Professional Documents
Culture Documents
ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σελίδα |1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΑΡΑΓΩΓΗ........................................................................................................................
ΣΥΝΘΕΣΗ...........................................................................................................................
ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ.........................................................................................................
ΜΕΤΟΧΗ..............................................................................................................................
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ.......................................................................
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ...................................................................................
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ..........................................................................................
ΜΟΡΙΑ..................................................................................................................................
ΣΗΜΑΣΙΑ ΛΕΞΕΩΝ........................................................................................................
ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ.............................................................................................................
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ....................................................................................................................
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ.................................................................................................................
ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ...............................................................................
ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ...........................................................................
ΠΑΡΑΓΩΓΗ
ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σελίδα |3
1. Από τα παρακάτω ρήματα να σχηματίσετε ένα ή δύο παράγωγα ουσιαστικά και να
τα τοποθετήσετε στον πίνακα ανάλογα με τη σημασία τους.
φταίω
εισπράττω
λαχταρώ
προσδοκώ
κλαδεύω
λάμπω
σκάβω
σείω
μετρώ
3. Πως λέμε:
α) το πρόσωπο που:
ψέλνει :........................................ σώζει ……………………………….
λυτρώνει ............................................. μηνύει……………………………….
σπέρνει :............................................. παίζει………………………………….
λιπαίνει :............................................. συμβουλεύει ……………………………………….
οφείλει :............................................. χτίζει………………………………….
υποκρίνεται :.....................................αποδέχεται………………………………….
β) Από τα ουσιαστικά:
πρωί
τμήμα
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
θόλος
βράχος
κάμπος
ουρανός
στάχτη
μητέρα
λάστιχο
γ) Από τα επίθετα: ψηλός
καημένος :..... δ) Από τα επιρρήματα:
καλός :..... μακριά :........................
άγριος :.......... έξω :.........................
νόστιμος πλάι αντίκρυ
βαθύς :......... φέτος ύστερα
ΣΥΝΘΕΣΗ
αρτι- λαλώ
ενδο- γεννώ
- αμφι- μυχός
δυσ- ερεθίζω
συν- ρέπω
ευ- οιωνός
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
1. Πρέπει να παραδεχτείς πως ο αγώνας ήταν.............................και η νίκη δύσκολη.
2. Η μητέρα και το.............................βρέφος της νοσηλεύονται στο νοσοκομείο.
3. Τα πράγματα δεν πάνε καλά" οι προβλέψεις είναι.............................
4. Είναι άνθρωπος παράξενος και.............................· θυμώνει με το παραμικρό.
5. Με ένα μεγάλο και ειρηνικό.............................ο λαός της πόλης μας εξέφρασε την
αντίθεση
του στα σχέδια των εχθρών της δημοκρατίας.
6. Ήταν φανερό πως με τον τρόπο αυτό άφησε να φανούν οι.............................σκέψεις του.
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
9. αντί — ελληνικός
10. μητέρα πόλη
10. Να γράψετε σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό τις λέξεις που βρίσκονται
αριστερά και δεύτερο συνθετικό τα ρήματα που σας δίδονται.
σύνθετες λέξεις
άδεια
σύνταξη
προσόν έχω έχω
δίπλωμα
προνόμιο
αίμα
άμμος
δείγμα λαμβάνω
ανά-
προ-
συν-
τηλε-
μικρός
αστέρι σκοπώ
καιρός
προ-
επι-
ψήφος
ξένος φέρω
άχθος
τραυματίας
11. Να γράψεις με μια σύνθετη λέξη, πως λέγεται (το επάγγελμά του), αυτός που
κάνει τις ακόλουθες δουλειές.
ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
1. Κανένας δεν ήθελε να ακούσει γι' αυτό το θέμα.
2. Ακολούθησα τις οδηγίες σου και γι' αυτό δε δυσκολεύτηκα να βρω το ξενοδοχείο.
3. Ο καιρός σήμερα είναι κατάλληλος για βόλτα.
4. Οι άνθρωποι δεν αποκτούν τίποτε χωρίς κόπο.
5. Όλοι οι φίλοι μου προτιμούν πάντοτε την ψυχαγωγία από την εργασία.
3. Στην κατάλληλη στήλη να γράψετε τη σημασία της έγκλισης των ρημάτων που
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
γράφονται με έντονα στοιχεία επιλέγοντας από το πλαίσιο.
ΜΕΤΟΧΗ
αυξάνω
γερνώ
βλέπω
ανάβω
κάνω
λέ(γ)ω
πλένω
ανατρέφω
τρώ(γ)ω
υφαίνω
2. Συμπληρώστε με ο ή ω.
