Professional Documents
Culture Documents
3. Πως λέμε:
α) το πρόσωπο που:
1
πείθουμε κάποιον :................................................................................................
ποτίζουμε κάτι :................................................................................................
φοβίζουμε κάποιον :................................................................................................
κινούμε κάτι :................................................................................................
δ) τον τόπο όπου κάποιος:
εργάζεται :................................................................................................
σπουδάζει :.......................................................................................
διδάσκει ή διδάσκεται :.....................................................................
κρατείται :.........................................................................................
διυλίζει :............................................................................................
ύλη
Έλληνας
Ιουδαίος
Βούδας
άτομο
2
παρηγορώ :.................................................................................................................................
κινώ ...........................................................................................
καπνίζω ...........................................................................................
ορίζω ...........................................................................................
πληρώνω ...........................................................................................
φορολογώ ...........................................................................................
αισθάνομαι ...........................................................................................
πλέκω ................................................................................................................................
υφαίνω ................................................................................................................................
κυνηγώ ................................................................................................................................
σύρω ................................................................................................................................
φυλάγω ................................................................................................................................
γράφω ................................................................................................................................
ψήνω ................................................................................................................................
προστάζω................................................................................................................................
κλώθω ................................................................................................................................
β) Από τα ουσιαστικά:
πρωί
τμήμα
θόλος
βράχος
κάμπος
3
ουρανός
στάχτη
μητέρα
λάστιχο
γ) Από τα επίθετα:
καημένος :..........................
καλός :.................................
άγριος :................................
νόστιμος…………………………..
βαθύς :................................
δ) Από τα επιρρήματα:
μακριά :........................................................
έξω :.............................................................
πλάι:………………………………………………………….
αντίκρυ:……………………………………………………
φέτος:……………………………………………………….
ύστερα:……………………………………………………
ΣΥΝΘΕΣΗ
11. Σχηματίστε σύνθετα με τα αχώριστα λαϊκά μόρια και τις παρακάτω
λέξεις: α – στερητικό ανα ξε αν
φλούδα ξεφλουδίζω
τρέχω
ήθος
αξιόπιστος
δασώνω
πόρτα
τρυπώνω
νύχτα
αντικαθιστώ
φέρω
αίμα
θεμιτός
σκέλη
μπορώ
βροχή
4
ελπίζω
οχυρώνω
αέρας
φεύγω
όπλο
12.Να βρείτε τη σημασία του πρώτου συνθετικού των παρακάτω λέξεων:
α συνθετικό σημασία
άνισος
αναιμία
αναδάσωση
αναπηδώ
ανελεύθερος
αναρωτιέμαι
αναλφάβητος
ανασφάλεια
αόρατος
ξετρελαίνομαι
ξεριζώνω
αρτι- λαλώ
ενδο- γεννώ
- αμφι- μυχός
δυσ- ερεθίζω
συν- ρέπω
ευ- οιωνός
16. Σχηματίστε σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό ένα από τα εξής: α) το δι-,
δισ-, από το αριθμητικό δύο β) το δυ-, θέμα του δύο γ) το δυσ- (= δύσκολος,
κακός), αχώριστο μόριο, και δεύτερο συνθετικό μία από τις λέξεις που δίνονται στη
στήλη.
τύχη
πρόσωπο
στίχος
γένος
πίστη
γλώσσα
τρόπος
λέξη
συγγενής
αλεξίπτωτο
συλλέγω
υφήλιος
έφιππος
γεωγραφία
καλλιέργεια
μεθεόρτια
χειροβομβίδα
ανθυγιεινός
6
18..Σχηματίστε από τέσσερα σύνθετα με πρώτο συνθετικό
καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις
α' συνθετικό σύνθετες λέξεις
ενα
τρία
τέσσερα
εφτά
γη
μεγάλος
καλός
χέρι
πολύς
μακρύς
άδεια
σύνταξη
προσόν έχω έχω
δίπλωμα
προνόμιο
αίμα
άμμος
δείγμα λαμβάνω
ανά-
προ-
συν-
7
τηλε-
μικρός
αστέρι σκοπώ
καιρός
προ-
επι-
ψήφος
ξένος φέρω
άχθος
21. Να γράψεις με μια σύνθετη λέξη, πως λέγεται (το επάγγελμά του),
αυτός που κάνει τις ακόλουθες δουλειές.
ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
8
κρίσεως επιθυμίας επιφωνηματικές ερωτηματικές
9
2. 0 Πέτρος και ο Νίκος είναι συμμαθητές.
3. 0 χειμώνας έφερε βροχές και καταιγίδες.
4. 0 χρόνος είναι χρήμα.
5. Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια.
6. Οι γυναίκες και οι άντρες σήμερα έχουν τα ίδια δικαιώματα.
7. 0 Κίσαβος ρίχνει βροχή κι ο Όλυμπος το χιόνι.
8. Ώρα να φύγουμε!
9. Η Ελένη είναι φοιτήτρια της ιατρικής.
10. Οι στεριές είναι στεγνές, κατάγυμνες και σπανές, χρυσωμένες από το φθινόπωρο.
11. Σήμανε δώδεκα το μεσημέρι.
26. Να αφαιρέσετε από τις παρακάτω προτάσεις τους προσδιορισμούς, έτσι ώστε να
μείνουν μόνο οι κύριοι όροι τους.
