غلظت يا ‪pH‬قيمت‪.‬‬
‫‪ .v‬الکلي کېدل‪.‬‬
‫‪ .vi‬تېزابي کېدل‪.‬‬
‫‪ .vii‬فلزات‪.‬‬
‫‪ .viii‬نايتروجن او د هغه مرکبونه‪.‬‬
‫‪ .ix‬ټول جامدات‪.‬‬
‫‪ .i‬کلورايدونه‪:‬‬
‫د کلورايدونو په عنوان کې په ځانګړي ډول د سوډيم کلورايد او د مالګو کلورايدونـه د‬
‫اوبو د يوې نمونې لپاره پيدا کېږي‪.‬‬
‫په طبيعي اوبو کې د زيات سوديم کلورايدو له شتون څخه څرګندېږي چې طبيعي اوبه د‬
‫تشـــنابونو د نلونـــو‪ ،‬منرالونـــو‪ ،‬د خـــوړو د غوړيـــو د کارخـــانو‪ ،‬د ائيســـکريم کارخـــانو‪،‬‬
‫کيمياوي موادو د کارخانو‪ ،‬بحري اوبو او نورو له خوا ناپاکه شوي دي‪.‬‬
‫په طبيعي اوبو کې د منحلو مالګو اندازه دهغه مقدار مالګو پر پرتله چې يو انسـان هـره‬
‫ورځ له خوړو سره خوري لږه ده‪.‬که چېرې د څښلو پاکو اوبو په يو ليتر کي لـه ‪ 250‬څخـه تـر‬
‫‪ 600‬ملي ګرامه حل شوې مالګه ولري پروا نه لري او د منلو وړ ده‪.‬‬
‫داسې کومې نښې نښانې نه لېدل کېږي‪ ،‬چې کلورايدونه د انسان روغتيا ته زيـانمن دي‬
‫نو ځکه په هر ليتر اوبو کې تر ‪200‬ملي ګرامه پورې شتون لري او کومه بده اغېزه يې نه تر‬
‫سترګو کېږي‪،‬په اوبو کې د کلورايدونو مقدار په الندې ډول پيدا کېږي‬
‫‪ .a‬د نمونې ‪ 50cc‬اوبه اخيستل کېږي او په يو چيني لوښې کې اچول کېږي‪.‬‬
‫‪ b .‬دوه يا درې څاڅکي د پوټاشيم کروماتو محلول ورسره زياتېږي‪.‬‬
‫‪ .c‬بيــا د ســلفر نايترايــت ســره د ترکيــب پــر اســاس د کلورايــدو انــدازه معلومېږي‪.‬لــومړى‬
‫سلور د ټولو کلورايـدونو سـره کيميـاوي تعامـل کـوي‪ ،‬چـې پـه پايلـه کـې سـلور کلورايـد‬
‫منځته راځي او سلور کلورايد د پوټاشيم کروماټ سره تعامل کوي‪.‬سلور کرومات د سور‬
‫ته ورته رسوباتو په بڼـه راښـکاره کېـږي او هغـه مقـدار سـلور نايترايـت چـې ورزيـاتېږي د‬
‫کلوريدونو اندازه ورکوي کيمياوي تعامل يې په الندې ډول دى‪.‬‬
‫‪Ag No3+Nacl=Agcl+NaNo3‬‬
‫‪2Agcl+K2Cr2O7=Ag2Cr2O7+2KCL‬‬
‫د کلورايدونو شتون کېداى شي د خوسا کېدو المـل وګرځـي او همدارنګـه دا اوبـه بايـد‬
‫په هغو لوښو ونه کارول شي کومو کې چـې اوبـه ګرمېـږي ‪،‬ځکـه د مګنيـزيم کلورايـدو لـه‬
‫املــه هايــدروکلوريک اســيد جــوړوي د دې اوبــو د ‪ pH‬قيمــت کېــداى شــي د ســلفوريک‬
‫اسيد او يا هم سوديم هايدرو اکسايد محلولو په زياتولو د ‪ 7‬او ‪ 8‬ترمنځ برابر کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .ii‬منحل شوي ګازونه يا ‪:Dissolved gases‬‬

‫اوبه د ځمکې له مخ او اتوموسفير څخه له ځانه سره ډېر ګازونـه ګـډوي پـه دوديـز ډول پـه‬
‫اوبو کې نايتروجن‪ ،‬ميتان‪ ،‬هايدروجن سلفايد‪ ،‬کاربن ډاى اکسايد او اکسـېجن ګازونـه‬
‫پيــدا کېــږي پــه اوبــو کــې د نــايتروجن شــتون دومــره مهــم نــه دى‪ ،‬يــواځي ميتــان بايــد تــر‬
‫مطــالعې النــدې ونيــول شــي ځکــه چــې ميتــان د چولــو يــا انفــالق ځانګړتيــاوې لــري او‬
‫هايــدروجن ســلفايد د لــږ مقــدار پــه شــتون ســره هــم د اوبــو بــوى خرابيــږي او د کــاربن ډاى‬
‫اکسايد شتون په اوبو کې بيولوژيکي فعاليت منځته راوړي او د دې ترڅنګ د پايپونو د‬
‫رژېدنې او هـم د منرالونـو د حلېـدنې المـل ګرځـي‪.‬د اوبـو منحـل اکسـېجن لـه اتوموسـفير‬
‫څخـه د اوبـو ســره يوځـاى وي او همدارنګـه د اوبــو پاکـه او رڼـه طبيعــي سـطحه همـېش لــه‬
‫اکسېجن څخه په مشبوع حالت کې وي‪.‬په اوبو کې د منحل اکسېجن د معلومولو لپاره له‬
‫اوبو سره ‪ 10‬سلنه د پوټاشـيم پرمنګنـاټ تېزابـي محلـول ګـډېږي او د ‪ 4‬سـاعتونو لپـاره د‬
‫‪ 27C0‬درجې تودوخې سره کېښودل کېږي‪.‬‬
‫د څښلو په پاکو اوبوکې له ‪ 5‬څخه تر‪10 ppm‬پورې منحل اکسېجن د منلو وړ دى‪.‬‬
‫‪ .iii‬د اوبو سختي (‪)Hardness of water‬‬

‫په اوبو کې د صابون د تېزابي غوړيو د کلسيم او مګنيزم د مـالګو د نـه حلېـدو لـه املـه د‬
‫ترسباتو د منځته راتلو وړتيا د اوبو سختي بلل کېږي‪.‬‬
‫د اوبو سختي چـې د صـابون د خرابېـدو طاقـت هـم ورتـه ويـل کېـږي پـه دوه ډولـه دى لنـډ‬
‫مهالــه ( ‪) temporary‬همېشــنۍ ســختې( ‪) Permanent hardness‬لنډمهالــه يــا م ـ قتي‬
‫سختي ته کاربوناټي سختي ( ‪) carbonate‬هم ورته ويل کېږي چې دا د کلسيم او مګنيـزم‬
‫د بايوکاربوناټ د شتون له امله وي‪.‬‬
‫د اوبو دا سختي د اوبو په جوشولو او يا هم د چونې په ورزياتولو سره له منځه ځي‪.‬‬
‫همېشــني ســختي تــه د نــه کاربونايــټ(‪ )Non-carbonate‬ســختي هــم ويــل کېــږي د اوبــو‬
‫دايمي يا هميشنۍ سختي په اوبو کې د کليسـيم او مګنيـزيم د نـايترايټونو‪ ،‬سـلفايټو او‬
‫کلورايدونو د شتون له امله منځته راځي‪.‬‬
‫د اوبو دايمي يا هميشنۍ سختي په اسانه له منځه نه ځي‪ ،‬د دا ډول اوبـو سـختي نـه شـي‬
‫کېداى په جوشولو سره له منځـه الړه شـي بلکـې ځـانګړې درملنـې تـه اړتيـا لـري‪،‬د اوبـو د‬
‫سختۍ د زياتېدو له امله د صابون لګښت زياتېږي‪ ،‬د رنګونو سيستم باندې نـاوړه اغېـز‬
‫لري‪،‬پايپونه رژوي او هم يې ډکوي او همدارنګـه د خـوړو خونـد خرابـوي ‪،‬نـو همـدا المـل‬
‫دى چې په اوبو کې د سختيو شتون د منلو وړ نـه دى‪.‬د اوبـو سـختي د کلـرک د مقيـاس پـر‬
‫اساس درجه بندي کېږي په همدې بنياد سره که د ‪ CaCO3‬يو ګراين په يو ګـيلن اوبـو کـې‬
‫حل کړاى شي اوبه ورسره يوه درجه سختېږي‪.‬‬
‫‪7000grains=0,4536=453600mg‬‬
‫‪One grain=64,8mg‬‬
‫يو ګيلن مساوي دى ‪ 4.546‬ليترو سره‪.‬‬
‫اوس نو د اوبو د سختۍ يو درجه مساوي ده له‪:‬‬
‫‪64,8‬‬
‫‪= 14.254  14.3mgCaco3‬‬
‫‪4,546‬‬
‫يعنې په يو ليتر اوبو کې ‪ 14.3‬کليسم کاربوناټ ‪،‬څرنګـه چـې ‪ ppm‬پـه يـو ليتـر کـې د يـو‬
‫ملـي ګـرام يـا ‪ mg‬پـه مانـا ده نـو ځکــه د اوبـو د سـختۍ يـوه درجـه مسـاوي ده پـه ‪14.3‬ســره‬
‫‪.‬دتجربو له مخې د اوبو د سختۍ يوه درجه ‪ 0.6‬ګرامه صابون ضايع کوي‪،‬په دوديز ډول د‬
‫اوبو سختي د صابون د محلول ازماېښت په واسطه سره انـدازه کېږي‪.‬لـومړى يـو دسـټندر‬
‫صابون نمونه په اوبو کې حلېږي او بيا ترپنځو دقيقـو پـورې سـره خـوځېږي وروسـته هغـه‬
‫ځګ چې منځته راځي کتل کېږي‪.‬‬
‫د صــابون د ټــول محلــول او ځــګ تــرمنځ د تــوپير فکتــور پــه اوبــو کــې د ســختۍ انــدازه‬
‫ټاکي‪.‬کومې اوبه چې ډېرې نرمې وي هېڅ ډول خوند نه لري ښې اوبه هغه دي چې لـږ تـر لـږه‬
‫‪ 5‬درجې سختې ولري ‪،‬د څښلو وړ اوبه بايد د ‪ 5‬او ‪ 8‬ترمنځ د سختۍ درجه ولري‪.‬‬
‫د سختو اوبو مقياس‪:‬‬
‫د سختۍ درجه‬ ‫د اوبو طبيعي حالت‬ ‫ګنه‬
‫‪1‬‬ ‫ډېرې زياتې نرمې‬ ‫‪٠‬‬
‫‪2‬‬ ‫ډېرې نرمې‬ ‫‪۱‬‬
‫‪3‬‬ ‫نرمې‬ ‫‪٨‬‬
‫‪6‬‬ ‫منځنۍ کچه نرمې‬ ‫‪٧‬‬
‫‪7‬‬ ‫منځنۍ کچه سختې‬ ‫‪٠‬‬
‫‪9‬‬ ‫سختې‬ ‫‪٠‬‬
‫‪11‬‬ ‫ډېرې سختې‬ ‫‪٨‬‬
‫‪15‬‬ ‫ډېرې سختې‬ ‫‪٠‬‬
‫‪17‬‬ ‫ډېرې زياتې سختې‬ ‫‪٠‬‬
‫داوبوسختې زيات وخت د کلسيم کاربونيټ په نوم يادېږي‪.‬‬
‫په کيمياوي تحليل کې د ذراتو چارچ په جال جـال توګـه تحليلېـږي ځکـه نـو اړينـه ده چـې‬
‫پايله يې د رياضي په کسر واړول شي‪.‬‬
‫د اوبو سختي په ‪ mg/li‬سره اندازه کېږي‪ ،‬دلته ‪ M‬ذرات دي‪.‬‬

‫اوس نو معادل وزن داسې پيدا کوو‪.‬‬
‫ماليکولي وزن‬
‫معادل وزن= ‪---------------------‬‬
‫‪X‬‬
‫‪ =X‬د تېزابو لپاره د ‪ ++H‬ماليکولونو شمېر دى کوم چـې د يـو مـاليکول تېزابـو څخـه الس‬
‫ته راغلی وي‪.‬‬
‫‪ =X‬د القليو لپاره د ‪ ++H‬د ماليکلونو شمېر دى‪.‬‬
‫او کوم چې د القليو د يو ماليکول سره تعامل کوي نو اوس د ‪ CaCO3‬معـادل مـاليکولي‬
‫وزن په الندې ډول دى‪.‬‬
‫‪40 +12 + 3X16‬‬
‫=‬ ‫‪= 50‬‬
‫‪2‬‬
‫د اوبو د سختۍ د پوښتنو په حلولو کې بايد الندې ټکې په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪--‬‬
‫‪ .٠‬پــه الکلــي ګــانو کــې ‪ ++Ca++، Mg‬او د ‪ ++Sr‬اتومونــه مثبــت چــارچېږي او‪CO3 --‬او‬
‫‪HCO3‬منفي چارچ اخلي او د نورو فلزاتو لوستل په پام کې نه نيول کېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د ‪ ++Ca++، Mg‬او د ‪ ++Sr‬معادل وزنونه په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪Ca=40/2=20‬‬
‫‪Mg=24,4/2=12,2‬‬
‫‪Sr=87,6/2=43,8‬‬
‫‪ .٨‬د الکلي ګانو په انـدازه کـې بـه يـواځې‪CO3 --‬او‪ HCO3 - -‬د سـلنې پـه حسـاب غوښـتل‬
‫کېږي او په الندې ډول الس ته راځي‬
‫د اوبو سختي ‪ HCO3‬ته په کتو سره په دوه ډوله دي‪.‬‬
‫‪ .a‬کله چې فلزات له‪ HCO3‬سره يوځاى شي دې ته کاربونيټ سختي وايي‪.‬‬
‫‪ .b‬کله چې فلزات له ‪SO4 - - ، CL‬او ‪ NO3 --‬سره يوځاى شي نـو ورتـه پرتـه لـه کاربونيـټ‬
‫سختي وايي‪.‬‬
‫په طبيعي ډول په اوبو کې الکليت د ‪ HCO3‬له امله وي او دا هغه وخت منځ ته راځي کلـه‬
‫چې له ځمکې الندې اوبه د چونې او يا تباشير له طبقو څخه تېرې شي‪.‬‬
‫‪CaCO3+H2O+CO2=Ca(HCO3)2‬‬
‫د حل کېدو وړ‪/‬له خاورې څخه‪/‬نه حلېدونکی‬
‫اوس نو الندې اړيکه الس ته راوړو‪:‬‬
‫ټوله سختي= کاربونيټ سختي ‪ +‬پرته له کاربو ناټ سختي‬
‫‪N.C.H+C.H=T.H‬‬
‫اوس الندې فورمولونه بايد په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫کله چې(ټوله سختي) ‪ < T.H‬الکليت وي نو الکليت =‪C.H‬‬ ‫‪‬‬
‫کله چې(ټوله سختي) ‪ > T.H‬الکليت وي نو نو ‪C.H=T.H‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ .٠‬لومړۍ پوښتنه‪:‬‬
‫د يوې څاه د اوبو تحليل الندې پايلې راښايي‪.‬‬
‫‪Ca= 60‬‬ ‫‪Mg = 48 , Na= 103 .5,‬‬ ‫‪K = 19 .5‬‬ ‫په ‪mg/l‬‬
‫‪HCO 3 ,‬‬ ‫= ‪SO 4‬‬ ‫‪Cl= 78. 1‬‬
‫ټوله سختي ‪ ،‬کاربوناټ او نان کاربوناټ سختي پيدا کړئ‬

‫حل‪:‬‬
‫)‪ =)60×50/20+48×50/12.2)=(150+196.72‬ټوله سختي‬
‫‪=346.72 mg/lit‬‬ ‫‪CaCO3‬‬
‫{ دبـايو کاربونيـټ الکليـت پـه ‪ mg/lit‬سـره== د ‪HCO3‬ټـول الکليـت پـه ‪ mg/lit‬سـره‬
‫‪×1.22‬بــــــــــــــــــــــــــايو کاربونيــــــــــــــــــــــــــټ الکليــــــــــــــــــــــــــت =‪244‬‬
‫‪ =244/1.22=200 mg/lit‬بايو کاربونيټ الکليت‬
‫کله چې(ټوله سختي) ‪ < T.H‬الکليت نو =‬
‫‪ =200 mg/lit‬الکليت =‪C.H‬‬
‫‪N.C.H=T.H-C.H=(346.72-200)=146.72 mg/lit‬‬
‫دويمه بوښتنه‪ :‬داوبو د يوې نونې الندې پايلې ورکړي دي‬
‫‪Na  20‬‬ ‫‪Cl  40‬‬
‫‪K  30‬‬ ‫‪HCO 3  67‬‬
‫‪Ca  5‬‬ ‫‪SO4  5‬‬
‫‪Mg  10‬‬ ‫‪NO 3  10‬‬
‫په دې اوبو کې الکليت صفر دى او ستريسـېنوم معـادل دى پـه ‪2.29‬ملـي ګـرام سـختۍ‬
‫سره ټوله سختي ‪ ،‬کاربوناټ او نان کاربوناټ سختي پيدا کړئ‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪Ca    50 Mg    50‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 2.29‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪12.2‬‬
‫‪50  5 10  50‬‬
‫= ټوله سختي‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2.29‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪12.2‬‬
‫)‪(12.5  40.98  2.29‬‬
‫‪55.77mg / l CaCO 3‬‬
‫‪67‬‬
‫‪ ‬بايو کاربونيټ‬ ‫‪ 54.92mg / lit CaCO 3‬‬
‫‪1.22‬‬
‫‪ =54.92 mg/lit CaCO3‬الکليت =‪C.H‬‬
‫‪N.C.H=T.H-C.H=(55.77-54.92)=.85mg/lit CaCO3‬‬
‫درېيمه پوښتنه‪:‬‬
‫دويمه بوښتنه‪ :‬داوبو د يوې نونې الندې پايلې ورکړي دي‬
‫‪Na  20‬‬ ‫‪Sr  2‬‬
‫‪K  30‬‬ ‫‪HCO 3  72‬‬
‫‪Ca  6‬‬ ‫‪SO4  5‬‬
‫‪Mg  11‬‬ ‫‪NO 3  10‬‬
‫‪Cl  40‬‬
‫ټوله سختي ‪ ،‬کاربوناټ او نان کاربوناټ سختي د ‪ CaCO3‬لپاره پيدا کړئ؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪50  6 11 50 2  50‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ = 20‬ټوله سختي‬ ‫‪12.2‬‬ ‫‪43.8‬‬
‫)‪(15  45.08  2.28‬‬
‫‪62.36mg / l CaCO 3‬‬
‫‪72‬‬
‫‪1.22‬‬
‫‪67‬‬
‫‪1.22‬‬
‫‪ =59.02 mg/lit CaCO3‬الکليت =‪C.H‬‬
‫‪N.C.H=T.H-C.H=(55.77-54.92)=.3.34mg/lit CaCO3‬‬
‫څلورمه پوښنته‪ :‬داوبو د يوې نمونې ټوله سختي ‪116‬ملي ګرام پر ليټـر ده د نـورو درې‬
‫کتيونــو غلظــت يــو شــان دى کــه د کاربونيــټ ســختي ‪ 58 mg/lit‬وي نــو النــدې شــمېې‬
‫مالومې کړۍ‪:‬‬
‫دنن کاربونيټ قېمت‬ ‫‪.1‬‬
‫د اساسي کتيونو قېمت‬ ‫‪.2‬‬
‫د ټول الکليت قېمت‬ ‫‪.3‬‬
‫حل‪:‬‬
‫ټوله سختي= کاربوناټي سختي‪+‬نن کاربوناټي سختي‬
‫‪N.C.H+C.H=T.H‬‬
‫‪ = 58mg / lit‬کاربوناټي سختي ‪ = 116mg / lit‬ټوله سختي‬
‫نن کاربوناټي سختي ‪116 mg/lit= 58+‬‬

‫‪ = (116-58)=58 mg/lit CaCO3‬نن کاربوناټي سختي‬
‫د اساسي کتيونونو غلظت=‪p‬‬
‫)‪(50  P) ( P  50) ( P  50‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪12.2‬‬ ‫‪43.8‬‬
‫= ټوله سختي‬
‫)‪116  p (2.5  4.1  1.14‬‬
‫‪116‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪ 14.99  15mg / l‬‬
‫‪7.74‬‬
‫په دي حالت کې د ‪Cr++,Mg++‬او ‪ Ca++‬غلظت ‪15 mg/li‬دى‪،‬کله چې(ټوله سختي)‬
‫‪ < =58. mg/lit CaCO3 T.H‬الکليت وي نو =‬
‫ټول الکليت =‪C.H‬‬
‫د هايدروجن د ايون غلظت يا ‪ pH‬قيمت‬ ‫‪.iv‬‬
‫د اوبو تېزابيت او الکليت د ‪ pH‬د قيمت له مخې پيدا کېږي خالصه اوبه (‪ )H2O‬د مثبت‬
‫هايدروجن ‪ ++H‬او هايدروکسيل (‪ OH‬ايونو) د منفي چارچ درلودونکی دى‪.‬‬
‫مګر په اوبو کې د ايونونو ترمنځ اړيکې يا رابطـې پـرې کېـږئ نـو ځکـه اوبـه د جـال شـوو‬
‫مثبت هايدروجنو او ځينو جال شوو منفي چارچ ‪ OH‬درلودونکي وي‪.‬‬
‫کله چې د ‪ OH‬د منفي چارچ په پرتله د ‪ H‬مثبت چارچ زيات شي نو اوبـه تېزابـي کېـږي او‬
‫کله چې برعکس کړنه وشي اوبه الکلـي کېـږي او هغـه وخـت چـې ‪ OH‬او ‪ H‬چارچونـه سـره‬
‫برابر شي نو اوبه خنثی کېږي د اوبو اړيکې د الندې فورمول له مخې پرې کېږي‪.‬‬
‫)‪H 2 O ⇔H + + OH − . .. . .. .. . .( 1‬‬
‫=‪K‬‬
‫) ‪[H + ][OH − ] .. . .. .. .. .( 2‬‬
‫‪H2O‬‬
‫پورته ترکيب د ماليکلونو له مخې په ليتر سره د هايدرجن غلظت ښايي‪.‬‬
‫څرنګه چې د هايدرجن غلظت قيمـت ثابـت دى نـو ځکـه کېـداى شـي پـه النـدې ډول سـره‬
‫وښودل شي‪.‬‬
‫] )‪Kw= [H + ][OH − .. .. . .. .. .. . .. .. . .. ..( 3‬‬
‫‪ Kw‬د ايو ني کېدو ثابت يا د اوبو دايون د محصول په نوم يادېږي‪.‬تجربو ښودلې ده چـې‬
‫د ‪ K‬قيمت په اټکليز ډول د ‪1×10 -14‬سره مساوي دى د ‪ 26 C0‬تودوخې پر لرلو سره د (‪)٨‬‬
‫معادلې له مخې د هايدروجنو اتومونه پيدا کېږي‪.‬‬
‫د پورته معادلې له مخې يو ليتر خالصه اوبه چـې ‪ 25C0‬تودوخـه ولـري د النـدې اتومونـو‬
‫لرونکي دي‪.‬‬
‫د ‪ pH‬کېداى شي په الندې ډول الس وليکل شي‪:‬‬
‫= ‪PH =  Log10 H +‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪Log10 H +‬‬
‫) ‪.......... .......... ...( 5‬‬
‫همدارنګه د ‪ pOH‬قېمت هم په الندې ډول الس ته راځي‬

‫‪1‬‬
‫=] ‪pOH = − Log 10 [OH −‬‬ ‫) ‪. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . ..( 6‬‬
‫] ‪Log 10 [OH −‬‬
‫ددريمي په پام کې نيولو سره اوس ليکلی شو‬

‫‪H  OH = 10‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪14.‬‬
‫‪.......... .........‬‬
‫‪ pH  pOH ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ = 1014‬‬
‫‪  log10   Log 10 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪Log10 pH + pOH = 1014 .‬‬ ‫‪‬‬
‫) ‪pH + pOH = 14.................. ....( 7‬‬
‫د پورته اړيکې په پام کې نيولو سره يواځې د ‪ H‬ايونونو غلظت په پـام کـې نيـول کېـږي‪.‬د‬
‫‪ PH‬انډکس په اوبو کې د الکلي او تېزابو اندازه ښايي‪.‬‬
‫شکل‪ pH :‬انډکس‬
‫کله چې د ‪ pH‬قېمت کمېږي اوبه تېزابي کېږي اوکله چې د ‪ pH‬قيمـت صـفر شـي نـو داپـه‬
‫دې مانا دى چې اوبه په بشپړ ډول تېزابي شوي دي همدا راز کله چې د ‪ pH‬قيمت زياتېږي‬
‫اوبه القلي کېږي اوکله چې د ‪ pH‬قيمت ‪14‬ورسېږي نو اوبه پـه بشـپړ ډول قلـوي دي‪ ،‬ښـي‬
‫اوبه هغه دي چې د ‪ pH‬قيمت يې ‪ 7‬ته نږدې وي د څښلو وړ اوبـو لپـاره د ‪ pH‬قيمـت بايـد د‬
‫‪ 6.5‬او ‪ 8.5‬ترمنځ وي کـه چېـرې د ‪ pH‬قيمـت پـه همـدې انتـروال کـې وسـاتل شـي د انسـان‬
‫روغتيا ته هېڅ زيان نه رسوي او که چېرې د ‪ pH‬قيمـت د ‪ 4‬څخـه کمېـږي اوبـه تريـو خونـد‬
‫ورکــوي او کــه چېــرې ‪ pH‬قيمــت د ‪ 8,5‬قيمــت زيــاتېږ ي اوبــه تــريخ خونــد لــري‪.‬د ‪ pH‬د لــوړ‬
‫قيمت لرونکې اوبه د سرطاني ناروغيو المل ګرځي او د ‪ pH‬د ټيټ قيمت لرونکې اوبـه د‬
‫پايپونو د رژېدو المل ګرځي د کوم له امله چې زهري ځانګړتياو لرونکو فلزاتو لکـه ‪Zn،‬‬
‫‪ Pb، Cu‬دبې ځايه کېدو او منځته راتلو المل ګرځي‪.‬‬
‫د ‪ pH‬قيمت د الندې الرو چارو په مټ اندازه کېږي‪.‬‬
‫برقي ميتود‪.‬‬ ‫‪.A‬‬
‫کلور ميترک ميتود‪.‬‬ ‫‪.B‬‬
‫لومړى‪ :‬برقي ميتود‪:‬‬ ‫‪.A‬‬
‫په دې ميتود کې د پوتينومترو په نامه برقي اله د دې لپاره په کار وړل کېږي چې د مثبت‬
‫چارچ لرونکو هايدروجنوايونونو اندازه معلومه کړي‪.‬‬
‫دويم‪ :‬کلوروميترو ميتود‪:‬‬ ‫‪.B‬‬
‫پــه دې ميتــود کــې ځينــې کيميــاوي عناصــر لــه اوبــو ســره ورزيــاتېږي د دې عناصــرو پــه‬
‫زيــاتولو ســره اوبــه ځــان تــه ځــانګړى رنــګ غــوره کــوي او بيــا دا رنګونــه لــه هغــه ســتندرډ‬
‫رنګونو سره چې په تيوبونو کې ښودل شوي دي پرتله کېږي دا ميتود ساده دى نو ځکه په‬
‫زياتره البراتوارونو کې ورڅخه ګټه اخيستل کېږي‪.‬‬
‫د اوبــو د تېزابــي ځانګړتيــا د معلومولــو لپــاره د ‪Methyl red ، Benzol yellow،‬‬
‫‪ Bromophenal Blu‬څخه ګټه اخيستل کېږي او د قلويت د معلومولـو لپـاره د ‪Thymal‬‬
‫‪ Blu، Phenol Red،toly Red‬او نورو څخه ګټه اخيستل کېږي‪.‬‬
‫پوښتنه‪ :‬د اوبو د درملنې په پالنټ کې اوبه د ننوتلو په وخت کې د ‪ pH‬قيمت ‪ 7.5‬دى او د‬
‫وتلو په وخت کې يې د ‪ pH‬قيمت ‪ 8,5‬دى منځنی قيمت يې پيدا کړئ؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪PH = − Log 10 H‬‬

‫د تعريف له مخې لرو چي ‪ pH‬د‬
‫پالنټ د ننوتلو په وخت د اوبو ‪pH‬‬
‫‪PH = 7.5‬‬
‫‪7.5‬‬
‫‪7.5 = log10‬‬ ‫‪ H = 107.5‬‬
‫له پالنټ څخه د وتلو په وخت‬

‫‪PH = 8.5‬‬
‫‪8.5‬‬
‫‪8.5 = log10‬‬ ‫‪ H = 108.5‬‬
‫د ‪H‬منځنی قېمت‬
‫‪7.5‬‬ ‫‪8.5‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪+ 10‬‬
‫=‪H‬‬ ‫=‬
‫‪2‬‬
‫‪10 + 1‬‬
‫‪108.5 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪= 5.5 10 8.5‬‬
‫‪ 2 ‬‬
‫د اوبو د ‪pH‬منځنی قېمت‬

‫‪PH =  Log 10 H‬‬
‫) ‪ log10 ( 5.5  108.5‬‬
‫‪( 8.5  0.7404 ) = 7.7596‬‬
‫د تازه تيارې کړل شوو مقطرو اوبو ‪ pH‬او ‪ OH‬قېمتونه معلوم کړئ؟‬
‫‪H  OH = 10  14‬‬

‫‪+‬‬ ‫‪‬‬
‫‪mole / lit‬‬
‫په تازه مقطرو اوبو کې د دواړو ايونونو يو شان وي‬
C  C = 1014
C = 10  7
H = 10
+ 7
and OH = 10
 7
PH =  Log 10 H +  
 = ( 7 ) = 7
 Log 10 10 7
pOH = 7
pH‫ فضوله اوبـه ضـايع کـوي کـه د اوبـو‬50 m3 ‫ يوه کارخانه د ورځې‬:‫د رېمه پوښتنه‬
‫ سره پيدا کړئ ؟‬kg/lit ‫ مقدار‬KOH ‫ولري نو د‬KOH ‫ وي او يواځې‬11 ‫قېمت‬
PH + pOH = 14
11+ pOH = 14
pOH = 14− 11= 3
‫ مولونه دى په لېټره دى‬3-10 ‫نو د هايدرو اکسيل ايونو مقدار‬
OH = 103 molelit
PH =  Log 10H
56g=)39+16+1(
KOH glit = 56 103
KOH kglit = 56 106
Q = 50 m 3 day = 50  103 litdy

KOH = ( 56  106  50  103 )
2.8 kglit
:‫څلورمه پوښتنه‬
‫ قېمت پيداکړئ؟‬pH ‫ د‬Ca(OH)2 1000 mg/Lit ‫د‬
Q = 50 m 3 day = 50  103 litdy

KOH = ( 56  106  50  103 )
2.8 kglit
) )74g/lit= (40+2(16+1 ‫ ماليکولي وزن‬Ca(OH)2 ‫د‬

‫) دوه ماليکولونه لري‬-OH( ‫ د‬g/lit 74 ‫نو د‬
OH = 2
74
 
pOH = Log 10 OH  = log10 ( 2 / 74 )
 Log 0.027 = 1.5686
pH + pOH = 14  pH = 14  pOH
( 14  1.5686) = 12.4314
pH of 1000mg / lit of
Ca(OH) 2 = 12.4313
:‫پنځمه پوښتنه‬
‫ قېمت پيداکړئ‬pH ‫د‬ ‫د الندې مخلو‬
‫ قېمت‬pH ‫د‬ ‫حجم‬
A= 6 500 ml
B= 5 500 ml
:‫حل‬
)H+) =10-6 mole/lit ‫ د‬A ‫د‬
)H+) =10-5 mole/lit ‫ د‬B ‫د‬
‫‪pH‬‬ ‫د مخلو‬
‫‪1‬‬ ‫‪6 ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5 ‬‬
‫‪  10  +   10 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪( 0.5  10 ) + ( 5  10 ) = 5.5  10  6 mole / lit‬‬
‫= )‪PH = logH + = log10 ( 5.5  106‬‬
‫‪( 0.7404+ 6 ) = 5.2596‬‬
‫شپږمه پوښتنه‪:‬‬
‫د ‪ pH‬قېمت پيداکړئ‬ ‫د الندې مخلو‬
‫د ‪ pH‬قېمت‬ ‫حجم‬
‫=‪A‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪100 ml‬‬
‫=‪B‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪900 ml‬‬
‫حل‪:‬‬
‫د ‪ A‬د ‪)H+) =10-6 mole/lit‬‬
‫د ‪ B‬د ‪)H+) =10-5 mole/lit‬‬

‫د ‪ A‬محلول ‪:‬‬
‫په دې محلول کې د هايدوجن غلظت‬
‫‪100‬‬
‫× ‪= 10− 6‬‬
‫‪1000‬‬
‫‪[H + ]A = 10− 7 mole /lit‬‬
‫د ‪ B‬محلول ‪:‬‬
‫په دې محلول کې د هايدوجن غلظت‬
‫‪900‬‬
‫‪105 ‬‬
‫‪1000‬‬
‫‪H +B = 9  106 mole / lit‬‬
‫په ګډ محلول کې د هايدوجن غلظت‬
‫‪H  +H  10  +9  10 ‬‬
‫‪+‬‬
‫‪A‬‬
‫‪+‬‬
‫‪B‬‬
‫‪7‬‬
‫‪A‬‬
‫‪6‬‬
‫‪B‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬
‫= ) ‪( 0.1  10 + ( 9  10‬‬
‫‪9.1  106 mole / lit‬‬
‫) ‪pH = log10 ( 9.1  106‬‬
‫‪( 0.959+ 6 ) = 5.041‬‬
‫اومه پوښتنه‪:‬‬
‫الندې داوبو درې نمونې يا بېلګې ‪ x, y , Z‬را اخېستل شوې دي چې په ترتيب سره يې‬
‫د ‪ pH‬قېمتونه ‪ 4.5‬د‪ 5.5‬د ‪ 6.5‬دي نو دامالوم کړئ چې د‪ X‬نمونه څو ځلې د ‪ y‬په پرتله‬
‫تېزابي ده؟‬
‫حل ‪:‬‬
‫‪  pH = 4.5‬‬
‫‪X = pH =  Log 10 H‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪ Log H = H = 10‬‬

‫‪10‬‬
‫‪+‬‬
‫‪mole / lit‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪4.5‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪pH = 6.5  H = 10‬‬ ‫‪mole / lit‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪6.5‬‬
‫‪104.5‬‬
‫=‬ ‫‪= 100‬‬
‫‪106.5‬‬
‫له دې مالوميږي چې د ‪X‬نمونه د ‪ Z‬په پرتله ‪ 100‬ځلې تېزابي ده‬

‫اتمه پوښتنه‪:‬‬
‫که يو محلول په خپل جوړښت په يو لېټر کې ‪ 8-10×1.7‬ګرامه هايدرواکسايد ولري ‪pH‬‬
‫يې مالوم کړئ؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪OH = 1.71.7‬‬
‫‪9‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 10‬‬
‫‪= mole / lit‬‬
‫‪pOH =  Log(109 ) = 9‬‬

‫‪pH + pOH = 14  pH = ( 14  9 ) = 5‬‬
‫اتمه پوښتنه‪:‬‬
‫که يو محلول د خپل جوړښت په يو لېټر کې ‪ 2-10×3‬ګرامه ‪ H‬ولري هايدرواکسايد يې‬
‫مالوم کړئ؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪OH   H    1014  nole/ lit‬‬
‫‪3 10  OH   10 mole / lit‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪14‬‬
‫‪OH   13 10 mole / li‬‬

‫‪‬‬ ‫‪12‬‬
‫القليت‪:‬‬ ‫‪.v‬‬
‫په اوبو او فضولو کې دمنحله موادو هغه ظرفيت چې د هايدرونيم يـا (‪ )+H3O‬انـدازه تـر‬
‫هغه لوړه کړي د ‪ pH‬قيمت يې له ‪ 4.3‬څخه ‪ 14‬ته ورسوي د اوبو د الکليت په نوم يادېږي‪.‬‬
‫پــه اوبــو کــې الکليــت د کاربونيــټ (‪ )CO3- -‬بــايو کاربونيــټ (‪ )HCO3-‬او هــم د (‪)OH‬‬
‫هايدرواکسايد د شتون له امله منځته راځي‪.‬‬
‫د الکليــو معلومــول ډېــر دود دي ځکــه الکلــي کــوالى شــي د ‪ pH‬د قيمــت د بــدلون مخــه‬
‫نيسي‪.‬‬
‫الکليت په دوه ډوله دى‪:‬‬
‫‪ .٠‬بشپړ الکليت چې ‪ pH‬يې له ‪ 4.5‬څخه لوړ وي‪.‬‬ ‫‪.A‬‬
‫سوزونکی الکليت يا ‪ Caustic‬د ‪ pH‬قيمت له‪ 8.2‬څخه لـوړ وي‪ ،‬الکليـت حجـم تـه‬ ‫‪.B‬‬
‫پـــه کتـــو ســـره تحليـــل کېـــږي ‪،‬د دې مـــوخې لپـــاره د الکليـــت جـــال جـــال مشخصـــي يـــا‬
‫انډيکاتورونه شتون لري‪.‬‬
‫دوه انډيکاتورونه ډېر پېژندل شو يدي‪.‬‬
‫‪ .a‬پينول پتالين (‪:)Phenolphthalein‬‬
‫ګالبي رنګ چې ‪ pH‬يې له ‪ 8.2‬څخه لوړ وي او بې رنګه چې ‪ PH‬يې د‪ 8,2‬څخه ټيټ وي‬
‫‪.‬‬
‫‪ .b‬ميتايل نارنجي (‪:)Methyl Orange‬‬
‫سور رنګ د ‪ pH‬قيمت يې له ‪ 4.5‬څخه ټيټ اوزيړ نارنجي چې د ‪ pH‬قيمت يې له ‪ 4.5‬څخه‬
‫پورته وي‪.‬د الکليت مقدار د ‪ CaCO3‬په بڼه ښودل کېږي که چېرې د ټټرانټ محلول وړتيـا‬
‫‪N/50‬وي‪ ,‬نو د ټيټرانټ يو ملي ګرام معادل دى لـه يـو ملـي ګـرام ‪ CaCO3‬سـره ځکـه چـې د‬
‫‪ CaCO3‬معادل وزن هم ‪ 50‬دى‪.‬‬
‫د ‪ CaCO3‬الکليت په ‪ mg/lit‬سره‪:‬‬
‫ټول لوستل شوي يا قرآت‬
‫× ‪--------------------------------‬‬ ‫‪1000‬‬
‫دنمونې حجم په ملي لېټر سره‬
‫که چېرې د ټيټرانټ وړتيا ‪ 40‬وي نو معادله به يې په الندې ډول وي د ‪ CaCO3 Mg/lit‬له‬
‫مخې‪.‬‬
‫(‪ × 1000×50×0.025‬ټول لوستل شوي يا قرآت‬

‫‪--------------------------------------‬‬
‫ټول لوستل شوي يا قرآت‬

‫× ‪--------------------------------‬‬ ‫‪1250‬‬
‫د ‪ pH‬په ‪ 8.2‬کـې د ‪ -OH‬خنثـی نقطـه ده او د‪ CO3 --‬د خنثـی نقطـه د ‪ pH‬د ‪ 8.2‬پـه نيمـايي‬
‫کې ده او هغه وخت بشپړېږي کله چې د ‪ pH‬قيمت ‪ 4.5‬ته ورسېږي‪.‬‬
‫د ‪ pH‬له مخې الکليت په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ .a‬د الکليت انتروال د ‪ 4,5‬او ‪ 14‬ترمنځ ده‪.‬‬
‫‪ .b‬د بايو کاربونيت ‪ -HCO3‬الکليت د ‪ 4,5‬او ‪ 8,2‬ترمنځ ده‪.‬‬
‫‪ .c‬د کاربونيت‪ CO3 --‬الکليت د ‪ 8.2‬او ‪ 10‬ترمنځ ده‪.‬‬
‫‪ .d‬د ‪ 0‬او ‪ 4,5‬ترمنځ الکليت نشته‪.‬‬
‫له النـدې جـدول څخـه د ټيټريشـن يـا عيـارولو پـه واسـطه د اوبـو د يـوې نمـونې الکليـت‬
‫معلومېږي‪..‬‬
‫د‪ P‬حرف پينول پتالين او ‪T‬ټول الکليت ښاى‪.‬‬
‫بايوکاربونيټ‬ ‫کاربونيټ الکليت‬ ‫هايدرو اکسـايد‬ ‫د ټيټريشــــن يــــا‬

‫‪)CaCO3 (HCO3‬‬ ‫)‬ ‫(‪CO3)CaCO3‬‬ ‫الکليت‬ ‫عيارولو پايله‬
‫(‪OH)CaCO3‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪P=o‬‬
‫‪T-2p‬‬ ‫‪2p‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪P<0,5T‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪2p‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪P=0,5T‬‬
‫‪0‬‬ ‫(‪2)T-p‬‬ ‫‪2p-t‬‬ ‫‪P>0,5T‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪P=T‬‬
‫د الکليت د معلومولو په وخت بايد الندې ټکي په پام کې ونيول شي‪.‬‬

‫‪ .‬د سـاده والــي لپــاره داسـې ګڼــل کېــږي چـې د اوبــو پــه يـوه نمونــه کــې ‪ -HCO3 -‬او‬ ‫أ‪-‬‬
‫‪ -OH‬په يو وخت يوځاى نه شي راتالى‪.‬‬
‫‪ .‬د کاربونيت‪ ،‬بايوکاربونيت او هايدرواکسايد څخه پرته نور الکليتونه نشته‪.‬‬ ‫ب‪-‬‬
‫‪ .‬يواځې ‪ -OH‬د ‪ 10 pH‬قيمت ورکوي‪.‬‬ ‫ت‪-‬‬
‫‪ C03- .‬د ‪ pH >8,2‬کې کې شتون لري‪.‬‬ ‫ث‪-‬‬
‫‪ -OH .‬او ‪ C03-‬دواړه يوځاى د ‪ 10 pH‬قيمت ورکوي‪.‬‬ ‫ج‪-‬‬
‫‪ C03-- .‬او ‪ --HCO3‬يوځاى راتالى شي‪.‬‬ ‫ح‪-‬‬
‫‪ .‬يواځې ‪ -HCO3‬د ‪ pH <8,2‬قيمت ورکوي‪.‬‬ ‫خ‪-‬‬
‫د اوبو دالکليت مالومول کوالى شي د الندې الملونو له امله ګټور ثابت کېداى شي‪.‬‬
‫‪ . a‬له اوبو څخه د سختۍ د لرې کولو لپاره د سوډا او چونې دمقدار په ټـاکلو کـې مرسـته‬
‫کوالى شي‪.‬‬
‫‪ .b‬د تېزابو د خنثی کولو لپاره مرسته کوالى شي‪.‬‬
‫‪ .c‬د الکليت معلومول کوالى شي د الکلي او مثبـت ايونـو يـا کتيونـو د تعامـل پـه وخـت‬
‫مرسته کوالى شي ‪.‬‬
‫‪ .d‬زيات الکليت د ځمکې د خړوبولو لپاره زيان اړوي خاوره يـې خرابـوي او د حاصـالتو‬
‫کچه کموي‪.‬‬
‫‪ .e‬زيات الکليت د اوبو خوند تريخوي‪.‬‬
‫‪ .f‬د تېزابو په واسطه د پايپونو رژېدنې مخه ډب کوي‪.‬‬
‫‪ .g‬هغه فاضله اوبه چې سوزونکي القلي لري بايد ويالو ته ونه لېږدول شي‪.‬‬
‫‪ .h‬هغه اوبه چې القلي يې له‪ 250mg/lit‬څخه کمه وي د څښلو لپاره او کورني ژوند دنورو‬
‫اړتياوو لپاره وړ اوبه دي‪.‬‬
‫الندې معلومات د حجمې تجزيې په حساب برابر شوي دي کاربونيټ‪ ،‬بايو کاربونيټ او‬
‫هايدروکسايد القلي پيدا کړئ؟‬
‫ټول ټيټرانټ په ‪ ml‬سره د نقطې تر اخره‬ ‫نمونه ‪100ml‬‬
‫پينول پتالين‬ ‫نارنجي ميتايل‬
‫‪10‬‬ ‫‪15,5‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪14,4‬‬ ‫‪38,6‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪8,2‬‬ ‫‪8,4‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪12,7‬‬ ‫‪D‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪ A‬نمونه ‪:‬‬
‫‪10  1000‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪ 100‬‬
‫‪100‬‬
‫‪15.5  1000‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪ 155‬‬
‫‪100‬‬
‫‪0.5 T  77.5‬‬
‫نو له جدول څخه د ‪T‬قېمت‬ ‫‪p  0.5‬‬
‫‪ - OH=2P-T=(200-155)=55‬الکليت‬
‫‪ C03-=2(T-P)=2(155-100)=110‬الکليت‬
‫‪ -HCO3 =0‬الکليت‬
‫‪ B‬نمونه ‪:‬‬
‫‪14.4  1000‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪ 144‬‬
‫‪100‬‬
‫‪38.6  1000‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪ 386‬‬
‫‪100‬‬
‫‪0.5 T  193‬‬
‫څرنګه چې ‪ p  0.5‬نو‪ T‬له جدول څخه لرو چې‬
‫‪ - OH=0‬الکليت‬
‫‪ C03--=2P)=288‬الکليت‬
‫‪ -HCO3 =T-2P=(386-288)=98‬الکليت‬
‫‪C‬نمونه ‪:‬‬
‫‪8.2  1000‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪ 82‬‬
‫‪100‬‬
‫‪8.4  1000‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪ 84‬‬
‫‪100‬‬
‫‪0.5 T  42‬‬
‫‪ - OH=2P-T=(164-84)=80‬الکليت‬
‫‪ C03--=2(T-P)=2(84-82)=4‬الکليت‬
‫‪ -HCO3 =0‬الکليت‬
‫‪D‬نمونه ‪:‬‬
‫‪P0‬‬
‫‪12.7  1000‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪ 127‬‬
‫‪100‬‬
‫‪P  0.‬‬
‫‪ C03--=0‬الکليت‬
‫‪ -HCO3 =T=127‬الکليت‬
‫له الندې ريکارډ څخه جال جال او ټول الکليت پيدا کړئ‪.‬‬
‫د ټيټرانيټ‪ -‬مقاومت=‪N/40‬‬
‫د نمونې حجم=‪50ml‬‬
‫د پينول پيتالين د پاى ټکی=‪5,6‬‬
‫د نمونې د ‪pH‬قيمت پيدا کړئ‪.‬‬
‫حل‪ :‬څرنګه چې‪:‬‬
‫‪5.6  1250‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪ 140‬‬
‫‪50‬‬
‫‪5.6  1250‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪ 337.5‬‬
‫‪50‬‬
‫‪0.5 T  168.75‬‬
‫‪ C03--=2P)=280=4‬الکليت‬
‫‪ -HCO3 =T-2P(337.5-280)=57.5‬الکليت‬
‫د اوبو د ‪ pH‬قېمت به د ‪ 8‬او ‪10‬تر منځ وي‪.‬‬
‫تېزابيت‪:‬‬ ‫‪.vi‬‬
‫په اوبو کې د منحله موادو هغه ظرفيت چې د هايدرو اکسيل (‪ )-OH‬اندازه تـر هغـه لـوړ‬
‫کړي چې ‪ pH‬قيمت له ‪ 0‬څخه ‪ 8,2‬ته ورسوي تېزابيت بلل کېږي‪.‬‬
‫تېزابيت په دوه ډوله دى‪:‬‬
‫‪ .A‬کاربن ډاى اکسايد تېزابيت‪.‬‬
‫‪ .B‬منرالي تېزابيت‪.‬‬
‫‪ .A‬کاربن ډاى اکسايد تېزابيت‪:‬‬
‫له ځمکې النـدې او د ځمکـې د مـخ پـه اوبـو کـې دا ډول تېزابيـت د کـاربن ډاى اکسـايد د‬
‫شتون له امله دي‪.‬‬
‫‪ .B‬منرالي تېزابيت‪:‬‬
‫منرالــي تېزابيــت د ‪ HCL،H2SO4، HNO3‬او قــوي عضــوي تېزابونــو د تشــون لــه املــه‬
‫منځته راځي‪.‬‬
‫د ټولو کارخانو په ځانګړې ډول د تقطير په کارخانود د تخمونو د جوړولوپه کارخـانو او‬
‫دمعدني موادو په کارخانو کې منرالي تېزابيت لېدل کېږي‪.‬‬
‫په اوبو کې تېزابيت د خنثی کولو او ټيټريشن يا عيارولو او د ‪ NaOH‬پـه القليـو کـې تـر‬
‫‪ pH=4,3‬پورې قيمت سره پيدا کېږي‪.‬‬
‫کاربن ډاى اکسايد د ټيټريشن په واسـطه سـره پيـدا کېـږي هغـه وخـت چـې دعيـارولو يـا‬
‫ټيټريشن د ‪ pH‬قيمـت ‪ 8,2‬تـه ورسـېږي تيزابيـت د ‪ CaCO3‬پـه بڼـه ښـودل کېـږي؛ نـو ځکـه‬
‫لرو‪ ،‬چې‪:‬‬
‫کاربن ډاى اکسايد تېزابيت‪ +‬منرالي تيزابيت=ټول تيزابيت (‪)CaCO3‬‬
‫د اوبو تېزابيت دمعلومولو الملونه‪:‬‬
‫‪ .a‬تېزابيت د اوبو ژوند اغېزمن کوي‪.‬‬
‫‪ .b‬د تشنابونو د اوبو په درملنې باندې اغېزې لري‪.‬‬
‫‪ .c‬تيزابونه پايپونه رژوي‪.‬‬
‫‪ . d‬د تيزابيت په ټاکلو سره د کارخانو د فاضله اوبو د درملنې د کيمياوي عناصرو اندازه‬
‫معلومېږي‪.‬‬
‫‪ .e‬تيزابيت د اوبو د نرمولو په درملنه باندې اغېز لري‪.‬‬
‫‪ .f‬هغــه اوبــه چــې تيزابيــت يــې لــه ‪ 50mg/lit‬څخــه زيــات وي د اوســپنيزو کــانکريټو پــه‬
‫جوړولو بايد ونه کارول شي‪.‬‬
‫فلزات او نور کيمياوي توکي‪:‬‬ ‫‪.vii‬‬
‫بيالبېلې الرې چارې په کار اچول کېږي څو د اوبو په يو نمونه کې دکيمياوي عناصرو او‬
‫فلزاتو اندازه او شتون پرې وټاکل شي‪.‬‬
‫پــه النــدې جــدول کــې د څښــلو پــه اوبــو کــې د فلزاتــو او نــورو کيميــاوي توکــو د منلــو وړ‬
‫اندازه يا مجاز حد ښودل شوى دى‪.‬‬
‫د منلو وړ اندازه په ‪ mg/lit‬سره‬ ‫د فلزاتو نوم‬
‫‪0,5‬‬ ‫الکايل بنزين سلفونيټ (‪)ABS‬‬
‫‪0,05‬‬ ‫ارسنيک (‪)As‬‬
‫‪1,00‬‬ ‫باريوم (‪)Ba‬‬
‫‪0,01‬‬ ‫کاډيوم (‪)Cd‬‬
‫‪0,2‬‬ ‫کاربون کلوروفارم اکسترکټ (‪)CCE‬‬
‫‪1‬‬ ‫مس(‪)CU‬‬
‫‪0,2‬‬ ‫سيانيډ (‪)CN‬‬
‫‪1,7‬‬ ‫فلورايد (‪)Fe‬‬
‫‪0,05‬‬ ‫هګزاواليټ‬
‫‪1,3‬‬ ‫اوسپنه (‪)fe‬‬
‫‪0,05‬‬ ‫ليد (‪)pb‬‬
‫‪0,001‬‬ ‫پينول‬
‫‪0,01‬‬ ‫سلينيوم (‪)Se‬‬
‫‪0,05‬‬ ‫طال (‪)Ag‬‬
‫‪250‬‬ ‫سلفيت(‪)So4‬‬
‫‪5,00‬‬ ‫زنګ (‪)Zn‬‬
‫نايتروجن او د هغه مرکبونه‪:‬‬ ‫‪.viii‬‬

‫په اوبو کې نايتروجن په الندې څلورو بڼو سره پيدا کېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬ازاده امونيا (‪)Free Ammonia‬‬
‫‪ .۱‬البومونيميد امونيا (‪)Almuminoid ammonia‬‬
‫‪ .٨‬نايترايټونه (‪)Nitrates‬‬
‫‪ .٧‬نايتريتونه (‪)Nitrites‬‬
‫د څښ ـکلو پــه اوب ـو کــې د ازادې امونيــا او البونميــد امونيــا انــدازه پــه ترتيــب ســره لــه‬
‫‪ 0,15ppm‬او ‪ 0,3ppm‬څخه زيا ت نه شي ‪.‬کله چې عضوي مواد خوسا شوي نـه وي دې تـه‬
‫البونميد وايي‪.‬هغه وخت چې عضـوي مـواد بشـپړ ډول سـره اکسـدايز شـوي نـه وي دې تـه‬
‫نايتريت وايي او کله چې عضوي مواد په اوبو کې په بشـپړ ډول لـه اکسـېجن سـره تعامـل‬
‫وکړي يا اکسيدايز شي نو نايترايت بلل کېږي‪.‬‬
‫د څښلو په اوبو کې بايد هېڅ ډول نايتريتونه شتون ونه لري مګـر کلـه چـې عضـوي مـواد‬
‫پـه بشـپړ ډول لــه اکسـېجن ســره کيميـاوي تعامــل وکـړي بيـا د انســان روغتيـا تــه زيـان نــه‬
‫اړوي‪ ،‬د څښلو په يو ليتر اوبو کې د نايترايت اندازه تر ‪ 45‬ملي ګرامه پورې کې د منلو وړ‬
‫ده‪.‬‬
‫د اوبو په ساده جوشولو سره کېـداى شـي فـري يـاازادې امونيـا پيـدا شـي او بيـا لـه اوبـو‬
‫ازاده او له کيمياوي ترکيب څخه ويستل شي‪،‬په اوبو د قوي القلي موادو په ور زيـاتولو‬
‫ســره دالبونميــډ انــدازه پيــداکېږي او هغــه داســې چــې د القلــي مــوادو پــه ډول پوټاشــيم‬
‫ورکول کېږي امونيا ترې ازادېږي‪.‬‬ ‫پرمګنايټ په اوبو کې اچول کېږي او جو‬
‫نايترايتونــه او نايتريتونــه لــومړى پــه کيميــاوي توګــه امونيــا تــه اړول کېــږي او بيــا لــه‬
‫ستندرډ رنګونو سره پرتله کېږي‪.‬‬
‫‪ .ix‬په اوبو کې ټول سخت جامد مواد‪:‬‬
‫کړاى شي له تبخير وروسته چـې‬ ‫کله چې اوبه تر ‪ 103C0‬او ‪ 105C0‬تودوخې پورې جو‬
‫کوم وچ مواد پاتې کېږي د انجينرۍ له پلوه ورته ‪ Solid‬يا جامد مواد ويل کېږي‪.‬‬
‫جامد مواد په دوه ډوله دي منحل جامد مواد او ځوړند جامد مواد‪.‬‬
‫‪ .x‬منحل جامد مواد‪:‬‬
‫طبيعــي اوبــه لــه ځانــه ســره غيــر عضــوي مــالګي لکــه کاربوناټونــه ‪،‬بــا يــو کاربوناټونــه‪،‬‬
‫کلورايدونه‪ ،‬سلفايدونه‪ ،‬د جامدو موادو په ډول لري نوموړې مالګې په ورتـه وخـت کـې‬
‫ځينې منحل ګازونه او عضوي مواد هم لري‪.‬‬
‫د اوبو د جامدو موادو د ما لومولو لپـاره لـومړى د اوبـو نمونـه پـه يـو پـاک لوښـي کـې لـه‬
‫اچولـو وروســته پــه تنــور کــې اېښــودل کېــږي او اور ورتــه اچــول کېــږي بيــا پــه وچــوونکي‬
‫ماشين کې سړېږي اوپاتې شونې مواد اندازه کېږي‪.‬‬
‫‪A B‬‬
‫‪100x‬‬ ‫په ‪ mg/l‬سره په اوبو کې منحل مواد =‬
‫‪V‬‬
‫‪ =A‬په ‪ mg‬سره د لوښي وروستی وزن‪.‬‬
‫‪ =B‬په ‪ mg‬سره د لوښي لومړى وزن‪.‬‬
‫‪ =V‬په ‪ ml‬سره د اوبو د حجم‪.‬‬
‫د يادونې وړ ده وويل شي چې يواځې د جامـدو مـوادو معلومـول نـه شـي کـوالى د اوبـو د‬
‫ککړتيا اندازه معلومه کړي په اوبو کې ټول جامد مواد د منلو وړ نه وي‪ ،‬او اوبو ته خرابـه‬
‫خوند‪ ،‬رنګ او خراب بوى ورکوي‪.‬په اوبو کې ډېرى جامد مواد د اسهال او قبضيت المـل‬
‫ګرځي‪.‬همدارنګه د اوبو منحله جامد مواد کېداى شي په څارويو کې د ناروغيود منځتـه‬
‫راتلو المل وګرځي او په ورته وخت کې د اوبو جوشوونکو د رژېدنې سـبب هـم وګرځـي‪.‬دا‬
‫هغه وخت پېښېږي کله چې د جامدو موادو اندازه له ‪ 3000ppm‬څخه زياته شي‪.‬‬
‫د اوبو د جامدو موادو پيداکول د دې لپاره اړين دي څو مـالوم شـي چـې اوبـه د څښـلو او‬
‫خړوبولــو وړ دي او کــه نــه‪ .‬د څښــلو پــه اوبــو کــې د جامــدو مــوادو انــدازه د ‪ 500mg/lit‬او‬
‫‪ 1500mg/lit‬ترمنځ ښودل کېږي‪.‬‬
‫په اوبو کې ځوړند مواد‪:‬‬ ‫‪.xi‬‬
‫د ځمکې د مخ پـه اوبـو کـې ځوړنـد مـواد لـه غيـر عضـوي مـوادو لکـه خـاورې او عضـوي‬
‫موادو لکه الجيانو څخه عبارت دي‪ .‬د ځمکې دمخ په اوبـو کـې ځوړنـد مـواد دځمکـې پـر‬
‫مخ د اوبو د بهېدنې له امله له اوبو سره يوځاى کېږي‪ ،‬په ټولـه کـې لـه ځمکـې النـدې اوبـه‬
‫ځوړندمواد نه لري ځکه له ځمکې الندې اوبـه پـه طبيعـي ډول چـاڼېږي ‪،‬د ځوړنـدو مـوادو‬
‫اندازه د انسان په الس وهنې پورې اړه لري يانې دا چې د ځمکې مـخ اوبـه څـومره د انسـان‬
‫له خوا ککړې شوې دي‪.‬‬
‫د دې لپاره ځينې وخت د نرموالي ضريب هم کـارول کېـږي ‪،‬څـو د اوبـو د ځوړنـدو مـوادو‬
‫مقدا او خړوالی پرې وټاکل شي ‪،‬د ځوړندو موادو د معلومولو لپاره اوبه له يو چاڼ څخـه‬
‫تېرېږي او د چاڼ په مخ پاتې شونې مواد اندازه کېږي ‪.‬پاتې شوې مواد په يـو تنـور کـې تـر‬
‫‪ 105C0‬تودوخې الندې د يو ساعت لپـاره کېښـودل کېـږي او چـاڼ شـوې اوبـه د ‪ 20‬دقيقـو‬
‫لپاره په بل تنور کې ‪ 600C0‬تودوخې الندې تبخير يږي‪.‬‬
‫په ‪ 600C0‬تودوخه کـې عضـوي جامـد مـواد پـه ‪ CO2‬او ‪ H2O‬او غيـر عضـوي پـه مـالګو‬
‫باندې بدلېږي غير عضوي مالګې د ايرو په ډول وي‪.‬‬
‫) ‪(W 2 − W 1‬‬
‫×‪1000‬‬ ‫‪= mg /lit‬‬ ‫ټول ځوړند جامد مواد‬
‫‪V‬‬
‫ټول ځوړند تبخير ېدونکي جامد مواد په‬

‫) ‪(W 2 − W 1‬‬
‫×‪1000‬‬ ‫‪= mg /lit‬‬
‫‪V‬‬ ‫دلته‪:‬‬
‫‪ =W1‬په ‪ mg‬سره لومړى وزن‪.‬‬
‫‪ =W2‬په ‪ mg‬سره په چاڼ کې پاتې شوي مواد‪.‬‬
‫‪ =W3‬په ‪ ml‬سره د نمونې حجم‪.‬‬
‫په اوبو کې ځوړند مواد د منلو وړ نه دي ځکه چې؛‪.‬‬
‫‪ .a‬د اوبو ښکال بدرنګه کوي‪.‬‬
‫‪ .b‬کېداى شي له ځانه سره ناروغتياوي ولري‪.‬‬
‫‪ .c‬جامد مواد ځينې وخت اوبو ته ناوړه خوند ورکوي‪.‬‬
‫‪ .d‬د کيمياوي او بيولوژيکي توکو لپاره ځاى برابروي‪.‬‬
‫د روغتيا نړيوال سازمان (‪ (WHO‬او ‪ BIS‬له مخې د څښلو اوبو سټندرونه ‪:‬‬
‫د ‪ WHO‬ستندرد‬
‫ستندرد‬
‫ځانګړتيـــاو‬
‫گنه‬
‫هنــــــــــــــــدي‬
‫ې يــــــــــــــــــــا‬
‫خصوصيات‬
‫د غوښتنې وړ ‪mg/lit‬‬ ‫تـر ټولــو‬ ‫تـــــر ټولـــــو‬

‫د تخفيف وړ‬
‫لـــــــوړه د‬ ‫لــــــــــــــــــوړه‬
‫منلــــو وړ‬ ‫کچه‪mg/lit‬‬
‫کچه‬
‫فزيکي ځانګړتياوې يا خصوصيات‬
‫‪50‬واح‬ ‫‪ 10‬واحده‬ ‫‪50‬‬ ‫‪ 5‬واحده‬ ‫رنګ‬ ‫‪٠‬‬
‫واحده‬
‫ده‬
‫اعتــــــرا‬ ‫وړ نه ده‬ ‫خوند‬ ‫‪۱‬‬
‫ض وړ نه‬
‫ده‬
‫‪25‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪5‬‬ ‫خړوالی‬ ‫‪٨‬‬
‫کيمياوي ځانګړتياوې يا خصوصيات‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0,5‬‬ ‫الکايـــــــل‬ ‫‪٠‬‬
‫بنــــــــــــــزين‬
‫ســـــــــلفايد‬
‫‪ABS‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪600‬‬ ‫‪200‬‬ ‫کلورايدو‬ ‫‪۱‬‬
‫نه‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1,5‬‬ ‫‪0,05‬‬ ‫مس (‪)Cu‬‬ ‫‪٨‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1,5‬‬ ‫‪0,2‬‬ ‫کــــــــــاربن‬ ‫‪٧‬‬
‫کلورو فارم‬
‫اکترکـــــــټ‬
‫(‪)CCE‬‬
‫‪1,5‬‬ ‫‪0,6-1,2‬‬ ‫‪1,5-‬‬ ‫‪0,5‬‬ ‫فلورايد ‪F‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0,3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0,5‬‬ ‫اوســـــــپنه‬ ‫‪٠‬‬
‫(‪)Fe‬‬
‫‪150‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪30‬‬ ‫مګنيــــزيم‬ ‫‪٨‬‬
‫‪mg‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪50‬‬ ‫مګنيـــــــيم‬ ‫‪٠‬‬
‫او ســــوډيم‬
‫مالګه‬
‫‪0,5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0,05‬‬ ‫‪0,05‬‬ ‫مانګـــانير‬ ‫‪٠‬‬
‫‪Mn‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0,3‬‬ ‫‪0,01‬‬ ‫منرالــــــــي‬ ‫‪٠٨‬‬
‫تيل‬
‫‪0,002‬‬ ‫‪0,001‬‬ ‫‪0,002‬‬ ‫‪0,01‬‬ ‫بينول‬ ‫‪٠٠‬‬
‫‪6,5-‬‬ ‫‪6,5-8,5‬‬ ‫‪6,5-‬‬ ‫‪7-8,5‬‬ ‫‪PH‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪9,5‬‬ ‫‪9,2‬‬
‫‪۱‬‬
‫‪45‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نايترايت‬ ‫‪٠‬‬
‫‪٨‬‬
‫‪400‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪200‬‬ ‫ســـــــلفايد‬ ‫‪٠‬‬
‫‪So4‬‬ ‫‪٧‬‬
‫‪3000‬‬ ‫‪500-1500‬‬ ‫‪1500‬‬ ‫‪500‬‬ ‫ټـــول غيـــر‬ ‫‪٠‬‬
‫منحـــــــــــــل‬ ‫‪٠‬‬
‫جامد مواد‬
‫‪600‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪500‬‬ ‫‪100‬‬ ‫ټولــــــــــــــه‬ ‫‪٠‬‬
‫ســــــــــختي‬ ‫‪٠‬‬
‫(‪)Caco3‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪Znc‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪٨‬‬
‫زهري کيمياوي مواد‬
‫‪0,2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0,5‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ارســـينک‬ ‫‪٠‬‬
‫‪As‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫باريوم ‪Br‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0,1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫کاډيوم‬ ‫‪3‬‬
‫‪0,05‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0,05‬‬ ‫‪-‬‬ ‫کــــــــرونيم‬ ‫‪٧‬‬
‫‪Cr‬‬
‫‪-‬د‪01‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0,2‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ســـــپاندي‬ ‫‪٠‬‬
‫‪CN‬‬
‫‪0,1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0,05‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ليډ ‪Pob‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪0.05‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0.01‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ســلينونيم‬ ‫‪٨‬‬
‫‪se ag‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫طال ‪Ag‬‬ ‫‪٠‬‬
‫راډيولوژي‬
‫‪3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪-‬‬ ‫راډيو ‪Ra‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪30‬‬ ‫ســـــــټرتيوم‬ ‫‪۱‬‬
‫‪Sr‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ ٨‬بيتــــــــــــــــــا‬
‫وړانګې‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫الفـــــــــــــــــــا‬ ‫‪٧‬‬
‫وړانګې‬
‫‪Bacteriologic Test‬‬
‫اوبه په طبيعـي ډول سـره ځنـې ژونـدي مايکرواورګانيزمونـه لـري لکـه فنجيان‪،‬الجيـان‪،‬‬
‫ويرسونه‪،‬هېلمتونه يـا چېنجـي او باکتريـاوې ‪ ،‬چـې ځينـې يـې د انسـان رو غتيـا تـه زيـان‬
‫اړونکي دي او ځينې يې هم زيان اړونکي نه دي ‪.‬‬
‫زيان اړونکي پتوجن او نه زيان اړونکي غير پتوجن بلل کېږي‬
‫هــر کــال پــه نــړۍ کــې لــه يــونيم مليــون زيــات انســانان دنــس ناســتې او دې تــه ورتــه هغــو‬
‫ناروغېو له امله خپل ژوند دالسه ورکوي چې له اوبو څخـه پيـداکېږي‪.‬مونږ دلتـه د يـادو‬
‫اورکانيزمونو لـه ډلـې باکتريـاوې تـر بحـث النـدې نيسـو‪.‬باکتريـا يونـاني کليمـه ده چـې د‬
‫ميلې يا راډ په مانـا ده‪ ،‬باکتريالـه‪ 0.5‬څخـه تـر ‪ 5‬مـايکران غټـوالی لري‪،‬پـه اوبـو کـې د‬
‫باکتريا د شتون د مالومولو ازماېښت خورا زيـات ارزښـت لـري ‪ ،‬څرنګـه چـې باکتريـاوې‬
‫زيات کوچني اورګانيزمونه دي نـو ځکـه اسـانه نـه ده چـې دعـادي مايکروسـکوپ پـه مـټ‬
‫سره وموندل شي‪ ،‬نوځکه د پيدا کولو لپاره يې له کيمياوي تعامالتو څخه ګټه اخيسـتل‬
‫کېږي‪ .‬د باکترياوو وده د حجراتو د ويشنې له امله منځته راځي او هغه داسې چـې لـومړى‬
‫د باکتريــا يــوه حجــره پــه دوه برخــو وېشــل کېــږي بيــا هــره يــوه پــه ‪ 15‬يــا ‪ 20‬دقيقــو کــې پــه‬
‫نــورودوه برخــو وېشــل کېــږي چــې پــه يــوه شــپه ورځ کــې پــه لکونــو نــورې تــرې جــوړيږى‬
‫‪.‬باکتريــاوې بېالبېــل ډولونــه لــري ‪.‬د باکتريــاوو پــه ډولــو وېشــل د باکتريــاوو د بڼــې ‪،‬د‬
‫اکسېجن غوښتنې او په انسانانو باندې د هغوپه اغېـزو پـورې اړه لـري‪.‬د باکتريـاوو هغـه‬
‫ډله چې د انسانانو په ژوند باندې اغېزې لري د اوبو رسولود انجينرۍ لپـاره د روغتيـا لـه‬
‫پل وه ارزښت لري‪ ،‬کېداى شي باکترياوې د انسان لپاره زيان اړونکـي وي او هـم شـونې ده‬
‫چــې ګټــورې وي‪.‬هغــه چــې انســان تــه زيــان نــه اړوي ‪ non-Pathogenic‬او هغــه چــې زيــان‬
‫اړونکي وي ‪ pathogenic‬باکترياوي بلل کېږي‪.‬انسان ته زيان اړونکې باکترياوې د ساده‬
‫البراتواري وسايلو په واسطه له منځه نه ځي‪.‬چېرتـه چـې ګټـورې باکتريـاوې شـتون ولـري‬
‫هلتــه هرومــرو زيــان اړونکــي باکتريــاوې هــم شــتون لــري‪.‬د( ‪ (pathogenic‬زيــان اړونکــو‬
‫باکترياوو او( ‪ )no-pathogenic‬ګټورو باکترياوو ګډ شـکل ‪ Bacillus Coil‬يـا ‪B-Coli‬‬
‫په نوم يادېږي چې دا د باکترياوو يو بېل ګروپ دى‪.‬‬
‫د باکترياوو دا ګروپ د ګرمې وينې لرونکو څارويو په کولمو کې ليدل کېږي‪.‬‬
‫د ګرمې وينې لرونکی څاروى‪:‬‬
‫په طبيعت کې ټولې اوبه خاماخا يو ډول نه يو ډول باکترياوې لري ‪،‬يواځې ځينې وختونه‬
‫کېداى شي چې باکترياوې ونه لري د بېلګـې پـه ډول هغـه اوبـه چـې لـه ژورو څاګـانو څخـه‬
‫اخيستل کېږي کېداى شي باکترياوې ونه لري‪،‬کله چې د باران اوبه لـه اتوموسـفير څخـه‬
‫تېرېــږي او دځمکــې مــخ تــه رســېږي لــه ځانــه ســره باکتريــاوې او ګردونــه هــم راوړي چــې د‬
‫ځمکې په مخ د بهېدنې پر وخت له نباتاتو ‪،‬خاورو او نورو سره د تماس لـه املـه بېالبېلـې‬
‫بکترياوې ورسره يوځاى کېږي‪.‬‬
‫له اوبو سره په تړاو کې د باکترياوو په هکله الندې ټکي بايد په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .i‬د باکترياوو ځينې کېداى شي په البراتوار کې وکر ل شي خو بيا ځينـې نـور ډولونـه‬
‫يې په البراتوار کې نه کرل کېږي‪.‬‬
‫‪ .ii‬د ځمکې پر مخ اوبه د موسمي بدلون پر باکترياوواغېزې لري‪.‬‬
‫‪ .iii‬د باکترياو لږ ډولونه کوالى شي د تېزابو لوړه درجه او سوځوونکي الکلي وزغمي‪.‬‬
‫ځينې باکترياووې خپل ژوند ته دوام ورکوي او څو چنده کېږي او ځينې نورې بيا د‬ ‫‪.iv‬‬
‫حاالتو د خرابېدو له امله مړې کېږي‪.‬‬
‫د باکترياوو هره ډله د ژوند تېرولو لپاره خپله د تودوخې درجه لري نو ځکـه د اوبـو‬ ‫‪.v‬‬
‫د تودوخې درجه د باکترياو په ژوند باندې اغېز لري‪.‬‬
‫له باکترياوو سره د تماس په تړاو د تشـنابونو د اوبـو لېږدونکونلونـو او د حيـواني‬ ‫‪.vi‬‬
‫سرې مقدار او لرېوالي په پام کې نيول کېږي‪.‬‬
‫له باکترياوو څخه د اوبو پاکوالی د اوبو په سـرچينې پـورې اړه لـري دا چـې د اوبـو‬ ‫‪.vii‬‬
‫سرچينه ويالې دي‪ ،‬سيندونه دي‪ ،‬سطحي څاګانې او که ژورې څاګانې دي همدا المل دى‬
‫چې دوى يو له بل سره توپير لري‪.‬‬
‫پــه اوبــو کــې د باکتريــاوو غلظــت پــه اوبــو کــې د باکتريــاوو د تغــذيې او خــوراک د‬ ‫‪.viii‬‬
‫مقدار او څرنګوالی يا کيفيت سره تړاو لري‪.‬‬
‫د اوبو ګازي جوړښت په اوبو کې د باکترياوو پـه ژونـد اغېـز لـري د بېلګـې پـه ډول‬ ‫‪.ix‬‬
‫ځينو باکترياوو ته اکسېجن ګټور دى او ځينو ته نه دى‪.‬‬
‫د اوبو غير عضوي جوړښـت هـم پـه باکتريـاوو اغيـز شـيندالى شـي ‪،‬کېـداى شـي د‬ ‫‪.x‬‬
‫ځينو لپاره د اوبو غير عضوي جوړښت ښه وي او ځينو نورو لپاره ښه نه وي‪.‬‬
‫په اوبو کې د عضوي موادو جوړښت او اندازه د باکترياوو د درجې پـه ټـاکنې کـې‬ ‫‪.xi‬‬
‫رول لري‪.‬‬
‫په اوبو کې د فلزاتو شتون لکه‪ :‬مس‪ ،‬طال او المونيم د باکترياوو په ژوند او مقدار‬ ‫‪.xii‬‬
‫اغېز لري‪.‬‬
‫‪ .xiii‬د اوبو ترسب د باکترياوو په پاکونه کې اغيز لري‬
‫د باکترياوو پېژندنه د الندې موخود ترالسه کولو لپاره اړينه ده‪:.‬‬
‫‪ .a‬د باکتريــاوو پــه پېژنــدنې ســره د اوبــو پــه ســرچينو بانــدې د بــاران او وچکــالۍ اغېــزې‬
‫مالومېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬د تشنابونو فاضله اوبو کلورين کولو باندې اغېزمنتيا ترې معلومېداى شي‪.‬‬
‫‪ .c‬د باکترياو په پېژندنې سره کېداى شي هم په زيرمتون کـې اوهـم لـه ويشـلو وروسـته د‬
‫اوبو د څرنګوالی يا کيفيت په مطالعه کولو مرستندويه ثابت شي‪.‬‬
‫‪ .d‬د باکترياوو په پېژندنې سره د سيندونو د اوبو ککړتيا معلومېداى شي‪.‬‬
‫‪ . e‬د اوبو د چاڼولو او کلورين اچولو په وخت کې مرسته کوي‪.‬‬
‫‪ . f‬د باکترياوو پېژندل کوالى شي د المبلوپه حوضونو کې د اوبـو د ځـګ لـه املـه د اوبـو‬
‫ککړتيا معلومه کړي‪.‬‬
‫د اوبو په کيمياوي تجزيې سره د اوبو د تېرو وختونو ککړتيا هم معلومېداى شي ‪،‬او لـه‬
‫بله څنګه د اوبو باکتريالوژيکي تجزيه يواځې د اوبو اوسني ککړتيا ټاکلی شي او د اوبو‬
‫د تېرو وختونو د ککړتيا په هکله لږ معلومات ورکوالى شي‪.‬‬
‫له همدې امله د اوبو د پوره پاکوالي د معلومولو لپاره اړينـه ده چـې د اوبـو کيميـاوي او‬
‫باکتريالوژيکي دواړه زمېښتونه ترسره شي‪ ،‬او يواځې په کيمياوي تجزيـې بانـدې تکيـه‬
‫ونه شي‪ ،‬د اوبو د کيمياوي تجزيې په واسطه سره کېداى شي په اوبو کې د زيان اړونکـو‬
‫باکتريــــاوو ( ‪ )Pathogenic‬پــــه هکلــــه معلومــــات ترالســــه شــــي مګــــر د ګټــــورو( ‪Non-‬‬
‫‪ (Pathogenic‬باکترياوو په هکله هغه وخت معلومات ترالسه کېږي‪،‬څه وخت چـې اوبـه د‬
‫باکتريالوژيکي تجزيې الندې ونيول شي‪.‬‬
‫د اوبو د باکتريالوژيکي ازماېښت لپاره الندې دوه ستندرد ازماېښتونه شتون لري‪.‬‬
‫‪Agar Plate-Total Or Count‬‬ ‫‪.٠‬‬
‫‪B-Coli Test‬‬ ‫‪.۱‬‬
‫‪:Agar Plate Or Total Count .٠‬‬
‫په دې ازماېښت کې د اوبو د بېلو نمونو لپاره په جال جـال رقيـق والـي سـره پـه يـو لوښـي‬
‫کې له مقطرو اوبو سره باکترياوي کـرل کېـږي پـه مقطـرو اوبـو کـې کـرل شـوې باکتريـاوې‬
‫د‪ 37C0‬تودوخې الندې د ‪ 24‬ساعتونو لپاره او يا هم د ‪ 20C0‬تودوخې سره د ‪ 48‬ساعتونو‬
‫لپاره په يو ماشين کې چې انکېبېتور يـې بـولي اېښـودل کېـږي ‪،‬کـومې باکتريـاوې چـې د‬
‫نمونو له اوبو سره الس ته راځـي شـمېرل کېـږي او د ‪ 1CC‬لپـاره محاسـبه کېـږي د څښـلو د‬
‫اوبو په ‪ 1CC‬کې بايد د باکترياوو شمېر له ‪ 100‬څخه زيات شي‪.‬‬
‫‪:B-Coli Test.۱‬‬
‫دا ازماېښت په درې پړاوونوکې ترسره کېږي‪.‬‬
‫(‪)Presumptive test‬‬ ‫‪. A‬اټکليز ازماېښت‬
‫‪.B‬تايدونکی ازماېښت (‪)Confirmed Test‬‬
‫(‪)Completed test‬‬ ‫‪ .C‬بشپړ ازماېښت‬
‫په اټکليـز ازماېښـت د کوليفـارم ‪ Clifrom‬ګـروپ باکتريـاوې د لکتـوز تـومنې تـه وړتيـا‬
‫ورکوي څو خميره شي د تايـدونکي ازمايښـت دنـده دا ده چـې د ميـډيا پـه مـخ د باکتريـاو‬
‫جراثيمو ته وده ورکړي او د نورو اورګانيزمونو د ودې مخه ونيسي‪،‬او د بشپړ ازماېښـت‬
‫دنده داده چـې پـه تايـدونکي ازماېښـت کـې وده شـوې جـراثيم د لکتـوز تومنـه بيـا خميـره‬
‫کړي‪.‬‬
‫‪ .A‬اټکليز ازماېښت‪:‬‬
‫دا ازماېښت په الندې ډول ترسره کېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د رقيقو اوبـو نمـونې د ‪ 10‬پـه مضـربونو سـره اخيسـتل کېـږي لکـه ‪ 1cc،2cc،10cc :‬او‬
‫نورې‪...‬‬
‫‪ .۱‬د اوبو اخيستل شوي نمونې د لکتوز په تومنې لرونکې ټيوب کې د خميره کولو لپاره‬
‫اېښودل کېږي‪.‬‬
‫‪ .٨‬نوموړى ټيوب د ‪ 48‬ساعتونو لپاره د ‪ 37C0‬تودوخې الندې ساتل کېږي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د ټاکلې شوې مودې له پاى ته رسېدو وروسته که په ټيوب کې ګاز ولېدل شي نو پايله‬
‫يې مثبته ګڼل کېږي او دا څرګندوي چې نوموړې اوبه ‪ B-Coli‬ډله باکترياوې لري‪ ،‬او کـه‬
‫چېرې د ټاکلې مودې له پاى ته رسېدو وروسته په ټيوب کې ګاز ونه لېدل شي نو پايله يې‬
‫منفي ده او د‪ B-Cali‬باکترياوو نه شتون ښايي‪.‬‬
‫‪ .٠‬هغه اوبه چې د ازماېښت پايله يې منفي وي د څښلو وړ اوبه دي‪.‬‬
‫‪ .B‬تايدونکي ازماېښت‪:‬‬
‫دا ازمايښت له الندې دوه الرو چارو څخه په يوه باندې ترسره کېږي‪:.‬‬
‫‪ .a‬د هغه لکتوز يوه برخه چې په اټکليز ازماېښت کې يې مثبته پايله ورکـړې را اخيسـتل‬
‫کېږي او په ډېر احتيا سره هغه ټيوب ته چـې روښـانه زيـړ لکتـوز لـري لېـږدول کېـږي کـه‬
‫وروسته له ‪ 48‬ساعتونو څخه ګاز په کې ولېدل شي ؛ نو پايله مثبته بلل کېږي او درېيم او‬
‫وروستی ازماېښت يا بشپړ ازمايښت دى ترسره کول اړين بلل کېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬د هغه موادو يوه برخه چې په اټکليز ازمايښت کې مثبته پايله ورکړي اخيستل کېـږي‬
‫او په يو داسې لوښي کېښودل چې ايزوسـين ميتـالين لـري تـر ‪ 24‬سـاعتونو ‪ 37C0‬پـورې‬
‫تودوخه ورکول کېږي که وروسته له ټاکلې شوې مودې بيا هم کالوني باکتريا ولېدل شـي‬
‫نو درېيم ازمايښت کول اړين دي‪.‬‬
‫‪. C‬بشپړ ازمايښت (‪)Completed test‬‬