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
ΧΡΟΝΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ
3. Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις του Ενεστώτα και του Αορίστου στα παρακάτω
ρήματα:
Ενεστώτας Αόριστος
βυθ…….. βύθ……..
χτεν……. χτέν…….
χαρ…….. χάρ……..
διαβ……. διάβ…….
καθαρ….. καθάρ……
εγώ μαλακ….. εγώ μαλάκ…….
απλ…….. άπλ………
καρφ…… κάρφ……..
σιγυρ…… σιγύρ…….
κοιτ…….. κοίτ………
ζεστ……. ζέστ………
αγορ…… αγόρ………
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
ΣΥΖΥΓΙΕΣ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ
2. Να βάλετε στον ενεργητικό αόριστο (στην ίδια φωνή, στο ίδιο πρόσωπο και
αριθμό) τα ρήματα που ακολουθούν:
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
9. Μόλις τον γνωρίσαμε, τον περιβάλαμε αμέσως με εμπιστοσύνη. Και όσον καιρό ήταν
κοντά μας, τον περιβάλαμε με την αγάπη μας.
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
1. Στο κείμενο που ακολουθεί άλλες προτάσεις μπαίνουν η μία δίπλα στην άλλη
χωρίς σύνδεσμο (ασύνδετο σχήμα), άλλες συνδέονται παρατακτικά και άλλες
συνδέονται υποτακτικά. Να βρείτε το είδος της σύνδεσης.
Μεγάλωσα με τη γιαγιά μου στο Μάλι.,Όταν ήμουν ακόμη κοριτσάκι,' ί μια γυναίκα ήρθε
στο σπίτι και ζήτησε να με πάρει στο Παρίσι, για να προσέχω τα παιδιά της. Είπε στη
γιαγιά μου πως θα μ' έβαζε στο σχολείο να μάθω γαλλικά. Μα στο Παρίσι δεν πήγα ποτέ
στο σχολείο. Δούλευα. Ολημερίς σκούπιζα το σπίτι, μαγείρευα, πρόσεχα τα παιδιά,
έπλενα και τάιζα το μωρό. Δούλευα από τις επτά το πρωί μέχρι τις έντεκα τη νύχτα. Η
κυρά μου δεν έκανε τίποτα». Στα οκτώ της χρόνια η Σέμπα έγινε δούλα. Την έδερναν,
την κλείδωναν, τη βασάνιζαν. Το μαρτύριο της πήρε τέλος, όταν κάποιοι γείτονες το
κατάλαβαν και κάλεσαν την αστυνομία. Ήταν πια είκοσι ενός χρόνων.
Η ιστορία της Σέμπα θα ήταν συγκλονιστική, αν ήταν μοναδική. Όμως υπάρχουν άλλες
δύο χιλιάδες σαν αυτήν σήμερα στο Παρίσι. Σε 27 εκατομμύρια υπολογίζονται οι
σύγχρονοι δούλοι σε όλον τον κόσμο.
από εφημερίδα
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
είναι υπαίτιος για το ατύχημα-δεν είπα τίποτε
θα γίνουν ποτέ τους-φέρε μου όλα τα σύνεργα-τον μαρτύρησε ο φίλος του
3. Ομολόγησε....................................... υποτακτική
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. Η περιστροφή της γης γύρω από τον ήλιο δεν αμφισβητείται πια από κανέναν
επιστήμονα.
2. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στο πρόσωπο μου εκ μέρους του ήταν μεγάλο σφάλμα.
3. Δε σου ταιριάζει η άπρεπη και αδιάκριτη συμπεριφορά.
4. Ο μεγάλος του πόθος ήταν ένα ταξίδι στη Γη του Πυρός.
5. Μου ζήτησε δανεικά.
6. Πρόσεχε τον τρόπο συμπεριφοράς σου.
7. Φοβάται το θάνατο.
8. Δε σκέφτηκες τις συνέπειες της πράξης σου;
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
1. Επισημαίνουμε κάτι πολύ σημαντικό, ότι δηλαδή η τήρηση του συντάγματος επαφίεται
στον πατριωτισμό των Ελλήνων.
2. Σου υπόσχομαι να είμαι πάντοτε προσεκτικός και επιμελής.
3. Ο πατέρας μου ένα μόνο σκοπό έχει, να με δει κάποτε μεγάλο και τρανό.
