Je, Unajua Chaguo Lako la
Mbinu za Kupanga Uzazi?
Mtoa huduma wako wa mpango wa uzazi anaweza
kukusaidia. Tafadhali uliza!
Kipandikizi
• Kijiti kimoja au 2 vidogo vya plastiki au kapsuli
vinavyoingizwa chini ya ngozi ya mkono wa
mwanamke. Hatahitajika kufanya lolote
akishawekewa vipandikizi.
• Vinafanya kazi kwa ufanisi kwa miaka 3 hadi 5,
kulingana na aina ya vipandikizi.
• Inaweza kutumiwa katika umri wowote hata kama
mwanamke alishazaa au hajazaa watoto.
• Mwanamke anaweza kumwendea mtoa huduma za
afya mwenye utaalamu amtoe vipandikizi wakati
wowote. Baadaye anaweza kupata mimba bila
kuchelewa.
• Anaweza kupata hedhi kidogo isiyotabirika, au
hedhi ya matone au anaweza kukosa hedhi. Haina
madhara.
• Salama wakati wa kunyonyesha maziwa ya mama.
Sindano
• Yenye ufanisi na salama.
• Sindano moja kila miezi 3 (Wiki 13) pamoja na
DMPA, kila miezi 2 pamoja na NET-EN. Rudi
hata kama umechelewa wiki 4 kwa DMPA, au
wiki 2 baadaye kwa NET-EN, na bado unaweza
kuchoma sindano inayofuata.
• Unaweza kuchomwa sindano nje ya zahanati,
katika jamii.
• Kupata hedhi ya matone au isiyotabirika hutokea
mara nyingi katika miezi michache ya mwanzo,
na kisha mara nyingi hutokea kukosa hedhi.
Kuongezeka uzito kwa haraka, maumivu kidogo
ya kichwa. Haina madhara.
• Ni mbinu yenye siri. Watu wengine hawawezi
kujua kama mwanamke anatumia mbinu hii.
• Inaweza kutumiwa katika umri wowote hata
kama mwanamke alishazaa au hajazaa watoto.
• Sindazo zikiacha kutumiwa, mwanamke anaweza
kupata mimba. Baada ya sindano za miezi 3
inaweza kuchukua miezi michache zaidi.
• Njia hii ni salama wakati wa kunyonyesha
maziwa ya mama, kuanzia wiki 6 baada ya
kujifungua.
• Sindano za kila mwezi zinapatikana. Kwa kutumia
sindano za kila mwezi kama vile Cyclo-Fem,
hedhi hutoka kidogo na hutoka kwa kipindi
kifupi au mara chache zaidi. Hedhi inaweza kuwa
ya matone na isiyotabirika.
Vidonge Vya Dharura vya
Kuzuia Mimba
• Husaidia kuzuia mimba kama vitamezwa ndani
ya siku 5 baada ya ngono isiyo salama au
ukifanya makosa katika mbinu za mpango wa
uzazi.
• Ni salama kwa wanawake wote.
• Haviharibu mimba au kumdhuru mtoto kama
mwanamke tayari ana mimba.
• Mbinu za kupanga uzazi za mara kwa mara
huwa na ufanisi zaidi. Tafadhali fikiria kuhusu
kuanza mbinu nyingine sasa.
Kulinganisha Ufanisi wa Mbinu za Kupanga Uzazi
Zenye ufanisi
zaidi
Chini ya mimba
1 kwa kila wanawake
100 katika mwaka
mmoja
Vipandikizi Kitanzi kufuma kizazi
mwanamke
Sindano LAM Vidonge
Kondomu za kiwambo
wanaume
Zenye ufanisi
mdogo zaidi
Kunatokea karibu mimba
20 kwa kila wanawake Kondomu kushusha
100 katika mwaka mmoja za kike kando
Kitanzi chenye
Madini ya Shaba
• Kiplastiki kidogo kilicho na madini ya shaba au
homoni, huwekwa ndani ya kizazi cha
mwanamke.