‫په دې ازمايښت کې باکتريا کالوني د لکټوز تومنې خميـره کـوونکي ټيـوب او ‪ Agar‬پـه‬
‫کې ترزيق کېږي او بيا هم له ‪24‬ساعتونو څخـه تـر ‪ 48‬سـاعتونو پـورې د شـاربلو لپـاره پـه‬
‫‪ 37C0‬تودوخه کې ساتل کېږي که چېـرې ګـاز ولېـدل شـي نـو دا څرګنـدوي چـې پايلـه يـې‬
‫مثبته ده او باکترياوې په کې شتون لري اوکه چېرې ګاز نه وي نو باکترياوې شتون نه لري‬
‫او اوبه د څښلو وړ دي‪.‬‬
‫کومې اوبه چې ګاز ولري او د باکترياوو شتون ترې څرګند شي نور ازمايښتونه هـم پـرې‬
‫ترسره کېږي څو معلوم شي چې څـه ډول باکتريـاوې دې يـانې لـه دې ازمايښـت وروسـته د‬
‫باکترياوو ډولونه معلومېږي‪ .‬په دا وروستيو کې په دې هکلـه يـو پرمختـګ شـوى دى او‬
‫هغه دا چې د اوبو نمونې له يوې کاغذي پردې څخه چاڼېږي دا پرده هم اوبـه چـاڼوي او هـم‬
‫کوالى شي د باکترياوو د تېرېدو مخه ونيسي‪ ،‬بيا دا پرده د ‪20‬ساعتونو لپاره له ټټرانـټ‬
‫سره يوځاى په يوه ماشين (انکېبېتور) کې د ځانګړې تودوخې النـدې سـاتل کېـږي کـه لـه‬
‫‪ 20‬ساعتونو وروسته د پردې پـرمخ باکتريـاوې ولېـدل شـي نـو نومـوړې اوبـه ککـړې بلـل‬
‫د ‪ B-Coli‬انډکس يا شاخص‪:‬‬
‫دا په اصل کې يو شاخص يا انډکس او يا هم شمېره ده چې په يو سـي سـي هغـه اوبـو کـې‬
‫چې د ازمايښت لپاره اخيستل شوي وي د ‪ B-Cali‬شمېر ښايي‪.‬‬
‫اټکليز ازمايښت د نمونې لپاره د اخيستل شوو اوبو د رقيق والي په بېالبېلـو نسـبتونو‬
‫سره له مقطرو اوبو سره يوځاى اچول کېږي‪.‬‬
‫د هر نسبت په اوبو ازمايښـتونه ترسـره کېـږي او مثبتـه پايلـه يـې د سـلنې يـا فيصـدۍ لـه‬
‫مخې ريکارډ کېږي پرله پسې سلنې پيـدا کېـږي او د محلـول د مقـدار د دوه طرفـه اړيکـو‬
‫سره ضربېږي او ټول سره جمع کېږي چې همدې مجموعې ته د ‪ B-Coli‬انډکس يـا شـاخص‬
‫وايي‪.‬‬
‫د څښلو اوبو لپاره د منلو وړ شاخص ‪ 3‬او په هېڅ صورت بايد له ‪10‬څخه زيـات نـه شـي‪.‬د‬
‫دې لپاره چې په سمه توګه ترتيب کړاى شي د تحليل او تجزيې په پايله يا نتيجـه بانـدې د‬
‫احتماالتو فورمول پلي کېږي‪.‬چې له حسابي شمېرو څخه تر ټولـو زيـات احتمـال شـمېر يـا‬
‫‪ )MPN ( Most Probable Number‬ترالسه کېـږي‪.‬دا شـمېر د ‪ B-Coli‬انـډکس لـه منځـه‬
‫وړي او په اوبو کې د باکترياوو غلظت معلوموي‪.‬‬
‫د ال روښانه کولو لپاره د ‪ B-Coli‬نمونه د شاخص لپاره ښودل شوې دى‪.‬‬
‫د ‪ 5‬او ‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫د‬ ‫توپير‬ ‫مثبــــــت‬ ‫د ازمايښت‬ ‫نسبت‬ ‫گڼه‬
‫شمېر ستنو‬ ‫ســــــــانتي‬ ‫پايلــه پــه‬ ‫شمېر‬
‫ضرب‬ ‫شـــــــــــمېر‬ ‫ســـــــلنۍ‬
‫رابطه‬ ‫سره‬
‫‪٨‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪0,03‬‬ ‫‪0,10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪10cc‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0,55‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0,55‬‬ ‫‪0,7‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪1cc‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1,10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪0,11‬‬ ‫‪0,15‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪0,1cc‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪4,00‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪0,04‬‬ ‫‪0,04‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪0,01cc‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪Nil‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪0,001c‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪c‬‬
‫‪5,68‬‬ ‫‪Total‬‬
‫‪Maintenance of purity of water‬‬

‫د دې لپاره چې د څښلو اوبو پاکوالی وساتل شي نو بايد النـدې ټکـي پـه پـام کـې ونيـول‬
‫شي‪:‬‬
‫‪ .٠‬په اوبو کې د منحل اکسېجن مقدار بايد لوړ وي‪.‬‬
‫‪ . ۱‬د اوبوسرچينو ته د ناخوښه موادو لکه تېزاب‪ ،‬الکلي ګرم موادو د ننوتلو مخه ونيول‬
‫شي‪.‬‬
‫‪ .٨‬په اوبو کې د هغه الجيانو شتون چې اوبو ته اکسېجن رسوي پروا نه کوي‪.‬‬
‫‪ . ٧‬په اوبو کې د کلکو يا جامدو په ځانګړي ډول د کلورايدو اندازه تر ټولو ټېټه کچه کې‬
‫وي‪.‬‬
‫‪ .٠‬په اوبو کې بايد عضوي مواد شتون ونه لري‪.‬‬
‫‪ . ٠‬د اکسېجن د نصبولو لپاره يا د اکسېجن د بيا اخيستلو لپاره بايد په پوره اندازه سره‬
‫د هوا اخيستلو شرايط برابر وي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د اوبو تودوخه بايد ټېټه وساتل شي‪.‬‬
‫‪water Bore Diseases‬‬

‫اوبه يو له هغو الملونو څخه شمېرل کېږي چې د ډېـرو خطرنـاکو نـاروغيو د منځتـه راتلـو‬
‫او پېښېدو المل ګرځي‪.‬په دوديز ډول کېداى شي د کولرا‪ ،‬اسـهال‪ ،‬وچکـۍ يـا محرقـه او‬
‫نور د بېلګـې پـه توګـه تـرې پـه ګوتـه شـي پـه ټولـه کـې دا هغـه ډول ناروغتيـاوې دي چـې د‬
‫انسانانو له کولمو سره تړاو لري‪.‬ډېرى هغه ناروغان چې دا ناروغتياوې لري سرچينه يې د‬
‫انسان په کولمو کې شته اورګانيزمونه او په کولمو کې شته مواد دي‪.‬دې اورګانيزمونو د‬
‫انســان کولمــو تــه د اوبــو لــه الرې الر مونــدلې وي‪.‬اوبــه کــوالى شــي د پورتــه ناروغتيــاوو‬
‫ترڅنګ نورې ناروغۍ لکه زيړى‪ ،‬نرى رنځ‪ ،‬ګوزنډ او نورې هم انسان ته ولېږدوي‪.‬له اوبو‬
‫زېږېــدونکي نــاروغي دپتــوجن ‪ Pathogenic‬باکتريــاوو پــه واســطه پيــدا کېــږي ‪،‬پتــوجن‬
‫باکترياوې د ځمکې په مخ په هرځاى کـې پيـدا کېـږي پتـوجن باکتريـاوې پـه هغـه طبيعـي‬
‫اوبو کې چې هېڅ الس وهنه په کې نـه وي شـوې هـم پيـدا کېـږي‪.‬د دې ترڅنـګ د تشـنابونو‬
‫اوبــه د باکتريــاوو د ودې لپــاره ډېــر وړ چاپېريــال برابــروي‪.‬د ټولــو باکتريــاوو لــه ډلـې هغــه‬
‫باکترياوې ډېره لويه برخه تشکيلوي چې پتوجن دي يانې زيان اړونکې دي‪،‬زيان اړونکې‬
‫باکترياوې ډېر ژوند په اوبو کې نه کوي نو ځکه يې په اوبو باندې اغېزه هـم لـږه ده‪،‬لـه بـل‬
‫لوري که چېرې زيان اړونکې باکترياې په وخت وپېژندل شي او په وخت سره درملنه وشي‬
‫نو زر لـه منځـه ځـي او د اوبـو زېږونکـو نـاروغيو ‪ Water born Daises‬مخـه پـه ښـه توګـه‬
‫نيول کېداى شي‪.‬‬
‫تر ټولو مهمې د اوبو باکترياوې چې له امله د اوبو زېږونکې نارغي منځته راځي عبارت‬
‫دي لــه ‪Salmonella types ، Shigella Dysenterigle،Salmonella paratyphoid‬‬
‫‪ ،Vibrio Cholera‬څخه د يادو باکتريـاوو لـه املـه وچکـۍ يـا محرقـه ‪ Typhoid‬يـا زيـړى‬
‫‪ ،Paratyphoid‬اسهال ‪ dysentery‬او کولرا اوياهم وبا ناروغۍ منځته راځي‪.‬د يادولو وړ‬
‫ده چې وويل شي د اوبو له امله ناروغتيـاوې سـاري او خپرېـدونکي نـاروغۍ دي‪.‬پـه نـړۍ‬
‫کې هر کال تر پنځه مليون ماشومان له اوبو څخه د زېږېدونکو ناروغيو له امله خپل ژوند‬
‫د السه ورکوي‪.‬د نـړۍ شـپږمه برخـه انسـانان لـه اوبـو څخـه دزېږېـدونکو نـاروغيو لـه املـه‬
‫کړېږي د يوې سروې له مخې چې د ‪ WHO‬له خوا ترسره شوې ښايي ‪.‬‬
‫په ټوله کې د پرمخ تلوونکو هېوادو د کليوالو سيمو ‪86‬سلنه وګړي د څښـلو وړ اوبـو تـه‬
‫الس رسی نه لري نو ځکه دا جګـړه بـه هغـه وخـت گټـل کېږي‪.‬څـه وخـت چـې ټولـه پاملرنـه د‬
‫اوبو د ککړېدو مخنيـوي تـه واړول شـي او لـه بلـه څنګـه بايـد د اوبـو پـاکونې تـه ځـانګړې‬
‫پاملرنه وشي‪.‬‬
‫‪Suitability of water for trade purposes‬‬

‫د سوداګريزو موخو لپاره د غوښتل شوو اوبو څرنګوالی يا کيفيت په الندې ډول دى‪.‬‬
‫‪ .٠‬مصنوعي ورېښم (‪:)Artificial Silk‬‬
‫هغه اوبه چې د مصنوعي ورېښمو دجوړېدو لپاره کارېږي بايد رڼې‪ ،‬روښانه او په مطلق‬
‫ډول بې رنګه وي يا دې اوبه بايد نرمې وي او لږه مالګه ولري‪.‬‬
‫‪ .۱‬د کانکريټ جوړولو‪:‬‬
‫د کانکريټ جوړولو لپاره بايد هغه اوبه وکارول شي چې د څښلو وړ وي‪.‬‬
‫د کانکريټ جوړولو لپاره اوبه بايد هېڅ ډول سلفايټ او کلورايدونه ونه لري‪.‬‬
‫‪ .٨‬د لبنياتو جوړلوو لپاره (‪:)Diaries‬‬
‫هغه اوبه چې د لبنياتو جوړولو لپاره کارېږي بايد پـه لـومړي سـر کـې لـه باکتريـاوو څخـه‬
‫پــاکې اوپــه دويــم قــدم کــې لــه مــالګو څخــه پــاکې وي پــه ورتــه وخــت کــې د لبنيــاتو لپــاره‬
‫کارېدونکې اوبه کېداى شي سـختې وي او ځينـې لـږې مـالګې ولـري چـې دا ډول اوبـه پـه‬
‫پاکتريالوژيکي لحاظ پاکې ګڼل کېږي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د رنګونو لپاره (‪:)Dyeing‬‬
‫د رنګونو لپاره کارېدونکې اوبه بايد هېڅ اوسپنه‪ ،‬رنګ او خړوالی ونه لري او بايـد لـږه‬
‫مالګه ولري‪.‬‬
‫‪ .٠‬د کاليو وينځلو لپاره رڼې اوبه (‪:)Laundries‬‬
‫دا ډول اوبه بايد نرمي وي او اوسپنه ونه لري‪.‬‬
‫‪ .٠‬د يخ جوړولو لپاره (‪:)Manufacture of ice‬‬

‫دا اوبــه بايــد رنــګ او ځوړنــد يــا معلــق مــواد ونــه لــري همدارنګــه دا اوبــه بايــد د فلزاتــو‬
‫ناپاکي لکه اوسپنه او منګانيزپه خپـل جوړښـت ونـه لري‪.‬لـه دې پرتـه د يـخ جوړولـو لپـاره‬
‫کارېدونکې اوبه په لوړ معيار سره وي ‪ ،‬عضوي مـواد او باکتريـاوې ناپـاکۍ ونـه لـري‪ .‬د‬
‫يخ جوړولو لپاره کارېدونکې اوبه بايد په داسې معيارونو برابرې وي څومره چې د څښلو‬
‫لپاره اړين دي‪.‬‬
‫‪ .٨‬کاغذ جوړولو لپاره (‪:)Paper industry‬‬

‫د دې لپاره چې يوښه کاغذ ترالسه شي نو په کار ده چې د ښـه کيفيـت لرونکـې اوبـه يـې د‬
‫جوړولــو لپــاره وکــارېږي يــادې اوبــه بايــد رنــګ او ترســب کــوونکې اوبــه لکــه اوســپنه او‬
‫منګانيز ونه لـري خـو يـوه انـدازه مالګـه بايـد ولـري خـو پـه ورتـه وخـت کـې د زيـګ کاغـذ‬
‫جوړولو لپاره کېداى شي له هر ډول اوبو څخه کار واخيستل شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د عکاسۍ د فيلمونو لپاره (‪:)Photographic File‬‬

‫د عکاسۍ لپاره د کارېدونکې اوبه بايد رنګونه او همدارنګه په هېڅ حال کې ځوړند يـا‬
‫معلق فلزات لکه اوسپنه‪ ،‬منګانيز او زنګ ونه لري‪.‬‬
‫‪ .٠‬د ګازو جګونې لپاره ‪Steam Riasnery‬‬

‫دا ډول اوبه بايد ترسب کوونکې مواد ونه لـري او نـه هـم هغـه مـالګې ولـري چـې پـه لـږې‬
‫تودوخې سره ويشـل کېـږي‪ .‬لـه دې پرتـه دا ډول اوبـه بايـد کلسـيم او مګنيـزيم کلوريدونـه‬
‫بالکل ونه لري يا دو اوبو د‪ pH‬قيمت له ‪ 6,5‬څخه ټيټ وساتل شي‪.‬د ګازو جګوونې لپاره‬
‫کارېدونکې اوبه بايد يوه اندازه کاربونيک اسيد ولري‪.‬‬
‫‪ .٠٨‬د څرمنې پخولو لپاره (‪:)Dyeing‬‬
‫دا ډول اوبه بايد اوسپنه ونه لري او يوه اندازه د چونې مالګه ولري‪.‬‬
‫‪٠٠- ٠‬د المبلو د حوضونو لپاره اوبه (‪)Water far Swimming pools‬‬
‫په دا وروستيو کلونو کې د المبلو لپاره د اوبو غوښتنه زياته شوې ده نـو همـدا المـل دى‬
‫چې دې ډول اوبو ته بايد پاملرنه وشي‪.‬د المبلو د حوضو اوبه بايـد پـه لـوړه کچـه پـاکې او‬
‫محفوظې اوبه وي‪.‬‬
‫د المبلو حوضونه په درې ډولونو ويشل کېږي‪:‬‬
‫‪ .A‬د المبلو طبيعي حوضونه‪.‬‬
‫‪ .B‬نيمه طبيعي او نيمه مصنوعي حوضونه‪.‬‬
‫‪ .C‬المبلو بشپړ مصنوعي حوضونه‪.‬‬
‫‪ .A‬المبلو طبيعي حوضونه (‪:)Natural Bathing Pool‬‬
‫دا ډول حوضونه زيات له سيندونو سره نږدې پيدا کېږي د دې حوضونو اوبه په پرتله ايز‬
‫ډول پاکې وي ځکه له دې څخه په پرله پسې توګه تازه اوبه بهېږي بيا هم کېداى شي ځينې‬
‫وخت ورته ناپاکې اوبه ننوځي چې د دې کار د مخنيوي لپاره پازوال يا مسـوول چـارواکي‬
‫دنده لري څو خلک له دې خبر کړي او په هغه ځاى کې د اوبو د پاک ساتلوصحي پېغامونه‬
‫ولګوي او هم وخت په وخت له حوضونو څخه لېدنه او ساتنه وکړي‪.‬‬
‫‪ .B‬نيمه مصنوعي او نيمه طبيعي حوضونه‪:‬‬

‫دا حوضونه سيندونو ته څېرمه د المبلـو لپـاره پـه مصـنوعي ډول جـوړېږي‪.‬د جوړېـدو پـه‬
‫وخــت کــې يــې بايــد د اوبــو څرنګــوالی يــا کيفيــت د ســيندونو د اوبــو بهېــدنې لــوري او د‬
‫حوضونو ځاى ته ډېره پاملرنه وشي د دې په څنګ کـې د تشـنابونو د اوبـو ککړتيـا انـدازه‬
‫معلومــه شــي کــه الزمــه وګڼــل شــي د اوبــو درملنــې لپــاره دې مرکزونــه جــوړ شــي‪ .‬دا ډول‬
‫حوضونه د سيندونواو ويالو لپاسه او يا هم په ورته څېرمه ځاى کې جوړېـداى شـي د دې‬
‫حوضونو جوړېدنه د اوبوله طبيعي بهېدنې او پاکوالي سره تړاو لري که اړتيا ولېدل شـي‬
‫نود چاڼ ځاى دې ورته جوړ کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .C‬مصنوعي حوضونه (‪:)Artificial Pool‬‬

‫د پــرمخ تللــو ښــارونو د الښــکال لپــاره پــه پراخــه ســيمه کــې د اوبــو حوضــونه د دې لپــاره‬
‫ودانېږي څو ټول وګړي او خلک په کې والمبي‪.‬‬
‫د دا ډول حوضونو د جوړېدو په وخت کې بايد الندې ټکي په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬په حوض کې د اوبو دوران‪.‬‬
‫‪ .۱‬د المبلو په وخت کې د اوبو پاکوالی‪.‬‬
‫‪ .٨‬د ځــاى غــوره کونــه پــه هغــه ســيمه کــې چــې د تشــنابونو لــه اوبــو څخــه جــګ وي او يــا‬
‫هغواوبو د ورتګ شونتيا نه وي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د اوبو درملنه څو د اوبو پاکوالی وساتل شي‪.‬‬
‫نوموړې حوضونه د اوبو د نورو سرچينو لکه له ژورو څاګانو څخه ډکېږي‪.‬‬
‫د دې ډول حوضونو اوبه بايد يو د الندې دوه چارو په مرسته پاکې وساتل شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬هر دوه يا درې ورځې وروسته بايد حوض تش او له سـره ډک شـي‪ .‬د پـاکونې مـوده دې‬
‫پورې اړه لري چې څومره خلک يې د څومره وخت لپاره کاروي‪.‬‬
‫‪ .۱‬کېــداى شــي د تشــونې ترڅنــګ کلــورين هــم ورواچــول شــي د کلــورين پــه کــارولو ســره‬
‫کېداى شي لګښتونه را کم کړاى شي ځکه د تشونې موده اوږدېږي او کېداى شي د ډېـرې‬
‫مودې لپاره هماغه اوبه وکارول شي‪.‬‬
‫‪ . ٨‬کېداى شي اوبه په پرله پسې ډول داسې وکارول شي چې ککړې شوې اوبـه د پـاکونې‬
‫مرکز ته ولېږدول شي او له پاکونې وروسته بيا حوض ته ننوځي په دې وخت کې په حوض‬
‫کـې هــم پمپونــه لګېــدلې وي څــو اوبــه د پــاکونې مرکــز تــه ولېږدوي‪.‬خــو ســره لــه دې هــم پــه‬
‫حوضونو کې د المبلو له امله ګش شمېر ناروغتياوې منځتـه راځـي چـې څـو بېلګـې يـې پـه‬
‫‪ .٠‬د غوږو ناروغۍ‪.‬‬
‫‪ .۱‬د سترګو ناروغۍ‪.‬‬
‫‪ .٨‬د معدې ناروغۍ لکه‪ :‬نس ناستی يا اسهال‪.‬‬
‫‪ .٧‬تنفسي ناروغۍ‪.‬‬
‫‪ .٠‬د پوستکي ناروغۍ‪.‬‬
‫‪ .٠‬د ستوني ناروغۍ‪.‬‬
‫‪Sedimentation Tanks‬‬
‫کله چې د اوبو ازموينه ترسره شي او معلومه شي چې نوموړې اوبه پاکونې ته اړتيـا لـري‬
‫څو د څښلو وړ وګرځي نو د درملنې لپاره يې بېالبېل پړاونه په پام کې نيول کېږي‪.‬‬
‫د پاکونې لومړنی پړاو له لومړنې چاڼ څخه پېلېږي په دې پړاو کې مـواد ترسـب کـوي او‬
‫کينې د دې پړاو ټانکۍ غير عضـوي ترسـب کـوي او اوبـه د پـاکونې راتلوونکـو پړاوونـو‬
‫لپاره وړ ګرځوي‪.‬‬
‫د ترسب ټانکۍ داسې ډېزاين شوې وي چې د اوبو د سرعت را کموي او اوبه به په ډېر لږ‬
‫ســرعت ســره بهېــږي چــې لــه املــه درانــه غيــر عضــوي مــواد د ترســب کوونکــو ټــانکيو پــه‬
‫الندينۍ ب رخه کې کينې او سپک غير عضوي مواد په اوبو کې المبو وهي هغه چې الندې‬
‫کينې د ټانکيو له الندې برخې څخه لرې کېږي او هغه چې د اوبو په مخ المبو وهـي د اوبـو‬
‫له سرڅخه لرې کېږي‪ ،‬د ترسب ټانکيو په واسطه د لرې کېدونکو موادو اندازه او کچه په‬
‫څو فکتورونو پورې اړه لري لکه د ټانکۍ ډېزاين‪ ،‬په ټانکۍ کې د ځنډ مـوده‪ ،‬د ځوړنـدو‬
‫موادو اندازې‪ ،‬د اوبو بهېدنې سرعت او نور‪...‬‬
‫له محاسبو څخه معلومه شـوې ده چـې د ترسـب ټـانکۍ ‪60%‬سـلنه ځوړنـد مـواد او ‪75%‬‬
‫سلنه باکترياوې د اوبو له منځه اېستالي‪ .‬شي‬
‫د دې لپاره چې د ترسب د ټانکيو اغېز ال زيات شي له اوبو سـره يـو ډول کيميـاوي مـواد(‬
‫‪ ( Coagulant‬د ترسب ټانکيو تـه د اوبـو لـه ننوتـو مخکـې ددې لپـاره وراچـول کېـږي چـې‬
‫اوبه پرنډکړ ي ‪ ،‬د ترسب ټـانکۍ د چـاڼ واحـدونو تـه نـږدې جـوړېږي ‪.‬کلـه کلـه پـه خپلـه لـه‬
‫زېرمه کوونکو څخه هم د ترسب کوونکو ټانکيو په توګه ګټه اخيستل کېږي‪.‬‬
‫د ترسب د ټانکيو لوړوالی دځاى په طبيعي حالت او ارتفاعي فشار پورې اړه لري‪.‬‬
‫چېرتـه چـې د اوبـو د پـاکونې لپـاره چـاڼ جــوړېږي هلتـه بايـد ترسـب کـوونکې ټـانکۍ هــم‬
‫جوړې شي‪.‬‬
‫دلته د ترسب د ټانکيو بېالبېل اړخونه تر لنډ بحث الندې نيول کېږي‪.‬‬
‫‪Theory of Sedimentation‬‬
‫هغه مواد چې حجمي وزن يې تر اوبو دروند وي ‪،‬په طبيعي ډول د ځمکـې د جـاذبې قـوې‬
‫له امله ښکته کېني‪.‬‬
‫اوبه دوه ډوله ناپاکۍ لري‪.‬‬
‫‪ .٠‬غير عضوي جامد موادچې مخصوصه وزن يې ‪ 2,65‬دى‬
‫‪ .۱‬عضوي ځوړند جامد مواد چې مخصوصه وزن يې‪ 1,04‬دى‪.‬‬
‫هغه ذرات چې مخصوصه وزن يې د ‪ 1,2‬په شا او خـوا کـې وي ‪،‬د ټـانکيو پـه النـدې برخـه‬
‫کې کېني خود سپکو موادو کېناستل يو ستونزمن کار دى‪.‬‬
‫د موادو ښکته کېناستنه (‪ )Hydraulic Subsidence‬بلل کېـږي‪ .‬هـره ذره د رسـوب خپـل‬
‫قېمت لري ‪ ،‬چې د ذرې د ښکته کېناستنې المل ګرځي‪.‬‬
‫د ذراتو ترسب په الندې درېو فکتورونو پورې اړه لري‪:‬‬
‫‪ .a‬د بهېدنې ګړنديتوب يا سرعت‪.‬‬
‫‪ .b‬په اوبو کې شته ذرات د بهېدنې دسرعت له امله په افقي ډول سره حرکت کوي‪.‬‬
‫‪ .c‬د ذراتو بڼه او اندازه‪:‬‬
‫د ځمکـې دجــاذبې قـوه د ذراتــو لـه وزن ســره تـړاو لــري او د همـدې قــوي لـه املــه ذرات پــه‬
‫عمودې ډول حرکت کوي؛ ځکه نو دواړه ذارت ورو ورو ښکته کيني‪.‬‬
‫‪ .d‬د اوبو سلېښت او غلظت‪:‬‬
‫د اوبو دا قوه د اوبود حرکت خنډ ګرځي‪ ،‬چې لوى يې المل د تودوخې درجه ده‬
‫په ‪ ٠٠٠٠‬م کې ساينس پوه جي جـي سـټروک (‪ )G.G Stroke‬يـوه اصـطالح را منځتـه کـړه‬
‫چې د سټروک قانون په نامه يادېږي چې له مخې سره يـې د ذراتـو تـوپير کېـداى شـي‪.‬هغه‬
‫ذرات چــې د ترســب يــا ښــکته کېناســتنې پــر وخــت خپلــه بڼــه‪ ،‬انــدازه او حجــم بــدلوي‪ ،‬د‬
‫‪ Discrete partical‬په نامه يادېږي‪.‬‬
‫سټروک قانون په الندې ډول دى‪.‬‬
‫‪3T+ 70‬‬
‫‪V = 418( S− S 1 )d 2‬‬
‫‪100‬‬
‫‪ :V‬په ‪ mm/sec‬سره د ښکته کېناستنې سرعت دى‪.‬‬

‫‪ :S‬د ذراتو مخصوصه وزن دى‪.‬‬
‫‪ :S1‬د اوبو مخصوصه وزن دى‪.‬‬
‫‪ :d‬په ‪ mm‬سره د ذراتو قطر دى‬
‫‪ :T‬د تودوخې درجه په ‪ C0‬سره‪.‬‬
‫يو بل ساينس پوه هزن ‪ Hazan‬وموندله چـې د سـټروک قـانون د هغـو ذراتـو لپـاره د پلـي‬
‫کېدو وړ دى چې د ذراتو قطر تر ‪ 0,1mm‬کم وي او هغه ذرات چې قطر يې له ‪ 0,1mm‬څخه‬
‫زيات وي د الندې فورمول له مخې محاسبه کېږي‪.‬‬
‫‪3T+ 70‬‬
‫‪V = 418( S− S 1 )d‬‬
‫‪100‬‬
‫له هغو درېو قوو څخه چې د ذراتو د ترسب په مخنيوي کې ونډه لري لومړۍ دوه هغـه دي‬
‫چې کنترولېداى شي‪ ،‬مګر درېيم چې د اوبـو سلېښـت يـا غلظـت دى‪ ،‬د کنتـرول کېـدو نـه‬
‫دى ‪،‬ځکه دا په تودوخې پورې اړه لري نود ډير مقدار اوبو د تودوخې درجه بدلول معقوله‬
‫خبره نه ده‪.‬‬
‫د اوبو سرعت کېداى شي د اوبـو د مزلـه د واټـن پـه زيـاتولو راکـم کـړاى شـي چـې اوبـه د‬
‫رسوب په ټانکۍ کې د ډېر وخت لپاره پـاتې شـي او دا ذرات بـه زيـات وخـت ولـري چـې د‬
‫رسوب د ټانکۍ په ښکته برخه کې کيني‪.‬د اوبو بڼـه يـا شـکل او انـدازه پـه اوبـو کـې د يـو‬
‫ډول کيمياوي موادو په ورزيـاتولو غټېـږي چـې ‪ Coagulant‬يـا د اوبـو پرنـډ کـوونکی يـا‬
‫کلکوونکی يې بولي‪.‬‬
‫لــومړۍ پوښــتنه‪ :‬د هغــو ذراتــو د رســوب ســرعت پيــدا کــړئ‪ ،‬چــې قطــر يــې ‪0,08mm‬‬
‫مخصوصه وزن يې په اوبو کې ‪ 2,67‬دى او د اوبو تودوخه يې ‪ 20Co‬وي؟‬
‫حل‪ :‬د سټروک قانون له مخې لرو چې‪:‬‬
‫‪3T+ 70‬‬
‫‪V = 418( S− S 1 )d 2‬‬
‫‪100‬‬
‫‪ :S‬د ذراتو مخصوصه وزن دى‪2.67 .‬‬

‫‪ :S1‬د اوبو مخصوصه وزن دى‪1.‬‬
‫‪ :d‬د ذراتو قطر ‪ mm 0.08‬دى‬
‫‪ :T‬د تودوخې درجه په ‪20 C0‬‬
‫‪3× 20+ 70‬‬
‫‪V = 418(2 . 67− 1 )(0 .08 )2‬‬ ‫‪= 5. 808 mm /sec‬‬
‫‪100‬‬
‫دويمه پوښتنه‪ :‬د ترسب يـو ټانـک داسـې ډېـزاين شـوى دى چـې هغـه دايـروي ذرات لـري‬
‫کــړي کــوم چــې قطــر يــې ‪ 0,8mm‬مخصوصــه وزن ‪ 1,2‬دى او د اوبــو تودوخــه ‪ 22C0‬ده کــه‬
‫چېرې همدا ټانګ د هغه دايروي ذراتو د لرې کولو لپاره وکارول شي چې مخصوصـه وزن‬
‫يې ‪ 1,2‬او ذراتو قطر يې ‪ 0,4mm‬وي او د اوبو تودوخه يو شان وي نو څومره ‪ 0,4mm‬قطر‬
‫لرونکي ذرات به يې لري کړي؟‬
‫حل‪ :‬هغه وخت چـې د ذراتـو قطـر لـه ‪ 0,1mm‬څخـه زيـات وي د سـټروک قـانون النـدې بڼـه‬
‫غوره کوي‪.‬‬
‫‪3T + 70‬‬ ‫حل پاتې‪:‬‬

‫‪V = 418(S  S 1)d‬‬
‫‪100‬‬
‫‪3  22 + 70‬‬
‫) ‪V = 418( 1.2  1 )( 0.8‬‬ ‫‪= 113.7( 0.8 )mm/sec‬‬
‫‪100‬‬
‫‪3  22 + 70‬‬
‫) ‪V = 418( 1.2  1 )( 0.4‬‬ ‫‪= 113.7( 0.4 )2 mm/sec‬‬
‫‪100‬‬
‫) ‪V1 ( 0.80‬‬
‫=‬ ‫) ‪= 2......... .......... ....( 1‬‬
‫) ‪V2 ( 0.40‬‬
‫له دې نه معلومېږي چې د ‪ 0,4mm‬قطر لرونکو ذراتو يواځې ‪ 50‬سلنه لرې کوالى شي‪.‬‬
‫‪Types of Sedimentation‬‬
‫د ترسب ټانکيو کارکولو ته په کتو سره د ترسب ټانکۍ دوه ډوله دي‪.‬‬
‫‪ .٠‬تشېدونکې او ډکېدونکې ټانکۍ (‪)Fill and Draw type Tank‬‬
‫‪ .۱‬د پرله پسې بهېدنې يا مسلسل جريان ټانکۍ‪)Contnous flow tanks( .‬‬
‫تشېدونکې او ډکېدونکې ټانکۍ (‪Fill and Draw type‬‬
‫کارکونه‪:‬‬ ‫‪.i‬‬
‫دا ډول ټاانکۍ وقفه يي يا دمه ييزه ټانکۍ هم بلل کېږي د دې ټانکيو کار کـول ډېرسـاده‬
‫او اسانه دي داټانکۍ له اوبو څخه ډکېږي او بيا د څـه وخـت لپـاره اوبـه پـه ټـانکۍ کـې د‬
‫ترسب لپاره پرېښودل کېږي‪ .‬پـه همـدې وخـت ځوړنـد مـواد د ټـانکۍ پـه ښـکته برخـه کـې‬
‫کېني او بيا پاکې اوبه د پاکونې د نورو پړاوونو لپاره لېږدول کېږي او ټانکۍ بيا لـه سـره‬
‫ډکېــږي ‪.‬پــه عــام ډول د ترســب دا وخــت ‪ 24‬ســاعته دى او د ترســب دډکېــدو‪ ،‬پاکېــدو او‬
‫تشېدو ټول وخت ‪ 36‬ساعتونو ته رسېږي‪.‬‬
‫څرنګه چې اوبه د ترسب پـه ټـانکۍ کـې‪ 24‬سـاعته پرېښـودل کېـږي ؛ ځکـه نـو بايـد چـې‬
‫ټانکۍ دوه وي چې يوه يې د ترسب او بله د دې لپاره وي که چېرې يوه له کاره ولوېږي نـو‬
‫پرځاى يې هغه بله دنده پرمخ يوسي؛ نوويالى شو چې د ترسب لپاره بايد لږ ترلږه درې‬
‫ټانکۍ وي‪.‬‬
‫شکل‬
‫‪ .ii‬د ډېزاين د پام وړ ټکي‪:‬‬
‫د ټــانکۍ حجمــي برخــه د ټــانکۍ د زېرمـه کولــو ظرفيــت را ښــيي ‪ .‬د ترســب ټــانګۍ پــه‬
‫ښکته برخه کـې د خټـې د راټولېـدو لپـاره ځـاى جـوړېږي چـې خټـه او ترسـبې مـواد پـه کـې‬
‫راغونډ شي ‪.‬له ټانګۍ څخه د اوبو وتلو وال د ټانکۍ په الندې برخه کې لګول کېـږي‪ .‬او د‬
‫ترسبې موادو د غونډېـدو وال پـه ځـاى لګـول کېـږي دې وال (‪ (Out let Valve‬يـو بـل وال‬
‫چې ‪ Inlet‬بلل کېږي‪ Out let Valve‬ته مخامخ د اوبو په پاسنۍ برخـه کـې لګـول کېـږي د‬
‫‪ Inlet‬له الرې اوبه د ترسب ټانکۍ ته ننوځي‪.‬‬
‫‪ .iii‬د ترسب ټانکۍ کارونه‪:‬‬
‫د ترســــب دا ډول ټــــانکۍ اوس دومــــره ډېــــرې نــــه کــــارېږي ځکــــه دا ټــــانکۍ دا النــــدې‬
‫نيمګړتياوې لري‪.‬‬
‫‪ .A‬مزدور او څارنه‪:‬‬
‫دا ډول ټانکۍ بايد هره ورځ ډکې شي‪ ،‬تشې شي او د پاکولو لپاره ومينځل شـي‪ ،‬دا کـار‬
‫مزدور ‪ ،‬لګښت تجربه کار څارونکی غواړي‪.‬‬
‫‪ .b‬د فشار ضايع کېدل‪:‬‬
‫په دې ډول ټانکيو کې د موادو د ترسب له امله يـوه انـدازه فشـار ضـايع کېـږي دا فشـار د‬
‫مــوادو د ترســب د لــوړوالي ســره مســاوي دى ‪،‬د فشــار دا ضــايعات هغــه وخــت ډېــر غيــر‬
‫اقتصادي وي چې يواځې همدومره طبيعي لوړوالی ولري چې اوبه پرې زېرمـه کـړاى شـي‬
‫مګر د موادو دترسـب لپـاره بـه پـورې زېرمـه نـه وي او بلـه دا چـې د اوبـو وتلـو وال د مـواد‬
‫ترسب لپاسه وي؛ نو ځکه فشار ضايع کېږي‪.‬‬
‫‪ .d‬د وخت ضايع کېدل‪:‬‬
‫د دا ډول ټانکيو د ډکولو‪ ،‬تشولو او پـاکولو لپـاره وخـت تـه اړتيـا وي او لـه بلـه څنګـه دا‬
‫ډول ټــانکۍ بايــد دومــره اوبــه ترســب کــړاى شــي څــومره چــې د ســيمې د وګــړو د غوښــتنې‬
‫اندازه ده‪،‬کېداى شي ځينې وخت دا برابروالی منځته رانه شي‪.‬‬
‫‪ .۱‬دپرله پسې بهېدنې ټانکۍ‪:‬‬
‫‪ .‬کارکونه‪:‬‬ ‫‪.i‬‬
‫که چېرې د اوبو سرعت راکم کړاى شي؛ نو د اوبو يو زيات مقدار ځوړند مواد په اسانۍ‬
‫سره پاکېداى شي‪ .‬د همدې پورتنيواصولو له مخې د ترسب ټانکۍ مسلسل کار کوي‪.‬‬
‫د دې ډول ترسب ټانکيو کار کول اسانه او ساده دي لکـه پـه النـدې شـکل کـې چـې ښـودل‬
‫شوي دي‪.‬اوبه ټانکۍ ته له يو لوري ننوځي چې ‪ inlet‬يې بولي او په ټانکۍ کې خپـل مزلـه‬
‫تــه دوام ورکــوي او لــه وتــونکي الرې يــا ‪ Out let‬څخــه خــارجېږي ‪،‬پــه ټــانکۍ کــې خنــډ‬
‫اچوونکي دېوالونه د دې لپاره جوړېږي چې‪ ،‬په ټانکۍ کې د اوبو سرعت کم کړاى شي‪ .‬دا‬
‫دېوالونه د ټانکۍ په ټول اوږدوالي کې نه جوړېږي؛ بلکې يوه برخه يې پرې شوې وي چې‬
‫اوبه ترې تېرې شي ‪.‬د اوبو سرعت بايدداسې برابر کړاى شـي چـې پـه ټـانکۍ کـې اوبـه لـه‬
‫هغه وخت څخه لږ زيات وخت کې تېر کړي کوم چې په ناپاکو اوبو کې د ځوړنـدو ذراتـو د‬
‫ترسب په سرعت کې غوښتل کېږي ‪.‬په دا ډول ټانکيو کې د ناپـاکو اوبـو ننوتـل او د پـاکو‬
‫وتــل يــوه پرلــه پســې بهيــر دى د اوبــو جريــان يــا بهېدنــه داســې برابرېــږي چــې النــدې دوې‬
‫غوښتنې پوره کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .a‬د اوبو بهېدنې سرعت داسې برابرېږي چې د ټانکۍ په الندې برخه کې ځوړند مواد پـه‬
‫اسانۍ سره کېني ‪.‬‬
‫‪ .b‬له ټانکۍ څخه دومره اوبه بايد ووځي چې د سيمې د اوبو غوښتنې اندازه پوره کـړاى‬
‫شي‪.‬د ټانکۍ په الندينۍ برخه کې يـو وال د دې لپـاره لګېـږي چـې پـه ټـانکۍ کـې لـه اوبـو‬
‫څخه راغونډه شوې خټه پرې پاکه او ټانکۍ ومينځل شي‪.‬‬
‫شکل‬
‫کارونه (‪:)Uses‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫دا ټانکۍ اوس ډېرې کارېږي؛ ځکه ډېرې ښېګڼې لري‪.‬‬
‫د پرله پسې ټانکيو ګټې‪:‬‬ ‫‪.iii‬‬

‫‪ .a‬لږ مزدور او څارنه‪:‬‬
‫څرنګه چې په دا ډول ټانکيو کـې ترسـب پـه مسلسـل ډول منځتـه راځـي ؛نـو د پـاکولو او‬
‫مينځلو لپاره يې دومره مزدورانو ته هم اړتيا نه وي چې په الس سره کار وکړي ‪،‬څارنه يـې‬
‫هم دومره‬
‫ستونزمنه نه ده‪.‬‬
‫‪ .b‬د فشار لږ ضايع کېدل‪:‬‬

‫د اوبو د وتلو الره د ټانکۍ په پورته برخه کې وي ؛ نو له همدې املـه يـوه لـږه برخـه فشـار‬
‫ضايع کېږي‪.‬‬
‫‪ .C‬د ټانکيو پرله پسې والی‪:‬‬
‫څرنګه چې دا ډول ټانکۍ په مسلسل قطارونو کې جوړېږي ؛نو کېداى شي هـره يـوه جـال‬
‫جال پاکه کړاى شي او بله دا چې د احتياطې ټـانکۍ جوړېـدو تـه هـم دومـره اړتيـا نـه لېـدل‬
‫‪ .d‬د فعاليت وخت‪:‬‬
‫څرنګه چې په دې ډول ټانکيو کـې اوبـه پـه مسلسـل ډول بهېـږي ؛نـو د پـاکونې لپـاره يـې‬
‫وخت نه ضايع کېږي چې دا پخپله لګښت کموي‪.‬‬
‫‪ .‬نيمګړتياوې‪:‬‬ ‫‪.iv‬‬
‫کله چې دا ټانکۍ مينځل کېږي نود ټانکۍ ټولې اوبه بايد وايستل شي چې په دې توګـه‬
‫د مينځلوپر مهال هم وخت او هم اوبه ضايع کېږي؛ مګر بيا هم دومره ضايعات نه دي چې‬
‫د اندېښنې او پاملرنې وړ وي‪.‬‬
‫‪Design Aspects of Continuous type of Sedimentation tanks‬‬

‫څرنګه چې دا ډول ټانکۍ اوس ډېـرې کـارېږي ؛ نـو اړينـه ده چـې د ډېـزاين دا النـدې ټـول‬
‫اړخونه وڅېړل شي ‪.‬‬
‫‪ .1‬د بهېدنې ګړنديتوب يا سرعت‪.‬‬
‫‪ .2‬د ټانکۍ ظرفيت‪.‬‬
‫‪ .3‬د وتنې او ننوتنې ترتيب‪.‬‬
‫‪ .4‬د ټانکۍ بڼه يا شکل‪.‬‬
‫‪ .5‬نور بېالبېل اړخونه‪.‬‬
‫‪.1‬د بهېدنې سرعت‪:‬‬

‫د ترسب په ټانکۍ کې د اوبو سرعت داسې برابر کړاى شي چې وکوالى شي په اوبو کې د‬
‫ناپاکه ځوړندو موادو د هايدروليکي کېناستنې المل شي‪.‬همدا راز د اوبو سرعت بايد د‬
‫ټانکۍ په ټول اوږدوالي کې يو شان وي په عمومي ټوګه په يوه دقيقه کې د اوبو سرعت له‬
‫‪ 150mm-300mm‬څخه زيات نه شي‪.‬‬
‫‪ .2‬د ټانکۍ ظرفيت‪:‬‬
‫په الندې دوه ميتودونو سره د ټانکۍ ظرفيت پيدا کېږي‪.‬‬
‫‪ .a‬د ځنډ موده (‪)Detention Period‬‬
‫‪ .b‬په سر او ختنې مقدار(‪)Over flow Rate‬‬
‫‪ .a‬د ځنډ موده‪:‬‬
‫هغــه وخــت او مــوده چــې اوبــو يــې د ترســب ټــانکۍ تــه د ننوتلــو او بېرتــه وتلــو تــرمنځ پــه‬
‫ټانکۍ کې تېروي د ځنډ مودې يا ‪ Detention Period‬پـه نامـه يـادېږي‪.‬د ټـانکۍ د ځنـډ د‬
‫مودې او ظرفيت ترمنځ اړيکه په الندې ډول ده‪.‬‬
‫‪C‬‬
‫=‪T‬‬ ‫‪C = QxT‬‬
‫‪Q‬‬
‫په پورته فومورل کې‪:‬‬
‫‪ :C‬د ټانکۍ مکعبې بڼه يا ظرفيت‪.‬‬
‫‪ :Q‬په يو ساعت کې د بهېدنې مقدار‪.‬‬
‫‪ :T‬په ټانکۍکې د اوبود ځنډ موده په ساعت سره‬
‫د ځنډ قيمت پـه اوبـو کـې د ځوړنـدو ناپـاکو مـوادو پـه مقـدار پـورې اړه لـري پـه همـواره‬
‫ټانکيو کې د ځنـډ مـوده د ‪ 8-4‬سـاعتو تـرمنځ ده او کلـه چـې پرنـډ کـونکی ياکواګولينـټ‬
‫وکارول شي د ځنډ موده ‪ 4-3‬ساعتو ترمنځ ده په دې ټانکيو کې د اوبـو کېناسـتې لپـاره د‬
‫‪ 3,5‬او ‪ 6‬مترو ترمنځ ژوروالی په پام کې نيول کېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬په سر اوختنې مقدار (‪:)Over Flow Rate‬‬
‫په دې ميتود کې داسې فرض کېږي چې د موادو ترسب يا کېناستنه د ټانکۍ د ژوروالي‬
‫سره تړاو نه لري ‪،‬او يواځې د ټانکۍ په سطحې يا مخ پورې اړه لري ‪،‬د ظرفيت معلومولو‬
‫لپاره له الندې نظري څخه کار اخيستل کېږي‪.‬‬
‫‪ -L‬د ټانکۍ اوږدوالی‪.‬‬
‫‪ -B‬د ټانکۍ پلن والی‪.‬‬
‫‪ -D‬د ټانکۍ ژوروالی =‪SWD‬‬
‫‪-C‬د بهېدنې مقدار‪.‬‬
‫‪ -T‬د ځنډ موده‪.‬‬
‫‪ -V‬د موادو سرعت د ټانکۍ په ښکته برخه کې ‪S.O.R‬‬
‫‪C L B D‬‬
‫=‪T‬‬ ‫=‬ ‫) ‪.......... .......... ........( 1‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪Q‬‬
‫‪D S W  D‬‬
‫=‪T‬‬ ‫=‬ ‫) ‪.......... .......... ........( 2‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪SOR‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪L B D D‬‬
‫= ‪S .O.R = V‬‬ ‫) ‪.......... .......... ........( 3‬‬ ‫=‬
‫‪LxB‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪V‬‬
‫له پورته فورموله څرګندېږي چې د مواد د کوځېدو سرعت د ټانکۍ پـه ژوروالـي پـورې‬
‫اړه نه لري ‪،‬بلکې د ټانکۍ د سطحې په مساحت پورې اړه لري‪.‬په يو ساعت کـې د ټـانکۍ‬
‫د ترسب له واحد سطحې څخه د تېرېدونکو اوبو مقدار ته د سطحې د سر او ختومقدار يا‬
‫‪ Surface over flow Rate‬ويـل کېـږي د ټـانکۍ ډېـزاين د سـر اوختـو پـر بنيـاد کېـږي‪ .‬د‬
‫ټانکۍ ژوروالی ‪ 180cm‬او ‪ 360cm‬ترمنځ په پام کې نيول کېږي د هموار مثلثي ټـانکيو‬
‫د اوبو تېرېدو مقدار په يوه ورځ کې ‪ 50-40‬متر مکعب يانې ‪ 40-50 m3/m2-day‬لري او‬
‫کله چې کواګولنټ وکارول شي په ورځ او واحـد سـطحه کـې ‪ 60m3‬يـانې ‪60m3/m2-day‬‬
‫پورې هم رسېږي‪.‬‬
‫د اوبو د يو صافوونکي د سطحې د اوبو او ختو مقدار‪l/m2-‬‬
‫‪60‬وي لومړى نوموړى مقدار په ‪ m3/m2 -day‬سره وښايي او دويم که ‪ SWD 3,5‬وي نو د‬
‫ځنډ موده يې پيدا کړئ‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪S .O.R  60 l / m 2  min‬‬
‫‪ 60  103 m 3 / m 2  min‬‬
‫‪ 60 103  60  24 m 3 / m 2  day‬‬
‫‪ 86.40m 3 / m 2  day‬‬
‫‪S .W .D 3.50‬‬
‫‪T ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0.04 day  0.96hour‬‬
‫‪S .R.O 86.40‬‬
‫د يو ترسب کوونکي ټانکې قطر او ژوروالی يا ‪ S.W.D‬په داسې حال کې پيـدا کـړئ چـې‬
‫وکوالى شي د ‪ 20×106 ml/d‬اوبودرملنه وکړي‪.‬‬
‫د اوبو بهېدنې مقدار ترټولو زيات يا ‪ S.O.R‬يې ‪ 18m3/m12-day‬دى او د ځنډ مـوده يـې‬
‫‪ 3‬ساعته ده‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪Q  20  106 ml / d‬‬
‫‪20  106 3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪m / d  20000 m 3 / d‬‬
‫‪1000‬‬
‫‪S .W .D‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪S .W .D ‬‬ ‫‪ 18  2.25m‬‬
‫‪S .R.O‬‬ ‫‪24‬‬
‫‪disch arg e 20000‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S .R.O‬‬ ‫‪18‬‬
‫‪‬‬
‫‪r 2  11111.11m 2‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Diameter of ssettling tan k  37.61  38m‬‬
‫ديــوې مثلثــي همــوارې ټــانکۍ ابعــاد پــه داســې حــال کــې پيــداکړۍ چــې وکــوالى شــي‬
‫‪ 12×106 ml/d‬د اوبـو درملنـه وکـړي‪ .‬پـه ټـانکۍ کـې د بهېـدنې سـرعت ‪20cm/sec‬‬
‫ا و د ځنډ موده شپږ ساعته ده‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪:‬‬
‫‪12  106‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 500 m 3‬‬
‫‪24‬‬ ‫‪1000‬‬
‫‪V  20‬‬
‫‪Length  V  T  0.20  (6  60)  72m‬‬
‫‪L B D‬‬
‫‪T‬‬
‫‪500‬‬
‫‪72  B  D‬‬
‫=‪6‬‬ ‫‪‬‬
‫‪500‬‬
‫‪500  6 41,67‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪= 10,42  10,50m‬‬
‫‪72‬‬ ‫‪4‬‬
‫که د ټانکۍ اغېزمن يا م ثر ژوروالی ‪ 4m‬وي او هم ټـول ژوروالـی يـې دفـري بـورد ‪Free‬‬
‫‪ Board‬په ګډون ‪ 4,5m‬وي نو لرو‪:‬‬
‫‪72m×10,5×4,5m‬‬ ‫نو د ټانکۍ ابعاد دادي‬
‫يو مثلثي ټـانکۍ چـې اوږدوالـی يـې ‪ 15m‬پلـن والـی يـې ‪ 6m‬او ژوروالـی يـې ‪ 3m‬دى او‬
‫وکوالى شي ‪ 2,4×106 ml/d‬د اوبو درملنه وکړي‪ .‬نو‬
‫‪ .٠‬په ټانکۍ کې د ځنډ موده پيدا کړئ؟‬
‫‪ .۱‬په ټانکۍ کې د بهېدنې سرعت پيدا کړئ‪.‬‬
‫‪ S.D.R .٨‬پيدا کړئ؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪ .٠‬ځنډ موده‪:‬‬
‫‪Q  2.40  106  ml / day‬‬

‫‪2.40  106‬‬
‫‪ ml / hour‬‬
‫‪24‬‬
‫‪ 100  103 lit / hour‬‬
‫‪ 100m 3 / hour‬‬
‫‪L  B  D 15  6  3‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2.7‬‬ ‫‪hours‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪Q 100 100‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪cm / min  9.26cm / min‬‬
‫‪A 6  3 60‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪S .O.R ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1000  1111lit / per hour per cm 2‬‬
‫‪L  B 15  6‬‬
‫‪ .3‬د ننه پرېښودونکې او د باندې پرېښودونکی ترتيب‪.‬‬

‫‪In let and outlet management‬‬
‫د ننــه پرېښــودونکي يــا ‪ Inlet‬يــو داســې الــه ده چــې د ټــانکۍ پــه اوبــوکې د ننوتلــو او د‬
‫ويستلو لپاره ترې ګټه اخيستل کېږي ‪.‬د باندې پرېښودونکې يا ‪ Outlet‬يوه داسې اله چې‬
‫له ټانکۍ څخه اوبه راټولوي او د بانـدې يـې لېـږدوي‪ .‬يـادې دوه الـې بايـد داسـې ځـاى پـه‬
‫ځاى شي چې د اوبو بهېدنې پر وړاندې کوم خنډ رامنځته نه کړي‪ .‬که چېرې ته دننوتونکو‬
‫او له ټانکۍڅخه د وتونکو اوبو مقدار سره برابرې وي نـو ټـانکۍ تـر کنتـرول النـدې ګڼـل‬
‫کېږي او که چېـرې تـوپېر ولـري نـو بايـد بېرتـه برابـره شـي ؛ځکـه دا د ټـانکۍ پـه کـارکولو‬
‫باندې ناوړه اغېزه کوي‪.‬‬
‫د ‪ out let‬او ‪ inlet‬بېالبېل شکلونه الندې ښودل شوي دي‪.‬‬
‫شکل‬
‫(‪ )4‬د ټانکۍ بېالبېلې بڼې يا شکلونه‪:‬‬

‫‪ .a‬د افقي بهېدنې سره مستطيلې ټانکۍ‪.‬‬
‫‪ .b‬د ايروي ټانکۍ د بهېدنې دکوږ ووږ حرکت سره‪.‬‬
‫‪ .c‬عمودي بهېدنې د قيف ډوله الندينۍ برخې سره‪.‬‬
‫‪ .a‬له افقي بهېدنې سره مستطيلې ټانکۍ‪:‬‬

‫مستطيلې ټانکۍ د مربعوي په پرتله ښې وي ‪،‬ځکه پـه مربعـوي ټـانکيو کـې د اوبـو مـزل‬
‫کمېږي او هم د مربعوي ټانکيو کار کول له ستونزو ډک وي لـه بـل لـوري هغـه ټـانکۍ چـې‬
‫اوږده او نــرۍ وي ښــه پايلــه ورکــوي‪ .‬د مســتطيلي ټــانکيو اوږدوالــی او پلــن والــی بايــد د‬
‫‪ 12m‬په شا او خوا کې وي او ژوروالی يې د ‪ 2m‬او ‪ 4m‬ترمنځ وي د مسـتطيلي ټـانکيو د‬
‫اوبو بهېدنه د ‪ inlet‬او ‪ out let‬ترمنځ په افقي ډول ترسره کېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬دايروي ټانکې د اوبود کوږ وږ حرکت سره‪:‬‬
‫د ترسبې دايروي ټانکيو ودرول قيمته وي مګر بيا هم که په دا ډول ټانکيو کې د ترسـبې‬
‫موادو د لرې کولـو لپـاره تـوږونکې ميخـانيکي وسـايل ولګـول شـي نـو بيـا ګټـورې دي‪.‬د‬
‫يادو ټانکيو د اوبو ورکونۍ اندازه په يو ساعت او واحـد مربـع مسـاحت کـې ‪ 1500‬ليتـره‬
‫دى‪ .‬دا ټانکۍ د بهېدنې شعاعوي بڼه لري‪.‬‬
‫شکل‬
‫‪ .c‬د قيف ډوله بېخ لرونکې ټانکۍ له عمودي بهېدنې سره‬

‫(‪)Hopper Bottom Tanks With vertical flow‬‬
‫په دې ډول ټانکيو کې د ټانکۍ الندې برخه د قيف په ډول سره جوړېږي او په ورتـه وخـت‬
‫کې د اوبو بهېدنه يا جريان په عمـودي ډول ترسـره کېـږي ‪ .‬د ‪ inlet‬لـه الرې ټـانکۍ اوبـه تـه‬
‫ننــوځي او د يــو منحــرف کــوونکي بکــس لــه الرې عمــودي مــخ ښــکته ځــي‪ .‬ترســبې مــواد د‬
‫ټانکۍ په الندې برخه کې راټـولېږي او د يـو بـل وال لـه الرې پـاکې اوبـه خـارجېږي ‪،‬د دې‬
‫ډول ټانکيو د اوبو ورکونې اندازه په يو ساعت کې په واحـد مربـع مسـاحت کـې ‪lit 2000‬‬
‫ده‪.‬‬
‫‪ .5‬بيالبېل نور اړخونه‪:‬‬
‫هغه څه چې پورته ياد شول د ټانکيو د ډېزاين لپـاره د پـام وړ اصـلي ټکـي وه مګـر النـدې‬
‫څو نور ټکي هم دي چې د ډېزاين په وخت کې بايد ورته پاملرنه وشي‪.‬‬
‫‪ . .i‬د ټانکيو جوړونه‪:‬‬
‫ټانکۍ بايد داسې جوړه شي چې له ديوالونو يې اوبه د سـوريو لـه الرې ونـه وځـي يـانې د‬
‫اوبــو وتلــو ضــد مــوادو پــه واســطه پوښــل شــوي وي‪ ،‬ځينــې وخــت کېــداى شــي لــه همــدې‬
‫ټانکۍ څخه اوبه ګټه اخيستونکو ته ولېږدول شي نو ځکه بايد هـره ‪.‬ټـانکۍ سـر پـوي يـا‬
‫بام هم ولري‬
‫‪ . .ii‬کنترول کوونکي والونه‪:‬‬
‫ټول کنترول کوونکي والونه بايدپه اوبو کې ډوب نه وي او له اوبو د بانـدې ولګـول شـي‬
‫او هم پوي ولري‪.‬‬
‫‪ . .iii‬فر ‪:‬‬
‫ولري چې الزم او مناسب ميالن ولري‪.‬‬ ‫د ترسب ټانکۍ بايد داسې يو فر‬
‫‪ . .iv‬فري بورډ (‪:)Free Board‬‬
‫د اوبو د سطحې د لېول او د ديوال د پورتنۍ برخې تـرمنځ عمـودې واټـن د فـري بـورډ پـه‬
‫نامه يادېږي‪.‬د ترسب ټانکيو لپاره بايد د ‪ 600mm‬او ‪ 300mm‬ترمنځ فري بورډ په پام کې‬
‫ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .v‬د اوبو په سر اوختنه او مينځل‪:‬‬
‫کله چې ټانکۍ ډکه شي يو پايپ بايد شتون ولري چـې لـه ډکېـدو وروسـته لـه هغـې الرې‬
‫اوبه توى شي او هم معلوم شي چې ټانکۍ ډکه شوې ده او همدارنګه بايد يو بل پايـپ وي‬
‫چې د ټانکۍ د پاکېدو په وخت کې ترې ګټه واخيستل شي‪.‬‬
‫‪ .vi‬د ترسب ظرفيت‪:‬‬
‫د ترسب موادو لپاره پوره ځاى وي چې په اسانۍ سره د ټانکۍ په ښـکته برخـه کـې پـاتې‬
‫مواد راټول شي د دغه ځاى حجم د اوبو د کيفيت او په ځوړندو موادو پورې اړه لـري کـوم‬
‫چې بايد له ټانکۍ څخه وويستل شي‪.‬‬
‫د ترسب په ټانکيو د‪ 500mm‬او ‪ 600mm‬ترمنځ په ژوروالي سره وساتل شي‪.‬‬
‫‪ .vii‬د ترسب شوو موادو لرې کول‪:‬‬
‫د ترسب شوو موادو د لرې کولو په وخت کـې بايـد د اوبـو جريـان بنـد کـړاى شـي او بيـا د‬
‫طبيعي ميالن له الرې او يا هم د پمپونو پـه واسـطه ترسـب شـوي مـواد لـرې کـړاى شـي د ا‬
‫کېداى شي دمتراکم شوې هوا يا هم د الس په واسطه لرې کړاى شي ‪،‬د ترسب شوو موادو‬
‫مقدار په ټانکۍ کې لـه اوبـو څخـه پـه پـاتې شـوو مـوادو پـورې اړه لـري‪ ،‬پـه دوديـز ډول د‬
‫ترسب ټانکۍ پس له هرې يوې تر ‪3‬مياشتو وروسته پورې پاکېږي د ترسب په ټانکيو کې‬
‫د غټو موادو ترسب الندې دوه نيمګړتياوې رامنځته کوي‪.‬‬
‫‪ .a‬په ټانکۍ کې د غټو موادو ترسب د اوبود ځنډ موده او د ټانکۍ ظرفيت کموي‪.‬‬
‫‪ . b‬که چېرې عضوي مواد الندې ترسب وکړي نو د هغوى لـه املـه ګـاز منځتـه راځـي او دا‬
‫ګاز بيا پورته خېژي چې پورته اوبه ناپاکه کوي‪.‬‬
‫‪Coagulation of water‬‬
‫د ډېرى ټولګټو اوبو رسولو پروژو سرچينې د ځمکې دمخ اوبه دي چې دا ډول اوبه خړې‬
‫وي او له ځانه سره ډول ډول ناپاکه ځوړند مواد لري‪.‬نوموړې اوبه د رنګ درلـودونکې وي‬
‫چـې پـه کــې د کلکـو کوچنيــو ذرو او منحـل عضــوي مـوادو لــه املـه منځتــه راځـي د اوبــو‬
‫خړوالی( ‪) Turbidity‬هغه وخت پېښېږي څه وخت چې په اوبو کې د خاورې‪ ،‬خټې کوچني‬
‫ذرات او منحل شوي عضوي مواد وي ؛څرنګه چې ياد ذرات ډېـر کـوچني وي ؛نـو ځکـه د‬
‫ترسب په ساده ټانکيو کـې يـې نيـول او ايسـارول شـونې نـه ده نـو بايـد د کوچنيـو ذراتـو د‬
‫ترسب لپاره داسې ترسبي ټانکۍ جوړې شي چې اوبه په کې د ډېر وخت لپاره وځنډ وي ‪.‬د‬
‫کوچنيو ذراتـو د ترسـب يـا کېناسـتنې د سـتونزو د حـل بلـه ورتـه الره داده چـې د کوچنيـو‬
‫ذراتو حجم غټ کړاى شي چې زر ترسب وکـړي ‪.‬د پرنـډ کولـو يـا کلکولـو )‪(Coagulation‬‬
‫موخه ه مدا ده چې په اوبو کې د بېالبېلو کيمياوي عنصرونو په ورزياتولو سره د کوچنيو‬
‫ذراتو اندازې يـا حجـم غـټ کـړاى شـي چـې پـه اسـانۍ سـره ترسـب وکـړي‪ ،‬دغـه کيميـاوي‬
‫عنصرونو ته په اوبو کې( ‪( Coagulant‬پرنډ کوونکي يا کلک کوونکي مـواد ويـل کېـږي‬
‫پرنډ کوونکي مواد په اوبو کې له شته ناپاکيو سره تعامل کـوي او د هغـو انـدازې دومـره‬
‫غټوي چې د کېناستو وړ ګرځي‪ .‬په اوبو کې پرنډ کوونکي ( ‪ (Coagulant‬کيمياوي مـواد‬
‫هغه وخت اچول کېږي چې د اوبو خړوالی ( ‪ (Turbidity‬له ‪ 40ppm‬څخه زياته شي‪.‬‬
‫بايد وويل شي چې د اوبو پرنډکېدنه په خپله يوه بشپړه پروسه نه ده چې اوبه پرې پـاکې‬
‫کړاى شي بلکې دا يوه مرستندويه الره ده چې د اوبو ناپاکي پرې غټېږي چـې لـه املـه يـې‬
‫ترســب کــوي اود چــاڼولو لپــاره يــې تيــاروي د اوبــو پرنــډ کونــه فقــط د دې لپــاره ده چــې د‬
‫اوبود چاڼولو يا فلترولو پروسه ګړندۍ کړي‪.‬‬
‫په دې څپرکي کې د اوبو د چاڼ کولو پړاوونه يا پروسې تر بحث الندې نيول کېږي‪.‬‬
‫‪Principles of Coagulation‬‬
‫د اوبو په پرنډ کولو کې بايد الندې دوه اساسات په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د فلوک جوړېدنه (‪:)Floc formation‬‬

‫څــه وخــت چــې پرنــډ کــوونکي مــواد پــه اوبــو کــې حــل شــي نــو يــو ډول د جالتينــي مــوادو‬
‫ترســبات او قشــر منځتــه راوړي دې قشــر تــه ‪ Floc‬ويــل کېــږي او همــدا ‪ Floc‬د دې المــل‬
‫ګرځي چې د اوبو ناپاکه مواد غټ شي او مخ ښکته الړ شي او ترسب وکړي‪.‬‬
‫‪ .۱‬برېښنايي چارچ‪:‬‬
‫د فلوک ايونو نه مثبت برقي چارچ اخلـي او پـه اوبـو کـې د خـاورې منفـي چـارج لرونکـي‬
‫کوچني ذرات ځانته جذبوي له همـدې املـه دا کـوچني ذرات د دې وړ ګرځـي چـې لـه اوبـو‬
‫وويستل شي‪.‬‬
‫‪Flocculation‬‬
‫د پرنډ کوونکو موادو او اوبو د تعامل په پايله کې چې کوم قشر منځته راځـي درون وي‬
‫ځکه نو د ټانکۍ بيخ ته ښکته کېږي دا مواد د کوځېدو په وخت کـې لـه ځانـه سـره د اوبـو‬
‫ځوړند ناپاکه مواد هم جذبوي ځکه نو د کوزېدو په وخت کې يـې سـرعت کمېـږي او حجـم‬
‫يې زياتېږي په دې دوران کـې ځينـې باکتريـاوې هـم جـذبوي او لـه منځـه يـې وړي‪.‬د فلـوک‬
‫سطحه بايددومره پراخه وي چې وکوالى شي په اوبو کې ځوړند عضـوي مـواد او کـوچني‬
‫ذرات په اسانۍ سره ونيسـي‪.‬د فلـوک د منځتـه راتلـو پروسـې تـه فلـوک کوليشـن وايـي د‬
‫پرنډ کوونکو موادو زياتول او اغېز په الندې فکتورونو پورې اړه لري‪.‬‬
‫‪ .i‬د پرنډ کوونکو ټاکلی مقدار (‪:)Dosage of Coagulant‬‬
‫د پرنډ کوونکو يا کلک کوونکو موادو ټاکلی مقدار بايد په ډېرې پـاملرنې سـره وټاکـل‬
‫شي څو وکوالى شي د فلوک يـو داسـې ترسـب منځتـه راوړي چـې د لېـدلو وړ وي‪.‬د کلـک‬
‫کوونکو موادو اندازه بايد دومره وي چې د اوبو خړوالـی تـر ‪ 25ppm-10‬پـورې راښـکته‬
‫کړي‪.‬‬
‫‪ .ii‬تغذيه کول (‪:)Feeding‬‬
‫پرنډ کوونکې مواد کېداى شي د پوډر يا محلول په بڼه سره په اوبو کـې واچـول شـي خـو‬
‫محلول زيات اچول کېږي‪.‬‬
‫‪ .iii‬ګډول (‪:)Mixing‬‬
‫پرنډ کوونکي مواد بايد له اوبو سره داسې ګډ کړاى شي چې په ټولـو برخـو کـې يـو شـان‬
‫وي د موادو ګډول په لومړيو ‪ 60-30‬ثانيو پورې کې تيز وي‪.‬‬
‫‪ .iv‬د ‪ pH‬قيمت‪:‬‬
‫په اوبو کې د پرنډ کوونکـو مـوادو اچـول د اوبـو د څرنګـوالي پـورې اړه لـري خـو د يـادو‬
‫موادو د اچولو په وخت کې د بايد‪ pH‬قېمت معلوم کړاى شي‪.‬‬
‫که چېرې اوبه تېزابي وي د تېزابيت د لرې کولو لپاره په اوبو کې چونـه اچـول کېـږي او د‬
‫القليت د لرې کولو لپاره سلفوريک اسيد ورزياتېږي‪.‬‬
‫‪ .v‬سرعت‪:‬‬
‫د پرنډ کوونکو د لومړنۍ ګډونۍ وروسته بايد فلـوک تـه اجـازه ورکـړل شـي چـې حرکـت‬
‫وکړي‪ .‬د فلوک د حرکت په پايلـه کـې د ذراتـو ټکـر منځتـه راځـي او فلـوک غټېـږي د پرنـډ‬
‫کوونکو موادو په ترسبي ټانکې کې د ځنډ موده ‪ 4-3‬ساعتونو پورې وي‪.‬‬
‫د پرنډ کېدنې او فلوک کوليشـن پروسـې د اوبـو د فزيکـي ځانګړتيـاوو ‪،‬پـه اوبـو کـې د‬
‫منحله موادو او د اوبود تودوخې په درجې پورې اړه لري‪.‬‬
‫د پرنډ کېدنې د ناکامېدو المل د پرنډ کوونکو موادو ناسم مقدار‪ ،‬خرابه ګډونه او يا هم‬
‫د ترسب د ټانکۍ نامناسب ډېزاين بلل کېداى شي‪.‬‬
‫‪Usual Coagulants‬‬
‫د پرنډ کوونې لپاره له الندې موادو څخه ګټه اخيستل کېږي‪.‬‬
‫‪ .1‬المونيم سلفايټ‪.‬‬
‫‪ .2‬سور بخن کلورين‪.‬‬
‫‪ .3‬چونه او د اوسپنې سلفايټ‬
‫‪ .4‬مګنيزيم کاربونايټ‬
‫‪ .5‬پولي الکتروليت‪.‬‬
‫‪ .6‬سوديم المونيمايت‬
‫‪ .1‬الموينم سلفايت‪:‬‬
‫دا د پټکري يا الم په نوم هـم يـادېږي او کيميـاوي جوړښـت يـې ‪ Al2(SO4)3 18H2O‬دى‪.‬‬
‫پټکرى تر ټولو ښه پرنډ کوونکې ماده ده تقريباً اوس په ټوله نړۍ کې د اوبو درملنې لپاره‬
‫له همدې څخه ګټه اخيسـتل کېـږي د دپرنـډ کـوونکې مـادې پـه ډول لـه پټکـري څخـه ګټـه‬
‫اخيستل الندې ښېګڼې لري‪.‬‬
‫کوالى شي د اوبو د خوند‪،‬بوى او خړوالی راکم کړي‪.‬‬ ‫‪.i‬‬

