Είδη συλλογισμών

ΕΙΔΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ
(ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ)

Στοιχεία θεωρίας

Ι. ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ – ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

ΓΕΝΙΚΗ ΟΔΗΓΙΑ: Για να βρού με το είδος του συλλογισμού π.χ. σε
μία παρά γραφο, καταγρά φουμε τα βασικά νοή ματα,
διατυπώ νοντας τις προτά σεις με τον απλού στερο δυνατό τρό πο.
Λειτουργού με δηλαδή αφαιρετικά , ώ στε να συγκεντρώ σουμε
απλές προτά σεις της τυπική ς λογική ς.
Προσέχουμε ιδιαίτερα τη μετά βαση από τη θεματική περίοδο στις
αμέσως επό μενες προτά σεις.

Α. Συλλογισμοί: Ως προς την πορεία προς το συμπέρασμα

1. Παραγωγικός: Μετά βαση από το Γενικό στο Ειδικό /Μερικό [ Γ
□ Ε ] π.χ.
Π1: Όλοι οι ά νθρωποι είναι θνητοί 1
Π2: Ο Σωκρά της είναι
ά νθρωπος Σ: Ο Σωκρά της είναι
θνητό ς
2. Επαγωγικός: Μετά βαση από το Ειδικό /Μερικό στο Γενικό [ Ε 
Γ ] π.χ.
Π1: Το σπουργίτι πετά ει στον
ουρανό Π2: Το περιστέρι πετά ει
στον ουρανό Π3: Ο γλά ρος πετά ει
στον ουρανό
Π4: Το σπουργίτι, το περιστέρι, ο γλά ρος είναι
πουλιά . Σ: Άρα (ό λα) τα πουλιά πετού ν στον ουρανό
3. Αναλογικός: Μετά βαση από ένα Ειδικό /Επιμέρους σε ένα ά λλο
Ειδικό /Επιμέρους
[ Ε1  Ε2 ] π.χ.
Π1: Το πορτοκά λι είναι φρού το και έχει
βιταμίνες Π2: Το μή λο είναι φρού το
Σ: Άρα, κατά πά σα πιθανό τητα, το μή λο έχει βιταμίνες
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η παραγωγική – επαγωγική συλλογιστική πορεία
διαπιστώνεται
α. είτε από τη μετάβαση από την πρώτη προκείμενη στη δεύτερη
 Είδη συλλογισμών

β. είτε από τη μετάβαση από τις προκείμενες προς

το συμπέρασμα

Β. Συλλογισμοί: Ως προς το είδος των προτάσεων που αποτελούν

τις προκείμενες

1. Κατηγορικοί: ό ταν οι προκείμενες αποτελού ν κατηγορικές

προτά σεις, δηλαδή έχουν κατηγορού μενο ή κατηγό ρημα
(=τι κά νει/πρά ττει ένα Υποκείμενο)
2. Υποθετικοί: ό ταν μία έστω από τις προκείμενες αποτελεί
υποθετική πρό ταση
3. Διαζευκτικοί: ό ταν μία έστω από τις προκείμενες αποτελεί
διαζευκτική πρό ταση

Γ. Είδη επαγωγικών συλλογισμών

1. Γενίκευση: από κάποιο ή κάποια επιμέρους στοιχεία
οδηγούμαστε γενικεύοντας σε ένα συμπέρασμα για το ευρύτερο
σύνολο.
Παρά δειγμα 1 2
Π1: Το σώ μα α θερμαινό μενο
διαστέλλεται. Π2: Το σώ μα β
θερμαινό μενο διαστέλλεται. Π3: Το σώ μα
γ θερμαινό μενο διαστέλλεται. Π4: Τα
σώ ματα α, β, γ είναι μέταλλα.
Σ: Άρα, ό λα τα μέταλλα θερμαινό μενα διαστέλλονται.
Παρά δειγμα 2
Π1: Στο περσινό μου ταξίδι στο Παρίσι ένας τελωνειακό ς μου
φέρθηκε αγενέστατα
Π2: Ο τελωνειακό ς ή ταν Γά λλος
Σ: Άρα (ό λοι) οι Γά λλοι είναι αγενείς
2. Αίτιο – αποτέλεσμα: Όταν μία Προκείμενη ή το Συμπέρασμα
εμπεριέχουν τη σύνδεση ενός Αιτίου με ένα Αποτέλεσμα.
Παρά δειγμα 1
Π1: Μελέτησα πιο πολύ απ’ ό λους (αίτιο) [Ειδικό ]
Π2: Όποιος μελετά ει πιο πολύ απ’ ό λους (αίτιο) παίρνει
κατά κανό να το μεγαλύ τερο βαθμό (αποτέλεσμα) [Γενικό ]
Σ: Άρα θα πά ρω το μεγαλύ τερο βαθμό (αποτέλεσμα)
Παρά δειγμα 2
Π1: Ένα βαρύ ό χημα πέρασε από το δρό μο (αίτιο) [Ειδικό ]
 Είδη συλλογισμών