4. Φοβόμουνα μήπως φανερώσει τίποτα στο παραμιλητό του.
5. Δεν είναι καθόλου εύκολο να βρεις σήμερα εργασία.
6. Εγώ δεν αγνοώ ότι η κατάσταση στην περιοχή μας εγκυμονεί κινδύνους.
7. Αυτό μόνο να προσέχεις, μην τύχει και σε ξεγελάσουν.
8. Δε μου είπατε\αν με έχετε συγχωρήσει για τα σφάλματα που έκανα.
4. Πως ή πώς; Τόνισε το ή όχι, ανάλογα με το είδος της δευτερεύουσας πρότασης που
εισάγει.
Ακούγοντας την είδηση όλοι ξαφνιάστηκαν. Διαβάζοντας ένα καλό μυθιστόρημα, περνάει
ευχάριστα η ώρα. Μελετώντας προσεκτικά την ιστορία, βγάζουμε χρήσιμα
συμπεράσματα. Θα δεχτείτε την άποψη μας θέλοντας και μη.
Οι ορειβάτες επέστρεψαν στη βάση τους ξημερώνοντας Χριστούγεννα. Παίζοντας τη
ζωή μας κορόνα γράμματα, δεν μπορέσαμε να φτάσουμε στο χαμηλότερο σημείο της
χαράδρας.
Περπατώντας στους δρόμους της πόλης, συχνά συναντάς πολλά γνωστά σου πρόσωπα.
13. Να αναγνωρίσετε το είδος των προτάσεων που έχουν αν και τις χωρίσετε με κόμμα
από την κύρια πρόταση, αν χρειάζεται.
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
4. Ότι ή ό,τι; Γράψε το σωστά, ανάλογα με το είδος της πρότασης που εισάγει.
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
γενικές ασκήσεις
Λέγαμε ότι οι δευτερεύουσες προτάσεις χωρίζονται από τις κύριες με κόμμα. Και το
λέγαμε αυτό, όταν εξετάζαμε το κόμμα μέσα στην περίοδο του λόγου. Στην περίοδο του
λόγου που έχει δύο, τουλάχιστον, και περισσότερες από δύο προτάσεις. Γιατί, αν
θυμάστε, εξετάζαμε το κόμμα μέσα στην περίοδο, αφού είχαμε ολοκληρώσει την εξέταση
του μέσα στην πρόταση.
Και μην ξεχνάτε πώς ορίσαμε τις κύριες και πώς τις δευτερεύουσες προτάσεις. Κύριες
είπαμε τις προτάσεις που ολοκληρώνονται και στέκονται από μόνες τους μέσα στο λόγο.
Δευτερεύουσες ονομάσαμε τις προτάσεις που, για να ολοκληρώσουν το νόημα τους,
έχουν την ανάγκη να στηριχθούν στην κύρια πρόταση. Γι' αυτό και τις κύριες προτάσεις
τις ονομάζουμε ανεξάρτητες, ενώ τις δευτερεύουσες εξαρτημένες.
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
ΜΟΡΙΑ
2. Να βάλετε στη σωστή πτώση τις λέξεις που βρίσκονται μέσα στην παρένθεση.
ΣΗΜΑΣΙΑ ΛΕΞΕΩΝ
ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ
1. Δεν έδειχνε κανένα ενδιαφέρον ούτε για το σχολείο ούτε για τα μαθήματα.
2. Είμαι βέβαιος πως ούτε μπορείς ούτε θέλεις να με βλάψεις.
3. Σε αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο είτε είσαι φίλος είτε είσαι εχθρός.
4. Προσπάθησε πολύ αλλά η αμοιβή του δεν ήταν ανάλογη.
5. Το νερό της πηγής ήταν λίγο αλλά πεντακάθαρο.
ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 39
6. Είναι μικρός αλλά πανέξυπνος.
7. Θέλω να σε βοηθήσω μα δε γίνεται.
8. Ή να έρθεις την ώρα που σε θέλω ή να μην έρθεις καθόλου.
9. Το επόμενο καλοκαίρι θα συναντηθώ με το Γιάννη αν ταξιδέψει στην Ελλάδα και με
τον Πέτρο.
10. Γράψε μου τι συνέβη αν έχεις χρόνο ή τηλεφώνησε μου.