‫پټکرى ارزانه دى‪.‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫د پټکري کارونه ساده ده او کوم ځانګړى ماهر نفر او څارن ته اړتيا نه لري‪.‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫هغه فلوک چې د پټکري له امله منځته راځي تر نورو هغو ښه دى‪.‬‬ ‫‪.iv‬‬
‫هغه فلوک چې د پټکري په واسطه جوړېږي کلک او سـخت دى اوهـم پـه اسـانه نـه‬ ‫‪.v‬‬
‫ماتېږي‪.‬‬
‫په عام ډول په اوبو کې دبايوکاربونيټ القليو د شتون له امله د پټکري او بايوکاربونيټ‬
‫ترمنځ کيماوي تعامل په الندې ډول منځته راځي‪.‬‬
‫‪Al2(SO4)18 18H2O+3Ca(HCO3)2=2Al(OH)3+3CaSO4+18H2O+6CO2‬‬
‫څرنګه چـې پـه اوبـو کـې د المـونيم هايـدرو اکسـايد مـاده د حلېـدو وړ نـه ده ؛نـو ځکـه د‬
‫فلوک په بڼه پاتې کېږي ‪.‬په اوبو کې د ځينو دايمي سختيو شتون چې د کلسيم سلفايت او‬
‫کابن داى اکسايد له امله منځته راځي د پايپونو او نورو توکو د رژېدنې المل ګرځي‪.‬‬
‫که چېرې اوبه لږه القلي ولري اويا هېڅ القلي ونه لري نو چونه ورسره زياتېږي چې النـدې‬
‫کيمياوي تعامل کوي‪:‬‬
‫‪Al2(SO4)3 18H2O+3Ca(HO)2=2Al(OH)3+3CaSO4+8H2O‬‬
‫کله چې د اوبو د ‪ pH‬قيمت د ‪ 6,5‬او ‪ 8,5‬ترمنځ وي د پرنډ کوونکو مواد کارول په کې ښه‬
‫اغېزمن دى‪.‬‬
‫د پرنډ کوونکـو مـوادو مقـدار د اوبـو پـه بېالبېلـو فکتورونـو لکـه د اوبـو ‪ pH‬تـودوخې‬
‫درجه‪ ،‬خوند‪ ،‬بوى‪ ،‬رنګ او نور ورپورې اړه لري په عملي ډګر کې د اوبو په يو ليتر کې له‬
‫‪ 5‬څخــه تــر ‪ 30‬ملــي ګرامــه پــورې پټکــري د پرنــډ کــوونکي پــه توګ ـه کــارېږي خــو زيــات‬
‫يې‪ 14mg/lit‬کارېږي‪.‬‬
‫د پټکري( الم ) کارول دوه نيمګړتياوې لري‪.‬‬
‫پټکري چې يو ځل جوړ شي بيا او به نه اخلي ځکه نـو نشـي کېـداى چـې پټکـري پـه‬ ‫‪)a‬‬
‫هغو ځمکو دضايع شوو موادو په بڼه واچول شي کومې چې لږ القلي مواد لري‪.‬‬
‫‪ .b )b‬تجربو ښودلې چې پټکري د ‪ pH‬په ټيټ قيمت کې ښه اغيزه کوي نو د دې لپـاره‬
‫چې د اوبو ‪ pH‬سم وساتل شي بايد چې چونه او سوډا د اضافي موادو په توګـه هـم ورسـره‬
‫ورکارول شي چې دا د اوبو د پاکونې لګښت زياتوي‪.‬‬
‫‪ .2‬سور بخن کلورين‪:‬‬

‫کله چې کلورين او فرس سـلفايد محلـول سـره ګـډ کـړاى شـي نـو النـدې کيميـاوي تعامـل‬
‫‪6FeSO4 7H2O+3Cl2=2Fe2(SO4)3+2FeCl3+42H2O‬‬
‫د فريک سلفايټ ‪ Fe2(SO4)3‬او فريـک کلورايـد ‪ Fecl3‬ګـډ مرکـب سـوربخن کلـورين يـا‬
‫‪ Chlorinated cooper‬بلل کېږي نوموړي مرکب کوالى شي پـه اسـانۍ سـره د اوبـو رنـګ‬
‫لري کړي فريـک سـلفايټ او فريـک کلورايـد هـر يـو ځانتـه ځانتـه هـم کېـداى شـي د پرنـډ‬
‫کوونکې په توګه وکارول شي خو بايد چونه ورسره هم ګډه شي‪ .‬د يادو مرکبونو او چـونې‬
‫ترمنځ کيمياوي تعامل په الندې ډول دى‪.‬‬
‫‪Fe(SO4)3+3Ca(OH)2=3CaSO4+2Fe(OH)3‬‬
‫‪2FeCl3+3Ca(OH)2=3CaCl2+2Fe(OH)3‬‬
‫د فريک هايدرو اکسـايد لـه املـه فلـوک يـا ترسـبي قشـر منځتـه راځـي د فريـک سـلفايد‬
‫لپاره د ‪ pH‬قيمت د ‪ 7-4‬ترمنځ او له ‪ 9‬څخه پورته دى د فريک کلورايد لپاره د ‪ pH‬قيمت‬
‫د ‪ 3.5‬او ‪ 0.5‬ترمنځ او له ‪8.5‬څخه پورته دى‪.‬‬
‫‪ .3‬چونه او فېروس سلفايد (‪:)Ferrous sulphate on lime‬‬
‫کله چې له اوبو سره فېرس سلفايد او چونه يوځاى شي نو الندې کيمياوي تعامل منځتـه‬
‫راځي‪:‬‬
‫‪FeSO4+7H2O+CaH2=Fe(OH)2+CaSO4+7H2O‬‬
‫په اوبو کې د شته اکسېجن له امله فـرس هايدرواکسـايد يـا ‪ Fe(OH)2‬نـور هـم اکسـدايز‬
‫کېږي او د کيمياوي تعامل له امله فريک هايدرواکسايد منځته راځي‪.‬‬
‫‪4Fe(OH)2+O2+2H2O=4Fe(OH)3‬‬
‫فريک هايدرواکسايد ‪ Fe(OH)3‬فلوک جوړوي د فروس سلفايټ لپـاره د ‪ pH‬قيمـت ‪8,5‬‬
‫او تر هغې پورته دي د فروس سـلفايټ او چـونې فلـوک د هغـه فلـوک پـه پرتلـه درونـد وي‬
‫کوم چې د پټکري له امله منځته راځي نـو ځکـه د فـروس سـلفايټو فلوکونـه زر ډوبېږي‪.‬لـه‬
‫فروس سلفايټ سره بايد چونه هم وکارول شي او بله دا چې يو ښه ماهر کس ته ړتيـا ده څـو‬
‫مناسب اندازه مواد په اوبو کې واچوي‪.‬‬
‫‪ .4‬مګنيزيم کاربونايت‪:‬‬
‫کله چې مګنيزيم کاربونايت تجزيه او حل شي او د اوبولـه چـونې سـره ګـډ کـړاى شـي نـو‬
‫الندې کيمياوي تعامل منځته راځي‪.‬‬
‫‪MgCO3+Ca(OH)2=Mg(OH)2+CaCO3‬‬
‫د مګنيزيم هايدرو اکسايد ‪ Mg(OH)2‬او کلسيم کاربونايټ (‪ )CaCO3‬مرکبونه په اوبو‬
‫کې د حلېدو وړ نه دي او هغه ګرد چې دهمدې ترسب له امله منځته راځي د ‪ Mg(OH)2‬او‬
‫‪ CaCO3‬داغونه لري ‪.‬اوس دا ډول پرنډ کوونکي مواد ډېـر څـوک نـه خوښـوي خـود النـدې‬
‫داليلو له امله کېداى شي ښه راتلونکی ولري‪.‬‬
‫‪ .a‬دا شونې ده چې دا مواد له کارولو وروسـته ومينځـل شـي‪ ،‬وتـوږول شـي او بيـا د پرنـډ‬
‫کوونکو موادو په توګه وکارول شي دا تـوږل بـه د ‪ CO2‬ګـاز پـه واسـطه منځتـه راځـي چـې‬
‫کيمياوي تعامل يې په الندې ډول دى‪Mg(OH)2=MgCO3=H2O.‬‬
‫‪ .b‬د ‪ Mg(OH)2‬او ‪ CaCO3‬مرکبات کوالى شي مګنزيم اوسـپنه پـه ښـه ډول لـرې کـړي او‬
‫هم د اوبو د خړوالي او عضوي رنګ له منځه يوسي‪.‬‬
‫‪ .c‬هغه فلوک چې د ‪ Mg(OH)2‬او ‪ CaCO3‬پـه واسـطه جـوړېږي د پټکـري پـه پرتلـه درون‬
‫دى‪.‬‬
‫‪ .5‬پولي الکترواليټ‪:‬‬
‫دا د پوليمترونو يو ځانګړى ډول دى چې په هغه چارچونو پورې اړه لري چې دويې لري‪.‬‬
‫دا ډول پوليمترونـه پـه ‪ anonic،Cationic‬او ‪ Non-ionic‬بانـدې ويشـل کېـږي د دوى لـه‬
‫ډلې څخه يواځې د ‪ Cationic‬پولي ميترونه په يواځي ځـان کېـدالى شـي د پرنـډ کوونکـو‬
‫موادو په توګه وکارول شي‪ .‬د پولي ميترونو نور ډولونه کوالى شي د پټکري او يا له نورو‬
‫سره په ګډه د پرنډ کوونکي په توګه وکارېږي په بازار کـې مثبـت دوه والنسـه پوليمټرونـه‬
‫په بېالبېلو نومونو سـره يـادېږي‪ .‬لکـه‪ :‬مګنيفلـوک‪ ،990Manifloc‬موګـول ‪،Mogul980‬‬
‫موګول ‪ ،Mogul982‬سپرام ‪ ،-Se pram Np1‬ويسـپروفلوک ‪ Was-pro flock‬د يـادولو‬
‫وړ ده چې وويل شي د اوبو ډول ته کتـل کېـږي او بيـا پـه کـې د پوليمترونـو انـدازه ټاکـل‬
‫کېږي د اوبو بېالبېل ډولونه د پوليمترونو بېالبېلې اندازې لري؛ نـو ځکـه بايـد د يـو وړ‬
‫پولي متر اندازه په ډېرې پاملرنې سره وټاکل شي‪.‬‬
‫‪ .6‬سوډيم المونيمايت‪:‬‬
‫د دې کيماوي ترکيب ‪Na2Al2O4‬دى کله چې دا کيمياوي مرکـب د پرنـډ کـوونکي مـادې‬
‫په ډول وکارو په اوبو کې له حلېدو وروسته د کلسـيم او مګنيـزيم مـالګو سـره پـه النـدې‬
‫ډول کيمياوي تعامل کوي‪.‬‬
‫‪)Na2Al2O4+Ca(HCO3)=CaAl2O4+Na2CO3+Ca2+H2O (1‬‬
‫‪)Na2Al2O4+Cacfl2=CaAl2O43+2Nacl (2‬‬
‫‪)Na2Al2O4+CaSO4=CaAl2O4+Na2SO4(3‬‬
‫له پورته کيمياوي معادلو څخه څرګنـدېږي‪ ،‬چـې سـوديم المونيـات کـوالى شـي لـه اوبـو‬
‫کاربونــاټي يــا مــوقتي ســختي لــري او همدارنګــه لــه (‪ )۱‬او (‪ )٨‬کيمــاوي معــادلو څخــه‬
‫څرګندېږي چې کوالى شي غيـر کاربونـاټ يـا دايمـي سـختي هـم لـه اوبـو څخـه لـرې کـړي‪،‬‬
‫څرنګه چې سوډيم المونيـات قيمتـي مـاده ده ځکـه نـو ډېـره نـه کـارېږي يـواځې هغـه وخـت‬
‫کارول کېږي څه وخت چې المونيم سلفايټ ونه شي کوالى د اوبو فلوک جوړ کړي‪.‬‬
‫که غوښتل شوي وي چې په يوه شپه او ورځ کې ‪ 9‬مليون ليتره اوبو درملنه وشي او په يو‬
‫ليتر اوبو کې ‪ 14mg‬پټکرى واچول شي نو په اوبو کې د ټول پټکري اندازه او په يـو ليتـر‬
‫کې د کاربن ډاى اکسايد اندازه پيدا کړئ؟‬
‫‪14  9  106‬‬
‫=‬ ‫حل‪ :‬په يوه شپه او ورځ کې د پټکري مقدا ر ‪= 12kg‬‬
‫‪106‬‬
‫څرنګه چې کيمياوي تعامل په الندې ډول دى‪.‬‬
‫‪Al2(SO4)3+18H2O+3Ca(HCO3)2=2Al(OH)3+3CaSO4+18H2O+6CO2‬‬
‫د پټکري ماليکولي وزن‪:‬‬
‫(‪2×26,97)+(3×32,066)+(36×1,008)+(30×16)=666‬‬
‫د کاربن ډاى اکسايد ‪ CO2‬ماليکولي وزن‪:‬‬
‫‪CO2 =( 112,01)+( 216 )= 44,01 44‬‬
‫‪666‬ملي ګرامه پټکري به ‪44×6‬ملي‪ .‬ګرامه ‪CO2‬خپروي‬

‫‪ 140‬ملي ګرامه پټکري به ‪ 5,55‬ملي ګرامه ‪ CO2‬خپور کړي‪.‬‬
‫‪14  6  44‬‬
‫=‬ ‫) ‪= 5,55mg(CO2‬‬
‫‪666‬‬
‫د اوبود درملنـې پـه يـو مرکـز فـروس سـلفايت او چونـه د پرنـډ کـوونکي مـوادو پـه توګـه‬
‫کارېږي په يوليتر اوبو کې د فروس سلفايټ اندازه ‪10‬ملي ګرامه ده د ‪9‬مليون ليتره اوبـو‬
‫لپاره د فروس سلفايټ او چونې مقدار معلوم کړئ؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪FeSO4+7H2O+Ca(OH)2=Fe(OH)2+CaSO4)+7H2O‬‬
‫‪Ca(OH)2=CaO+H2O‬‬
‫ماليکولي وزن د ‪FeSO4 7H2O‬‬
‫)‪FeSO4 +7H2 O( 1 55,85) + ( 1 32,066‬‬

‫‪+ ( 11 16 ) + ( 14  1,008) 278‬‬
‫‪CaO = ( 4,08+16 ) = 56,08  56‬‬

‫د ‪ CaO‬ماليکولي وزن‪:‬‬
‫‪10  9 106‬‬
‫=‬ ‫‪= 90kg‬‬
‫‪106‬‬
‫د فروس سلفايټ اندازه‬
‫د فروس سـلفايټ ‪ 278kg‬بـه د چـونې ‪ 56kg‬سـره کيميـاوي تعامـل وکـړي د ‪ 90kg‬فـروس‬
‫سلفايټ لپاره دچونې اندازه‪:‬‬
‫‪50 90‬‬
‫=‬ ‫‪18,13kg‬‬
‫‪278‬‬
‫‪Feeding Coagulants‬‬
‫پرنډ کوونکي مواد کېداى شي په اوبو کې د محلول يـا هـم پـوډرو پـه شـکل واچـول شـي‬
‫لومړى ډول د لمـدې تغـذې او دويـم چـې پـوډر دي د وچـې تغـذې پـه نـوم يـادېږي دا دواړه‬
‫الرې چارې الندې په لنډ ډول شنل شوې دي‪.‬‬
‫‪ .٠‬وچه تغذيه‪:)Dry Feeding :‬‬

‫په وچه تغذيه کې پرنډ کوونکي مواد د پـوډرو پـه بڼـه سـاتل کېـږي او بيـا دانـدازه شـوى‬
‫چينل له الرې له اوبو سره ګډېږي په دې بڼـه سـره د پرنـډ کوونکـو کارونـه النـدې ښـېګڼې‬
‫لري‪:.‬‬
‫‪ . ‬کارول يې ساده دي‪.‬‬
‫‪ . ‬د کار کولو لپاره لږ ځاى ته اړتيا لري‪.‬‬
‫‪ . ‬داډول کارول د رژېدنې مخنيوى کوالى شي‪.‬‬
‫‪ . ‬کوالى شي اوبه پاکې کړي‪.‬‬
‫خو بيا هم نه شي کېداى ټول پرنډ کوونکي د وچې تغذيې په ډول وکارول شي ځکه ځينې‬
‫مواد نه شي کوالى د لمدبل له امله کاروکړي او بلـه دا چـې د اتوموسـفير پـه ټولـو حـاالتو‬
‫کې ثابت نه شي پاتې کېداى‪.‬‬
‫د وچې تغذيې د کارونې لپاره له الندې وسايلو څخه کار اخيستل کېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬لمده تغذيه (‪:)Wet Feeding‬‬

‫پــه دې ډول تغذيــه کــې پرنــډ کــوونکي مــواد د محلــول پــه بڼــه تيــارېږي او د انــدازه شــوو‬
‫چينلونو له الرې له اوبو سره يوځاى کېږي‪.‬‬
‫د لمدې تغذې لپاره له الندې وسايلو څخه کار اخيستل کېږي‪.‬‬
‫شکلونه‬
‫‪Mixing Devices‬‬
‫په اوبو کې د يو بريالي فلوک منځته راتلل په پرنډ کوونکو مـوادو او ښـه ګـډولو پـورې‬
‫اړه لري د يادې موخې الس ته راوړلو لپاره له الندې وسايلو څخه ګټه اخېستل کېږي‪.‬‬
‫فرارالمرکز پمپونه‪.‬‬ ‫‪.i‬‬
‫متراکم شوې هوا‪.‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫هايدروليکي خيز ميتود‪.‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫د ګډولو چينل‪.‬‬ ‫‪.iv‬‬
‫د ګډولو تشتونه له خنډ اچوونکو ديوالونو سره‪.‬‬ ‫‪.v‬‬
‫د ګډولو تشتونه له ميخانيکي طريقې سره‪.‬‬ ‫‪.vi‬‬
‫‪ .i‬فرار المرکز پمپونه‪:‬‬

‫څه وخت چې د ترس ب ټانکۍ ته اوبه د فرار المرکز پمپ په واسطه پورته کېږي؛ نـو پرنـډ‬
‫کوونکي مـواد پـه مکېشـي پايـپ کـې اېښـودل کېـږي کلـه چـې اوبـه لـه ‪ 1mpeller‬يـا ټيـل‬
‫وهونکي څخه تېرېږي نو پرنډ کوونکي مواد ورسره يوځاى کېږي په ورته وخت کـې بايـد‬
‫يو اندازه نور تحريکوونکي مواد هم ورسره کډکړاى شـي چـې يـو ښـه پايلـه تـرې الس تـه‬
‫راشي که چېرې ورسره وروستي تحريکوونکي مواد يوځاى نه شـي نـو فلـوک بـه ډېـر ورو‬
‫منځته راشي؛ نو بايد د ځنډ موده يې لږه زياته شي‪.‬‬
‫‪ .ii‬متراکم شوې هوا‪:‬‬

‫په دې ميتود کې د ټانکۍ له الندې لورې څخه متراکم شوې هوا نفـوذ کـوي بيـا چـې کلـه‬
‫هوا پورته خېژي نو پرنډ کوونکي مواد له خامو اوبو سره ورګډېږي‪.‬‬
‫‪ .iii‬د هايدروليکي خيز ميتود‪:‬‬

‫په دې ميتود کې په الزم ميالن سره ناوه په هغه وياله کې نصـبېږي پـه کـوم کـې چـې اوبـه‬
‫بهېـــږي کلـــه چـــې لـــه يـــادې نـــاوې څخـــه د پرنـــډ کوونکـــو مـــوادو لرونکـــې اوبـــه تېرېـــږي‬
‫هايدروليکي خيز منځتـه راځـي د هايـدروليکي خيـز لـه املـه پـه اوبـو کـې قـوي او زورور‬
‫خوځښت پېښېږي او په همدې وخت پرنډ کوونکي مواد له خالصو اوبو سره مخلوطېږي‪.‬‬
‫‪38‬شکل‪:‬‬
‫‪ .iv‬د ګډولو ويالې‪:‬‬

‫په دې ميتود کې وړاندې تـر دې چـې ترسـبې ټـانکۍ تـه خالصـې اوبـه ننـوځي لـه خالصـو‬
‫اوبو سره پرنډ کوونکی مخلوطيږي او بيـا لـه يـوې نـرۍ ويـالې څخـه تېرېـږي د ويـالې پـه‬
‫بانـدې خنـډ اچـوونکي ديوالونـه هـم جـوړېږي کلـه چـې اوبـه ويـالې تـه‬ ‫اوږدو کې پـه فـر‬
‫ننوځي د خنډ اچوونکو ديوالونو سره ټکر کوي‪ .‬چې له امله يې پرنډ کونکي مواد په اوبـو‬
‫کې خپرېږي ځينې وخت ويالې د ترسـب د اغېـز زيـاتولو د ويـالې پـه اوږدوالـي کـې نـاوې‬
‫ورته يوساختمان جوړېږي کوم چې هايدروليکي خيز منځته راوړي‪.‬‬
‫ګډونکي طشتونه له خنډ اچوونکو ديوالونو سره‪:‬‬ ‫‪.v‬‬

‫په دې ميتود کې دپرنډ کوونکو موادو لپاره په يو طشـت کـې خنـډ اچـوونکي ديوالونـه‬
‫جوړېږي طشتونه په دوه ډوله دي افقي او عمودي‪.‬‬
‫‪ .a‬افقي ډول‪:‬‬
‫په افقي ډول طشتونو کې اوبه تر يو لنډ واټن پورې په افقي ډول مزل کوي چې بيا له خنډ‬
‫اچوونکي ديوال سره د ټکر له املـه خپـل لـوري تغيـر ورکـوي او پـر مـخ ځـي تـر دې چـې لـه‬
‫ټانکۍ څخه دباندې ووځي‪.‬‬
‫شکل‪.‬‬
‫‪ .b‬دويم عمودي ډول‪:‬‬

‫په دې ډول طشتونو کې اوبه ښکته او پورته حرکت کـوي تـر هغـې چـې وتـوونکی وال تـه‬
‫ورســېږي پــه دې ډول طش ـتونو کــې د خنــډ اچوونکــو ديوالونــو تــرمنځ د اوبــو ســرعت لــه‬
‫‪ 15cm/sec‬څخه تر ‪ 45cm/sec‬پورې دى د خنډ اچوونکو ديوالونو ترمنځ واټن بايد لږ تـر‬
‫لږه تر ‪ 500mm‬پـورې وي همدارنګـه پـه دې شـتونو کـې د اوبـو د ځنـډ مـوده لـه ‪ 20‬دقيقـو‬
‫څخه تر ‪ 50‬دقيقو پورې وي‪.‬‬
‫شکل‪:‬‬
‫‪ .vi‬له ميخانيکي طريقې سره ګډونکي طشتونه‪:‬‬

‫په ميتود کې له ميخانيکي طريقې ګټه اخيستل کېږي کله چـې لـه خـامو اوبـو سـره پرنـډ‬
‫کوونکي مواد ګډ کړاى شي په دوديز ډول له يو ډول وسايلو څخه کار اخيستل کېږي چې‬
‫کوالى شي په سرعت سره اوبو ته حرکت ورکړي او ګډې کړي چې ‪ Flash mixer‬يې بولي‪.‬‬
‫په فلش مکسر کې يوه ډول څرخېدونکي پرې لګول شوي چې فلش مکسر ته راتلوونکې‬
‫خامې اوبه ورسره مخ کېږي او د ټکر له امله اوبه خپل مسير ته بدلون ورکوي په بلـه برخـه‬
‫کې يو پايـپ لګـول شـوى چـې د هغـې لـه الرې پرنـډ کـوونکي مـواد هغـه ځـاى کـې تويـوي‬
‫چېرته چې داپرې نصب دي د دې ترڅنګ يو بـل پايـپ د دې لپـاره لګـول شـوى چـې د اوبـو‬
‫ګرد او ترسب شوي مواد له هغې الرې د باندې وويستل شي‪.‬‬
‫دا هم شونې ده چې د فلوک کوليشن يا پرنډ کولـو او ترسـب کولـو (‪ )Sediment‬پروسـي‬
‫په يوه ټانکۍ کې ترسره شي په داسې ټانکيو کې مخکـې لـه دې چـې خـامې اوبـه د ترسـب‬
‫ټانکۍ ته ننوځي لومړى پرنډ کوونکې برخې ته ننوځي او بيا له هغه ځايه د ترسب ځاى ته‬
‫لېـږدول کېـږي پـه دوديـز ډول د پرنـډ کولـو د ځنـډ مـوده )‪)Detention period‬د ‪15‬او ‪40‬‬
‫دقيقو ترمنځ ده خو کله چې د پرنډ کولو او ترسب کولو لپاره يو ځاى ټانکۍ جوړه شي نـو‬
‫د پرنډ کولو لپاره د ‪ 3‬او ‪ 4‬ساعتونو ترمنځ وخت په کار دى چې د پرنډ کولو پروسـه پـرې‬
‫بشــپړه شــي نــورې ځانګړتيــاوې يــې د عــادي ترســب کوونکــو ټــانکيو پــه ډول دي دا ډول‬
‫ټانکي وروسته له هر ‪ 30‬يا ‪ 6‬مياشتو وروسته پاکېږي‪.‬‬
‫‪Jar Test‬‬
‫د دې لپــاره چــې پــه اوب ـو کــې د اړتيــاووړ پرنــډ کوونکــو مــودو انــدازه معلومــه شــي پــه‬
‫البراتوار کې يو ډول ازماېښت ترسره کېږي چې د منګـي ازماېښـت بلـل کېـږي‪ .‬پـه همـدې‬
‫موخه داسې منګي چې ‪ 500‬ملي ليتره اويا ‪ 1000‬ملي ليتره ظرفيت ولري په پام کې نيول‬
‫دلته شپږ منګي په پام کې نيول کېږي او په هـر يـو منګـی پـه بـېال بېلـو انـدازو سـره پرنـډ‬
‫کوونکي مواد اچول کېږي او بيا هغـه پـرې چـې د منګـي تـر بيخـه کـوزې شـوې د‪ 40-30‬د‬
‫‪RPM‬په سرعت سره تر ‪5‬دقيقو پورې څرخول کېږي او بيا په لږ سـرعت سـره تـر ‪20‬دقيقـو‬
‫پورې څرخول کېږي پـه هـر يـو منګـي کـې د پرنـډ انـدازه يادداشـت کېـږي او د هغـه منګـي‬
‫اندازه ترې غوره کېږي کوم چې ښه پرنډ يې کړى دى‪.‬‬
‫دا ازماېښت کېداى شي څو ځلې تکرار شي ترهغې چې ښه پايله ترې الس ته راشي‪.‬‬
‫پوښتنې‪:‬‬
‫لومړۍ‪ :‬پوښتنه‪ :‬يو داسې ټانکۍ ډېزاين کړئ چـې وکـوالى شـي پـه يـوه شـپه ورځ کـې ‪9‬‬
‫مليونه ليتره پرنډ او ترسب کړي؟‬
‫په يوه شپه او ورځ کې‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪9  106‬‬
‫=‪Q‬‬ ‫‪= 9000m 3‬‬
‫‪103‬‬
‫‪9000‬‬
‫= ‪ Q‬په يو ساعت کې‬ ‫‪= 375m 3‬‬
‫‪24‬‬
‫داسې اټکلوو چې د اوبو تر ټولو زياته غوښتنه تر منځنۍ کچې اوبو غوښتنې څخـه ‪1,5‬‬
‫ځلې زياتې دي‪.‬‬
‫=‪562,5m3=1,5×375‬په يو ساعت کې تر ټولو زياته د اوبو غوښتنه‪.‬‬
‫په ټانکۍ کې د اوبو د ځنډ موده ‪ 4‬ساعته ده د ټانکۍ ظرفيت‬
‫‪C=QxT=C=m3‬‬
‫‪T=4hour+Q=562,5m3/hour‬‬
‫‪C=(562,5×4)=2250m3‬‬
‫فرضوو چې د ترسب ټانکۍ ژوروالی ‪ 4‬متره دى‪.‬‬
‫‪2250‬‬
‫=‬ ‫د مقطعي مساحت ‪= 562,5m 2‬‬
‫‪4‬‬
‫که چېرې غوښتل شوې دسر اوخښتنې يا ‪ Over Flow‬مقـدار پـه يـو سـاعت او يـو واحـد‬
‫مساحت کې ‪ 1000‬ليتره وي نو لرو چې‪:‬‬
‫‪563,5 103‬‬
‫= د مقطعي مساحت‬ ‫‪= 562,5m2‬‬
‫‪1000‬‬
‫بايد دوه ټانکۍ برابرې شي چې د هر يو ابعاد(‪ )25m×12m‬وي چې ټـول مسـاحت يـې پـه‬
‫الندې ډول دى‪:‬‬
‫‪، 600m2=)12×25(2‬د ټانکۍ م ثر لوړوالي سره د خړې او ترسب د ټولو لپاره ورسره‬
‫ته بايد د ‪ 0,5m‬او ‪ 1m‬ترمنځ ميالن ورکول شي‪.‬د ټانکۍ‬ ‫جمعه کېږي‪،‬د ټانکۍ فر‬
‫‪25‬‬
‫‪= 4 +1 ‬‬ ‫ژوروالی دفري بورد پرته ‪= 4,5m‬‬
‫‪50‬‬
‫‪25  100‬‬
‫= د ترسب په ټانکۍ کې د بهېدنې سرعت‪:‬‬
‫‪4  60‬‬
‫‪V=10.42cm/cmin‬‬
‫د فلک لپاره د خونې ډېزاين‪Floc Chamber Design‬‬
‫فرضــــوو چــــې د فلــــوک خــــونې مــــ ثر ژوروالــــی د ټــــانکۍ د ټــــول ژوروالــــي نيمــــايي‬
‫دى‪ 2,25m=4,5×1/2=،‬د فلوک ژوروالی‪.‬‬
‫د فلوک جوړونې لپاره د ځنډ موده ‪ 20‬دقيقې په پام کې نيسو‪:‬‬
‫‪562,5‬‬
‫‪ = 60  20 = 187,5m‬ټول غوښتل شوى ظرفيت‬
‫‪3‬‬
‫=‪93,75m3=187,5×1,2‬د فلک خونې د هر يو ظرفيت‬

‫=‪ 12m‬د فلک خونې پلن والی‪.‬‬
‫‪93,75‬‬
‫‪ = 12  2,25 = 3,47 3,5m‬د فلک خونې اوږدوالی‬
‫‪Filtration of water‬‬
‫په خامو اوبو کې ډېرى شته عضوي او جامد ځوړند مواد دترسبي ټانکيو په واسـطه لـه‬
‫منځه وړل کېږي‪.‬‬
‫د پرنډ کولو پروسه هم مرسته کوي چې له اوبوو څخه ناپاکۍ لري شي خو سره له دې هـم‬
‫اوبه په بشپړه توګه نه پاکېږي ځکه کېداى شي په اوبو کې د ناپـاکيو ډېـر کـوچني ځوړنـد‬
‫ذرات او يا هم باکترياوې شتون ولري د دې لپـاره چـې اوبـه پـه بشـپړه توګـه پـاکې شـي او‬
‫يادې ناپاکې ترې لرې شي اوبه له دا نه لرونکـو مـوادو لکـه شـږه او جغـل څخـه تېرېـږي لـه‬
‫دانه لرونکو موادو څخه د اوبو تېرېدو پروسو ته چاڼول يا فلتر کول وايي‪.‬‬
‫چاڼ شوې اوبه خوندورې‪ ،‬شفافې او ناخوښه ځانګړتياوې لکه‪ :‬رنګ‪ ،‬خوند‪ ،‬خړوالی او‬
‫زيــان اړونکــي باکتريــاوې نــه لــري پــه دې څپرکــي کــې د چــاڼولو بېالبېــل اړخونــه څېــړل‬
‫شويدى‪.‬‬
‫‪Theory of Filtration‬‬
‫د اوبو په پاکونه کې د چاڼولو پروسه تر ټولو ډېره مهمه پروسه ده د چاڼولو په پروسه کې‬
‫په دوديز ډول اوبه د شګې له يـوې نـرۍ طبقـې څخـه تېرېږي‪.‬تجربـو ښـودلې ده چـې د اوبـو‬
‫چاڼول په اوبو باندې الندې اغېزې لري‪.‬‬
‫‪ .٠‬چاڼول کوالى شي له اوبو څخه ځوړنـد او د ناپـاکيوتر ټولـو کـوچني ذرات لـري او اوبـه‬
‫ترې پاکې کړي‪.‬‬
‫‪ .۱‬په چاڼولو سره د اوبو کيمياوي ځانګړتياوې بدلېږي‪.‬‬
‫‪ .٨‬په چاڼولو سره په اوبه کې د شته باکترياوو د پام وړ شمېر کمېږي‪.‬‬
‫د چاڼولو لـه املـه پـه اوبـو کـې پورتـه اغېـزې د النـدې څلـور عمليـو د پلـي کېـدو لـه املـه‬
‫‪ .a‬ميخانيکي فشار‪.‬‬
‫‪ .b‬ترسب‪.‬‬
‫‪ .c‬بيولوژيکي ميتابوليزم‪.‬‬
‫‪ .d‬برقي بدلون‪.‬‬
‫‪ .a‬ميخانيکي فشار‪:‬‬
‫په اوبو کې هغه ځوړند ذرات چـې د شـګو د دانـو تـرمنځ لـه خاليګـا وو نـه شـي تېرېـداى‬
‫رانيول کېږي او د ميخانيکي فشار د عمليې په واسطه له منځه ځي او لرې کېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬ترسب‪:‬‬
‫د شــګې د دانــو تــرمنځ خاليګــاوې د ترســب د وړو ټــانکيو پــه څيــر عمــل کــوي د اوبــو د‬
‫ناپاکيو ذرات د شګې د دانو ترمنځ په خاليګاوو کې د الندې دوه داليلو له امله د شګو له‬
‫دانو سره نښلي‪:‬‬
‫‪ .i‬د شګې د دانو پرمخ د هغه قشر له امله کوم چې د پخوانيو رانيول شوو باکتريا او‬
‫کوچنيو ذراتو له امله منځته راغلي دي‪.‬‬
‫‪ .ii‬د مادي د دوه ذراتو د فزيکي جذب له امله منځته راځي‬
‫په اوبو کې دځوړند موادو ناپاکۍ د چاڼ د ترسب د عملې په واسطه له منځه ځي‪.‬‬
‫‪ .c‬بيولوژيکي ميتابوليزم‪:‬‬
‫د حجراتــو ودې او د ژونــد کولــو پروســې تــه بيولــوژيکي ميتــابوليزم وايــي او د چــاڼولو‬
‫عمليه د بيولوژيکي ميتابوليزم پـر اسـاس تشـريح کېږي‪.‬کلـه چـې باکتريـاوې د شـګو د د‬
‫انود خاليګا ترمنځ ګيرې شي نـو د شـګو د دانـو پـر مـخ يـو ډول پـوي جـوړوي چـې پـه دې‬
‫پوي کې ګش شمېر ژوندۍباکترياوې هـم وي دا باکتريـاوې د اوبـو د عضـوي ناپـاکيو پـه‬
‫واســـطه تغذيـــه کېـــږي دا باکتريـــاوې د اوبـــو زيـــان اړونکـــې ناپـــاکۍ د پېچلـــو حيـــاتي‬
‫اوکيمياوي تعامالتو له امله په نه زيان اړونکو ناپاکيو باندې اړوي‪.‬‬
‫‪ .d‬برقي بدلون‪:‬‬
‫چاڼ يا فلټر د ايونې نظريې پر اساس هم کار کوي‪.‬‬
‫دا روښانه کوي کله چې د منفي او مثبت برق چارچ لرونکې دوه ذرات چـې کلـه يـو بـل تـه‬
‫مخامخ شي نو برقي چارچ يې خنثی کېږي چې په پايله کـې نـوي کيميـاوي عنصـر منځتـه‬
‫راځي دا لېدل شوي دي چې د شګې ځينې دانې دوه قطبې برقي چـارچ لـري نـو کلـه چـې پـه‬
‫اوبو کې ځوړند او يا منحل مواد هم ورتـه دوه قطبـي چـارچ ولـري د شـګې لـه دانـو سـره د‬
‫مخامخ کېدو په وخت کې د کيمياوي تعامل په پايله کې يو بل خنثی کوي او لـه املـه يـې‬
‫اوبــه خپــل کيميــاوي خــواص بــدلوي د لــږ وخــت پــه تېرېــدو ســره د شــګې د دانــو طاقــت‬
‫ختمېږي نو دا بيا هغه وخت دى چې چاڼ پاک کړاى شي‪.‬‬
‫‪Filter Sand‬‬
‫هغه شګه چې د چاڼ شګې په ډول کارېږي بايد هېڅ خړه‪ ،‬نبـاتي مـواد‪ ،‬خـاوره او عضـوي‬
‫ناپاکۍ ونه لري دشګې ددانو اندازې په ټولو برخو کې يو شان وي د چاڼ شګه د هغـې يـو‬
‫شـان والـي ضـريب )‪)uniformity co efficient‬او دانـو د مـ ثرو انـدازو تـه پـه پـام سـره‬
‫درجه بندي شوي دي د شګې م ثر ژوروالـی د يـو داسـې غلبيـل ښـودنه کـوي چـې پـه ‪mm‬‬
‫سره يې او هم وکوالى شي په وزن سره د شګې د نمونې ‪ 10%‬ورڅخه تېر شي‪.‬‬
‫د شګې په يو ټولو برخـو کـې د يـو شـان والـي ضـريب پـه ‪ mm‬سـره د غلبيـل او د شـګې د‬
‫نمــونې دمـ ثرې انــدازې تــرمنځ نســبت دى داســې چــې يــاد غلبيــل وکــوالى شــي د شــګې د‬
‫نمونې د وزن پر اساس سلنه ورڅخه تېر شي د بېلګـې پـه ډول کـه د شـګي يـوه نمونـه ولـرو‬
‫چې اندازه يې ‪ 0,5mm‬وي او همدارنګه له هغـه غلبيـل څخـه چـې انـدازې ‪ 0,6mm‬وي ‪60‬‬
‫سلنه تېر شي نو د يو شان والي ضريب يې په الندې ډول دى‪.‬‬
‫‪0,60‬‬
‫=‬ ‫‪= 1,20‬‬
‫‪0,50‬‬
‫ځينې وخت په چاڼ کې د شګې پرځاى د ډبرو سکاره هـم کـارېږي د ډبـرو سـکاره چـې کلـه‬
‫وسوځي نو تودوخه او شغله نه ورکوي د ډبرو سکارو په پرتله ايز ډول پـاکې او ښـې چـاڼ‬
‫شوي اوبه ورکوي ‪،‬مګر څرنګه چې شګه پر هر ځاى کې پرېمانه پيدا کېږي نو پر چاڼ کـې‬
‫ډېرى وخت له شګې څخه ګټه اخيستل کېږي‪.‬‬
‫چاڼ په دوه ډوله دى‪:‬‬

‫(‪)Slow sand Filter‬‬ ‫‪ .٠‬د شګې ورو چاڼ‬
‫‪ .۱‬د شګې چټک چاڼ (‪)Rapid Sand Filter‬‬
‫د شګې چټک چاڼ په دوه ډوله دى‪.‬‬
‫‪ .a‬د جاذبې قوې له ااغېزه د شګې چټک چاڼ‪.‬‬
‫‪ .b‬د شګې چټک فشاري چاڼ‪.‬‬
‫دچاڼ داپورته ډولونه د چاڼ داوبو ورکولو اندازې ته په پام سره دي‬
‫خو دلته د چاڼ نور ډولونه هم شته‪.‬‬
‫چاڼ‬
‫د ځمکې جاذبې قوې له اغېزې چاڼ‬ ‫فشاري چاڼ‬
‫د شګې ورو چاڼ‬ ‫د شګې چټک چاڼ‬
‫له پورته ډولونو څخه الندې درې ډولونه تر بحث الندې نيسو‪.‬‬
‫(‪.)Slow sand filter‬‬ ‫لومړى‪ .‬د شګې ورو چاڼ‬
‫دويم د شګې چټک چاڼ (‪)Rapid Sand filter‬‬
‫(‪)Pressure Filter‬‬ ‫درېم‪ .‬فشاري چاڼ‬
‫‪Slow sand Filters‬‬

‫‪ .A‬موخه او هدف‪:‬‬
‫په دې ډول چاڼولو کې اوبه د پاکولو په موخه د شګې له يوې داسې طبقـې څخـه چـې نـور‬
‫مواد ترې الندې پراته وي په قراره او وروتېرېږي د اوبو پاکونې په دې پروسو کې د اوبـو‬
‫کيمياوي‪ ،‬فزيکي او بيولوژيکي خواص بدلون مومي او ښه کېږي د دې چاڼ د کـار کولـو‬
‫طريقه او ساتنه يې ساده ده نو ځکه د پرمخ تلوونکو هېوادونو په کليوالو سيمو کـې تـرې‬
‫ډېره ګټه اخيستل کېږي‪.‬‬
‫د چاڼولو د دې مېتود په کارولو سره کېداى شي ډېرې ښې او ارزانه اوبه ترالسه شي‪.‬‬
‫‪ .B‬اړينې برخې‪:‬‬
‫د شګې ورو چاڼ له الندې پنځو برخو څخه جوړ شوى دى‪.‬‬
‫‪ .a‬احاطه شوى ټانک‪.‬‬
‫‪ .b‬د اوبو وتنې سيستم‬
‫‪ .c‬د شګې الندې مواد يا د بيخ مواد‪.‬‬

‫‪ .d‬د چاڼ د شګې ميډيا‬
‫‪ .e‬مل سامان‪.‬‬
‫‪ .a‬احاطه شوې ټانکۍ‪:‬‬

‫له تېږو او يا هم له خښتو څخه داسې ټـانکۍ جـوړېږي چـې د اوبـو نـه ترېـدو وړتيـا ولـري‬
‫او دېوالونــه يــې د اوبــو پــر وړانــدې دمقــاومو يــاداوبو تېرېــدو ضــد( ‪)waterproof‬‬ ‫فــر‬
‫پـه يـو نسـبت‬ ‫موادو په واسطه پوښل شوي وي ‪ .‬دا ضافي اوبو د وتلو لپاره دټانکۍ فر‬
‫‪ 100‬او يا هم يو نسبت ‪ 200‬سره د اضافي اوبو وتلو په لور جوړېږي‪.‬‬
‫د ټــانکۍ ژوروالــی د ‪ 2,5m‬او ‪ 3,5m‬تــرمنځ پــه پــام کــې ني ـول کېــږي د شــګې ورو چــاڼ د‬
‫سطحې مساحت له ‪ 30m2‬څخه تر ‪ 2000m2‬پورې کېداى شي‪.‬‬
‫‪ .b‬د اوبو وتلو سيستم‪:‬‬

‫د اوبــو د وتلــو پــه موخــه د ټــانکۍ پــه النــدې برخــه کــې د اوبــو وتلــو لښـتي يــا ‪Drainage‬‬
‫دا لښتي يو مرکزي او دوه دڅنګونو لښتي لري چې د ټانکۍ له ديوالونو څخه د ‪ 2,5m‬او‬
‫‪ 3,5m‬په واټن سره جوړېږي‪ .‬کېداى شي دا لښتي سرپټ وي او هم کېداى شي سرخالصي‬
‫وي دا لښتي له سر په سر والړو دوه قطاره خښتو څخه هم جوړېداى شي‪.‬‬
‫په لومړي قطار کې د خښتو اوله طبقـه د مرکـزي ويـالې پـه لـور پـه عمـودي ډول اېښـودل‬
‫کېږي‪ .‬د دې طبقې د خښتو ترمنځ ‪ 25mm‬او ‪ 40mm‬واټن ساتل کېږي همدغه واټن د اوبو‬
‫تېرولو لپاره زمينه برابروي بيا ورپسې دويمه طبقه ايښودل کېږي د دې طبقـې د خښـتو د‬
‫لومړۍ طبقې په پرتله يو بل ته نږدې اېښودل کېږي‪.‬‬
‫‪ .c‬د چاڼ د بيخ مواد‪:‬‬
‫د دې ډول چاڼ د بـيخ مـواد جغـل دي چـې د اضـافي اوبـو د لښـتو يـا ‪ Drainage‬لـه پاسـه‬
‫اچول کېږي د دې طبقې پېړوالی د ‪ 300mm‬او ‪ 750mm‬ترمنځ دى‬
‫معموالً د جغل طبقه درجه بندي کېږي او هره طبقه ‪ 150mm‬وي تر ټولو پـورتنۍ طبقـې د‬
‫جغل سايز کوچنی او تر ټولو الندينۍ طبقې د جغل سايز غټ وي‪.‬‬
‫د ددې طبقې اندازې او سايزونه په الندې ډول دي‪.‬‬
‫د مــوادو ســايز پــه‬ ‫د طبقـــې پېړوالــــی پــــه ‪mm‬‬ ‫د طبقې نوم‬ ‫ګڼه‬
‫‪ mm‬سره‬ ‫سره‬
‫‪3-6‬‬ ‫‪150‬‬ ‫تر ټولو پورته طبقه‬ ‫‪٠‬‬
‫‪6-20‬‬ ‫‪150‬‬ ‫لومړۍ منځنۍ طبقه‬ ‫‪۱‬‬
‫‪20-40‬‬ ‫‪150‬‬ ‫دويمه منځنۍ‬ ‫‪٨‬‬
‫‪40-65‬‬ ‫‪150‬‬ ‫تر ټولو ښکته‬ ‫‪٧‬‬
‫‪ .d‬د چاڼ د شګې ميډيا‪:‬‬

‫د جغل له پاسه د شګې طبقه اچول کېږي د شګې د طبقې پيړوالی د ‪ 600mm‬او ‪900mm‬‬
‫ترمنځ وي‪.‬‬
‫د شګې اغېزمن يا م ثر سايز د ‪ 0,20mm‬او ‪ 0,30mm‬تـرمنځ وي او پـه ټولـو برخـو کـې د‬
‫يوشــان والــي ضــريب د ‪ 2‬او ‪ 3‬تــرمنځ دى څــومره چــې د شــګې ســايز کــم وي هــومره بــه د‬
‫باکترياوو د لرې کولو اغېز زيات وي‪ ،‬مګر د اوبو ورکولو مقدار به يې کم وي‪.‬‬
‫‪ : e‬مل سامان‪:‬‬
‫د شګې د ورو چاڼ د ښه او اغېزمن کار کولو پـه موخـه بېالبېـل سـامانونه لګـول کېـږي‪.‬د‬
‫چاڼ دطبقو د ښه کار کولـو پـه موخـه د هـوا يـو پايـپ پـه عمـودي ډول لګـول کېـږي چـې تـر‬
‫شګې تېر شوى وي يو لړ نور سامانونه هم لګول کېږي چـې د فشـار ضـايعات‪ ،‬د شـګې لـه‬
‫پاسه د اوبو اندازه او د اوبو ورکونې مقدار پرې کنترول کړاى شي‪.‬د دې لپاره چې چاڼ يو‬
‫ثابت مقدار اوبه ورکړي نو په چاڼ کې يو منظم کوونکی تلسـکوب ټيـوب لګـول کېـږي‪.‬د‬
‫ټانکۍ د اوبو د سطحې د لېول او د اوبو وتونکې تختې تـرمنځ تفـاوت يـا تـوپير د چـاڼ د‬
‫فشاري ارتفاع يـا د فشـاري لـوړوالي پـه نـوم يادېږي‪.‬پـه هغـه چـاڼونو کـې چـې تـازه منځـل‬
‫شوي وي دا لوړوالی د ‪ 100m‬او ‪ 150mm‬ترمنځ وي څـومره چـې د چـان طبقـې لـه خـړې او‬
‫خټو څخه ډکېږي هومره بايد چې دا لوړوالی هم زيات شي‪.‬‬
‫‪ .C‬کارکونه او پاکونه (‪:)Working and cleaning‬‬

‫اوبه د ‪ Inlet chamber‬يا دننه پرېښدونکې تختې لـه الرې چـاڼ تـه ننـوځي او ورو ورو د‬
‫چــاڼ لــه الرې چــاڼېږي او پــاکيږې او پــه بيــرون پرېښــودونکې تختــې کــې راټــولېږي او لــه‬
‫همدې الرې د پاکو اوبو زيرمې ته لېږدول کېږي د يادونې وړ ده وويل شي چې په چاڼ کـې‬
‫بايد دپرنډ کونکو مواد يا وانه چول شي ځکـه کـه واچـول شـي نـو بيـا دلتـه د‪ HOC‬فلـوک‬
‫منځته راځي اوله امله يې د چاڼ سوري بندېږي او چاڼ سم کار نه شي کوالى‪.‬په چاڼ کې د‬
‫شګې له پاسه داو بو لوړوالي ته ډېره پاملرنه وشي چې دا لوړوالی نه ډېـر زيـات وي او نـه‬
‫هم ډېر کم خو معموالً دا لوړوالی د شګې له لوړوالي سره برابر وي‪.‬‬
‫د شګې په ورو چاڼ ‪ Slow sand Filter‬کـې تـر ټولـو زيـات د فشـار ي لـوړوالی ‪ head‬تـر‬
‫‪ 750‬پورې وي تر ټولو ښه چاڼ هغه دى چې په هغه کې د فشـار لـوړوالی د چـاڼ د شـګې لـه‬
‫لوړوالي سره د (‪ )0,80-0,67‬له ضرب څخه الس ته راځي کله چې د فشـار دلـوړالي قيمـت‬
‫ته (د شګې د لوړوالي ضريب ‪ )0,8-0,67‬ورسېږي نو چاڼ پريمنځل کېږي او پا کېږي‪.‬‬
‫د پرېمنځلو او پاکولو په وخت د چاڼ له پورتنۍ برخې څخه د (‪ )15mm-25m‬پـه انـدازه‬
‫شګه لرې کېږي بيا د يو يا دوه ساعتو لپاره پرې اوبه ورپېښودل کېږي کومې اوبه چې پـه‬
‫دې موده کې چاڼېږي بايد ونه کارول شي تـر څـو پـورې چـې دشـګو د دانـو پـه مـخ يـو قشـر‬
‫منځته نه وي راغلی‪.‬‬
‫که څو ځلې چـاڼ پـاک شـي د شـګې د طبقـې پېړوالـی کمېـږي نـو د دې لپـاره چـې د چـاڼ د‬
‫شګې ميډيا اغېزمن کار وکړي د شـګې تـازه طبقـه پـه ‪ 150mm‬پېړوالـي سـره ورزيـاتېږي‬
‫هغه سيمې چې د شګې له کموالي سره مخ وي کېداى شي له چاڼ څخه لرې شـوې شـګه لـه‬
‫وچېدو او منځلو وروسته بيا وکاروي د چاڼ د دوه پرله پسې پاکونې ترمنځ وخت د چاڼ د‬
‫شګې د سايز او په اوبو کې د شته ناپاکيو د طبقې په حالت پورې اړه لـري خـو سـره لـه دې‬
‫هم چاڼ بايد هرو (‪ )3-1‬مياشتو کې پاک کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .D‬د چاڼ د اوبو ورکونې مقدار (‪:)Rate of Filtration‬‬

‫د شګې يو نورمال ورو چاڼ کوالى شي په يو ساعت او واحد مربع مساحت کې ‪ 100‬څخه‬
‫تر ‪ 200‬ليتره اوبه چاڼ کړي‪.‬‬
‫‪100-200lit/hour.m2‬‬
‫‪ .E‬د شګې د ورو چاڼ اغېزمنتيا‪:‬‬

‫د شګې د ورو چاڼ اغېزمنتيا په الندې ډول ده‪:‬‬
‫‪ .a‬باکتريايي ناپاکۍ لرې کول‪:‬‬

‫د شګې ورو چاڼ ډېرى شـمېر باکتريـاوي لـه اوبـو څخـه لـرې کـوي دا چـاڼ کـوالى شـي لـه‬
‫خامو اوبو څخه تر ‪ 99,9-99,5‬سلنه باکترياوې لرې کړي‪،‬خو بيـا هـم د باکتريـاوو د بشـپړ‬
‫لرې کولو لپاره په خامو اوبو باندې بايد د ‪ Disinfection‬يا ضد عفـوني کولـو يـا جـراثيم‬
‫لرې کولو پروسه پلې شي‪.‬‬
‫‪ .b‬رنګ‪:‬‬
‫د شګې ورو چاڼ له خامو اوبو څخه يواځې (‪ )25-20‬سلنه رنګ لرې کوالى شي نو ځکه د‬
‫رنګ په لرې کولو کې دومره اغېزمن نه ګڼل کېږي‪.‬‬
‫‪ .c‬خړوالی‪:‬‬
‫د شګې ورو چاڼ له اوبو څخه تر ‪ 50mm‬پورې خړوالـی لـرې کـوالى شـي هغـه اوبـه چـې د‬
‫خړوالي اندازه يې له ‪ 60mm‬څخه زياته وي بايد د خړوالي د کمولو لپاره يې درملنه وکړو‬
‫څو خړوالی يې تر ‪ 50mm‬پورې راښکته شي‪.‬‬
‫د يــو ‪ 15000‬نفــوس لرونکــي ښــار ګــوتي لپــاره د شــګې ورو چــاڼ مســاحت پيــدا کــړئ پــه‬
‫داسې حال کې چې د اوبو غوښتنې اندازه په يوه شپه او ورځ کې د يو تن لپـاره ‪ 160‬ليتـره‬
‫په پام کې نيول شوي وي؟‬
‫حل‪:‬‬
‫د ورځې تر ټولو زياته غوښتنه‪:‬‬
‫=‪3600000liters=1,50×160×15000‬‬
‫که په يو ساعت او يو واحد مربع مساحت کې د چاڼ د اوبو ورکولو اندازه ‪ 150‬ليتـره وي‬
‫نو‪:‬‬
‫‪150lit/hour.m2‬‬
‫‪360000‬‬
‫=‬ ‫‪= 1000m2‬‬
‫‪150× 24‬‬
‫د غوښتل شوي چاڼ مساحت‪.‬‬
‫که چېرې د يو چاڼ سايز ‪ 16m×12,5m‬وي نو بايد شپږ دانـې چاڼونـه ورتـه جـوړ شـي چـې‬
‫يو د احتيا لپاره وي‪.‬‬
‫‪Rapid Sand Filter‬‬

‫موخه او هدف‪:‬‬ ‫‪.1‬‬
‫د شګې د ورو چاڼ يو لويه نيمګړتيا داده چې پراخه ساحه ورته په کار ده څو چـاڼ پـه کـې‬
‫جوړ شي نو ځکه په هغو ځايونو کې ګتـور نـه تمـامېږي چېرتـه چـې د ځمکـې قيمـت زيـات‬
‫وي‪.‬‬
‫څرنګه چې په مخکې پوښتنه کې ولېدل شو چې يواځې د چاڼ لپـاره ‪ 100m2‬مسـاحت تـه‬
‫اړتيا ده په داسې حال کې چې که د چاڼ نور سامان او د اوبو د شبکې نورې اړتياوې په پام‬
‫کې ونيول شي نو تقريباً ‪ 2000m2‬مساحت ته اړتيا لېدل کېږي څو د اوبو يوه شبکه په کې‬
‫شي‪.‬‬ ‫جـــــــوړه‬
‫شکل‬
‫د شګې د ورو چاڼ په واسطه د زياتې سيمې نيول د اوبو رسولو انجينران اړ کوى چې په‬
‫داسې الرو چارو غور وکړي چې وکوالى شي د چاڼ د اوبو ورکولو اندازه زياته کړي‪.‬لېدل‬
‫کېږي چې د اوبو زياتولو چاره په دوه الندې الرو ترسره کېداى شي‪.‬‬
‫‪ .A‬که د شګې د دانو سايز غټ کړاى شي د چاڼ د ميډيا له شګې څخه د اوپو پر وړاندې‬
‫اصطکاک کمېږي‪.‬‬
‫‪ .B‬که چېرې له شګې څخه اوبه په يو فشار سره تېرې شي نو د چاڼ د اوبو ورکولـو انـدازه‬
‫پرې زياتېږي اوس نو که له لومړى الرې څخه ګته واخېستل شي ورته د شګې چټک چـاڼ‬
‫يـا‪ Rapid send filter‬وايـي او کـه لـه دويمـې الرې ګټـه واخيسـتل شـي فشـاري چـاڼ يـا‬
‫‪ Pressure Fitter‬ورته ويل کېږي‪.‬‬
‫د شګې له چټک چـاڼ څخـه د ټولګټـو اوبـو رسـولو پـه شـبکو کـې پـه پراخـه پيمانـه ګټـه‬
‫اخيستل کېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬اړينې برخې‪:‬‬
‫د شګې چټک چاڼ اړينې برخې دادي‪:‬‬
‫‪ .a‬احاطه شوې ټانکۍ‪.‬‬
‫‪ .b‬د اوبو وتلو الندينی سيتم‪.‬‬
‫‪ .c‬د بيخ مواد‪.‬‬
‫‪ .d‬د چاڼ د شګې ميډيا‪.‬‬
‫‪ .e‬مل سامانونه‪.‬‬
‫‪ .a‬بند يا احاطه شوي ټانکۍ‪:‬‬

‫له تېږو او يا هم له خښتو څخه داسې ټـانکۍ جـوړېږي چـې د اوبـو نـه ترېـدو وړتيـا ولـري‬
‫او دېوالونه يې د اوبو پر وړاندې دمقاومو موادو په واسطه پوښـل کېـږي د ټـانکۍ‬ ‫فر‬
‫ژوروالی ‪ 3,5m‬او ‪ 2,5m‬ترمنځ وي‪.‬‬
‫د ټانکۍ د هغه برخې مساحت چې اوبه چاڼوي له ‪ 10m2‬څخه ‪ 50m2‬پورې وي‪.‬‬
‫‪ .b‬د اوبو وتلو سيستم‪:‬‬
‫د شګې دچټک چاڼ د اوبو وتلو لپاره له الندې دوه الرو څخه يوه غوره کېږي‪.‬‬
‫سورى شوى پايپ سيستم‪.‬‬
‫پايپ او سټرينر سيستم‪.‬‬
‫‪ .a‬سورى شوى پايپ‪:‬‬

‫پــه دې سيســتم کــې د اوبــو راټولــوونکی مرکــزي لښــتی وي او هــم يــې دواړوڅنګونــو تــه‬
‫لښتي وي چې د مرکزي لښتي لور ته راغزېدلی او ورسره تړلی وي‪.‬‬
‫دواړوڅنګونو ته د اوبو راټولونکې لښتي له اوسپنې څخه جـوړوي دا دڅنګونـو لښـتي‬
‫يو له يو بل څخه په ‪ 150mm-30mm‬واټن کې واقع وي‪.‬‬
‫دڅنګ لښتي په الندې طرف کې يو له بل څخه پـه (‪ )75mm-20mm‬واټـن کـې پراتـه وي‬
‫او په ‪ 10mm‬قطر سره داسې سوري لري چې له الرې يې اوبه لښتي ته را ننوځي‪.‬‬
‫د دې لپاره چې د سوريو خولې ورستې او خرابې نه شي نـو د سـوريو پـه خولـو کـې مسـي‬
‫کــې ‪ 50mm‬کــانکريټي بالکونــه هــم‬ ‫بوشــګ( ‪(Bushing‬اېښــودل کېــږي‪ .‬د چــاڼ پــه فــر‬
‫اېښودل کېږي‪.‬‬
‫د سوريو شوو پايپونو سيستم ساده او ارزانه دى مګر د پاکولو لپاره زياتو اوبو ته اړتيا‬
‫لري د نوموړې سيستم د يو متر مربع مساحت د پاکولو لپاره په يوه دقيقه کـې ‪ 700‬ليتـره‬
‫اوبو ته اړتيا ده‪.‬‬
‫‪ .b‬د پايپ او سټرينر سيستم ‪:‬‬

‫په دې سيستم کې هم يـو د اوبـو راټولـوونې مرکـزي لښـتی دى چـې داړو څنګونـو تـه يـې‬
‫لښتي (‪) Drains‬دي چې د مرکزي لښتي لور ته راغزېدلی دى‪.‬‬
‫مګر په دې سيسـتم کـې د سـوريو کولـو پرځـاى سـټرينر پايپونـه اېښـودل کېـږي سـټرينر‬
‫(‪ )Strainer‬يو ډول واړه جستي پايپونه دي چې لپاسه لـوري څخـه بنـد کـړاى شـوي دي او‬
‫پـه ســطحه بانــدې ســوري لــري دا پايپونــه لــه پــاس لــوري ســره نښــلول شــوي وي‪.‬د ســټرينر‬
‫تولېدونکې کمپنۍ د دې پايپونو بېالبېل ډولونه تولېدوي په عمـومي دول سـره سـټرينر‬
‫پايپونه يو له بل څخه (‪ )150mm-300mm‬واټن او يو شان لوړوالي کې سره لګول کېږي‪.‬‬
‫شکل‬
‫کله چې د پايپ او سټرينر سيستم وکارول شي نو د منځلو لپاره يې له متراکم شـوې هـوا‬
‫او اوبو څخه ګټه اخيستل کېږي په دې حالت کې د يو متر مربع مساحت د منځلو لپاره پـه‬
‫دقيقه کې ‪ 250‬ليتره اوبو ته اړتيا ده‪.‬‬
‫دې ته د ټيټ سرعت منځل ويل کېږي‪.‬‬
‫کلــه چــې د زيــم او وتلــو الر ( ‪) underdrainage‬ډېزايېېــږي بايــد النــدې ټکــي پــه پــام کــې‬
‫ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .i‬د څنګونو د لښتيو اوږدوالی او قطر نسبت بايدله ‪20‬څخه زيات نه شي‪.‬‬
‫‪ .ii‬د مرکزي لښتي د عرضي مقطې مساحت بايد د څنګونو د لښتيو دعرضي مقطعې‬
‫د مساحت دوه ځلې وي‪.‬‬
‫‪ .iii‬د سوريو د عرضي مقطعې مسـاحتونو مجموعـه بايـد د چـاڼ يـا فلتـر مسـاحت ‪0,2‬‬
‫سلنه وي‪.‬‬
‫‪ .iv‬د څنګونو د لښتيو د عرضي مقطعې مساحت په هغې کې د شته سـوريو د عرضـي‬
‫مقطعو د مساحتونو له دوه څخه تر څلورو ځلې پورې زيات وي‪.‬‬
‫‪ .v‬د څنګونو د لښتيو قطرونه د ‪ 6mm‬او ‪ 12mm‬ترمنځ وي‪.‬‬
‫‪ .vi‬د څنګونو د لښتيو د سوريو ترمنځ واټن‪ 175m‬او ‪ 200mm‬وي‬
‫‪ .٨‬د بيخ مواد (‪:)Base Materials‬‬

‫د دې ډول چاڼ د بېخ مواد هم جغل دى ‪،‬کوم جغل چې په چاڼ کې ترې ګته اخيستل کېږي‬
‫بايد پاک او هېڅ ګرد‪ ،‬خاوره‪ ،‬خټه او نباتات ونه لري‪،‬د جغل دانې بايد کلکې‪ ،‬ګردې‪ ،‬او‬
‫دوامداره وي‪،‬د شګې په چټک چاڼ کې د جغـل دطبقـې لـوړوالی د ‪ 450mm‬او ‪600mm‬‬
‫تــرمنځ وي‪.‬معمــوالً د جغــل طبقــه درجــه بنــدي کېــږي او هــره طبقــه ‪ 150mm‬وي د تــر ټولــو‬
‫پورتنۍ طبقې د جغل سايز کوچنی او د تر ټولو الندينۍ طبقې د جغل سايز غټ وي‪.‬‬
‫د جغل د طبقې د جغل سايز او درجه بندي په الندې ډول ده‬
‫د طبقې پېړوالی په ‪ mm‬سره‬ ‫د جغل سايز‬ ‫د طبقې نوم‬ ‫ګڼه‬
‫‪150‬‬ ‫‪3-6‬‬ ‫تر ټولو پورته طبقه‬ ‫‪٠‬‬
‫‪150‬‬ ‫‪6-12‬‬ ‫لومړنۍ منځنۍ طبقه‬ ‫‪۱‬‬
‫‪150‬‬ ‫‪12-20‬‬ ‫دويمه منځنۍ طبقه‬ ‫‪٨‬‬

‫‪150‬‬ ‫‪20-40‬‬ ‫تر ټولو ښکته طبقه‬ ‫‪٧‬‬
‫‪ .d‬د چاڼ د شګې ميډيا‪:‬‬

‫د شګې طبقـه د جغـل لـه پاسـه اچـول کېـږي د شـګې د طبقـې پېړوالـی د ‪900m-600mm‬‬
‫ترمنځ وي د چاڼ د ميډيا لپاره له زېږې شګې گټه اخيستل کېږي د شګې اغېـزمن سـايز د‬
‫‪ 0,35mm‬او ‪ 0,60mm‬دى‪.‬‬
‫د شګې په ټولو برخو کې د يو شان والـي ضـريب د ‪ 1,20‬او ‪ 1,70‬تـرمنځ وي څـومره چـې د‬
‫شګې د دانو ترمنځ تشه زياته وي هومره به د چاڼولو اندازه زياته وي‪.‬‬
‫‪.e‬مل سامانونه‪:‬‬
‫کوم سامانونه چې د شګې په ورو چاڼ کې کـارېږي پـه دې کـې هـم کـارېږي خـو ځينـي نـور‬
‫ځانګړي وسايل هم شته چې د شګې په چټک چاڼ کارېږي په الندې ډول دي‪.‬‬
‫د هوا متراکم کوونکی (‪air Compressor‬‬ ‫أ‪-‬‬

‫د چاڼ د پاکولو په وخت کې د شګې د ذراتو خوځونه د متراکم شوي هوا‪ ،‬د اوبـو چـټ او‬
‫يا هم د ميخانيکي ميالن په طريقه سره ترسـره کېـږي کلـه چـې لـه هـوا څخـه ګټـه اخيسـتل‬
‫کېږي نو بايد چې په الزم ظرفيت سـره د هـوا متـراکم کـوونکی ولګـول شـي د هـوا متـراکم‬
‫کوونکی بايد د پنځو دقيقو لپاره په هره دقيقه کې پـه واحـد مربـع مسـاحت د چـاڼ کـې لـه‬
‫‪ 0,6m3‬څخه تر ‪ 0,8m3‬پورې هوا ورسوالى شي د هوا متراکم کوونکی فشار بايـد دومـره‬
‫وي چې د هوا د پايپونو اصطکاک ښکاره کړاى شي‪.‬‬
‫د چاڼ د منځلو وروسته د خيرنو اوبو ناوه‪:‬‬ ‫ب‪-‬‬
‫له منځلو وروسته د خېرنـو اوبـو ايسـتلو لپـاره يـوه نـاوه د شـګې د طبقـې لـه پاسـه لګـول‬
‫کېږي‪،‬دا ناوې کېداى شي له اوسپني‪ ،‬سيخ‪ ،‬کانکريټو او ياله نـورو مـوادو څخـه جـوړې‬
‫وي چــې لــه کنجــه تــر کنجــه د ‪ 1300mm‬او ‪ 1800mm‬تــرمنځ واټــن لــري‪.‬د دې نــاوې بــيخ د‬
‫شګې له طبقې څخه د ‪ 450mm‬تر ‪ 750mm‬پورې جګ لګول کېږي‪.‬د ښه کـار کولـو لپـاره‬
‫بايد ناوې پوره پراخه وي او په يو الزم ميالن باندې ولګول شي‪.‬‬
‫د مقدار کنترول‪:‬‬ ‫ت‪-‬‬

‫ډېرى داسې وسايل شته چې په مـټ سـره يـې لـه چـاڼ څخـه د پـاکو اوبـو د بهېـدنې انـدازه‬
‫کنترول او وڅـارل شـي دا وسـايل چـاڼ د اوبـو پـه بانـدنۍ برخـه کـې لګـول کېږي‪.‬تـر تولـو‬
‫پېژندل شوى دا ډول وسيله د ‪ Venkari Rate Controller‬په نوم يادېږي‪.‬‬
‫‪ .٨‬کارکونه او پاکونه‪:‬‬
‫د چاڼ پاکول په الندې ډول ترسره کېږي‪.‬‬
‫‪ . .i‬د اوبـو پرېښـودونکي وال يـا ‪ Inlet valve‬او د فلتـر شـوو اوبـو د ټـانکۍ وال تـړل‬
‫‪ . .ii‬د وينځلو وال او د متراکم شوې هوا وال پرانستل کېږي او د وينځلو اوبه د ناپاکه‬
‫اوبود ناوې د اوبو راټولولو د سيسـتم‪ ،‬د بـيخ مـوادو او د ميـډيا شـګې پـه لـور ټيـل وهـل‬
‫‪ . .iii‬د هــوا وال تــړل کېــږي او د اضــافه اوبــو د لېــږد وال پرانســتل کېــږي چــې ناپاکــه او‬
‫چټلې اوبه بېرون ته ولېږدوي‪.‬‬
‫‪ . .iv‬کله چې د چاڼ منځل بشپړ شي د چټلو اوبو وال او د ناپاکه اوبو وال تړل کېږي‪.‬‬
‫بيا وروسته چې کله چاڼ بيا کار پيلوي نو د يو څه وخت لپـاره اوبـه پرېښـودل کېـږي‬
‫چې ال ښه پاک شي او د شګې د دانو په مخ قشر منځته راشي‪.‬‬
‫‪ . .v‬هغه وال چې له مرکزي لښتي څخه د فاضله او ناپاکو اوبو په لوري دې تړل کېږي‪.‬‬
‫او د پاکو اوبو د ټانکۍ وال پرانستل کېږي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د فشار ضايع کېدل او منفي فشار‪:‬‬
‫اوبــه چــې کلــه لــه چــاڼ څخــه تېرېــږي نــو اړ دي چــې د اصــطلکاک دمقاومــت پــر وړانــدې‬
‫مقاومت کړي نو ځکه اوبه خپل يو اندازه فشار له السه ورکوي د اوبـو فشـار دا ضـايعات‬
‫په چاڼ کې د اوبو د لېول او د اوبو ويستوونکي پايپ د اوبو له فشار څخه الس ته راځي د‬
‫دې دواړو ترمنځ د فشار توپېر د فشار ضايعات راښايي په چاڼ کې په لومړيو کې چې کله‬
‫چاڼ ومنځل شي او پاک شي د فشار دا ضايعات کـم وي پـه ځـانګړې ډول لـه ‪ 150mm‬تـر‬
‫‪ 300mm‬طبقو پورې بيا په ترتيب د فشار ضايعات زياتېږي‪.‬‬
‫د فشــار ضــايعات د پېــزو متــر د دوه ټيوبونــو پــه واســطه ســره پيــدا کېــږي پــه دې دواړو‬
‫ټيوبونو کې د اوبو د لېول توپېر د فشار ضايعات څرګندوي‪.‬‬
‫شکل‬
‫اوس يــوه بلــه مرحلــه منځتــه راځــي او هغــه دا چــې د چــاڼ د شــګې د ميــډيا د اصــطکاک‬
‫مقاومت د شګې له پاسه د اوبو له ساکن فشار څخه زيات شي دا حالت هغـه وخـت منځتـه‬
‫راځي کلـه چـې د شـګې پـه (‪ )100mm-150mm‬طبقـه کـې د اوبـو ځوړنـد مـواد ونښـلي د‬
‫شګې له همدې (‪ )100mm-150mm‬طبقې څخه الندې د شګو طبقه د ويکوم (‪)Vacuum‬‬
‫په ډول ځان ته اوبه رازبېښي په پيزومتر کې د مايعاتو د لېول سطحه منفي فشار راښـايي‬
‫د منفي فشار له امله په اوبو کې منحل هوا او نورګازات له چاڼ څخه خارجېږي چې دې ته‬
‫هوا تړل ويل کېږي‪ ،.‬د هوا تړلو په وخت چان خپل کار ودروي او د اوبـو ورکـونې د پـام وړ‬
‫مقدار کمېـږي‪،‬د شـګې پـه چټـک چـاڼ کـې د منلـو وړ د فشـار ضـايعات (‪ )3m-5m‬دى او‬
‫منفي فشار ‪ 1200mm‬دى د شګې چټک چـاڼ پـس لـه هـرو ‪ 2‬يـا ‪ 3‬ورځـو وروسـته منځـل‬
‫‪ .٠‬د کار کولو په وخت کې ستونزې‪:‬‬

‫د شګې چټک چاڼ د کار کولو په وخت کې الندې دوه مهمې ستونزې رامنځته کوي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د خټو غونډاري‪.‬‬
‫‪ .۱‬د چاڼ درزونه‪.‬‬
‫لومړۍ‪ :‬د خټو غونډاري‪:‬‬

‫د شګې د خراب مينځلو له امله د شـګې پـه مـخ د خټـو غونـډاري جـوړېږي د دوى سـايز د‬
‫‪ 50mm-25mm‬ترمنځ وي کله چې دا ډول غونډاري د چاڼ د ميډيا په مخ جوړ شي نو چاڼ‬
‫نه شي کوالى په ښه توګه کار وکړي‪.‬‬
‫دويم‪ :‬د چاڼ دروزونه‪:‬‬

‫د چاڼ په پورته برخه کې ميده دانه مواد انقباض کوي او د دوى د انقباض له امله د چاڼ د‬
‫ديوالونو په کونجونو کې درزونه منځته راځي‪،‬د پورته ستونزو له منځه وړلو د حل لپـاره‬
‫الندې الرې شتون لري‪.‬‬
‫‪ .a‬د خټو غونډاري د ځينو مايلو وسايلو په مټ ماتېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬د چاڼ د اوبو سرعت بايد زيات وساتل شي‪.‬‬
‫‪ .c‬د چاڼ د ميډيا ورانې شوې برخې ورغول شي او پرځاى يې نوره شګه واچول شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د چاڼ د اوبو ورکولو اندازه‪:‬‬
‫د شګې د چټک چاڼ تر ټولو لويه ښـېګڼه داده چـې د دې د اوبـو ورکولـو انـدازه تـر نـورو‬
‫ډېــره لــوړه ده دا چــاڼ کــوالى شــي ‪ 6000lit/hour/m2‬اوبــه ورکــړي د چــاڼ د زيــاتو اوبــو‬
‫ورکولو له امله کېداى شي د چاڼ لګولو ځاى سپما شي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د شګې چټک چاڼ اغېزمنتيا‪:‬‬