Π2: Όταν περνού σε, τα τζά μια του σπιτιού μας έτριζαν
(αποτέλεσμα) [Ειδικό ]
Σ: Όταν περνού ν βαρέα οχή ματα (αίτιο) τρίζουν τα τζά μια των
σπιτιώ ν (αποτέλεσμα) [Γενικό ]
3. Αναλογία: Όταν μία Προκείμενη ή το Συμπέρασμα
εμπεριέχουν τη Σύγκριση ή Συσχετισμό, πραγματικό ή
μεταφορικό, δύο καταστάσεων.
Παρά δειγμα 1 (Κυριολεκτική Αναλογία)
Π1: Ο Πό ντιος Πιλά τος γνώ ριζε πολύ καλά ποιος είχε δίκαιο, αλλά
απέφυγε να πά ρει θέση (Κατά σταση Α) [Ειδικό ]
Π2: Στη χθεσινή δύ σκολη συνεδρίαση πολλοί συνά δελφοι
γνώ ριζαν ποιος είχε δίκαιο, αλλά απέφυγαν να πά ρουν
θέση (Κατά σταση Β) [Ειδικό ]
Σ: Πολλοί συνά δελφοι στα δύ σκολα είναι σαν τον Πό ντιο Πιλά το
(Μό νιμος, Γενικό ς Συσχετισμό ς καταστά σεων Α και Β) [Γενικό ]
Παρά δειγμα 2 (Μεταφορική Αναλογία)
Π1: Το ποδό σφαιρο διδά σκει στα παιδιά τη συνεργασία, την
υπευθυνό τητα και την επίμονη προσπά θεια μέχρι την τελική
νίκη.
(Κατά σταση Α) [Ειδικό ]
Π2: Αυτά τα μαθή ματα μά ς δίνει και η ζωή . (Κατά σταση Β)
3
[Ειδικό ]
Σ: Το ποδό σφαιρο είναι σαν τη ζωή . (Μό νιμος,
Γενικό ς Συσχετισμό ς καταστά σεων Α και Β) [Γενικό ]

ΙΙ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ / ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ

Α. ΓΕΝΙΚΑ
1. Έγκυρος συλλογισμός ή επιχείρημα: Όταν οι Προκείμενες
οδηγού ν κατά λογικό και αναγκαίο τρό πο στο Συμπέρασμα. Η
σωστή /ορθή λογική πορεία από τις Προκείμενες στο
Συμπέρασμα. Παρά δειγμα 1 (έγκυρο)
Π1: Τα ζώ α χρειά ζονται
τροφή Π2: Ο σκύ λος είναι ζώ ο
Σ: Ο σκύ λος χρειά ζεται
τροφή Παρά δειγμα 2
(έγκυρο)
Π1: Η λαβίδα είναι ό ργανο
Π2: Η κιθά ρα είναι ό ργανο
Σ: Η λαβίδα είναι κιθά ρα
 Είδη συλλογισμών

Παρά δειγμα 3 (μη έγκυρο)

Π1: Τα ζώ α χρειά ζονται
τροφή Π2: Ο σκύ λος είναι ζώ ο
Σ: Ο σκύ λος γαυγίζει
2. Αληθής συλλογισμός ή επιχείρημα: Όταν οι Προκείμενες και το
Συμπέρασμα ανταποκρίνονται στην πραγματικό τητα.
Παρά δειγμα 1 (αληθές)
Π1: Τα τεχνολογικά επιτεύ γματα στηρίζονται στην επιστή μη
Π2: Ο ηλεκτρονικό ς υπολογιστή ς είναι τεχνολογικό
επίτευγμα Σ: Ο ΗΥ στηρίζεται στην επιστή μη
Παρά δειγμα 2 (μη αληθές)
Π1: Τα πτηνά πετού ν στον ουρανό
Π2: Η στρουθοκά μηλος είναι
πτηνό
Σ: Η στρουθοκά μηλος πετά ει στον ουρανό
3. Ορθός συλλογισμός η επιχείρημα: Εγκυρό τητα + Αλή θεια. Θα
πρέπει να είναι ταυτό χρονα Έγκυρος και Αληθή ς
Παρά δειγμα 1 (έγκυρο – μη αληθές – μη
ορθό ) Π1: Η θά λασσα είναι νερό
Π2: Το νερό σταματά ει τη δίψα 4
Σ: Η θά λασσα σταματά ει τη δίψα
Παρά δειγμα 2 (μη έγκυρο – αληθές – μη
ορθό ) Π1: Μερικοί ά νθρωποι είναι φιλό σοφοι
Π2: Ο Σωκρά της είναι
ά νθρωπος Σ: Ο Σωκρά της είναι
φιλό σοφος
Παρά δειγμα 3 (έγκυρο – αληθές –
ορθό ) Π1: Τα φυτά χρειά ζονται
οξυγό νο
Π2: Η τριανταφυλλιά είναι φυτό
Σ: Άρα η τριανταφυλλιά χρειά ζεται οξυγό νο