10
28. Στην κατάλληλη στήλη να γράψετε τη σημασία της έγκλισης των ρημάτων που
γράφονται με έντονα στοιχεία επιλέγοντας από το πλαίσιο.
ΜΕΤΟΧΗ
αυξάνω
γερνώ
βλέπω
ανάβω
κάνω
λέ(γ)ω
πλένω
ανατρέφω
τρώ(γ)ω
υφαίνω
30.Συμπληρώστε με ο ή ω.
11
περισπ....μένος ειπ....μένος, πι....μένος, καταγγέλλ....ντας, περν....ντας, υποσχ....μένος,
στεφαν....μένος παίρν....ντας, φορτ....μένος
32. Να υπογραμμίσετε τις μετοχές και να βρείτε ποιος είναι ο συντακτικός ρόλος
τους (π.χ. υποκείμενο, αντικείμενο κτλ.).
12
8. Βραδιάζοντας δυναμώνει το κρύο.
9. Ρωτώντας πάει κανείς στην Πόλη.
36.Να κατατάξετε τα υπογραμμισμένα ρήματα στη στήλη στην οποία ανήκουν και
να βρείτε τι φανερώνει ο χρόνος στον οποίο βρίσκονται
37.Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις του Ενεστώτα και του Αορίστου στα παρακάτω
ρήματα:
Ενεστώτας Αόριστος
βυθ…….. βύθ……..
χτεν……. χτέν…….
χαρ…….. χάρ……..
13
διαβ……. διάβ…….
καθαρ….. καθάρ……
εγώ μαλακ….. εγώ μαλάκ…….
απλ…….. άπλ………
καρφ…… κάρφ……..
σιγυρ…… σιγύρ…….
κοιτ…….. κοίτ………
ζεστ……. ζέστ………
αγορ…… αγόρ………
39. Να ξαναγράψετε τις φράσεις βάζοντας τα ρήματα στον παρατατικό και στον
αόριστο.
1. Εκφράζει με θάρρος και ηρεμία τις απόψεις του για κάθε ζήτημα που προκύπτει.
2. Μόλις βλέπει τους καλεσμένους του, σηκώνεται και τους καλωσορίζει θερμά.
3. Στα μισά της ψηλής πέτρινης σκάλας στέκομαι, παίρνω μια βαθιά ανάσα και κοιτάζω
τον κόσμο που ανεβαίνει.
4. Διαβάλλει και συκοφαντεί τους αντιπάλους του.
5. Σαν μουσική υπόκρουση, καθώς ξαπλώνομαι στην επιφάνεια της θάλασσας και
αφήνομαι στο μαλακό κύμα, μου έρχεται στο νου κάποιο ξεχασμένο παιδικό τραγούδι.
6. Έπειτα βάζουμε τις μπότες μας, παίρνουμε τις ομπρέλες μας -ο καθένας τη δική του-
και βγαίνουμε στην αυλή.
40.Να βάλετε στον ενεργητικό αόριστο (στην ίδια φωνή, στο ίδιο πρόσωπο και
αριθμό) τα ρήματα που ακολουθούν:
14
41. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τον κατάλληλο τύπο της
προστακτικής και υποτακτικής του ρήματος που σας δίνεται στην παρένθεση.
16
μιλιέμαι θυμάμαι
προσποιούμαι
17
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
1. Ξεγελώντας και κοροϊδεύοντας τον κόσμο, δεν μπορείς να πετύχεις στη ζωή σου.
2. Ο καθηγητής μας αντιμετώπιζε τις αταξίες μας ήρεμα.
3. Πήγε στο εξωτερικό για σπουδές.
18
σπίτι με τα πόδια.
4. Εκεί τον είδα να κουβεντιάζει με μια γυναίκα.
5. Κάπου κάπου μας επισκεπτόταν.
6. Σιγά σιγά προσαρμοζόταν στις απαιτήσεις της νέας του θέσης.
52. Να μετασχηματίσετε τις παρακάτω φράσεις, έτσι ώστε στη θέση των
υπογραμμισμένων επιρρηματικών προσδιορισμών να βάλετε άλλους με ίδια σημασία,
που να εκφέρονται με όποιο τρόπο ή με όποιους τρόπους αναφέρονται μέσα στην
παρένθεση.
55.Στο κείμενο που ακολουθεί άλλες προτάσεις μπαίνουν η μία δίπλα στην άλλη
χωρίς σύνδεσμο (ασύνδετο σχήμα), άλλες συνδέονται παρατακτικά και άλλες
συνδέονται υποτακτικά. Να βρείτε το είδος της σύνδεσης.
Μεγάλωσα με τη γιαγιά μου στο Μάλι.,Όταν ήμουν ακόμη κοριτσάκι,' ί μια γυναίκα ήρθε
στο σπίτι και ζήτησε να με πάρει στο Παρίσι, για να προσέχω τα παιδιά της. Είπε στη
γιαγιά μου πως θα μ' έβαζε στο σχολείο να μάθω γαλλικά. Μα στο Παρίσι δεν πήγα ποτέ
στο σχολείο. Δούλευα. Ολημερίς σκούπιζα το σπίτι, μαγείρευα, πρόσεχα τα παιδιά,
έπλενα και τάιζα το μωρό. Δούλευα από τις επτά το πρωί μέχρι τις έντεκα τη νύχτα. Η
κυρά μου δεν έκανε τίποτα». Στα οκτώ της χρόνια η Σέμπα έγινε δούλα. Την έδερναν,
την κλείδωναν, τη βασάνιζαν. Το μαρτύριο της πήρε τέλος, όταν κάποιοι γείτονες το
κατάλαβαν και κάλεσαν την αστυνομία. Ήταν πια είκοσι ενός χρόνων.