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
Β. Στον πίνακα αυτό ο Λύτρας παρουσιάζει μια νεαρή κόρη «εν αναμονή». Είναι όρθια
μπροστά στο μικρό παράθυρο, από το οποίο βλέπουμε ένα κομμάτι γαλανού ουρανού. Αν
και δε φαίνεται η έκφραση της κοπέλας, η αναμονή είναι τέλεια δοσμένη στη στάση του
σώματος της. Αλήθεια, πόση τέχνη υπάρχει στο ανασήκωμα των ποδιών, στο τέντωμα
του κορμού και του λαιμού, στο σήκωμα της κεφαλής και στο στήριγμα του σώματος στα
χέρια! Η αλήθεια και η φυσικότητα καταπλήσσουν. Η τόση ανυπομονησία φανερώνει ότι
δεν πρόκειται για προσμονή πατέρα ή αδελφού, αλλά για την προσμονή του αγαπημένου.
από έκθεση μαθητή
Γ. Πουθενά δε βρίσκεται μια ήσυχη γωνιά μέσα στις πολιτείες του λευκού. Πουθενά δε
βρίσκεται μια γωνιά να σταθείς να ακούσεις τα φύλλα στα δέντρα την άνοιξη ή το
ψιθύρισμα που κάνουν τα ζουζούνια πεταρίζοντας. Όμως μπορεί, επειδή, καταπώς είπα,
είμαι άγριος και δεν καταλαβαίνω -μπορεί μοναχά για το λόγο αυτόν ο σαματάς να
ταράζει τα αυτιά μου. Μα τι μένει από τη ζωή, όταν ένας άνθρωπος δεν μπορεί να
αφουγκραστεί τη γλυκιά φωνή που βγάνει το νυχτοπούλι ή τα συνακούσματα των
βατράχων ολόγυρα σε ένα βάλτο μέσα στη νυχτιά; Ο ερυθρόδερμος προτιμάει το
απαλόηχο αγέρι λαγαρισμένο από την καταμεσήμερη βροχή ή μοσχοβολημένο με το
πεύκο. Του ερυθρόδερμου του είναι ακριβός ο αγέρας, γιατί όλα, τα πάντα μοιράζονται
την ίδια πνοή —τα ζώα, τα δέντρα, οι άνθρωποι. Ο λευκός δε φαίνεται να δίνει προσοχή
στον αγέρα που ανασαίνει. Σαν ένας που χαροπολεμάει για μέρες πολλές, δεν οσμίζεται
τίποτα.
«Ένα παλιό μήνυμα για το σύγχρονο κόσμο»
ΚΝΛ Β' Γυμν.
2. Η παρακάτω παράγραφος αναφέρεται στο θέμα: «Σήμερα οι μηχανές έχουν κάνει
τα όνειρα του ανθρώπου πραγματικότητα». Να γράψετε:
α) Ποιος είναι ο σκοπός της παραγράφου; Ποια είναι η θεματική περίοδος;
β) Ποιες λεπτομέρειες δεν ανταποκρίνονται στο σκοπό της παραγράφου;
Τώρα που πλησιάζουμε στο τέλος του 20ου αιώνα είναι φανερό πως όλο και
περισσότερο γίνονται πραγματικότητα όσα ο άνθρωπος ονειρευόταν εδώ και πολλές
ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 41
χιλιετίες. Χωρίς αμφιβολία αυτό το χρωστάει στις διάφορες μηχανές που εφηύρε
ιδιαίτερα τους δύο τελευταίους αιώνες. Χάρη σ' αυτές κατάφερε να ανυψώσει το βιοτικό
του επίπεδο και να πολλαπλασιάσει τη σωματική του δύναμη. Όσα του στέρησε η φύση
κατάφερε να τα αποχτήσει με τις μηχανές. Αυτές του έδωσαν την ικανότητα να πετάει
στον ουρανό, να τρέχει με μεγάλη ταχύτητα ή να ταξιδεύει στις θάλασσες. Παρ' όλα
αυτά όμως οι μηχανές είχαν και πολλές αρνητικές συνέπειες, που έκαναν τα όνειρα του
εφιάλτη. Εξαιτίας τους το περιβάλλον μολύνεται επικίνδυνα και η ζωή του ανθρώπου
γίνεται σε πολλά θέματα πιο δύσκολη. Γι' αυτό δε θα ήταν υπερβολή να πούμε πως οι
μηχανές δεν έκαναν απλώς πραγματικότητα τα όνειρα του ανθρώπου· κυρίως του
επέτρεψαν να ονειρεύεται για το μέλλον ακόμη κι εκείνα που είναι αδύνατο να συλλάβει
και η πιο αχαλίνωτη φαντασία.