Β. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΓΩΓΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

Οι επαγωγικοί συλλογισμοί κανονικά αξιολογού νται ως προς το
κατά πό σο οδηγού ν σε τέλεια και ασφαλή επαγωγή . Αυτό είναι το
βασικό κριτή ριο που καθορίζει την αλή θεια, ά ρα και την
ορθό τητά τους.
Ειδικό τερα λοιπό ν, ελέγχουμε κατά πό σο υπά ρχει:
1. Τέλεια και ασφαλής επαγωγή, κατά πό σο δηλαδή είναι πλή ρες
και επαρκές το πλή θος των ειδικώ ν στοιχείων, βά σει των οποίων
 Είδη συλλογισμών

συνά γεται το γενικό συμπέρασμα, οπό τε οδηγού ν σε ένα βέβαιο

συμπέρασμα και οι συλλογισμοί θεωρού νται αληθείς-ορθοί.
2. Ατελής και επισφαλής επαγωγή, κατά πό σο δηλαδή είναι
ανεπαρκές το πλή θος των ειδικώ ν στοιχείων, βά σει των οποίων
συνά γεται το γενικό συμπέρασμα, οπό τε οδηγού ν σε συμπέρασμα
το οποίο
α. ή έχει απλώ ς πιθανολογικό χαρακτή ρα, χωρίς να είναι
ό μως απολύ τως ασφαλές, ού τε ό μως και απολύ τως
λανθασμένο,
β. ή είναι αυθαίρετο, και οι συλλογισμοί θεωρού νται μη
αληθείς- μη ορθοί.
Άρα έχουμε:
1. Τέλεια επαγωγή: ό ταν ελέγχονται ό λα τα επιμέρους στοιχεία
ενό ς συνό λου ή ένα επαρκές πλή θος του, ένα προς ένα, και
καταλή γουμε με ασφά λεια σε ένα γενικό τερο συμπέρασμα για το
σύ νολο
2. Ατελή επαγωγή: ό ταν ελέγχονται δειγματοληπτικά κά ποια
στοιχεία, ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα ενό ς ευρύ τερου συνό λου
και βγαίνει πιθανολογικά και κατ’ εκτίμηση ένα συμπέρασμα
για
το ευρύ τερο σύ νολο. 5
Ειδικότερα ως προς τα τρία (3) είδη του
επαγωγικού συλλογισμού ισχύουν τα ακόλουθα:
1. Στην επαγωγή ως Γενίκευση έχουμε Τέλεια Επαγωγή , εφό σον η
γενίκευση στηρίζεται σε επαρκή αριθμό στοιχείων και Ατελή
Επαγωγή , εφό σον η γενίκευση στηρίζεται σε ανεπαρκή αριθμό
στοιχείων (Ο επαρκή ς ή ανεπαρκή ς αριθμό ς καθορίζεται από το
πλή θος των επιμέρους σε σχέση με το σύ νολο)
2. Στην επαγωγή ως Αίτιο-Αποτέλεσμα υπά ρχει το σύ στημα
Αναγκαίας και Επαρκού ς Αιτίας (Αναγκαία είναι η αιτία που
χωρίς αυτή δεν μπορεί να προκύ ψει το συγκεκριμένο αποτέλεσμα
και Επαρκή ς είναι η αιτία που μό νη της μπορεί να οδηγή σει στο
συγκεκριμένο αποτέλεσμα (αρκεί και μό νο αυτή ).
Τέλεια Επαγωγή υπά ρχει, εφό σον η αιτία είναι αναγκαία
και επαρκή ς.
Ατελή ς Επαγωγή , εφό σον η αιτία είναι μό νο το ένα από τα δύ ο
ή και τίποτα από τα δύ ο.
3. Στην επαγωγή ως Αναλογία υπά ρχει Τέλεια Επαγωγή , εφό σον
οι ομοιό τητες είναι επαρκείς σε αριθμό και σχετικές με το θέμα και
 Είδη συλλογισμών

Ατελή ς Επαγωγή , εφό σον οι ομοιό τητες των συγκρινό μενων δεν
είναι επαρκείς σε αριθμό και σχετικές με το θέμα.