Η ιστορία της Σέμπα θα ήταν συγκλονιστική, αν ήταν μοναδική. Όμως υπάρχουν άλλες
δύο χιλιάδες σαν αυτήν σήμερα στο Παρίσι. Σε 27 εκατομμύρια υπολογίζονται οι
σύγχρονοι δούλοι σε όλον τον κόσμο.
από εφημερίδα
57. Επιλέξτε από το πλαίσιο και συμπληρώστε τις παρακάτω προτάσεις. Φροντίστε
να χρησιμοποιήσετε έναν κατάλληλο σύνδεσμο και να κρατήσετε το είδος της
σύνδεσης που σημειώνεται στη δεξιά στήλη.
όλα έρθουν βολικά -συχνά μαλώνει μαζί του-είναι υπαίτιος για το ατύχημα-δεν είπα τίποτε
20
1. Αγαπά τον αδελφό της.................... παρατακτική
3. Ομολόγησε....................................... υποτακτική
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. Η περιστροφή της γης γύρω από τον ήλιο δεν αμφισβητείται πια από κανέναν
επιστήμονα.
2. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στο πρόσωπο μου εκ μέρους του ήταν μεγάλο σφάλμα.
3. Δε σου ταιριάζει η άπρεπη και αδιάκριτη συμπεριφορά.
4. Ο μεγάλος του πόθος ήταν ένα ταξίδι στη Γη του Πυρός.
5. Μου ζήτησε δανεικά.
6. Πρόσεχε τον τρόπο συμπεριφοράς σου.
7. Φοβάται το θάνατο.
8. Δε σκέφτηκες τις συνέπειες της πράξης σου;
21
60. Να κάνετε τις αναγκαίες τροποποιήσεις, ώστε όπου η ονοματική πρόταση είναι
υποκείμενο ή αντικείμενο να γίνει επεξήγηση και το αντίστροφο. Να προσέξετε
τη στίξη.
1. Επισημαίνουμε κάτι πολύ σημαντικό, ότι δηλαδή η τήρηση του συντάγματος επαφίεται
στον πατριωτισμό των Ελλήνων.
2. Σου υπόσχομαι να είμαι πάντοτε προσεκτικός και επιμελής.
3. Ο πατέρας μου ένα μόνο σκοπό έχει, να με δει κάποτε μεγάλο και τρανό.
4. Φοβόμουνα μήπως φανερώσει τίποτα στο παραμιλητό του.
5. Δεν είναι καθόλου εύκολο να βρεις σήμερα εργασία.
6. Εγώ δεν αγνοώ ότι η κατάσταση στην περιοχή μας εγκυμονεί κινδύνους.
7. Αυτό μόνο να προσέχεις, μην τύχει και σε ξεγελάσουν.
8. Δε μου είπατε\αν με έχετε συγχωρήσει για τα σφάλματα που έκανα.
61. Πως ή πώς; Τόνισε το ή όχι, ανάλογα με το είδος της δευτερεύουσας πρότασης
που εισάγει.
22
5. Σε πρότεινε ο κατηγορούμενος για μάρτυρα.
6. Ήταν περήφανος για την επιτυχία του καινούριου του δίσκου.
7. Ο πόλεμος μεταμορφώνει τους ανθρώπους σε θηρία.
8. Βγήκε περίπατο.
9. Από τη στενοχώρια του ούτε γύρισε να με κοιτάξει.
Ακούγοντας την είδηση όλοι ξαφνιάστηκαν. Διαβάζοντας ένα καλό μυθιστόρημα, περνάει
ευχάριστα η ώρα. Μελετώντας προσεκτικά την ιστορία, βγάζουμε χρήσιμα
συμπεράσματα. Θα δεχτείτε την άποψη μας θέλοντας και μη.
Οι ορειβάτες επέστρεψαν στη βάση τους ξημερώνοντας Χριστούγεννα. Παίζοντας τη
ζωή μας κορόνα γράμματα, δεν μπορέσαμε να φτάσουμε στο χαμηλότερο σημείο της
χαράδρας.
Περπατώντας στους δρόμους της πόλης, συχνά συναντάς πολλά γνωστά σου πρόσωπα.
5. Στη ζωή του δεν είχε συναντήσει ξανά τόσο απαιτητικό άνθρωπο.
70. Να αναγνωρίσετε το είδος των προτάσεων που έχουν αν και τις χωρίσετε με
κόμμα από την κύρια πρόταση, αν χρειάζεται.
24
3. Είναι πιθανό να μην πήρε το γράμμα που του έστειλα.
4. Καρφίτσα να έριχνες δεν έπεφτε- τόσο κόσμο είχε στη συγκέντρωση.
5. Και να θέλει, δεν μπορεί να σε βλάψει,
6. Είναι δύσκολη η θέση σου- και να υποχωρήσεις και να μην υποχωρήσεις, πάλι θα σε
κατηγορήσουν.
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
25
πρωτάθλημα.
8. Το άρθρο είναι απαραίτητο σε όλους όσοι ενδιαφέρονται να γνωρίσουν το
εκπαιδευτικό μας σύστημα.