‫د شګې چټک چاڼ اغېزمنتيا په الندې ډول ده‬
‫‪ .٠‬د باکترياوو ګڼوالی‪:‬‬
‫د شګې د چټک چاڼ اغېزمنتيا د ګش شـمېر باکتريـاوو پـه لـرې کولـو کـې کمـه ده دا چـاڼ‬
‫کوالى شي تر (‪ )90-80‬سلنه باکترياوې له اوبو لرې کړي‪.‬‬
‫‪ .۱‬رنګ‪:‬‬
‫د شګې چټک چـاڼ د رنـګ پـه لـرې کولـو کـې ډېـر اغېـزمن دى او کـوالى شـي د کوبالـټ‬
‫مقياس پر اساس د اوبو رنګ تر ‪ ٠٨‬راښکته کړي‪.‬‬
‫‪ .٨‬خړوالی‪:‬‬
‫د شګې چټک چاڼ کوالى شي له اوبو څخه تـر (‪ppm)40-35‬پـورې د اوبـو خړوالـی لـرې‬
‫کړي څرنګه چې د شګې چټک چاڼ ته دتلوونکو اوبو درملنه د ترسب او پرنـډ پـه ټـانکيو‬
‫کې شوې وي نو ځکه لږ اندازه خړوالی لري او کومه اندازه چې پاتې وي دشګې په چټـک‬
‫چاڼ کې پاکېږي‪.‬‬
‫د يو ښار ګوټې لپاره چې وګړو شمېر ‪80000‬دى د شګې چټـک چـاڼ مسـاحت پيـدا کـړي‬
‫په داسې حال کې چې په يوه شپه او ورځ کې د يو تن د اوبو غوښتنې اندازه ‪ 200‬ليتره وي‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫=‪ 1,5×200×80000‬د ورځې تر ټولو زياته غوښتنه‬
‫=‪24000000liter‬‬
‫فرضوو چې په يو ساعت کې د يو متر مربع مساحت د اوبو ورکونه ‪5000‬ليتره ده‪.‬‬
‫‪24000000‬‬
‫=‬ ‫‪= 200 m2‬‬
‫‪5000× 24‬‬
‫که يوې د ټانکۍ اندازې ‪ 8m×5m‬وي نو بايد ‪ 6‬دانې ټانکۍ برابرې کړاى شي‪.‬‬
‫غوښتل کېږي چې د شګې چټک چاڼ په يوه ثانيـه کـې د ‪ 0,5m3‬اوبـو درملنـه وکـړي چـاڼ‬
‫کوالى شي په يو متر مربع مساحت سره په يو شپه او ورځ کې ‪ 120m3‬چـاڼ کـړي او داسـې‬
‫برابر کړاى شو دي چې د يو متر مربع مساحت د منځلو لپاره په شپه او ورځ کې ‪ 150‬ليتره‬
‫اوبو تـه اړتيـا ولـري‪،‬د چـاڼولو شـمېر او د هـر يـو مسـاحت معلـوم کړئ‪،‬هـر يـو چـاڼ پـه ‪24‬‬
‫ساعتو کې يو ځل د پنځه دقيقو په موده کې منځل کېږي داسې چې د هـر متـر مربـع لپـاره‬
‫په يوه ثانيه کې ‪ 10mm‬اوبه ورکړاى شي‪.‬‬
‫حل‪/‬‬
‫=(‪ m3/day)60×24×60×0,5‬د بهېدنې تر ټولو زياته اندازه‪.‬‬
‫=‬ ‫‪43200m3/day‬‬
‫‪=43200m3/day/m2‬‬
‫=‬ ‫‪lit/day/m2 103×432‬‬ ‫‪lit/day/m2 103×432‬‬
‫= ‪120m3 / day / m2‬‬

‫‪120  1000‬‬
‫‪= 5000lit / hour / m2 ‬‬
‫‪24‬‬
‫‪43200‬‬
‫=‬ ‫‪= 288 m2‬‬
‫‪150‬‬
‫د چاڼ مساحت تر ټولو زيات مقدار په اساس‬
‫‪43200‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ = 120 = 360m‬د چاڼ مساحت تر ټولو زيات مقدار په اساس‬
‫‪= (360− 288)= 72m2‬‬

‫د يو چاڼ مساحت‬
‫‪360‬‬
‫=‬ ‫‪=5‬‬
‫‪72‬‬
‫د ټولو چاڼونو شمېر‬
‫د هر يو چاڼ يو متر مربع مساحت په يوه شپه او ورځ کې ‪ 120m2‬اوبه ورکولی شي او هره‬
‫يوه به د نيم ساعت يا ‪ 30min‬لپاره وقفه وي نـو يـواځې ‪ 23,5=0,5-24‬سـاعتونو لپـاره بـه‬
‫کار ورکوي په شپه او ورځ کې‪.‬‬
‫د کار کولو وخت ‪:‬د چاڼ د ټولو الس تـه راوړنـو ‪ %2,55‬سـلنه بېرتـه د منځلـو لپـاره کـارول‬
‫کېږي او کومې اوبه چې له چاڼه الس ته راوړو د هغې ‪ 2,55‬سـلنه بايـد پـه منځلـو وکـارول‬
‫شي‪.‬‬
‫‪ ٨ – ٠‬د شګې چټک او د شګې ورو چاڼوو ترمنځ پرتله کول‬

‫د شګې چټک چاڼ‬ ‫ورو د شګې چاڼ‬ ‫مواد‬ ‫گڼه‬
‫د ‪ 40mm-3‬تــرمنځ او پېړوالــی‬ ‫ســايز يــې د ‪7mm-3‬‬ ‫د بـــــيخ جغـــــل‬ ‫‪٠‬‬
‫يې د ‪ 900mm-600‬تـرمنځ اړيـن‬ ‫ترمنځ او پېړوالی يې‬ ‫مواد‬
‫دى‬ ‫‪-300‬‬ ‫د‬
‫‪750mm‬ترمنځ نشته‪.‬‬
‫نشته‬ ‫پرنــــــــــــــــــــډد‬ ‫‪۱‬‬
‫کوچنيو ذراتو‬
‫لږه سيمه‬ ‫ټوله سيمه‬ ‫تخته کونه‬ ‫‪٨‬‬
‫مغلقه‬ ‫ساده‬ ‫جوړونه‬ ‫‪٧‬‬
‫ډېر‬ ‫لږ‬ ‫د چلـــــــــــــــونې‬ ‫‪٠‬‬
‫لګښت‬
‫لوړ‬ ‫ټيټ‬ ‫د وســـــــــــــايلو‬ ‫‪٠‬‬
‫استهالک‬
‫ارزانه‬ ‫زيــــــــــات قيمــــــــــت‬ ‫اقتصــــــــــــادي‬ ‫‪٨‬‬
‫لرونکی ځکه او مواد‬ ‫والی‬
‫د باکتريـــاوو پـــه لـــرې کولـــو لـــږ‬ ‫د باکترياوو پـه لـرې‬ ‫اغېزمنتيا‬ ‫‪٠‬‬
‫اغېزمن مګر د رنـګ او خړوالـي‬ ‫کولو کې ډېر اغېزمن‬
‫په لرې کولو کې ښه اغېزمن‬ ‫مګــــــــر د رنــــــــګ او‬
‫خړوالــــــې کــــــې لــــــږ‬
‫اغېزمن‬
‫م ثر سـايز د ‪0,6mm-0,35mm‬‬ ‫م ـ ثر ســايزې د ‪-0,2‬‬ ‫د شګې ميديا‬ ‫‪٠‬‬
‫تــرمنځ او يــو شــان والــی ضــريب‬ ‫‪ 0,3mm‬تــرمنځ او يــو‬
‫(‪)1,7-1,2‬‬ ‫شان والی ضـريب يـې‬
‫‪3-2‬‬
‫د ساحې د اوبـو د غوښـتنو سـره‬ ‫نــــه شــــي کېــــداى د‬ ‫د ســـاحې ســـره‬ ‫‪٠٨‬‬
‫برابر کېداى شي‪.‬‬ ‫ســــــــــاحې د اوبــــــــــو‬ ‫برابرول‬
‫غوښـــتنې ســـره برابـــر‬
‫شي‬
‫‪3m-3,5m‬‬ ‫‪150mm-750mm‬‬ ‫د فشــار ضــايع‬ ‫‪٠٠‬‬
‫کېدل‬
‫پــه لــږ وخــت ســره د خرڅولــو پــه‬ ‫‪15mm-‬‬ ‫د پــــــــــــــاکولو‬ ‫‪٠۱‬‬
‫واسطه‬ ‫‪25mm‬پورتنۍ برخـه‬ ‫طريقه‬
‫لــــــرې کــــــول زيــــــات‬
‫مزدور‬
‫‪2-3‬ورځې‬ ‫‪ 1-3‬مياشتې‬ ‫د پاکولو موده‬ ‫‪٠٨‬‬
‫‪3000-6000lit/hour.m2‬‬ ‫‪100-‬‬ ‫د چــــــــــــــاڼولو‬ ‫‪٠٧‬‬
‫‪200lit/hour.m2‬‬
‫اندازه‬
‫اړين دى‬ ‫اړتيا نشته‬ ‫ماهر څارنه‬ ‫‪٠٠‬‬
‫د لويو ښارونو لپاره چېرتـه چـې‬ ‫د ســــــــــيمه ايــــــــــزو‬ ‫مناسب والی‬ ‫‪٠٠‬‬
‫ځمکه ګرانه وي‪.‬‬ ‫منرالونو په وړو ښار‬
‫ګوټــو او کليــو لپــاره‬
‫چېرتــــه چــــې ځمکــــه‬
‫ارزانه وي‬
‫فشاري چاڼ لږ او ډېر د شګې چټک چاڼ په شان دى يواځې الندې توپيرونه لري‪.‬‬
‫‪ .٠‬د فشاري چاڼ نومول‪:‬‬
‫د فشار چاڼ اصطالح مانا دا نه ده چې اوبه د يو پمپ په واسطه د يو لوړ فشار الندې چاڼ‬
‫ته پمپېږي بلکې مطلب دا دى چاڼ په يو داسې ځاى کې ايسارېږي چې لـه هـوا تـش وي او‬
‫اوبه په يو فشار سره له هغې تېرېږي د فشار اندازه د اتوموسفير له فشار څخه زيات دى‪.‬‬
‫دا فشار کېداى شي د پمپولو له الرې الس ته راشي چې اندازه يـې تـر ‪ 0,7N/mm2‬پـورې‬
‫ده‬
‫‪ .۱‬جوړونه‪:‬‬
‫فشاري چاڼ له اوسپنې جوړه استوانه ده چې واړه شوي‪ .‬کېداى په افقي يا هم په عمـودي‬
‫بڼه سره وي د فشاري چاڼ قطر له ‪ 1,5m‬څخه تر ‪ 3m‬پورې او اوږدوالی يې لـه ‪ 3,5m‬څخـه‬
‫تر ‪ 8m‬پورې وي په پورتنۍ برخه کې يې د څارنې سورى يا ‪ Manhole‬ورکول کېږي‪.‬‬
‫‪ .٨‬کارکونه‪:‬‬
‫د پرنډ کوونکو سره کډې شوې اوبه مسـتقيماً فشـاري چـاڼ تـه لېـږدول کېـږي نـو ځکـه د‬
‫فلوک جوړونه د فشاري ټانکۍ په داخل کې منځته راځي په عادي حاالتو کې ټول والونـه‬
‫تړلـــي وي او يـــواځې د خـــامو اوبـــو وال او د چـــاڼ شـــوو اوبـــو وال پرانېســـتی وي د اوبـــو‬
‫پرېښودونکې الرې يا ‪ Inlet‬فشاري چاڼ ته اوبـه ننـوځي او بيـا کلـه چـې چـاڼ شـي نـو چـاڼ‬
‫شوې اوبه د مرکزي اوبو لېږدونکې له الرې د پاکو اوبو ټانکۍ ته لېږدول کېږي‪.‬‬
‫‪ .٧‬پاکونه‪:‬‬
‫د دې لپاره چې د شګې دانې سره وخوځول شي لـه متـراکم شـوې هـوا څخـه ګټـه اخيسـتل‬
‫کېږي‪ ،‬کله چې چاڼ پاکېږي او منځل کېږي د خامو اوبـو وال او د چـاڼ شـوو اوبـو وال تـړل‬
‫کېږي او د وينځلو داوبو وال د وينځلو لپاره د کارول شوو اوبود لېږدولـو وال پرانيسـتل‬
‫کېږي فشاري چاڼ بايد په پرله پسـې ډول ومنځـل او پـاک شي‪،‬داسـې فشـاري چاڼونـه هـم‬
‫شته چې په اتومات ډول کار کوي د هغو پاکونه هم په اتومات ډول سره ترسره کېږي‪.‬‬
‫شکل‪:‬‬
‫‪ .٠‬د چاڼولو اندازه‪:‬‬

‫د فشاري چاڼ د اوبو چاڼولو اندازه د شګې د چټک چاڼ په پرتله لوړه ده‪.‬‬
‫د فشاري چاڼ د اوبـو چـاڼولو انـدازه ‪ 15000lit/hour.m2-6000‬او د شـګې چټـک چـاڼ‬
‫‪ 3000/6000lit/hour.m2‬دى‪.‬‬
‫‪ .٠‬اغېزمنتيا‪:‬‬
‫د شګې د چټک چاڼ په پرتله فشاري چاڼ د باکترياوو‪ ،‬رنګ او خړوالی په لرې کولو لـږ‬
‫اغېزمن دى‬
‫‪ .٨‬مناسب والی‪:‬‬
‫د ټولګټو او لويو اوبو رسولو پروژو لپاره د فشاري چاڼ کارونـه مناسـب او وړ خبـره نـه‬
‫ده دا ډول چاڼونه يواځې د څـو کورونيـو د المبلـو حوضـونو‪ ،‬اورګـاډي سټيشـن او دې تـه‬
‫ورته د اوبو رسولو شبکو لپاره وکارول شي‪.‬‬
‫د فشاري چاڼ ګټې‪:‬‬
‫د فشاري چاڼ ګټې په الندې ډول دي‪:.‬‬
‫‪ .٠‬څرنګه چې فشاري چاڼ مختصر شکل لري نو ځکه دا په اتومات ډول هم جوړېږي او په‬
‫الس سره کار کولو ته په کې هېڅ اړتيا نه وي‪.‬‬
‫‪ . ۱‬فشاري چاڼونه د هرې سيمې د غوښتنې سره سم برابر کېداى شي ځکـه د اوبـو چـاڼولو‬
‫اندازه يې بدلون مومي او هر رنګه چې وغوښتل شي د هماغې مطابق برابرېږي‪.‬‬
‫‪ .٨‬فشاري چاڼ د اوبو پرمخ وړلو لپاره پمپ ته اړتيا نه لري ځکه چې په فشـاري چـاڼ کـې‬
‫اوبه په فشار سره لېږدول کېږي‪.‬‬
‫‪ .٧‬دا چاڼونه د وړو سيمو لپاره د کارولو وړ دي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د ډېرو پرزو پرځاى کولو ته په کې اړتيا نشته‪.‬‬
‫‪ .٠‬د نصبولو او لګولو لپاره لږ ځاى غواړي‬
‫‪ .a‬نيمګړتياوې‪:‬‬
‫فشاري چاڼونه الندې نيمګړتياوې لري‪.‬‬
‫‪ .٠‬څرنګه چې د فشاري ټـانکيو د چـاڼولو او منځلـو پروسـه پـه تړلـي او بنـده ټـانکۍ کـې‬
‫ترسره نو ځکه ورڅخه پاملرنه په سمه توګه نه شي کېداى‪.‬‬
‫‪ .۱‬د فشاري چاڼونو بيارغونه او ترميم ستونزمن کار دى‪.‬‬
‫‪ .٨‬د فشاري چاڼونو ظرفيت کم وي‪.‬‬
‫‪ .٧‬څرنګه چې د فشار چانونو قيمت زيات دى نو ځکه په هغو سـيمو کـې چـې زيـاتې اوبـه‬
‫غوښتل کېږي نه کارېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د باکترياوو او خړوالي په لرې کولو کې لږه اغېزه لري‪.‬‬
‫‪Double Filtration‬‬
‫ځينې وخت د دې لپاره چې له اوبو چاڼولو څخه ښه پايله الس ته راوړل شي اوبه دوه ځلې‬
‫چاڼېږي د اوبو دوه ځلې چاڼول په الندې الرو ترسره کېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬اوبه له دوه يو دبل پسې د شګې ورو چاڼولو څخه تېرېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬اوبو ته اجازه ورکول کېږي څو لومړى د شګې له چټک چاڼ څخه تېرې او بيا ورپسې د‬
‫شګې له ورو چان څخه تېرې شي‪.‬‬
‫‪Disinfection of water‬‬
‫‪Necessity‬‬
‫کله چې اوبه له چاڼ څخه وځي بيا هم ځينې ناپاکۍ لري چې په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ .٠‬باکترياوې‪.‬‬
‫‪ .۱‬غير عضوي منحل مالګې‪.‬‬
‫‪ .٨‬رنګ‪ ،‬خوند او بوى‪.‬‬
‫‪ .٧‬اوسپنه او منګانيز‪.‬‬
‫په دې څپرکي کې هغه الرې چارې تر بحث الندې نيول کېږي د کوم په واسطه چې د اوبو له‬
‫چاڼولو وروسته په اوبو کې پاتې شوې باکترياوې پرې لرې کېږي او د نـورو ناپـاکيو لـري‬
‫کول به وروسته وڅېړل شي‪ .‬وړاندې تر دې چې اوبه ويشونکو شبکې نلونو ته ننوځي بايـد‬
‫جراثيم ترې لرې شي د جراثيمو د لرې کولو لويه موخه داده چې کلـه د درملنـې لـه مرکزونـو‬
‫څخه ګټه اخيستونکو ته لېږدول کېږي د الرې په اوږدو کې د ککړېدو مخنيوى يې وشي‪.‬‬
‫له اوبو څخه د جراثيمو د لرې کولو پروسه بايد د اوبو د مقطر کولو سره پرتله نه شي‪ ،‬ځکه‬
‫له اوبو څخه د جراثيمو د لرې کولو په پروسه کـې هغـه باکتريـاوې لـه اوبـو لـرې کېـږي چـې‬
‫انسان ته زيان اړوي او د اوبو د مقطر کولو يا خنثی کولو په پروسه کې له اوبو څخـه ټـولې‬
‫باکترياوې لرې کېږي‪ ،‬که هغه زيان اړ وي او يا يې نه اړوي‪.‬‬
‫هغـــه مـــواد چـــې د جراثيمـــو د لـــرې کولـــو پـــه پروســـه کـــې کـــارېږي جـــراثيم وژونکـــي‬
‫(‪) Disinfectants‬بلل کېږي هغه مواد چې د جراثيمو د لرې کولو لپاره کارېږي بايد الندې‬
‫غوښتنې پوره کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬دجراثيم وژونکو موادو اندازه بايد دومره وي چې د پاتې شونو موادو يو داسـې غلظـت‬
‫تــرې ترالســه شــي چــې د اوبــو د لېږدونــې او د ځنــډ د مــودې پــه وخــت کــې د اوبــو د ککړتيــا‬
‫مخنيوى وکوالى وشي‪.‬‬
‫‪ .۱‬جراثيم وژونکي مواد بايد د زيان اړونکو اورګـانيزمونو د وژلـو تـوان و لـري څـو اوبـه د‬
‫څښکلو وړ وګرځي‪.‬‬
‫‪ .٨‬جراثيم وژونکي مواد بايد اقتصادي وي‪ ،‬زيان اړونکي نه وي او په اسانه پيداشي ‪.‬‬
‫‪ .٧‬دجراثيم وژونکوموادو طبيعي حالت بايد داسې وي چې په درمل شوو اوبو کـې د هغـو‬
‫غلظت او مقاومت په اسانه معلوم شي‪.‬‬
‫‪.٠‬د جراثيم وژونکو موادو د کارولو لپاره بايد ډېر ماهر کسانو او قيمتي وسايلو ته اړتيـا‬
‫نه وي‪.‬‬
‫‪.٠‬د جراثيمو وژونکي مواد بايد په يو معقول وخت او د تودوخې په عادي حاالتو کې زيـان‬
‫اړونکي اورګانيزمونه له منځه يوسي‪.‬‬
‫په نړيواله کچه داسې يوه ماده کلورين پېژندل شوېده چې په لويه پيمانـه د اوبـو د درملنـې‬
‫لپاره د جراثيمو د وژونکو په ډول په اوبو کې کارېږي خو ځيني نور يې لرې چارې هـم شـته‬
‫چې په مټ سره يې کيداى شي چې داوبو داوبو درملنه پرې وشي‬
‫دا الرې چارې په الندې ډول دي‬
‫‪Theory of Disinfection‬‬
‫د جراثيمو د وژلو اندازه د چيک قانون يا ‪ chicks law‬په واسطه پيداکېږي‪.‬‬
‫‪dn‬‬
‫)‪  knt.......... .......... (1‬‬
‫‪dt‬‬
‫‪ .k‬د يو ځانګړي جراثيم وژونکي د تعامل د مقدار ثابت‬
‫‪.N‬د پايه دار اورگانيزمونو شمير‬
‫‪.Nt‬په هر وخت کې د اورگانيزمونو شمير‬
‫د انتگرال له نيولو وروسته‬
‫‪dN‬‬ ‫‪dN‬‬
‫‪‬‬ ‫‪dt‬‬
‫‪   kNt  ‬‬
‫‪Nt‬‬
‫‪   kdt‬‬
‫)‪log Nt   kt  c.......... .......... (2‬‬

‫‪t  0, Nt  No ‬‬ ‫د اورگانيزمو لومړنی شمير‬
‫‪log No  c‬‬
‫‪log Nt   kt  loge No‬‬
‫‪Nt‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪No‬‬
‫‪loge‬‬ ‫‪ kt, t  loge‬‬ ‫که د لوگاريتم قاعده ‪ 10‬وښيو‬
‫‪No‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪nt‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪No‬‬
‫‪t  log10‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪Nt‬‬
‫څرنگه چې د ‪ Nt‬قيمت هيککلـه نـه صـفر کېـږي نـو ځکـه دا دود دى چـې د جراثيمـو وژل پـه‬
‫‪ 99,7%‬سلنه سره ښودل کېږي تر ټولو پيژندل جراثيم وژونکي چې د اوبـو د درملنـې لپـاره‬
‫ترې ګټه اخېستل کېږي کلورين دي چې نن سبا په ټوله نړى کې تـرې پـه پراخـه پيمانـه ګټـه‬
‫اخېستل کېږي کلـورين د پورتـه معـادلي پـر اسـاس نـه پيـداکېږي او د پيـداکولو لپـاره لـه‬
‫الندې فورمول څخه ګټه اخېستل کېږي‪.‬‬
‫‪dn‬‬
‫‪ kn  t‬‬
‫‪dt‬‬
‫‪dn‬‬ ‫‪kt 2‬‬
‫‪ nt    k  dt  log nt   2  c‬‬
‫‪t 0‬‬ ‫‪nt  no‬‬ ‫‪c  log eno‬‬
‫‪nt‬‬ ‫‪kt 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪no‬‬
‫‪log e‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪t 2  log10‬‬
‫‪no‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪nt‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪no‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪log10‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪nt‬‬
‫پوښتنه‪:‬د‪ 99,7‬سلنه بکترياوو دلري کولو لپاره په اوبو کې ‪ 0,6 mg/l‬پاتي شونو لرونکی‬
‫اوزون کارول شويدي په دې حاالتوکې د غبرګون يا عکـس العمـل ثابـت پـه ثانيـه ‪3×10-2‬‬
‫کې دى د تماس موده يې معلومه کړئ؟‬
‫حل‪:‬‬
‫له اوزون کولو وروسته په اوبو کې ‪ 0,3%‬سلنه باکترياوي پاتې کېږي او ‪ 99,7%‬سلنه ترې‬
‫لري کېږي په اوبو کې د باکترياو غلظت ‪ 100mg/lit‬مګر له اوزون کولـو وروسـته يـواځي‬
‫‪ 0,3mg/l‬پاتي کېږي خو دلته ‪ 0,6mg/lit‬ورکول شويدي‬
‫‪0,60‬‬
‫‪no  100 ‬‬ ‫‪ 200mg / lit‬‬
‫‪0,30‬‬
‫‪nt  0,60mg / lit‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪no‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪200‬‬
‫‪t  log10‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪log‬‬ ‫‪ 845 sec‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪nt‬‬ ‫‪3x10‬‬ ‫‪100,60‬‬
‫دويمه پوښتنه ‪:‬‬

‫په الندې حاالتو کې له اوبو څخه ‪ 99,99%‬باکترياو د لرې کولو لپاره د تماس وخـت پرتلـه‬
‫کړۍ‪.‬‬
‫‪.٠‬د ازاد کلورين پاتې شونې ‪ k=1,1×10-2 ، 0,15mg/lit‬په يو ثانيه کې‬
‫‪.۱‬د ګډ کلورين پاتي شونې ‪ k=1,2×10-5 ، 2mg/lit‬په يو ثانيه‬
‫حل‪:‬‬
‫‪.٠‬د ازاد کلورين پاتې شونې‬
‫هغه مقدار باکترياچې په اوبو کې دي ‪ 99,99‬سلنه ووژل شي او ‪ 0,01‬پاتې شي‬
‫‪0,15‬‬
‫‪100 ‬‬ ‫‪ 0,15mg/let‬باکترياوې پاتي کېږي له ‪ 1500mg / l‬‬
‫‪0,01‬‬
‫‪no  1500mg / lt‬‬ ‫‪nt  0,15mg / lt‬‬
‫‪2‬‬
‫‪k  1,1x10‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪no‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1500‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪log10‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪log10‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪nt‬‬ ‫‪1,1  152‬‬ ‫‪0,15‬‬
‫‪ 26,97  27 sec‬‬
‫‪.۱‬دگډکلورين پاتې شونې‬
‫‪nt  2,00mg / lt‬‬ ‫‪k  1,2 x10 5 sec‬‬
‫‪2,00‬‬
‫‪no  100 ‬‬ ‫‪ 20000mg / lt‬‬
‫‪0,01‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪no‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪20000‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪log10‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪log‬‬ ‫‪ 816,5 sec‬‬
‫‪1,2 x10 5‬‬
‫‪10‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪nt‬‬ ‫‪2,00‬‬
‫‪minor methods of disinfections‬‬
‫‪Boiling method‬‬ ‫کولو الره‬ ‫‪.٠‬د جو‬
‫‪Excess lime treatment‬‬ ‫‪.۱‬د چونې زياتولو درملنه‬
‫…‪Iodine and bromine tr‬‬ ‫‪.٨‬د ايوډين او برومين درملنه ‪….‬‬
‫‪Ozone treatment‬‬ ‫‪.٧‬د اوزون په واسطه درملنه‬
‫‪.٠‬پوتاشيم پرمنګاټ ‪potassium permanganate treatment …..‬‬
‫‪Silver treat‬‬ ‫‪.٠‬د طال په واسطه درملنه‬
‫‪.٨‬د ماورا بنفش وړانګو په واسطه درملنه ‪ultra-violetray treatment‬‬
‫کولو الره ‪:Boiling method‬‬ ‫‪.٠‬د جو‬

‫شـي نـو پـه اوبـو کـې شـته بکتريـاوې وژل کېـږي ‪.‬د‬ ‫کله چې اوبه په لوړه تودوخه کـې جـو‬
‫جراثيمو د لرې کولو لپاره د اوبو جوشول تر ټولو اغيزمنه الره ده مگر ستونزه داده چې کله‬
‫پــه زياتــه انــدازه اوبــو تــه اړتيــا وي جوش ـول يــې اســانه نــه دي خــو ســره لــه دې هــم کلــه چــې‬
‫خپريدونکې يا ساري ناروغي رامنځ ته شي نو بيا له خلکو غوښـتل کېـږي چـې د څښـلو او‬
‫کـړي ځکـه لـه اوبـو زيږېـدونکو نـاروغيو ‪water borne‬‬ ‫کـورنۍ اړتيـاو لپـاره اوبـه جـو‬
‫‪ diseases‬په مخنيوي کې د اوبو جوشـول تـر ټولـو اغيزمنـه الره ده‪ ،‬ټـولې هغـه باکتريـاوې‬
‫چې له امله يې ناروغي رامنځ ته کېږي په ‪ 80‬درجه تودوخه کې له منځه ځـي خـو ددې لپـاره‬
‫ورکول کېږي کله چې اوبـه د‬ ‫چې باکترياوې په بشپړه توګه له منځه الړي شي اوبو ته جو‬
‫درجې ته ورسيږي نو بيا ورته اړتيا نشته چې نوره تودوخه ورکړل شي‪.‬‬ ‫جو‬
‫‪.۱‬د چونې زياتولو په واسطه درملنه‪:‬‬

‫په اوبو کې د منحل شـوو مـالګو دليـرې کولـو لپـاره پـه اوبـو کـې د چـونې زيـاتولو درملنـه‬
‫ترسره کېږي په اوبو کې د چونې اچول نه يواځي داچې پـه اوبـوکې منحلـه مـالګې لـه منځـه‬
‫وړي بلکې ددې تر څنگ په اوبو کې شته باکترياوي هم له منځه وړالى شي کله چې په اوبو‬
‫کې چونه واچول شي نو د اوبو ‪ pH‬قيمـت ورسـره لـوړيږي او ددې لـه املـه پـه اوبـوکې شـته‬
‫باکترياوي په اسانه معلوميداى شي او بيا له منځه وړل کېږي‪.‬‬
‫ځکه نو کله چې د اوبو د ‪ pH‬قيمت ‪ 9,5‬ته لوړشي (‪ )99,93-100‬سلنه باکترياوې لـه منځـه‬
‫وړي‪،‬کله چې د جراثيمو د لرې کولو په موخه په اوبو کې چونه واچول شي نـو د جراثيمـو د‬
‫لرې کيدو وروسته بايد د ريکاربونيشن ميتود په واسطه له اوبو څخه د چونې پاتې شونې‬
‫لرې شي‪.‬‬
‫‪.٨‬د ايوډين او برومين په واسطه درملنه‪:‬‬

‫کله چې په اوبو کې ايوډين او برومين واچول شي نو د اوبو جراثيم پرې لرې کېږي پـه اوبـو‬
‫کــې د ايــوډين او بــرومين د اچولــو ټــاکلی مقــدار ‪ 8ppm‬او تمــاس مــوده يــې ‪ 5‬دقيقــې ده‬
‫ايوډين او برومين د اوبو په هغه شبکو کې کارول کېږي چيرته چې لږو اوبو ته اړتيا وي په‬
‫اوبو کې د کلورين د پاتې شونو په پرتله د برومين پاتې شونې نه ترسترگو کېږي‪.‬‬
‫‪.٧‬پوتاشيم پرمنگناټ درملنه‪:‬‬

‫د پوتاشــيم پرمنګنــاټ کيمــاوي فورمــول ‪ KMnO4‬دى او د ‪ pinkie‬او ‪ candg‬پــه نــوم هــم‬
‫پيژندل کېږي‪.‬دامرکب داکسيدايز کولو لوى عامل دى او د کولرا د باکترياو په ليري کولو‬
‫کې ډير اغيزمن دى مگر د نورو ناروغيو په لرې کولو کې دومره اغيزه نه لري ‪،‬له پوتاشـيم‬
‫پرمنگنات څخه په کليوالو سيمو کـې د څاګـانو اود کنـدو اوبـو پـه درملنـه کـې زياتـه ګټـه‬
‫اخېســتل کېــږي پــه اوبــو کــې د پوتاشــيم پرمنگنــاټ د اچولــو ټــاکلی مقــدار ‪ 2,1ppm‬او د‬
‫تم ـاس مــوده يــې ‪ 3-4‬ســاعتونو پــورې ده کلــه چــې لــه پوتاشــيم پرمنګنــات څخــه د جــراثيم‬
‫وژونکي په توگه کار واخېستل شي نو د ترسباتو په لوښې کې يو ډول تياره رنگه نصواري‬
‫پوي جوړوي چې هغه يواځي د مښلو له الري ليرې کېږي‪.‬‬
‫‪.٠‬د طال په واسطه درملنه‪:‬‬

‫سره زر يا طال هم يو له هغو کيماوي توکو څخه شمېرل کېږي چې کوالى شي له اوبو څخـه‬
‫جراثيم لرې کړي همدا المل دى چې پـه لرغـوني زمانـه کـې روميـانو د طـال کـوچني ذرات د‬
‫اوبو په منگيوکې د اوبو د درملنې په موخه اچول ‪،‬طال د چاڼ د ميډيا په ځاى کې کيښودل‬
‫کېږي او کله چې له چـاڼ څخـه اوبـه تيريـږي نـو د طـال ډيـر کـوچني ذرات د اوبـو پـه واسـطه‬
‫جذبيږي او له امله د اوبو جراثيم وژل کېږي په اوبو کې د طال اندازه د ‪ 0,05-1ppm‬ده او د‬
‫تماس موده يې له ‪ 15‬دقيقو څخه تر ‪ 3‬ساعتو پورې ده‪ .‬په اوبو کې د طال يا سرو زرو شـته‬
‫والی نه د اوبو خوند خرابوي او نه يې هم بوى اوددې ترڅنگ د انسان بدن ته کوم زيـان هـم‬
‫نــه اړوي مگــر لويــه ســتونزه داده چــې د ســرو زرو قيمــت ډيــر لــوړ دى نــو ځکــه کيــداى شــي‬
‫يواځي ځينې شتمن خلک يې د خپلو کورنيو اوبو لپاره وکاروي‪.‬‬
‫‪. ٠‬د ماورا بنفش وړانگو په واسطه د اوبو درملنه ‪ultra-violetray treatment:‬‬
‫تجربو ښودلې ده د ماورا بنفش نه ليدونکي وړانگې کـوالى شـي چـې پـه اوبـو کـې هـر ډول‬
‫باکترياوي ووژني د دې موخې د تر السه کولو لپاره لومړي د سيمابو (‪ )Hg‬عنصر په يو يـا‬
‫څـو روښــانه برقــې گروپونــو کـې ايښــودل کېــږي او کلــک تـړل کېــږي او بيــا وروســته د بــرق‬
‫جريان ورڅخه تيريږي کلـه چـې دا پروسـه بشـپړه شـي د برقـې ګـروپ لـه شـاخوا څخـه اوبـه‬
‫پريښودل تر څويې جراثيم ووژني بايد د گروپونو له پاسه د اوبـو لـوړوالی لـه ‪ 10cm‬څخـه‬
‫زيات نشي‪.‬‬
‫کومې اوبه چې له گروپ څخه تيريږي بايد رنگ ونه لري او د خړوالي اندازه يې له ‪15ppm‬‬
‫زياته نه وي ‪،‬د اوبو دا ډول درملنه نـه د اوبـو رنـگ بـدلوي او نـه يـې هـم خونـد ځکـه پـه دې‬
‫پروسه دهـيڅ کـوم کيمـاوي عنصـر کيميـاوي تعامـل صـورت نـه نيسـي‪،‬څرنگه چـې دا يـوه‬
‫قيمتي پروسه ده نو ځکه د زيات مقدار اوبو درملنه پرې نشي کيداى خـو سـره لـه دې هـم د‬
‫المبلو د حوضونو اوبو درملنه بايد په همدي ميتـود تـر سـره شـي ځکـه کيـداى شـي دلتـه د‬
‫درملنې لپاره د کيمياوي توکـو کـارول پـه حوضـو کـې المبونکـو تـه د پوسـتکي يـا جلـدي‬
‫ناروغۍ چې له پورته کيمياوي موادو سره په څنگ کې ځيني نور کيمياوي مواد هـم شـته‬
‫چې کوالى شي د اوبو جراثيم ووژني لکه الکول‪،‬صـابون‪،‬هايدروجن پراکسـايد‪،‬بيالبيلي‬
‫القلي گاني‪،‬تيزابونه د امونيم ځيني مرکبات او نور‬
‫د جراثيمو وژونکو موادو د کارولو په وخت د پام وړ ټکي‬
‫‪ .a‬د کيميا وي عنصر غلظت او ډول‬
‫‪.b‬د تماس وخت‬
‫‪.c‬د کيمياوي عامل طبيعي حالت‬
‫‪D.‬د ځوړند مايعاتو طبيعي حالت‬
‫‪.e‬د اورگانيزمونو شمير او ډول‬
‫‪.٨‬اوزن يــو زهــرجن گــاز او د اکســېجن الــوتروپي‪ allotropy‬گڼــل د اکســېجن مــاليکول د‬
‫اکسېجن دوه اتومونـه او د اوزون مـاليکول د اکسـېجن درې اتومونـه لـري‪ ،‬پـه کيميـا کـې‬
‫هغه شمير مواد چې له يـو شـان اتومونـو څخـه جـوړوي مگـر پـه خواصـو کـې يـو لـه بـل سـره‬
‫توپ يرولري الوتراپي بلل کېږي اوزون په طبيعي توگه په فضـا کـې د تالنـدې او بريښـنا پـه‬
‫واسطه منځ ته راځي يعنې دا چې د هوا اکسېجن په اوزون بدليږي ‪.‬‬
‫‪3O2‬‬ ‫=‬ ‫‪2O3‬‬
‫په اوزون کې د اکسېجن د دريم اتوم اړيکه دومره کلکه نه ده او زر ماتيږي چې بيرته په دوه‬
‫اتومه ا کسـجن او تـازه اکسـېجن يـا ‪ nascent‬بانـدي بـدليږي تـازه اکسـېجن يـا ‪ nascent‬د‬
‫باکترياو دوژلو کې ښه وړتيا لري په ورته وخت کې اوزون له عضـوي مـوادو سـره يـو ځـاى‬
‫کېــږي نــو ځکــه پــه اوبــو کــې د عضــوي مــوادو پــه لــري کولــو کــې هــم ډيــر اغيــزمن دى‪.‬پــه‬
‫مصنوعي ډول د اوزون الس ته راوړولـو لپـاره د هـوا لـه يـو سـر تړلـې اوبنـدې شـوې ويـالې‬
‫څخه په لويـه جټکـه سـره بريښـنا تېريـږي چـې پـه پايلـه کـې د هـوا عـادي اکسـېجن پـه درې‬
‫مـــاليکلو لـــه اکســـېجن يـــا اوزون بانـــدي اوړي‪ .‬بايـــد يادونـــه وشـــي چـــې پـــه عـــادي ډول د‬
‫اتوموسفير اکسېجن د دوه اتومونو لرونکـی دى‪ .‬د اوزون پـه واسـطه د اوبـو درملنـي لويـه‬
‫گټه داده چې اوزون تر ډيره په خپل حال نشي پاتې کيـداى او زر پـه دوه عنصـرونو بـدليږي‬
‫همدا المل دى چې کله اوبه د اوزون په واسطه تر درملني الندې ونېول شي تر هغې چې ګټه‬
‫اخيستوونکو ته رسيږي اوزون له منځه ځي هغه وسايل چې د اوزون پـه درملنـه کـې تـرې‬
‫ګټه اخېستل کېږي د اوزونيزر( ‪ )ionizer‬په نوم يـاديږي ‪،‬اوزونيـزر لـه النـدې برخـو څخـه‬
‫جوړ دى‪.‬‬
‫‪.a‬ماشين واحد‪:‬‬
‫په دي ماشين کې د اتوموسفير هوا وچيږي‬
‫‪.b‬جنراتور‪:‬‬
‫د جنراتور دنده داده چې په وچه هوا کې اوزون منځ ته راوړي‬
‫‪.c‬پيچکاري کوونکی يا انجکتور‪:‬‬

‫د انجکتور دنده داده چې له اوزون شوې هوا سره اوبه ګډې کړي‪.‬‬
‫‪.d‬ټانکۍ‪:‬‬
‫يو عمودي ټانکۍ جوړيږي چې خنډاچوونکي ديوالونه ولري او دنده يې داده چې له‬
‫اوزون څخه پاتي شوني)‪ )Residual‬له ‪ 0,10ppm‬څخه زيات نشي نو په اوبو کې د اوزون‬
‫ټاکلی مقدار د ‪ 2-3ppm‬پوري دى‬
‫او د اوزون د تماس وخت ‪ 10‬دقيقې دى‪.‬د کلورين په واسطه د اوبو د درملني په پرتله د‬
‫اوزون درملنه گرانه او قيمتي ده خو سره له دي هم په فرانسه او روسي کې له دا ډول‬
‫درملني ډيره گټه اخېستل کېږي‪.‬‬
‫که چيري د اوزون پروسې په سمه توګه تر سره شي نو کوالى شي اوبه له الندي اړخونو‬
‫څخه پاکې کړي‪.‬‬
‫‪ .i‬اوبه له باکترياو څخه په بشپړه توګه پاکوي او د لوړې کچې پاکې اوبه ترې الس ته‬
‫‪ .ii‬د اوبو هغه رنګونه چې د نورو ميتودونو په واسطه له منځه نه ځي د اوزون په کارولو‬
‫سره ډير کميږي‬
‫‪ .iii‬په اکسېجن باندې د اوزون تجزيه کېدل دا ښايي چې په اوبو کې نور مواد شتون نه لري‪.‬‬
‫‪ .iv‬اوزون کوالى شي له اوبو څخه هر ډول بدبوى او رنګ له منځه يوسي او خوندورې اوبه‬
‫ترې جوړې کړي ‪،‬څرنګه چې اوزون ټول عضوي مرکبات اکسدايز کوي همدا المل دى‬
‫چې د وړو اورګانيزمونو د ودې لپاره چاپيريال له منځه وړل کېږي‪.‬‬
‫دماورا بنفش وړانګې د الندې موخو لپاره کارېږي‬
‫‪.A‬د ميکروبو دکمولو لپاره‬
‫‪.B‬د اوزون مخنيوي لپاره‬
‫‪.C‬د درييمې درجې درملنې لپاره‬
‫‪.A‬د ماورا بنفش وړانګو يا(‪ )Uv‬سيستم په واسطه د ميکروبونو کمونه د (‪ )Uv‬سيستم د‬
‫اوبو درملنې لپاره په دې موخه کارېږې چې اوبه له ميکروبو څخه پاکې کړي‪،‬د اوبو‬
‫ددرملنې لپاره دا يو معمولي اوعادي ميتود دى او دومره حيرانوونکی هم نه دى چې‬
‫وکوالى شي په اوبو کې ټول مايکرو اورګانيزمونه له منځه يوسي دا يواځې کوالى شي‬
‫ځيني ميکروبونه له منځه يوسي تجربو ښودلي چې دا ميتود يو ډاډمن‪،‬اسانه‪،‬قيمتي‬
‫اوله لږې ساتنې سره يو ميتود دى چې د هيڅ ډول کيمياوي توکو کارولو ته په کې اړتيا‬
‫نشته ‪،‬د(‪ )Uv‬د سيستم په کارولو سره د اوبو په کيمياوي او فزيکي خواصو کې کوم‬
‫بدلون نه راځي او کوالى شي اوبه تر ‪ 99%‬سلنه له جراثيمو پاکې کړي‪.‬‬
‫‪.B‬د(‪ )Uv‬کارونه د اوزون د لرې کولو لپاره مخکې يادونه وشوه چې اوزون له اوبو څخه د‬
‫بکترياو په لرې کولو کې ډيرې اغيزې لري خو سره له دې هم وړاندې تر دې چې د اوزون په‬
‫واسطه درمل شوي اوبه ګټه اخيستنې ته وړانـدې شـي بايـد اوزون تـرې لـرې شـي د دا ډول‬
‫غوښتنو د پوره کولو لپاره د (‪ )Uv‬سيستم کارول ګټور کار دى‪.‬‬
‫‪Chlorination‬‬
‫د اوبو په دې ډول درملنه کې کلورين او د هغه مرکبـات د جـراثيم وژونکـو مـوادو پـه توګـه‬
‫کارېږي‪.‬د زيات مقدار اوبـو د درملنـې لپـاره لـه کلـورين څخـه د جـراثيم وژونکـې مـادې پـه‬
‫توګه کار اخېستل کېږي‪ ،‬دا چې ولې د زيات مقدار اوبو د درملنـې لپـاره لـه کلـورين څخـه‬
‫کار اخېستل کېږي الملونه يي په الندې ډول دي‪:‬‬
‫‪. ٠‬کلورين په اوبو کې په لوړه کچه حليدالى شي يعني کيـداى شـي پـه يـو ليتـر اوبـو کـې تـر‬
‫‪ 7000 mg‬پورې حل شي‪.‬‬
‫‪.۱‬کلورين په هره بڼه پيداکيداى شي لکه پوډر‪ ،‬مايع او ګاز‬
‫‪.٨‬کلورين د زياتو مايکرو اورګانيزمو لپاره زهرجن خاصيت لري له همدې امله په اوبو کې‬
‫د ميتابوليزم عمليه ودريږي‪.‬‬
‫‪.٧‬په اوبو کې د کلورين پاتې شونې)‪ )Residual‬د انسان بدن اوروغتيا ته زيان نه اړوي‪.‬‬
‫‪.٠‬دکلورين اغيزې تر اوږدې مودې پورې وي‪.‬‬
‫‪.٠‬کلورين هر چيرته پيداکيدالى شي‬
‫خو سره له دي ښيګڼو چې کلورين يې لري کلورين يو زهرجن غـاز هـم دى چـې د کـارولو پـه‬
‫وخت بايد احتيا ورسره وشي اوپه ورته وخت کې کيداى شي د اوبو په خوند او بوى کې‬
‫بدلون راولي‪.‬‬
‫د کلورين اچولو ګټې‪:‬‬

‫‪.٠‬هغه مقدار اوبه چې د ذخېره کولو په واسطه په څـو ورځـو کـې پاکيـداى شـي نـو کلـورين‬
‫هماغه مقدار اوبه په څو دقيقو کې پاکوالى شي ‪ .‬د کلورين په کارولو سره د زيـاتو ذخيـرو‬
‫د جوړېدو مخه نيول کېږي او لګښت يې سپما کېږي‬
‫‪.۱‬کلورين يو ټيټ قيمت لرونکې ماده ده نو ځکه د خامو اوبو اړتيا او کارونه کموي‬
‫‪.٨‬د کلورين په کارولو سره له اوبو څخه د پيداکېدونکو ناروغيو مخنيوى کېږي‪.‬‬
‫‪.٧‬د کلورين کارول د اوبو د چاڼولو د پروسو په اسانولو کې مرسته کوي‪.‬‬
‫دي کې نشته چې د اوبو پاکونې لپاره کلورين تر ټولو لوى پرمختګ دى ځکه د کلورين په‬
‫کارولو سره اوبه هغه ډول پـاکېږي چـې پـه نـورو الرو سـره نـه کېږي‪،‬بايـد پـه يـاد ولـرو چـې‬
‫يواځې بې کنټروله اوخطرناکه کلورين نشي کوالى اوبه پاکې کړي‪ ،‬د کلورين د کارولو په‬
‫وخت بايد د کلورين اندازه‪ ،‬د تماس مـوده او د کلـورين نـورو ځانگړتيـاو تـه پـوره پاملرنـه‬
‫وشي په اوبو کې هومره کلورين واچول شي څومره چې ورته اړتيا وي له حده زيات او هم له‬
‫حده کم کلورين کارول ډول ډول ستونزې پيداکوي‬
‫کلورين په لومړي ځل په کال ‪ 1774‬کې د شيلي لخوا د يو مرکب په بڼه کشـف شـو او همـدا‬
‫اوسنی نوم يې ورته وټاکه‪ ،‬د کلـورين سـمبول ‪ Cl‬او اتـومي وزن يـې ‪ 35,46‬دى کلـورين لـه‬
‫هوا څخه ‪ 2,49‬درون دى کلورين په اوبو کـې د ښـه حليـدو وړ يـو عنصـر دى پـه صـفر درجـه‬
‫تودوخه کې د اوبو په يوه برخه کې ‪ 4,61‬حجمـه کلـورين او پـه ‪ 20‬درجـه تودوخـه کـې ‪2,26‬‬
‫حجمه حليداى شي په کومو اوبو چې کلورين واچول شي کلورين شوې اوبه بلل کېږي ‪ .‬په‬
‫کلورين شوو اوبو يا ‪ chlorine-water‬کـې کېـداى شـي کرسـټالونه يـا بلورونـه هـم مـنځ تـه‬
‫راشي د کلورين شوو اوبو محلول يو بې ثباته او زر تجزيه کيدونکی مرکب دى په ځانگړي‬
‫ډول کله چې د لمر له وړانگو سره مخ شي کلورين زيړشين بخنه رنگ‪ ،‬تند او خفه کوونکی‬
‫بوى لري کوم چې په تنفس باندې بده اغيزه کوي د کلورين زيات تنفس کول د انسـان سـږو‬
‫او نورو تنفسي غړو د تخريش او خرابېدو المل گرځي او ځينـي وخـت حتـی د مړينـې المـل‬
‫هم گرځيداى شي‪.‬کلورين اور اخيستوونکی عنصر نه دى مگر د اور اخيستنې سره مرسته‬
‫کوي ‪،‬کلورين ډېر زر تعامل کوي او د فلزانو د رژيدو المل گرځي‪.‬‬
‫‪ ٨ - ٠‬د کلورين تعامل‪:‬‬
‫کله چې کلورين له اوبو سره گډ کړاى شي نو الندې کيمياوي تعامل منځ ته راځي‬
‫‪Cl2+H2O=HCl+HOl‬‬
‫‪‬‬
‫‪HOCl  H+OCl‬‬
‫هايپوکلورس اسيد (‪ )HOCl‬يـوه ناپايـداره مـاده چـې د هايـدروجن او هـايپوکلورايټو پـه‬
‫ايونونــو بانــدې تجزيــه کېــږي ‪،‬همــدا هــايپوکلورس اســيد(‪ )HOCl‬او هــايپو کلورايــټ‬
‫ايونونه دي چې د اوبو جراثيم وژني ‪.‬‬
‫د کلورين کړنه او عمل د اوبو ‪ pH‬د قيمت سره مستقيماً متناسب دى څـومره چـې د اوبـو د‬
‫‪ pH‬قيمت لوړيږي هومره د کلورين اغيزه کميږي د بيلگې په ډول که د اوبو د ‪ pH‬قيمت لـه‬
‫‪ 8,5‬څخه لوړ وي نو کلورين د ټولو باکترياو په لرې کولو کې مطمن دى او کله چـې د اوبـو‬
‫د ‪ pH‬قيمت له ‪ 7,00‬څخه کميږي نو د کلورين عمل تيز او چټک وي‪.‬‬
‫ازاد کلـورين هغـه دى چـې پـه اوبـو کـې د هـايپوکلورس اسـيد هايپوکلورايـد ايونونــه او د‬
‫کلورين د ماليکلونونو مجموعه راوښايي‪.‬‬
‫په ورته وخت کې کلورين په اوبو کې يو بل عمل هم سرته رسوي او هغه دا دى چې کلورين‬
‫د باکترياو له حجراتـو سـره يـو ځـاى کېـږي او يـوډول مـاده توليـدوي چـې کلـورو پروډکـټ‬
‫‪ chloro-product‬يا د کلورين توليدات يي بولي چې دا وروستۍ ماده ده باکتريـاو لپـاره‬
‫زهرجن خاصيت لري همدا المل دى چې ځيني وخت باکترياوي په بشـپړ ډول لـه اوبـو څخـه‬
‫ورکېږي او کيداى شي په يو بل مرکب هم بدلې شي د کلورين ټاکلی مقدار په اوبـو کـې پـه‬
‫شته نا پاکيو پورې اړه لري خو په عام ډول د ‪ 0,2ppm‬او‪ 1ppm‬تر منځ وي د کلورين ټاکلی‬
‫مقدار بايد پـه ډيـره دقـت سـره پيـدا شـي ځکـه کـه پـه اوبـو کـې دکلـورين مقـدار کـم وي نـو‬
‫جراثيم په بشپړ ډول له منځه نه ځي او له بله څنګه که د کلورين مقدار زيات شـي نـو د اوبـو‬
‫خوند اوبوى خرابوي‪.‬‬
‫کله چې په اوبو کې کلورين واچول شي نو سمدستي خپل کار نه پيلوي بلکې پوره وخت ته‬
‫اړتيا لري چې خپله دنده مخ ته يوسي نو ځکه دکلورين مقدار او په اوبو کـې د پـاتي کيـدو‬
‫يا تماس وخت دواړه يو له بل سره نژدې اړيکې لري د تماس وخت له يو ساعت څخه نيولې‬
‫تر څلورو او حتی زياتو ساعتونو پورې وي خو په ټوله کې د کلورين د تماس وخت په اوبو‬
‫کې د شته ناپاکيو د مقدار سره تړلي دى‪.‬‬
‫د کلورين مقدار او د تماس وخت له پوره څيړنو او باکتريا لـوژيکي ازمايښـتونو وروسـته‬
‫معلوميداى شـي ‪.‬تودوخـه هـم د کلـورين کولـو پـه پروسـه بانـدي د پـام وړ اغيـزه لـري سـړه‬
‫هوا کوالى شي د کلورين ميکروب وژنه او جذبونه اغيزمنه کړي هغه اوبـه چـې کلـورين پـه‬
‫کې اچول کېږي بايد رڼي او شفاف وي ځکه په اوبوکې ځوړند مـواد کـوالى شـي د کلـورين‬
‫کار کولو پر وړاندې د باکترياوو لپاره يو خوندي ځاى را مـنځ تـه کـړي ‪.‬همدارنگـه کيـداى‬
‫شي د عضوې موادو ‪،‬سلفايدونو‪،‬نايترايتونو او نورو پـه واسـطه کلـورين يـا لـه منځـه الړ‬
‫شي يا هم جذب شي نو ځکه بايد د کلورين اچولـو پـه وخـت د کلـورين لپـاره سـم چاپيريـال‬
‫برابر شوي وي‪.‬‬
‫ځيني نور فکتورونه هم شته چې د کلورين اچولو پـه وخـت بايدورتـه پاملرنـه وشـي لکـه د‬
‫اوبو ځانگړتياوې او د کلورين اچولو کړنالره ‪.‬‬
‫‪ ٠ - ٠‬د کلورين اچول ‪Application of chlorine‬‬
‫کلورين له الندې الرو څخه په يوې باندې په اوبو کې بايد واچول شي‬
‫‪.٠‬د بې رنگه کوونکو پودرو په بڼه ‪Bleaching powder‬‬
‫‪Chloramines‬‬ ‫‪.۱‬د کلورين مايع محلول په بڼه‬
‫‪Free chlorine gas‬‬ ‫‪.٨‬د ازاد گاز په بڼه‬
‫‪.٠‬د بې رنگه کوونکو پوډرو په بڼه‪:‬‬
‫دا پوډر کلسيم هايپو کلورايټ دى چې کيمياوي فورمول يې ()‪)Ca(OCl2‬دى دا پوډر چې‬
‫کله په اوبو کې گډ شي نو الندي کيمياوي تعامل منځ ته راځي‪Ca(OCl2)=Ca+2OCl‬‬
‫‪ OCl‬د هايپوکلورايټ ايونونه زر جال کېږي او په اوبو کې له شته هايدروجن سره يـو ځـاى‬
‫هايپوکلورس اسيد تشکيلوي ‪،‬په اوبـو کـې دغـو پروسـو تـه هايپوکلورونيشـن وايـي بـې‬
‫رنگه کوونکي کلورين پوډر يو ډول سپين پوډر دي چې په خپل جوړښت کې ‪ 30-35‬سلنه‬
‫فعا ل کلورين لري دغه پوډر ډير بې ثباته دي نو ځکه د ساتلو په وخت ورسره زياته پاملرنـه‬
‫وشي‪.‬‬
‫کله چې له ازادې هوا سره په تماس کې شي کلورين له السه ورکوي وړاندي تردې چې دغـه‬
‫پوډر )‪) Bleaching powder‬له اوبو څخه د جراثيمـو د لـرې کولـو پـه موخـه وکـارول شـي‬
‫بايد چې په البراتوار کې د د کلورينو مقاومت معلـوم شـي ‪،‬د اوبـو د جراثيمـو دلـرې کولـو‬
‫لپاره د پوډرو په بڼه د کلورينوکارول يـو سـتړى کـوونکی ‪،‬سـخت او ډيـر لگښـت لرونکـی‬
‫کار دى‪ .‬لومړى د بليچنگ پوډرو ټاکل شوى مقدار له اوبو سره حلېږي او بيالـه هغـه او بـو‬
‫سره گډيږي چې جراثيم لرې کو ل يې غوښـتل شـوي وي پـه عـادي ډول پـه يـو مليـون ليتـرو‬
‫اوبو کې له ‪ 0,5‬څخه تر ‪ 2,5‬کيلو گرامه پوري بليچنگ پـوډر اچـول کېـږي ‪ ،‬پـه اوس وخـت‬
‫کــې د هايپوکلورينېش ـن پــه پروســو کــې د بليچنــگ پــوډرو پــر ځــاى لــه ‪ HTH‬پــيچ کلــور‬
‫‪،‬پرکلــورن هوډکلــورن څخــه پــه تجــارتي بڼــه گټــه اخېســتل کېــږي دا ټــول مرکبــات پــه خپــل‬
‫جوړښت کې له ‪ 65‬څخه تر ‪ 70‬سلنه پورې کلورين لري‪.‬د پورته مرکباتو کارونـه نـورې گټـې‬
‫هم لري چې پـه النـدي ډول دي‪.‬ددې پـوډرو ککـوړې وړې وړې وي‪،‬د زيرمـه کولـو پـه وخـت‬
‫ددې مرکباتو کلورين نه کميږي‪،‬دا مرکبات په وچ او هم په محلول شکل اچولو کيداى شي‬
‫د هايپوکلورونيشن پروسې د اوبو په لويو شبکو کې نه کارول کېږي بلکې د اوبـو رسـولو‬
‫دوړو پروژو په جراثيم پاکونه کې تري گټه اخېستل کېږي‬
‫د يو ښار د وگـړو ټـول شـمير ‪ 50000‬دى ددې ښـار د هـر وگـړى لپـاره پـه شـپه ورځ کـې ‪150‬‬
‫ليتره اوبه په پام کې نيول شويدي په پام کې ده چې د نوموړي ښار د څښلو اوبه د ‪ 30‬سـلنه‬
‫کلورين لرونکې بليچينګ پوډرو په واسطه له جراثيمـو پـاکې شـي کـه دکلورينـو غوښـتل‬
‫شوي مقدار ‪ 0,3ppm‬يا‪ 0,3mg/l‬وي نو د پوډرو مقدار معلوم کړۍ؟‬
‫حل‪:‬‬
‫د اوبو ټول غوښتل شوى مقدار‬
‫‪Lt‬‬
‫‪150  50000‬‬ ‫‪ 7,5  106 lit / day‬‬
‫‪day‬‬
‫د جراثيم وژنې لپاره دغوښتل شوي کلورين مقدار‬
‫‪7,5 x106‬‬
‫‪0,13 ‬‬ ‫‪kg / day  2,25kg / lt‬‬
‫‪106‬‬
‫څرنگه چې بلجينګ پوډر ‪ 30‬سلنه کلورين لري نو مطلب دادى چـې پـه ‪ 100kg‬پـوډرو کـې‬
‫‪ 30kg‬کلورين دي نو لرو‬
‫‪2,25‬‬
‫‪ 100  7,5kg / day‬‬
‫‪30‬‬
‫اوس د پوډرو اندازه د يو کال لپاره پيدا کوو‪:‬‬
‫‪ 365  7,5  2737,5kg  2750kg‬‬
‫‪ .۱‬کلورومينس‪:‬‬
‫تجربو ښودلې چې کلورين په يواځې ځان په اوبو کې ثابت نه شي پاتې کېـداى مګـر کـه لـه‬
‫امونيا سره يوځاى په اوبو کې ګډ کړاى شي نو د کلورومينس په نوم يو مرکب ترې الس تـه‬
‫راځي‪ ،‬دا مرکب بيا په اوبو کې ثبات لري او هم د جراثيمو د وژلو وړتيا لري د دې ترڅنګ‬
‫ياد مرکـب لـه اوبـو څخـه د بـدبوى د لـرې کولـو ظرفيـت او تـوان هـم لـري ‪.‬د دوى کيميـاوي‬
‫تعامالت په الندې ډول دي‪:‬‬
‫‪H 2O  CL 2  HCL  HOCl‬‬ ‫مونوکلورين‬
‫‪NH 3 HOCL  H 2O  NH 2CL ‬‬
‫ډاى کلورمين‬
‫‪NH 2CL  HOCL  H 2O  NHCL 2 ‬‬
‫نايټروجن ټرچ کلورايد‬
‫‪NHCL 2  HOCL  H 2O  NCL 3 ‬‬
‫مونوکلــــورومين لــــه ‪ 7,5 pH‬څخــــه ډاى کلــــورومين ‪ NHCL2‬د ‪ pH‬د ‪ 6,5‬او ‪ 5‬تــــرمنځ او‬
‫نايتروجن ټرچ کلورايد له ‪ 4,4‬څخه په ټيټو قيمتونو کې خپل عمل او کار کوي‪.‬په عمـومي‬
‫توګه د کلورين له (‪ )1/2،1/4‬برخو سره امونيا يوځـاى کېږي‪.‬دغـه محلـول پـه اوبـو کـې پـه‬
‫اسانه نه ننوځي نو ځکه بايد له ميخانيکي وسايلو څخه ګټه پورته شي‪.‬امونيا کېداى شـي‬
‫د ګاز يا محلول په بڼه وکارول شي او يا هم امونيم سلفايټ او امونيم کلورايد پـه بڼـه تـرې‬
‫ګټه واخېستل شي کله چې کلورومېنس د اوبو درملونکی په توګـه وکـارول شـي نـو درمـل‬
‫شـوې اوبــه بايــد د درملنـې د پروســه لــه بشــپړېدو څخـه‪ 20‬يـا ‪ 60‬دقيقــې وروســته د ګټـې‬
‫اخيستنې لپاره واستول شي‪.‬‬
‫د کلورين له ګډولو وړاندې له اوبو سره د امونيا د يو ځاى کولو ګټې‪.‬‬
‫‪ .a‬د ځانته کلورين په پرتله اغېزمن دى‪.‬‬
‫‪ .b‬د امونيا اغېزه تر اوږد ې مودې پورې پاتې کېږي‪.‬‬
‫‪ .c‬د امونيا په کارولو سره د کلورين د غوښتلو مقدار کمېږي‪.‬‬
‫‪ .d‬د سترګو او پوزې لپاره خطر نه لري همدا المل دى چـې د المبلـو پـه حوضـونو کـې زياتـه‬
‫ګټه ترې اخېستل کېږي‪.‬‬
‫‪ .e‬که له حده زيات وکارول شي نو بيا هم دومره خطر نه لري‪.‬‬
‫‪ .٨‬د کلورين ازاد ګاز‪:‬‬
‫کلورين د ګاز او مايع په بڼه هم کارېداى شي کله چې د ګاز په بڼه کارېږي نو له کلورين سره‬
‫يو مقدار اوبه ګډېږي او بيا د محلول په بڼه پـه اوبـو کـې اچـول کېـږي څـو اوبـه لـه جراثيمـو‬
‫پاکې کړي‪.‬‬
‫کلورين د مايع په بڼه هغه وخت کارېږي کله چې د کلورين ګـاز د ‪ 0,7N/mm2‬فشـار النـدې‬
‫ونيول شي او د همدې فشار له امله په مايع بدل شي خو بيا هم د فشار اندازه د تودوخې پـه‬
‫درجې پورې هم اړه لري‪.‬‬
‫مايع کلورين په ډرمونو يا بيلرونو کې ساتل کېـږي ‪،‬د فشـار النـدې مـايع کلـورين پـه لـوړه‬
‫کچه تخريبي خاصيت لري نو ځکه بايد په داسې سر تړلو بيلرونو کې وساتل شي چې ټولې‬
‫برخې يې په پوره مسلکي ډول بندې کړاى شوې وي‪.‬مـايع کلـورين غـوړين مـواد دي چـې د‬
‫اوبو په پرتله يو نيم ځلې درانه دي د کلورين مايع بايد په ډېر احتيا سـره وسـاتل شـي او‬
‫هغه ځاى ته نږدې کېنښودل شي چېرته چې د اور ځايونه نږدې وي‪.‬چېرته چې مـايع کلـورين‬
‫ساتل کېږي او کارېږي بايد دتودوخې درجې او د هوا بدلېدلو ته ځانګړې پاملرنه وشي‪.‬‬
‫هغه کسان چې د مايع کلورين د ساتلو او کارولو سره سر او کار لري بايد پـوره مسـلکي او‬
‫احتيا کوونکي خلـک وي دوى تـه بايـد الرښـودنه وشـي چـې د مـايع کلـورين کـارولو پـه‬
‫وخت ځانګړي ماسکونه وکاروي اوکله هم چې د مايع کلورينو کومه وسيله له کاره لوېږي‬
‫نــو بايــد زر تــر زره بېرتــه جــوړه کــړي هغــه وســيله چــې کلــورين کنترولــوي کارينــاتور يــا‬
‫کلورونوم بلل کېږي‪.‬‬
‫د ازاد کلورين ګاز د کارولو ګټې‪:‬‬

‫‪ .a‬ګازي کلورين پرته له دې چې خراب شي د اوږدې مودې لپاره ساتل کېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬د زيرمه کولو لپاره لږ ځاى ته اړتيا لري‪.‬‬
‫‪ .c‬د کلورين غوښتلو اندازه پرې کمېږي‪.‬‬
‫‪ .d‬د لېږدونې لګښت يې کم دى‪.‬‬
‫‪ e‬په پرتله ايز ډول د لګولو او کارولو لپاره لږ سامان غواړي او همدارنګه لګښت يې کم‬
‫دى‪.‬‬
‫‪ .f‬پاک ګازي کلورين د باکتريا وژلو ډېره زياته وړتيا لري‪.‬‬
‫‪ .g‬که دوه ځلې پورې هم وکارول شي نو کومه ترسبي غشا نه پيدا کوي‪.‬‬
‫‪ .h‬د اوبو ټولې برخې يو شان پاکوي‪.‬‬
‫‪ .i‬د واحد کارونه يې ساده او اسانه دي‪..‬‬
‫د کلورين اچولو پړاوونو او پايلو ته په پام سره د کلورين اچونې الندې نومونه مخ ته‬
‫راځي‪:‬‬
‫‪ .٠‬ساده يا ابتدايي کلورين اچونه‪.‬‬
‫‪ .۱‬لومړنۍ کلورين اچونه‪.‬‬
‫‪ .٨‬تر ټولو وروستنۍ کلورين اچونه‪.‬‬
‫‪ .٧‬دوه ځلې کلورين اچونه‪.‬‬
‫‪ .٠‬په يوه نقطه کې د کلورين پريکوونکی‪.‬‬
‫‪ .٠‬ډېر کلورين اچونه‪.‬‬
‫‪ .٨‬د کلورين بېرته ايستنه‪.‬‬
‫‪ .٠‬ساده ابتدايي يا پېلېدونکې کلورين اچونه‪:‬‬

‫ساده کلورين اچونه دې ته وايي چې په خامو اوبو کې کلورين واچول شي او درملنه يې‬
‫وشي‪.‬دا کلورين په خامو اوبو کې د دې لپاره اچول کېږي چې د الجيانو د ودې مخه‬
‫ونيسي او باکترياوې ترې لرې کړي‪ ،‬دا کلورين اچونه د خامو اوبو رنګ او عضوي مواد‬
‫هم ل رې کوي په دې ډول ميتود کې کله چې د اوبو درملنه د کلورين په واسطه ترسره شي‬
‫نور د ګټې اخيستنې لپاره لېږدول کېږي‪،‬د اوبو دا ډول درملنه هغه وخت ترسره کېږي کله‬
‫چې اضطراري حاالت وي او يا هم په اوبو کې ناپاکۍ کمې وي او اوبه پرتله ايز ډول پاکې‬
‫وي‪،‬په دې ډول درملنه کې د کلورين مقدار ‪ 0,5mm‬دى‪.‬‬
‫‪ .۱‬لومړنی کلورين اچونه‪:‬‬
‫کله چـې لـه هـر ډول درملنـې وړانـدې لـه خـامو اوبـو سـره کلـورين ګـډ کـړاى شـي د کلـورين‬
‫لومړنۍ اچونه بلل کېږي (‪.)Pre-Chlorinate‬وړاندې تر دې چې خامې اوبه د ترسب ټانکې‬
‫ته داخلې شي يو لږ اندازه کلورين په کې اچـول کېږي‪.‬پـه دغـه پـړاو کـې د کلـورين انـدازه د‬
‫‪ 0,1ppm-0,5ppm‬په خوا او شا کې وي‪.‬‬
‫د دې ډول درملنې ګټې په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ .a‬دا کوالى شي چې د اوبو خوند او بوى کم کړي‪.‬‬
‫‪ .b‬کلــه چــې دا درملنــه ترســره شــي د پرنــډ کولــو (‪ )coagulation‬پــه پروســه کــې اســانتيا‬
‫رامنځته کېږي او هم د پرنډ کولو لپاره لږو موادو ته اړتيا وي‪.‬‬
‫‪ .c‬کله چې دا درملنه ترسره شي نو د چـاڼ د ميـډيا د شـګې پـه پـاک سـاتلو او د چـاڼ د اوبـو‬
‫ورکولود مقدار په زياتولو کې مرسته کوالى شي‪.‬‬
‫‪ .d‬په چاڼ او ترتسب ټانکۍ کې د الجيانو د ودې په مخنيوي کې مرسته کوي‪.‬‬
‫‪ .٨‬تر ټولو وروستۍ کلورين اچونه‪:‬‬

‫د ا هغه حالت راښايي چې د اوبو پاکونې لپاره د درملنې ټول پړاوونه بشپړ شي ‪.‬دا يوه‬
‫سټنډرډه کلورين اچونه ده او هغه وخت په اوبو کې کلورين ورزياتېږي کله چې د شګې له‬
‫چټک چاڼ څخه وځي او د ګټې اخيستنې په موخه په ويشونکو نلونو کې لېږدېږي يانې د‬
‫شګې له چټک چاڼ څخه وروسته او له ويشونکو نلونو څخه لومړى وي‪.‬‬
‫په دې پړاوونو کې بايد د کلورين دومره اندازه واچول شي چې کله اوبه ويشونکو نلونو‬
‫ته ننوځي نو له ځانه سره له ‪ 0,1ppm‬څخه ‪ 0,20ppm‬کلورين ولري د کلورين دغه لږ مقدار‬
‫دا ګټه لري چې کله اوبه په ويشونکو نلونو کې بهېږي نو هر ډول پيدا کېدونکې جراثيم‬
‫يې وژني او په پايله کې خلکو ته پاکې او صحي اوبه رسېږي‪.‬‬
‫‪ .٧‬دوه ځلې کلورين اچونه‪:‬‬

‫کله چې له يوې نه په زياتو نقطو کې له خامو اوبو سره کلورين يوځاى کړاى شي نو دوه‬
‫ځلې کلورين اچونه ‪ Double Chlorinate‬بلل کېږي‪.‬‬
‫څه وخت چې اوبه ډېرې چټلې وي او زيات مقدار باکترياوې ولري نو اړينه بلل کېږي چې‬
‫د درملنې لپاره يې لومړنۍ کلورين اچونه يا ‪ Pre-Chlorinate‬او وروستنۍ کلورين اچونه‬
‫ترسره شي چې دې دوه ځلې کلورين اچونه يې بولي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د کلورين پريکوونکې نقطه‪:)Break Point( :‬‬

‫کله چې اوبه پاکې وي او نوره ورته اړتيا نه وي چې کلورين ورسره يوځاى کړاى شي نو که‬
‫په دې وخت کې ورسره نور کلورين ورګډ کړاى شي په اوبو کې د پاتې شونو او اضافي‬
‫موادو په بڼه پاتې کېږي چې په الندې ګراف کې په ‪ P‬سره ښودل شوى دى مګر که چېرې‬
‫اوبه عضوي مواد ولري نو کلورين بايد الندې دوه دندې پرمخ يوسي‪.‬‬
‫‪ .٠‬له اوبو څخه باکترياوې لرې کړي‪.‬‬
‫‪ .۱‬په اوبو کې شته عضوي مواد تحمض يا اکسيدايز کړي‪.‬‬
‫کله چې کلورين په اوبو کې واچول شي نو لمړى د باکترياوو په لرې کولو پيل کوي او بيـا‬
‫يې يوې نقطې ته راټولوي چې دا نقطه په ‪ A‬سره ښودل شوې ده که چېرې په دغه وخـت کـې‬
‫د ک لورين يو مقدار نور ورزيات کړاى شي نو ناڅاپه دکلورين په پاتې شونو کـې کمـوالی‬
‫راځي دا هغه وخت دى چې اوبه يو ډول خرابه بوى او خوند ورکوي دا طبيعـي حالـت ښـايي‬
‫چې د ‪ A‬له نقطې وروسته چـې کـوم کلـورين ورزيـات کـړاى شـو دى د کلـورين هغـه دويمـه‬
‫دنـده مــخ وړي( پـه اوبــو کـې د شـته عضــوي مـوادو اکســدايز کـول) اوس نــو کـه د اوبــو پــه‬
‫همدغه نقطه کې نور کلورين هم ورزيـات کـړاى شـي ناڅاپـه د اوبـو بـدبوى او بـد خونـد لـه‬
‫منځه ځي دغه د (‪ )C‬نقطه ده او کلورين د لومړي ځل په څير خپل کار تـه دوام ورکـوي د‪Q‬‬
‫منحني پرمخ د ‪ C‬نقطه د کلورين د پرې کوونکې نقطې په نوم يادېږي‪.‬‬
‫د اوبو د کلورين مطلق مقدار د کلورين پرېکونکې نقطې له سمې او دقيقې مطالعې څخه‬
‫وروسته ټاکل کېږي‪.‬‬
‫دا ميتود هله په کار اچول کېږي څه وخت چې اوبه په لوړه کچـه عضـوي مـواد ولـري لکـه د‬
‫المبلو د حوضونو اوبه د عادې چاڼ شوو اوبو پرې کوونکې نقطه دومـره مشـهوره نـه ده او‬
‫ځينې وخت د پرې کوونکې نقطې لپاره امونيا هم کارول کېږي‪.‬‬
‫شکل (دکلورين پرې کونکې نطقه)‬
‫‪ .٠‬ډېر کلورين اچونه‪:‬‬

‫له پرې کوونکې نقطې (‪ )Break Point‬څخه وراخوا که نور کلورين هم واچول شي ‪Super‬‬
‫‪ Chlorines‬يا ډېر کلورين اچونه بلل کېږي له پرې کوونکې نقطه وروسـته د کلـورين پـاتې‬
‫شونې د ‪ 0,5ppm‬او ‪ 2ppm‬ترمنځ وي‪.‬د اوبو د درملنې په هر پړاو کې کېـداى شـي اضـافي‬
‫کلـــورين ور زيـــات کـــړاى شـــي مګـــر پـــه دوديـــز ډول د اکـــار لـــه چـــاڼولو وروســـته ترســـره‬
‫کېږي‪ Super Chlorinate.‬يا ډېر کلورين اچونه هغه وخت ترسره کېږي څه وخت چې سـيمه‬
‫کــې ســاري يــا زر خپرېــدونکې نــاروغۍ منځتــه راغلــې وي او پــه اوبــو کــې پــه لــوړه کچــه‬
‫عضوي ناپاکه مواد شتون ولري‪.‬‬
‫څه وخت چې په اوبو کې ډېر کلورين واچول شي نو اړينه بريښي چې ګټه اخيسـتوونکو تـه‬
‫داوبو له رسېدو وړاندې اضافي کلورين ترې په يوه مناسبه الره لرې شـي کلـه چـې پـه اوبـو‬
‫کې ډېـر کلـورين واچـول او اضـافي کلـورين تـرې بېرتـه لـرې شـي د لـوړې کچـې پـاکې اوبـه‬
‫برابروي په ورته وخت کې د همدې ميتود په کارولو د ګټه اخيستوونکو شکايتونه د اوبو‬
‫له اړخه هم کمېږي څه وخت چې له دې ميتود ګټه واخېستل شي د تمـاس د وخـت غوښـتنه‬
‫کمېــږي او ذخيــروي ټــانکيو تــه اړتي ـا کمېــږي او ځينــې وخــت ذخيــروي ټــانکۍ بالکــل نــه‬
‫د ‪ Super Chlorination‬پروسې د يوې حلقې په بڼه سره پلې کېـږي د حلقـې پـه يـو سـر کـې‬
‫کلورين وراچول کېږي او پـه بـل سـر کـې بېرتـه تـرې اضـافي او غيـر اړيـن کلـورين ويسـتل‬
‫کېږي‪.‬کېداى شي دا دوه نقطې يو بل سره نږدې جوړې شي څو څارنه يې اسانه وي ‪.‬دنمـونې‬
‫د اخستلو نل بايد په يو داسې مناسب ځاى کې ولګـول شـي چـې د کلـورين لـه اچولـو او‬
‫کلورين لرې کولو وروسته ازماېښت لپاره ترې اوبه په دوامداره ډول واخېستل شي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د کلورين لرې کونه‪:)Dechlorination( :‬‬