Ασκήσεις

Να βρεθεί η συλλογιστική πορεία (παραγωγική – επαγωγική)

στις παρακάτω παραγράφους
1. Ανέκαθεν η οικονομική δρά ση του ανθρώ που ή ταν μια δρά ση
μέσα στη φύ ση και πά νω στη φύ ση. Αν στην πρώ τη φά ση της
ιστορική ς εξέλιξης των σχέσεων του ανθρώ που με αυτή ν το
κυρίαρχο γνώ ρισμα στά θηκε η εξά ρτηση του ανθρώ που από τις
δυνά μεις της φύ σης και του περιβά λλοντος, στη δεύ τερη και πιο
πρό σφατη φά ση, και μά λιστα από τη βιομηχανική επανά σταση
και μετά , η σχέση μεταβά λλεται και το κυρίαρχο γνώ ρισμα
γίνεται πλέον η υποταγή της φύ σης στον ά νθρωπο. Έτσι, ενώ
αρχικά και επί μακρό ν έκτοτε η φυσική τά ξη φά νηκε να
επιβά λλεται στον ά νθρωπο, στη συνέχεια και ιδίως τα τελευταία
200 περίπου χρό νια η ανθρώ πινη τά ξη (ή αταξία) επιβλή θηκε
πά νω στη φύ ση και το περιβά λλον. 6
2. Πολλοί υπεύ θυνοι του Άουσβιτς ή ταν αναγνώ στες του Γκαίτε
και λά τρεις του Μπραμς. Δεν πιστεύ ω ό τι η διά δοση της
λογοτεχνική ς παιδείας και της μουσική ς καλλιέργειας συντελεί
απαραιτή τως στην πρό οδο του καλού .
3. Ο τουρισμό ς γενικά , κυρίως δε σε χώ ρες μικρές σαν την
Ελλά δα, αποτελεί μια ανθρώ πινη δραστηριό τητα η οποία
εντά σσεται στις προσπά θειες οικονομική ς ανά πτυξης της χώ ρας,
περιέχει ό μως πολλά στοιχεία αστά θειας στις σχέσεις ανθρώ που
και περιβά λλοντος και περικλείει πολλού ς κινδύ νους. Αρκεί να
θυμηθού με ό τι σε μικρές κοινωνίες (π.χ. νησιά ) ο ανθρώ πινος
πληθυσμό ς στην τουριστική περίοδο μπορεί και να
δεκαπλασιαστεί, με ό λα τα επακό λουθα αυτή ς της αύ ξησης για
τους τοπικού ς φυσικού ς πό ρους, τους ρυθμού ς ζωή ς της
συγκεκριμένης κοινό τητας και τον πολιτισμό της. Σε αυτή την
κλίμακα του κοινωνικού φαινομένου της από τομης
πληθυσμιακή ς επίθεσης η συμβατική λύ ση που δίνει ο
βιομηχανοποιημένος τουρισμό ς είναι κατ' ανά γκη επιθετική .
Μεγά λα ξενοδοχειακά συγκροτή ματα βιά ζουν πολλές φορές το
περιβά λλον, «πακέτα» για
 Είδη συλλογισμών