Α.1. Μεσάνυχτα κι όμως ο ήλιος φαίνεται φωτεινότερος και θαμπώνει την όραση.
2. Η δύση και η ανατολή του ήλιου απέχουν μόνο λίγα λεπτά.
3. Όλη η φύση τυλίγεται με χρυσό φως και μαυλισμένη απ' αυτό μοιάζει σαν να θέλει να
κοιμηθεί μέσα σ' αυτό το ρόδινο όνειρο.
4. Παράδοξο πράγμα να μιλά κανείς για ηλιόφωτα μεσάνυχτα.
5. Στους πόλους της γης έχουμε μέρες και νύχτες που διαρκούν έξι μήνες.
6. Κι όμως το φυσικό αυτό γεγονός (φαινόμενο) συμβαίνει στη γη μας.
7. Ο ήλιος του μεσονυχτιού είναι ένα σπάνιο πανόραμα του πλανήτη μας.
Β.1. Η μελαγχολία και η απαισιοδοξία του χειμώνα δίνουν τη θέση τους στη χαρά, στην
αισιοδοξία και στην πίστη για τη ζωή.
2. Όλες οι αισθήσεις του ανθρώπου ικανοποιούνται.
3. Δίκαια ο Φ. Σουλιέ λέγει: «Άνοιξη είναι οι αρωματώδεις ασπασμοί της φύσης προς τα
ζωντανά πλάσματα της Δημιουργίας».
4. Με τον ερχομό της Άνοιξης η φύση ξαναγεννιέται.
5. Ουρανός, θάλασσα, δέντρα, φυτά, κάμποι, βουνά, ζώα, πουλιά, όλα αρχίζουν ένα
μεθυστικό χορό.
6. Τα πάντα ανοίγουν και ευωδιάζουν.
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΦΩΝΕΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ
Σήμερα σηκώθηκα πολύ νωρίς. Αφού πλύθηκα, ετοιμάστηκα κι έφυγα για το σχολείο.
Πηγαίνω πάντα μαζί με τη φίλη μου την Ελένη, αλλά σήμερα η φίλη μου αρρώστησε κι
έτσι δεν είχα παρέα. Περπατώ πάντα πάνω στο πεζοδρόμιο και προσέχω πολύ τα
αυτοκίνητα, όταν διασχίζω το δρόμο. Στην τάξη κάθομαι φρόνιμα και δεν επηρεάζομαι
από τις σκανταλιές των συμμαθητών μου. Μερικοί άλλοι όμως, παρασύρονται εύκολα και
κάνουν φασαρία και σκανταλιές μαζί τους.
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
2. Τα ρήματα που γράφονται με έντονα στοιχεία να τα χρησιμοποιήσετε μέσα σε
φράσεις με διάθεση διαφορετική από αυτήν που έχουν στις παρακάτω προτάσεις·
να μην αλλάξετε τη φωνή των ρημάτων.
π.χ. Ο ήλιος έλιωσε τον πάγο. (ενεργητική διάθεση) Ο πάγος έλιωσε από τον ήλιο.
(παθητική διάθεση)
διάθεση
1. Ο Πέτρος έκοψε τα μαλλιά του στο κουρείο της γειτονιάς του.
2. Η μητέρα έραψε το κουμπί που μου κόπηκε.
3. Τον μαύρισε στο ξύλο.
4. Τα τηλέφωνα χάλασαν από τη βροχή.
5. Ποιος έσπασε το πιάτο;
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
1. Επιλέξτε το κατάλληλο πρόσωπο και την κατάλληλη πτώση του ενικού αριθμού
της προσωπικής αντωνυμίας, για να συμπληρώσετε το αντικείμενο που λείπει
από τις παρακάτω προτάσεις:
1. Ο άνθρωπος αυτός είναι πολύ κακός, γι' αυτό δεν πρέπει να...............δίνεις σημασία.
2. Μαρία,...............ζήτησα επανειλημμένα να μιλάς ευγενικά.
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
3. Χθες πέρασε ο θείος μου και...............πήρε για μια βόλτα στην αγορά.
4................παρακαλούσα πολλή ώρα, αλλά αυτός αρνιόταν πεισματικά
να...............απαντήσει.
5. Αυτός ο ζωγράφος ήταν φίλος του πατέρα μου και...............είχε χαρίσει έναν ωραίο
πίνακα.
6. Το δαχτυλίδι αυτό ήταν δικό μου, αλλά...............χάρισα στην κόρη μου.