ζ. αιτία προϋπόθεση
76. Ότι ή ό,τι; Γράψε το σωστά, ανάλογα με το είδος της πρότασης που εισάγει.
26
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
γενικές ασκήσεις
Λέγαμε ότι οι δευτερεύουσες προτάσεις χωρίζονται από τις κύριες με κόμμα. Και το
λέγαμε αυτό, όταν εξετάζαμε το κόμμα μέσα στην περίοδο του λόγου. Στην περίοδο του
λόγου που έχει δύο, τουλάχιστον, και περισσότερες από δύο προτάσεις. Γιατί, αν
θυμάστε, εξετάζαμε το κόμμα μέσα στην περίοδο, αφού είχαμε ολοκληρώσει την εξέταση
του μέσα στην πρόταση.
Και μην ξεχνάτε πώς ορίσαμε τις κύριες και πώς τις δευτερεύουσες προτάσεις. Κύριες
είπαμε τις προτάσεις που ολοκληρώνονται και στέκονται από μόνες τους μέσα στο λόγο.
Δευτερεύουσες ονομάσαμε τις προτάσεις που, για να ολοκληρώσουν το νόημα τους,
έχουν την ανάγκη να στηριχθούν στην κύρια πρόταση. Γι' αυτό και τις κύριες προτάσεις
τις ονομάζουμε ανεξάρτητες, ενώ τις δευτερεύουσες εξαρτημένες.
ΜΟΡΙΑ
81. Να βάλετε στη σωστή πτώση τις λέξεις που βρίσκονται μέσα στην
παρένθεση.
ΣΗΜΑΣΙΑ ΛΕΞΕΩΝ
28
83. Να γράψετε ένα παρώνυμο για κάθε λέξη:
ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ
84, Να βάλετε κόμμα, όπου χρειάζεται, στις παρακάτω προτάσεις που περιέχουν
επιρρήματα.
1. Δεν έδειχνε κανένα ενδιαφέρον ούτε για το σχολείο ούτε για τα μαθήματα.
2. Είμαι βέβαιος πως ούτε μπορείς ούτε θέλεις να με βλάψεις.
3. Σε αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο είτε είσαι φίλος είτε είσαι εχθρός.
4. Προσπάθησε πολύ αλλά η αμοιβή του δεν ήταν ανάλογη.
5. Το νερό της πηγής ήταν λίγο αλλά πεντακάθαρο.
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
Α. Η επικοινωνία μέσω του τηλεφώνου, είναι τόσο ευεργετική και αναιρετική των
προβλημάτων μας, ώστε η τηλεφωνική συσκευή να αποτελεί ένα από τα πολυτιμότερα
στοιχεία εξοπλισμού του σπιτιού μας. Γι' αυτό κάνουμε κι εμείς ό,τι μπορούμε, για να
ανταποδώσουμε ευγνωμοσύνη, αφοσίωση και φροντίδα στις αναντικατάστατες υπηρεσίες
αυτού του ψυχρού στην εμφάνιση μηχανήματος: είτε το ντύνουμε με βελούδινα
περιβλήματα είτε εξαρχής προνοούμε για συσκευή από αχάτη, επίχρυση σε «στιλ
εποχής» —ποιας άραγε εποχής; —είτε ανακαλύπτουμε κάποια μοντέλα τόσο πρωτότυπα,
30
που δυσκολεύεται κανείς να καταλάβει περί τίνος πρόκειται.
Αλλά το τηλέφωνο και η μέσω αυτού πολύωρη επικοινωνία επινόησε και ένα σύγχρονο
τύπο επίπλου: την «κουτσομπόλα». Πρόκειται για ένα μικρό καναπεδάκι, σύνθετο, με
εταζέρα, για να ακουμπάμε την τηλεφωνική μας συσκευή, το καρνέ και φυσικά τη
φωτογραφία τού ή της αγαπημένης μας. Εξασφαλίζουμε έτσι την ευχάριστη άνεση μιας
μακράς τηλεφωνικής συνάντησης. — Τηλέφωνο, σ' αγαπάω, μ' ακούς;
«Κάτι το ωραίον» έκδοση του περιοδικού «Αντί»
Β. Στον πίνακα αυτό ο Λύτρας παρουσιάζει μια νεαρή κόρη «εν αναμονή». Είναι όρθια
μπροστά στο μικρό παράθυρο, από το οποίο βλέπουμε ένα κομμάτι γαλανού ουρανού. Αν
και δε φαίνεται η έκφραση της κοπέλας, η αναμονή είναι τέλεια δοσμένη στη στάση του
σώματος της. Αλήθεια, πόση τέχνη υπάρχει στο ανασήκωμα των ποδιών, στο τέντωμα
του κορμού και του λαιμού, στο σήκωμα της κεφαλής και στο στήριγμα του σώματος στα
χέρια! Η αλήθεια και η φυσικότητα καταπλήσσουν. Η τόση ανυπομονησία φανερώνει ότι
δεν πρόκειται για προσμονή πατέρα ή αδελφού, αλλά για την προσμονή του αγαπημένου.