την καλύ τερη «εκμετά λλευση» των τουριστώ ν ετοιμά ζονται,

αγροτικά προϊό ντα γεμά τα χημικά στοιχεία και κακό τεχνα
προϊό ντα «δή θεν» λαϊκή ς τέχνης παρά γονται.
4. Δεν έχουμε ά λλη επιλογή από το να είμαστε ανταγωνιστικοί.
Από το να πετύ χουμε, δηλαδή , να οικοδομή σουμε μια υγιή
οικονομία, από το να παρακολουθού με τις τεχνολογικές
εξελίξεις, από το να εξυγιά νουμε τον δημό σιο τομέα, από το να
δημιουργή σουμε ένα κρά τος ευέλικτο, χωρίς ωστό σο να υστερεί
στους τομείς της κοινωνική ς πρό νοιας και της φροντίδας προς τις
ενδεείς οικονομικά και κοινωνικά κατηγορίες πολιτώ ν. Μό νον
έτσι θα πά ψουμε να είμαστε και να χαρακτηριζό μαστε «ουραγοί
της Ευρώ πης» και «υπηρέτες των Ευρωπαίων». Η επίτευξη των
στό χων σύ γκλισης της ελληνική ς οικονομίας με τα ευρωπαϊκά
οικονομικά μεγέθη δεν είναι θέμα μό νο αριθμώ ν. Είναι και θέμα
ουσίας. Διό τι η βελτίωση των οικονομικώ ν μεγεθώ ν
μακροπρό θεσμα, αλλά σε ορισμένους τομείς και μεσοπρό θεσμα,
οδηγεί στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, των υπηρεσιώ ν, του
κρά τους πρό νοιας και γενικό τερα στη βελτίωση της ποιό τητας
ζωή ς για ό λους μας. 7
5. Στη χώ ρα μας παρά λληλα με τα περιστατικά κακοποίησης ή
παραμέλησης παιδιώ ν, που κά θε χρό νο έρχονται στο φως, θα
πρέπει να αναλογιστού με και ά λλα προβλή ματα που τείνουν να
λά βουν χρό νιο χαρακτή ρα: την εκμετά λλευση της παιδική ς
εργασίας καθώ ς και την αποστέρηση των δικαιωμά των πρό σβασης
στην εκπαίδευση και την περίθαλψη για τα παιδιά των
μεταναστώ ν ή ά λλων κοινωνικώ ν ομά δων. Όσο κι αν η εικό να
παραμένει συγκεχυμένη λό γω της έλλειψης επαρκώ ν στοιχείων σε
καμιά περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί από λυτα ικανοποιητική .
Τα δικαιώ ματα των παιδιώ ν παραβιά ζονται με τρό πους και
έκταση, που κά θε ά λλο παρά κολακεύ ουν τον πολιτισμό μας.
6. Η φαντασία είναι απαραίτητη για να καταλά βει κανείς την
πραγματικό τητα. Την αξία που έχει η φαντασία τη συναντά
κανείς στα μαθηματικά . Γιατί, για να αποδείξεις ό τι κά τι ισχύ ει,
πρέπει πρώ τα να περά σεις από την υπό θεση ό τι δεν ισχύ ει. Αυτό
κι αν απαιτεί φαντασία!
7. Σή μερα η συζή τηση για την κοινωνική αλλαγή
επικεντρώ νεται στο αίτημα για συνεργασία και συνύ παρξη των
λαώ ν, στην προσπά θεια να οδηγηθού με από ένα πλή θος μικρώ ν
και μεγά λων
 Είδη συλλογισμών

κοινωνικώ ν συνό λων σε μια ενιαία κοινό τητα ανθρώ πων. Το πιο
απτό και προχωρημένο δείγμα δημιουργίας στην εποχή μας μιας
ευρύ τερης από τον παραδοσιακό τύ πο κρά τους κοινωνίας είναι
ασφαλώ ς η Ευρωπαϊκή Ένωση. Το εγχείρημα, βέβαια, δεν είναι
νέο στην ιστορία. Τηρουμένων των αναλογιώ ν, τό σο κατά το
απώ τερο ό σο και κατά το πρό σφατο παρελθό ν, επιχειρή θηκε να
δημιουργηθού ν μεγά λοι κοινωνικοί σχηματισμοί. Έτσι, τον 4ο
αιώ να π.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος κατό ρθωσε να συνενώ σει
πολλές κοινωνίες ανθρώ πων σε ένα ενιαίο κρά τος, ενώ μό λις τον
περασμένο αιώ να δημιουργή θηκαν οι συνασπισμοί της
Σοβιετική ς Ένωσης και της Γιουγκοσλαβίας. Η μοίρα ό λων αυτώ ν
των προσπαθειώ ν ή ταν κοινή : κά ποια στιγμή να διαλυθού ν εις
τα εξ ων συνετέθησαν.
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2003
8. Η Ελλά δα μετατρέπεται σταδιακά σε μια πολύ -πολιτισμική
κοινωνία. Η εξέλιξη αυτή οπωσδή ποτε περιπλέκει την
κατά σταση, καθώ ς αναδεικνύ ει νέες κοινωνικές, θρησκευτικές και
πολιτιστικές παραμέτρους του προβλή ματος. Ταυτό χρονα,
καθιστά πιο
επιτακτική την ανά γκη να εκσυγχρονιστού ν οι κρατικές υπηρεσίες
προσαρμοζό μενες στα νέα δεδομένα και να συνεργαστού ν
8
αποτελεσματικό τερα με το πλή θος των μη κυβερνητικώ ν
οργανώ σεων που δραστηριοποιού νται στο έργο αυτό .
9. O περιπτερά ς μου, ένας εξηντά ρης λαϊκό ς τύ πος, κουνού σε το
κεφά λι του με αγανά κτηση. «Τι σό ι ά νθρωποι είναι αυτοί»,
ξέσπασε, «που δεν ανοίγουν εφημερίδα ού τε ό ταν την έχουν
αγορά σει;» Αναφερό ταν στους ό χι λίγους πελά τες του που, αφού
πά ρουν στα χέρια τους και πληρώ σουν την α ή τη β εφημερίδα,
βγά ζουν από μέσα το cd, το dvd ή ό ποιο ά λλο, απαραίτητο πλέον,
δώ ρο περικλείεται στο σελοφά ν και πετού ν το έντυπο σώ μα στον
πρώ το κά δο απορριμμά των που βρίσκουν μπροστά τους.
Αλή θεια, τι σό ι ά νθρωποι; Τι σό ι λαό ς; Για ποιο επίπεδο
πολιτισμού και ποια ποιό τητα ανθρώ πων μιλά με, ό ταν έχουμε
έναν λαό που δε διαβά ζει;
10. Θεσμοί που δοκιμά στηκαν στο παρελθό ν επί αιώ νες, που
καθιερώ θηκαν µε αίμα πολύ , έχουν πια διαβρωθεί. Η οικογένεια,
που ή ταν η ζεστή φωλιά ό που πλά θονταν κι οπλίζονταν ο
ά νθρωπος, κά θε μέρα γίνεται και πιο σκιώ δης. Ο τρό πος ζωή ς
που είχε το παρελθό ν κληροδοτή σει από γενιά σε γενιά –
τιμιό τητα,
 Είδη συλλογισμών