• Kina ufanisi mkubwa, unaweza kubadili kwa
mbinu nyingine na ni mbinu ya muda mrefu.
Kitanzi cha aina ya TCu-380A cha shaba hufanya
kazi kwa kipindi cha miaka 12. LNG-IUD ya
homoni inaweza kutumiwa kwa miaka 3 au 5.
• Kinaweza kuwekwa baada ya kujifungua na pia
wakati mwingine.
• Maumivu kidogo wakati wa kuingiza. Ukitumia
kitanzi cha madini ya shaba hedhi inaweza kuwa
nzito na ya muda mrefu haswa mwanzoni.
Ukitumia LNG-IUD hedhi haiwi nzito na
husaidia kuzuia anemia (damu yenye madini
kidogo ya chuma).
• Matatizo makubwa hutokea kwa nadra. Ugonjwa
wa nyonga hutokea mara chache kama
mwanamke alikuwa na ugonjwa wa ngono
wakati wa kuwekwa kitanzi.
• Kinaweza kujitoa chenyewe, haswa mwanzoni.
• Mwanamke anaweza kupata mimba mara moja
baada ya kutoa kitanzi.
Njia ya kunyonyesha
• Mbinu ya mpango wa uzazi inayohusu
kunyonyesha maziwa ya mama, kwa kipindi
kisichopungua miezi 6 baada ya kujifungua.
• Mwanamke anayenyonyesha hutumia LAM
wakati:
- Mtoto wake anapata chakula kidogo au hapat
chakula au kinywaji isipokuwa maziwa ya mama,
na hunyonyesha mara kwa mara usiku na
mchana, na
- Bado mzunguko wa kawaida wa hedhi
haujarudi, na
- Mtoto wake ana umri chini ya miezi sita.
• Mwanamke apange kutumia mbinu ya LAM, kabla
ya muda wa kutumia mbinu ya kunyonyesha
haujapita
Kondomu
• Husaidia kuzuia mimba na magonjwa mengine ya
ngono (Magonjwa ya ngono), ikiwa ni pamoja na
VVU/UKIMWI, kama itatumika kwa usahihi kila
mara.
• Ili kupata kinga dhidi ya Magonjwa ya Ngono/VVU,
baadhi ya wenza hutumia kondomu pamoja na
mbinu nyingine za kupanga uzazi.
• Rahisi kutumia kwa zoezi kidogo.
• Inafanya kazi vizuri kama itatumiwa kwa usahihi kila
wakati. Hata hivyo, mara nyingi haitumiwi kila
wakati.
• Baadhi ya watu wanapinga kwa kusema kuwa
kondomu inavuruga tendo la ngono, inapunguza
hisia, au inawaaibisha. Kuzungumza na mwenza
wako kunaweza kusaidia.
Jinsi ya kufanya mbinu
unayotumia iwe na ufanisi
zaidi:
Vipandikizi, Kitanzi, kufuma kizazi
mwanamke: Baada ya upasuaji, huhitajiwi
kufanya au kukumbuka lolote
Vasektomi: Tumia mbinu nyingine
Vasektomi kwa miezi 3 ya mwanzo
Sindano: Choma sindano za kurudia
kwa wakati
Mbinu ya kunyonyesha (kwa
miezi 6): Nyonyesha mara kwa mara,
mchana na usiku
Vidonge: Meza vidonge kila siku
Kibandiko Pete Kibandiko, pete: Weka inapotakiwa,
ndani uke kumbuka kubadili kwa wakati
Kondomu za wanaume, kiwambo:
Tumia kwa usahihi kila wakati unapofanya
ngono
Mbinu za kubaini siku hatari za
kushika mimba: Jizuie kufanya ngono
au tumia kondomu wakati ambao unaweza
Mbinu za kubaini
kushika mimba. Mbinu mpya zaidi (Mbinu
siku hatari za ya kuhesabu siku na mbinu ya Ute) zinaweza
kushika mimba kuwa rahisi kutumia.