7. Ο Νίκος...............τηλεφώνησε αργά, γι' αυτό δεν πρόλαβες να...............συναντήσεις.
8. Αν εξακολουθήσεις να...............εκβιάζεις, θα...............καταγγείλω στην αστυνομία.
9. Η εργασία...............απορροφά όλες του τις δυνάμεις.
10. Η εργασία του στο Πανεπιστήμιο...............απορροφά πλήρως.
11. Σε παρακαλώ, γράψε...............και μένα στην κατάσταση.
12. Μόλις φτάσεις στην Ελλάδα, γράψε...............ένα γράμμα.
Α. Β'
χορηγώ χρήματα — φίλος
δανείζω όπλα — στρατός
διηγούμαι τσάντα - ταμίας
στερώ δικαίωμα — εργαζόμενος
προμηθεύω κέρδος - εφοριακός
αρπάζω παραμύθι — εγγόνι
κρύβω εργοστάσιο — άδεια
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
ζ. δυνατό η. ευχή
θ. πραγματικό ι. δυνατό
ΤΟ ΑΡΘΡΟ - ΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
1. Να βρείτε για καθένα απο τα ουσιαστικά που ακολουθούν έναν άλλο τύπο
διαφορετικού γένους.
π.χ. ο σπουργίτης — το σπουργίτι
το κρίνο .................................
το μελάνι .................................
το δείπνο …………………………
το αμάξι ………………………..
το πεύκο………………………..
η γέφυρα ……………………….
το γαϊδούρι .................................
2.
Να αλλάξετε τις παρακάτω φράσεις, έτσι ώστε τα ουσιαστικά να αλλάξουν
αριθμό.
ο ελαιώνας του πατέρα................................................................................................
ο αγώνας του ναύτη ................................................................................................
ο ορισμός του αφέντη ................................................................................................
οι θόρυβοι των οδοστρωτήρων ................................................................................................
ο λογαριασμός του μεσίτη ................................................................................................
Πέντε φίλοι, μαθητές του δημοτικού σχολείου, συγκροτούν μια ομάδα στα παιχνίδια τους
και στις περιπέτειες τους. Είναι παιδιά ζωντανά, γεμάτα ιδέες, με τόλμη κι εξυπνάδα.
Συνεργάζονται, για να εξιχνιάσουν μια κλοπή στο σπίτι της κυρίας Αλεξανδρή, μια
υπόθεση ναρκωτικών κ.ά. Θα μπορούσε να προσθέσει κανείς πως μέσα από καθημερινές
εμπειρίες οι ήρωες της ιστορίας (και μαζί οι αναγνώστες) συνειδητοποιούν τους
πειρασμούς και τους κινδύνους που διατρέχουν σε μια αντιφατική κοινωνία. Το αφήγημα
ανήκει στα σύγχρονα κοινωνικά μυθιστορήματα και είναι ενδιαφέρον όχι μόνο για το
θέμα του αλλά και για την (αστυνομικού χαρακτήρα) περιπέτεια του δράση και πλοκή,
αρετές που το κάνουν αξιοδιάβαστο.
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
1. Η παρακολούθηση μιας παράστασης παιδικού ....................... έχει να παρουσιάσει πολλά
2. Είναι πολύ σημαντικό οι παιδικές.......................να διαθέτουν άριστη ηθοποιία και
αισθητική,
μουσική, χορό, τραγούδι, γιατί μέσα από αυτά διαμορφώνονται όχι μόνον
αυριανοί .......................αλλά και........................
3. Ένα παιδικό ή νεανικό βιβλίο μπορεί συχνότατα να κρύβει στις σελίδες του πικρές
πλευρές της ζωής, να μιλάει για θλιβερά.......................ή για καυτά
κοινωνικά........................
4. Εκεί, στον ίσκιο της, τα καλοκαίρια παίζαμε εμείς και
έπιναν.......................οι........................
5. Οι επισκέπτες προέρχονται από πολλές χώρες και συμπεριλαμβάνονται μέσα σ'
αυτούς καθηγητές.......................,.......................και........................