‫لــه اوبــو څخــه د اضــافي او غيــر ضــروري کلــورين لــرې کولــو تــه د کلــورين لــرې کونــه يــا‬
‫‪ Declhorination‬ويل کېږي‪.‬د کلورين لرې کونه بايد داسې ترسره شي چې په اوبو کې يـو‬
‫اندازه کلورين پاتې شي د دې پاتې شونې کلورين)‪ )Residual‬دنده داده چـې اوبـه ترهغـې‬
‫چې په پايپونو کې بهېږي جراثيم يـې ووژنـې ‪.‬د کلـورين د لـرې کولـو لپـاره بېالبېلـې الرې‬
‫شـــتون لـــري‪.‬د بېلګـــې پـــه ډول د کلـــورين لـــرې کونـــه دســـوديم تايوســـلفايټ )‪Sodium‬‬
‫‪ ،(Sodium‬ســـــوديم ســـــلفايټ‬ ‫‪ (ThioSulfate‬ســـــوډيم بـــــايو ســـــلفايټ (‪Bisulphate‬‬
‫)‪ ،(Sodiumsulpate‬فعال کـاربن‪ ،‬پوټاشـيم پرمنګنايـټ )‪(Potassium permanganate‬د‬
‫ګاز يا مايع په بڼه سلفر ډاى اکسايد ‪ .Sulphur Dioxide‬د کلورين لرې کونه پـه سـاده بڼـه‬
‫هم ترسره کېږي او هغه دا چې اوبه د لمر رڼاته کېښودل شي خود اوبو رسولو د شبکې لپاره‬
‫بيا دا کار کول شونی نه دى ځکه هلته په لويه پيمانه اوبو ته اړتيا وي‪.‬‬
‫د ‪ 20000m3‬اوبو د درملنې لپاره په ورځ کې ‪ 8kg‬کلورين کارېږي پس له ‪ 20‬دقيقو څخـه د‬
‫کلورين دپاتې شونو اندازه ‪ 0,2mg/lit‬ده د کلورين ټاکلې شوې مقدار په ‪ mg/lit‬او د اوبو‬
‫د اړتيا وړ کلورين پيدا کړئ؟‬
‫حل‪:‬‬
‫د درمل کېدونکو اوبو اندازه ‪2000m 3  20000 103‬‬
‫‪ 20 106 ml‬‬
‫د کلورين اندازه په ورځ کې ‪8kg  8  106 mg‬‬
‫‪8  106‬‬
‫په يو ليتر اوبو کې د کلورين اندازه ‪ 0,4mg / li‬‬
‫‪2,106‬‬
‫څرنګه چې په اوبو کې د اچول شوي کلورين مقدار ‪ 0,4mg/lit‬دى او له بله څنګه لېدل‬
‫کېږي چې له درملنې وروسته هم په اوبو کې‪ 0,2mg/lit‬کلورين د پاتې شونو په ډول شتون‬
‫لري چې دا په دې اوبو کې زيات کلورين اچول شوى دى نوهغه مقدار کلورين چې د اوبو د‬
‫درملنې لپاره ورته اړتيا ده په الندې ډول دى‪:‬‬
‫‪0,40  0,2  0,2mg / lit‬‬
‫د خامو اوبو له نمونو څخه د کلورين غوښتنې ازماېښت الندې پايلې ورکړې دي‪.‬‬
‫له ‪ ٠٨‬دقيقو وروسته د کلورين پاتې شونې‬ ‫د کلورين ټاکلي‬ ‫د اوبو د نمونې‬
‫‪mg/lit‬‬ ‫مقدار ‪mg/lit‬‬ ‫ګڼه‬
‫‪0,19‬‬ ‫‪0,20‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0,36‬‬ ‫‪0,40‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0,50‬‬ ‫‪0,60‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪0,48‬‬ ‫‪0,80‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪0,20‬‬ ‫‪0,100‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪0,40‬‬ ‫‪0,120‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪0,60‬‬ ‫‪0,140‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪0,80‬‬ ‫‪0,160‬‬ ‫‪8‬‬
‫د کلورين دغوښتنې منحني رسم کـړئ او د پرېکـونې نقطـه ‪ Break Point‬پيـدا کـړئ او د‬
‫دې ترڅنګ په ‪ 1,20mg/lit‬ټاکل شوې مقدار کې د کلورين غوښتنه معلومه کړئ؟‬
‫حل‪:‬‬
‫په الندې ډول له پورته شمېرو څخـه د کلـورين غوښـتنې منحنـي رسـم شـوې ده د پريکـونې‬
‫نقطه په ‪C‬باندې شوې ده‪.‬‬
‫شکل د کلورين پاتې شونې‪ -‬اچول شونې کلورين= د پرېکونې په نقطه او کلورين‬
‫غوښتنه‪.‬‬
‫‪ 1,00  0,20  0,80mg / lit‬‬
‫د پرېکونې له نقطې څخه وروسته د کلـورين غوښـتنې مقـدار ثابـت شـکل لـرې چـې پـه دې‬
‫حالت کې کلورين د ګاز په بڼه وي‪.‬‬
‫‪  0,80mg / lit‬د کلورين غوښتنه ‪ 1,2mg/lit‬ټاکلی مقدار‪.‬‬
‫‪ ٠٨ – ٠‬د کلورين ازماېښت‪:‬‬
‫الندې دوه ازماېښتونه د دې لپاره ترسره کېږي چې په اوبو کې د ازاد او ګـډ شـوې کلـورين‬
‫اندازه راوښايي‪.‬‬
‫‪ .٠‬اور توليدين ازماېښت (‪.)Orthotolidin‬‬
‫‪ .۱‬ايوډين شوې نشايسته يا سټارچ ايوډيد ازماېښت ‪Starch-Iodide‬‬
‫ډېرى وخت د اور توليدين له ازمېښت څخه ګټه اخېسـتل کېـږي د نشايسـتې لـه ازمېښـت‬
‫څخه هغه خت ګټه اخېستل کېږي کله چې اور توليدين ازماېښت کول شونې نه وي دا ځکه‬
‫چې د نشايستې ازماېښت زيات وخت اخلي او بل دا چې لګښت يې زيات دى‪.‬‬
‫‪:٠‬د اور توليدين ازماېښت ‪:‬‬
‫په دې ازمېښت کې د کلورين له اچونې څخه ‪10‬دقيقې ورورسته د اوبو نمونه د ازماېښت‬
‫لپاره اخېستل کېږي‪.‬د اور توليدين يو ملي ګرام محلول له ‪ 100‬ملي ګرام اوبو سره ګـډېږي‬
‫او په يو شيشه يي ګيالس کې اچول کېږي‪.‬که چېرې د اوبو رنګ زيـړ شـو نـو پـه اوبـو کـې د‬
‫کلورين د پاتې شونې نښه ده څومره چې د رنګ زيړوالـی زيـات وي هـومره بـه د کلـورين د‬
‫پاتې شونو اندازه زياته وي د پاتې شونو د دقيق اندازه کولو لپاره د اوبو نمونه له سټندرډ‬
‫رنګونو سره پرتله کېږي ‪،‬تر ټولو ښې اوبه هغه دي چې زيړ ليمويي رنګ ولري‪.‬‬
‫د اور توليډين ازماېښت په وخت د پام وړ ټکي‪.‬‬
‫ابي نرى رنګ‪:‬‬ ‫‪.i‬‬
‫کله چې اوبه په لوړه کچه القلي وي له اوبو سره د اور توليډين د ګډولو له امله د اوبو رنګ‬
‫نرى ابي وي په دې وخت کې دويم ځل بيا اورتوليډين ورزيات شي‪.‬‬
‫‪ .‬کلورومينس‪:‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫کلــه چــې پــه اوبــو کــې کلــورو ميـنس شــتون ولــري نــو ازماېښــت کولــو تــه اړتيــا نشــته ځکــه‬
‫کلورمي نس د ازاد کلورين پـه شـکل عمـل کـوي کلـه چـې کلـورين پـه يـواځې ځـان د جـراثيم‬
‫وژلو په موخه په اوبـو کـې اچـول شـوى وي نـو د ارتوليـډين لـه ګـډولو څخـه پنځـه دقيقـې‬
‫وروسته بايد رنګ يې وکتل شي او که کلور مينس د جراثيم وژونکی په ډول په کـې اچـول‬
‫شوى وي پس له ‪15‬دقيقو وروسته يې بايد رنګ وکتل شي‪.‬‬
‫‪ .‬د ازاد او ګډ کلورين پاتې شونې‪:‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫دا شونې ده چې د ازاد کلورين او ګډ کلورين د پاتې شـونو تـرمنځ سـره تـوپير وکـړاى شـي‬
‫ازاد کلورين د ارتوليډين له ګډولو په لومړيو پنځه دقيقو کې خپـل رنـګ ښـکاره کـوي پـه‬
‫داسې حال کې چې ګډکلورين ‪ 5‬دقيقې وخت نيسي څو خپل رنګ ښکاره کړي‪.‬‬
‫‪ .‬اوسپنه‪ ،‬منګانيز او نايټريټونه‪:‬‬ ‫‪.iv‬‬
‫په اوبو کې د اوسپنې منګانيز او نايټريټونو شتون د ارتوليډين په ازماېښت باندې زيـات‬
‫اغېــز لــري د دا ډول اوبــو د ازماېښــت لپــاره د اورتولي ـډين ترڅنــګ ســوديم ارســنيټ هــم‬
‫کارېږي دا ازماېښت په الندې ډول ترسره کېږي‪.‬‬
‫‪ .a‬د دې لپاره چې د اوبو لـه نمـونې څخـه کلـورين لـرې شـي لـومړى پـه کـې سـوديم ارسـنيټ‬
‫اوبيــا د اور توليــډين محلــول اچــول کېــږي او کــوم رنــګ چــې ورکــړ ليکــل کېــږي دا رنــګ د‬
‫اوسپنې منګانيز او نايټريټونو ښکارندوى کوي‪.‬‬
‫‪ .b‬لومړى په اوبو کې اروتوليډين محلول اچـول کېـږي او ‪ 5‬ثـانيې وروسـته پـه کـې سـوډيم‬
‫ارسنيټ اچول کېږي‪،‬چې د ګډ کلورين له امله منځ ته راغلی رنګ ونيسي‪.‬‬
‫مــنځ تــه راغلــی رنــګ بــه د ازاد کلــورين لــه املــه جــوړ شــي چــې اصــلي المــل بــه يــې اوسـپنه‬
‫منګانيز او نايټرايټونه وي‪.‬‬
‫‪ .c‬يواځې د ارتوليډين محلول په اوبو کې اچول کېږي او له ‪ 5‬ثانيو وروسـته ښـکاره شـوى‬
‫رنګ ليکل کېږي‪.‬کوم ر نګ چې منځ ته راځي د ازاد او ګډ کلورين د شتون لـه املـه وي او‬
‫په اوبو کې کې د اوسپنې ‪ ،‬منګانيز او نايټريټو ښکارندوى کوي‪ .‬که د ‪ b‬له پـايلې څخـه د‬
‫‪ a‬پايلې منفي شي د ازاد کلورين پاتې شونې راښايي او که له ‪ c‬څخـه د ‪ b‬پـايلې منفـي شـي‬
‫نو د کلورين پاتې شونې راښايي که چېرې په اوبو‪ ،‬اوسپنه‪ ،‬منګانيز او نايټريټونـه شـتون‬
‫ونه لري نو بيا د ‪ a‬مرحلې ته اړتيا نشته چې پلې شي‪.‬‬
‫تودوخه‪:‬‬ ‫‪.v‬‬
‫دا اړينه خبره چې د کلورين ازماېښت دکـوټې دننـه پـه نورمالـه تودوخـه کـې ترسـره شـي کـه‬
‫چېرې هوا سړه وي او يا اوبه سړي وي بايد لږه تودوخه ورکول شي چې عادي تـودوخې تـه‬
‫راوګرځي که دا کار ونه شي نو د رنګ منځ ته راتلل به ورو وي اوسمه پايله نه ورکوي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د ايوډين شوې نشايستې ازمايښت‪:‬‬
‫په دې ازماېښت کې له الندې تګالرې څخه کار اخېستل کېږي‪.‬‬
‫چې د اوبو په نمونه کې د کلورين مقدار پيدا شي‪.‬‬
‫‪ .a‬يو ليتر د اوبو نمونه په يو سرپوخ لرونکې خاورين لوښي کې اچول کېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬د پوټاشيم ايوډايډ ‪ 10mg‬محلول ورسره عالوه کېږي‪.‬‬
‫‪ .c‬الس ته راغلی محلول ښه سره ګډېږي‪.‬‬
‫‪ .d‬بيا ‪ 5mg‬نشايسته يـا ‪ Strach‬محلـول ورسـره يوځـاى کېـږي‪ .‬کـوم چـې ابـي رنـګ منځتـه‬
‫‪ .e‬اوس دغه ابـي رنـګ د تتريشـن يـا عيـارولو ‪ N/100‬سـوډيم تايوسـلفايټ پـه واسـطه لـه‬
‫منځه وړل کېږي‪.‬‬
‫‪ .f‬د الندينۍ اړيکې په مټ د کلورين مقدار معلومېږي‪.‬‬
‫د تايو سلفايډ د مايکلونو شمېر يې ابي رنګ لري کوالى شي‪ =0,3546 X‬د کلورين مقدار‬
‫په ‪ ppm‬په اصلي اوبو کې‪.‬‬
‫‪ ٠٠ -٠‬کلورين ډاى اکسايد‪:‬‬
‫کيمياوي فورمول ‪ ClO2‬دى‪ .‬تجربو ښودلې چې د کلورين په پرتله د کلورين ډاى اکسايد د‬
‫باکترياوو په له منحه وړلو کې زيات اغېز لري‪.‬‬
‫کلورين ډاى اکسايد کوالى شي له اوبو څخه بدبوى او بد خوند هم لري کـړي د دې مرکـب‬
‫په مرسته د اوبو امونيا هم لرې کېداى شي‪.‬د کلورين ډاى اکسايد ګاز يو بې ثباتـه ګـاز دى‬
‫او له جوړېدو سره سم بايد وکارول شي که چېرې د سوډيم له کلورايټو څخه د کلورين ګـاز‬
‫تېر شي نو سوډيم ډاى اکسايد ترې الس ته راځي‪.‬‬
‫‪2 NaclO2 Cl 2  2 Nacl  2ClO 2‬‬
‫د کلورين ډاى اکسايد د کارونې ټاکلی مقدار تر ‪ 0,5-1,5ppm‬پـورې دى کـه د اوبـو د ‪pH‬‬
‫قيمت د ‪ 6‬او ‪ 10‬ترمنځ وي نو د کلورين ډاى اکسايد په فعاليت کوم اغېز نه لري‪.‬‬
‫ځکه نو د هغه اوبو لپاره ډېر کارېږي چې په لوړه کچه القلي لري څرنګه چې قيمت يې زيات‬
‫دى نو ځکه د ډېرو درملنې په پروسو کې ترې ګټه اخېستل کېږي‪.‬‬
‫‪Water Softening‬‬
‫هغـه اوبــه چــې د ټولګټـو موخــو لپــاره د اوبــو رسـولو شــبکو تــه لېـږدول کېــږي بايــد زيــاتې‬
‫سختې نه وي سره له دې چې دا ډول اوبه روغتيا ته زيـان نـه اړوي خـو پـه اقتصـادي لحـاظ‬
‫تاوانونه لري چې په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د ټوکرانو د اوبدلو او رنګولو پر مهال د رنګونو ډول بدلوي‪.‬‬
‫‪ .۱‬په پايپونو کې د رژېدنې او قشر جوړونې المل ګرځي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د کاليو منځلو پر مهال دزيات صابون مصروفولو المل ګرځي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د اوبو سختوالی او د سونګ موادو لګښت زياتوي‪.‬‬
‫‪ .٠‬خواړه بې خونده او بې مزې کوي او هم د خوړو د سخت والي او ارتجاعيت المل ګرځي‪.‬‬
‫دا اړينــه ده پــه دې پــوه شــو چــې صــابون پــه اوبــو کــې ولــې ځ ـګ نــه کوي‪.‬عــادي صــابون د‬
‫پوټاشيم يا سوډيم له مالګو او په شحم لرونکو تېلو کې د شته عضوي تېزابـو لـه يـو ځـاى‬
‫کولو څخه الس ته راځي که داسې وګڼو چې يو صابون د سوديم او له پالمتيک تېزابو څخه‬
‫جوړ شوى دى نو د دوى د مرکب فورمول (‪ )C15H31COONa‬کېږي‪.‬کله چې صابون له نرمو‬
‫اوبو معامله سره کړاى شي نو د اوبو په واسطه تجزيه کېـږي يـانې هايـدورليز کېـږي اوپـه‬
‫کاسټک سوډا و پالمېټک تېزابو باندې بدلېږي‪.‬‬
‫تېزاب د سـوديم پالمټايـټ پـه واسـطه تجزيـه کېـږي او پـه اوبـو کـې د حلېـدو وړ پـه مـاده‬
‫باندې اوړې کوم چې په اوبو کې د ځګ المل ګرځي‪.‬‬
‫د پالمتيک تېزاب ‪  H 2ONaOH ‬سوديم پالمټايټ (صابون)‬
‫ځګ = اوبه‪ +‬پالمتيک تيزاب‪ +‬سوديم پالمټايټ‬
‫کله چې صابون له سختو اوبو سره معاملـه کـړاى شـي نـو پـه سـختو اوبـو کـې د حليـدو وړ‬
‫شته کلسيم ‪ Ca‬او مګنيزيم ‪ Mg‬د سوديم پالميټايټ سره کيمياوي تعامل کوي او په پايله‬
‫کــې يــې د کلســيم او مګنيــزيم پاليمټايټونــه جــوړوي کــوم چــې د ســپينو ترســباتو پــه بڼــه‬
‫راڅرګندېږي‪.‬‬
‫د دې سيپينو ترسباتو پروسه تر هغې دوام کوي چې په اوبو کې د کلسيم او مګنيزيم ټولې‬
‫مالګې په نه حلېدونکې کلسيم او مګنيزيم پاليمټايټو بانـدې بـدلې شـي اوس نـو دا اوبـه‬
‫هم نرمې شـوې اوپـه اسـانۍ سـره پـه کـې ځـګ منځتـه راځي‪.‬وړانـدې تـر دې چـې اوبـه ګټـې‬
‫اخيستنې ته وړاندې شـي بايـد نرمـې کـړاى شـي‪.‬د څښـلو اوبـو دسـختۍ درجـه بايـد (‪)5-8‬‬
‫ترمنځ ته راټېټه کړاى شي کومې اوبه چې د سختۍ درجه يې تر ‪5‬پورې وي نرمـې اوبـه بلـل‬
‫کېږي خو دا ډول اوبه بيا لږې بې خونده وي کومې اوبه چې د سختۍ درجـه يـې تـر ‪ 8‬پورتـه‬
‫وي ناخوښه اغېزې لري‪.‬‬
‫د نرمو اوبو ګټې‪:‬‬
‫‪ .٠‬د خوړو خوند ښه کوي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د هغه ټوکرو عمر زياتوي کوم چې بيا بيا منځل کېږي‪.‬‬
‫‪ .٨‬په ټولنه کې له پاکوالي سره مرسـته کـوي ځکـه د سـختو اوبـو پـه پرتلـه د نرمـو اوبـو پـه‬
‫واسطه هر څه زر او ښه منځل کېږي‪.‬‬
‫‪ .٧‬پاکول او مينځل اسانه کوي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د نرمو اوبو شتون په اقتصادي لحاظ ګتور دى‪ ،‬ځکه د کارولو لپاره جوشولو تـه اړتيـا‬
‫نه لري د کوم له امله چې د سونګ مواد سپما کېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د مزدور او صابون په سپما کې مرسته کوي‪ ،‬څرنګه چې دهر څه په پيدا کېـدو د اهلل جـل‬
‫جالله يو حکمت خامخا نغښتی وي نو همدا المل دى چې سختې اوبه هم بې ګټې نه دي او‬
‫الندې دوه ګټې لري‪.‬‬
‫لومړى‪ :‬د څښلو لپاره ښې اوبه بايد ډېرې نرمې هم نه وي‪ ،‬ځکه د کلسيم يو مقدار مالګه د‬
‫انسان د بدن په وده کې لويه اغېزه لري په ځانګړې ډول د ماشومانو په وده کې‪.‬‬
‫دويم‪ :‬د سختو اوبو په پرتله نرمې اوبه د سرپ ماده زر له ځانه سره حلوي نو ځکه په سختو‬
‫اوبو کې د سرپ شتون کم لېدل کېږي‪.‬‬
‫‪Types of Hardness‬‬
‫د اوبو سختوالی په دوه ډوله دى‪.‬‬
‫‪ .٠‬لنډمهاله يا م قتې سختې ‪Temporary Hardness‬‬
‫‪ .۱‬تل تر تله يا دايمي سختوالی ‪.Permanent Hardness‬‬
‫لـــومړنۍ هاغـــه د کاربونيـــټ ســـختوالي پـــه نـــوم يـــادېږي چـــې د کلســـيم او مګنيـــزيم د‬
‫بايوکـارنيټونو د شــتون لــه املــه وي دا وروســتی هاغـه د نــان کاربونيــټ ســختوالي پــه نــوم‬
‫يادېږي چـې د سـلفايټونو‪ ،‬کلورايـدونو او د کلسـيم او مګنيـزيم د نـايټريټونو د شـتون لـه‬
‫امله وي‪.‬‬
‫‪Temporary Hardness‬‬
‫له اوبو څخه لنډ مهاله سختي د جوشولو او هم د چونې په ورزياتولو سره له منځه ځي‪.‬‬
‫‪+ Ca(H CO3)2 = CaCO3+H2O+CO2‬تودوخه‬
‫‪Ca(HCO3)2+Ca(OH)2=2CaCO3+H2O‬‬
‫‪Mg(HCO3)2+Ca(OH)2=CaCO3+2H2O‬‬
‫کليسم کاربونيت ‪ CaCO3‬او مګنيزيم کاربونيت‪ MgCO3‬په اوبو کې نه حلېږي؛ نو ځکه د‬
‫ترسب په ټانکيو کې په اسانۍ سره لرې کېږي د ډېرو اوبو جوشول سخت کار دى او لـه بلـه‬
‫څنګه په اقتصادي لحاظ هم ګټور نه دي؛ نو ښه خبره دا ده چې د لنډ مهالـه سـختيو د لـرې‬
‫کولو لپاره له اوبو سره چونه ګډه شي‪.‬‬
‫‪Permanent Hardness‬‬
‫له اوبو څخه دايمي يا هميشنۍ سختي په اسـانه نـه لـرې کېـږي‪ ،‬لـه اوبـو څخـه د سـختۍ د‬
‫لرې کولو پروسې ته د اوبـو دنرمولـو درملنـه وايـي او دا د دې لپـاره ترسـره کېـږي چـې لـه‬
‫اوبو څخه دايمي يا هميشنۍ سختي لرې شي‪.‬‬
‫له اوبو څخه د دايمي سختۍ د لرې کولو لپاره له الندې درې الرو چارو څخه ګټه اخېسـتل‬
‫‪Lime Soda Process‬‬ ‫‪ .٠‬د چونې سوډا پروسې‬
‫‪Zeolite process‬‬ ‫‪ .۱‬زيواليټ پروسې‬
‫‪ .٨‬ډ منرالونو د لرې کولو پروسې ‪Demineralization pro‬‬
‫‪Reverse Osmosis‬‬ ‫‪ .٧‬سرچپه ازموسس‬
‫په دې پروسو کې چونه او سوډيم کاربونيټ يا د سوډا ايره په دې موخه په اوبو کې اچول‬
‫کېږي چې له اوبو څخه دايمي سختوالی لرې کړي دا کوالى شي د اوبو د سختوالي درجه‬
‫له ‪ 3‬څخه تر ‪ 4‬پورې راښکته کړي‪.‬‬
‫د دې پروسو پر مهال الندې کيمياوي تعامالت منځته راځي‪.‬‬
‫)‪CO 2 Ca (OH ) 2  CaCO 3  H 2O.......... .....(1‬‬
‫)‪Ca (OH 3)  Ca (OH )  2CaCO 3 2 H 2O.......... ....( 2‬‬
‫)‪Mg ( HCO 3 ) 2  2CaCO 3 2 H 2O.......... .......... .......( 3‬‬
‫)‪MgSO4 Ca (OH ) 2  Mg (OH ) 2 CaSO4 .......... .( 4‬‬
‫)‪CaSO4  NacCO 3  CaCO 3  Na 2 SO4 .......... ........( 5‬‬
‫)‪CaCl 2 Ca (OH )  Ca (OH ) 2 CaCl 2 .......... ........( 6‬‬
‫)‪MgCl 2 Ca (OH )  Mg (OH ) 2 CaCl 2 .......... ....( 7‬‬
‫)‪CaCl 2  Na 2CO 3  CaCo3  2 NaCL.......... .......... (8‬‬
‫)‪MgCl 2  Na 2CO 3  MgCO3 2 Nacl.......... .........( 9‬‬
‫د کلسيم کاربونيت ‪ CaCO3‬او مګنيزيم هايدرواکسايد ‪ Mg(OH)2‬مرکبات پـه اوبـو کـې‬
‫نه حلېږي نو ځکه د ترسب په ټانکيو ترسب کوي او کينې نور مرکبات چـې منځتـه راځـي د‬
‫اوبو په سختوالي کې کوم اغېز نه لوبوي‪.‬‬
‫‪ .A‬اړين وسايل‪:‬‬
‫هغه وسايل چې د چونې سوډا ددپروسو په وخت ورته اړتيا ده‪.‬‬
‫‪ .a‬د تغذيې او ګډولو وسايل‪:‬‬
‫په اوبو کې چونه او سوډا بايد په ښه دقت سره واچول شي او ګـډ شـي هغـه چونـه چـې دلتـه‬
‫کارېږي کېداى شي وچه او يا هم لمده چونه وي‪.‬‬
‫د اوبو په لويو شبکو کې له وچې چونې څخه ګټه اخېستل کېږي‪ ،‬ځکه هم ارزانـه ده او هـم‬
‫يې وزن کم وي‪.‬د چونې غوښتل شوى مقدار بايد په ډېرې پاملرنې سره پيدا شي‪.‬‬
‫‪ .b‬صافرونکې ټانکۍ‬
‫دا داسې ده لکه د چټک چاڼ په پروسه کې چې پرنډ کوونکې ټانکۍ ده مګر توپېر يـې پـه‬
‫دې کې دى چې د دې ټانکۍ د ځنډ موده يا هغـه وخـت چـې اوبـه يـې پـه ټـانکۍ کـې تېـروي‬
‫زيات دى‪.‬‬
‫‪ .c‬د بيا کاربن ورکولو برخه‪:‬‬
‫په دې پروسه کې چې کوم کلسيم کاربونيت منځته راځي بايد له منځه يوړل شي که چېـرې‬
‫داسې ونه شي نو د شګې په چاڼ کې ترسبي قشر منځته راځي او د دې ترڅنګ پـه پـايپونو‬
‫کې د پوي د منځته راتلو المل هم ګرځي‪ ،‬څه وخت چـې اوبـه لـه صـافوونکې ټـانکۍ څخـه‬
‫تېرې شي نو بياله کاربن ورکوونکې ټانکۍ څخه تېرېږي‪.‬‬
‫په صافوونکې ټانکۍ کې د زمچ يا پټکري يو ټاکلی مقدار کېښودل کېـږي د کـوم لـه املـه‬
‫چې کاربن ډاى اکسايد جوړېږي کـاربن ډاى اکسـايد لـه کلسـيم کاربونيـت سـره کيميـاوي‬
‫تعامل کوي‪.‬‬
‫‪CaCO 3 CO 2  H 2O  Ca (OHCO 3 ) 2‬‬
‫د ياد کيمياوي تعامـل پـه مرسـته کلسـيم کاربونيـت د محلـول پـه بڼـه پـاتې کېـږي پـه ورتـه‬
‫وخت کې د کاربن ډاى اکسايد غاز خارجېږي‪.‬‬
‫‪ .B‬چاڼونه‪:‬‬
‫په دې پروسه کې چاڼ د دې لپاره غوښتل کېږي چې دا پروسـه بشـپړه کـړي دا چـاڼ کېـداى‬
‫شـي د عــادي شــګې چټـک چــاڼ او يــا هــم فشـاري چــان وي‪.‬کــه چېـرې د بيــا کــاربن ورکولــو‬
‫وروسته چاڼ سم نه کار نه کاوه نو بايد چاڼ زر ومنځل شي او يا هم شګه يې بدله شي‪.‬‬
‫‪ ‬هغه الرې چارې چې د چونې سوډا د پروسو پر وخت کې پلي کېږي‪.‬‬
‫‪ ‬د المونيم د مرکباتو زياتونه‪.‬‬
‫‪ ‬د اضافي چونې درملنه‪.‬‬
‫‪ ‬د دوه ځايه کولو يا سوري کولو ميتود‪.‬‬
‫‪ ‬د ګرد پوښلو چاڼ‪.‬‬
‫‪ ‬د الموينم د مرکباتو زياتونه‪.‬‬
‫پــه دې ميتــود کــې لــه چــونې او ســوډا پرت ـه د المــونيم مرکبــات هــم ور زيــاتېږي د المــونيم‬
‫مرکبــات پرنــډ کونــه منځتــه راوړي او پــه دوه برخــو بانــدې وېشــل کېږي‪.‬همدارنګــه دوى د‬
‫مګنيزيم حلېدونکې مالګې په نه حلېدونکو مګنيزيم المونيمـايټو بانـدې بـدلوي کـوم پـه‬
‫صافوونکو ټانکيو کې کينوي او ترسب ورکوي‪.‬‬
‫‪ ‬د اضافي چونې درملنه‪:‬‬
‫په دې ميتود کې د چونې له هغې اندازې څخه لږ زياته چونه اچول کېږي څومره ته چې ورته‬
‫اړتيا وي د بېلګې په ډول که اړتيا ‪ 250gr‬ته وي ‪ 260gr‬اچول کېږي‪.‬اضافي چونه مګنيـزيم‬
‫له منځه وړي بيا د سوډا ايره اضافي چونه خنثی کـوي او ټـول القلـي ګـانې پـه سـوډا القلـي‬
‫بدلوي‪.‬‬
‫‪ ‬بيا کاربن ورکونه‪:‬‬
‫په دې ميتو کې لـومړى خـامې اوبـه داضـافي چـونې پـه واسـطه درمـل کېـږي او بيـا چونـه د‬
‫کاربن ډاى اکسايد د تعامل په واسطه خنثی کېږي‪.‬‬
‫‪ ‬د دوه ځايه کولو ميتود‪:‬‬
‫په دې ميتود کې د خامو اوبو د يوې برخې ډېره زياته درملنه کېږي تـردې چـې د سـختوالي‬
‫درجه يې تر ټولو ټيټـې کچـې تـه راوړل کېـږي‪ ،‬بيـا دا درمـل شـوې اوبـه لـه خـامو اوبـو سـره‬
‫يوځاى کېږي د دواړو پـه يوځـاى کېـدو د اوبـو د سـختوالي درجـه راټېټېږي‪.‬لـه دې ميتـود‬
‫څخه پـه ګټـه اخيسـتو سـره کېـداى شـي يـو انـدازه هغـه کيميـاوي تـوکې سـپما شـي چـې د‬
‫سختوالي د کمولو لپاره کارېږي‪.‬‬
‫‪ ‬د ګرد پوي په واسطه چاڼ‪:‬‬
‫په دې ميتود کې له هغه ترسب شوو موادو څخه ګټه اخېسـتل کېـږي چـې د پرنـډ او ترسـب‬
‫ټـانکيو پـه ښـکته برخـه کـې منځتـه راغلـي خــامې اوبـه لـه همـدې پـوي څخـه د چـاڼولو پــه‬
‫واسطه نرمېږي‪.‬‬
‫د دې د پروسو لپاره بېالبېل وسايلو کارېږي چې دلته دوه يې يادوو‪:‬‬
‫‪ .a‬اکسليټور‪ -‬چټک کوونکی‪.‬‬
‫‪ .b‬سپيراکتور‪.‬‬
‫د الندې د اوبو نرمولو اکسليټور ښودل شوى دى‪.‬‬
‫دا ټانکۍ د سرچپه مخرو په بڼه سره ښکاري د سرچپه مخرو د ټول ژوروالـي يـوه نيمـه‬
‫برخه د ماربل چپسـو څخـه ډکېـږي‪.‬د چپسـو سـايز بايـد د ‪ 0,1mm‬او ‪ 0,2mm‬تـرمنځ وي‪.‬د‬
‫خامو اوبو او کيمياوي موادو پايپونه د ټانکۍ په الندې برخه کې لګول کېږي‪.‬خامې اوبـه‬
‫او کيمياوي مواد د مماسې نوزل له الرې په فشار سره ټېل وهل کېږي کله چې اوبه ټـانکۍ‬
‫ته ننوځي د فشاري قوي له امله په څرخېدونکې يا دوراني شکل پورته خېژي چې د همـدې‬
‫څرخېډونکی حرکت له امله اوبه نرمېږي په ټانکۍ کې د اوبو سرعت بايد دومره وي چې د‬
‫ماربلوچپس په ځوړند حالت کې وساتي او پرې نه ږدي چې د باندې وغـورځېږي‪.‬د کلسـيم‬
‫کاربونيت تجزيه کېږي او د ماربل چـاپېره نښـلي د دې قشـر پـه منځتـه راتلـو سـره د ماربـل‬
‫سايز هم غټېږي کلـه چـې غـټ شـي نـو دا ماربـل را ايسـتل کېـږي او لـه منځلـو وروسـته بيـا‬
‫کارول کېږي‪.‬‬
‫د دې وسيلې د کارولو ګټې‪:‬‬

‫د ځنډ يا ‪ Detention‬موده يې فقط د ‪ 10‬او ‪15‬دقيقو ترمنځ ده‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د ترسب مواد د المده نه وي بلکې کرستالي بڼه لري چې لرې کول يې اسانه وي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د صافونې‪ ،‬پرڼ کوونې او ګرد لرې کوونې پروسې په يو سيستم کې ترسره کېږي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ .٨‬د چونې‪ -‬سوډا د پروسو ګټې‪:‬‬
‫‪ ‬د دې پروسې په واسطه د درمـل شـوو اوپـو د ‪pH‬قيمـت لـوړېږي د کـوم لـه املـه چـې پـه‬
‫ويشونکې شبکه کې د پايپون رژېدينه کمېږي‪.‬‬
‫‪ ‬څه وخت چې په اوبو دا پروسه پلې شي نو پرنډکوونکو موادو ته يې اړتيا کمېږي‪.‬‬
‫‪ ‬په دې پروسه کې د اوسپنې او مګنيزيم يو مقدار مواد هم لرې کېږي‪.‬‬
‫‪ ‬د دې پروســې پــه پلــي کېــدو ســره کــه د ســوډيم هايدرواکســايد او يــا کلســيم هايــدرو‬
‫اکسـايد مقـدار ‪ 20-50ppm‬او د ‪ 4-5‬سـاعتو پــورې وځنـډول شـي نــو کـوالى شـي چــې‬
‫زيان اړونکې باکترياوې له منځه يوسي‪.‬‬
‫‪ ‬د دې ميتود پروسې اقتصادي دي‪.‬‬
‫‪ ‬هغه اوبه چې تېزابي او خړې وي د دې ميتود په واسطه درملنه يې ډېره ګټور ده‪.‬‬
‫‪ ‬د دې پروسې ټول کارونه ساده او اسانه دي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د چونې سوډا د پروسو زيانونه‪:‬‬
‫‪ . )a‬کوم مواد چې د ټانکۍ په ښکته برخه کې د ترسب په پايله کې پاتې کېږي بايد په‬
‫ډېرې پاملرنې ويستل شي يا سيند ته وغورځول شي او يا بايد په کندو کې واچول شي‪.‬‬
‫‪ . )b‬د دې ميتود پروسې ځانګړو څارونکو ته اړتيا لري‪.‬‬
‫‪ )c‬په دې پروسو کې که بيا کاربن ورکونه ونـه شـي او يـا هـم ناکامـه شـي نـو د چـاڼ پـه‬
‫ميديا او د شبکې په پايپونو کې د کلسيم کاربونيټ يو پوي منځته راځي‪.‬‬
‫‪ . )d‬څرنګه چې د کلسيم کاربونيت په اوبـو کـې زر حلېـږي او تـر ‪ 30gr‬پـه يـو ليتـر کـې‬
‫حلېږي نو همدا المل دى چـې د اوبـو سـختوالی تـر ‪ 50mg/l‬پـورې کمـولی شـي او نـه شـي‬
‫کــوالى د اوبــو ســختوالی تــر صــفر پــورې دا ښــکته کــړي مګــر څرنګــه چــې پــه لويــو څښــلو‬
‫شبکو کې د صفر سختوالی سره اوبه نه غوښتل کېږي نو ځکه دومره د اندېښـنې خبـره نـه‬
‫ده‪.‬‬
‫‪Zeolite process ION- Exchange‬‬

‫دا پروسې د ايونې بدلون پروسو په نوم هم يادېږي ‪،‬زيواليټ د المونيم‪ ،‬سليکان او سـوډا‬
‫ګډ مرکب دى‪.‬دوى د خواصو د معاوضه يا يو بل سره شريکولو يوه ښه االقلي جوړوي‪ ،‬زيو‬
‫اليټ هم په طبيعي ډول او هم په مصنوعي ډول جوړېداى شي هغه چې په طبيعي ډول پيدا‬
‫کېږي شين رنـګ لـري ځکـه نـو ورتـه شـنه شـګه هـم وايي‪.‬پـه يـو ‪ m3‬زيواليـټ د شـنې شـګې‬
‫تعويضې حجم له ‪ 7000gr‬څخه نيولې تر ‪ 900gr‬پورې دى‪.‬په کال ‪ ٠٠٠٨‬کې يو ساينس پـوه‬
‫دا خبــر وموندلــه چــې ولــي هغــه منرالونــه چــې پــه خپــل جوړښــت کــې خــاوره يــاد ســليکانو‬
‫هايدرايټونه لري د القلي تعويضي خاصيتونه لـري ‪،‬هغـه پـه دې بريـالی شـو چـې د سـوديم‬
‫سليکت او المونيم سلفايټ له محلونو څخه القلـي تعويضـي منرالونـه پيـداکړي مګـر پـه‬
‫دې ونه توانېد چې په معکـوس ډول پروسـې هـم ترسـره کـړي خـو پـه کـال ‪ ٠٠٨٠‬کـې ګـين او‬
‫ځينې نورو جرمني کيميا پوهانو د يادو مرکبـاتو معکوسـې پروسـې هـم پـه عمـل کـې پلـې‬
‫کړې او دوى د سوديم او المونيم ترکيبي هايدرايټ سلطان منځته راوړل چې د پرميو ټيټ‬
‫‪ Permutated‬په نوم پېژندل کېږي‪ .‬وروسته په ډېره چټکۍ سره دې پروسې پرمختګ وکړ‬
‫او اوس د موادو څو ګروپونه شته چې ايوني تعويضي خاصيتونه لـري او پـه بېالبېلـو بڼـو‬
‫تـــر ټولـــو پېژنـــدل شـــوى مصـــنوعي زيواليـــټ پرميـــو ټيـــټ ‪ Premultit‬دى دا د فلســـيبار‪،‬‬
‫کايولين خټی او له سوډا څخه جوړېږي دا مواد په معلومو نسبتونو سره ګډ اچول کېږي او‬
‫بيا په تنور کې دويلې کولو لپاره کېښودل کېږي لـه ويلـي کېـدو وروسـته بېرتـه پرېښـودل‬
‫کېږي چې سوړ شي‪.‬‬
‫کوم ذرات چې په پايله کې منځته راځي قطرونه به يې د ‪ 0,25mm‬او ‪ 0,50mm‬ترمنځ وي‪.‬‬
‫وروسته منځل کېږي او ټولې ناپاکۍ او القلي ترې لري کېږي‪.‬‬
‫پرميو ټيټ سپين رنګ لـري او کيميـاوي فورمـول يـې ‪ 2Sio2Al2O3 Na2O‬دى او کيميـاوي‬
‫جوړښت يې په الندې ډول دى‪.‬‬
‫‪Alumina‬‬ ‫‪22%‬‬
‫‪Silica‬‬ ‫‪46%‬‬
‫‪Sodium Oxide‬‬ ‫‪13,6%‬‬
‫‪Water‬‬ ‫‪18,40%‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪100%‬‬
‫د زيواليــټ پــه يــو متــر کعــب کــې د پرميــو ټيــټ د ســختوالي تعويضــي حجــم د ‪ 3000gr‬او‬
‫‪ 41000gr‬ترمنځ دى‪.‬څه وخت چې پرميوټيټ وکارول شي نو د پروسو په جريان کـې النـدې‬
‫کيمياوي تعامالت صورت نيسي‪.‬‬
‫‪2Sio1AlO3Na 2O  Ca (OH 3)2  2SiO2 Al 2OxCaO  2 NaHCO3‬‬
‫‪2Sio2 Al 2O3Na 2O  CaSo4  2Sio2 Al 2O3Cao  Na 2So4‬‬
‫‪2SioAl2 Na 2O  Cacl 3  2Sio2 Al 2O3CaO  2 NaCL‬‬
‫پورته کيمياوي تعامالت د مګنيزيم لپاره هـم کېـداى شـي؛ نـو ځکـه کلـه چـې زيواليـټ لـه‬
‫اوبو سره يو ځاى شي نو کلسيم او مګنيزيم تـرې لـرې کېـږي او سـوديم تعـويض کېـږي پـه‬
‫پايله کې اوبه نرمېږي او دسوديم مقدار زياتېږي وروسته له څه وخته په زيواليت کې شته‬
‫سوديم له منځـه ځـي دا پروسـه ډېـر پـه اسـانه ترسـره کېـږي فقـط لـه زيواليـټ څخـه مـالګې‬
‫تېرېږي‪.‬‬
‫کيمياوي تعامالت يې په الندې ډول ترسره کېږي‪.‬‬
‫‪2Sio2 Al 2 O3 CaO  2 Nacl  2Sio2 Al 2 O33 Na 2 O  CaCl 2‬‬
‫‪2SiO2 Al 2 O3 MgO  2 Nacl  2SiO2 Al 2 O3 Na 2 O  CaCL 2‬‬
‫دلته بيا تعويض صورت نيسي او د مـالګې سـوديم د زيواليـټ پـه واسـطه لـه منځـه ځـي او‬
‫ځاى نيسي‪.‬دا پروسې د تعويضولو يا زېږولو په نوم يادېږي د دې لپاره چې پورته پايلـه پـه‬
‫عملي ډګر کې الس ته راشي د مالګو يو محلول جوړېږي او پرېښودل کېږي چې د زيواليټ‬
‫له پاسه له ‪ 8‬څخه تر ‪ 10‬ساعتو پورې پـاتې شـي او د نـيم يـا يـو سـاعت پـه مـوده کـې طبقـه‬
‫پرمنځل کېږي چې کلسيم کلورايد او مګنيزيم کلورايد ترې لرې شي‪.‬‬
‫د اړتياوو وسايل‪:‬‬ ‫‪.i‬‬

‫د زيواليټ پروسې د چاڼ لپاره داسې ترسره کېږي لکه د فشاري چاڼ مګر توپېر يې پـه دې‬
‫کې وي چې د شګې په پرځاى زيواليټ کارېږي‪.‬‬
‫د زيواليټ پېړوالی د ‪ 750mm‬او ‪ 18mm‬ترمنځ دى څـومره چـې طبقـه ژوره وي هـومره بـه د‬
‫چاڼولو ظرفيت يې زيات وي د زيواليټ دچاڼ جريان کېداى شي نزولي او هـم کېـداى شـي‬
‫صعودي وي کوم چې نزولي وي پـه هغـه کـې سـختې اوبـه د زيواليـټ لـه پاسـه اچـول کېـږي‬
‫نرمې اوبه د اوبو د لښتيو په واسـطه راټـولېږي او د کـارولو لپـاره د بانـدې لېـږدول کېـږي‬
‫اوپه صعودي چاڼ کې سرچپه عمل ترسره کېږي‪.‬څه وخت چې د زيواليټ د طبقـې پېړوالـی‬
‫‪ 750mm‬وي نو چاڼ کوالى شي په يو متر مربـع مسـاحت او پـه يـو سـاعت کـې ‪ 6000‬ليتـره‬
‫اوبه ورکړي‪.‬‬
‫د زيواليټ د پروسو ګټې‪:‬‬ ‫‪.ii‬‬

‫‪ .٠‬په دې پروسو کې د ګرد قشر منځته نه راځي نو ځکه د ګـرد قشـر دلـرې کولـو سـتونزه نـه‬
‫شته‪.‬‬
‫‪ .۱‬د زيواليټ د پروسو سيستم کوچنی دى او دومره ډېرو ماهرو کسانو ته اړتيا نه لري‪.‬‬
‫‪ .٨‬په ويشونکو نلونو کې د کلسيم قشر نه جوړېږي‪.‬‬
‫‪ .٧‬دا پروسه کوالى شي د اوبو دسختوالي درجه تر صـفر پـورې راښـکته کـړي پـه ځـانګړې‬
‫ډول په هغه ځايونو کې چې هلته ټوکران جوړېږي د دې پروسو کارول ډېر ګتور تمامېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د سختوالي په هره درجه اوبه کې چې وغوښتل شـي اوبـو برابـر ېـداى شـي ځکـه د صـفر‬
‫ســختوالي ســره اوبــه چــې د نــورو ســختو اوبــو ســره يوځــاى کــړاى شــي پــه هــره درجــه اوبــه‬
‫ورکوالى شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬څرنګه چې داپروسه اتومات ده نو زياتو کسانو اړتيا نشته‪.‬‬
‫‪ .٨‬دا پروسه اقتصادي ده ځکه چې مالګه ارزانه ده‪.‬‬
‫‪ .٠‬په دې پروسه کې په زيواليټ باندې بار کمېداى شي او هغه داسې چې لږه اضـافه چونـه‬
‫ورزياته شي‪.‬‬
‫د دې پروسې زيانونه‪:‬‬ ‫‪.iii‬‬

‫‪ .٠‬دا پروسه د هغه اوبو لپـاره د پلـي کېـدو وړ نـه ده چـې خړوالـی لـري ځکـه د زيواليـټ پـه‬
‫چاپېره باندې د ځوړندو موادو قشر منځتـه راځـي او دا د دې المـل ګرحـي چـې د زيواليـټ‬
‫مخه ونيسي‪.‬‬
‫‪ .۱‬هغه اوبه چې اوسپنه اومګنيزيم لري دا پروسه ورته د پلي کېدو وړ نه ده ځکه د اوسپنې‬
‫او مګنيـزيم هغــه زيواليټونــه چــې پــه دې پروســو کــې منځتــه راځــي پــه ســوډيو زيواليــټ نــه‬
‫بدلېږي او په پايله کې به زيواليټ ضايع شي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د زيواليټ پروسې بايد په ډېرې پاملرنې سره ترسره شي څو وسايل‪ ،‬د اوبـو څرنګـوالی‬
‫او دزيواليټو طبقه خرابه نه شي‪.‬‬
‫‪ .٧‬څه وخت چې د زيواليټ د ايونونو تعويضونه ختم شي نو بايد زيواليټ ورته نـوى کـړاى‬
‫شي چې دا په خپل وار ضايعات دي‪.‬‬
‫د اوبو د نرمولو لپاره د سوډا – چونې او زيواليت د پروسو پرتله کول‬

‫زيواليټ دوسې‬ ‫چونه‪ ،‬سوډا پروسې‬ ‫گنه برخه‬
‫ګران‬ ‫اقتصادي‬ ‫اقتصاد‬ ‫‪٠‬‬
‫کوالى شي زيان اړونکـی په باکتريا کوم اغېز نه لري‪.‬‬ ‫په باکتريا اغېز‬ ‫‪۱‬‬
‫باکترياوې لرې کړي‬
‫د اوبو سختوالی کــــــوالى شــــــي د اوبــــــو کوالى شي صفر درجې نرمې کړي‪.‬‬ ‫‪٨‬‬
‫ســـختوالی تـــر ‪50mg/lit‬‬
‫راښکته کړي‪.‬‬
‫د اوبو سـختوالی ډېر سـختې اوبـه نرمـولی هغـــه اوبـــه چـــې تـــر ‪ 50ml/lit‬زيـــات‬ ‫‪٧‬‬
‫سختوالی لري نه شي نرمولی‪.‬‬ ‫شي‬ ‫لرې کول‬
‫د اوبو په ‪ pH‬اغېز نه کوي‪.‬‬ ‫د اوبو ‪ pH‬زياتوي‬ ‫د اوبو ‪pH‬‬ ‫‪٠‬‬
‫وروستۍ درملنه د چاڼ او ترسـب وروسـته د اوبو په ‪ pH‬اغېز نه کوي‪.‬‬ ‫‪٠‬‬
‫د بيا کـاربن ورکـول اړيـن‬
‫دي‪.‬‬
‫د اوســـــــــــــــــــــني د اوســـــپنې او منګـــــانيز اړينه نه دى‪.‬‬ ‫‪٨‬‬
‫رنګ لرې کول‬ ‫مګنيزيم رنګ‬
‫کوچنی‪.‬‬ ‫غټ او لوى‬ ‫د واحد سايز‬ ‫‪٠‬‬
‫اړين نه دي‬ ‫اړين دي‬ ‫ماهر کسان‬ ‫‪٠‬‬
‫نه جوړوي‬ ‫غټ قشر جوړوي‬ ‫د ګرد قشر‬ ‫‪٠٨‬‬
‫په ډېر خړوالـي او تېزيـت ډېرو خړو اوبو درملنه نه کوي‬ ‫خړوالی‬ ‫‪٠٠‬‬
‫اوبو درملنه‬
‫د لويـــــو شــــــبکو لپــــــاره د کارخانو لپاره کارېږي‪.‬‬ ‫کارونه‬ ‫‪٠۱‬‬
‫کارېږي‬
‫‪Demineralization Process‬‬
‫د منرالو د لرې کولو پروسې د ايون لـرې کولـو پـه نـوم هـم يـادېږي مګـر پـه دې پروسـو کـې‬
‫هايدروجن د فلزاتو د ايونو سره تعـويض کېږي‪.‬سـختې اوبـه لـه کـاربن تولېـدونکو مـوادو‬
‫څخه د هايدروجن په درلودو سره تېرېږي د دووي کيمياوي فورمول ‪ H2y‬دى په دې کـې ‪Y‬‬
‫د عضوي موادو استازيتوب کوي او ‪ H‬دهايدروجن ايون دى‪.‬‬
‫په دې پروسو کې الندې کيمياوي تعامالت ترسره کېږي‪.‬‬
‫‪H 2Y  Ca ( HCO 3 ) 2  Cay  2CO 2 2 H 2O‬‬
‫‪H 2y  CaSO4  Cay  H 2SO4‬‬
‫‪H 3y  CaCl 2  Cay  2 HCL‬‬
‫پورته کيمياوي تعامالت د مګنيزيم لپاره هم ترسره کېږي‪ .‬درمل شوې اوبه له ځانـه سـره د‬
‫کاربونيک تيزابو‪ ،‬سلفوريک تېزابو او د هايدرو کلوريک تېزابو رقيق محلولونه لري‪.‬له‬
‫درمل شوو اوبو سره د يو متناسب مقدار القليو لرونکو اوبو په يوځاى کولو سره له درمـل‬
‫شوو اوبو څخه دا تېزاب لرې کېږي‪.‬وروسته له يو وخت څخه د هايدروجن ماده لـرې کېـږي‬
‫اود سلفوريک او هايدرو کلوريک تېزابو اوبـو پـه تېرولـو سـره بېرتـه احيـا کېـږي دا حيـا‬
‫کولو کيمياوي تعامل په الندې ډول دى‪.‬‬
‫‪Cay  H 2SO4  H 2Y  CaSO4‬‬

‫‪Cay  2 HCL  H 2y  CaCL 2‬‬
‫د اوبود نرمولو د يو واحد يا له ستګاه څخه غوښتل کېږي چې په يوه شـپه او ورځ کـې ‪24‬‬
‫مليونه ليتره اوبو د سختوالي درجه له ‪ 16‬څخـه ‪6‬درجـو تـه راټېټـه کـړي د يـو مليـون ليتـره‬
‫اوبو د يوې درجې نرمولو لګښت په شپه او ورځ کې ‪ 2,5‬افغانۍ دى نو که د يو کس په سـر‬
‫د صابون د مصرفولو له امله په شپه او ورځ کې ‪ 2‬افغانۍ سپما وشي نو د صابون د لګښت‬
‫له امله کلنۍ سپما مالومه کړي په داسې حال کې چې د وګړو شمېر ‪ 80000‬تنه وي‪.‬‬
‫د سختوالي د لرې کولو غوښتل شوې اندازه ‪16-6=10‬‬
‫په يو مليون ليترو اوبو باندې ورځنی لګښت ‪2,5×10=25‬‬
‫د ‪ 24‬مليون ليترو لپاره د سختوالي لرې کولو لګښت‬
‫‪(24×25)=Af600‬‬
‫د صابون له امله ورځنۍ سپما ‪0,02×80000=1600‬‬
‫د اوبو د نرمولو له امله ورځنۍ سپما‪1600-600=1000Afs‬‬
‫د اوبو د نرمولو له امله کلنۍ سپما ‪1000×365=36500Afs‬‬
‫‪Reverse Osmosis‬‬
‫ســرچپه او سموس ـس چــې دلــوړ چــاڼ پــه نــوم هــم يــادېږي تــر ټولــو ښــه چــاڼ دى ‪،‬ســرچپه او‬
‫سموسس د ډفيوژن د اصولو پر اساس کار کوي ‪،‬له لوړ غلظت لرونکې سـيمې څخـه ټيـټ‬
‫غلظت لرونکې سيمې ته د ماليکونو حرکت ډ فيوژن بلل کېږي‪ ،‬او سموسس د ډفيوژن يو‬
‫ځانګړى حالت دى په کوم کې چې د اوبو ماليکونه د غلظت خط د نيمه قابل نفوذ پردې پـر‬
‫وړاندې راځي‪.‬‬
‫نيمه قابل نفوذ پرده اوبه پرېږي چې ورڅخه تېرې شي مګرنـه پرېـږدي چـې د‪CL ،Ca ، Na‬‬
‫او نور غټ ماليکولونه لکه ګولوکوز ‪،‬يوريا ‪،‬باکتريـاوې او نـور ورڅخـه تېـر شي‪.‬سـرچپه‬
‫او سموسس کوالى شي د باکترياوو‪ ،‬مـالګو‪،‬بورې اوپروتينـو هغـه ذرات چـې وزن يـې لـه‬
‫دالتون ‪ 150-250‬څخـه زيـات وي بېرتـه مـخ پـر شـا ووهـي‪.‬د چـارچ شـوو ذراتـو پـه واسـطه‬
‫ايونونــه ســره جــال کېــږي څــومره چــې پــه ذره کــې چــارچ زيــات وي نــو هــومره بــه مــخ پــر شــا‬
‫شي‪.‬ډفيوژن او اوسموسس د تودوخې د حرکت لپاره ښه وړ دى او تر هغې دوام مومي چـې‬
‫تعادل ترالسه شي‪.‬که چېرې پردې ته د پردې له غليظ لوري پوره فشار ورسېږي نـو کېـداى‬
‫شي او سموس ورو شـي درول شـي او يـا هـم بلکـل سـرچپه شـي‪.‬دغه ډول پېښـه چـې منځتـه‬
‫راشـي نــو ســرچپه او سـموس بلــل کېــږي سـرچپه کېــدل د تــودوخې د حرکـت اساســي نظريــه‬
‫ده‪،‬سرچپه او سموس هغه وخت مخ ته راځي څه وخت چې له ټيټ غلظت څخه لوړ غلظت ته‬
‫د غلظت خط يا ګردينټ په لور اوبه ټېل وهل شي او ننوځي‪.‬‬
‫د عادي او سموسس په حالت کې که چېرې د نيمه قابل نفوذ پردې يا غشا يوڅنګ تـه تـازه‬
‫اوبه او بل څنګ ته يې دغليظ محلول لرونکې اوبه وي نو تازه اوبـه لـه پـردې څخـه ترهغـې‬
‫تېرېږي چې د محلولو اوبـو غلظـت راکـم کـړي‪ ،‬مګـر څـه وخـت چـې محلولـو شـوو اوبـو تـه‬
‫فشار ورکول شي چې دغليظ محلول اوبه له پردې غشا څخه تېـر شـي د تـازه اوبوڅنـګ تـه‬
‫چې دې ته اسموتيک فشار وايي‪.‬يا هم داسې وايـو چـې پـه محلـول کـې موجـود هغـه فشـار‬
‫چـې د محلــول د نـور رقيــق کېـدو او د خــالص محلـل د داخلېــدو مخنيـوى کــوي ازموتيــک‬
‫فشار بلل کېږي‪.‬يا دا چې په محلول کې موجود هغه فشار چې د نيمه قابل نفوذ پردې څخـه‬
‫د محلل د ماليکلونو د ننوتلو او وتلو سرعت د تعادل حالت ته راولي ازموتيک فشار بلل‬
‫کېــږي‪.‬د ازموســموس تــر ټولــو زياتــه کارونــه د اوبــو پــاکونې لپــاره ده دا د ســوداګريزو او‬
‫هســتوګنو کورونــو د اوبــو چــاڼولو لپــاره تــرې ګټــه اخېســتل کېــږي څــو مــالګې تــرې لــرې‬
‫کړي‪.‬همدارنګه له اوبو څخه فلورايدونه لکه اتيانول او ګاليسيول هم لرې کوالى شي‪.‬‬
‫‪Miscellaneous Methods Of water Treatment net‬‬
‫موږ دلته په دې څپرکي کې په بېالبېلو محيطونو کې د اوبو درملنې متفرقه الرې چارې تر‬
‫بحث الندې نيسو په دې کې الندې الرې شته دي‪.‬‬
‫لومړى ‪ .‬د رنګ‪ ،‬خوند او بوى لرې کول‪.‬‬
‫دويم ‪ :‬د اوسپنې او منګانيز لرې کول‪.‬‬
‫درېيم‪ .‬فلورايد کول‪.‬‬
‫بايد وويل شي چې حتی پاکې اوبـه هـم بـې رنګـه نـه وي او يـو ډول خـام زيـړ بخـن شـين ابـي‬
‫رنګ لري خو سره له دې په هغو ځايو کې چـې اوبـه د ښـکال ايـزو کـارونو لپـاره کـارېږي د‬
‫اوبو رنګ د منلو نه دى او نه يې څوک خوښوي لکه په لوړ کيفيت سره د کاغذ جوړولو په‬
‫کار خانو کې د اوبو خوند رنګ د اوبو له بنسټيزو ځانکړتياو څخه دى چې اندازه کول يـې‬
‫ستونزمن دي په تېرو څپرکيو دا تشريح شول چې څرنګه له اوبو رنګ‪ ،‬بـوى او خونـد لـرې‬
‫لرې کړاى شي چې په الندې ډول دى‪.‬‬
‫‪ .٠‬پرنډکونه او بيا چاڼ ‪Coagulation‬‬
‫‪ .۱‬ابتدايي کلورين‪.‬‬
‫‪ .٨‬تر ټولو زيات کلورين اچونه ‪ ،‬کلورين لرې کونه‪.‬‬
‫‪ .٧‬د کلورين ډاى اکسايد کارونه‪.‬‬
‫خو بيا هم ځينې نورې ځانګړې الرې چارې هـم شـته چـې د هغـې پـر اسـاس رنـګ‪ ،‬خونـد او‬
‫بوى پرې لرې کېږي چې په الندې ډول دى‪.‬‬
‫‪ .٠‬هوا ورکول ‪Aeration‬‬
‫‪ .۱‬د فعال کاربن په واسطه درملنه ‪Treatment by Activated Carbon‬‬
‫‪ .۱‬د مسو سلفايټ ‪Use of Copper Sulphate‬‬
‫‪ .٠‬د هوا ورکونه (‪:)Aeration‬‬
‫لــه هــوا ورکــونې څخــه موخــه داده چــې اوبــو تــه هــوا ورکــولی شــي‪ ،‬هغــه اوبــه چــې لــه‬
‫ابشارونو څخه رالوېږي له ځانه سره هوا لري‪ ،‬اوبو ته هوا ورکول الندې ګټې لري‪.‬‬
‫اوبو ته د هوا ورکولـو لـه املـه د اوبـو خوځېـد پـه وخـت کېـداى شـي پـه لويـه کچـه‬ ‫‪‬‬
‫باکترياوې ووژل شي‪.‬‬
‫‪ ‬اوبو ته د هوا ورکولو په وخت کې له اوبـو څخـه کـاربن ډاى اکسـايد جـال کېـږي او‬
‫اکسيجن ورته جذبېږي نو ځکه کېداى شي تر ‪ 70‬سلنه کـاربن ډاى اکسـايد لـه اوبـو څخـه‬
‫جال شي د کوم له امله به چې د پايپونو د رژېدو مخه ونيول شي‪.‬‬
‫‪ ‬اوبو ته د هوا ورکولو له امله له اوبو څخه هايـدروجن سـلفايد لـرې کېـږي کـوم چـې‬
‫کوالى شي د اوبو بدبوى لرې کړي‪.‬‬
‫‪ ‬اوبو ته هوا ورکول اوسپنه او منګانيز اکسدايز کوي‪.‬‬
‫‪ ‬د هوا ورکولو الندې څلور الرې چارې د اوبو د درملنې لپاره کارول کېږي‪.‬‬
‫‪ .A‬د هوا ډفيوژن‪Air Diffusion.‬‬
‫‪Cascades.‬‬ ‫‪ .B‬ځړوبی يا ابشار‬
‫‪Spray Nozzles‬‬ ‫‪ .C‬پاشونکي نوزلونه‪.‬‬
‫‪ .D‬څکېدونکې طبقې ‪Trickling Beds‬‬
‫‪ .A‬د هوا ډفيوژن يا تېتوونکی (‪:)Air Diffusion‬‬
‫پـه دې ميتــود کــې ســوري شــوي پايپونــه د ټـانکۍ پــه النــدې برخــه کــې لګېــږي او د همــدې‬
‫پايپونو له الرې متراکم شوې هوا پوکېږي کلـه چـې د ټـانکۍ لـه النـدې لـوري څخـه د هـوا‬
‫پوکاڼۍ په اوبو کې پورته راخېژي نو د اوبو سره په تمـاس کـې کېـږي همـدا دى چـې د هـوا‬
‫ورکول ترالسه کېږي ‪ .‬د هوا ورکوونکيو ټانکېو ژوروالی د‪ (2,5-3)m‬پورې وي دا ټانکۍ‬
‫د مسلسل جريان په ډول او له ‪ ٠٠‬ځنـډ مـودې سـره کـار کـوي پـه دا ډول ټـانکېو کـې پـه ‪٠٨٨٨‬‬
‫ليتر اوبو کې ‪ 0,3m3-0,6m3‬هوا مصرفېږي‪.‬‬
‫‪ .B‬ځړوبی يا افشار (‪:)Cascades‬‬

‫ځړوبی يا ابشار دې ته وايي چې اوبه له يو لوړوالي څخه راولوېږي ‪،‬يـو سـاده ځړوبـی دري‬
‫يا څلور پتې لري د ا پتې کېداى شي له کانکرېټو او يا هم له فلزي موادو څخه جوړوي اوبه‬
‫بايدتر‪ (1-3)m‬پورې له لوړوالي څخه راغورځول شي د کوم په پايلـه کـې چـې اوبـه لـه هـوا‬
‫سره تماس نيسي‪.‬‬
‫‪ .C‬پاشوونکي نوزلونه (‪:)Spray Nozzles‬‬

‫په دې ميتود کې لومړى اوبه د‪ (2-2,5)m‬په لوړوالي سره پورته کېـږي او بيـا د جېټونـو او‬
‫نوزلونو له الرې پاشل کېږي‪.‬د هوا ورکولو په دې ميتود کې له اوبو څخه تر ‪90‬سلنه کاربن‬
‫ډاى اکسايد لرې کېږي مګر د دې لپاره د پام وړ لوړوالی په کار دى‪ ،‬پـه دې ميتـود کـې د‬
‫نوزولونو د کارولو لپاره له ‪ 0,7‬څخه تر ‪ 0,14N/mm2‬فشار په کار دى‪.‬‬
‫‪ .D‬څکېدونکې طبقې (‪:)Trickling Beds‬‬

‫په دې ميتود کې د ډبرو سکرو يا هم له ځګ څخه طبقه جـوړېږي داطبقـه بيـا پـه يـو سـوري‬
‫پتنوس ډوله تخت باندې کېښودل کېږي د ډبرو سکو پېړوالـی د ‪ 50mm‬او ‪ 75mm‬تـرمنځ‬
‫وي‪.‬دا طبقــې پــه عمــودي ډول ترتيــب کېــږي پــه عمــومي ډول درې طبقــې يــو د بــل لــه پاســه‬
‫کېښودل کېږي‪.‬هره طبقه ‪ 225mm‬پېړوالی لـري او د هـرې طبقـې تـر مـنځ لـه ‪ 100mm‬څخـه‬
‫‪ 150mm‬پورې واټن وي‪.‬اوبه په تر ټولو پاسنۍ طبقې باندې پرېښودل کېږي څو تـر النـدې‬
‫طبقې پورې وڅکېږي په همدې وخت اوبه هوا اخلي‪.‬دا ميتود د ابشاروو په پرتله زيات او‬
‫د پاشوونکو نوزلونو په پرتله لږ اغېزمن دى‪.‬‬
‫‪ .۱‬د فعال کاربن په واسطه درملنه‪:‬‬
‫‪Treatment By Activated Carbone‬‬
‫پـه دې ميتـود کـې کـاربن د دې لپــاره کـارېږي چـې لـه اوبـو څخــه بـوى‪ ،‬خونـد او رنـګ لــرې‬
‫کــړي‪.‬دا ســاده ســکاره دې چــې د لرګيــو او ترکــاريو لــه ســوځولو څخــه الس تــه راځــي پــه دې‬
‫ميت ود کې د لرګو‪ ،‬ارې بور او دې ته ورته د کاربن لرونکو موادو ته پـه يـو بنـد لوښـې کـې‬
‫تودوخه ورکول کېږي بيا وروسته ورڅخه هوا تېرېږي چې فعـال کـړاى شـي يـانې اکسـدايز‬
‫شي‪.‬په مارکيټ کې فعال کاربن بېالبېل سـوداکريز نومونـه لـري لکـه ډارکـو ‪ Darco‬نـوچر‬
‫‪ Nucher‬او نور‪...‬ياد مواد کېداى شي دانـه لرونکـي او يـا هـم د پـوډرو پـه بڼـه وي هغـه چـې‬
‫دانه لرونکي دي د دانو سايز يې ‪ 6mm‬او يا تر هغې ښکته وي او وزن يې په ‪ 1m3‬کې ‪4KN‬‬
‫وي په عمومي ډول د فعال کاربن د اچولو ټاکلی مقدار (‪ 5 (Dosage‬او يا هم ‪ 20ppm‬دى د‬
‫دې ميتود کارول نورې ګټې هم لري چې په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ ‬که له چاڼولو مخکې واچول شي نو د پرنډ کولو له پروسو سره مرسته کوي‪.‬‬
‫‪ ‬د درمل شوو اوبو د کلورين غوښتلو اندازه کموي‪.‬‬
‫‪ ‬په اوبو کې شته عضوي مواد هم لرې کوالى شي‪.‬‬
‫‪ ‬د هايدروجن سلفايد‪ ،‬کلورين‪ ،‬اوسپنې‪ ،‬منګانيز او فينول اضافي خونـد هـم لـرې‬
‫کوي‪.‬‬
‫‪ ‬که چېرې زيات هم واچول شي زيان نه لري‪.‬‬
‫‪ ‬د اچولو الره يې ‪:‬‬
‫فعال کاربن د چان د ميډيا او هم د پوډرو په بڼه کـارول کېـداى شـي څـه وخـت چـې د چـاڼ د‬
‫ميډيا په ډول کارېږي نو د شګې په چټک چاڼ کې د شګې پرځاى فعال کار بن اچول کېـږي‬
‫څومره چې وخت تېرېږي په هماغه اندازه فعال کاربن هم خپل خاصيت لـه السـه ورکـوي نـو‬
‫ځکه بايد پس له يوې مياشتې او يا هم يو کال وروسته لرې کړاى شي‪.‬‬
‫د لرې کولو موده يې د اوبو د ډول او څرنګوالی پـورې اړه لـري کېـداى شـي کـاربن پرتـه لـه‬
‫لرې کولو بېرته هم فعال کړاى شي او هغه داسې چـې د جغـل لپاسـه د لګـول شـوو نلونـو لـه‬
‫الرې هوا ورپمپ کړاى شي‪.‬‬
‫مګر کله چې فعال کاربن د پوډرو په بڼه کارېږي نو له يو د الندې پړاوونو سره واچول شي‪.‬‬
‫‪ .a‬وړاندې تر هرې درملنې له خامو اوبو سره ګډېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬د پرنډ کوونکو موادو سره يو ځاى هم اچول کېداى شي‪.‬‬
‫‪ .c‬يوه برخه يې په مخلوطوونکې ټانکې له اوبو سره يوځاى کېږي او پاتې برخه يـې فقـط د‬
‫چاڼ له واحد څخه مخکې په اوبو کې اچول کېږي‪.‬‬
‫‪ .d‬کېداى شي په هغه نقطه کې په اوبو کـې واچـول شـي چېرتـه چـې اوبـه چـاڼ تـه ننوځي‪.‬څـه‬
‫وخت چې چاڼ تازه منځل شوى يو ټاکلی مقدار په اوبو کې اچول کېږي مګر کله چې د چاڼ‬
‫سوري بندېږي نو فعال کاربن اندازه بايد کمه کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د مسو دسلفايټو کارونه (‪:)Use of Copper Sulphate‬‬