από έκθεση μαθητή
Γ. Πουθενά δε βρίσκεται μια ήσυχη γωνιά μέσα στις πολιτείες του λευκού. Πουθενά δε
βρίσκεται μια γωνιά να σταθείς να ακούσεις τα φύλλα στα δέντρα την άνοιξη ή το
ψιθύρισμα που κάνουν τα ζουζούνια πεταρίζοντας. Όμως μπορεί, επειδή, καταπώς είπα,
είμαι άγριος και δεν καταλαβαίνω -μπορεί μοναχά για το λόγο αυτόν ο σαματάς να
ταράζει τα αυτιά μου. Μα τι μένει από τη ζωή, όταν ένας άνθρωπος δεν μπορεί να
αφουγκραστεί τη γλυκιά φωνή που βγάνει το νυχτοπούλι ή τα συνακούσματα των
βατράχων ολόγυρα σε ένα βάλτο μέσα στη νυχτιά; Ο ερυθρόδερμος προτιμάει το
απαλόηχο αγέρι λαγαρισμένο από την καταμεσήμερη βροχή ή μοσχοβολημένο με το
πεύκο. Του ερυθρόδερμου του είναι ακριβός ο αγέρας, γιατί όλα, τα πάντα μοιράζονται
την ίδια πνοή —τα ζώα, τα δέντρα, οι άνθρωποι. Ο λευκός δε φαίνεται να δίνει προσοχή
στον αγέρα που ανασαίνει. Σαν ένας που χαροπολεμάει για μέρες πολλές, δεν οσμίζεται
τίποτα.
«Ένα παλιό μήνυμα για το σύγχρονο κόσμο»
ΚΝΛ Β' Γυμν.
89.Η παρακάτω παράγραφος αναφέρεται στο θέμα: «Σήμερα οι μηχανές έχουν κάνει
τα όνειρα του ανθρώπου πραγματικότητα». Να γράψετε:
α) Ποιος είναι ο σκοπός της παραγράφου; Ποια είναι η θεματική περίοδος; β) Ποιες
λεπτομέρειες δεν ανταποκρίνονται στο σκοπό της παραγράφου;
Τώρα που πλησιάζουμε στο τέλος του 20ου αιώνα είναι φανερό πως όλο και
περισσότερο γίνονται πραγματικότητα όσα ο άνθρωπος ονειρευόταν εδώ και πολλές
χιλιετίες. Χωρίς αμφιβολία αυτό το χρωστάει στις διάφορες μηχανές που εφηύρε
ιδιαίτερα τους δύο τελευταίους αιώνες. Χάρη σ' αυτές κατάφερε να ανυψώσει το βιοτικό
του επίπεδο και να πολλαπλασιάσει τη σωματική του δύναμη. Όσα του στέρησε η φύση
κατάφερε να τα αποχτήσει με τις μηχανές. Αυτές του έδωσαν την ικανότητα να πετάει
στον ουρανό, να τρέχει με μεγάλη ταχύτητα ή να ταξιδεύει στις θάλασσες. Παρ' όλα
αυτά όμως οι μηχανές είχαν και πολλές αρνητικές συνέπειες, που έκαναν τα όνειρα του
εφιάλτη. Εξαιτίας τους το περιβάλλον μολύνεται επικίνδυνα και η ζωή του ανθρώπου
γίνεται σε πολλά θέματα πιο δύσκολη. Γι' αυτό δε θα ήταν υπερβολή να πούμε πως οι
μηχανές δεν έκαναν απλώς πραγματικότητα τα όνειρα του ανθρώπου· κυρίως του
επέτρεψαν να ονειρεύεται για το μέλλον ακόμη κι εκείνα που είναι αδύνατο να συλλάβει
31
και η πιο αχαλίνωτη φαντασία.
90. Σε καθεμιά από τις περιόδους που ακολουθούν υπάρχουν η θεματική περίοδος,
τα σχόλια και η κατακλείδα. Προσπαθήστε να τα επισημάνετε και να τα βάλετε στη
σειρά, για να σχηματίσετε παραγράφους.
Α.1. Μεσάνυχτα κι όμως ο ήλιος φαίνεται φωτεινότερος και θαμπώνει την όραση.
2. Η δύση και η ανατολή του ήλιου απέχουν μόνο λίγα λεπτά.
3. Όλη η φύση τυλίγεται με χρυσό φως και μαυλισμένη απ' αυτό μοιάζει σαν να θέλει να
κοιμηθεί μέσα σ' αυτό το ρόδινο όνειρο.
4. Παράδοξο πράγμα να μιλά κανείς για ηλιόφωτα μεσάνυχτα.
5. Στους πόλους της γης έχουμε μέρες και νύχτες που διαρκούν έξι μήνες.
6. Κι όμως το φυσικό αυτό γεγονός (φαινόμενο) συμβαίνει στη γη μας.
7. Ο ήλιος του μεσονυχτιού είναι ένα σπάνιο πανόραμα του πλανήτη μας.
Β.1. Η μελαγχολία και η απαισιοδοξία του χειμώνα δίνουν τη θέση τους στη χαρά, στην
αισιοδοξία και στην πίστη για τη ζωή.
2. Όλες οι αισθήσεις του ανθρώπου ικανοποιούνται.
3. Δίκαια ο Φ. Σουλιέ λέγει: «Άνοιξη είναι οι αρωματώδεις ασπασμοί της φύσης προς τα
ζωντανά πλάσματα της Δημιουργίας».
4. Με τον ερχομό της Άνοιξης η φύση ξαναγεννιέται.