η βαλβίδα ο αγώνας
η πράξη ο επιχειρηματίας
η διαγώνιος η σάλπιγγα
η έξοδος ο πίνακας
η διάμετρος ο ενεστώτας
η διχοτόμος ο σφουγγαράς
η αμέλεια η φωλιά
η εμβέλεια ο αέρας
η θάλασσα ο πραματευτής
η χαρά ο τραγουδιστής
η μανούλα η αλεπού
η μαυρίλα το μηδέν
η καρδιά η περίμετρος
ο λοχίας η ραχούλα
ο ταμίας το παιδάκι
το ταμείο το κουτάκι
ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 53
το αυλάκι η αντάμωση
το σακάκι η κόλλα
η ζέστη ο κύριος
η πόρτα η κυρία
10. Να εντάξετε τα ουσιαστικά που ακολουθούν σ' ένα γλωσσικό πλαίσιο, έτσι
ώστε να να φανεί η σημασιολογική διαφορά των δύο τύπων.
μαρτυρία — μαρτύριο
περίβολος — περιβόλι — περιβολή
μέση - μέσο χώρα — χώρος
φυλή — φύλο
13. Να γράψετε τους δύο τύπους του πληθυντικού αριθμού των παρακάτω
ουσιαστικών και να σχηματίσετε φράσεις στις οποίες να φαίνεται η σημασιολογική
διαφορά των δύο τύπων.
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
α. Δε βρίσκω λόγια να σ' ευχαριστήσω.
β. Επικαλέστηκε σοβαρούς λόγους υγείας και παραιτήθηκε.
14. Να σχηματίσετε την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού (όλους τους δυνατούς
τύπους) των παρακάτω ουσιαστικών:
ονομαστική πληθυντικού
1. ο δεσπότης.................................................................
2. το πρωί .................................................................
3. ο συγγραφέας .................................................................
4. ο γέρος.................................................................
5. ο γονιός ….............................................................
6. η περίμετρος.................................................................
7. ο νοικοκύρης.................................................................
8. η νιότη ................................................................
9. ο φάκελος.................................................................
10. ο βράχος.................................................................
ο λείος
ο αραιός
ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 55
ο ζηλιάρης
ο σκούρος
ο πεισματάρης
ο χρυσαφής
ο ανοιχτομάτης
ο πολυλογάς
η βέβαιη
η γυναικεία
η πορτοκαλιά
η θαλασσιά
το γερό
το στερεό
το παμπάλαιο
το γνωστικό
το φαρδύ
η πλατιά
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
μέσα στο πλαίσιο.
συνεχής, πλατύς, πολύς, ιδεώδης, στοιχειώδης, διεθνής, ανεπιτυχής, δαιδαλώδης
ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ - ΣΥΓΚΡΙΣΗ
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
προτιμότερος
άριστος
ανώτατος
1. Κάθε φιλία δεν είναι πάντα αληθινή και μόνιμη. Πολλοί συνδέονται με έναν άνθρωπο,
επειδή τους είναι χρήσιμος. Άλλοι πάλι. επειδή τους είναι ευχάριστος.
2. Το καλύτερο απόκτημα απ' όλα στη ζωή ενός ανθρώπου είναι ένας φίλος ειλικρινής.
Όταν σε μια κρίσιμη καμπή του βίου επιχειρούμε κάτι πολύ σοβαρό, έχουμε ανάγκη από
έναν καλόγνωμο σύμβουλο και αυστηρό κριτή.
3. Οι ειλικρινείς φίλοι δοκιμάζονται ιδιαίτερα στις δύσκολες ώρες.
Α'
θεός, όλος, υπέρ, κατά, παν-, τρις, πέντε
ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 59
Β'
καθαρός έτοιμος ορφανός τρελός βέβαιος γυμνός γαλανός ένδοξος
ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com
β) Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος
Τύραννος.
Γ. Σεφέρης «Επί ασπαλάθων»
3. Στο κείμενο που ακολουθεί να τοποθετήσετε στα κενά τον κατάλληλο επιθετικό
προσδιορισμό χρησιμοποιώντας τα επίθετα που υπάρχουν στο πλαίσιο.
Η κυρία Γκραντε ήταν γυναίκα αδύνατη, στεγνή, κίτρινη σαν κυδώνι, αργή κι αδέξια, μια
από κείνες τις γυναίκες που μοιάζουν καμωμένες για να τυραννιούνται. Χοντροκόκαλη,
με.....,.....................μύτη, μεγάλο μέτωπο,...........................μάτια, έδειχνε με
την........................... ματιά κάποιαν ομοιότητα με κάτι...........................φρούτα, που δεν
έχουν πια ούτε γεύση ούτε ζουμί. Τα δόντια της αριά και μαύρα, το στόμα της
σουφρωμένο και το πηγούνι της είχε το σχήμα γαλότσας. Ήταν ........................... γυναίκα,
αληθινή λα Μπερτελιέρ. Ο αβάς Κρουσό - ήξερε να βρίσκει ευκαιρίες να της λέει πως
στα νιάτα της δεν ήταν πολύ άσχημη, κι εκείνη το επίστευε.