‫په دې ميتود کې د مسو سلفايټ نه يواځې دا چـې لـه اوبـو څخـه خونـد‪ ،‬بـوى او رنـګ لـرې‬
‫کوي بلکې د دې ترڅنګ باکترياوو ‪ ،‬الجيانو او د اوبو د وښو د ودې مخنيوى هـم کـوالى‬
‫شي‪.‬د مسو سلفايټو کيمياوي فرمول ‪ CuSO4,7H2O‬دى‪ .‬هم د پوډرو او هـم د دانـو پـه بڼـه‬
‫پيــدا کېــداى شــي‪.‬دانه لرونکــې د مــس ســلفايټ پــه اوبــو کــې پــه اســانۍ ســره حلېــږي او پــه‬
‫عمومي ډول تر ‪25‬سلنه پيدا کېږي‪.‬په عمومي ډول د مسو سلفايټو د کارولو ټاکلی مقـدار‬
‫‪ 0,50‬او ‪ 0,65ppm‬دى‪.‬د مسو سلفايټ دا مقدار د څښلو او کارخانو لپاره زيان اړوي خو د‬
‫ماهيانو لپاره زيان اړوالى شي‪.‬د مسو سلفايټ کېداى شي په ويشونکو نلونو او يـا پـه هـم‬
‫ذخيرو کې ورواچـول شـي کـه پـه ويشـونکو کـې اچـول کېـږي نـو د مسـو سـلفايټو يـو قـوي‬
‫محلول تيار يږي او فقط هغه وخت چې اوبه ويشونکو نلونو ته ننوځي وراچول کېږي او په‬
‫زېر متون کې په الندې ډول اچول کېږي‪.‬‬
‫د مس دسلفايټو دانې د پوډرو په ډول ميده کېـږي او د المبـو وهـونکې کښـتۍ پـه‬ ‫‪‬‬
‫واسطه دزيرمتون په پاسنۍ سطحه باندې پاشل کېږي‪.‬‬
‫د مـس سـلفايټو دانـې پـه يـو سـوړي ســوري سـوري بـو جيـو کـې اچـول کېـږي بيــا دا‬ ‫‪‬‬
‫بوجۍ د کشتۍ په وروستۍ برخه کې تړل کېږي‪.‬‬
‫له مس سلفايټو څخه په غوښتل شوې انـدازه سـره محلـول تيـارېږي او د کشـتۍ لـه‬ ‫‪‬‬
‫الرې د ذخيرې په باندې اچول کېږي‪.‬‬
‫‪Iron and Manganese: Removal‬‬
‫د اوسپنې ذرات په ټولو خاورو‪ ،‬شګو‪ ،‬جغل او تيږو کې شتون لري‪ ،‬څه وخت چې د بـاران‬
‫اوبه په خا روه او تېږو کـې جـذبېږي يـو شـمېر منرالونـه او اوسـپنه لـه ځانـه سـره هـم الس تـه‬
‫راوړي د اوسپنې او منرالونو جذبېدل د ځمکې په جيولوجيکي جوړښـت پـورې اړه لـري‪،‬‬
‫ليدل کېږي چې په ټولو اوبو کې که هغه د ځمکې د مخ اوبه وي او که هغه له ځمکـې النـدې‬
‫اوبه وي يو اندازه اوسپنه خامخا لري وروسته له اوسپنې منګانيزهغـه عنصـر دى چـې پـه‬
‫اوبو کې له اوسپنې سره يوځاى موندل کېږي‪.‬که چېرې په اوبـو کـې د اوسـپنې او منګـانيز‬
‫مقدار له ‪ 0,3ppm‬څخه زيات شي نو بيا اوبه نامطلوبه او ناخوښه ګڼل کېږي‪ .‬ځکه چې‪.‬‬
‫‪ ‬هغه اوبه چې اوسپنه او منګانيز لري که د کاليو منځلـو لپـاره وکـارول شـي پـه کـاليو‬
‫باندې سره داغونه پرېږدي‪.‬‬
‫‪ ‬کېداى شي په ويشونکو يا تقسـيماتي نلونـو پـورې ونښـلي او د د بندېـدو المـل يـې‬
‫وګرځي له همدې امله کېداى شي چـې د اوبـو پـه رنـګ‪ ،‬خړوالـی او روڼ والـي بانـدې‬
‫ناوړه اغېزه وکړي او د ګټه اخيستوونکو د ناخوښۍ المل وګرځي‪.‬‬
‫‪ ‬د اوبو خوند خرابوي‪.‬‬
‫‪ ‬د اوبو رنګ سور او يا هم نصواري وي که سور وي دا د اوسپنې او که نصـواري وي د‬
‫منګانيز په اوبو کې شتون ښايي‪.‬‬
‫‪ ‬هغه اوبه چې د ايس کريم جوړولو‪ ،‬کاغذ جوړولو‪ ،‬د عکاسۍ دفلـم پـه جوړولـو کـې‬
‫په کارېږي بايد هېڅ ډول اوسپنه او منګانيز ونه لري‪.‬‬
‫په اوبو کې اوسپنه او منګانيز کېداى شي له عضوي موادو سره يوځـاى او يـا هـم پرتـه لـه‬
‫عضوي موادو شتون ولري کله چې اوسپنه او منګانيز په اوبو کې له عضـوي مـوادو سـره‬
‫يو ځاى شتون ولري‪ ،‬نو اوبو ته د هوا ورکولو پرنډ کولو‪ ،‬ترسـب کولـو او چـاڼولو لـه الرې‬
‫لرې کېږي‪.‬د هوا ورکولو پـه وخـت کـې د فـروس او منګـانيز منحـل مرکبـات پـه غيـر منحـل‬
‫فريک او منګانيک مرکباتو باندې بدلېږي ‪،‬کوم چې د اوبو نرمولو او چاڼ په ټانکيو کې‬
‫له منځه ځي په عمومي ډول سره په اوبو کې اوسپنه د فروس بايو کاربونايټ په بڼه شـتون‬
‫لري او د هوا ورکولو پر وخت کې الندې کيمياوي تعامالت منځته راځي‪.‬‬
‫‪4 Fe( HCO 3 )  2 H 2O O 2  4 Fe(OH ) 3 8CO 2‬‬
‫فريک هايدرواکسايد ‪ Fe(OH)3‬په اوبو کې نه حلېږي‪ .‬د منګانيز بايوکاربونيټ لپـاره هـم‬
‫په ورته توګه کيميـاوي تعـامالت صـورت نيسـي کلـه چـې اوسـپنه او منګـانيز لـه عضـوي‬
‫موادو سره يوځاى په اوبو کې شتون ولـري نـو د دوى تـرمنځ د اړيکـې پـرې کـول سـتونزمن‬
‫دي‪.‬‬
‫څه وخت چې دا اړيکـه پـرې شـي نـو بيـا يـې درملنـه داسـې ده لکـه مخکـې چـې يادونـه يـې‬
‫وشوه‪.‬دا اړيکه د چونې په ورزياتولو سره له منځه ځي‪،‬د کوم له امله چې د اوبو د ‪pH‬‬
‫قيمـــت لـــه ‪ 8,50‬څخـــه ‪ 9,00‬تـــه لـــوړېږي د دې ترڅنـــګ دا اړيکـــه دکلـــورين او پوټاشـــيم‬
‫پرمنګناټ په ورزياتولو سره هم له منځه ځي‪.‬له اوبو څخه د اوسـپنې د لـرې کولـو پـه وخـت‬
‫بايد پريکړه وشي چې د اوبود درملنې لپاره له کومې الرې او کومو موادو ګټـه واخېسـتل‬
‫شي‪ .‬هکه دې وشي چې له دويم ځلې درملنې يې ډډه و شي ‪،‬داسې نه چې يـو ځـل ددرملنـې‬
‫واحد ته ديو ډول ناپاګيو د له منځه وړلو لپاره ولېږدول شي او د بلې ناپـاکۍ د لـرې کولـو‬
‫لپاره بل واحد ته ولېږدول شي دبېلګې په ډول کلورين کوالى شي هم له اوبو څخه اوسـپنه‬
‫او هم منګانيز لرې کړي او په ورته وخت کې له اوبو څخه باکترياوې لرې کـوي نـو اړينـه نـه‬
‫ده چــې پــه يــو ډول مــوادو تــرې منګـانيز لــرې شــي او پــه نــورو تــرې باکتريــاوې لــرې شــي ‪.‬د‬
‫منګانيز او اوسپنې يوځاى شتون بايد په ډېرې پاملرنې سره وڅېړل شي ځکه چې منګـانيز‬
‫زر نه اکسدايز کېږي‪ ،‬له همدې امله په اسانه ترسـب هـم نـه کـوي ‪،‬کـه احتيـا ونـه شـي نـو‬
‫کېداى شـي اوسـپنه لـرې شـي او منګـانيز پـاتې شـي ‪،‬چـې دا بيـا د پيپونـو د بندېـدو المـل‬
‫ګرځــي د النــدې الرو چــارو پــه کــارولو ســره کېــداى شــي د اوســپنې او منګ ـانيز ســتونزې‬
‫راکمې کړاى شي‪.‬‬
‫‪ ‬په اصلي ويشونکو نلونو کې د خنډونو له منځه وړل او د بندېدو مخنيوى وشي‪.‬‬
‫‪ ‬وړاندې تر دې چې اوبه ويشونکو نلونو ته ننوځي بايد درملنه يې وشي‪.‬‬
‫‪ ‬اصلي وېشونکي نلونه په پرله پسې ډول تش او پاک شي‪.‬‬
‫‪ ‬اصـلي ويشـونکی نلونـه بايـد ښــه وسـاتل شـي او هـم د نلونــو د ډول پـه غـوره کولـو کــې‬
‫پاملرنه وشي د بېلګې په ډول د ابسټاس نلونو کارونه‪.‬‬
‫‪Fluoridation‬‬
‫تجربو ښودلې چې که په اوبو کې د فلورايدو غلظت تر ‪ 1ppm‬پورې وي نـو د ماشـومانو د‬
‫غاښونو د رژېدو مخه نيولی شي او نه پرېـږدي د ماشـومانو پـه غاښـونو کـې کنـدې جـوړې‬
‫شي د دې ترڅنګ د ماشومانو د غاښونو د ورکېدو مخه ونيسي‪ ،‬نو همدا المل دى چې په‬
‫اوبو کې فلورايد اچول کېږي‪ .‬په عمومي ډول د اوبو رسولو په لويـو شـبکو کـې لـه سـوديم‬
‫فلورايد ‪ ،Naf‬سوديم هګزا فلورو سليکيټ ‪ TL ،Na2Sif6‬هګزا فلور سليسـيک څخـه د‬
‫فلوريد د مرکباتو په بڼه کار اخېستل کېږي‪.‬په طبيعي ډول هم فلورايدونه په اوبو کې پيدا‬
‫او فلــــور پټايــــټ‬ ‫لکــــه کرايواليــــت ‪ Alf2NaF‬د کلســــيم کلورايــــد فلوســــپار‪CuFe‬‬
‫‪ 3Ca(Po4)CaF2‬په عمومي ډول سره کريواليټ او فلور سـار پـه ولکـانيکي سـيمو کـې او‬
‫فلورا پيټايټ له پاسپايټ سره يوځاى موندل کېـږي‪ .‬هغـه فلورايدونـه چـې پـه طبيعـي ډول‬
‫سره پيدا کېږي او هغه چې په مصنوعي ډول جوړېږي هېڅ توپير سره نـه لـري‪.‬د کلـورين پـه‬
‫شان په عمومي توګه هر ډول اوبه فلورايد اچونه نه غواړي خو کله چـې پـه کـې واچـول شـي‬
‫بيا په ويشونکو نلونو کـې ښـکارېږي‪.‬کلورين او فلورايـد د بېالبېلـو موخـو لپـاره کـارېږي‬
‫کلورين د اوبو د درملنې لپاره کارېږي او فلورايد د دې لپاره په اوبو کې اچول کېـږي چـې‬
‫د اوبو څښکوونکو د غاښونو ساتنه وکړي‪.‬فلورايدونه په اوبو کې د پوډرو او هم د محلول‬
‫په بڼه اچول کېږي او دې پورې اړه لري چې د فلورايدو د مرکب ځانګړتياوې څه ډول دي‪.‬په‬
‫عام ډول سره فلورايد په اوبو کې په يواځې ځان اچول کېـږي او لـه کلـورين سـره يوځـاى نـه‬
‫اچول کېږي که چېرې په اوبو کې د فلورايدو اندازه له حده زياته شي د فلورايد د کمولو په‬
‫ځــانګړو ميتودونــو ســره تــرې بېرتــه کمېــږي د فلورايــدو اچونــه پــه ځــانګړو الرو چــارو او‬
‫دځانګړو وسايلو په کارولو سره ترسره کېږي په عمومي ډول د فلورايدو د الندې مرکبونو‬
‫څخه ګټه اخېستل کېږي‪.‬‬
‫(‪ )٠‬د سوديم فلورايد (‪:)NaF‬‬
‫سوداګريز فلورايد تر ‪ 98‬سلنه خالص پيدا کېږي او په هغه ‪ 3،44‬سـلنه د فلورايـد ايونونـه‬
‫شتون لري‪.‬سوديم فلورايد يو بي بويه پوډر دي چې غليظ محلول جوړوالى شـي د سـوديم‬
‫فلورايــد مشــبوع محلــول تقريب ـاً د تــودوخې پــه لــوى حــدودو يــا ‪ Range‬کــې ثابــت دى او‬
‫کيميـــاوي تعـــامالت يـــې خنثـــی دي‪ ،‬د ســـوديم فلورايـــدو محلـــول پـــه ځـــانګړې مشـــبوع‬
‫کــوونکی لوښــي کــې تي ـارېږي او بيــا د ســوديم فلــور پــه طبقــه بانــدې پاشــل کېږي‪.‬ســوديم‬
‫فلورايد د زنګ وهلو المل ګرځي او هم د انسان پوستکي ته زيان اړونکی هم دى‪.‬‬
‫(‪) ۱‬د سوديم هګزا فلورو سليکيت ‪:Na2SiF6‬‬

‫دا مواد په مارکېټ کې د نان هايدروسکوپيک کرستالي پوډرو په بڼه‪ 98,8‬سـلنه خـالص‬
‫پيدا کېږي چې ‪ 59,7‬سلنه فلورايد لري سوديم هګز فلورو سليکيت په اوبـو کـې د حلېـدو‬
‫لږه وړتيا لـري پـه صـفر درجـه تودوخـه کـې ‪ 0,43‬سـلنه اوپـه ‪ 25C0‬تودوخـه کـې ‪ 0,77‬سـلنه‬
‫حلېداى شـي‪.‬د سـوديم هګـزا فلـورو سـليکت د مشـبوع حلـول د ‪ pH‬قيمـت د ‪ 3,50‬او ‪4,0‬‬
‫ترمنځ دى ‪ .‬څرنګه چې دا مرکب د پوډرو په بڼه سره پيدا کېږي نو بايد د حجم په اساس پـه‬
‫اوبو کې واچول شي څو چې په لويه پيمانه د اوبو درملنه وکـړي‪.‬د دې مرکـب محلـول خطـر‬
‫لري او د دې تر څنګ د فلزاتو د زنګ وهلو المل هم ګرځي او پـه ورتـه وخـت کـې د انسـان‬
‫پوستکې ته زيان اړونکی دى‪ ،‬څه وخت چې دا محلول د اوبو درملنـې لپـاره کـارېږي بايـد‬
‫وخورول شي څو د محلول په ټولو برخو کې يې مواد تيت شي‪.‬د ياد مرکب د ساتلو لپاره له‬
‫ځانګړو فلزي مقاومو موادو لرونکو بوتلو څخه کار واخېسـتل شـي او همـدراز د کـارولو‬
‫په وخت يې بايد زياته پاملرنه وشي‪.‬‬
‫‪ .٨‬هګزافلورو سليکت تېزاب ‪H2SiF6‬‬
‫بويـه او نـرم‬ ‫دا تېزاب د پاسفيت په کارخانو کـې تولېـدېېږي يـا د تېـزاب بـې رنګـه‪ ،‬خـو‬
‫بهېدونکي مايع دي د دې تېزاب ‪ 20‬فيصده يې‪ 15,8‬سلنه فلورايد لري‪.‬دا تېزاب په داسې‬
‫بيلرونـو کـې سـاتل کېـږي چـې د پمپونـو سـره پــه ډېـره ښـه بڼـه تـړل شـوي وي‪.‬څرنګـه چــې دا‬
‫کيمياوي مواد تخريشوونکي مواد دي نو له اور ضد موادو څخه جوړوي‪.‬‬
‫د فلورايدو د اچولو پروسې داسې ډېر نه دي پېژنـدل شـوي لکـه د کلـورين اچولـو پـه شـان‬
‫اوالملونه يې په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ ‬فلورايد هم انسانانو او څارويو ته زهرجن خاصيت لري‪.‬‬
‫‪ ‬دا تېزاب قيمته دي نو ځکه کارول يې د اوبـو د درملنـې لپـاره د اوبـو درملنـې لګښـت‬
‫زياتوي‪.‬‬
‫‪ ‬داسې وېره هم شته چې د دې تېزابو کارول د ځينو ناروغيو د منځته راتلو المـل ګرځـي‬
‫لکه‪ :‬سرطان ‪ Skin infection،Petic Uclear،Coronary،Leukemy‬او نور‪.‬‬
‫‪ ‬د دې تېزابو د کارولو لپاره ماهر کسانو ته اړتيا ده‪.‬‬
‫‪ ‬داسې کومه نښه نشته چې وښايي د يادو تېزابوکارول په اوبو کې د غاښـو د رژېـدو او‬
‫ماتېدو بشپړ مخنيوى کوالى شي‬
‫پورته ګوت نيونو او کړو تجربو ته په پام د څښلو په يوه ليتر اوبو کې ‪1mg‬فلورايد اچـول‬
‫کېږي چې ‪ 1ppm‬سره مساوي وي دا تجربه زياته په امريکا کې ترسره کېږي‪.‬‬
‫د فلورايدو لرې کونه ‪Deflouridation‬‬
‫که چېرې وکتـل شـي چـې د څښـلو پـه اوبـو کـې لـه منـل شـوې او مجـاز انـدازې څخـه زيـات‬
‫فلورايد اچول شوى دى نو د فزيولوژيکي له اړخه بايد اضافي فلورايد بېرته وايستل شي‬
‫او لرې شي د څښلو په اوبو کې د فلورايد تر ټولو زياته اندزه ‪ 2ppm‬او مجازيې ‪ 1ppm‬ده‪.‬‬
‫په اوبو کې فلورايد د الندې الروپه مرسته سره اچول کېږي‪.‬‬
‫له فعال کاربن څخه د فلورايدو د لرې کولو ګټه اخېستل کېږي‪.‬‬ ‫‪.I‬‬
‫د اوبو نرمولو لپار چې کله لـه چـونې‪ ،‬سـوډا څخـه کـار اخېسـتل کېـږي د مګنيـزيم‬ ‫‪.II‬‬
‫سره يوځاى فلورايد هم لرې کېږي‪.‬‬
‫که چېرې له اوبوسره په الزم مقدار کې کلسـيم فاسـفايټ ‪،‬مصـنوعي ټـراى کلسـيم‬ ‫‪.III‬‬
‫فاسفيټ او نور ورګډ کړاى شي نو کوالى شي له اوبو څخه اضافي فلورايدونه لرې کړي‪.‬‬
‫که چېرې اوبه له يو داسې چاڼ څخه تېرې شي چې په طبقه کې يـې فلورايـد وي نـو‬ ‫‪.IV‬‬
‫کوالى شي فلورايد لرې کړي‪.‬‬
‫د پورته ميتودونو کارول هم ځينـې نيمګړتيـاوې لـري او هغـه دا چـې ډېـر لګښـت غـواړي‪،‬‬
‫بيارغونه يې ستونزمنه ده او هم د فلورايدو لرې کولو ظرفيت يـې کـم دى‪.‬اوس لـه يـو نـوي‬
‫تخنيک څخه کار اخېستل کېږي داسې چې چونه‪ ،‬بليچګ پوډر او الم يازمچ د فلورايـدو‬
‫د اوبو سره يوځاى کېږي او د لسو دقيقـو لپـاره ښـه ټکـان ورکـول کېـږي بيـا وروسـته د يـو‬
‫ساعت لپاره پرېښودل کېږي‪.‬په دې پروسه کې سوديم المونيايټ يـا چونـه د کېناسـتنې او‬
‫ترسب د قشر جوړولو پروسه تېزوي او بليچنګ پوډر له اوبو جراثيم لرې کوي د الم اندازه‬
‫د اوبو د القليت او تېزابيت او د منحل جامدو موادو د انداازې پورې اړه لـري‪.‬دا تخنيـک‬
‫هم ساده دى او هم اقتصادي دى دا تحنيک هم د لږو اوبو او هم د ډېرو اوبو د درملنې لپاره‬
‫کارول کېداى شي‪.‬‬
‫‪Conveyance of Water‬‬
‫د اوبو لېږدونه له الندې دوه ترتيباتو څخه بحث کوي‪.‬‬

‫‪ .٠‬د اوبو اخيستنه د اوبو له سرچينې څخه چې سربند ورته ويل کېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د اوبــو الرښــوونه لــه ســربند څخــه د پــاکونې دســتګاه تــه او بيــا دنلونــو لــه الرې ګټــه‬
‫اخيستوونکو ته‪.‬‬
‫‪intakes‬‬
‫سر بند يو داسې ساختمان دى چې د سـطحي اوبـو پـر وړانـدې د دې لپـاره جـوړېږي چـې لـه‬
‫سرچينې څخه اوبه راواخلي‪.‬سربند کېداى شي له تېږو‪ ،‬خښتو اوسـپينزو کـانکرېټو او يـا‬
‫هم له کانکرېټي بالکونو څخه جوړ شي‪.‬سربندونه بايد داسې جـوړ شـي چـې د اوبـو د ليـک‬
‫کېدو مخنيوى په کې شـوى وي او د دې ترڅنـګ د بـاد‪ ،‬د اوبـو د څپواودالمبـو وهوونکـو‬
‫موادو د فشار او قوو پر وړاندې داودرېدو وړتيا ولري‪ ،‬او همدارنګه د ښويه کېدو‪ ،‬چپـه‬
‫کېدو او بې ځايه کېدو پر وړاندې ښـه ډېـزاين شـوى وي‪.‬د سـربند ځـاى بايـد لـه پـوره غـور‬
‫وروسته وټاکل شي‪.‬‬
‫د سربند د ځاى په ټاکلو کې بايد الندې ټکي په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .a‬د کنترول او څار وسايل‪.‬‬
‫‪ .b‬لګښت‪.‬‬
‫‪ .c‬د کشتيو چلېدو ويالې‪.‬‬
‫‪ .d‬د اوبو رسولو پايښت او دوام‪.‬‬
‫‪ .e‬د اوبو څرنګوالی‪.‬‬
‫‪ .e‬د ځاى حالت‪.‬‬
‫‪ .a‬د څار يا کنترول وسايل‪:‬‬

‫د سربند د څار وسايل بايد په يو داسې ځاى کې ولګـول شـي چـې حتـی د سـيالنو پـه وخـت‬
‫کې هم الس رسی ورته اسانه وي‪.‬‬
‫‪ .b‬لګښت‪:‬‬
‫سربند بايد له ځايي موادو او پر ځاى خلکو جوړ شي څو لګښت يې کم وي‪.‬‬
‫‪ .c‬د کشتيو د چلېدو ويالې‪:‬‬

‫د اوبو رسولو د شبکې سربند بايد دکشتيو د چلېدو له ځايه لرې جوړ شي ځکه د کشتيو د‬
‫چلېدو له امله اوبه ککړېږي‪.‬‬
‫‪ .d‬پايښت او دوام‪:‬‬
‫سربند بايد په يو داسې ځاى کې غوره او جوړ شي چې وکوالى شي په سختو او ستونزمنو‬
‫شرايطو کې اوبه ورکـړاى شـي او د دې ترڅنـګ داسـې يـو ځـاى وي چـې کـه پـه راتلـونکې‬
‫شبکه وغزول شي کومه ستونزه رامنځته نه شي‪.‬‬
‫‪ .e‬د اوبو څرنګوالی‪:‬‬

‫د اوبو سربند بايد په آبريزه يا د اوبو اوختو په ډول جوړ شي داسې چې کلـه اوبـه لـه ټـاکلې‬
‫اندازې زياتېږي نو ترې توى شي او همدا راز سربند بايد په داسې ځاى کې جوړ شي چې د‬
‫ککړتياوو د ورننوتو مخنيوى په کې شوى وي‪ ،‬همدا المـل دى چـې د ويـالو پـه اوږدو کـې‬
‫تر ټولو بره نقطه داوبو را اخيستو لپاره ترټولو ښکته نقطې په پرتله غوره ګڼل کېږي‪.‬‬
‫‪ .f‬د ځاى حالت‪:‬‬
‫سربند بايد په يو داسې ځاى کې جوړ شي چې هغه ځاى د سيالب له امله اغېزمن نه شي‪ ،‬د‬
‫موادو ترسب په کې کم وي او د بيخ د منځل کېدو ويره په کې نه وي‪.‬‬
‫سربند بايد منحني ډوله نه وي او وړاندې تر دې چې بنـد جـوړ شـي د هغـې سـيمې موسـمي‬
‫حاالت ‪ ،‬د اوبو د اندازې بدلون‪ ،‬تر ټولو زيات سـيالب راتلـو انـدازه‪ ،‬تـر ټولـو کمـه د اوبـو‬
‫اندازه او نور ې اړوندې موضوعګانې په سم ډول مطالعه شي‪.‬‬
‫که د ويالو په ښکته برخه کې زياته ککړتيا وې شتون ولري دسر بند جوړول ښه کار نه دى‪.‬‬
‫‪Design of intake‬‬
‫ددې لپاره چې يوسر بند په ښه او ډاډه توګه کار وکړي بايد چې ښه ډېزاين شي‪.‬‬
‫د سربند د ډېزاين په وخت بايد الندې ټکو ته پاملرنه وشي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د مطمين کېدو يا ډاډه کېدو فکتور ‪.Factor Safety‬‬
‫‪ .۱‬تهداب‪.‬‬
‫‪ .٨‬د څنګونو ساتنه‪.‬‬
‫‪ .٧‬صافي کوونکې برخې‪.‬‬
‫‪ .٠‬خپل وزن‪.‬‬
‫‪ .٠‬د وتلو د الرو شمېر او سايز‬
‫‪ .٠‬د ډاډه کېدو فکتور‪:‬‬

‫سربند بايد له يو ښه ډاډه کېدو فکتور ‪ Safety factor‬سره ډېزاين شي څو هغه قوي په ښـه‬
‫ډول وزغمالى شي کومې چې په سربند باندې د درندو څپو‪ ،‬ديخ فشار‪ ،‬د المبو وهونکـو‬
‫موادو او نورو له امله راځي‪.‬‬
‫‪ .۱‬تهداب‬
‫د سربند لپاره بايد يو داسې تهداب په پام کې ونيول شي چې د اوبو د جريان له امله د هغه‬
‫بيخ ونه منځل شي کوم چې د بند د څرخېدو المل ګرځي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د څنګونو ساتنه‪:‬‬
‫که چېرې سربند په يو داسې ځاى کې وي چېرته چـې د کشـتيو د تـګ او راتـګ ويـالې هـم‬
‫وي نو بايد هلته داسې پايې خښي کړاى شي چې د کشتيو د راتلو مخه پرې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .٧‬صافوونکي‪:‬‬
‫د سربند په خولې کـې بايـد داسـې صـافوونکي جـالې ولګـول شـي چـې د اوبـو د ننوتلـو پـر‬
‫مهال د المبو وهونکو ناپاکيو او ماهيانو د ورتلو مخه ونيسي دا جالۍ دوه ډوله وي‪.‬‬
‫لـومړى هغـه يـې لــه فلـزي راډونـو څخــه جـوړې وي داسـې چــې د هـر راډ تـرمنځ ‪ 25mm‬اويــا‬
‫‪ 50mm‬واټن وي او دا جالۍ غټ شيان رانيولی شي او دويم هغه دي چې د سـوريو انـدازه‬
‫يې ‪ 6mm×6mm‬وي او کوالى شي واړه شيان راونيسي‪.‬‬
‫‪ .٠‬خپل وزن‪:‬‬
‫سربند بايد دومره وزن ولري چې وکوالى شي د چپـه کېـدو مخـه ونيسـي د دې لپـاره چـې د‬
‫سربند کتله غټه شي بايد دسربند په الندې برخه کې ماتې شوې غټې تېږي واچول شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو دننوتلو د الرو شمېر او اندازې‪:‬‬
‫پــه يــو ســربند کــې بايــد د اوبــو د ننوتلــو لپــاره دومــره الرې شــتون ولــري چــې وکــوالى شــي‬
‫غوښتل شوې اوبه ترې په اسانۍ سره تېرې شي که اړتيا شي نو بايـد داسـې دروازې و رتـه‬
‫جوړې شي چې که يوه خرابه شي نو بله کار ورکړاى شي‪.‬‬
‫‪Type of Intakes‬‬
‫سربند په څلور ډوله دى‪:‬‬
‫‪ a.‬د کانال سربندونه يا ډپونه‪.‬‬
‫‪ .b‬د ذخيرې او يا جهيل سربندونه يا ډپونه‪.‬‬
‫‪ .c‬د سيند سربندونه‪.‬‬
‫‪ .d‬سفري يا لېږدېدونکی سربندونه يا ډپونه‪.‬‬
‫‪ .a‬د کانال سربندونه‪:‬‬
‫په الندې شکل کې د کانال سربند ښودل شوى دى ‪،‬د سربند جاغور )‪(Chamber‬د کانال په‬
‫مقطع کې جوړ شوى دى د دې له امله د اوبو الره تنګېږي چې په پايله کې يې د اوبو چټکيا‬
‫يا سرعت زياتېږي په همـدې موخـه لـه سـربند سـره نـږدې د کانـال پـورتنۍ( ‪) Upstream‬او‬
‫النــدينۍ برخــه )‪) Downstream‬راپورتــه کېږي‪.‬ســر بنــد اوب ـه تــه د جــاغور د غټــو ســوريو‬
‫لرونکو جاليو له الرې ننوځي او د يو بـل نـل لـه الرې چـې د وړو سـوريو لرونکـې جـالۍ پـه‬
‫واسطه پوښل شوې وي د باندې وځي هغه نلونه چې اوبه د باندې لېږدوي خوله يې زنګ ته‬
‫ورته وي يانې ‪ Bell Shape‬وي او د دې ترڅنګ په خوله کې د وړو سوريو لرونکـې جـالۍ‬
‫په واسطه پوښل شوى‪.‬په سربند کې يووال په دې موخـه لګـول کېـږي چـې د وتونکـو اوبـو‬
‫نلونه پرې کنترول شي د وال د اوبو له سطحې څخه پورته لګېږي داسې چې په اسـانه سـره‬
‫وتړل شي او ېيرته پرانيستل شي‪ ،‬په کانال کې د اوبو سطحه ثابته وي او بدلون نه مومي‪،‬‬
‫د دې لپاره چې د کانال بستر ته کوځېدل اسانه وي د زينو پتې ورته جوړېږي‪.‬‬
‫شکل سربند‬
‫په هغه نلونو کـې چـې لـه سـربند څخـه اوبـه اخلـي او بيـرون تـه يـې لېـږدوي د اوبـو سـرعت‬
‫‪ 1,5m/s‬پــورې ســاتل کــې کېــږي د غټــو ســوريو لرونک ـو جــاليو د ډېــزاين لپــاره د اوبــو د‬
‫بهېــدنې ســرعت تــر ‪ 150mm/sec‬پــورې راټېټېــږي د ‪ Outlet‬پــه خولــه کــې د اوبــو بهېــدنې‬
‫سرعت ‪ 300mm/s‬په حدودو کې ساتل کېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬د ذخيرو او يا هم جيهلونو سربندونه‪:‬‬
‫په الندې شکل کې د ذخيرو يـا هـم جهيلونـو سـربند ښـول شـوى دى د نومـوړي بنـد سـره پـه‬
‫نږدې واټن کې يوه څاه شتون لري چې د بند له پورتنۍ برخې سره نښلول شوي‪.‬‬
‫د سربند نلونه په جال جال لوړوالي سره د يو عمودي نل سره نښلول شوي وي ياد هـر يـو نـل‬
‫يووال لري چې له اوبو څخه لږ بره لګول شوى وي او په خولـه کـې يـوه جـالۍ لـري چـې واړه‬
‫سوري لري‪.‬هغه نل چې اوبه بيرون ته لېږدوي د بند له بدنې څخه په مختلفـو لوړواليـو کـې‬
‫ايستل کېږي خو په هر حال کې بايد په دومره لوړوالي سره و لګول شي چې وکوالى شي تر‬
‫ټولو الندې هغه نل چې له سربند څخه اوبه اخلي هم په سمه توګه کاروکړي‪.‬‬
‫شکل سربند‬
‫څه وخت چې د بند وال پرانيستل شي نو د عمومي او عمـودې نـل لـه الرې لـه ذخيـرې څخـه‬
‫اوبه اخېستل کېږي ځينې وخت د اوبو اخيستنې برخه يا سر بندد څاه په ډول د بند په بدنه‬
‫کې دننه جوړېږي‪.‬‬
‫‪ .c‬دسيندسربند‪:‬‬
‫په الندې شکل کې له سيند څخه د اوبو اخيستنه ښودل شوې ده ‪،‬يـوه ويالـه ( ‪(Approach‬‬
‫‪ Channel‬په دې موخه جوړېږي چې د سيند له پورتنۍ برخې څخه دلوى څاه په لوري داوبو‬
‫الرښوونه وکړي‪.‬جالۍ لرونکې پنسټاکونه په بيالبيلو لوړواليو سره تيارېږي د دوى په تر‬
‫ټولو ټيټه برخه کې د اوبو مکېشي پايپ چې سامي هم لـري لګـول کېـږي‪ ،‬لـه مرکـزي څـاه‬
‫څخه اوبه د پمپ په واسطه د درملنې واحد ته لېږدول کېږي‪ .‬ددې لپاره چې د جاذبې قـوې‬
‫له امله اوبه بېرته شاته الړ نه شي يـو وال د اوبـو پورتـه کوونکـو يـا ارتفـاعي پـايپونو پـه‬
‫خوله کې لګول کېږي‪. .‬د دې لپاره چې د سربند بيخ ته په اسانۍ سره الس رسی وشي نو يوه‬
‫زينه تر الندې برخې پورې غزول کېږي‪.‬‬
‫شکل‬
‫که چېرې د سيند د اوبو سطحه د اوړي او ژمي په موسـمونو کـې بـدلون مـومي نـو کېـداى‬
‫جوړ کړاى شي‪ ،‬يـوه ويالـه د سـيند تـر‬ ‫شي د سيند په ټول پلن والي کې يو کانکريټي فر‬
‫پورې غاړې پورې ددې لپاره غزول کېږي چې مرکزي څاه ته اوبه ورسوي‪.‬‬
‫‪ .d‬لېږدېدونکي سربندونه يا ډپونه‪:‬‬
‫ځينې وخت په بېړينو حاالتو کې اړتيا پيدا کېږي څو په بېړه سره ديـو ې سـيمې لـه سـيند‪،‬‬
‫ويالې او يا له نورو سرچينو څخه اوبه واخېستل‬
‫شي‪ ،‬د بېلګې په ډول که په سيمه کې جګړه پېښه شي‪ ،‬زلزله وشـي او يـا دې تـه ورتـه نـور‬
‫حاالت رامنځته شي‪.‬په داسې حاالتو کې يو پمپ چې پـه مـوټر کـې تيـار لګـول شـوى وي د‬
‫اوبـو د سـرچينې څنـډې تـه راوړل کېـږي د اوبـو مکيشـي پايـپ ‪ )(Suction Pipe‬اوبـو تـه‬
‫کـوزېږي‪ .‬او لــه هغـه ځايــه د پمـپ پــه واســطه اوبـه د نــورو پروسـو لپــاره د پـاکونې مرکــز تــه‬
‫لېږدېږي‪.‬‬
‫‪ ٠ – ٠۱‬د سربند برجونه ‪Intake Towers‬‬
‫شکل دلويوپروژو او هم د دهغـو پـروژو لپـاره چـې د سـيند د اوبـو سـطحه يـې ټېټېـږي او‬
‫جګېږي نو د سـربند لپـاره يـو بـرج جـوړېږي د بـرج پـه دننـه کـې پـه بېالبېلـو لوړواليـو کـې‬
‫کنترولي کانکريټي دروازې جوړېږي ‪.‬‬
‫له برج څخه تر سيند غاړې پورې يوه الره جوړېږي څو دسربند برج ته پرې الس رسی وشي‪.‬‬
‫شکل‬
‫‪ .1‬د وچ سر بند برج‪.‬‬

‫‪ .2‬لوندسر بند برج‪.‬‬
‫‪ .1‬وچ سربند برج‪:‬‬
‫ددا ډول برجونو دروازې چې کله تړلی وي د ننه په کې اوبه نه وي داډول برجونه کوالى شي‬
‫پرهر لوړوالی کې اوبه ورکړي‪.‬‬
‫‪ .1‬لوند سربند برج‪:‬‬
‫دا ډول برجونه له يوې استوانه يي کانکريټي بدنې څخه جوړ دى چې د ذخيرې تر سطحې‬
‫پورې له اوبو څخه ډک وي او همدارنګه عمودي شافت لري چې له بيروني پايپونو سره‬
‫نښتی وي د کانکرېټي بدنې په باندنۍ برخه سورۍ وي‪.‬‬
‫دروازې د شافت لپاسه د دې لپاره جوړېږي چې اوبه پرې کنترول کړاى شي‪.‬‬
‫د وچ او المده برجونو ترمنځ توپيرونـه هـم شـته پـه وچ بـرج کـې اوبـه راسـاً بيـرون کوونکـو‬
‫پايپونو ته د کنترولـي دروازو لـه الرې لېـږدول کېـږي او پـه المـده بـرج کـې اوبـه لـه دننييـو‬
‫سوريو څخه ننوځي او بيا د يوې بيلې دروازې له الرې بيرون کوونکو پاپيپونو ته لېـږدول‬
‫‪Pipes‬‬
‫کېداى شي اوبه د ځمکې دجاذبي قوې له امله پـه نلونـو کـې او يـا پـه فشـاري بلولونـو کـې‬
‫ولېږدول شي‪.‬هغه بلولونه چې د ځمکې د جاذبې قوې له امله کار کوي د سر خالصو لښتيو‬
‫په ډول وي دا ډول بلولونه ارزانه دي مګر سـتونزه داده چـې د تبخيراتـو لـه املـه پـه کـې يـو‬
‫مقدار اوبه ضايع کېږي اود دې تر څنګ کېداى شي د اتومو سفير سره د تماس لـه املـه پـه‬
‫کې ځينې ککړتيـاوې رامنځتـه شي‪.‬فشـاري بلولونـه د پـايپونو پـه څېـر دي او لـه دې څخـه‬
‫هغه وخت ګټه اخېستل کېږي څه وخت چې داوبولېږدول په يـو فشـار غوښـتل شـوي وي‪.‬د‬
‫دې بلولونو قطر د اوبو مقدار او سرعت ته په پام سره پيدا کېږي‪.‬‬
‫معادله يې په الندې ډول ده‪.‬‬
‫‪Q V  A‬‬
‫‪ :A‬د پايپ عرضي مقطع‪.‬‬
‫‪ :V‬په پايپ کې د اوبو مجازي سرعت‪.‬‬
‫‪ :Q‬په پايپ کې د اوبو مقدار‪.‬‬
‫د پايپ قطر د ډارسي فورمول پر اساس پيدا کېږي‪.‬‬

‫‪Fla 2‬‬
‫‪hf ‬‬
‫‪12,1d 5‬‬
‫‪ :Hf‬د اصطکاک له مله د فشار ضايعات‪.‬‬
‫‪ :F‬د اصطکاک ضريب‪.‬‬
‫‪:L‬د پايپ اوږدوالی‪.‬‬
‫‪ :Q‬په پايپ کې د اوبو مقدار‪.‬‬
‫‪ :D‬د پايپ قطر‪.‬‬
‫پايپونه بايد له داسې موادو جوړ وي چې پرهغو وا رېدېدونکې قوې وزغمالي شي‪.‬‬
‫په پايپونو باندې الندې قوي واردېږي‪.‬‬
‫‪ ‬د لوري د بدلون له امله تشنجنات‪.‬‬
‫‪ ‬د پايپ په دننه کې د شته اوبو د فشار له امله تشنجات‪.‬‬
‫‪ ‬د هغه خاورې له امله تشنجات چې د پايپونو لپاسه اچول کېږي‪.‬‬
‫‪ ‬د پايپ د الندې خاورې د انبسا له مله تشنجات‪.‬‬
‫‪ ‬د تودوخې له امله تشنجات‪.‬‬
‫د پايپ د جوړونې لپاره د موادو په غوره کولو کې بېالبېل فکتورونه په پام کې نيول کېـږ‬
‫لکه د بودجې اندازه‪ ،‬د هغـه اوبـو کيفيـت چـې لېـږدول کېـږي د پـايپونو د لېـږد ظرفيـت‪،‬د‬
‫ساتنې لګښت‪ ،‬پايښت او نور‪...‬‬
‫په دوديز ډول پايپونه له الندې موادو جوړېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د ازبسټي او سمنټو پايپونه‪Asbestos Cement pipe .‬‬
‫‪Caast- iron pipe‬‬ ‫‪ .۱‬اوسپنه ايز پايپونه‪.‬‬
‫‪ .٨‬د سمنټي کانکرېټو پايپونه ‪Cement Concrete pipe .‬‬
‫‪Copper Pipe‬‬ ‫‪ .٧‬مسي پايپونه‪.‬‬
‫‪Galvanised Pipe‬‬ ‫‪ .٠‬جستي پايپونه‪.‬‬
‫‪Lead Pipe‬‬ ‫‪ .٠‬سربي پايپونه‪.‬‬
‫‪Plastic pipe‬‬ ‫‪ .٨‬پالستيکي پايپونه‪.‬‬
‫‪Steel Pipe‬‬ ‫‪ .٠‬فوالدي پايپونه‪.‬‬
‫‪Wooden Pipe‬‬ ‫‪ .٠‬لرګين پايپونه‪.‬‬
‫‪wrought –iron pipe‬‬ ‫‪ .٠٨‬چودنې پايپونه‪.‬‬
‫دا پايپونه د اسبسټي)‪ ) Asbestos‬تار او سمنټو له مخلو څخه جوړېږي دا پايپونـه د لـږ‬
‫فشار الندې اوبو دلېږد لپاره کارېږي دا پايپونه کوالى شي تر يوکېلو ګرام في سانتي متر‬
‫مربع پورې مقاومت وکړي نوځکه ددې ډول پايپونو کارول هم لږ دي‪.‬‬
‫‪ .A‬د اسبسټي او سمنټو د پايپونو د کارولو ګټې‪:‬‬

‫دا ډول پيپونو د ننۍ برخه ډېر ښويه وي‪.‬‬ ‫‪.I‬‬
‫د دې پايپونو د نښلولو نقطې يا ‪ Joint‬ډېر په اسانه او ډېر ښه جوړېږي‪.‬نوموړي پايپونه‬ ‫‪.II‬‬
‫له ‪ Collar‬او له رابري حلقې څخه جوړ شوي دي د يو پايپ تر وروستۍ برخې پورې پـه‬
‫حلقه کې ‪ Collar‬ننويستل کېږي د پايپ په هغه بله وروستۍ برخه کې هم پـه ورتـه ډول‬
‫حلقه اچول کېږي د رابري حلقو له امله چې کومه نقطه د پيوند منځته راځي اوبـه تـرې‬
‫نه شي تېرېداى‪.‬‬
‫دا ډول پايپونه د زنګ ضد دي او هم ارزانه دي‪.‬‬ ‫‪.III‬‬
‫دا ډول پايپونه لږ وزن لري نو ځکه وړل يې اسانه دي‪.‬‬ ‫‪.IV‬‬
‫د دې ډول پايپونو واړه سايزونه د ويشوونکو په ډول ډېر ښه کارېږي‪.‬‬ ‫‪.V‬‬
‫‪ .B‬د پورته پايپونو زيانونه‬

‫پايښت يې کم وي‪.‬‬ ‫‪.I‬‬
‫دا پايپونه لوڅ نه کارېږي او نه هم لوڅ پرېښودل کېږي‪.‬‬ ‫‪.II‬‬
‫د ټيټ فشار لپاره کارېداى شي‪.‬‬ ‫‪.III‬‬
‫‪Cast-Iron‬‬
‫دا پايپونه د اوبو د لېږد لپاره په پراخه پيمانه کـارېږي دا پايپونـه تـر‪ 1200mm‬قطـر او تـر‬
‫دې قطر باندې هم پيـدا کېـږي دا پايپونـه کېـدلی شـي د ‪ bell‬او ‪ )Spigot‬نرــ ښـځه )او يـا د‬
‫پراختيا ( ‪ (Expansion‬او يا هم د ‪ flange‬په واسطه پيوند کړاى شي‪ Spigot‬د پايپ د قطر‬
‫وړه برخه ده چې د بل پايپ په وروستۍ برخه( ‪ (Bell‬کـې يـې چـې پراخـه ده ننويسـتل کېـږ د‬
‫دې لپــاره چــې پايپونــه ســيده وســاتل شــي نــو ســونډ او ويلــي شــوي ســرب د پــايپونو پــه‬
‫پيوندونو کې اچول کېږي‪.‬‬
‫د ‪ 150mm‬قطــر لرونکــو پــايپونو د هــر پيونــد لپــاره ‪ 4,5KG‬او د ‪ 1200mm‬قطــر لرونکــو‬

‫پايپونو د هر پيوند لپاره تر ‪ 50kg‬پورې سرب ته اړتيا ده‪.‬‬
‫ځينې وخت د سربو پرځاى له سلفر او نورو موادو څخه ګټه اخېستل کېږي‪.‬‬
‫اوسپنيز پايپونه کېداى شي د شګې قالب کولو او يا هم د فرارالمرکز د پروسو پـر اسـاس‬
‫جوړ شي‪.‬‬
‫هغه اوسپنيز پايپونه چې په افقي حالت کې له عادي شګې د قالـب جوړولـو پـه پايلـه کـې‬
‫الس ته راځي مکوان( ‪ (Mac wane‬په نوم يادېږي‪.‬‬
‫د فرار المرکز په پروسو کې چې کـوم پايپونـه لـه ويلـې شـوې اوسـپنې جـوړېږي بانـدنۍ او‬
‫دننۍ برخې يې د زنګ وهلو د مخنيوي په موخه پـه ځـانګړي ډول درمـل کېـږي‪.‬دا پايپونـه‬
‫فشــار تــه پــه پــام ســره پــه څلــورو کتګوريــو ويشــل کېــږي ‪A‬کــالس‪B ،‬کــالس‪C،‬کــالس او‬
‫‪D‬کالس‪.‬‬
‫د ‪A‬کـــالس پايپونـــه پـــه ‪ 60m‬لـــوړوالي ‪ B ،‬پـــه ‪ 120m‬لـــوړواي‪ C ،‬پـــه‪180m‬لـــوړوالي او‬
‫‪240m‬فشارکې کار کوالى شي‪.‬‬
‫‪ .A‬د اوسپينز پايپونو ګټې په الندې ډول دي‬
‫‪ ‬قيمت يې په منځنۍ کچه کې دى‪.‬‬
‫‪ ‬دا پايپونه په اسانۍ سره نښلول کېږي‪.‬‬
‫‪ ‬زنګ يې نه وهي‪.‬‬
‫‪ ‬پايښت يې زيات دى اوکلک هم دي‪.‬‬
‫‪ ‬په عادي حاالتو کې تر ‪ 100‬کلو عمر لري‪.‬‬
‫‪ .B‬زيانونه يې په الندې ډول دي‬
‫‪ ‬د دې پايپونو ماتېدنه ډېره غټه وي‪.‬‬
‫‪ ‬څــومره چــې د دې پــايپونو عمــر تېرېــږي هــومره يــې د لېږدولــو ظرفيــت کمېــږي چــې‬
‫کېداى شي تر ‪40‬سلنه پورې ظرفيت له السه ورکړي‪.‬‬
‫‪ ‬دا پايپونه نه شي کوالى تر ‪ 0,7w/mm‬په زيات فشار کې کار وکړي‪.‬‬
‫‪ ‬د دې پايپونو قطر چې له ‪ 1200mm‬زيات شي نو ډېر درنېږي او ورزن يې زياتېږي‪.‬‬
‫‪:‬‬
‫دا پايپونــه کېــداى شــي لــه بــې ســيخه کانکريټو‪،‬ســيخ لرونکــو کــانکريټو او کــش شــوو‬
‫کــانکريټو څخــه جــوړ شــي ‪،‬د دې پــايپونو قطــر لــه ‪ 600mm‬څخــه تــر ‪ 2500mm‬پــورې بــې‬
‫سيخه کانکريټي پاپيپونه تر‪ 15m‬فشار پورې کار کوي سيخ لرونکـي کـانکريټي پايپونـه‬
‫تر ‪ 75m‬فشار پورې کار کوالى شي او که چېرې فشار تر دې هم زيات وي بيا له کش کـړاى‬
‫شــوو کــانکريټي پــايپونو ګټــه اخېســتل کېږي‪.‬اوســپنيز کــانکريټي پايپونــه طــوالني او‬
‫حلقوي سيخان لري‪.‬د جوړېـدو لپـاره يـې لـومړى سـيمان پـه قالـب کـې کېښـودل کېـږي بيـا‬
‫وروسته کانکريټ وراچول کېږي او په طوالني محـور بانـدې پـه ډېـر چټکتيـا سـره څرخـول‬
‫کېږي‪ .‬دې ډول پايپونو ته‪ Hume‬او يا هم ‪ Spun‬پايپونه هم وايي‪.‬‬
‫‪ .A‬د دې پايپونو ګټې‪:‬‬
‫‪ ‬د دې پايپونو دننۍ برخه ښه ښويه جوړېږي‪.‬‬
‫‪ ‬د ساتلو لګښت يې کم وي‪.‬‬
‫‪ ‬پايښت يې زيات دى او تر ‪ ٨٠‬کلو عمر لري‪.‬‬
‫‪ ‬دا پايپونه په ساحه کې هم جوړېداى شي د کوم له امله چې د لېږدولو لګښت سـپما‬
‫‪ ‬څرنګه چې درانده دې نو په اوبو کې کې د ډوبېدو له امله نه خرابېږي‪.‬‬
‫‪ ‬د عادي خاورې او اتوموسفير له امله نه خرابېږي‪.‬‬
‫که دسرکونو الندې کېښودل شي د ترافيکي وزن له امله نه اغېزمن کېږي او نه ماتېږي‪.‬‬
‫‪ .B‬د دې پايپونو زيانونه‪:‬‬
‫‪ ‬که په کې سيخان ونه کارول شي د زيات فشار پر وړاندې کار نشي کوالي‪.‬‬
‫‪ ‬درانده دي او وړل يې ګران وي‪.‬‬
‫‪ ‬د وړلو او لګولو په وخت درزونه کوي‪.‬‬
‫‪ ‬د دې پايپونو ترميم کول ستونزمن دي‪.‬‬
‫‪ ‬د تېزابو‪ ،‬القليو او مالګو لرونکو اوبو له امله اغېزمن کېږي‪.‬‬
‫‪ ‬د ځينو سوريو له امله ليکيج کوي‪.‬‬
‫دا پايپونه د ګرمو اوبو د لېږد له امله نه کږېـږي نـو ځکـه يـواځې د ګرمـو اوبـو د لېـږد لپـاره‬
‫څرنګه چې قيمته دي نو د شبکې په ويشونکي برخه زيات نه کارېږي‪.‬‬
‫له جستي نلونو څخه د ودانۍ په دننه کې زياته ګټه اخېستل‪ .‬ځکه پـه اسـانه سـره قـاتېږي‪،‬‬
‫جستي پايپونو د هغو اوبو د لېږد لپاره چې سختي يې زياته وي ګټور تمامېږي‪.‬‬
‫‪ .A‬د دې پايپونو کارول الندې ګټې لري‪:‬‬
‫‪ ‬قيمت يې کم او وزن يې لږ دى لګول اووړل يې اسانه دي‪.‬‬
‫‪ ‬په اسانه سره ‪ Join‬يا نښلول کېږي‪.‬‬
‫‪ ‬د تېزابو اوالقليو له امله زر اغېزمن کېږي او پوي نيسي‪.‬‬
‫‪ ‬د کارولو عمري د ‪ 7‬او ‪10‬کلونو ترمنځ دى‪.‬‬
‫دا پايپونــه د اوبــو د لېږدولــو لپــاره نــه کــارېږي کــه چېــرې ځــانګړې پاملرنــه ورتــه ونــه شــي‬
‫کېــداى شــي د اوبــو د زهــرجن کېــدو المــل وګرځــي دا پايپونــه پــه اســانۍ ســره مــاتېږي او‬
‫قاتېږي‪.‬‬
‫تېزابي اوبه له سربو سره تعامل کوي نو ځکـه بايـد د تېزابـي اوبـو د لېـږد لپـاره ونـه کـارول‬
‫شي‪.‬‬
‫معموالً دا پايپونه د کلورين او الم يا پټکري اچولو د وسـايلو لپـاره زيـات کـارېږي څرنګـه‬
‫چې دا پايپونه د تودوخې له امله کږېږي نو ځکه بايد د ګرمو اوبو لپاره ونه کارول شي‪.‬‬
‫په دا وروستيو وختو د پايپونو په جوړولو کې له پالستيک څخـه ګټـه اخېسـتل کېـږي د‬
‫زياتې کارونې له امله اوس ډېر پېژندل شوي دي په مارکېټ کې اوس ډول ډول پالستکي‬
‫پايپونه موندلی کېږي چې د اوبو د لېږدونې لپـاره کـارېږي‪.‬د ټيـټ کثافـت لرونکـې پـولي‬
‫ايتلين پايپونه (‪ )LDFE‬په هـر ډول جوړېـداى شـي او د دې ترڅنـګ پـه اوږد واټـن کـې هـم‬
‫کارېږي‪.‬د لوړ کثافت پـولي ايتلـين پايپونـه (‪ )HDPE‬کلـک پايپونـه دي پـه غټـو قطرونـو‬
‫سره پيدا کېږي او په لويو واټنونو کې کارول کېداى شي‪.‬پولي ايتلـين پايپونـه تـور رنـګ‬
‫لــري او پرتــه لــه تې ـز و تېزابــو انايتريــک تېزابــو‪ ،‬شــحمياتو او ځينــو غــوړو د نــورو ټولــو‬
‫کيمياوي توکو پر وړاندې ښه مقاومت لري‪.‬‬
‫په عمومي ډول پولي ايتلين پايپونه په څلورو ګروپونو ‪ D،C،B‬او ويشل کېږي‪.‬د ‪B‬پايپ‬
‫په ‪ 60m‬فشار‪ C ،‬په ‪ 90m‬فشار‪ D ،‬په ‪ 120m‬او ‪ E150m‬فشار کې کار کوالى شي‪.‬د پولي‬
‫ونيل کلورايد ‪ )PVC( Polyvinylchloride‬پايپونه د پولي ايستلين(‪) PE‬پايپونو پرتلـه‬
‫درې ځلې کلک او سخت دي‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪.A‬‬
‫‪ .i‬که چېرې په دا ډول پايپونو کې اوبه ګرمې او يا سړې شي د پايپونو د ماتېدو المل‬
‫نه ګرځي‪.‬‬
‫‪ .i‬دا پايپونه ارزانه دي‪.‬‬
‫‪ .ii‬دا پايپونه ډېر پايښت لري د لمر‪ ،‬اتوموسفير او نروو اغېزو پر وړاندې مقاوم دي‪.‬‬
‫‪ .iii‬په هره بڼه بدلون ورکول کېداى شي او هم هايدروليکي مقاومت لري‪.‬‬
‫‪ .iv‬دا پايپونه زنګ نه وهي‪.‬‬
‫‪ .v‬د برېښنا لپاره ښه عايق دي‪.‬‬
‫‪ .vi‬لږ وزن لري او په اسانه قاتېږ‪ ،.‬نښلول کېږي او هم په اسانه لېږدول کېږي‪.‬‬
‫‪ .vii‬دا پايپونه د کړيو په بڼه سره تيارېږي نو ځکه لېږدول هم اسانه دي‪.‬‬
‫‪ .B‬د دې پايپونو زيانونه‪:‬‬

‫‪ ‬د پالستيکي پايپونو د انبسا ضريب يې زيات دى‪.‬‬
‫‪ ‬د پالســتيکي پــايپونو پــه ټولــو برخــو کــې د مــوادو يــو شــان والــی )‪)Uniformity‬‬
‫ستونزمن دي‪.‬‬
‫‪ ‬د تودوخې پر وړاندې لږ مقاومت لري‪.‬‬
‫‪ ‬د پالستيکي پايپونو ځينې ډولونه د اوبو خوند خرابوي‪.‬‬
‫‪Steel Pipes‬‬ ‫‪۸‬‬

‫دا پايپونه له هغې اوسپنې جوړېږي چې پـه خپـل جوړښـت کـې لـه ‪0,10‬څخـه تـر ‪ 0,15‬سـلنه‬
‫کاربن لري‪.‬‬
‫دا پايپونه ياد ولډ کولو او يا هم د نټ بولټ کولو له الرې يو له بل سره نښلول کېږي‪.‬‬
‫اوسپنيز پايپونه په هغه ځاى کې هم کارول کېداى شي چېرتـه چـې لـه ‪ 1200mm‬پـه زيـات‬
‫قطر سره ورته اړتيا وليدل شي‪.‬‬
‫د اوسپنيزو پايپونو دننه او دباندې برخې د زنګ ضد موادو په واسطه پوښل کېږي‪.‬‬
‫دا پايپونه په زيات اوږدوالي سره هم جوړېداى شي د کوم له امله چې جينټونه يـا د‬ ‫‪.i‬‬
‫نښلولو نقطې په کې کمېږي‪.‬‬
‫د دې پايپونو لومړنی قيمت ارزانه دى‪.‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫د دې پايپونو پايښت زيات او هم د اوبو دداخلي فشار پر وړاندې مقاومت لري‪.‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫دا پايپونه په هره بڼه جوړېداى شي په ځانګړې ډول د منحني په بڼه‪.‬‬ ‫‪.iv‬‬
‫دا پايپونه سپک دي او لېږدول يې اسانه دي‪.‬‬ ‫‪.v‬‬
‫‪ .A‬داوسپنيزو پايپونو زيانونه‪:‬‬

‫د اوسپنيز پايپونو زيانونه‪:‬‬
‫د دې پايپونو د ساتنې او څارنې لګښت زيات دى‪.‬‬ ‫‪)a‬‬
‫‪ .b‬دا پايپونه د القلي او تيزابو لرونکو اوبو له امله ورستېږي‪.‬‬
‫‪ .c‬کله چې ماتېږي د ترميمولو لپاره زيات وخت ته اړتيا لري همدا المل دى چې د‬
‫ويشوونکو نلونو په ډول نه کارول کېږي‪.‬‬
‫‪ .d‬د داخلي او خارجي قوو د وارېدو له امله خپلې بڼې ته بدلون ورکوي‪.‬‬
‫‪ .10‬د لرګيو پايپونه‪:‬‬
‫دا پايپونه د لرګيو د تختو او د اوسپنې له ټوټو څخه جوړېږي په دا ډول پايپونو باندې‬
‫تېزاب او القلي اغېز نه کېږي‪.‬دا پايپونه که په پرله پسې ډول وچ او المده شي نو‬
‫ورستېږي دا ډول پايپونه سپک وي د دې پايپونو لويه نيمګړتيا داده چې په زيات فشار‬
‫کې کار نه کوي اوس مهال دا ډېرنه کارېږي‪.‬‬
‫‪Wrought-Iron Pipes‬‬
‫دا پايپونه په وزن کې سپک اوپه اسانه ماتېږي مګر دا پايپونه قيمته دي او هم پاښت يې‬
‫کم دى نو ځکه اوس مهال ډېر نه کارېږي‪.‬‬
‫‪Pipe Corrosion‬‬ ‫‪۷ – ٠۱‬‬
‫د پايپونو سره د اوبو د تماس او کيمياوي تعامل له امله د پايپونو د رژېدو ته ‪Corrosion‬‬
‫ويل کېږي‪.‬‬
‫د پايپ فلزي جوړښت د اوبو په واسطه تجزيه کېږي دا رژېدنه کېداى شي د پايـپ پـه دننـه‬
‫او يا هم د باندې برخه کې وي د کوم له امله چـې فلـز تجزيـه او مـاتېږي‪.‬د پايـپ دننـه برخـه د‬
‫هغــو اوبـو د کيميــاوي تعامــل لــه املــه تجزيــه کېــږي چــې پــه پايــپ کــې بهېــږي او د پايــپ د‬
‫باندنۍ برخه د هغه لمدې خاورې له امله رژېږي کومه چـې د پايـپ د پټولـو لپـاره وربانـدې‬
‫لپاسه اچول کېږي‪.‬‬
‫په ټوليز ډول د فلزاتـو لـه ډلـې اوسـپنه او فـوالد ډېـر زنـګ وهـي کـوم چـې د اوبـو د شـګو د‬
‫اصلي او فرعي نلونو په جوړښت کې زيات کارول کېږي‪.‬‬
‫د پــايپونو زنــګ وهــل هــم د اوبــو د چــارواکو او هــم د اوبــو ګټــه اخيســتونکو تــه ســتونزې‬
‫زېږوي ‪ .‬ګش فکتورونه دي چې د پايپونو د زنګ نيولو يا رژېدلو المل ګرځي چې ځينې يـې‬
‫په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ .a‬تېزابيت‪:‬‬
‫دا ډ يرمهم فکتـور دى چـې د پـايپونو د رژېـدو المـل ګرځـي دا پـه اصـل کـې پـه اوبـو کـې د‬
‫کاربونيک اسيد او نورو تېزابو د شتون له امله منځته راځي‪.‬‬
‫‪ .b‬القليت‪:‬‬
‫هغه اوبه چې په طبيعي ډول کلسيم بايوکاربونيت ولري د رژېدو ضد دى‪.‬‬
‫‪ .c‬بيولوژيکي تعامل‪:‬‬
‫د اوسپنې‪ ،‬باکتريا او سلفر وباکتريا وده کېداى شي په پايپونو کې هوازي (‪ )Aerobic‬او‬
‫غير هوازي ‪ Anaerobe‬رژېدنه يا زنګ وهنه منځته راوړي‪.‬‬
‫‪ .d‬کلورين اچونه‪:‬‬
‫په اوبو کې د کلورين او کلورومينس شتون کېداى شي د پـايپونو د رژېـدو يـا زنـګ وهلـو‬
‫المل وګرځي‪.‬‬
‫‪ .e‬برقي جريان‪:‬‬
‫لــه اوبــو څخــه د برقــي جريــان تېرېــدل کېــداى شــي د پــايپونو د رژېــدو يــا زنــګ وهلــو المــل‬
‫وګرځي چې اصلي المل يې د غير مشابه يا ناورته فلزونو د ايونو شتون دى‪.‬‬
‫‪ .f‬منرالونه او عضوي مرکبات‪:‬‬
‫په اوبو کې د ټولو جامدو موادو شتون د پـايپونو د رژېـدو او زنـګ وهلـو المـل ګرځـي‪ .‬پـه‬
‫ګرمو اوبو کې د کلسيم او مګنيزيم کلورايدونه ډېر فعال دي نايترونه هم په دويم نوبت کې‬
‫د رژېدو المل ګرځي امونيا د اوبو ګرموونکو يا ‪ Boiler‬د زنـګ وهلـو تـر ټولـو لـوى عامـل‬
‫دى‪.‬‬
‫عضوي مواد د زنګ د موادو په توګه کارېږي‪.‬‬
‫‪ .g‬اکسيجن‪:‬‬
‫اکسيجن کېداى شي د زنګ وهونکو او زنګ ضد موادو پـه توګـه رول ولوبـوي خـو پـه هـر‬
‫حال کې اکسيجن د زنګ لومړى عامل نه ګڼل کېږي‪.‬‬
‫د پايپونو رژېدل يا زنګ وهل کېداى شي د پايپ په يوه برخه کې وي او يا هم د پايپونو پـه‬
‫ټولو برخو کې يو شان وي‪.‬‬
‫د پايپونو د رژېدو يا زنګ وهلو اغېزې په الندې ډول دي‪.‬‬

‫‪ .A‬د پايپونو زنګ نيول کېداى شـي د پـايپونو پـه دننـه برخـه کـې د ډېـرو وړو وړو دانـو تـه‬
‫ورته راوتلو يا برامدګيو المل وګرځي چې همدا د پايپونو د قطر د کمېدو المل ګرځي او د‬
‫پايپونو ظرفيت کموي‪.‬‬
‫‪ .B‬د پايپونو زنګ د پايپونو د ماتېدو المل ګرځي‪ ،‬چې د ډېرې بيا جوړونې يا ترميم المل‬
‫ګرځي‬
‫‪ .C‬د پايپونو زنګ د اوبو رنګ‪ ،‬خوند او بوى خرابوي‪.‬‬
‫‪ .D‬د پــايپونو د زنــګ لــه املــه د پــايپونو اتصــالي يــا نښــلوونکي نقطــې پــه لويــه پيمانــه‬
‫اغېزمنې کېږي‪.‬‬
‫‪ .E‬د پايپونو زنګ د څښلو اوبه خطرناکې کوي‪.‬‬
‫‪Theory of pipe Corrosion‬‬
‫د دې لپاره چې د پايپ د زنګ پېښه نوره تشـريح شـي بېالبېلـې تيـوري منځتـه راغلـي دي‪.‬‬
‫چې دلته يې پنځه يادولی شو‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو د حرکت عمل‪.‬‬
‫‪ .۱‬بايوميټاليک عمل‪.‬‬
‫‪ .٨‬کيمياوي تعامل‪.‬‬
‫‪ .٠‬الکتروليزيز‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو د حرکت عمل ‪:Action of water motion‬‬
‫د دې تيورۍ ترمخه د اوبو د فزيکي حرکت له امله د پايپونو زنګ يا رژېدنه منځته راځي‪.‬‬
‫ځينـې وخـت پــه نلونـو کــې اوبـه پـه طغيــاني ډول او غيـر مــنظم ډول حرکـت کــوي د دې ډول‬
‫عرضي جريان له امله د پايپ په موادو باندې فشار واردېږي او دپرله پسې فشار پـه پايلـه‬
‫کې رژېدنه او زنګ منځته راځي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د دوه ګونې فلز عمل‪:‬‬
‫د دې تيوري له مخې د دوه ګونو فلزاتو د الکتروليټک عمل لـه املـه د پـايپونو رژېدنـه يـا‬
‫زنګ نيونه منځته راځي‪،‬کله چې دوه غير مشـابه فلـزات پـه اوبـو کـې يـو لـه بـل سـره نـږدې‬
‫واچول شي نو هغه فلزات چې ټيټ پوټنشال لري د اوبو د هايدروجن ايونونه جذبوي او له‬
‫لــوړ پوتنشــيال محلــول څخــه د فلزاتــو مثبــت ايونونــه جــال کېــږي‪،‬د فلزاتــو هغــه تــوان چــې‬
‫ايونونــه جــال کــوالى شــي او پــه اوبــو کــې حرکــت ورکـوي د محلــول پوتنشــيال ‪Solution‬‬
‫‪ Potential‬په نامه يادېږي‪.‬‬
‫د دوه ګونې فلزونو د عمل سرچينه په اوبو کې د ناپـاکيو‪ ،‬مسـو‪ ،‬سـربو او برقـي جريـان لـه‬
‫امله منځته راځي‪.‬‬
‫‪ .٨‬بيولوژيکي عمل‪:‬‬
‫د دې تيورۍ له مخې باکترياوې د پايپونو د رژېدنې او زنګ المل ګڼل کېږي‪.‬‬
‫دا ډول باکترياوې په ډوله دي ‪.‬‬
‫د اوسپنې مصرفونکې باکترياوې‪.‬‬ ‫‪.A‬‬
‫د سلفرو کموونکې باکترياوې‪.‬‬ ‫‪.B‬‬
‫هغــه باکتريــاوې چــې اوســپنه مصــروفوي هــوازي ‪ Aerobic‬دى يــانې د هــوا پــه شــتون کــې‬
‫ژوند کوي دوى خپل فعاليتونه د اکسيجن په شتون کې پرمخ بيايي او اوسپنه د دې لپاره‬
‫مصرفوي څو خپل کړنې مخ ته يوسي‪ ،‬دا ډول باکترياوې په هغه اوبو کې زياتې وي چېرته‬
‫چــې د اوســپنې ايونونــه زيــات وي‪ .‬د ســلفرو کمــونکې باکتريــاوې غيــر هــوازي وي او د‬
‫اکســيجن پــه نــه شــتون کــې خپــل فعاليــت مــنخ تــه وړي دوى د ســلفرو ســره تعامــل کــوي او‬
‫هايدروجن سلفايد جوړوي کـوم چـې د پايـپ پـر مـوادو يرغـل کـوي او د پـايپونو د رژېـدو‬
‫اوخرابېدو المل ګرځي‪.‬‬
‫‪ .٧‬کيمياوي تعامل‪:‬‬
‫د دې تيورۍ ترمخه د موادو کيمياوي تعامل هم د پايپونو د خرابېدو يـا زنـګ نيولـو يـا د‬
‫رژېدو المل ګرځېداى شي په اوبو کې د تيزابـو‪ ،‬القليـو او کـاربن ډاى اکسـايد شـتون د دا‬
‫ډول کيميــاوي تعــامالتو مهــم فکتورونــه ګڼــل کېــږي د يــادې تيــورۍ ترمخــه د پــايپونو د‬
‫موادو او اوبو ترمنځ دا ډول کيمياوي تعامالت صورت نيسي د کـوم لـه املـه چـې پايپونـه‬
‫خرابېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬الکتروليزز‪:‬‬
‫د دې تيورۍ تر مخه له اوبو څخه د برقي جريان تېرېدل د پايپونو د رژېدو يا خرابېدو المل‬
‫ګرځي‪.‬‬
‫د پايپونو د موادو سره د برقي لين او يا هم دتلېفون لين په تماس کې کېدل د برقـي جريـان‬
‫منځ ته راتلو سره د بايومټالک عمل صورت نيسـي چـې همـدا د پـايپونو د خرابېـدو المـل‬
‫ګرځي‪.‬‬
‫‪Prevention of Pipe Corrosion‬‬

‫په عملي ډګر کې دا ستونزمنه ده چې د پايپ د خرابېدو بشـپړه مخينـوى وشـي مګـر ځينـې‬
‫الرې چارې شته د کوم په مټ سره چې کېداى شي د پايپ خرابېدل يا رژېدل راکم شي‪.‬‬
‫‪ .i‬د منفي چارچ په واسطه ‪Cathodic Protection‬‬
‫‪ .ii‬د پايپونو په جوړونه کې دسم او وړ موادو کارونه‪Proper Pipe Material.‬‬
‫‪ .iii‬د استر ورکونه ‪Protective Lining‬‬

‫‪ .iv‬د اوبو درملنه ‪Treatment of water‬‬
‫‪ .i‬د منفي چارچ په واسطه ساتنه‪:‬‬

‫تجربو ښودلې ده چې که چېرې د پايپونو له استر څخه د کتود ګټه واخېسـتل شـي نـو‬
‫کوالى شي د پايپ د خرابېدو اندازه راکمه کـړي دا داسـې ترالسـه کېـږي چـې د ‪ DC‬جنـرا‬
‫تــورد منفــي لــين ســره د پايــپ اســتر وتــړل شــي او يــا هــم د پايــپ اســتر د انــودي فلــز لکــه‬
‫مګنيزيم سره وتړل شي‪ ،‬د دې له امله چارچونه سره خنثی کېږي او دپايپ د خرابېدو مخه‬
‫نيسي‪.‬‬
‫دا ميتود ډېر اغېزمن دى خو ستونزه داده چې ګران اوپېچلی دى‪.‬‬
‫‪ .ii‬د پايپ په جوړونه کې د وړ او مناسب موادو کارول ‪:‬‬

‫که د پايپ جوړونکي مـواد فلـزات وي نـو دا بايـد داسـې مـواد وي چـې پـه اوبـو کـې د‬
‫حلېــدو پــر وړانــدې مقــاوم وي‪،‬د اوســپنې او فــوالدو ســره د مســو‪ ،‬نېکــل او چــورنيم ګــډ‬
‫مرکبات دا ډول ځانګړتياوې لري چې کوالى شي د پايپ د خرابېدو مخه ونيسي‪.‬‬
‫‪ .iii‬پايپونو ته استر ورکول‪:‬‬

‫د پايپونو سطحه بايد د زنګ ضد موادو په واسطه استر شي اوس مهـال د اسـفلت يـا‬
‫قير‪ ،‬بټومن د سمټو مسالې‪ ،‬رنګ‪ ،‬تار کول‪ ،‬رنګ او له نورو څخه د استر کولو په موخه‬
‫ګټــه اخېســتل کېــږي‪،‬دا چــې څــومره اســتر ورکــول شــي دې پــورې اړه لــري چــې لـه کومــو‬
‫موادو ګټه اخېستل شوې ده‪.‬‬
‫‪ .iv‬د موادو درملنه‪:‬‬
‫اوبــو تــه بايــد ځــانګړى درملنــه ورکــول شــي چــې د پــايپونو د خرابېــدو او رژېــدو مخــه‬
‫ونيسي‪،‬که چېرې په اوبو کې د ‪ pH‬قيمت‪ ،‬کلسيم کاربونيټ منحل اکسيجن‪ ،‬کاربن ډاى‬
‫اکسايد او سوديم سليکېت مقدارونه په سمه توګه کنترول او وڅارل شي نو کېداى شـي د‬
‫پايپ دخرابېدو او رژېدو مخه پرې ونيول شي‪.‬‬
‫د يو ښار ګوټې د وګـړو شـمېر ‪ 80000‬دى پـه پـام کـې ده چـې لـه يـوه کانـال څخـه ورتـه اوبـه‬
‫ورکول شي د دې ښار ګوټې د يو کس د اوبو لګښت د ورځې په منځنۍ کچه ‪ 150‬ليتـر دى‬
‫نوموړى کانال ‪ 1,5‬متره ژور دى او د ورځې په کې فقط ‪ 12‬ساعته اوبه بهېږي‪.‬‬
‫په جالۍ او ‪ Bell Mouth‬کې د اوبو سرعت ‪ 150mm/s‬او ‪ 300mm/s‬دى‪.‬‬
‫غټــه جــالۍ او ‪ Bell-mouth‬ډېــزاين وګڼــئ چــې د ‪ F.S.L‬او ‪ L.W.L‬تــرمنځ تــوپير ‪300mm‬‬
‫دى‪.‬‬
‫جالۍ د کانال له سطحې ‪ 150mm‬پورته ده‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫د ښار ګوټي لپاره د غوښتل شوو اوبو مقدار‪:‬‬
‫‪ 80000 150  12  106 lit / day‬‬
‫څرنګه چې کانال په ټوله ورځ کې ‪ 12‬ساعته بهېږي نو ځکه لرو‪.‬‬
‫‪12  106‬‬
‫‪ ‬د اوبو اخيستونکی يا سربند مقدار په يو ساعت‬ ‫‪lit  103 m 3‬‬
‫‪12‬‬
‫‪103‬‬
‫‪ ‬د اوبو اخيستونکی يا سربند مقدار په ثانيه کې‬ ‫‪ 0,2778‬‬
‫‪60  60‬‬
‫د غټې جالۍ ډېزاين‪:‬‬

‫د غټې جالۍ ټول مساحت د اوبو مقدار‬
‫سرعت‬
‫‪0,2778‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 1,852 n 2‬‬
‫‪0,15‬‬
‫د جالۍ لوړوالی ‪(1,5  0,15  0,3)  1,05m‬‬
‫‪1,852‬‬
‫د جالۍ اوږدوالی ‪ 1,76  2m‬‬
‫‪1,05‬‬
‫د ‪ Bell-mouth‬ډېزاين‪:‬‬
‫مقدار‬ ‫د اوبو‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مساحت=‬
‫سرعت‬
‫‪0,2778‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 6,926m 2‬‬
‫‪0,3‬‬
‫که د ‪ Bell-mouth‬قطر وي نو‪.‬‬
‫‪d 2‬‬ ‫‪0,926x 4‬‬
‫‪ 0,926‬‬ ‫‪d ‬‬ ‫‪ 1,2m‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪‬‬
‫که د پورته پوښتنې اوبه ايستوونکي يا ‪ Outlet‬پايپ کې د اوبو سـرعت ‪ 1,5m/sec‬وګڼـل‬
‫شي د اوبو ايستونکی پايپ قطرپيدا کړئ؟‬
‫‪0,2778‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0,185m 2‬‬
‫‪1,5‬‬
‫که قطر ‪ D‬وي نو لرو چې‪:‬‬
‫‪d 2‬‬
‫‪ 0,1852  D  500mm‬‬
‫‪4‬‬
‫درېيمه پوښنته‪:‬‬
‫د يو ښار ګوتي د وګړو شمېر ‪ 100,000‬دى‪.‬په پام کې ده چې له يوې ذخيرې څخه ورته اوبه‬
‫ورکړل شي چې ‪ 6,44km‬واټن ترې لري‪ ،‬د يو کس لپاره په شـپه او ورځ ‪ 140‬ليتـره اوبـه پـه‬
‫پام کې نيول شوي دي د نوموړې ښار ګوټي لپاره د ټولو غوښتل شوواوبو نيمايي بايد په‬
‫‪ ٠‬ساعتونو کې ورسول شي که فشار ‪ 15‬وي د پايپ سايز پيدا کړئ؟‬
‫‪F / 0,04‬‬
‫حل‪:‬‬
‫ټولې اوبه چې بايد ورسول شي‪.‬‬
‫‪100,000  140‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 14000m 3‬‬
‫‪1000‬‬
‫څرنګه چې د پورته مقدار نيماي برخه په ‪6‬ساعتونو کې غوښتل شـوې نـو لـرو چـې سـرعت‬
‫يې په الندې ډول دى‪.‬‬
‫‪14000‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0,324m 3 / sec‬‬
‫‪2  6  3600‬‬
‫د ډارسي وسچ د فورمول له مخې‪:‬‬
‫‪F .L.Q 2‬‬
‫‪hf ‬‬
‫‪12,1d 5‬‬
‫‪hf  15m‬‬
‫‪Q  0,324m 3 / sec‬‬ ‫‪f  0,04‬‬
‫‪l  6640m‬‬
‫د پايپ قطر‪:‬‬
‫‪0,04  6640 (0,324) 2‬‬
‫‪d5 ‬‬ ‫‪ 0,149‬‬
‫‪12,1  15‬‬
‫‪d  0,68  680mm‬‬
‫‪Distribution system of water‬‬
‫کله چې اوبه د درملنې له واحد يا مرکز څخه ووځي نو د کارولو وړ وي مګر د اوبو ويشـلو‬
‫په شبکه کې کې هم بايد د اوبو سټنډرډ والی وساتل شي‪ ،‬ګټه اخيسـتونکو تـه بايـد اوبـه‬
‫په يوه داسې الره سره ورسول شي چې هغو ته د منلو وړ او پوره پاکې وي‪.‬‬
‫د اوبو د شبکې د ډېزاين په پالن کې بايد الندې ټکي په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪Circulation of water‬‬ ‫‪ .٠‬د اوبو دوران‬
‫‪Construction and design‬‬ ‫‪ .۱‬جوړونه او ډېزاين‬
‫‪Contamination sewage‬‬ ‫‪ .٨‬د فاضله اوبو په واسطه ککړتيا‬
‫‪Earth Cushiophing‬‬ ‫‪ .٧‬د ځمکې تکيه کېدل‬
‫‪Economy‬‬ ‫‪ .٠‬اقتصاد‬
‫‪Fire demand‬‬ ‫‪ .٠‬اور ورژنې لپاره د اوبو غوښتنه‬
‫‪Gradient‬‬ ‫‪ .٨‬ګراډينټ ياميالن‬
‫‪Leakage‬‬ ‫‪ .٠‬ليکيج‬
‫‪Repairs‬‬ ‫‪ .٠‬بيارغونه يا ترميم‬
‫‪Safety from Pollution‬‬ ‫‪ .٠٨‬له چټليو څخه ساتنه‬
‫‪Sanitation‬‬ ‫‪ .٠٠‬د روغتيا ساتنې چارې‬
‫‪Unsafe Cross Connection‬‬ ‫‪ .٠۱‬نامطموېنه نښلول‬
‫‪ .٠‬د اوبو دروان‪:‬‬
‫د اوبو د ويشونکي شبکې خط اندازې ( ‪ (Layout‬داسې وشي چې په وروستيو برخو کـې‬
‫ازاد دوران ولري‪ ،‬او بايد داسې نقطې په کـې کمـې وي چېرتـه چـې پايپونـه پرتـه لـه دوران‬
‫څخه ختم شوي وي ‪،‬د کومې شبکې په وروستۍ نقطو کې چې ازاد دوران نه وي بايد هلته‬
‫د هوا نلونه ولګول شي‪.‬‬
‫‪ .۱‬جوړونه او ډېزاين‪:‬‬
‫د اوبو ويشونکې شبکه بايد ډېـزاين او جـوړه شـي چـې د شـبکې هـرې برخـې تـه پـه مناسـب‬
‫فشار سره پريمانه اوبه ورسولی شي‪.‬‬
‫که ودانيو ته مستقيماً اوبه ورکـول شـوې وي نـو د يـو پـوړيزه‪ ،‬دوه پـوړيزه او درې پـوړيزه‬
‫ودانيو د ‪ Ferule‬په نقطو کې بايد خالص (نومينال) فشـار پـه ترتيـب سـره بايـد ‪ 12،7m‬او‬
‫‪ 17m‬وي‪ .‬که چېرې په پايپونو کې شته فشـار کـم وي نـو بايـد د الزمـو ميخـانيکو وسـايلو‬
‫پرمټ سره يې فشار لوړ کړاى شي‪.‬‬
‫په عمومي توګه د اوبو ويشونکې شبکه بايد داسې ډېزاين شي چـې کـه پـه راتلـونکې کـې‬
‫شبکه غزول کېږي نو دفشار له کموالي سره مخ نه شي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د فاضله اوبو په واسطه ککړتيا‪:‬‬