5. Ουρανός, θάλασσα, δέντρα, φυτά, κάμποι, βουνά, ζώα, πουλιά, όλα αρχίζουν ένα
μεθυστικό χορό.
6. Τα πάντα ανοίγουν και ευωδιάζουν.
γράφω
λούζομαι
χτυπιέμαι
32
λερώνω
χτενίζομαι
βάφω
πλένομαι
απλώνω
τρυπιέμαι
κουμπώνω
χάνομαι
σβήνω
ζεσταίνομαι
μορφώνω
βρέχομαι
κουρεύω
συναντιέμαι
δένω
ζυγίζω
ντύνομαι
κουράζω
κλείνομαι
ανοίγω
Σήμερα σηκώθηκα πολύ νωρίς. Αφού πλύθηκα, ετοιμάστηκα κι έφυγα για το σχολείο.
Πηγαίνω πάντα μαζί με τη φίλη μου την Ελένη, αλλά σήμερα η φίλη μου αρρώστησε κι
έτσι δεν είχα παρέα. Περπατώ πάντα πάνω στο πεζοδρόμιο και προσέχω πολύ τα
αυτοκίνητα, όταν διασχίζω το δρόμο. Στην τάξη κάθομαι φρόνιμα και δεν επηρεάζομαι
από τις σκανταλιές των συμμαθητών μου. Μερικοί άλλοι όμως, παρασύρονται εύκολα και
κάνουν φασαρία και σκανταλιές μαζί τους.
33
1. Ο Πέτρος έκοψε τα μαλλιά του στο κουρείο της γειτονιάς του.
2. Η μητέρα έραψε το κουμπί που μου κόπηκε.
3. Τον μαύρισε στο ξύλο.
4. Τα τηλέφωνα χάλασαν από τη βροχή.
5. Ποιος έσπασε το πιάτο;
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
97. Επιλέξτε το κατάλληλο πρόσωπο και την κατάλληλη πτώση του ενικού αριθμού της
προσωπικής αντωνυμίας, για να συμπληρώσετε το αντικείμενο που λείπει από τις παρακάτω
προτάσεις:
1. Ο άνθρωπος αυτός είναι πολύ κακός, γι' αυτό δεν πρέπει να...............δίνεις σημασία.
2. Μαρία,...............ζήτησα επανειλημμένα να μιλάς ευγενικά.
3. Χθες πέρασε ο θείος μου και...............πήρε για μια βόλτα στην αγορά.
4................παρακαλούσα πολλή ώρα, αλλά αυτός αρνιόταν πεισματικά
να...............απαντήσει.
5. Αυτός ο ζωγράφος ήταν φίλος του πατέρα μου και...............είχε χαρίσει έναν ωραίο
πίνακα.
6. Το δαχτυλίδι αυτό ήταν δικό μου, αλλά...............χάρισα στην κόρη μου.
7. Ο Νίκος...............τηλεφώνησε αργά, γι' αυτό δεν πρόλαβες να...............συναντήσεις.
34
8. Αν εξακολουθήσεις να...............εκβιάζεις, θα...............καταγγείλω στην αστυνομία.
9. Η εργασία...............απορροφά όλες του τις δυνάμεις.
10. Η εργασία του στο Πανεπιστήμιο...............απορροφά πλήρως.
11. Σε παρακαλώ, γράψε...............και μένα στην κατάσταση.
12. Μόλις φτάσεις στην Ελλάδα, γράψε...............ένα γράμμα.
Α. Β'
χορηγώ
δανείζω χρήματα — φίλος
διηγούμαι όπλα — στρατός
στερώ τσάντα - ταμίας
προμηθεύω δικαίωμα — εργαζόμενος
αρπάζω κέρδος - εφοριακός
κρύβω παραμύθι — εγγόνι
εργοστάσιο — άδεια
35
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ.
ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ
36
102. Να βρείτε για καθένα απο τα ουσιαστικά που ακολουθούν έναν άλλο
τύπο διαφορετικού γένους.
π.χ. ο σπουργίτης — το σπουργίτι
το κρίνο .................................
το μελάνι .................................
το δείπνο …………………………
το αμάξι ………………………..
το πεύκο………………………..
η γέφυρα ……………………….
το γαϊδούρι .................................
103 .Να αλλάξετε τις παρακάτω φράσεις, έτσι ώστε τα ουσιαστικά να αλλάξουν
αριθμό.
ο ελαιώνας του πατέρα................................................................................................
ο αγώνας του ναύτη ................................................................................................
ο ορισμός του αφέντη ................................................................................................
οι θόρυβοι των οδοστρωτήρων ................................................................................................
ο λογαριασμός του μεσίτη ................................................................................................
Πέντε φίλοι, μαθητές του δημοτικού σχολείου, συγκροτούν μια ομάδα στα παιχνίδια τους
και στις περιπέτειες τους. Είναι παιδιά ζωντανά, γεμάτα ιδέες, με τόλμη κι εξυπνάδα.
Συνεργάζονται, για να εξιχνιάσουν μια κλοπή στο σπίτι της κυρίας Αλεξανδρή, μια
υπόθεση ναρκωτικών κ.ά. Θα μπορούσε να προσθέσει κανείς πως μέσα από καθημερινές
εμπειρίες οι ήρωες της ιστορίας (και μαζί οι αναγνώστες) συνειδητοποιούν τους
πειρασμούς και τους κινδύνους που διατρέχουν σε μια αντιφατική κοινωνία. Το αφήγημα
ανήκει στα σύγχρονα κοινωνικά μυθιστορήματα και είναι ενδιαφέρον όχι μόνο για το
θέμα του αλλά και για την (αστυνομικού χαρακτήρα) περιπέτεια του δράση και πλοκή,
αρετές που το κάνουν αξιοδιάβαστο.