ντροπή , αξιοπρέπεια και κοινωνική συνεργασία – κινδυνεύ ει και

αναιρείται καθημερινά από την πρακτική της εποχή ς µας. Το
παρελθό ν, ως αυθεντία, ως πηγή κανό νων βίου, υποφέρει από
δεινή αμφισβή τηση.
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2004
11. Λέγεται πως ο επιστή μονας ευθύ νεται μό νο γι’ αυτό που
κά νει και ό χι για τον τρό πο με τον οποίο κά ποιοι το
χρησιμοποιού ν. Όπως, δηλαδή , ο κατασκευαστή ς μαχαιριώ ν
είναι υπεύ θυνος μό νο για την ποιό τητα του προϊό ντος του και
ό χι για την ενδεχό μενη φονική χρή ση του, έτσι και ο επιστή μονας
είναι υπό λογος μό νο για την ορθό τητα των ανακαλύ ψεώ ν του
και ό χι για τη βλαβερή αξιοποίησή τους. Και ό πως δεν μπορεί να
κατηγορείται ο πρώ τος στην περίπτωση ενό ς φό νου, έτσι δεν
μπορεί να κατηγορείται και ο δεύ τερος στην περίπτωση, για
παρά δειγμα, ενό ς πολέμου.
12. Το ξεκίνημα του 21ου αιώ να μας φέρνει αντιμέτωπους με
ποικίλα προβλή ματα, την έκταση και τις συνέπειες των οποίων
είναι δύ σκολο να προβλέψει κανείς. Το δεύ τερο ή μισυ του 20ού
αιώ να επεφύ λαξε πολλές εκπλή ξεις στο χώ ρο της ανά πτυξης των
νέων τεχνολογιώ ν και στην πρό οδο της επιστή μης. Η 9
παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και της γνώ σης έχει επιφέρει
θεαματικές αλλαγές στην κοινωνική δομή και οργά νωση πολλώ ν
κρατώ ν. Η «κοινωνία της πληροφορίας» κατέστησε αναγκαίο τον
επαναπροσδιορισμό των μεθό δων και των τεχνικώ ν της εργασίας
και έθεσε σε νέα βά ση το θέμα κατά κτησης της γνώ σης. Σή μερα δεν
έχει τό σο αξία η γνώ ση αυτή καθεαυτή , αφού εξελίσσεται με
ταχύ τατους ρυθμού ς και παλιώ νει προτού καν γίνει κτή μα των
πολλώ ν.
13. Φαίνεται πως η εποχή µας προτιμά να απορρίψει το
παρελθό ν. Κά θε μέρα που περνά ει, η φωνή του παρελθό ντος
εξασθενεί, απομακρύ νεται για τους περισσό τερους από εμά ς που
επιδιώ κουμε να ζή σουμε την εποχή µας και σπά νια σκεφτό μαστε
να πά με αντίθετα στο ρεύ μα... Κά θε μέρα που περνά ει, το
παρελθό ν ως Ιστορία, ως Τέχνη, ως στοχασμό ς, ως αποκά λυψη
του μυστηρίου μέσα µας και γύ ρω µας δεν µας λέει τίποτε.
Επισκεπτό μαστε ένα μουσείο και φεύ γουμε από εκεί
ασυγκίνητοι. Τριγυρνού με σε µια πολιτεία που το παρελθό ν την
έχει ανυψώ σει σε μνημείο κά λλους και Ιστορίας, και δε μένει
ξύ πνια μέσα µας παρά µια κοντό φθαλμη και δυσκίνητη
περιέργεια ή , το χειρό τερο, µια καταγέλαστη
 Είδη συλλογισμών