‫د اوبو نلونه بايد د فاضـله يـا دتشـنابونو د اوبـو د نلونـو لپاسـه پـه عمـودي ‪ 2m‬واټـن سـره‬
‫وغزول شي‪ ،‬د تشنابونو د اوبو د نلونو او د پاکو اوبو د نلونو ترمنځ افقـي ډول بايـد لـږ تـر‬
‫لږه ‪ 3m‬واټن شتون ولري‪.‬‬
‫که چېرې د ملک شرايط داسې وي چې د ‪ 3m‬واټن په پام کې نيول شوني نه وي نـو بايـد پـه‬
‫نورو مناسبو احتياطي تدابيرو غوره وشي چي د پاکو اوبو نلونو ته د ناپـاکيو او چټليـو د‬
‫ننوتلو مخنيوى په کې وشي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د ځمکې تکيه کېدل‪:‬‬
‫پـه هغـه ځـايونو کـې چـې د اوبـو رسـولو اصــلي نلونـه د سـرک النـدې راځـي بايـد لـږ تـر لــږه‬
‫‪ 900mm‬خاوره پرې واچول شي او که چېرې چې سرک نه وي تـر ‪ 750mm‬پـورې د منلـو وړ‬
‫ده‪.‬‬
‫‪ .٠‬اقتصاد‪:‬‬
‫د اوبو رسولو په يو سيستم کې تر ټولو زيات لګښت (‪)90‬سلنه د هغـې د نلونـو پـه ويشـلو‬
‫باندې راځي نو ځکه بايد د اوبو د د شبکې د ډېزاين په وخت کې هکه وشي چـې د نلونـو د‬
‫ويشلو په برخه لږ لګښت وشي او اقتصادي وي نـو د دې لپـاره بايـد څـو فکتورونـه پـه پـام‬
‫کې ونيول شي لکه دپمپ کولو فشار‪ ،‬د پـايپونو ډول‪ ،‬د زيرمـه کولـو غوښـتنې د پـايپونو‬
‫قطر او نور‪...‬‬
‫‪ .٠‬د اور وژنې لپاره اوبه‪:‬‬

‫د اوبوويشونکې يا تقسيماتي شبکه داسې ډېـزاين شـي چـې پـه څـو نقطـو کـې د اور وژنـې‬
‫لپاره په الزم فشار او الزم مقدار سره اوبه په کې په پام کې نيول شوې وي‪.‬‬
‫‪ .٨‬ميالن يا ګراډينټ‪:‬‬
‫دا اړينه نه ده چې د اوبو د لېږد اصلي نلونه په يو ثابت ميالن سره وغزول شي بلکـې اصـلي‬
‫نلونـــه بايـــد د ځمکـــې لـــه طبيعـــي کنتـــور ســـره ســـم وغـــزول شـــي د نلونـــو مـــيالن بايـــد لـــه‬
‫هايدروليکي ميالن څخه پورته رانه شي دا په دې مانا چې د اصلي نلونو پـه هـره نقطـه کـې‬
‫بايد مثبت فشار وي چې له اتوموسفير فشار څخه زيات وي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو تېښته يا ليکيج‪:‬‬

‫د اوبو ويشونکې شبکه داسې وغـزول شـي چـې ورڅخـه د اوبـو تېښـته لـږه او ضـايعات تـر‬
‫ټولو ټېټه کچه کې وي‪.‬‬
‫‪ .٠‬بيارغونه او يا ترميم‪:‬‬
‫شبکه بايد داسې وغزول شي چې د خرابېدو په مهال بيارغونه يې ستونزمنه نـه وي او الس‬
‫رسی ورته اسانه وي‪.‬‬
‫‪ .٠٨‬له ککړتياوو څخه ساتنه‪:‬‬

‫ويشونکې نلونه بايد داسې وغزول شي چې ککړتيا وردننه نه شي له‬
‫‪Methods of Distributon‬‬
‫د سيمې او هېواد دتوپوګرافيکي ځانګړتياو ته په پام سره لـه النـدې درې الرو څخـه ګټـه‬
‫اخېستل کېداى شي‬
‫‪Gravity System‬‬ ‫‪ .1‬د ځمکې د جاذبې قوې له اغېزه سيستم‬

‫‪ .2‬ځمکې د جاذبې قوې او پمپولو مختلط سيستم ‪Gravity and Pumping System‬‬
‫‪ .3‬د پمپولو سيستم ‪Pumping System‬‬
‫‪Gravity System‬‬ ‫‪ .1‬د ځمکې د جاذبې قوې له اغېزه سيستم‬
‫په دې سيستم کې اوبه په پايپونو کې د ځمکې د جاذبې قوې له اغېزه لېږدول کېږي دا‬
‫سيستم د اوبو ويشلو لپاره تر ټولو غوره ښه سيستم دى دا سيستم يواځې هغه وخت د‬
‫پلي کېدو وړ دى چې د اوبو سرچينه د اوبو د ويشنې دسيمې په پرتله په لوړه نقطه کې‬
‫شــتون ولــري‪.‬د اور وژنــې پــه مهــال کېــداى شــي لــه ځــانګړو موټــور پمپونــو څخــه ګټــه‬
‫اخېستل کېږي‬
‫شکل‬
‫‪ .2‬ځمکې د جاذبې قوې او پمپولو مختلط سيستم ‪Gravity and Pumping System‬‬
‫په دې سيستم کې لومړى درمل شوې اوبه د پمپ په واسطه په لوړه کې جوړې شوې زېرمې‬
‫ته لېږدول کېـږي او بيـا لـه هغـه زيرمـې څخـه د جـاذبې قـوې لـه اغېـزه ګټـه اخيسـتونکو تـه‬
‫لېږدول کېږي د اوبو د لږ لګښت په ساعتو کې سپما شوې اوبه په ټانکۍ کې سـاتل کېـږي‬
‫او بيا په هغه ساعتو کې مصرفېږي کومو کې چې د اوبو لګښـت زيـات وي پـه دې سيسـتم‬
‫کې په عمومي ډول د پمپونو سرعت او اوبو ورکولو مقـدار ثابـت وي خـو بايـد هکـه وشـي‬
‫چې پمپونه په يو داسې سرعت سره وچلول شـي چـې سـپما شـوې اوبـه پـه هغـه سـاعتو کـې‬
‫مصرف شي په کومو کې چې د اوبو لګښت زيات وي‪.‬‬
‫شکل‬
‫اوس له دې سيستم څخه زياته ګټه اخېستل کېږي او د دې سيستم ګټې په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ .a‬د اورلګېدو په وخت کې کېداى شي موټور پمپونه پـه لـوړ فشـار سـره اوبـه د اور وژنـې‬
‫لپاره ولېږدوي او هم کېداى شي په پمپ خونه کې زيرمـې تـه تلـوونکی وال وتـړل شـي او د‬
‫اور وژنې په لور اوبه وپاشل شي‪.‬‬
‫‪ . b‬په دې سيستم کې معموالً پمپونه په ثابـت ډول کـار کـوي نـو ځکـه د ماتېـدو اسـتهالک‬
‫ويره په کې لږه وي‪.‬‬
‫‪ .c‬دا ميتود اقتصادي دى‪.‬‬
‫‪ .d‬د دې سيستم لويه ښېګڼه داده کله چې پمپ فعاليت نه کوي بيا هم خلک کوالى شي لـه‬
‫زيرمو اوبه ترالسه کړي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د پمپولو سيستم‪:‬‬
‫په دې سيستم مستقيماً اوبه اصلي نلونو او بيا له هغو څخه ګټه اخيستوونکو تـه لېـږدول‬
‫کېږي په دې سيستم کې د پمپونو شمېر د غوښتل شوو اوبو د مقدار پورې اړه لري‪.‬‬
‫شکل‬
‫د اور لګېدنې په وخت کې د لوړ فشار پمپونو په لګولو سره مناسب فشار منځته راوړالى‬
‫شي‪.‬‬
‫خو اوس تجربو ښودلې چې د الندې دوه الملونو له امله ددې سيستم کارول مناسب نه دي‪.‬‬
‫لومړى‪ :‬کله چې برق نه وي او يا هم جنراتور خراب شي نو په ټوله شبکه کې اوبه نه وي‪.‬‬
‫دويم‪ :‬د دې سيستم د فعال ساتلو لپاره ثابت دوامـداره کـار تـه اړتيـا ده کـه سيسـتم لـږ هـم‬
‫خراب شي ستونزه پيدا کوالى شي‪.‬‬
‫‪Service Reservoirs‬‬
‫عامه خدماتي يا ويشونکې ذخيرې يا زيرمې د دې لپاره جوړېږي چې پاکې او درمل شـوې‬
‫اوبه وړاندې تر دې چې ګټه اخيسـتوونکو تـه ورسـول شـي پـه کـې د زيرمـه کولـو پـه موخـه‬
‫وساتل شي‪.‬‬
‫ويشــونکې زيرمــې يــا ذخيــرې کېــداى شــي لــه خښــتو‪ ،‬بــې ســيخه کــانکريټو اوســپينزه‬
‫کانکريټو‪ ،‬کش شوي کانکريټو‪ ،‬اوسپنې او يا هم له تېږو څخه جوړې شي‪.‬‬
‫‪ .A‬موخې‪:‬‬
‫د زيرمو په جوړېدو سره الندې موخې ترالسه کېداى شي‪.‬‬
‫که د اوبو په شبکه کې له پمپونو کار اخېستل شوى وي نو د ذخيـرو زيرمـه کـول دا‬ ‫‪.I‬‬
‫شوني کوي چې پمپونه په يو شان سرعت سره وچلول شي‪.‬‬
‫که د اوبو رسولو شبکه دځمکې دجاذبې قوې له اغېزه وي نو د ذخيرې د جوړولو له‬ ‫‪.II‬‬
‫امله د اصلي غزونکو نلونو قطر کم ساتل کېږي‪.‬‬
‫د ذخيرې جوړېـدل دا اسـانتيا رامنځتـه کـوي چـې کـه د ورځـې پـه اوږدو کـې پـه يـو‬ ‫‪.III‬‬
‫ساعت کې ډيرې او بل ساعت کې لږې اوبـه مصـرف شـي نـو د اوبـو پـه شـبکې بانـدې کـوم‬
‫ناوړه اغېز نه پرې باسي‪.‬‬
‫د ذخيرو په جوړېدو سره د شبکې په اصلي نلونو کې فشار تل يو شان وي او بدلون‬ ‫‪.IV‬‬
‫په کې نه راځي او که ذخيرې نه وي نو څومره چې د اوبو غوښتنه زياتېږي هومره په اصـلي‬
‫نلونو کې فشار کمېږي‪.‬‬
‫د ذخيــرو پــه جوړېــو ســره د درملنــې د مرکزونــو او ويشــونکې شــبکې جوړېــدل او‬ ‫‪.V‬‬
‫ډېزاين اقتصادي کېږي‪.‬‬
‫کله چې بېړني حاالت منځته راځي لکه د پمپونو ماتېدل د اصلي نلونـو ماتېـدل‪ ،‬د‬ ‫‪.VI‬‬
‫اوبو زيات غوښتل‪ ،‬د برېښنا ناڅاپه پرچاوي‪ ،‬موقتي سيالبونه او نور په دې مهال کـې د‬
‫اوبو په ذخيرو کې اوبه په اسانه زيرمه کېداى شي‪.‬‬
‫‪ .B‬ډولونه‪:‬‬
‫د ځمکې توپوګرافي او حاالتو ته په پام سره د اوبو عامه خدماتي ذخيرې په الندې ډولونو‬
‫ويشل شوي دي‪.‬‬
‫‪.Surface Resevior‬‬ ‫‪ .1‬سطحي يا ځمکنۍ ذخيرې‬
‫‪Elevated‬‬ ‫‪Resevior‬‬ ‫‪ .2‬لوړې ذخيرې‬
‫‪Stand pipe Resevior‬‬ ‫‪ .3‬والړ پايپ‬
‫‪ .٠‬سطحې ذخيرې‪:‬‬
‫دې ته د ځمکې د مخ په پرتله له لوړوالي ذخيرې هم ويل کېږي دا ذخيـرې د ځمکـې د مـخ د‬
‫لېول سره برابر دي د دې لپاره چې اوبه زيرمه او کوټه وساتي‪.‬‬
‫شکل‬
‫دا يــوه دود او معمــول دى چــې کلــه دا ډول ذخيــرې جــوړېږي پــه دوه جــال جــال برخــو ويشــل‬
‫کېږي‪.‬کله چې له يوې برخـې ګټـه اخېسـتل کېـږي لکـه وينځـل کېـږي دا دواړه برخـې يـو بـل‬
‫جوخت جوړېږي او ترمنځ يې يووال د بندېدو لپاره ورکول کېږي‪.‬‬
‫د زيرمه کولو په وخت پـه اوبـو کـې ځوړنـد مـواد د ذخيـرې بـيخ تـه کيـوځي او کينـي چـې د‬
‫همــدې لپــاره د زيرمــې پــه النــدې برخــه وينځــونکي پايپونــه لګــول کېــږي‪ .‬لــه شــبکې اوبــه‬
‫اېستونکي نلونه (‪) Out Let‬له وينځونکو څخه ‪ 100mm‬پورته لګول کېږي‪.‬‬
‫سطحي زيرمې چې په کليوالو سېمو کې د اوبو ډيکۍهم ورته وايي د اوبو د شبکې په يوه‬
‫لوړه نقطه کـې جوړېږي‪.‬کـه د اوبـو شـبکه د ځمکـې د جـاذبې قـوې لـه اغېـزه وي نـو اوبـه لـه‬
‫زيرمې څخه مستقيماً ويشونکې شبکې ته لېږدول کېږي او کـه د پمـپ او جـاذبې قـوې ګـډ‬
‫سيستم وي نو لومړى چاڼ شوې اوبه سطحې زيرمې ته لېږدول کېږي بيا له هغه ځايه لـوړې‬
‫زيرمې يا ذخيرې ته پمپېږي‪.‬‬
‫د ځمکنۍ زيرمې ياذخيرې جوړولو په وخت الندې احتياطي تدابير په پام کې ونيول شي‬
‫څخه يې اوبه نفوذ ونه کړي‪.‬‬ ‫‪ .a‬زيرمه بايد داسې جوړه شي له ديوالونو او فر‬
‫‪ .b‬په سر او ختو پايپ (‪ )Over flow pipe‬او هوا پايپ (‪ )vent‬بايد په وروستۍ برخه‬
‫کې دسيمي ‪ 1,5mm‬جالۍ په واسطه وپوښل شي‪.‬‬
‫‪ .c‬دڅار سوري (‪ )Manhole‬کې يوه جالۍ ولګول شي چـې ماشـي او نـور حشـرات لـه‬
‫هغې څخه زيرمې ته داخل نه شي‪.‬‬
‫‪ .d‬په سر او ختو پايپ يا هغه پايپ چې د زيرمې ډکېدل راښايي په داسې ځاى ولګول‬
‫شي چې د زيرمې پوره ډکېدل ترې څرګند شي‪.‬‬
‫‪ .e‬د هغه اوبو د ايستلو لپـاره بايـد يـو مـنظم ترتيـب شـتون ولـري کـوم چـې د بېالبېلـو‬
‫الملونو له امله له زيرمې څخه تويې کېږي‪.‬‬
‫‪ .f‬د مکيشي پايپ چاپيره بايد هېڅ تشه شتون ونه لري‪.‬‬
‫‪ .g‬د اوبو ځمکنۍ زيرمه بايد د سېالب راتلو تر ټولو لوړې کچې يانې (‪ )hfl‬څخه لږ تر‬
‫لږه ‪ 300mm‬پورته جوړه شي‪.‬‬
‫‪ .h‬د زيرمې پورته سطحه يا چت پوره لېول کړاى شي چې اوبه پرې ډنډ نه شي‪.‬‬
‫‪.I‬د هوا پايپونه د زيرمې په بام کې د دې لپاره ولګول شي چې هوا په کې جريان‬

‫ولري‬
‫‪.‬‬
‫‪ .2‬دلوړ فشار زيرمې ‪Elevated Reservoir‬‬
‫لوړ فشار زيرمو يا ذخيرو ته ‪ Over head‬زيرمـې هـم ويـل کېـږي دا ډول زيرمـې د ځمکـې د‬
‫سطحې له لېول څخه په يو لوړوالي کې جوړېږي لومړې زيرمې کېداى شي پـه هـره بڼـه سـره‬
‫جوړې کړاى شي لکه مستطيلي‪ ،‬مربعوي‪ ،‬دايـروي او بيضـوي‪ ،‬د ميخانيـک سـاختمان د‬
‫علــم پــه پرمختــګ ســره اوس دا شــونې شــوې ده چــې د ودانـۍ د مهندســې غوښــتنو د پــوره‬
‫کولو لپاره په هره بڼه سره ودانۍ جوړې شي‪.‬‬
‫په عمومي ډول سره لوړې زيرمې بايد په هغه سيمو کـې جـوړې شـي چېرتـه چـې د ځمکـې د‬
‫جاذبې قوې له اغېزه کارېدونکې زيرمې جوړول ناشونې او يا هم مناسب نه وي‪.‬‬
‫شکل‬
‫د ډېزاين ټکي‪:‬‬
‫د عامه خدماتو د زيرمو جوړولو په وخت کې بايد ټکو ته پوره پاملرنه وشي‪.‬‬
‫‪ .a‬مرستيال وسايل‪.‬‬
‫‪ .b‬ژوروالی‪.‬‬
‫‪ .c‬تهدابونه‪.‬‬
‫‪ .d‬ځاى‪.‬‬
‫‪ .e‬جوړونکي مواد‪.‬‬
‫‪ . f‬د زيرمه کولو ظرفيت‪،‬‬
‫اوس دلته پورته ټکي په لنډ ډول تر بحث الندې نيسو ‪:‬‬
‫‪ .a‬مرستيال وسايل ‪:‬‬
‫ټول خدماتي زيرمې بايد الندې مرستال وسايل ولري‪.‬‬
‫‪ .i‬زيرمو ته د اوبو ننوتلو پايپونه (‪.)inlet‬‬
‫د زيرمې د څارلو لپاره تر پورته برخې پورې زينه‪.‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫د رعد‪ ،‬برق يا تندر د مخنيوي ستنه‪.‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫د زيرمې په چت کې د څار سوري چې زيرمې دننه ليدل ترې و شي‪.‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫له زيرمې د اوبو وتلو نل يا ‪Outlet‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫دپوره ډکېدو د معلومولو نل ‪Over Flow Pipe‬‬ ‫‪.iv‬‬
‫د وينځلو لپاره نل‪.‬‬ ‫‪.v‬‬
‫په ذخيره کې د اوبو د اندازې ښوونکی‪.‬‬ ‫‪.vi‬‬
‫‪ .b‬ژوروالی‪:‬‬
‫د ټانکۍ ژوروالی د زيرمې د زيرمه کولو د ظرفيت پورې اړه لري خو معوالً پـه وړو ذخيـرو‬
‫کې دا د ‪ 3‬او ‪ 5‬مترو ترمنځ او په لويو زيرمو کـې دا ژوروالـی د ‪ 5‬او ‪ 10‬متـرو تـرمنځ نيـول‬
‫څومره چې د ټانکۍ ژوروالی زياتېږي هومره يې بايد د ديوالو پېړوالی کم شي د دې لپـاره‬
‫بايد کوشش چې د ټانکۍ ژوروالی په يو مناسب حد کې وي‪.‬‬
‫‪ .c‬تهدابونه‪:‬‬
‫د ذخيرو د تهدابونو ابعاد د هغه ځمکې د خاورې په ډول پورې اړه لري په کومه ځمکه چـې‬
‫د زيرمې جوړېدل په پام کې نيول شوي وي د دې ترڅنګ په دې پورې هم اړه لري چې ذخيره‬
‫په کومو ځانګړتياوو او څه لپاره جوړېږي‪.‬‬
‫په عمومي ډول د ذخيرو لپاره فرشې تهداب ښه دى خو که خاوره ډېره ضعيفه وي نو بيا پـه‬
‫کار ده چې له ميخي ژورو تهـدابونو ګټـه واخېسـتل شـي او کـه چېـرې د ذخيـرو د جوړېـدو‬
‫سيمه غريزه وي نو هر ډول تهداب د منلو وړ دى‪.‬‬
‫‪ .d‬د زيرمې د جوړېدو د ځـاى د غـوره کولـو پريکـړه بايـد پـه ډېـرې پـاملرنې سـره وشـي او د‬
‫سيمې ټولې ځانګړتياوې په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫په عمومي ډول د ويشونکې شبکې په يو لوړه نقطه کې جوړېږي خو که په پـام کـې وي چـې‬
‫شبکه په شعاعوي ډول وغزول شي نو بايد په مرکز کې ورته ځاى غوره شي‪.‬‬
‫‪ .e‬ودانيز مواد‪:‬‬
‫خدماتي زيرمې بايد له وړ يا مناسـب مـوادو څخـه جـوړې شـي معمـوالً ځمکنـۍ زيرمـې لـه‬
‫خښتو او يا هم له تېږو څخه او لوړې زيرمې له اوسپنيز کانکرېټو او يا هم له اوسپنې څخه‬
‫د ذخيرو دننه برخه له اوبـو ضـد مـوادو څخـه جـوړېږي چـې د اوبـو د تېښـتې يـا لـيکج مخـه‬
‫ونيسي‪.‬‬
‫پــه ټولــه کــې د زيرمــې هغــه برخــه چــې اوبــه پــه کــې زيرمــه کېــږي د اوبــو د نفــوذ پــر وړانــدې‬
‫مقاومت ولري‪.‬‬
‫‪ .f‬د زيرمه کولو ظرفيت‪:‬‬

‫د زيرمې د زيرمه کولو ظرفيت د الندې ټکو په پام کې نيولو سره ډېزاينېږي‪.‬‬
‫د اور وژنې لپاره د اوبو غوښتنې کچه‪.‬‬ ‫‪.I‬‬
‫د اوبو تر ټولو لږ او تر ټولو زيات لګښت ترمنځ توپير‪.‬‬ ‫‪.II‬‬
‫د ويشونکې شبکې د مسير اندازه‪.‬‬ ‫‪.III‬‬
‫د پمپ کولو ظرفيت‪.‬‬ ‫‪.IV‬‬
‫په ټوله کې بايد ذخيره دا ظرفيت ولري چې د سيمې د ورځني منځنـي کچـې ټولـو غوښـتل‬
‫شوو اوبو يو پر درېيو برخه زيرمه کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .3‬والړ پايپونه‪:Stand pipes :‬‬

‫والړ پايپونه يو ډول عمودې استوانه يي ټانکۍ دي چې د ځمکې پرمخ کېښودل کېږي چې‬
‫يو اندازه فشار منځته راوړي‪ ،‬د دې ټـانکيو قطـر د ‪ 10‬څخـه تـر ‪15‬متروپـورې او لـوړوالی‬
‫يې د ‪15‬څخه تر ‪ 30m‬پورې وي‪.‬‬
‫دا ټــانکۍ لــه اوســپنې‪ ،‬اوســپنيزو کــانکريټو او حتــی لــه لرګــي هــم جــوړېږي خــو زيــاتې لــه‬
‫اوسپنې جوړېږي ځکه له اوسپنيزو کانکريټو څخه جوړول يـې سـتونزمن دي دا ټـانکۍ تـر‬
‫‪ 17m‬زيات فشار کې هم کار کوالى شي له جوړېدو وروسته يادې ټانکۍ د غونډۍ په سـر‬
‫او يا هم په يو لوړ ځاى کې کېښودل کېږي چې له ټول ظرفيت څخه يې پوره ګټه واخېسـتل‬
‫شي‪.‬که اړتيا شي چې د اور وژنې لپاره وکارول شي نو په کار ده چې تقويه کوونکی پمپونه‬
‫ورته ولګول شي‪.‬دا ټانکۍ هم لکه د لوړو د ذخيرو په شان د اوبو د راتللونـل‪ ،‬او بوتللونـل‬
‫وينځلو نل د ډکېدو د ښودلو نل او نور اړين سايل لري‪.‬‬
‫‪System of supply of water‬‬

‫د اوبو د رسولو لپاره له دوه سيستمونو ګټه اخېستل کېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬پرله پسې يا مسلسل سيستم‪.‬‬
‫‪ .۱‬دمه په دمه يا وقفه يي سيستم‬
‫الندې اوس دا دواړه سيستمونه تر څېړنې الندې نيسو‪.‬‬
‫‪ .٠‬پرله پسې يا مسلسل سيستم‪:‬‬

‫لـــه پرلـــه پســـې سيســـتم څخـــه موخـــه داده چـــې د ورځـــې پـــه ټولـــو ‪24‬ســـاعتونو کـــې ګټـــه‬
‫اخيستونکو ته پاکې او درمل شوې اوبه ورکول شي‪.‬‬
‫تر شونې بريده بايد هکه وشي داسيسـتم پـه کـار واچـول شـي خـو پـه دې سيسـتم کـې لويـه‬
‫ستونزه داده چې پاکو او درمل شوو اوبو ارزښت ته د خلکـو نـه پاملرنـه د دې المـل ګرځـي‬
‫چې اوبه ضايع شي د دې ستونزې د حل الره داده چـې د اوبـو ګټـه اخيسـتوونکو تـه د اوبـو‬
‫ميټرونه ولګول شي خو بيا پوښتنه داده چې ايا د اوبو د مېټرونو لګول خـو کومـه سـتونزه‬
‫نه زېږوي نو ځکه د مېټرونو لګول بايد له پوره غور څخه وروسته وشي‪.‬‬
‫‪ .۱‬دمه په دمه يا وقفه يي سيستم‪:‬‬

‫په دې سيستم کې د ورځې په ټاکلو شوو ساعتونو کې اوبه پرېښودل کېږي چې معموالً لـه‬
‫يو څخـه تـر څلـورو سـاعتو پـورې د سـهار لـه خـوا او يـو څـه مـوده لـه غرمـې وروسـته وې د‬
‫بېلګې په ډول د سهار له شپږ نيمـو څخـه تـر لـس نيمـو پـورې او وروسـته لـه غرمـي د پنځـه‬
‫نيمو څخه تر اته نيمو پورې خو بيا هم موسم او وخـت تـه پـه کتـو سـره دا وختونـه بدلېـدلی‬
‫شي‪.‬‬
‫دا سيستم په الندې دوه حالتونو کې د پلي کېدو وړ دى‪.‬‬

‫اول‪ :‬څه وخت چې شته فشار کم وي‪.‬‬
‫دويم‪ :‬د اوبو شته مقدار نه شي کوالى د خلکو ټولو غوښتنو ته پوره ځواب ووايي‪.‬‬
‫د دې سيستم پلـي کـول ډېـر سـاده دي د شـبکې سـيمه پـه څـو برخـو ويشـل کېـږي او د هـرې‬
‫سيمې لپاره ساعتونه ځانګړي کېږي‪.‬‬
‫د دويم سيستم پلي کول الندې نيمګړتياوې لري‪.‬‬

‫‪ .a‬اور وژنه‪:‬‬
‫که په هغو ساعتونو کې چې اوبه پرې شوې وي اور رامنځته شي کـابو کـول يـې سـتونزمن‬
‫کار دى‪.‬‬
‫‪ .b‬د والونو شمېر‪:‬‬

‫په دې سيستم کې ګش شمېر والونو ته اړتيا وې ځکه بايـد پـه يـوه سـيمه اوبـه وتـړل شـي او‬
‫بلې ته پرېښودل شي‪.‬‬
‫‪ .c‬د زيرمه شوو اوبو ککړتيا‪:‬‬

‫خلک اړ دي چې د هغه ساعتو لپاره چې اوبه په کې نه وي اوبه زيرمه کړي‪ ،‬ويره داده چې د‬
‫زيرمه کولو وسايلو ته نه پاملرنه کېداى شي له بېالبېلو سرچينو څخه چټلي شي او دويمـه‬
‫ستونه داده چې د تازه اوبو په راتلو سـره خلـک زړې اوبـه ګـوزاروي چـې بيـا داد ضـايعاتو‬
‫المل ګرځي‪.‬‬
‫‪ .d‬د پايپونو اندازې او سايز‪:‬‬

‫د دې لپاره چې د ټولې ورځې غوښتل شوې اوبه په ‪ 6‬يـا ‪ 8‬سـاعتونو کـې ورسـول شـي نـو د‬
‫پايپونو قطرونه غټ کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .e‬خال يا تشه‪:‬‬
‫د جدول سره سم چې په يوه سيمه باندې اوبه وتړل شي نو د هغو له اصلي نلونـو څخـه ټـولې‬
‫اوبه وځي نو ځکه په پايپ کې نيمه خال يـا تشـه منځتـه راځـي نـو کـه چېـرې لـه نلونـو سـره‬
‫نــږدې پــه چــم ګاونــډ کــې د نباتــاتو ناپــاکۍ‪ ،‬تشــنابونه‪ ،‬د تشــنابونو کنــدې‪ ،‬مــردار شــوي‬
‫څاروي شتون ولري او له بله څنګه نلونـه هـم سـوري شـوي وي نـو دا ټـولې ناپـاکۍ ښـې پـه‬
‫اسانه سره نلونو ت ه ننوځي او بيا چې کلـه ورتـه د اوبـو رسـولو سـاعتو وخـت راشـي د پـاکو‬
‫اوبو پرځاى چټلې ورته رسـول شـوې وي چـې کېـداى شـي تـر ‪ 15‬دقيقـو پـورې دا چټلـې پـه‬
‫اوبو کې شتون ولري‪.‬‬
‫همدارنګه کله چې له دمې وروسته نل ته اوبه پرېښودل شي د خال يا تشې د شتون لـه املـه‬
‫شيردانونه يو ډول بد اواز هم ورکوي‪.‬‬
‫‪ .f‬د اوبو شيردانونه‪:‬‬

‫په هغو ساعتونو کې چې د مه وي د خلکو د نه پاملرنې له امله نلونه پرانيستې پاتي کېږي‬
‫او چــې کلــه اوبــه راشــي يــو غټــه انــدازه اوبــه پرتــه لــه ګټــې اخيســتنې ضــايع کېــږي‪ .‬پورتــه‬
‫نيمګړتياوو ته په کتو سره دا سيستم هغه وخت پلي کېږ چې اوبه لږې وي‪ ،‬خو بيـا هـم يـوه‬
‫ښېګڼه لري‪ ،‬او هغه دا چې د دې سيستم د خرابېدو په وخت بېرته رغول يې د دمې په وخت‬
‫کې اسانه وي‪.‬‬
‫‪Method Layout of Distribution‬‬

‫د اوبو د شبکې د نلونو د غزونې لپاره له څلورو الرو چارو ګټه اخېستل کېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د څانګو ميتود ‪Dead End Method‬‬
‫‪Grid-iron Method‬‬ ‫‪ .۱‬پنجره ميتود‬
‫‪Circular Method‬‬ ‫‪ .٨‬حلقوي ميتود‬
‫‪Radial Method‬‬ ‫‪ .٧‬شعاعوي ميتود‬
‫بايد يادونه وشي د دې سيستم هر يو ميتـود خپلـې خپلـې ښـېګڼې لـري او هېکـوک لـه دې‬
‫ميتودونو څخه ځانته يو ميتود نه پلي کوي بلکې دوه ميتوونه پـه يـو وخـت پـه يـوه شـپکه‬
‫کې پلي کېـږي دا يـو ځـاى کـول د دې لپـاره کـوي چـې د سـيمې غوښـتنو تـه مناسـب ځـواب‬
‫وويل شي‪.‬‬
‫‪ .1‬د څانګو ميتود‪:‬‬

‫دې ميتود ته د ونې ميتود هم ويل کېږي د دې ترمخه لومړى په يو لوري اصلي نلونه غزول‬
‫کېږي او بيا له اصلي نلونـو څخـه دويمـې يـافرعي نلونـه بېلېـږي او پـه پـاى کـې دويمـې يـا‬
‫فرعي نلونه په څانګو ويشل کېږي له کومـو سـره چـې د ګټـه اخيسـتونکو خپـل خپـل نلونـه‬
‫نښلول کېږي ‪.‬د اصلي يا اولې‪ ،‬دويمې يا فرعي او څانګو د نلونـو قطرونـه پـه مناسـب ډول‬
‫چې څومره ورته اړتياوې ډېزاين شي‪.‬‬
‫‪ .A‬ګټې‪:‬‬
‫د څانګو د ميتود ګټې په الندې ډول دي‪.‬‬
‫د دې ميتود ډېزاين ساده دى ځکه د دې سيسـتم پـه هـره نقطـه کـې د اوبـو فشـار او‬ ‫‪.I‬‬
‫مقدار په اسانه پيدا کېدلی شي‪.‬‬
‫د غزولو په دې سيستم کې د بندونکو والونو (‪ )Cutt-off‬شمېر کم وي‪.‬‬ ‫‪.II‬‬
‫اولي يا اصلي نلونه يواځې د هغه وګړو شمېر ته ډېزانېږي کمومو ته چې اوس اوبـه‬ ‫‪.III‬‬
‫رسول په پام کې وي نو ځکه دا يو اقتصادي سيستم دى‪.‬‬
‫‪ .B‬د دې سيستم نيمګړتياوې‪:‬‬

‫‪ ‬د شبکې د بيارغونې په وخت يوې لويې سيمې ته د اوبو رسول بندېږي‪.‬‬
‫‪ . ‬په دې سيستم کې ډېرى داسې نقطې وي چې تر هغې هاخوا نلونه نور غزول شوي نـه‬
‫وي او شبکه پرې ختمه شوې وي چې دا په شبکه کې د اوبو د دوران مخنيوى کوي ‪،‬د‬
‫دې ويــره شــته چــې لــه همــدې وروســتيو نقطــو څخــه اوبــه ککــړې شــي او کېــداى شــي‬
‫انساني ژوند ته خطـر راپـېښ کـړي ‪،‬چـې د دې د مخنيـوي لپـاره پـه هماغـه وروسـتيو‬
‫نقطو کې صافوونکي والونه (‪ )Scour Valves‬لګېږي چې له هغـه ځايـه ناکـاره اوبـه‬
‫لرې کړي ‪،‬چې دا ډول کار کول لګښت غواړي او هـم کېـداى شـي د ناپـاکو اوبـو سـره‬
‫پاکې هم لرې شي‪.‬‬
‫‪ ‬د اور وژنې لپاره پوره اوبه شتون نه لري ځکه په دې سيستم اوبه محدودې وي‪.‬‬
‫‪ ‬دا سيستم په هغو سيمو کې زيات پلي کېږي چېرته چې د راتلوونکې پرمختګ لپاره‬
‫کوم منظم پالن شتون ونه لري‪.‬‬
‫شکل‬
‫‪ .2‬پنجريي ميتود‪:‬‬
‫دا ميتود د اوبدل شوې ميتود او هم ‪ Reliculation‬ميتود په نوم يادېږي په دې سيستم يـا‬
‫ميتودکې اصلي‪ ،‬فرعي او د څانګو نلونه يو له بل سره نښلول شوي وي‪.‬‬
‫شکل‪:‬‬
‫‪ .A‬د دې ميتود ګټې‪:‬‬

‫‪ .a‬د بيارغونې پر وخت يوه وړه سيمه د اوبو له نه رسېدو څخه اغېزمنه کېږي‪.‬‬
‫‪ .b‬د اوبو سيستم يې بشپړ دوران ترسره کوي نو ځکه د اوبو دککړېدو ويره په کې لږ ده‪.‬‬
‫‪ .c‬هرې نقطې ته د لږ فشار په ضايع کېدو سره اوبه رسېږي‪.‬‬
‫‪ . d‬د اور د پېښېدو په وخت د اور وژنې لپاره پريمانه اوبـه شـتون لـري او د يـو څـو والـو پـه‬
‫تړلو سره ټولې اوبه يوې نقطې ته راټولېږي کېږي‪.‬‬
‫‪ .B‬نيمګړتياوې‪:‬‬
‫‪ . ‬د پايپونو د غزولو لګښت لوړ وي‪.‬‬
‫‪ ‬د پنجريي ميتود پايپونو اوږدوالی زيات وي‪.‬‬
‫‪ . ‬د دې سيســتم پــه هــره نقطــه کــې د فشــار او پــايپونو د ســايز پيــدا کــول پېچلــی‪،‬‬
‫ستونزمن او قيمتي دى‪.‬‬
‫‪ ‬پــه دې سيســتم کــې د والونــو شــمېر زيــات دى پــه حقيقــت کــې پــه هــر څلــور الرې يــا‬
‫کراس کې څلور والونو ته اړتياوې‪.‬‬
‫‪ .C‬کارونه‪:‬‬
‫دا سيستم په هغه ښـارګوټو کـې زيـات د کـارولو وړ دى چـې سـرکونه او کـوڅې چـې مـنظم‬
‫پالن شوې وي‪.‬‬
‫‪ .3‬داېروي مېتود‪:‬‬
‫دې سيستم ته حلقوي سيستم هم ويل کېږي په دې سيستم کې اصـلي نلونـه لـه هغـه سـيمې‬
‫څخــه چــې پــه پــام کــې ده اوبــه ورتــه ورســول شــي چــاپېره ګرځــول کېــږي‪.‬د ويشــلو ســيمه پــه‬
‫مستطيلي يا دايروي برخو ويشل کېږي‪ .‬او اصلي نلونه د نوموړو بالکونو لـه محـيط څخـه‬
‫تېرېږي دا سيستم هم په هغه ښار ګوټـو کـې ښـه د پلـي کېـدو وړ دى چـې مـنظم سـرکونه او‬
‫کوڅي لري‪.‬‬
‫‪.4 .٧‬شعاعوي ميتود‪:‬‬
‫دا ميتود د حلقوي سيستم برعکس يا سرچپه بڼه ده پـه دې سيسـتم لـه اصـلي ويشـوونکو‬
‫نلونو څخه اوبه اخېستل کېږي او هغو ذخيرو ته لېږدول کېږي چې د بالکونـو پـه مرکزونـو‬
‫جــوړې وي او بيــا وروســته لــه زيرمــو څخــه د شــعاع پــه ډول پــه فرعــي نلونــو کــې پرېښــودل‬
‫شکل‬
‫‪Water Wastages‬‬
‫د اوبو په شبکو کې يو د پام وړ چاڼ شوي اوبه ضايع کېږي چې لـوى الملونـه يـې پـه النـدې‬
‫ډول دي‪:‬‬
‫‪ .A‬د ګټه اخيستونکو د نه پاملرنې له امله‪.‬‬
‫‪ .B‬د پايپونو له نښلوونکو نقطو څخه د اوبو تېښته يا ليکيج‪.‬‬
‫د دې لپاره چې د ضايع شوو اوبو پوره مقدار معلوم شي نو په کار ده چې د ضايعاتو سروې‬
‫ترسره شي د ضايعاتو دکچې راټيټېدنه دوه ګټې لري يو دا چې ګټه اخيستوونکو ته پـوره‬
‫اوبه رسېږي او بل دا چې د اوبود درملنې لګښت راکمېږي‪.‬‬
‫‪water waste Surrveys‬‬

‫د اوبو د ضايعاتو د مقدار د پوره معالومولو لپاره له ټولې شبکې څخـه يـوه برخـه پـه ګوتـه‬
‫او له نورو څخه جال کېږي‪ ،‬وروسته همـاغې سـيمې تـه اوبـه ور پرېښـودل کېـږي او د اوبـو‬
‫ضايعات په کې ريکارډ کېـږي کـه ضـايعات زيـات وي همـدا برخـه پـه نـورو کوچنيـو برخـو‬
‫باندې ويشل کېږي او تر مطالعې الندې نيول کېږي کله چې د ضايعاتو مقدارمالوم شي نو‬
‫بيا ورته الزم تدابير په پام کې نيول کېږي تر څو د ضايعاتو انـدازه تـر ټولـو ټيټـې کچـې تـه‬
‫راوړل شي‪.‬‬
‫د اوبو د ضايعاتو اندازه بايد په يو کيلومتر اوږدوالي کې د پايـپ لـه يـو سـانتي متـر قطـر‬
‫څخــه پــه يوســاعت کــې لــه ‪11.60‬ليتــرو څخــه زيــات نــه وي د بېلگــې پــه ډول کــه د پايــپ‬
‫اوږدوالی ‪ 5‬کيلومتر او قطر يـې ‪ 300mm‬وي نـو پـه يـو سـاعت کـې د ضـايعاتو انـدازه لـه‬
‫‪ 1740‬ليترو څخه زياته نه وي‬
‫‪Preventive measures‬‬
‫ددې لپــاره چــې د ضــايغاتو کچــه راټيټــه کــړاى شــي او هــم د ماتيــدو او د اوبــو چټليــدو‬
‫مخنيوى وشي نو بايد الندې تدابير په پام کې ونيول شي‬
‫‪Design‬‬ ‫‪.٠‬ډيزاين‬
‫‪fitting‬‬ ‫‪.۱‬تړنه‬
‫‪Inspection‬‬ ‫‪.٨‬څارنه‬
‫‪.٧‬ميټرونه‬
‫‪.٠‬پوهاوى‬
‫‪.٠‬خدماتی نښلونه ‪service connection‬‬
‫‪.٨‬د رسولو سيستم ‪system of supply‬‬
‫‪tests‬‬ ‫‪.٠‬ازمايښتونه‬
‫‪.٠‬ډيزاين‪:‬‬
‫د شبکې د ويشنې د مسير ډيزاين بايد داسې وشي چې هره څانگه يا درېيمې نلونه وکوالى‬
‫شي د ‪ 1200‬او‪ 3000‬تر منځ وگړو ته اوبه ورکوالى شي‪ ،‬داسې ډيزاين مرسـته کـوي چـې د‬
‫ليکيج ساحې په سمه او اسانه توگه مالومې شي‬
‫‪.۱‬تړنه‪:‬‬
‫دوه پرله پسې پايپونه او يا هم نور وسايل داسـي سـره وتـړل شـي چـې لـه سـتندرد غوښـتنو‬
‫سره سم وي‬
‫‪.٨‬څارنه‪:‬‬
‫د چارواکو لخوا بايد يو ډله وګمارل شي چې له شبکې څخه کور په کور څارنه وکړي او کـه‬
‫څوک هم له قوانينو سر غړونه کوي بايد سخته سزا ورکول شي‪.‬‬
‫‪.٧‬ميټرونه‪:‬‬
‫د اوبو رسول بايد د ميټرونو په واسطه تنظيم کړاى شي د ميترونو لگول دوه مرستې کوي‬
‫لومړى‪ :‬ګټه اخيستونکي د پاکو اوبو په ارزښت پوهېږي او نه پرېږدې چې اوبه ضايع شي‬
‫دويم‪ :‬د ضايعاتو ځايونه ترې په اسانه پيدا کېږي د بېلګـې پـه ډول کـه د سـهار لـه يـو بجـې‬
‫څخه تر ‪ ٧‬بجو پورې هېڅ ګټه اخيستونکي اوبه نه وي لگولي او له ميټـر اوبـه تېـرې شـوي‬
‫وي نو په ډاګه څرگندوي چې اوبه له ميټره تر تېرېدو وروسته پر الره کې له پـايپونو ضـايع‬
‫شوې دي نو په دې وخت کې چـارواکي اړ دي چـې اړيـن ګامونـه اوچـت کـړي او لـه پـايپونو‬
‫څخه د ليکيج مخنيوى وکړي‪.‬‬
‫‪.٠‬پوهاوى‪:‬‬
‫د ســيمې خلــک بايــد د پــاکو اوبــو پــه کــارولو پــوه کــړاى شــي دا پوهــاوى کيــداى شــي د‬
‫ورځپاڼو‪،‬راډيوگــانو‪،‬تلويزونو‪ ،‬ســيمنارونو‪ ،‬جومــاتونو او نــورو غونــډو لــه الرې تــر ســره‬
‫شي‪.‬‬
‫‪.٠‬خدماتي نښلونه‪:‬‬
‫له شبکې سره د خدماتې نلونو نښـلونه بايـد د مـاهرو کسـانو لخـوا او داړونـد چـارواکو تـر‬
‫کلکي څاريې الندې تر سره شي او له شبکې څخه هيکو ک پخپـل سـر پرتـه لـه اجـازي اوبـه‬
‫وانخلي‪.‬‬
‫‪.٨‬د رسولو سيستم‪:‬‬
‫د اوبو رسولو سيستم بايـد لـه پـوره مطـالعي وروسـته غـوره شـي وکتـل شـي چـې د سـيمې‬
‫ځانگړتيا واو اوبو غوښتنو ته په پام سره‪ ،‬دمه په دمه سيستم ښه دى او که پرله پسې او په‬
‫کوم کې ضايعات زيات دي‪.‬‬
‫‪.٠‬ازمايښت‪:‬‬
‫د چارواکو له خوبايديوه جال څانګه منځ ته راشي چې د ضايعاتو ازمايښت وکـړي او هـم د‬
‫ضايعاتو ځايونه په گوته کړي‬
‫‪Water Waste test‬‬

‫دا الندې ازمايښتونه ددې لپاره تر سره کېږي چې له نلونو څخه د اوبو د تېښتې ځايونـه يـا‬
‫ليکيج پيداکړي‬
‫‪ .٠‬رنګ لرونکې اوبه‪.‬‬
‫‪ .۱‬متراکم شوې هوا‪.‬‬
‫‪.٨‬پايپ ډکول‪.‬‬
‫‪.٧‬فلزي راډ‪.‬‬
‫‪.٠‬ليده کاته‪.‬‬
‫‪.٠‬هايدروليکي ميالن‪.‬‬
‫‪ .٠‬رنګ لرونکې اوبه‬

‫لـومړى لــه اوبـو ســره يــو حليـدونکی رنــگ مخلـوطېږي بيــا رنــگ شـوې اوبــه پـه پايــپ کــې‬
‫پريښودل کېږي رنګ شوي اوبه د ليکيج نقطې په اسانه څرگندوالى شي ‪.‬‬
‫‪.۱‬متراکم شوى هوا‪:‬‬

‫متراکم شوې هوا په پايپونو کې پوه کېږي د هوا پو کاڼۍ په اسان سره کوالى شي د ليکيج‬
‫ځايون مالوم کړي‪.‬‬
‫‪.٨‬د پايپ ډکول‪:‬‬
‫له پايپونو څخه يو پايپ غـوره کېـږي او د هغـه اوبـو مقـدار پيـداکېږي چـې د هغـې د پـوره‬
‫ډکولو لپاره ورته اړتيا ده وروسته همدا مقدار اوبه په پايپ کې پريښودل کېـږي داوبـو لـه‬
‫وتلو وروسته هغه مقدار ترې په اسانه پيداکيداى شي چې ضايع شوې دي‪.‬‬
‫‪.٧‬فلزي راډ‪:‬‬
‫په دې ميتود کې يو فلزې راډ په ځمکه کې ښخيږي داسې چې د پايپونو سره په تمـاس کـې‬
‫وي په کومه نقطه کې ليکيج وي يو اواز ورکوي چې دا اواز له فلزې راډ سره د لګول شوې‬
‫د يوې ځانگړنې وسيلې په واسطه اوريدل کېږي دا الـه کـوالى شـي اواز تـر ‪ 100000‬ځلـې‬
‫پورې غټ کړي‪.‬‬
‫‪.٠‬ليده کاته ‪:‬‬

‫د پايپونو د اوبو ليکيج کيداى شې د پايپونو لپاسه ځمکې له ليدو څخـه هـم مـالوم شـي د‬
‫ځمکې په مخ د شنو ټکو اوو يا هم د يخ وړو ټوټو شتون د ځمکې الندې پايپونو کې ليکيج‬
‫څرگندوي‪.‬‬
‫‪.٠‬هايدروليکي ميالن‪:‬‬
‫دا ميتود خطرناکو او لويـو ليکيجونـو د پيـداکولو لپـاره کـاريږي ددې لپـاره لـه غـه نقطـو‬
‫څخه پايپونه تيرشويدي هايدروليکي ميالن نقشه کېـږي او پـه کـوم ځـاى کـې چـې نـا څپـه‬
‫بدلون منځ ته راغلی وي د غټ ليکيج ښودنه کوي‪.‬‬
‫‪Maintenance of Distribution system‬‬

‫د اوبو رسولو له شبکې څخه بايد سمه ساتنه وشي څو هغه وسايل او پروسې چې په شبکه‬
‫کې په کار اچول شـويدي پـه سـمه توگـه پرتـه لـه خنـډ څخـه کـار وکـړي د اوبـو د شـبکې ښـه‬
‫ډيزاين او سمه ويشنه د پروژي د ښه کار کولو فکتور ګڼل کېږي‪.‬د اوبو رسولو د شـبکې د‬
‫ښه ساتلو او کار کولو لپاره الندي ټکي په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د پايپونو د تشولو يا فلش کولو لپاره بايد مناسب ځاى پيدا شي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د هوا نلونه‪ ،‬والونه او نور سامانونه بايد وخت په وخت وکتل شي‪.‬‬
‫‪ . ٨‬په شبکه کې د اور وژنې نلونو شمېر‪ ،‬د شبکې د پايپونو اوږدوالی‪ ،‬د نښلوونکو نقطو‬
‫شمېر‪ ،‬د خدماتي نښلوونو شمېر او نور اړوند مالومات بايد په سمه توګه وساتل شي‪.‬‬
‫‪ .٧‬په شبکه کې د اوبـو ضـايعات پـه ځـانګړي ډول دلـيکج لـه املـه ضـايعات تـر ټولـو ټيټـې‬
‫کچې ته راوړل شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬پايپونه بايـد پـه دوامـداره ډول ومينځـل شـي او هغـه پـوي چـې يامنـګ چـې پيونـه يـې‬
‫نيسي ترې لرې کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬که ميټرونه لګول شوي وي بايد وخت په وخت وکتـل شـي او کـه کـوم يـو خـراب وي لـرې‬
‫کړاى شي‪.‬‬
‫‪ .٨‬هغه نقشه چـې د پـايپونو غزولـو ميسـر پـه کـې ښـودل شـوى وي تـر ټولـو تـازه حالـت يـې‬
‫شتون ولري‪.‬‬
‫‪pipe Appurtenances‬‬
‫ددې لپاره چې د اوبو يوه شبکه پـه اسـانه او اغيزمنـه توگـه کـار وکـړي يـو شـمير مرسـتيال‬
‫وسايل په کې کاريږي چې په الندې ډول دي‬
‫‪air Valves‬‬ ‫‪ .٠‬د هوا کش والونه‬
‫‪bib Cocks‬‬ ‫‪ .۱‬شيردان‬
‫‪Fire hydrants‬‬ ‫‪ .٨‬د اور وژنې نلونه‬
‫‪Reflux‬‬ ‫‪ .٧‬سرچپه وال‬
‫‪ .٠‬د هوا فشار کمولو وال ‪Relief valves‬‬
‫‪Scour Valves‬‬ ‫‪ .٠‬وينځولو وال‬
‫‪Sluice‬‬ ‫‪ .٨‬د پرچاوې وال‬
‫‪Stop Cock‬‬ ‫‪ .٠‬د بندولو شيردان‬
‫‪water meters‬‬ ‫‪ .٠‬د اوبو ميټرونه‬
‫‪.٠‬د هوا کش والونه‪:‬‬
‫دا والونه د هوا کشولو والونو ( ‪ )air valves‬په نوم هم ياديږي‪ ،‬اوبه له ځانه سره يو انـدازه‬
‫هوا هم ليږدوي چې د لوړ فشار نقطـو تـه يـې هـم رسـوي ‪.‬ددې لپـاره چـې د اوبـو لـه پـايپونو‬
‫څخه دغه هوا ويستل شي د اوبود پايپونو په لوړه څوکه کې د هوا ايسـتلو لپـاره ځـانگړې‬
‫والونه لگول کېږي ‪،‬د هوا ايستونکي والونه د هايدروليکي ميالن سره نږدي او يا هم د‬
‫هغې لپاسه لګ يږي که چېري د هـوا ايسـتلو والونـه ونـه لگـول شـي نـو پـه پـايپونو کـې هـوا‬
‫بنديږي چې له امله يې د اوبو بهېدنه کميږي ځکه په پـايپونو کـې يـو مسـاحت د هـوا لخـوا‬
‫نيول کېږي‪.‬‬
‫د هوا د ايستونکي والونه دا مرسته هم کوي چې کله په پايپونو کې خال يـا تشـه را مـنځ تـه‬
‫نو د همدي والونو له الري هوا ورننوځي او هغه بيرته ډکوي معموالُ د هوا ايسـتونکی وال‬
‫له اوسپنيز طشت ‪ ،‬المبو وهونکي بازې ‪ poppet‬وال څخه جوړوي‪.‬‬
‫‪.۱‬شيردان‪:‬‬
‫شيردان يو داسې وسيله ده چې د پايپ په وروستۍ برخه لگـول کېـږي او لـه دې ځايـه گټـه‬
‫اخيستوونکي اوبـه اخلـي اوس مهـال شـيردانونه پـه بيالبيلـو بڼـو سـره جوړيږي‪.‬بايـد هکـه‬
‫وشي د اوبو په شبکه کې له داسې شيردانو گټـه واخېسـتل چـې اوبـه تـرې ضـايع نـه شـي د‬
‫اوبو رسولو په شبکه کې شيردان يو له هغو څخه دى چې اوبه ترې ډيرې ضايع کېږي که په‬
‫يوه دقيقه کې له شيردان څخه ‪٨٨‬څاڅکې اوبه توى شي نو پـه ورځ کـې ‪ ٠‬ليتـره اوبـه ضـايع‬
‫کېږي که په يوه دقيقه کې ‪ ٠٨‬څاڅکې اوبه توى شي نو په ورځ کې ‪ ٠٨‬ليتره اوبه ضايع کوي‪.‬‬
‫شکلونه‪:‬‬
‫‪.٨‬د اور وژنې نلونه‪:‬‬

‫د اوبو په شبکه کې يو ځانگړى نل چې هايـدرانټ بلـل کېـږي د اور وژنـې لپـاره لګيـږي څـه‬
‫وخــت چــې پــه ســيمه کــې اور ولګيــږي د اور وژنــې وســايل ورســره نښــلول کېــږي چــې اور‬
‫مړکړي‪ ،‬د اور وژني نل يا هايدرانټ دلګولو اړوند څو ټکي بايد په پام کې ونيول شي‪.‬‬
‫د اور وژنې د نل ځاى او شمير يې د څو فکتورونو پورې اړه لري لکه د ودانيو ډول‬ ‫‪.A‬‬
‫د اور وژنې لپاره د اوبو غوښتنې اندازه ‪ ،‬داور پېښيدوچانسونه ‪،‬د وگړو شمير او نور‬
‫خو په عمومي ډول سره د اور وژنې نلونه د کوڅـو پـه کونجنـو کـې داسـي لګـول کېـږي چـې‬
‫وکوالى شي له ‪60‬مترو څخه تر ‪90‬مترو پوري سيمه قابو کړي بايد دا نلونه يو لـه بـل څخـه‬
‫په دومره واټن کې ولگول شي چې يو د بل يو څو متره سيمه دواړه دا ونغاړي ياني څو متره‬
‫داسي سيمه وي چې دواړه ورته غزول کيداى شي د اور وژنې د نلونو د اغيز سيمې بايد په‬
‫نقشه کې وښودل‬
‫‪ .B‬د اور وژنې د نل ځانگړتياوي‪:‬‬

‫‪ ‬ارزانه وي‬
‫‪ ‬داسې ځاى کې وي چې زر مالوميداى شي‪.‬‬
‫‪ ‬د اور وژنې وسايل ورسره په اسانه او زر وتړل شي‬
‫‪ ‬چا النول يې اسانه وي او ښه کار وکړاى شي‬
‫‪ ‬کله چې پوره پرانستل شي بايد ټولې اوبه ورکړي‪.‬‬
‫‪ .C‬د اور وژنې د نلونو ډولونه‪:‬‬
‫‪. )a‬زرتشيدونکی يا ‪flush‬‬
‫دا ډول نلونه د کوڅو يا پيـاده الرو دسـطحې لـه ليـول څخـه ټيـټ لګـول کېـږي ددي نلونـو د‬
‫ساتنې لپاره اوسپنيز بکس او يا د څښتو يوه وړه کوټه جوړيږي د اور وژنې فلش ډول نلونه‬
‫ډير ښه او اغيزمن کار کوي خو ستونزه يې داده چې زر نه پيژندل کېـږي ځکـه چـې د کـوڅي‬
‫له سطحي څخه ټيټ وي نو ځکه بايد ور څيرمه ځاى کې داسـې نښـې نښـانې وي چـې د اور‬
‫وژنې په وخت زر پيدا شي‪ ،‬يوه الره داهم ده چې په يو تخته بانـدې وليکـل شـي (اور وژنـې‬
‫نل) او ورته تر ټولو نژړي ودانې يا بل څه سره ټک وهل شي‬
‫‪ )b‬لوړ اور وژنې نل يا ‪post hydrant‬‬

‫دا نلونه د سرک يا کوڅي د ځمکې د سطکې له څخه د ‪ 1‬يا ‪ 2‬مترو په لوړوالي سـره لګيـږي‬
‫دا هم اوس ډير پيژنړل شوي ډول دى خو په دي کې شتونزه داده چې د ماتيدو ويره يې ډيـره‬
‫وي‪.‬‬
‫‪ .D‬کار کونه‪:‬‬
‫کله چې د کيلي په واسطه د اور وژنې د نل نټ پرانيسـتل شـي نـو وال پورتـه خيـژي او اوبـه‬
‫پريـــږدي د شـــبکي لـــه نـــل څخـــه د هايـــدرانټ بيلـــر تـــه ننـــوځي بيـــا لـــه بيلـــر څخـــه د اوبـــو‬
‫پريښــودونکي يــا ‪ out lit‬لــه الري وځــي او دنــده مــخ تــه وړي ‪.‬څــه وخــت چــې د اور وژنــې‬
‫غوښتنه پوره شي نټ بيرته سرچپه تاويږي او نور نه پريږدي چې د شـبکې لـه نـل څخـه اوبـه‬
‫بيلر ته ننوځي د وال تړلو وروسته د يو پلک له الري د هايـدرانټ لـه بيلـر څخـه پـاتي شـوي‬
‫اوبه لري کېږي د هايدرانټ قطر تر ‪ 60mm‬پوري وي‪.‬‬
‫‪. ٧‬سرچپه وال ‪reflux valve‬‬

‫سر چپه وال چې چک وال هم ورته وايي يا هغه وال چې بيرته اوبه نـه پريـږدي‪ .‬چـک وال يـو‬
‫اتومات ډول اله ده چې يواځي له يو لوري اوبه پريږدي ‪.‬‬
‫کلــه چــې اوبــه ورشــي وال د يــو څرخــووونکي پــه چ ـاپيره څرخــي او د اوبــو د فشــار لــه املــه‬
‫پرانســتي وي کلــه جــې د اوبــو بهيــدل پــري شــي نــو تيــري شــوې اوبــه بيرتــه هکــه کــوي څــو‬
‫ورننوځي خو وال هغه سو ري تړلي وي ‪.‬‬
‫کوم پايپونه چې مستقيماً له پمپ څخه اوبه اخلي په يو ثابـت ځـاى کـې يـې بايـد چـک وال‬
‫ولګول شي‪.‬‬
‫څه وخت چې پمپ له کاره لويږي نو اوبه له سـرچپه لـوري نـه ورځـي او پـه دي ډول د پمـپ د‬
‫نورو پرزو د خ رابيدو مخنيوى کېږي او همدارنګه کـه د پـاکو او نـا پـاکو اوبـو نلونـه سـره‬
‫ونښلول شوي نو چک وال ورته اړين دى‪.‬‬
‫‪.٠‬د فشار کمولو وال ‪relief valves‬‬

‫دي ته اتومات پري کوونکی والونه هم وايي دا والونه د پايپ په اوږدوکې په هغه ځاى کې‬
‫لګيږي چېرته چې د اوبو فشار له مجاز حد څخه اوړي‪.‬‬
‫کله چې فشار لوړيږي دا والونه خپل فعاليت پيلوي او فشار نورمال ته راوړي‪.‬‬
‫‪.٠‬وينځلو لپاره والونه ‪sour valves‬‬
‫دا والونه د شبکې په ټيټو نقطو کې لګيږي کله چې د شبکې په نلونو کـې ښـيرى او يـا خـړه‬
‫راټوله شي پـه پـايپونو کـې اوبـه پريښـودل او دا والونـه پرانيسـتل کېـږي کلـه چـې وينځـل‬
‫بشپړ شي سم دواره دا بيرته تړل کېږي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د پرچاوې والونه (‪:)Sluice‬‬

‫دې ته ګيټ وال يا بندونکي ياتړونکي (‪ )Stop Valve‬والونه هم وايي دا والونه پـه شـبکه‬
‫کې د اوبو بهېدل څاري او هم مرسته کوي چې په اصلي ويشونکو نلونو کې د اوبو ويشـل‬
‫په منظم ډول ترسره شي‪.‬‬
‫هغه شبکې چې اوږدوالی يې زيات وي په هر کيلومتر کې يو پرچاوي وال لګېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو ميټرونه‪:‬‬

‫د اوبو ميټرونه د دې لپاره لګېږي چې له يوې نقطې څخه د تېرېدونکو اوبو مقدار څرګنـد‬
‫کړي او همدا راز مرسته کوي چې ګټه اخيستونکي هومره لګښت پرې کړي څومره يې چې‬
‫اوبه لګولي دي‪.‬‬
‫‪ .A‬مثبت بې ځايه کېدونکي ميټرونه‪.‬‬
‫‪ .B‬د سرعت ميټرونه‪:‬‬
‫مثبت بې ځايه کېدونکې د هغه لوښي تشېدل او ډکېدل شـمېرې چـې اوبـه ورڅخـه تېرېـږي‬
‫دا ډول ميټرونه په بېلو بېلو سيسـتمونو سـره پيـدا کېـږي ‪ .‬د سـرعت ميټرونـه د سـرعت پـر‬
‫اساس کار کوي څومره چې په قراره تېرې شي لږ مقدار ښايي ‪.‬‬
‫د اوبو ټول ميټرونه بايد الندې ځانګړتياوې ولري‪.‬‬
‫‪ )a‬د اوبو اندازه کولو دقت يې زيات او مجاز منل ‪ 2%‬وي‬
‫‪ )b‬په ډېره لږه اندازه اوبه هم بايد معلومې کړي‪.‬‬
‫‪ )c‬په اسانه ترميم او وساتل شي‪.‬‬
‫‪ )d‬په وتونکي برخه کې جالۍ ولري‪.‬‬
‫‪ )e‬ګران نه وي‪.‬‬
‫‪ )f‬د اوبو بهېدنې کوم خنډ رامنځته نه کړي‪.‬‬
‫‪ )g‬د ميټر ټوله اسمبلي بايد زهرجنه او زنګ وهلونکې نه وي‪.‬‬
‫‪Water Pollution control and water management‬‬
‫ککړتيا يا ‪ Pollution‬له التيني کليمې ‪ Pollutes‬څخه اخېسـتل شـوې ده ‪ Pol‬د وړانـدې يـا‬
‫مخکــې او ‪ Lutus‬د منځلــو پــه مانــا دى ‪،‬نــو اوبــه تــر وينځلــو وړانــدې لــه ځانــه ســره ځينــې‬
‫ناپــاکۍ لــري ‪.‬نــو ‪ Pollution‬کلمــه د دې لپــاره کــارېږي چــې د طبيعــي اوبــو ککړونکــو لکــه‬
‫سيندونو ويالو او څاګانو د چټلولو عمل راوښايي د ککړتياوو کابو کول مانا داده چې پـه‬
‫هره وسيله سره چې وي اوبه پاکې شي‪.‬‬
‫د ککړتيا ‪ Pollution‬او خيرن والي يـا ‪ Contamination‬تـرمنځ توپيرونـه پـه النـدې جـدول‬
‫کې ښودل شوي دي‪.‬‬
‫خيرن والی‪Contamination‬‬ ‫ککړتيا ‪Pollution‬‬ ‫ګڼه‬
‫ککړتيــا يــوه عمــومي اصــطالح ده چــې خيرنــوالي د ککړتيـــا يـــو ځـــانګړى شـــکل‬ ‫‪٠‬‬
‫دى‪.‬‬ ‫په کې شامل دى‪.‬‬
‫اوبــــه نامحفوظــــه او ناخوښــــه‬ ‫اوبه له کارولو وباسي‬ ‫‪۱‬‬
‫کوي‪.‬‬
‫د ککـــړو اوبـــو خونـــد‪ ،‬بـــوى او رنـــګ د منلـــو او خيرنـــې اوبـــه کېـــداى شـــي يـــو‬ ‫‪٨‬‬
‫اندازه د منلو نه وي‪.‬‬ ‫زغملو نه دى‪.‬‬
‫ککړو اوبو ته رنګ لرونکـې اوبـه مـالګين اوبـه‪ ،‬خيرنـــې ورتـــه هغـــه وخـــت کـــې‬ ‫‪٧‬‬
‫بدبويه اوبه‪ ،‬ځوړند موادو سره اوبـه او نـور ويـل ويـــل کـــې چـــې زيـــان اړونکـــې‬
‫باکترياوې ولري‪.‬‬ ‫کېږي‬
‫په عمومي ډول سره ککړتيا يا ‪ Pollution‬دې ته ويل کېږي چې حاالت د طبيعـي چاپيريـال‬
‫توازن دومره ګډوډ کړى وي چې نور د اغېزمن کارولو وړتيا ونه لري‪.‬‬
‫ککړتيــا پــه اوبــو‪ ،‬ځمکــه‪ ،‬هــوا او د فضــا پــه نــور چاپېريــال کــې بــدلون او خطرونــه منځتــه‬
‫انسانان د خپل ښه او هو سا ژوند د پرمخ وړلو لپاره يو پاک او متـوازن چاپيريـال تـه اړتيـا‬
‫لري ‪،‬خلک غواړي چې داسـې يـو ښـکلی‪ ،‬پـاک تـازه او روغتيـايي چاپيريـال ولـري‪ ،‬مګـر‬
‫ورځ تر بلې ليدل کېږي چـې ککړتيـا هـر څـه اغېـزمن کـړي دي همـدا المـل دى چـې ککړتيـا‬
‫اوس د نړۍ توده موضوع ده او د ټولې نړۍ پام يې ځانته راګرځولی دى‪.‬‬
‫د ځمکې پرمخ چې څومره اوبه دي د هايدرو سفير په نـوم يـادېږي ‪ ،‬د اوبـو اداره کـول ځکـه‬
‫مخ ته راغلي چې له بايد هايدروسفير څخه په سمه او منظمه توګه ګټه واخېسـتل شـي څـو‬
‫په راتلونکي کې نړۍ د اوبو د کړکيچ يا بحران سره مخ نه شي‪.‬‬
‫دلته په دې څپرکي کې پـه همـدې دوه موضـوعګانو د اوبـو ککړتيـا او د اوبـو اداره بانـدې‬
‫بحث کېږي‪.‬‬
‫‪Sources of water Pollution‬‬

‫په ټوليزه توګه اوبه له الندې دوه سرچينو ککړېږي‪.‬‬
‫د کورنيو د تشنابو اوبه‪.‬‬ ‫‪.i‬‬
‫د کارخانو ضايعات يا فضوله‪.‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫د کورنيو دتشنابونو اوبه (‪:)Domestic Swage‬‬ ‫‪.i‬‬

‫که چېرې د تشنابونو اوبه په سمه توګه سمبال نه شي او يـا هـم د دتشـنابونو د اوبـو تصـفيه‬
‫کوونکې دستګاوې سم کارونه کړي نو نورې اوبه ترې په اسانه ککړېداى شي د تشنابونو‬
‫له اوبو څخه له ځمکې الندې اوبه او هم سيندونه اوويالې ډېرې زر اغېزمنې کېږي‪.‬‬
‫د کارخانو فضوله‪:‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫که پرته له درملنې د کارخانو فضوله يا ضايع مواد سيندونو تـه واچـول نـو پـه لويـه پيمانـه‬
‫سره اوبه ککړوي‪ ،‬څرنګه چې په نړۍ کې د کارخانو جوړول ورځ تر بلې زياتېږي نـو ځکـه د‬
‫کارخانو له فضوله څخه د اوبو ککړتيا‪ ،‬يوه د اندېښنې وړ موضوع ده ځکه کـه دا مـواد پـه‬
‫ځمکه کې خښ هم کړاى شي بيا هم د اوبو د ککړتيا المل ګرځي‪.‬‬
‫د کارخانو په فضوله موادو کې کېداى شي ځينـې زيـان اړونکـي مـواد لکـه ګـريس‪ ،‬غـوړ‪،‬‬
‫چادونکې مواد‪ ،‬بدبويه مواد او نور شتون ولري‪.‬‬
‫په ټوليز ډول دکارخانود کيمياوي مواد درمل‪ ،‬هايـدروجن شـوي نبـاتي غـوړي‪ ،‬صـابون د‬
‫اوسپنې پاتې شونې د ټوکرانو پاتې او نور د فضوله موادو په ډول وي‪.‬‬
‫له پورته دوه لويو سرچينو څخه پرته نور فکتورونه هم شته چې پـه يـو ډول نـه يـو ډول اوبـه‬
‫ککړوي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو د راټولېدو سيمه (‪:)Catchment area‬‬

‫د هغه سيمې ځانګړتياوته په پام سره چې اوبه ورڅخه راټولېږي ‪،‬هـم اوبـه ککړېـږي پـه دې‬
‫ډول ککړتياوو کې له حده زيات کيمياوي سره او حشرو وژونکي دواګـانې ټـاکونکی رول‬
‫لوبوي‪.‬‬
‫د دې ترڅنګ د حاصالتو د ضايعاتو بې ځايه کوټه کول اود نورو کرنيزو کيمياوي مـوادو‬
‫کارول دککړتياو المل ګرځي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د ويشلو سيستم‪:‬‬

‫د اوبو په شبکه کې ګټه اخيستونکو ته د اوبـو رسـولو نلونـه پـه ځمکـه کـې خښ وي نـو کـه‬
‫پايپونه چاودونه يا درزونه ولري اوياهم ليکيج ولري نو کېداى شـي لـه بانـدې څخـه نـاوړه‬
‫مواد وردننه شي او د اوبو دککړېدو المل شي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د تيلو فضوله‪:‬‬

‫ځينې مهال هغه ټانکرونه او کشتۍ چې تيل لېږدوي او يا يې هم د سونګ مـوادو پـه توګـه‬
‫کار وي د بحرونو او سيندونو غاړو ته د ورتګ په وخت له ځانه يـوه انـدازه تېـل او د تيلـو‬
‫فضوله له اوبو سره ګډوي څرنګه چې تيل له اوبو سپک دي نو دا تيل د باد او يا هم د اوبـو‬
‫د بهېدوله امله له يوه ځايـه بـل ځـاى تـه لېږدېـږي او د اوبـو پـه مـخ ګرځـي چـې لـه املـه اوبـه‬
‫ککړېږي ‪،‬په ځانګړې ډول د المبلو په وخت ستونزې پيدا کوي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د راډيويي وړانګو فضوله‪:‬‬

‫د هغه کارخانو له امله چې د راډيويي وړانګو سره سر او کار لري هم اوبه ککړېږي‪.‬‬
‫څرنګه چې په اوبو کې د راډيـويي وړانګـو شـتون داوبـو پـه رنـګ‪ ،‬بـوى او خونـد کـې کـوم‬
‫بدلون نه راولي نو ځکه بايد په ځانګړو وسايلو سره مالوم شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو سرچينه‪:‬‬

‫د ځمکې پر مخ چې کومې اوبه بهېږي د بهېدو په وخت کـې لـه ځانـه سـره عضـوي‪ ،‬منرالـي‬
‫اوباکترياوې مواد هم لېږدوي چې دا اوبه چټلوي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو زيرمه کول‪:‬‬
‫کله چې اوبه د شګې‪ ،‬جغل‪ ،‬خـړې او ذراتـو د ترسـب لپـاره ودرول کېـږي د اوبـو پـه سـطحه‬
‫باندې ځينې ناپاکۍ پاتې کېږي دا هم په خپل وار دککړېدو المل ګرځي‪.‬‬
‫‪ .٨‬د اوبو سفر‪:‬‬
‫د ځمکې ځانګړتيـاوو تـه پـه پـام سـره چـې کلـه اوبـه ترسـرچينې پـورې رسـېږي لـه ډول ډول‬
‫مــوادو تېرېــږي‪ .‬د بېلګــې پــه ډول کــه اوبــه لــه يــوې داســې ځمکــې تېــرې شــي چــې دا ځمکــه‬
‫نصواري رنګ ولري نو حتمې خبره چې د اوبو رنګ هم بدلون مومي‪.‬‬
‫‪Types of water Pollution‬‬