38
5. ο παλιόδρομος ...............................
6. ο σύλλογος...............................
7. ο πονόδοντος ...............................
8. ο επίτροπος...............................
9. το χιονόνερο ...............................
10. το χαμόγελο...............................
11. η άσφαλτος
12. το σκυλόψαρο...............................
13. το αντρόγυνο...............................
14. το μέτωπο ...............................
15. ο νερόμυλος...............................
16. ο πόλεμος ...............................
17. άβυσσος ...............................
18, Ήπειρος ...............................
19. παράγραφος...............................
20. ο έφηβος
39
110 . Σχηματίστε, όπου είναι δυνατό, τη γενική πληθυντικού των ουσιαστικών:
ο η βαλβίδα ο αγώνας
ο επιχειρηματίας η σάλπιγγα
ο πίνακας το κουτάκι
ο ενεστώτας ο σφουγγαράς
η φωλιά η αλεπού
ο αέρας ο τραγουδιστής
ο πραματευτής το μηδέν
η πράξη η περίμετρος
η διαγώνιος η ραχούλα
η έξοδος το παιδάκι
η διάμετρος το κουτάκι
η διχοτόμος η αμέλεια
η εμβέλεια η θάλασσα
η χαρά η μανούλα
η μαυρίλα η καρδιά
ο λοχίας ο ταμίας
το ταμείο
μαρτυρία — μαρτύριο
περίβολος — περιβόλι — περιβολή
μέση - μέσο χώρα — χώρος
φυλή — φύλο
113.Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο των
ουσιαστικών που βρίσκονται στην παρένθεση.
40
τελικά επιβάλλεται.
4. Στη γιορτή των........................ (Φώτα) οι........................ (ιερέας) γυρίζουν στα σπίτια και
τα αγιάζουν.
5. Η αιχμή του........................ (δόρυ) έπρεπε να είναι καλά ακονισμένη.
114.. Να γράψετε τους δύο τύπους του πληθυντικού αριθμού των παρακάτω
ουσιαστικών και να σχηματίσετε φράσεις στις οποίες να φαίνεται η σημασιολογική
διαφορά των δύο τύπων.
115.Να σχηματίσετε την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού (όλους τους δυνατούς
τύπους) των παρακάτω ουσιαστικών:
ονομαστική πληθυντικού
1. ο δεσπότης.................................................................
2. το πρωί .................................................................
3. ο συγγραφέας .................................................................
4. ο γέρος.................................................................
5. ο γονιός ….............................................................
6. η περίμετρος.................................................................
7. ο νοικοκύρης.................................................................
8. η νιότη ................................................................
9. ο φάκελος.................................................................
10. ο βράχος.................................................................
41
Η ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ
42
7. η εξέταση του άρρωστου
8. επίδομα ανήλικων εργαζομένων
9. η εκμετάλλευση των ανήλικων
10. ο φόβος του άγνωστου
11. οι θέσεις των επίσημων προσώπων
123. Να γράψετε τα ονοματικά σύνολα στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.
43
124. Να υπογραμμίσετε τα επίθετα στις παρακάτω φράσεις και να γράψετε
τους άλλους δύο βαθμούς στην ίδια πτώση, στον ίδιο αριθμό και στο ίδιο
γένος.
1. Κάθε φιλία δεν είναι πάντα αληθινή και μόνιμη. Πολλοί συνδέονται με έναν άνθρωπο,
επειδή τους είναι χρήσιμος. Άλλοι πάλι. επειδή τους είναι ευχάριστος.
2. Το καλύτερο απόκτημα απ' όλα στη ζωή ενός ανθρώπου είναι ένας φίλος ειλικρινής.
Όταν σε μια κρίσιμη καμπή του βίου επιχειρούμε κάτι πολύ σοβαρό, έχουμε ανάγκη από
έναν καλόγνωμο σύμβουλο και αυστηρό κριτή.
3. Οι ειλικρινείς φίλοι δοκιμάζονται ιδιαίτερα στις δύσκολες ώρες.
Α'
θεός, όλος, υπέρ, κατά, παν-, τρις, πέντε
β’
καθαρός έτοιμος ορφανός τρελός βέβαιος γυμνός γαλανός ένδοξος
44
των επιθέτων, επιρρημάτων και μετοχών που δίνονται σε παρένθεση.
ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
β) Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος
Τύραννος.
Γ. Σεφέρης «Επί ασπαλάθων»
131. Στο κείμενο που ακολουθεί να τοποθετήσετε στα κενά τον κατάλληλο
επιθετικό προσδιορισμό χρησιμοποιώντας τα επίθετα που υπάρχουν στο πλαίσιο.