ματαιοδοξία πως βρισκό μαστε, πως γνωρίζουμε, πως σκεφτή καμε

τη φημισμένη αυτή πολιτεία. Αλλά βαθύ τερα, αυτή η πολιτεία
για µας δεν έχει φωνή , δεν έχει φυσιογνωμία, δεν µας φέρνει
κανένα μή νυμα. Το παρελθό ν της απομένει για τον εσωτερικό
µας κό σμο βουβό .
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2004
14. Έπειτα, ας μην ξεχνού με ό τι ο ά νθρωπος που δεν βλέπει ή δεν
θέλει να αναγνωρίσει τα ό ριά του και να παραδεχτεί το «μη
περαιτέρω», χά νει τον αυτοέλεγχο και από στιγμή σε στιγμή
κινδυνεύ ει να παραπατή σει και να τσακιστεί. Οι τραγικοί ή ρωες,
που έχει πλά σει το θέατρο του πολιτισμού μας, αυτό το μοιραίο
λά θος πλή ρωσαν ακριβά . Έχασαν την επίγνωση των ορίων τους,
των ανθρώ πινων ορίων. Δεν κατά λαβαν ό τι κά ποια βαθιά
χαραγμένη γραμμή σημαδεύ ει ένα ανυπέρβλητο σύ νορο. Την
αγνό ησαν ή την περιφρό νησαν, και οι δείλαιοι πή δησαν την
τά φρο. Τους είχε τυφλώ σει το πά θος της δύ ναμης, του πλού του, της
δό ξας. Όταν αντιλή φθηκαν τη μωρία τους, ή ταν αργά : η ευτυχία
είχε γλυστρή σει μέσ’ από τα χέρια τους, η ζωή με τις χαρές της είχε
φύ γει ανεπιστρεπτί... 10
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2005
15. Ἡ συνηθισμένη, ὡστόσο, μορφὴ τοῦ φανατισμοῦ εἶναι ἀληθινὰ
ἀποκρουστική. Ὁ φανατικός, σ’ ὅλες τὶς ἐποχές, εἶναι στενοκέφαλος καὶ
στενόκαρδος. Τὸ ὀπτικό του πεδίο εἶναι περιορισμένο καὶ τὸ πείσμα του
ἀκατανίκητο. Ἀγνοεῖ τοὺς συμβιβασμούς, ἀλλ’ ἀγνοεῖ καὶ τὶς καλόπιστες
κ’ εὐγενικὲς παραχωρήσεις. Φρουρὸς συχνὰ ἑνὸς δόγματος ποὺ
ὑποστηρίζει τὶς ἐξοχότερες ἀρετές, ὅσο προχωρεῖ τὶς χάνει ὁ ἴδιος.
Γίνεται ἀπάνθρωπος, ὠμός, σκαιός, ἀποθηριώνεται, γιὰ νὰ ἐξανθρωπίσει
τοὺς ἀνθρώπους. Ὁ φανατισμὸς δημιουργεῖ καταστάσεις βρασμοῦ. Ἀλλὰ
βρασμοῦ ἀπὸ ἐμπάθεια, μίσος, ἀκόμη κ’ ἐγκληματικὴ διάθεση. Ἂς
θυμηθοῦμε τὰ ὁλοκαυτώματα κατὰ τὸ Μεσαίωνα καὶ τὴν Ἀναγέννηση.
Θηρία καὶ ὄχι ἄνθρωποι τὰ ἐπραγματοποίησαν.
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2006

Να βρεθεί το είδος των συλλογισμών στις παρακάτω

παραγράφους
16. Ένας ξένος συγγραφέας έχει κά νει την παρατή ρηση ό τι, αν ο
Δά σκαλος δεν πλουτίζει ού τε ανακαινίζει τα επιστημονικά του
εφό δια και τις επαγγελματικές του δεξιό τητες, είναι γιατί έχει να
κά νει πά ντοτε με παιδιά , ανώ ριμους δηλαδή και με
περιορισμένη
 Είδη συλλογισμών