‫په ټوله کې د اوبو ککړتيا په الندې درې ډولونو ده‪.‬‬
‫‪ .٠‬فزيکي ککړتيا‪:‬‬
‫‪ .۱‬کيمياوي ککړتيا‪:‬‬
‫‪ .٨‬باکتريالوژيکي ککړتيا‪:‬‬
‫‪ )1‬فزيکي ککړتيا‪:‬‬
‫د اوبو فزيکي ککړتيا د الندې اوه فکتورونو له امله وي‪.‬‬
‫‪ )a‬رنګ‪.‬‬
‫‪ )a‬خوند او بوى‪.‬‬
‫‪ )b‬تودوخه‪.‬‬
‫‪ )c‬خړوالی‪.‬‬
‫‪ )d‬ځوړند مواد‪.‬‬
‫‪ )e‬راډيو وړانګې‪.‬‬
‫‪ )f‬ځګ‪.‬‬
‫‪ . )a‬رنګ‪:‬‬
‫کېداى شـي اوبـه لـه طبيعـي او يـا هـم لـه مصـنوعي سـرچينو څخـه رنـګ الس تـه راوړي ‪،‬د‬
‫زياتو کارخانو ضايع شوي مواد له ځانه سره ډول رنګونه لري کله چې دا مواد پـه اوبـو کـې‬
‫واچول شي نو د اوبو رنګ هـم اړوي ‪،‬د ټـوکر جوړولـو‪ ،‬کاغـذ جوړولـو او رنـګ جوړولـو د‬
‫کارخانو ضايع مواد ډېر رنګونه لـري‪.‬د اوبـو رنـګ زيـان اړونکـی نـه وي خـو پـه اوبـو کـې د‬
‫رنګ شتون ښه نه ښکاري‪.‬‬
‫‪ )b‬خوند او بوى‪:‬‬
‫زيات وخت د کارخانو ضايع مواد د کيمياوي عناصرو مرکبات لري کوم چې د اوبـو خونـد‬
‫او بــوى خرابــوي هغــه مهــم کيميــاوي عناصــر چــې د اوبــو خونــد اوبــوى تــه بــدلون ورکــوي‬
‫عبارت دي لـه‪ :‬اوسـپنې‪ ،‬مـالګې‪ ،‬منګـانيز‪ ،‬ازاد کلـورين‪ ،‬هايـدروجن‪ ،‬سـلفايد‪ ،‬فينـول‪،‬‬
‫غير مشبوع هايدرو کاربنونه او نور‪...‬‬
‫ځينې مهال کېداى شي چې د الجيانو د شتون له امله هم د اوبو خوند او بوى خراب شي‪.‬‬
‫په ټوليز ډول د اوبو خوند او بوى د انسان په روغتيا کوم اغېز نه لري خو نورې اغېزې به‬
‫ولري چې په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ .i‬کېداى شي د اوبو دا ډول ځانګړتيا په اوبو کې د ماهيانو ژوند اغېزمن کړي چې له‬
‫امله به يې ډېر ماهي نيونکي بې کاره شي‪.‬‬
‫‪ .ii‬داسـې اوبـه د خلکــو نـه خوښـېږي او ځينــې وخـت د ټيـټ کيفيــت لرونکـې اوبـه چــې‬
‫خوند او بوى نه لري څکي او دا پورته يادې اوبه نه څکي‪.‬‬
‫‪ .iii‬که چېرې د اوبو خوند او بوى د زهرجن موادو د شتون له امله وي نو کېداى شي پـه‬
‫لويه کچه روغتيا ته زيان ورسوي‪.‬‬
‫‪ )c‬تودوخه‪:‬‬
‫هغه اوبه چې د کارخانو له فضوله سره مل وي د تودوخې لوړه درجه لري چې کله دا اوبه لـه‬
‫بندونو سره يو ځاى شي د هغې تودوخې ته هم بدلون ورکوي‪.‬‬
‫د الندې دوه الملونو له امله د اوبو لوړه تودوخه د منلو نه ده‪.‬‬
‫په لوړه تودوخه کې بيولوژيکي فعاليتونه زيات وي نو ځکـه پـه لـوړه تودوخـه کـې‬ ‫‪.i‬‬
‫منحل اکسيجن ته زياته اړتيا پيدا کېږي‪.‬‬
‫اکسيجن د معکوس يا سرچپه حلېدو خاصـيت لـري چـې د اکسـيجن دا خاصـيت د‬ ‫‪.ii‬‬
‫اوبــو لــه تــودوخې ســره مســتقيم اړيکــه لــري ‪ ،‬پــه لــوړه درجــه د تودوخــه کــې لــږه انــدازه‬
‫اکسيجن حلېږي همدا المـل دى چـې څـه وخـت د اوبـو د تـودوخې درجـه لـوړېږي د منحـل‬
‫اکسيجن اندازه کمېږي‪.‬‬
‫‪ )d‬خړوالی (‪:)Turbidity‬‬
‫اوبه د الندې موادو د شتون له امله خړېږي‪.‬‬
‫ډېر کوچني ځوړند ذرات چې په اسانه نه کيني‪.‬‬ ‫‪.i‬‬
‫د اوســپنې او منګــانيز هغــه مــالګې چــې د دوى د هايــدرو اکســايدو تــه تحمــض يــا‬ ‫‪.ii‬‬
‫اکسدايز شوې وي‪.‬‬
‫د تشنابونو اوبه‪.‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫‪ .‬د سوداګريزو کارخانو فضوله‪.‬‬ ‫‪.iv‬‬
‫د اوبو خړوالی د انسان روغتيا ته زيان نه اړوي مګر کلـه چـې د باکتريـاوي چټليـو لـه املـه‬
‫خړې وي بيا زيان اړوي‪.‬‬
‫‪ )e‬ځوړند مواد‪:‬‬
‫په اوبو کې د نه حلېدونکو ځوړندو موادو د شـتون لـه املـه اوبـه ککړېـږي دا مـواد کېـداى‬
‫شي عضوي او يا هم غير عضوي وي ‪،‬دا ککړتيا کېداى شي د تشنابونو د اوبـو او يـا هـم د‬
‫کارخانو د فضوله له امله وي ‪،‬د اوبو دا ډول ککړتيا دومره د اندېښنې وړ نه ده ځکه چې په‬
‫اسانه مالومېږي ا و لرې کېږي خو سره له دې د الندې الملونو له امله په اوبو کـې دا مـواد د‬
‫منلو نه دي‪.‬‬
‫د دې موادو د شتون له امله له اوبو څخـه رڼـا نـه تېرېـږي‪ ،‬چـې دا د نباتـاتو ژونـد تـه‬ ‫‪.i‬‬
‫زيان اړوي‪.‬‬
‫د ماهيانو نيونې ته خنډونه پيدا کوي‪.‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫اوبه په سترګو ښې نه ښکاري‪.‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫‪ )f‬راډيويي وړانګې‪:‬‬
‫دا به وروسته تر بحث الندې په (‪ )16‬څپرکي کې ونيول شي‪.‬‬
‫‪ )g‬ځګ (‪:)Foam‬‬
‫د اوبو ځګ په اوبو کې د ګازو د شتون ښودنه کوي‪ .‬ځګ کېداى شي د کيمياوي موادو له‬
‫امله او يا هم په کې لپاسه رالوېدلی وي‪ .‬هغه ځګ چې لپاسه په اوبو کـې رالوېـدلی وي پـه‬
‫څو ثانيو کې بېرته له منځه ځي او که د کيمياوي موادو له امله منځته راغلـی وي نـو د ډېـر‬
‫وخــت لپــاره پــاتې کېــداى شــي‪ .‬د ځــګ د منځتــه راتلــو لــوى الملونــه بېالبېــل کيميــاوي‬
‫مرکبونه‪ ،‬صابون‪ ،‬صافوونکي مواد او تجارتي فضوله مواد دي‪.‬‬
‫د اوبــو ځـګ کېــداى شــي د ډېــر لــوى خطــر نښــه وي ځکــه داســې اوبــه پــه لويــه پيمانــه زيــان‬
‫اړونکې باکترياوې لرلی شي‪.‬‬
‫‪ )2‬کيمياوي ککړتيا (‪:)Chemical Pollution‬‬

‫الندې پنځه غير عضوي او منرالي مواد د اوبو د ککړتيا المل ګرځي‪.‬‬
‫تېزابونه‪.‬‬ ‫‪.i‬‬
‫القلي ګانې‪.‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫زهرجن غير عضوي مرکبونه‪.‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫منحل غير عضوي مواد‪.‬‬ ‫‪.iv‬‬
‫ځوړند غير عضوي مواد‪.‬‬ ‫‪.v‬‬
‫تېزابونه‪:‬‬ ‫‪.i‬‬
‫د بطرۍ جوړلو کارخانو ‪ DDT‬جوړلو دکارخانو‪ ،‬د چادونکو موادو جوړولو د کارخانو پـه‬
‫فضوله کې موادو په لويه پيمانـه تېـزاب شـتون لـري ‪.‬پـه اوبـو کـې د تېزابـو زيـات شـتون د‬
‫اوبو ژوند ته زيان اړوي په پايله کې د فلزي نلونو او کـانکرېټو د خرابېـدو المـل ګرځـي پـه‬
‫اوبو کې د تېزابو زيات شتون د اوبو باکترياوې وژني چې له امله يـې د سـيندونو او ويـالو‬
‫طبيعي پاکونې پروسه زيانمنه کوي‪.‬‬
‫القلي ګانې‪:‬‬ ‫‪.ii‬‬

‫القلي ګانې د هغه کارخانو په ضايع شو اوبو کې شتون چې يـا کيميـاوي تـوکې جـوړوي او‬
‫يا يې هم مصرفوي د القليواغېزې هم د تېزابو په شان دي‪.‬‬
‫زهرجن غير عضوي مرکبونه‪:‬‬ ‫‪.iii‬‬
‫ګش شمېر غير عضوي مرکبونه شته چې ماهيانو او يا هم دې ته ورته ژونديو اورګانيزمونو‬
‫ته چې په اوبو کې ژوند کوي زهرجن خاصيت لري‪.‬‬
‫تـــر ټولـــو زيـــات پېژنـــدل شـــوي دا دول مرکبونـــه ازاد کلـــورين‪ ،‬کلـــورومنيس هايـــدروجن‬
‫سلفايد‪ ،‬کورنوم‪ ،‬سرپ‪ ،‬نيکل‪ ،‬مس‪ ،‬يورانيم‪ ،‬طال‪ ،‬زنګ او نورو مالګې‪:‬‬
‫منحل غير عضوي مواد‪:‬‬ ‫‪.iv‬‬

‫په منحل غير عضوي موادو کې منرالونه او ګازونه دي چې يا په طبيعي ډول پيدکېږي يـا‬
‫هم د کارخانو په فضـوله کـې شـتون لـري دا مـواد ماهيـانو او نوروژونـديو اورګـانيزمو تـه‬
‫زيان اړوي چې په اوبو کې ژوند کوي‪.‬‬
‫ځوړند غير عضوي مواد‪:‬‬ ‫‪.v‬‬

‫ځوړندو غير عضوي موادوپه ډله کې‪ ،‬خټه‪ ،‬شګه‪ ،‬ګرد او نور راځي چې اوبو تـه خړوالـی‬
‫ورکوي‪.‬‬
‫دعضوي موادو له امله د اوبو ککړتيا‪:‬‬ ‫‪.vi‬‬
‫د کيمياوي عضوي مـوادو لـه املـه د اوبـو ککړتيـا پـه اوبـو کـې د شـحمياتو‪ ،‬پروتينونـو‪،‬‬
‫کاربوهايدريټونو او نورو عضوي موادو د شتون له امله وي‪.‬‬
‫دا ډول عضوي مواد د تشنابونو د نلونو او يا هم د کارخـانو د فضـوله مـوادو د ورننوتـو لـه‬
‫امله وي‪.‬‬
‫عضوي مواد په دوه بڼو د اوبو دککړېدو المل ګرحي‪.‬‬
‫أ‪ -‬ځوړند عضوي مواد‪:‬‬

‫ب‪ -‬منحل عضوي مواد‪:‬‬
‫أ‪ -‬ځوړند عضوي مواد‪:‬‬

‫اوبو ته ځوړند کيمياوي عضـوي مـواد د څـارويو‪ ،‬نباتـاتو او يـا هـم د کارخـانو لـه فضـولو‬
‫څخه ورننوځي‪.‬‬
‫نباتات کېداى شي د الجيانو‪ ،‬فنجيانو او يا دخوسا شوو پاڼو په بڼه وي او همدا دي چې د‬
‫باکترياود ودې لپاره زمينه برابروي‪.‬‬
‫هغه اوبه چې دا ډول عضوي مـواد لـري پـه هغـو کـې البومينويـد امونيـا او ازاده امونيـا او‬
‫کلورايدونه هم شتون لري‪.‬‬
‫دا ډول اوبه د انسان روغتيا ته زيانمنې دي‪.‬‬
‫ب‪ -‬منحل عضوي مواد‪:‬‬

‫په اوبو کې منحل کيمياوي عضوي مواد د څارويو او نباتاتو د خوسا کېدو له امله منځته‬
‫راځي کومې اوبه چې دا ډول مواد ولري پـه هغـو کـې پـه لويـه پيمانـه البومينويـد امونيـا ‪،‬‬
‫ازاده امونيا او کلورايدونه هم شتون لري‪.‬‬
‫په اوبو کې د دا ډول موادو شتون د زياتو ناروغيو د منځته راتلو المل ګرځي‪.‬‬
‫‪ )3‬باکتريالوژيکي ککړتيا‪:‬‬
‫د اوبو باکتريالوژيکي ککړتيا په اوبو کې د زيان اړونکو باکتريـاوو (پتاجونيـک)‪ ،‬زيـان‬
‫اړوونکو ويروسونو‪ ،‬پرتوزوا‪ ،‬پرازيټي جنجيو او فنجيانو د شتون له امله وي‪.‬‬
‫دا اورګانيزمونــه پــه ډېــره چټکــۍ پــه اوب ـو کــې وده کــوي او د انســان روغتيــا تــه ډېــر زيــان‬
‫رسوي‪.‬‬
‫د دې ډول ککړتياو لوى المل د تشنابونو اوبه او د کارخانو فضوله مواد دي‪.‬‬
‫د انسان غايطـه مـواد او د تشـنابونو د اوبـو تجزيـه شـوي عضـوي مـواد د اورګـانيزمونو د‬
‫ژوند کولو او ودې لپاره يو ښه چاپيريال برابروي ‪.‬‬
‫که چېرې د اوبو د صافونې او درملنې واحدونه سم او ښه ونه چلول شي نو کېداى شـي ډېـر‬
‫ناوړه پېښې منځته راشي‪.‬‬
‫د دې لپاره چې اوبه له ککړتياو وژغورل شي نو بايد الندې الرې چارې په کار واچول شي‪.‬‬
‫اداره‪:‬‬ ‫‪.i‬‬
‫د اوبو د ککړتيا د څار اداره بايد د مرکزي حکومت له خوا وګمارل شي‪.‬‬
‫د اوبو راټولېدو سيمه‪:‬‬ ‫‪.ii‬‬

‫بايــد لــه ځــانګړو الرو چــارو څخــه پــه ګټــې اخيســتنې ســره د ســيندونو او ويــالو د اوبــو د‬
‫راټولېدو سيمې له ککړتيا پاکې وساتل شي‪.‬‬
‫د کارخانو لپاره د اوبو تړلی دوراني سيستم‪.‬‬ ‫‪.iii‬‬

‫د کارخانو د اوبو سيستم بايد د ‪ Recycling‬پر اساس وي د اوبو ‪ Recycling‬دې تـه وايـي‬
‫چې اوبه له کارولو وروسته بيا تصفيه او پاکې شي او همـدا اوبـه د ګټـې اخسـتنې لپـاره د‬
‫اوبو په شبکه کې ور دننه کړاى شي‪.‬‬
‫په دې پروسه کـې پـه لـومړى ځـل ډېـرو اوبـو تـه اړتېـاوي او بېاوروسـته دومـره تـازه اوبـه‬
‫وراچول کېږي څومره کارولو په وخت کې ضايع کېږي‪.‬‬
‫د ‪ Recycling‬ميتود کارول الندې ګټې لري‪:‬‬
‫‪ )a‬شونې ده چې د اوبو د تصفيې په وخت کې ځينې توليدات الس ته راوړل شي‪.‬‬
‫‪ )b‬شونې ده چې بې ځايه لګښت ترې مالوم شي‪.‬‬
‫‪ )c‬دا کوالى شي د طبيعي اوبو د سرچينو د ککړېدو په مخنيوي کې مرسته وکړي او هم‬
‫طبيعي سرچينو ته د ککړونکو موادو الره ډپ کړي‪.‬‬
‫‪ )d‬د دې په مرسته سره په لويه پيمانه اوبه سپما کېږي‪.‬‬
‫‪ )e‬د کارخانو خاوندان کوالى شي د خپلو کارخانو دفضوله اوبو تصفيه په ارزانـه توګـه‬
‫ترسره کړي‪.‬‬
‫د ځنګلونو ساتنه‪:‬‬ ‫‪.iv‬‬

‫نړيوالو څېړنو ښودلې چې ونې کوالى شي د ککړتيا پـه کـابولو کـې مرسـته وکـړي او د دې‬
‫ترڅنګ ځنګلونه د طبيعي تصفيه کوونکي دنده هم ترسره کوي‪.‬‬
‫يوه منځنٍِِۍسايز ونه کوالى شي هغه مقـدار کـار بـن ډاى اکسـايد جـذب کـړي کـوم چـې د‬
‫دوه کورنېو لـه خـوا هـوا تـه خوشـې شـوى دى‪ ،‬پـه ورتـه وخـت کـې هـوا تـه دومـره اکسـيجن‬
‫خوش ـې کــوي چــې د دې دوه کورنېــو د تــنفس لپــاره بســنه کــوالى شــي يــوه مېــوه لرونکــي‬
‫رسېدلي ونه کوالى شي په يوه ورځ کې يو هکتار ځمکې ته دومره تبخير ورکـړي چـې هـوا‬
‫لمــده او تودوخــه يــې راټېټــه کـړي ‪،‬پــه لويــو ښــارونو د شــنو وســاتل د نــايترک اکســايد او‬
‫سلفرډاى اکسايد په راکمونه کې لويه ونډه لري‪.‬‬
‫پورته يادونو ته پام سره بايد په ملي او نړيواله توګه د ونو کرلو لپـاره پوهـاوي زيـات شـي‬
‫ځکه هېکوک نه شي کوالى د ځمکې د ککړتياو له ستونزو بچ پاتې شي‪.‬‬
‫ډېزاين‪:‬‬ ‫‪.v‬‬
‫د کارخانو ډېزاين بايد داسې وشي چې د ضايعاتو اندازه په کې کمه شي‪.‬‬
‫د اوبو سرچينو ته د ضايعاتو اچول‪:‬‬ ‫‪.vi‬‬

‫د اوبــو ســرچينو تــه بايــد هــېڅ ډول فضــوله وانــه چــول شــي ‪،‬پــه کارخــانو کــې بايــد لـه تړلــي‬
‫سيستم څخه کار واخېستل شي او د تشنابونو اوبه د کرنيزو ځمکو لپاره وکارول شي‪.‬‬
‫د اوبو اقتصادي کارونه‪:‬‬ ‫‪.vii‬‬
‫بايد خلک وپوهول شي چې د اوبوکارولو په وخت د نه پاملرنې چلنـد ونـه کـړي ځکـه اوبـه‬
‫داسې خام مواددي چې د اوبو په نه شتون کې د اوبو ځاى هېڅ شي نه شي نيولی‪.‬‬
‫د کارخانوخاوندان بايد ال زياتې څېړنې وکړي او داسې الرې پيدا کړي چې پرته له اوبـو د‬
‫خپلو کارخانو چارې مخ ته يوسي‪.‬‬
‫بوديجه‪:‬‬ ‫‪.viii‬‬
‫بايد هر کال يو ټاکلي بوديجه شتون ولـري چـې د تشـنابونو د اوبـو او د کارخـانو د فضـوله‬
‫اوبو د پاکونې او سم لېږدونې په کار ولګول شي‪.‬‬
‫ګډ مسووليت‪:‬‬ ‫‪.ix‬‬

‫د حکومــت چــارواکي او د کــار خــانو خاونــدان بايــد دواړه مســووليت پــه غــاړه واخلــي او د‬
‫کارونو پرمخ تلو لپاره سره همغږي ولري‪.‬‬
‫قانون ساتنه‪:‬‬ ‫‪.x‬‬

‫بايد يوه اداره شتون ولري چې پر خلکو باندې د اوبو دسمې کارونې لپاره قـوانين جـوړ او‬
‫پلي کړي بيا هم دا قوانين بايد داسې نه وي چې د کارخانو پرمختګ اغېزمن کړي‪.‬‬
‫د ښارونو پالنول‪:‬‬ ‫‪.xi‬‬

‫د اوبو شته سرچينو او د سيمې ځانګړتياوو پـه پـالم سـره ښـارونه داسـې پـالن شـي وار لـه‬
‫مخکې کرنيز فارمونو او کارخانو لپاره سيمې ځانګړې شي‪.‬‬
‫)‪World Environment Day (WED‬‬

‫د ملګرو ملتونو نړيوال سازمان پـه کـال ‪ ٠٠٨۱‬کـې د عمـومي اسـمبلۍ پـه ‪ 22‬غونـډه کـې د‬
‫چاپيريال ساتنې پروګرام رامنځ ته کـړ چـې (‪ )UNEP‬نـومېږي اوس هـر کـال پـه نـړۍ کـې ‪5‬‬
‫د جون د چاپيريال ساتنې د ورځې په نوم لمانځـل کېږي‪.‬پـه نـړۍ کـې د چاپيريـال د ککړتيـا‬
‫کړکيچ بيل بيل الملونه لري په ځينو هېوادو کې د لږ پرمختګ له امله په ځينو کې د زيـات‬
‫پرمختګ له امله دې او بيا په ځينو کې د ناسم پرمختګ له املـه دي‪.‬دا چـې الملونـه هرڅـه‬
‫دي خو دي اوس بايد هرڅوک په دې پوه شي چې بايد پرمختګ چاپيريال اغېزمن نـه کـړي‬
‫او راتلونکې نسلونه له دې نړيوال کړکيچ څخه وژغورل شي‪.‬‬
‫‪Water Management‬‬
‫د اوبو اداره کول يوه لويه موضوع ده ځکه د اوبو ادراه کول په دې بحث کوي چې د ځمکـې‬
‫پرمخ له ټولو شته اوبـو څنګـه سـمه او پـه ښـه توګـه ګټـۀ واخېسـتل شـي خـو بيـا هـم يـو څـو‬
‫څرګند ټکي لري چې دلته ترې په لنډه توګه يادونه کوو‪:‬‬
‫‪Hydrosphere‬‬ ‫‪ .٠‬هايدروسفير‬
‫‪ .۱‬هايدرولوجيکي دوران ‪Hydrological Cycle‬‬
‫‪water Exchange‬‬ ‫‪ .٨‬د اوبو بدلون‬
‫‪Transport of water‬‬ ‫‪ .٧‬د اوبو لېږد رالېږد‬
‫‪ .1‬هايدروسفير‪:‬‬
‫هايدروسفير د ځمکې د مخ اوبلن پوخ دى چې په ډله کې يې سيندونه‪ ،‬ويالې‪ ،‬جهيلونـه‪،‬‬
‫څاګانې‪ ،‬يخچالونه قطبي بحرونه د خاورې لنده بل او په اتوموسفير کې د اوبـو تبخيرونـه‬
‫راځي‪.‬بايـد وويــل شــي د خــاورې لنــده بــل او لــه ځمکــې النــدې برخــې اوبــه يــو تــر بلــه النــدې‬
‫توپيرونه لري‪.‬‬
‫د هوا په جوړښت کې د نمۍ يا لنده بل اندازه له ځمکې الندې اوبـو پـه پرتلـه زياتـه‬ ‫‪)a‬‬
‫ده‪.‬‬
‫د هـوا لنـده بــل ضـايعات يـواځې د ځمکــې د مـخ او بحرونـو د تبخيــر لـه املـه نــه دى‬ ‫‪)b‬‬
‫بلکې د ونو له پاڼو څخه تبخير هم خپله لويه ونډه لري‪.‬‬
‫د خاورې لنده بل د بيالوژيکي پروسو سره نږدې اړيکه لري‪.‬‬ ‫‪)c‬‬
‫د خاورې لنده بل د ځمکې ژورو برخو ته کيوځي او له ځمکې الندې اوبو دسرچينو‬ ‫‪)d‬‬
‫په بيا ډکولو کې مرسته کوي‪.‬‬
‫‪ .2‬هايدرولوجيکي دوران‪:‬‬
‫د هايــدرولوجيکي دوران پروســي ډېــرې ســاده ترســره کېــږي د بحرونــو لــه ســطحې تبخيــر‬
‫صورت نيسي وريځي منځته راځي‪.‬‬
‫د وريځو د غلظت او متکاثف کېـدلو لـه املـه د ځمکـې پـرمخ بـاران‪ ،‬واوره او يـا هـم ګلـۍ‬
‫منځته ارځي‪.‬‬
‫د خاورې لنده بل مخ ښکته جذبېږي د اوبو سطحه لوړوي او د چينو په بڼه د ځمکـې مـخ تـه‬
‫راځي او د سيندونو سره يوځاى کېږي ‪،‬د خاورې د لنده بل يوه برخه مسـتقيماً اتوموسـفير‬
‫تـــه تبخرېــــږي او بلـــه برخــــه يــــې د ونـــو د پــــاڼو لــــه الرې اتوموســـفير تــــه تبخرېږي‪،‬نــــو د‬
‫هايدرولوجيکي دوران ترمنځ يو اړيکه ترسره کېږي‪.‬‬
‫د هايدرولوجيکي علم د شته اوبو او د اوبو د سرچينو په هکله پوره معلومات ورکوي ‪،‬په‬
‫ځينو سيمو کـې د بـاران د نـه کېـدلو او د کـار زيـات شـتون لـه املـه د اوبـو کمـوالي منځتـه‬
‫راځي نو په داسې سيمو کې د هايدرولوجي له علم څخه بايد ګټه واخېستل شـي او خلکـو‬
‫لپاره تازه اوبه برابرې شي‪.‬‬
‫‪ .3‬د اوبو د بڼې بدلون‪:‬‬

‫په هايدروسفير کې اوبه په پرله پسې او مسلسل ډول په حرکت کـې دي لـه اوبـو څخـه ګټـه‬
‫اخېستل او له نورو طبيعي سرچينو ګټه اخېستل يو له بله سره توپير لري د بېلګې پـه ډول‬
‫که په يوه کارخانه کې د ډبرو سکرو او تېلو ته اړتيا شي نو بايد په هماغه اصلي حالت کـې‬
‫يې وکاروي خو په اوبو کې بيا داسې نه ده ځکه اوبه له کارولو اوګټې اخېسـتلو وروسـته‬
‫بيا هم اوبه دي خو کېداى شي بڼه يې اوښتې وي يا چټلـې شـوې وي او يـا هـم پـه ګـاز بـدلې‬
‫شوې وي‪ ،‬دلته يوه اثتثنی شته او هغه دا چـې د ځينـو کيميـاوي مـوادو د تعامـل پـه وخـت‬
‫کې د کيمياوي اړيکو د ساتلو لپاره يو ډېره کوچنې برخه اوبه له ځانه سره ساتي‪.‬‬
‫که دا پورته اثتثنی پـه پـام کـې ونـه نيـول شـي نـور اوبـه پـه مـنظم ډول پـه دوران کـې وي ‪،‬د‬
‫هايدروسفير په بېلو بېلو برخو کې د اوبو د بڼې بدلون يو له سره توپېر لري ‪،‬تجربو ښودلې‬
‫چې په نړيواله کچه د اتوموسفير اوسيندونو د تبخير د دوران بشپړه موده په ترتيب سره ‪٠٨‬‬
‫او ‪ ٠۱‬ورځې ده‪.‬‬
‫د اوبو د بڼې په بدلولو کې بحرونه‪ ،‬قطبي يخچالونه او له ځمکې الندې اوبه ډېره پـه قـراره‬
‫او ورو عمل کوي چې په ترتيب سره ‪ 300‬کلونه ‪ 8300‬کلونه او ‪ 5000‬کلونه وخت نيسي‪.‬‬
‫د دې لپاره چې د اوبو سرچينې له خنډ سره مخ نه شي بايد د اوبو لګـول داسـې پـالن شـي‪،‬‬
‫چې د اوبو مصرف د اوبو طبيعي بدلون د مقدار سره يو شان وي‪.‬‬
‫‪ .4‬د اوبو لېږد رالېږد‪:‬‬

‫د ښارونو‪ ،‬کارخانو او کرنيزو فارمونو د پالن کولـو پـه وخـت پـه هماغـه سـيمه کـې د اوبـو‬
‫شــته ســرچينو ارزښــت او اهميــت تــه بايــد پــه ســپکه ســترګه ونــه کتــل شــي اوبــه همــدومره‬
‫ارزښــت لــري لکــه نــور خــام مــواد ځکــه شــونې ده چــې پــه راتلــوونکې کــې اوبــه هــم يــو لــه‬
‫سوداګريزو توکو څخه يو مهم توکی شي نو بايد له همدا اوسه د اوبوسر چينو ته د مـوټرد‬
‫تګ راتګ لپاره سرکونه په پام کې ونيول شـي نړيـوالې شـمېرې را ښـايي چـې د کرکيلـې‪،‬‬
‫کارخانو او استوګنې لپاره له سـيندونو ‪ 65‬سـلنه لـه جهيلونـو ‪ 25‬سـلنه او لـه اوبـه لرونکـو‬
‫طبقو ‪ ٠٨‬سلنه ګټه اخېستل شوې ده‪.‬‬
‫اټکل کېږي چې په کال ‪ ۱٨۱٠‬م کې به د نړۍ د وګړو شمېر ‪ 26‬مليارده شي چې هغه مهـال بـه‬
‫‪ 780‬بليون مترمکعب اضافي اوبو ته اړتيا وي‪.‬‬
‫همدا اوس هم د نړۍ په ډېرو سيمو کـې د شـته اوبـو رسـولو او اوبـو غوښـتنې تـرمنځ واټـن‬
‫ورځ تر بلې زياتېږي او ترمنځ يې يو تشـه شـتون لـري او څـومر چـې د وګـړو شـمېر زيـاتېږي‬
‫هومره به دا واټن او تشه هم زياتېږي او داسې ويـره شـته چـې داسـې بډايـه هېـواد بـه نـه وي‬
‫چاته اوبه ورکړي د دې لوى المل به دا نه وي چې په لېږدولو به يې لګښت راځي المل به يې‬
‫دا وي چې اوبه به شتون ونه لري‪.‬‬
‫‪Measures for Reshaping Local water Balance‬‬
‫د اوبو اداره کولو ته بايد اوس له يو سم ليدلوري وکتل شي که سيندونو او جهيلونـو تـه د‬
‫تشنابونو د اوبو لېږد چې لږ تصفيه شوى او يا هم پوره تصفيه شوى دوام ولري نو يو وخت‬
‫به داسې وي چې سيندونه دومره چټل شي لکه په خپله چې د تشنابونو اوبه دي‪.‬‬
‫خو بيا هم که سر له اوسه د ځمکې د سر په غـټ حجـم اوبـو لپـاره الرې وسـنجول شـي نـو پـه‬
‫راتلونکې کې د اوبو کړکيچ ويره له منځه ځي‪.‬‬
‫که له الندې الرو چارو ګټه واخېستل شي نو کوالى شي په سيمه ايزه کچـه د اوبـو د تـوازن‬
‫بڼه بدله کړي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د کارخانو د فضولو درملنې او تصفيې ته ځانګړې پاملرنه‪.‬‬
‫‪ .۱‬د اوبو د ککړتيا په ځانګړې ډول د سيندونو د اوبو ککړتيا مخنيوى کول‪.‬‬
‫‪ .٨‬د اوبو زيرمه کولو ذخيرو جوړول‪.‬‬
‫‪ .٧‬د ځنګلونو کرل او ساتل‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو د راټولولو د سيمې رغول او جوړول‪.‬‬
‫‪ .٠‬د خاورې د ښه کولو تخنيکونه‪.‬‬
‫الندې څو ټکي دي چې د اوبو د ساتلو او کارولو په پالن کې بايد ځاى ورکړاى شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د هغه کارخانو لپاره چې زياتې اوبه کاروي په داسې الرو غور وشي چې د اوبو غوښـتنه‬
‫يې کمه شي‪.‬‬
‫‪ .۱‬بايد خلک وهکول شي چې لږې اوبه وکاروي‪.‬‬
‫‪ .٨‬په سيندونو کې د فضوله موادو او تشنابونو اوبو له اچولو ډډه او مخنيوى وشي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د اوبو ساتنه بايد د اوبو کارولو يوه برخه وګرځي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو ساتنه او کارونه بايد د څو موخيزو پروژو له الرې الس ته راشي‪.‬‬
‫‪Radio Activity and water supply‬‬
‫زيات خلک داسې انګيرې چې ګڼې راډيويي وړانګې يو نوى شي دى چې د انسان ژوند تـه‬
‫راغلـــي دي خـــو دا پـــه بيـــا ورتـــه ډېـــره د حيرانتيـــا خبـــره وي چـــې ووينـــې لـــه ډېـــرو پخـــوا‬
‫زمانوراهيسې راډيوې وړانګې د انسان ژوند سره سر او کار لرلی دى‪.‬‬
‫ساينس پوهانو موندلې ده چې راډيويي وړانګې د ارثي عامل په توګـه د انسـان د جنسـيت‬
‫په بدلون کې لـوى رول ادا کـوي‪ .‬اوس زيـات لـه ‪ ،X‬الفـا‪ ،‬ګامـا او بيتـا وړانګـو زياتـه ګټـه‬
‫اخېستل کېږي هغه مواد چې دا ډول وړانګې ترې راووځـي د راديـو اکتيـف مـوادو پـه نـوم‬
‫يادېږي‪.‬‬
‫اوس دلته په دې څپرکي کې راډيوې وړانګې په لنډ ډول تر بحث الندې نيول کېږي‪.‬‬
‫د راډيويي وړانګو د اغېزې په هکله پوهه له الندې دوه ځايو څخه ترالسه شوې ده‪.‬‬
‫‪ .A‬په البراتوارونو کې په څار يو تجربې‪.‬‬
‫‪ .B‬په هيروشيما او ناګاساکې کې د اتوم پمپ اغېزې‪.‬‬
‫هېروشيما‬
‫تجربو ښودلې ده چې راډيويي وړانګې کوالى شي د بدن انسـاجو تـه ننـوځي او بيـا چـې لـه‬
‫کوم ځايه تېرېږي له ځانه برقي چارچ ايونونه پرېږدي‪.‬‬
‫دا بيــا هغــه برقــي چــارچ ايونونــه دي چــې د راديــويي وړانګــو لــه املــه منځتــه راغلــي او د‬
‫تخريبولو المل ګرځي‪.‬‬
‫د تخريب اندازه په څو فکتورونو پورې اړه لري لکه د وړانګو اندازه چې بدن ته رسـېدلې‪،‬‬
‫د وړانګو موده چاته چې رسېدلې وي د هغه عمر‪ ،‬په بدن د وړانګو برقي او نور‪...‬‬
‫انسان ته د راديويي وړانګو خطرونه په درې ډولونو ويشل شوي دي‪.‬‬

‫‪ .٠‬حساس يا شديد تخريب ‪.Acute Damage‬‬
‫‪.Chronic Damage‬‬ ‫‪ .۱‬مزمن تخريب‬
‫‪.Genetic Damage‬‬ ‫‪ .٨‬جنيتيکي تخريب‬
‫‪ .٠‬حساس يا شديد تخريب‪:‬‬

‫شديد تخريب هغه وخت منځته راځي چې د راډيويي وړانګو موده کمه او مقدار يې زيات‬
‫وي‪.‬‬
‫نو هغه څوک چې د لنډې مودې او زياتې وړانګې له امله اغېزمن شي د تخريب شـوو برخـو‬
‫درملنه يې ناشونې ده داسې ناروغان د يوې يادوه اونيو په منځ کې مرې ډېر وينه لـه خـولې‬
‫ځي وېښتان يې توئېږي او د لږو جراثيمو سره مقابله نه شي کولی‪.‬‬
‫‪ .۱‬مزمن تخريب‪:‬‬
‫دا تخريب هغه وخت منځته راځي چې ډېر کمې وړانګې د اوږدې مودې لپـاره واقـع شـي دا‬
‫وړانګې د بدن ځينې مرضونه هم له منځه وړي لکـه د وينـې انيميـا‪ ،‬د پوسـتکي سـرطان او‬
‫نور‪...‬‬
‫‪ .٨‬جنيتيکي تخريب‪:‬‬
‫د جنيتي کي تخريب اغېزې تر اوږدې مودې پورې وي او تر راتلونکو څو نسلونو پورې هـم‬
‫دا اغېزې شتون لري دا کېداى شي له شديد تخريب څخـه وي او يـا لـه مـزمن تخريـب څخـه‬
‫وي‪.‬‬
‫د راډيويي وړانګو جنتيکي تخريب ډېر مهم دى بايد يادونه وشي چې راډيو يي وړانګې د‬
‫ژوند په ټولو ډولونو اغېز پرېږدي لکه نباتات او ساکن مواد په عمومي ډول غټ جسمونه‬
‫ترې ډېر اغېزمن کېږي‪.‬‬
‫‪ .٠‬اتومي رياکترونه‪.‬‬
‫‪ .۱‬هستوي چاودنې‪.‬‬
‫‪ .٨‬خاوره او ګټونه‪.‬‬
‫‪ .٧‬د راډيو اکتيف موادو کارول‪.‬‬
‫‪ .٠‬د راډيو اکتيف موادو فضوله‪.‬‬
‫‪ .٠‬اتومي رياکترونه‪:‬‬
‫اتومي رياکترونه د برېښنا د الس ته راوړلو لپاره کارېږي‪.‬‬
‫هغه اوبه چې په راديو اکتيف کې کارېږي لـه ځانـه سـره راديـويي وړانګـې هـم جـذبوي کلـه‬
‫چې دا اوبه بيا له سيندونو سره ګډې شي نو د سيندونو اوبه هم راډيو اکتيف کېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬هستوي چاودنې‪:‬‬
‫په تېرو څو لسيزو کې د تجربو لپاره هستوي چاودنې ترسره کېږي که چېرې دا چـاودنې د‬
‫ځمکې پرمخ ترسره شي نود هستوي وړانګو پاتې شونې اتوموسفير ته ځي چې په حقيقت‬
‫کــې اتوموســفير د هســتوي پــاتې شــونې ذخيــره ګرځېــدلې‪ ،‬ســره لــه چــې اوس ګڼــې دا ډول‬
‫چــاودنې د ځمکــې پــه دننــه کــې ترســره کېــږي چــې پــه خپــل وار ســره لــه ځمکــې النــدې اوبــو‬
‫سرچينې ککړوي‪.‬‬
‫‪ .٨‬خاوره او ګټونه‪:‬‬
‫خاوره او د تېږو ګټونه له ځانه سره راډيو اکتيف مواد لري لکه يورانيم او تورويم که چېرې‬
‫اوبه له داسې خاورې او تېږو تېرې شي ککړېږي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د راډيويي موادو کارونه‪:‬‬

‫په درمل جوړولو او ځينو څېړنو کې له راډيو اکتيف موادو کار اخېسـتل کېـږي کـه د دوى‬
‫پاتې شونو ته سمه پاملرنه ونه شي نو اوبه ترې ککړې کېداى شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬راډيو اکتيف موادو فضوله‪:‬‬

‫ځينــې وخــت د راډيــو اکتيــف مــوادو فضــوله پــه ځمکــه خښــېږي چــې دا د ځمکــې الن ـدې‬
‫ککړوي‪.‬‬
‫هغه مواد چې د راډيو اکتيف پروسو په جريان کې د نورنو د کارولو نه وي د راډيو اکتيـف‬
‫فضولو په نوم يادېږي چې دا په درې ډوله دي جګ لېول‪ ،‬منځنی لېـول او ټېـټ لېـول د لـوړ‬
‫لېول فضوله يا جامد وي او يا هم مايع دا ډول مواد ډېر تودوخه تولېـدوي دا ډېـر خطرنـاک‬
‫مواد دي که چېرې د ځمکې درزونو ته ننوځي حتی وړې زلزلې هم پېښولی شي‪.‬‬
‫داسې يو ترتيب بايد جوړ شي څو د منځنۍ کچې فضوله له لوړې او ټيټې هغـې څخـه جـال‬
‫(‪ )T‬د ټېټې کچې يا ټېټه لېول فضوله يا جامد وي يا مايع وي او يا هم ګاز وي‪.‬‬
‫د لوړې کچې فضوله بايد چاپيريال ته پرېنښول شي بلکې پټ وساتل شي د منځنـې کچـې‬
‫فضوله کېداى شي چاپېريال ته پرېښودل شي خو وروسته له دې چې يو اندازه رقيق کړاى‬
‫شــي او بايــد ښــه کلــک وڅــارل شــي او ټيــټ کچــې فضــوله کېــداى شــي پرتــه رقيــق کولــو‬
‫چاپېريال ته پرېښودل شي خو د څارنې الندې‪.‬‬
‫د غورځولو ترتيب يې په دې ډول وي‪.‬‬
‫‪ .٠‬رقيق کول‪.‬‬
‫‪ .۱‬ګودام کول‪.‬‬
‫‪ .٨‬اعاده کول‪.‬‬
‫‪ .٠‬رقيق کول‪:‬‬
‫د راډيو اکتيف د ټيټې کچې ککړ مواد بايد رقيق کړاى شي او بيا اتوموسفير ته پرېښودل‬
‫شي يا سيند ته وغورځول‪.‬‬
‫‪ .۱‬ګودام‪:‬‬
‫په دې ميتود کـې د راډيـو اکتيـف مـوادو فضـوله تـر هغـې پـه ګـودام کـې سـاتل کېـږي چـې‬
‫وراسته شي اوله زيانه پاک شي‪ ،‬دا ډول ګودامونه کېداشي له اوسپنې او يا لـه کـانګريټو‬
‫څخه په ځمکه کې جوړ شي‪،‬د ګودام کولو وخت له ‪ 250‬څخه تر ‪ 400‬کلونو پورې وي‪.‬‬
‫‪ .٨‬اعاده کول‪:‬‬
‫په دې ميتود کې د راډيو اکتيف موادو پـه فضـوله بانـدې يـو لـړ پروسـې پلـي کېـږي او لـه‬
‫هغې څخه نور ګټور شيان جوړېږي‪.‬‬
‫تجربو ښودلې ده چې په اوبو کې الفا او ګاما وړانګې فعاليت لري د الفا وړانګو فعاليت د‬
‫تېږو او منرالونو له دې اود ګاما وړانګو فعاليت د پوټاشيم د شتون له امله دى‪.‬‬
‫تر ټولو مهم ايزوتوبونه د الفا له مخې راډيو اوربيتا له مخې سـترينوب ‪ ٠٨‬او کاسـيوم ‪B7‬‬
‫دى‪.‬‬
‫د مجاز وړ حدونه دادي‪:‬‬

‫‪0.4µµc/l‬‬ ‫راډيوم‬
‫‪2.4µµc/l‬‬ ‫نور الفايي مواد‪.‬‬
‫‪20µµc/l‬‬ ‫راډيو سترينوم او راډيو کلس‬
‫‪1000. µµc/l‬‬ ‫د بيتامواد‬
‫د راډيـو اکتيـف پــه انـدازه کولـوکې لـه ډېــرو حساسـو انــدازه کوونکـو څخــه ګټـه اخېســتل‬
‫د اوبو عامه تصفيه او درملنه نه شي کوالى لـه اوبـو څخـه د راډيـو اکتيـف مـواد پـه بشـپړه‬
‫توګه له منځه يوسي‪.‬که پرنډ کونه ده يا چاڼ دى او يا هم دزيواليـټ او سـوډا چـونې ميتـود‬
‫دى‪.‬‬
‫د الندې ميتودونو په کارولو سره کېداى شي له اوبو څخه راډيو اکتيف لرې شي‪.‬‬
‫‪ .٠‬د پاسفيت پرنډ کونې ميتود‪.‬‬
‫‪ .۱‬د برقي ډياليزز ميتود‪.‬‬
‫‪ .٨‬د خټيني موادو ورزياتول‪.‬‬
‫‪ .٧‬فلزي ګردي ورزياتول‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو تقطير‪.‬‬
‫‪ .٠‬پاسفيټ پرنډ کونې ميتود‪:‬‬

‫دا کــوالى شــي ســترينوم لــرې کــړي خــو بايــد د اوبــو ‪ pH‬تــه پاملرنــه وشــي ځکــه ســترينوم د‬
‫پاسفيټ سره نه حلېږي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د برقي ډياليزز ميتود‬

‫دا کوالى شي حلېدونکې تجزيه شوي مواد لرې کړي په دې ميتود کې بايد لومړى کوچنې‬
‫ذروي مواد لرې شي‬
‫‪ .٨‬د خټينې موادو ورزياتول‪:‬‬
‫دا هغه وخت اغېزمن دى چې د مواو د غلظت يې ‪ 1000ppm‬او له دې هم زيات وي‪.‬‬
‫‪ .٧‬د فلزي ګردو ورزياتول‪:‬‬

‫دا کوالى شي تې ‪ 90‬سلنه راډيو اکتيف مواد لرې کړي پرته له ايوډين ‪131‬او کاسيوم ‪138‬‬
‫څخه‪.‬‬
‫‪ .٠‬د اوبو تقطير‪:‬‬

‫دا ميتود د لږو اوبـو څخـه د راډيـو اکتيـف د لـرې کولـو لپـاره ډېـر اغېـزمن دى نـو پـه لويـه‬
‫پيمانه اوبه پاکول پرې ستونزمن دى‪.‬‬
‫‪/11‬فبروري‪2013/‬‬
‫سره له دې چې د يو ښار او يا هم ښارګوټي لپاره د اوبو د شبکې ډيزانول ډير کار ته اړتيا‬
‫لري چې بايد ترسره خو مونږ دلته په لنډ ډول ترې يادونه کوو ‪.‬دا بېلګه کېدالى شي له‬
‫انجنيرانو سره د اوبو دشبکې په ډيزانولو کې مرسته وکړي‪.‬مونږ دلته يو ښارګوټی په پام‬
‫کې نيسو چې د وګړو اوسنی شمير يې ‪1750‬کسه دى ‪.‬ددوى لپاره د اوبو دشبکې ډيزاين‬
‫په الندې پړاونو کې ترسره کېږي‬
‫لمړى‪ :‬دوګړو شمير پيداکول‪:‬‬
‫داچې مونږ په پام لرو چې د ياد ښارګوټي لپاره د اوبو يوه داسې شبکه ډيزاين کړو چې د‬
‫راتلونکو ‪24‬کلونو لپاره ورته بسنه وکړي نو ځکه بايد لمړى د نوموړي ښارګوټي دوګړو‬
‫وړاندوينه په اټکلي ډول وکړو ‪.‬د وړاند وينې لپاره نهه مېتودنه شته چې مونږ له تصاعد‬
‫مېتود څخه ګټه اخلو‪.‬داسي اټکل کوو چې د ياد ښارګوټي د وګړو شمير به په هر کال کې‬
‫پنځه سلنه زياتوالی ولري‪.‬‬
‫‪1750‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪1838‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪1838‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪1929‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1929‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪2026‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2026‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪2127‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪2127‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪2233‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪2233‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪2345‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪2345‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪2462‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪2462‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪2586‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪2586‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪2715‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪2715‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪2851‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪2851‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪2993‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪2993‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪3143‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪3143‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪3300‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪3300‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪3465‬‬ ‫‪14‬‬
‫‪3465‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪3638‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪3638‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪3820‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪3820‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪4011‬‬ ‫‪17‬‬
‫‪4011‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪4212‬‬ ‫‪18‬‬
‫‪4212‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪4422‬‬ ‫‪19‬‬
‫‪4422‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪4643‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪4643‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪4875‬‬ ‫‪21‬‬
‫‪4875‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪5119‬‬ ‫‪22‬‬
‫‪5119‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪5375‬‬ ‫‪23‬‬
‫‪5375‬‬ ‫‪1.05‬‬ ‫‪5644‬‬ ‫‪24‬‬
‫کېداي شي د الندې فورمول په مرسته هم پيدا شي‬

‫‪Pn = P0( 1+ r )n‬‬
‫‪P24 = 1750 ( 1 + 5/100 ) 24 = 5644‬نفر‬

‫په پورتنی فارمول کې‬
‫‪ - Pn‬څو کال وروسته وګړو شميردى ‪ P0 ،‬ـ دشته وګړو شميردى‬
‫‪ –r‬د وګړو دشمير د زياتوالی دى‪ –n،‬د کالونو اندازه‬
‫دويم داوبو غوښتنې مقدار پيداکول‪:‬‬
‫د ياد ښارګوټي ټولنيز ‪،‬اقتصادي حالت او د وګړو دود او دستور ته په کتو سره د اوبو‬
‫غوښتنې مقداريې په الندې ډول دى‬
‫د يو تن لپاره په‬ ‫موخه‬ ‫ګڼه‬
‫يوه شپه او ورځ‬
‫کې د اوبومقدار‬
‫په ليتر سره‬
‫کورني ژوند په موخه‬
‫‪2‬‬ ‫څښلو لپاره‬
‫‪5‬‬ ‫پخلي لپاره‬
‫‪35‬‬ ‫المبلو لپاره‬
‫‪8‬‬ ‫د مخ او الس منځلو لپاره‬
‫‪50‬‬ ‫د کاليو او کور منځلو لپاره‬
‫د ټولګټو او ښاري ژوند‪:‬‬
‫‪3‬‬ ‫سرک منځلو لپاره‬
‫ساتنې ‪5‬‬ ‫روغتيا‬ ‫چاپېريال‬
‫لپاره‬
‫‪1‬‬ ‫اور وژنې لپاره‬
‫صنعتي موخو لپاره‪:‬‬
‫‪0‬‬ ‫منځنۍ فابريکې‬
‫د سوداګريزو موخو لپاره‬
‫‪15‬‬ ‫هوټلونه‪،‬کاليومنځلوفابري‬
‫که او نور‬
‫د اوبو ضايعات‬
‫‪25‬‬ ‫په اټکلي ډول‬
‫‪150‬‬ ‫ټولې‬
‫ديونفرلپاره په يوه شپه ورځ کې )‪ ( 150‬لېتره اوبه په پام کې نيول شوي دي‬
‫‪Qave= 5644 x 150 L/day = 846600 L/day = 846.6 M3 /day‬‬
‫اوس داوبو غوښتنې تر ټولو زيات مقدار په ورځ کی پيداکوو‬
‫‪Qdmax = Qmax x 1.5 = 846600 x 1.5 = 1269900 L/ day = 1269.9 M3 / day‬‬
‫درېيم د سرچېنې غوره کول ‪:‬‬

‫په پام کې ده چې له يوې ژوري څاه څخه د سرچينې په توګه ګټه واخېستل شي‪.‬‬
‫کله چې له ژورې څاه څخه د سرچېنې په توګه ګټه اخېستل کېږي نو ې ډيرې درملنې اړتيا‬
‫نه ځکه د ژورې څاګانو اوبه ککړتيا نه يواځي د کېماوي عنصرو دلرې کولولپاره بايد‬
‫ورته چاڼونه ورته ډيزاين شي همداراز د جراثيمو د لرې کولو لپاره ورته ځانګړي واحدونه‬
‫ډيزاينږي چې دلته يې مونږ له ډيزاينو تېرېږو ‪.‬‬
‫څلورم پاکو او درمل شوو اوبو زيرمتون يا ذخيرې ډيزاينول ‪:‬‬
‫د اوبو ساعتوار منځنی مقدار پيداکوو‬
‫= ‪Qhave = Qdave x 1.5 / 14 = 1269900 x 1.5 / 14 = 136060.71 L/hr‬‬
‫‪136.06071 M3 / hr = 0.0377946 M3 / sec‬‬
‫داچې داوبو سرچېنه کمزوري ده نو د اوبو رسولو ترتيب په وقفه يي ډول ترسره کېږي ‪.‬په‬
‫الندې جدول کې دا ښودل شويدي چې کله د اوبو دشبکې پمپونه چاالن وي نو په کومو‬
‫ساعتونو کې زياتې اوبه مصرفيږي او په کومو کې اوبه سپما کيږي‪.‬او په پايله کې د‬
‫زيرمتون يا ذخېرې ضريب ترې پيداکيږي ‪،‬د ذخيروى ضريب د پيداکولو لپاره د جدول تر‬
‫ټولو زيات منفی او مثبت قيمتونو مطلق قيمت سره جمع کيږي‪.‬‬
‫دپمپ کارى ساعتونه‬ ‫مجموعه‬
‫له‬ ‫مصرف ‪%‬‬ ‫توليد ‪%‬‬ ‫سپما ‪%‬‬ ‫ذخيره‬

‫تر‬
‫‪6AM‬‬
‫‪9AM‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪9AM‬‬
‫‪1PM‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-30‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1PM‬‬
‫‪4PM‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪4PM‬‬
‫‪8PM‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-30‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪a = 30 + 0 = 30 %‬‬
‫اوبو زيرمتون د حجم فورمول‪:‬‬
‫‪VR = Qdave × a‬‬
‫‪VR = Qdave ×a = 1269.9 × 30 / 100 = 381 M3‬‬
‫له محاسبي څخه د ټانکۍ لوړوالی ‪ 3.5 m‬دى خو ‪0.5 m‬د فري بورد او نورو‬
‫ضايعاتو لپاره په پام کې نيول کېږي‬
‫اوس د ټانکۍ ابعاد تعينوو (اوږودوالی‪ ×,‬پلنوالی ×لوړوالی))‪(4m×8m×13.5m‬‬
‫په ‪ 14‬ساعتو کی داوبو د مصرف ګراف‬
‫ساعتونه‬
‫له‬ ‫د اوبو مصرف د سلنې له مخې تر‬
‫‪6 AM 9AM‬‬ ‫‪20%‬‬

‫‪9AM 1PM‬‬ ‫‪30%‬‬
‫‪1PM 4PM‬‬ ‫‪20%‬‬
‫‪4PM 8PM‬‬ ‫‪30%‬‬
‫په ‪ 14‬ساعتو کی داوبو د توليد ګراف‬
‫ساعتونه‬
‫له‬ ‫د اوبو مصرف د سلنې له مخې تر‬
‫‪6 AM 9AM‬‬ ‫‪50%‬‬

‫‪9AM 1PM‬‬ ‫‪0%‬‬
‫‪1PM 4PM‬‬ ‫‪50%‬‬
‫‪4PM 8PM‬‬ ‫‪0%‬‬
‫اوس داوبود توليد ګراف جوړوو‬
‫‪1269.9 / 6 = 211.65M 3‬‬ ‫په يو ساعت کې توليد‬
‫‪211.65×3 = 634.95M 3‬په ‪ 3‬ساعتونوکې توليد‬
‫‪1269.9 / 14‬په يوساعت کې مصرف‬ ‫‪= 90.71 M3‬‬
‫‪ 90.71 ×3=272.12 M3‬په ‪ 3‬ساعتونوکې مصرف‬
‫‪ 90.71 ×4=362.83 M3‬په ‪ 4‬سا عت کې مصر ف‬
‫ساعتونه‬ ‫د‬ ‫‪M3‬په‬ ‫‪M3‬په‬ ‫په‬
‫له‬ ‫ساعتونو تر‬ ‫توليد‬ ‫مصرف‬ ‫ذخيره‬
‫شمير‬
‫کې‬
‫پاتې‬
‫اوبه‬
‫‪6AM‬‬ ‫‪9AM‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪634.95‬‬ ‫‪272.12‬‬ ‫‪362.83‬‬
‫‪9AM‬‬ ‫‪1PM‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪362.83‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1PM‬‬ ‫‪4PM‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪634.95‬‬ ‫‪272.12‬‬ ‫‪362.83‬‬
‫‪4PM‬‬ ‫‪8PM‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪362.83‬‬ ‫‪0‬‬
‫دپايپ اوږود‬ ‫شماره پايپ‬

‫والی‬ ‫کود‬
‫دلوړوالي‬ ‫دغوټې شېمره‬
‫‪300‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪+100‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪225‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪+99.0‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪+99.4‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪250‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪+98.6‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪+98.1‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪350‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪+99.2‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪+97.3‬‬ ‫‪G‬‬
‫‪320‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪+96.3‬‬ ‫‪H‬‬
‫‪330‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪+95.1‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪+94.2‬‬ ‫‪J‬‬
‫‪88‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪+93.7‬‬ ‫‪K‬‬
‫‪455‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪180‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪293‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪400‬‬ ‫‪11‬‬
‫پنځم د پايپونو د قطر پيداکول‪:‬‬
‫دپايپونو د قطر د پيداکولو لپاره لومړى په هره غوټه کې د اوبو مقدار پيداکوو او‬
‫په پورتنی جدول کی ‪ Q L/sec‬نظر شبکې ته تعينږى ‪.‬‬

‫د اوبو رسولو د شبکې دډيزاين په وخت د پايپ دقطر د پيدا کېدو لپاره محاسبه له‬
‫تر ټولو لرې نقطې څخه پيليږى چې دلته له ‪ 11‬تر ټولو لرې نقطه ده ‪،‬په ‪ 11‬نمبر‬
‫پايپ کی يوازى خپلی اوبه ځی ‪.‬‬
‫‪11 pipe= 7.1036 L/Sec‬‬

‫‪10 pipe = 8.4375 L/Sec‬‬
‫‪9 Pipe = 10 pipe + 11 pipe = 7.1036 + 8.4375 = 15.5411 L /Sec‬‬
‫‪8 pipe = 8 pipe = 7.1518 L/Sec‬‬
‫‪7 Pipe = 9 pipe + 8 pipe = 15.5411 + 7.1518 = 22.6929 L /Sec‬‬
‫دپايپ دقطردپيداکولودمحاسبه جدول‪:‬‬
‫د پورتنی شبکې د ټولو پايپونو د اوبو اندازه پيداکوو‬

‫دپايپونوقطردالندې فورمول پواسطه پيداکوو‬
‫‪‬‬ ‫‪45.3536 ‬‬
‫‪d  1.6 ‬‬ ‫‪  1000  340.74mm d  1.6  Q‬‬
‫‪‬‬ ‫‪m3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪‬‬
‫څرنګه چې په مارکيټ کی ‪ 340.74 mm‬قطر پايپ نه پيداکيږى نو مونږ ‪ 15‬انچ نيسو چې‬
‫‪ 381‬ملی متر ده په همدى ترتيب ټول قطرونه پيداکوو‬
‫شپږم فشار ضايعات‪:‬‬

‫‪ .A‬اوس د فشار ضايعات د الندى فارمول پواسطه پيداکوو‬
‫‪ƒ  L  V 2 0.09  300  0.402‬‬

‫‪hl ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0.56‬‬
‫‪d  2 g‬‬ ‫‪0.382  2  9.81‬‬
‫‪ .B‬عدد رينوس د الندى فارمول پواسطه پيداکوو‬
‫‪V d‬‬ ‫‪4 q‬‬
‫‪Re ‬‬ ‫‪,V ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ d2‬‬
‫‪4 q‬‬
‫‪4 q‬‬ ‫‪d  4 q‬‬ ‫‪4 q‬‬
‫‪= Re ‬‬ ‫‪Re ‬‬ ‫‪d    d ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪  d ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  d ‬‬

‫‪ƞ=1*10-6‬‬
‫‪4  45.35‬‬
‫‪=151641.08 Re ‬‬
‫‪3.14  0.38  1  106‬‬
‫دپايپ‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪V m /‬‬ ‫‪hl‬‬
‫دپايپ شماره‬ ‫‪D mm‬‬ ‫‪Re‬‬ ‫‪ƒ‬‬ ‫) ‪D in ( M‬‬
‫اوږود والی‬ ‫‪/sec‬‬ ‫‪sec‬‬ ‫)‪(m‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪45.35‬‬ ‫‪381.00‬‬ ‫‪151641.08‬‬ ‫‪0.09‬‬ ‫‪0.40‬‬ ‫‪0.56‬‬ ‫‪0.38‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪225‬‬ ‫‪6.75‬‬ ‫‪127.00‬‬ ‫‪67706.50‬‬ ‫‪0.06‬‬ ‫‪0.53‬‬ ‫‪1.43‬‬ ‫‪0.13‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪38.60‬‬ ‫‪304.80‬‬ ‫‪161340.30‬‬ ‫‪0.08‬‬ ‫‪0.53‬‬ ‫‪0.93‬‬ ‫‪0.30‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪350‬‬ ‫‪7.07‬‬ ‫‪127.00‬‬ ‫‪70930.62‬‬ ‫‪0.06‬‬ ‫‪0.56‬‬ ‫‪2.45‬‬ ‫‪0.13‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪320‬‬ ‫‪31.53‬‬ ‫‪304.80‬‬ ‫‪131785.88‬‬ ‫‪0.08‬‬ ‫‪0.43‬‬ ‫‪0.80‬‬ ‫‪0.30‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪330‬‬ ‫‪8.84‬‬ ‫‪152.40‬‬ ‫‪73886.07‬‬ ‫‪0.06‬‬ ‫‪0.48‬‬ ‫‪1.55‬‬ ‫‪0.15‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪22.69‬‬ ‫‪254.00‬‬ ‫‪113811.41‬‬ ‫‪0.07‬‬ ‫‪0.45‬‬ ‫‪0.26‬‬ ‫‪0.25‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪455‬‬ ‫‪7.15‬‬ ‫‪152.40‬‬ ‫‪59780.54‬‬ ‫‪0.06‬‬ ‫‪0.39‬‬ ‫‪1.40‬‬ ‫‪0.15‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪180‬‬ ‫‪15.54‬‬ ‫‪203.20‬‬ ‫‪97428.85‬‬ ‫‪0.07‬‬ ‫‪0.48‬‬ ‫‪0.70‬‬ ‫‪0.20‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪293‬‬ ‫‪8.44‬‬ ‫‪152.40‬‬ ‫‪70527.61‬‬ ‫‪0.06‬‬ ‫‪0.46‬‬ ‫‪1.26‬‬ ‫‪0.15‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪7.10‬‬ ‫‪127.00‬‬ ‫‪71253.04‬‬ ‫‪0.06‬‬ ‫‪0.56‬‬ ‫‪2.82‬‬ ‫‪0.13‬‬
‫‪Water tank to‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪45.35‬‬ ‫‪381.00‬‬ ‫‪151641.08‬‬ ‫‪0.09‬‬ ‫‪0.40‬‬ ‫‪0.02‬‬ ‫‪0.38‬‬
‫‪main net work‬‬
‫‪Well down side‬‬
‫‪to up net work‬‬ ‫‪69.94‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪101.60‬‬ ‫‪50152.97‬‬ ‫‪0.05‬‬ ‫‪0.49‬‬ ‫‪0.38‬‬ ‫‪0.10‬‬
‫‪ .C‬د ‪ ƒ‬قيمت د الندى فارمول پواسطه پيداکوو‬
‫‪0.25‬‬
‫‪ƒ‬‬
‫‪{Log ( 0.1 / 3.7  d + 5.74 / R 0.9 ) } 2‬‬
‫اووم‪ :‬د فشار د محاسبو جدول‪:‬‬

‫څرنکه چی مونږ مخکې فشاري ضايعات محاسبه کړي دي له هغو څخه په ګټې اخستنې‬
‫اوس د شبکې ټول فشار محاسبه کوو ددې لپاره د ‪ Ferule‬په نقطو کې فشار بايد ‪17‬وي‪.‬‬
‫د ددې شبکې هره نقطه کوالى شي درې پوړيزه ودانۍ ته اوبه ورکړي‪ .‬نو بايد له يادې‬
‫شبکې څخه دله دريو زياتو پوړونو ته اوبه ورنه کول شي‬
‫‪100 + 17 = 117‬‬ ‫هايدروليکی گراديانتونه = دځمکې رقام ‪ +‬نومينال فشار‬
‫‪100 + 20.24 = 120.24‬‬ ‫محاسبه شوى فشار = دځمکې رقام ‪ +‬فشار‬
‫ټول فشار ‪:‬‬
‫دغوټې‬ ‫دځمکې‬ ‫‪P/ſ‬‬

‫محاسبه شوى هايدروليکی‬ ‫ټول‬
‫شمار‬ ‫رقام‬ ‫‪M‬‬ ‫گراديانت‬ ‫فشار‬ ‫فشار‬
‫‪sl #‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪+100‬‬ ‫‪17.00‬‬ ‫‪117.00‬‬ ‫‪120.24‬‬ ‫‪20.24‬‬ ‫‪1.00‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪+99.0‬‬ ‫‪17.00‬‬ ‫‪116.00‬‬ ‫‪116.74‬‬ ‫‪17.74‬‬ ‫‪2.00‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪+99.4‬‬ ‫‪17.00‬‬ ‫‪116.40‬‬ ‫‪119.08‬‬ ‫‪19.68‬‬ ‫‪3.00‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪+98.6‬‬ ‫‪17.00‬‬ ‫‪115.60‬‬ ‫‪114.90‬‬ ‫‪16.30‬‬ ‫‪4.00‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪+98.1‬‬ ‫‪17.00‬‬ ‫‪115.10‬‬ ‫‪116.85‬‬ ‫‪18.75‬‬ ‫‪5.00‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪+99.2‬‬ ‫‪17.00‬‬ ‫‪118.20‬‬ ‫‪117.60‬‬ ‫‪16.40‬‬ ‫‪6.00‬‬
‫‪G‬‬ ‫‪+97.3‬‬ ‫‪17.00‬‬ ‫‪114.30‬‬ ‫‪115.26‬‬ ‫‪17.96‬‬ ‫‪7.00‬‬
‫‪H‬‬ ‫‪+96.3‬‬ ‫‪17.00‬‬ ‫‪113.30‬‬ ‫‪112.59‬‬ ‫‪16.29‬‬ ‫‪8.00‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪+95.1‬‬ ‫‪17.00‬‬ ‫‪112.10‬‬ ‫‪112.80‬‬ ‫‪17.70‬‬ ‫‪9.00‬‬
‫‪J‬‬ ‫‪+94.2‬‬ ‫‪17.00‬‬ ‫‪111.20‬‬ ‫‪110.64‬‬ ‫‪16.44‬‬ ‫‪10.00‬‬
‫‪K‬‬ ‫‪+93.7‬‬ ‫‪17.00‬‬ ‫‪110.70‬‬ ‫‪110.70‬‬ ‫‪17.00‬‬ ‫‪11.00‬‬
‫مخکی مو وويل چی د ‪ Ferule‬په نقطو کې نومينال فشار بايد له ‪ 17‬څخه کم نه وى نو‬

‫اوس د پورتنۍ شبکې په پام کی نيولو سره فشار په الندى توګه محاسبه کوو‪.‬‬
‫‪11 pipe = 17‬‬
‫‪9 pipe = 11 pipe +hl 9 pipe = 17 + 0.70= 17.70‬‬
‫‪10 pipe = 9 pipe – hl 10 pipe 17.70- 1.26= 16.44‬‬
‫په همدې ترتيب ټول فشارونه محاسبه کيږي‪.‬‬
‫‪ .D‬د ټانکۍ لوړوالی ‪:‬‬
‫د فشار له محاسبې څخه وروسته د ټانکۍ لوړوالی پيداکوو‬

‫دټانکۍ لوړوالی = لوړفشار –(دترټولولوړې او ټيټې نقطی ترمنځ توپير)‬
‫‪H =20.24(A-K)= 20.24-( 100-93.7)= 13.94 m‬‬
‫زمونږ دټانکۍ لوړوالی د ځمکی له سطحې څخه تر ټانکۍ بطن پورې ‪13.94 m‬‬
‫‪ .E‬د اوبود پمپ طاقت ‪:‬‬
‫لدې وروسته مونږ د اوبود پمپ طاقت د الندى فارمول پواسطه پيداکوو‬
‫‪ ‬الندې معلومات لرو‪:‬‬
‫‪ ‬د اوبو اندازه چې بايد په يوه شپه او ورځ کې پورتـه کـړل شـي‪ 1269.9 M3 / day :‬د‪:‬‬
‫مکيشي پايپ اوږدوالی‪52m‬‬
‫‪ ‬د پورته کوونکي پايپ اوږدوالی‪17m‬‬
‫‪ ‬د اصطکاک ضريب‪0,04‬‬
‫‪ ‬د پمپ کولو نوبتونه‪2‬‬
‫‪ ‬د هر نوبت موده ساعته‪7‬‬
‫‪ ‬د مکيشي او پورته کوونکوپايپونو قطر‪10.1cm‬‬
‫‪ ‬د پمپ او موټور اغېزمنتيا ‪80%‬‬
‫‪ ‬د اوبو سطحه چې اوبه ترې پورته کېږئ‪21m‬‬
‫د اوبــو غوښــتل شــوى مقــدار ‪ 1269.9 M3 / day‬پــه شــپه او ورځ کــې د پمــپ کولــو ټــول‬
‫ساعتونه ‪2x7=14hour‬‬
‫په يو ساعت کې د اوبو غوښتل شوى مقدار‬
‫‪1269.9‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 90.707 m 3 / hour‬‬
‫‪14‬‬
‫په يوه ثانيه کې غوښتل شوى مقدار‪:‬‬
‫‪90.707‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0.0252m 3 / sec‬‬
‫‪60  60‬‬
W  1000 0.0252  25.2kg / sec
f  l  Q 2 0.04  (52  17)  0.0252

hf    14.26
12.1  d 5 12.1 10.15
H  21 14.26  35.26
WH 25.2  35.26
BHP    15
75E 75  0.80
‫ ولري‬BHP15 ‫بايد يو پمپونه ورته ولګول شي چې هر يو‬
‫داوبو‬
‫زيرمتون‬ 1.
17.94m
‫څاه‬
52 m
H = h1 + h2 + hl = 70.32m
‫‪ –h1‬دڅاه ژوروالی ‪52 m‬‬
‫‪ -h2‬دټانکۍ لوړوالی دى د ځمکی له سطحې څخه‪17.94m‬‬
‫‪ -Hl‬په پايپ کی ضايعات ‪0.38‬‬
‫اوس دوابو دپمپ مصرفي طاقت‪.‬‬
‫'‪λ = P / P‬‬ ‫‪P’ =P /λ =26 / 0.7 =37≈ 40 KW‬‬
‫'‪ –P‬د موټور طاقت دى‬ ‫‪ -λ‬ضريب دى‬ ‫‪ - P‬وابوپمپ طاقت دى‬
‫تاسو کوالئ سئ د لراوبر ويبپاڼي په برېښنايي کتابتون کي زيات شمېر ارزښتناک او‬
‫په زړه پوري آثار په خپل تفريحي وخت کي مطالعه کړئ‪.‬‬
‫د لراوبر انالين کتابتون ستاسو لپاره د الندينيو موضوعګانو اړوند آثار پر ليکه کوي ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪www.Larawbar.net/library‬‬

اوبه رسونی انجینری

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

اوبه رسونی انجینری

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ليکوال‪:‬‬

‫ايس‪ ،‬سي‪ ،‬رنګواال‬

‫‪ ::‬د اوبو رسولو انجينري‬ ‫د کتاب نوم‬

‫‪ ::‬ايس‪ ،‬سي‪ ،‬رنګواال‬ ‫ليکوال‬

‫‪ ::‬انجينر محمد فريد عاطف ‪٨٨٠٨٠٧٠٠٧٠ -‬‬ ‫ژباړن‬

‫د ژباړن برېښناليک ‪farid_bracafg@yahoo.com ::‬‬

‫‪ ::‬مومند خپرندويه ټولنه‪/‬ننګرهار‬ ‫خپرندوى‬

‫‪( ٠٨٨٨ ::‬يو زر)‬ ‫د چاپ شمېر‬

‫‪ ٠٨٠۱ ::‬لمريز کال‬ ‫د چاپ کال‬

‫د اوبو اندازه (‪12 ............................................................................ )Quantity of Water‬‬

‫د اوبو رسوونکو پروژو لپاره پمپونه‪114 ...........................................................................‬‬

‫د ترسب ټانکۍ يا زيرمه ‪126 ............................................................................................‬‬

‫د اوبو کلکېدنه يا پرنډ کېدنه ‪194 ....................................................................................‬‬

‫د اوبو چاڼول ‪219 ...........................................................................................................‬‬

‫له اوبو څخه د جراثيمو لرې کول ‪234 .................................................................................‬‬

‫د اوبو نرمونه ‪261 ..........................................................................................................‬‬

‫د اوبو ددرملنې متفرقه يا ډول ډول الرې چارې ‪225 .............................................................‬‬

‫د اوبو لېږدونه ‪245 .........................................................................................................‬‬

‫د پايپ سامانونه‪335 ......................................................................................................‬‬

‫د اوبو د ککړتياوو کابو کول او اداره کول ‪342 ....................................................................‬‬

‫د اوبو رسول او راډيويي وړانګې ‪354 ...............................................................................‬‬

‫هغه ټکي چې بايد په پام کې ونيول شي‬ ‫عنوان‬ ‫ګڼه‬

‫‪Importance of water supply P Project‬‬ ‫‪۶ ۱‬‬

‫‪ .c‬د لمبلو لپاره اوبه‪:‬‬

‫‪ .٠‬د کور پاکونې او روغتيا ساتنې لپاره اوبه‪:‬‬

‫‪ .f‬د کورنيو څارويو او شخصي موټر منځلو لپاره اوبه‪:‬‬

‫‪ .٠‬د سرک منځلو لپاره‪:‬‬

‫‪ .۱‬کور منځلو لپاره اوبه‪:‬‬

‫‪ .٧‬د سينګارولو لپاره اوبه‪:‬‬

‫‪ .٠‬اوروژنې لپاره اوبه‪:‬‬

‫‪Q = 5663 p‬‬

‫) ‪Q = 4637 p ( 1  0.01 p‬‬

‫درېم‪ .‬د صنعتي موخو لپاره اوبه‪:‬‬

‫‪ .b‬برېښنا کوټ لپاره اوبه‪:‬‬

‫‪ .c‬د اور ګاډي او هوايي ميدان لپاره اوبه‪:‬‬

‫څلورم ‪:‬د سوداګريزو موخو لپاره اوبه‪:‬‬

‫پنځم‪ .‬د ضايعاتو لپاره اوبه‪:‬‬

‫د يو تن لپـاره پـه يـوه شـپه او ورځ‬ ‫موخه‬ ‫ګڼه‬

‫‪2‬‬ ‫څښلو لپاره‬ ‫‪٠‬‬

‫‪5‬‬ ‫سرک منځلو لپاره‬ ‫‪٠‬‬

‫‪1‬‬ ‫اور وژنې لپاره‬ ‫‪٨‬‬

‫‪50‬‬ ‫منځنۍ فابريکې‬ ‫‪٠‬‬

‫‪15‬‬ ‫هوټلونه‪ ،‬کاليو منځلو فابريکه او نور‬ ‫‪٠‬‬

‫د اوبو ضايعات‪:‬‬ ‫‪.V‬‬

‫‪75‬‬ ‫په اټکلي ډول‬

‫)‪(Affecting rate of Demand Factors‬‬

‫‪ .٨‬د وېشنې فشار‪:‬‬

‫‪ .٠‬د اوبو د اندازه کولو تګ الره‪:‬‬

‫موندنې او سپارښتنې‪:‬‬ ‫‪.III‬‬

‫‪. ٨‬د اوبو څرنګوالی‪:‬‬

‫‪.٠‬د ښار پراخوالی‪:‬‬

‫‪ .٠٨‬د اوبو رسولو سيستم‪:‬‬

‫په ټوله کې د اوبو اندازه کوونکي ميټرونه په دوه ډوله دي‪.‬‬

‫دويم ‪:‬دسرعت ميټر ‪Velocity type‬‬

‫(‪)Variation in Rate of Demand‬‬

‫‪Effects of Variation on Design‬‬

‫‪Methods of Population Forecasts‬‬

‫حسابي تصاعد يا حسابي ښتنه‪)Arithmetical increase method( :‬‬ ‫‪.1‬‬

‫‪53000=3000+50000‬‬ ‫يوه لسيزه وروسته‬

‫‪ .۱‬هندسي تصاعد يا هندسې ښتنه‪Geometrical increase method :‬‬

‫لومړۍ لسيزه او دويمه لسيزه‬

‫‪= 20. 54‬‬ ‫ټول‬

‫‪20.54‬‬ ‫منځنی يا اوسط سلنه‪:‬‬

‫‪= 50000+ 50000 0.07 = 53500‬‬ ‫لومړۍ لسيزه‪:‬‬