45
Η κυρία Γκραντε ήταν γυναίκα αδύνατη, στεγνή, κίτρινη σαν κυδώνι, αργή κι αδέξια, μια
από κείνες τις γυναίκες που μοιάζουν καμωμένες για να τυραννιούνται. Χοντροκόκαλη,
με.....,.....................μύτη, μεγάλο μέτωπο,...........................μάτια, έδειχνε με
την........................... ματιά κάποιαν ομοιότητα με κάτι...........................φρούτα, που δεν
έχουν πια ούτε γεύση ούτε ζουμί. Τα δόντια της αριά και μαύρα, το στόμα της
σουφρωμένο και το πηγούνι της είχε το σχήμα γαλότσας. Ήταν ........................... γυναίκα,
αληθινή λα Μπερτελιέρ. Ο αβάς Κρουσό - ήξερε να βρίσκει ευκαιρίες να της λέει πως
στα νιάτα της δεν ήταν πολύ άσχημη, κι εκείνη το επίστευε.
Μια...........................γλυκύτητα, μια εγκαρτέρηση εντόμου τυραγνισμένου από τα
παιδιά, ........................... ευσέβεια, αδιατάραχη αγαθότητα ψυχής και καλοσύνη καρδιάς
την έκαναν να τη λυπούνται όλοι και να τη σέβονται.
Ονορέ ντε Μπαλζάκ «Ευγενία Γκραντε»
ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
132. Στο κείμενο που ακολουθεί να υπογραμμίσετε τις γενικές που έχουν
θέση ετερόπτωτου προσδιορισμού και να βρείτε ποια λέξη προσδιορίζουν.
Ήταν ημέρα αργίας. Συντροφιά με τον παππού βγήκα για περίπατο στους δρόμους της
πόλης. Δεν είχαμε κάποιο συγκεκριμένο σκοπό' είχαμε βγει μόνο και μόνο για να δούμε
λαό, όπως είχε πει ο παππούς. Μόλις βγήκαμε από το σπίτι, ρίξαμε μια ματιά στα σπίτια
των γειτόνων άλλα απ' αυτά είναι σπίτια επαγγελματιών, άλλα εργατών, άλλα
υπαλλήλων. Λίγο πιο πέρα το μαγαζί του μανάβη και πολλοί αγοραστές τράβηξαν την
προσοχή μας· στο μικρό εκείνο μαγαζί ήταν καλοτοποθετημένα πολλά προϊόντα των
δουλευτών του κάμπου και κάθε νοικοκύρης έκαμνε τις προμήθειες του.
Του παππού μου του άρεζε πάντα ένας περίπατος προς τους ανθόκηπους, που είναι
λίγο έξω από την πόλη. Όμως ούτε που πρότεινε κάτι τέτοιο' ίσως τον κουράζει πια ο
ανήφορος που οδηγεί προς τα εκεί, ίσως ο άνεμος, ένας αρκετά δυνατός βοριάς, τον
αποθάρρυνε. Κι έτσι πήραμε το δρόμο για το κέντρο της πόλης.
1. Ένα απόγευμα είχαμε μαζευτεί μια παρέα αγόρια και κορίτσια στο σπίτι ενός
συμμαθητή μας.
2. Στο σπίτι ήταν και ο αδελφός του παιδιού που γιόρταζε.
3. Δίνουν την εντύπωση ότι είναι μια οικογένεια νεόπλουτων.
4. Με ευγενικό τρόπο δικαιολόγησε τις ανησυχίες των συμμαθητών του.
5. Τα Χριστούγεννα η σκέψη όλων στρέφεται στην ταπεινή φάτνη της Βηθλεέμ.
6. Διάβασα την ανακοίνωση του υπουργείου.
7. Τα νερά της βροχής πλημμύρισαν τους δρόμους.
8. Το αφεντικό του Κώστα είναι άνθρωπος με κατανόηση.
9. Έχουν αναπαλαιωθεί όλα τα αρχοντικά της παλιάς παραλίας.
10. «Της νύχτας οι αρματωλοί και της αυγής οι κλέφτες...»
46
11. Είχε ψυχή μικρού παιδιού.
12. Τότε της έφερε να δει έξι ασημένια κουταλάκια του γλυκού, δώρο της μάνας του.
135 . Στη θέση των λέξεων που γράφονται με έντονα στοιχεία να βάλετε αδύνατους
τύπους της προσωπικής αντωνυμίας.
47
1. Τους είπε να φύγουν.
2. Ανησυχώ μήπως μας παρουσιαστεί κάποιο εμπόδιο.
3. Ο αδελφός σας μας το είπε.
4. Μου ζητούν πολλά, αλλά δε θα πάρουν τίποτε.
5. Μου έκανε εντύπωση η αναξιοπρεπής στάση του.
6. Σας κρύβει πολλά στοιχεία για την υπόθεση σκόπιμα.
7. Μου άπλωσε το χέρι με εγκαρδιότητα.
8. Της φανέρωσε το μυστικό του.
9. Τους στερεί το ψωμί τους.
1. Σου το 'πα πολλές φορές ότι πρέπει να προσέχεις. Εσύ όμως κάνεις ότι σου καπνίσει.
2. Ότι και να κάνεις, όπου και να πας, ξέρω καλά ότι πάλι στο σπίτι σου θα γυρίσεις.
3. Πρόσφατα μας υποσχέθηκε ότι θα κάνει ότι του ζητήσουμε.
4. Ότι είχα και δεν είχα του τα έδωσα.
5. Έμαθα ότι πήρατε ότι βρήκατε μπροστά σας.
6. Εσύ θα πεις στο δικαστήριο ότι ξέρεις γύρω από το θέμα και σε διαβεβαιώνω
ότι δεν έχεις να φοβηθείς τίποτε
48
49
50
51