ικανό τητα ανθρώ πους, που εύ κολα δεσπό ζει στον κύ κλο τους.
Επομένως, του λείπει ο «ανταγωνισμό ς» με ομοίους του, που
είναι πά ντοτε έτοιμοι και πολλές φορές ικανοί να του
αμφισβητή σουν την υπεροχή , ό πως συμβαίνει στα ά λλα
επαγγέλματα. Δεν χρειά ζεται να «πολεμή σει» σκληρά και προς
σκληρού ς αντιπά λους, σαν τους βιοπαλαιστές· μέσα στην τά ξη
είναι ο
«ένας», «ο παντογνώ στης», «ο φωτισμένος». Ποια δύ ναμη
και ποια σοφία μπορού ν ν’ αντιπαρατά ξουν στο «πνεύ μα»
του οι μικροί μαθητές; Και για τού το επαναπαύ εται στα
λιγοστά πνευματικά του κεφά λαια.
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2004
17. Η μεγά λη αντοχή του πνευματικού δημιουργού γεννιέται και
συντηρείται, κατά κύ ριο λό γο, από την ψυχή του. Η φλογερή
αγά πη προς το έργο του και η πίστη η αδιά σειστη στον
προορισμό αυτού του έργου είναι οι μεγά λες πηγές της δύ ναμης
του. Αυτές δεν τον αφή νουν (και στην περίπτωση ακό μη της
κλονισμένης υγείας) να λυγίσει. Ο ά νθρωπος που αγαπά ει και
πιστεύ ει αυτό που κά νει, ζει ό ρθιος με την ψυχή του.
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2006 11
18. Ενό ψει της νέας χιλιετίας, το ανθρώ πινο γένος είναι
υποχρεωμένο να σχεδιά σει ένα νέο εκπαιδευτικό σύ στημα και να
διαμορφώ σει τους ό ρους ενό ς νέου πολιτισμού . Και είναι
υποχρεωμένο να το πρά ξει τού το -επιτρέψτε μου να επισημά νω-
ό χι γιατί το εκπαιδευτικό σύ στημα και ο πολιτισμό ς του
παρελθό ντος απέτυχαν, αλλά διό τι ά λλαξε η κοινωνία. Τίποτε
από ό σα ο ά νθρωπος μπορεί να σκεφθεί και να δημιουργή σει -αν
πρό κειται να καταστεί βιώ σιμο- δεν είναι δυνατό να υπά ρξει
ερή μην της κοινωνίας. Αλλά ζουν οι κοινωνικές συνθή κες;
Αλλά ζουν, επίσης, οι ιδέες, οι πεποιθή σεις, οι μορφές της τέχνης,
οι επιστημονικές αντιλή ψεις και ού τω καθεξή ς.
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2003
19. Η ∆ημοκρατία περνά ει στον καιρό μας και δοκιμασία και
κρίση. Το πρό βλημά της είναι σύ νθετο. Δοκιμασία για τη
∆ημοκρατία είναι η ανά γκη να κυβερνή σει ανθρώ πινα σύ νολα
τερά στια, που ξεπερνά νε τα φυσικά της μέτρα. Γιατί το
δημοκρατικό πολίτευμα είναι εφικτό εκεί ό που ό λα βρίσκονται
στα μέτρα του ανθρώ που, ό που η ά σκηση της εξουσίας κι ο έλεγχό ς
 Είδη συλλογισμών

της είναι ά μεσα ή σχεδό ν ά μεσα, ό που το ά τομο έχει υπό σταση, δεν
μεταβά λλεται σ’ απρό σωπη μονά δα μέσα σε αστρονομικό αριθμό .
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2008
20. Η γλωσσομά θεια είναι σή μερα περισσό τερο αναγκαία από
ποτέ, ως δεξιό τητα που αυξά νει τις πιθανό τητες να βρει κά ποιος
εργασία. Παρό μοια με τη γλωσσομά θεια, η εκπαίδευση στη
χρή ση των ηλεκτρονικώ ν υπολογιστώ ν, συνιστά μιαν εκ των ων
ουκ ά νευ δεξιό τητα μέσα στην ψηφιακή εποχή . Άνθρωπος που δε
γνωρίζει χειρισμό ηλεκτρονικώ ν υπολογιστώ ν και χρή ση
σχετικώ ν προγραμμά των, θα μειονεκτεί κατά πά σα πιθανό τητα
στην διαδικασία κά λυψης μιας θέσης εργασίας.