Μια...........................γλυκύτητα, μια εγκαρτέρηση εντόμου τυραγνισμένου από τα
παιδιά, ........................... ευσέβεια, αδιατάραχη αγαθότητα ψυχής και καλοσύνη καρδιάς
την έκαναν να τη λυπούνται όλοι και να τη σέβονται.
Ονορέ ντε Μπαλζάκ «Ευγενία Γκραντε»
ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
1. Στο κείμενο που ακολουθεί να υπογραμμίσετε τις γενικές που έχουν θέση
ετερόπτωτου προσδιορισμού και να βρείτε ποια λέξη προσδιορίζουν.
Ήταν ημέρα αργίας. Συντροφιά με τον παππού βγήκα για περίπατο στους δρόμους της
πόλης. Δεν είχαμε κάποιο συγκεκριμένο σκοπό' είχαμε βγει μόνο και μόνο για να δούμε
λαό, όπως είχε πει ο παππούς. Μόλις βγήκαμε από το σπίτι, ρίξαμε μια ματιά στα σπίτια
των γειτόνων άλλα απ' αυτά είναι σπίτια επαγγελματιών, άλλα εργατών, άλλα
ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 61
υπαλλήλων. Λίγο πιο πέρα το μαγαζί του μανάβη και πολλοί αγοραστές τράβηξαν την
προσοχή μας· στο μικρό εκείνο μαγαζί ήταν καλοτοποθετημένα πολλά προϊόντα των
δουλευτών του κάμπου και κάθε νοικοκύρης έκαμνε τις προμήθειες του.
Του παππού μου του άρεζε πάντα ένας περίπατος προς τους ανθόκηπους, που είναι
λίγο έξω από την πόλη. Όμως ούτε που πρότεινε κάτι τέτοιο' ίσως τον κουράζει πια ο
ανήφορος που οδηγεί προς τα εκεί, ίσως ο άνεμος, ένας αρκετά δυνατός βοριάς, τον
αποθάρρυνε. Κι έτσι πήραμε το δρόμο για το κέντρο της πόλης.
1. Ένα απόγευμα είχαμε μαζευτεί μια παρέα αγόρια και κορίτσια στο σπίτι ενός
συμμαθητή μας.
2. Στο σπίτι ήταν και ο αδελφός του παιδιού που γιόρταζε.
3. Δίνουν την εντύπωση ότι είναι μια οικογένεια νεόπλουτων.
4. Με ευγενικό τρόπο δικαιολόγησε τις ανησυχίες των συμμαθητών του.
5. Τα Χριστούγεννα η σκέψη όλων στρέφεται στην ταπεινή φάτνη της Βηθλεέμ.
6. Διάβασα την ανακοίνωση του υπουργείου.
7. Τα νερά της βροχής πλημμύρισαν τους δρόμους.
8. Το αφεντικό του Κώστα είναι άνθρωπος με κατανόηση.
9. Έχουν αναπαλαιωθεί όλα τα αρχοντικά της παλιάς παραλίας.
10. «Της νύχτας οι αρματωλοί και της αυγής οι κλέφτες...»
11. Είχε ψυχή μικρού παιδιού.
12. Τότε της έφερε να δει έξι ασημένια κουταλάκια του γλυκού, δώρο της μάνας του.
5. Στη θέση των λέξεων που γράφονται με έντονα στοιχεία να βάλετε αδύνατους
τύπους της προσωπικής αντωνυμίας.
1. Σου το 'πα πολλές φορές ότι πρέπει να προσέχεις. Εσύ όμως κάνεις ότι σου καπνίσει.
2. Ότι και να κάνεις, όπου και να πας, ξέρω καλά ότι πάλι στο σπίτι σου θα γυρίσεις.
3. Πρόσφατα μας υποσχέθηκε ότι θα κάνει ότι του ζητήσουμε.
4. Ότι είχα και δεν είχα του τα έδωσα.
5. Έμαθα ότι πήρατε ότι βρήκατε μπροστά σας.
6. Εσύ θα πεις στο δικαστήριο ότι ξέρεις γύρω από το θέμα και σε διαβεβαιώνω ότι δεν
έχεις να φοβηθείς τίποτε.
Επιμέλεια:
Γκέκα Βάγια
www.laventer.blogspot.com