Kondomu za kike, kushusha kando,
dawa ya povu na jeli: Tumia kwa usahihi
kila wakati unapofanya ngono
Dawa ya
povu na jeli
2017
Imerekebishwa kujumuisha
mwongozo wa Shirika la
Afya Duniani hadi
Kufunga Kizazi
Vasektomi
Wanawake
• Imekusudiwa kuwa ya kudumu. Inawafaa • Imekusudiwa kuwa ya kudumu. Inawafaa
wanawake ambao wana uhakika kuwa wanaume ambao wana uhakika kuwa
hawatahitaji watoto zaidi. Fikiria kwa makini hawatahitaji watoto zaidi. Fikiria kwa makini
kabla ya kufanya uamuzi. kabla ya kufanya uamuzi.
• Inafanya kazi kwa ufanisi (lakini ufanisi wake • Tumia mbinu nyingine kwa miezi 3 ya mwanzo,
haufikii 100%). mpaka vasektomi ianze kufanya kazi.
• Inajumuisha kukaguliwa afya na upasuaji ni • Inafanya kazi vizuri sana baada ya miezi 3 (lakini
salama na rahisi. Kwa kawaida hufanyika ufanisi wake haufikii 100%).
mwanamke akiwa macho. Hupewa dawa ya • Upasuaji ni salama, rahisi na usio na usumbufu.
kuzuia maumivu. Hufanywa kwa dakika chache. Hupewa dawa ya
• Maumivu na uvimbe unaweza kuendelea kwa kuzuia maumivu.
siku chache baada ya upasuaji. Matatizo • Maumivu, uvimbe au mchubuko unaweza
makubwa hutokea kwa nadra. kuwepo kwa siku chache. Wanaume wachache
• Haina madhara ya muda mrefu. Haiathiri uwezo huwa na maumivu ya kudumu.
au hamu ya ngono.
• Haiathiri uwezo au hamu ya ngono.
• Inaweza kufanyika muda tu baada ya kupata
mtoto, kama vile wakati mwingine.
Vidonge Vyenye Vidonge Vyenye
Vichocheo Viwili Kichocheo Kimoja
• Ina ufanisi na mwanaume anaweza kuzalisha bila • Chaguo bora kwa kinamama
kuchelewa. wanaonyonyesha ambao wanataka kutumia
• Meza kidonge kimoja kila siku na anza pakiti vidonge.
mpya kwa wakati ili kupata mafanikio makubwa
• Vina ufanisi mkubwa wakati wa kunyonyesha
zaidi. na anaweza kupata mimba bila kuchelewa
• Hedhi isiyotarajiwa au ya matone inaweza ataacha kuvimeza.
kutokea, hasa mwanzoni. Haina madhara. Damu • Meza kidonge kimoja kila siku ili viwe na
ya hedhi inakuwa nyepesi na ya mara kwa mara ufanisi mkubwa.
baada ya miezi michache.
• Kama hanyonyeshi, kuna uwezekano wa
• Baadhi ya wanawake hupata maumivu kidogo ya kupata hedhi kidogo na isiyotabirika. Haina
kichwa, mabadiliko ya uzito, tumbo kuvurugika,
madhara.
hasa mwanzoni. Haya kawaida huisha.
• Ni salama kwa karibu kila mwanamke. Madhara
makubwa hutokea kwa nadra sana.
• Inaweza kutumiwa katika umri wowote hata
kama mwanamke alishazaa au hajazaa watoto. Mbinu za Kubaini
• Husaidia kupunguza maumivu ya tumbo wakati Siku Hatari za
wa hedhi, wingi wa damu ya hedhi, anemia (damu Kushika Mimba
yenye madini kidogo ya chuma), hali nyingine. Ikiwemo Mbinu za Siku Wastani
• Mwanamke hujifunza kubashiri wakati ambao
anaweza kushika mimba katika mzunguko wake
wa hedhi.
• Wakati ambao una hatari ya kupata mimba
Kiwambo chenye wapenzi huepuka kujamiiana, au hutumia mbinu
Dawa ya Povu na Jeli nyingine kama vile kondomu.
• Inaweza kuwa na ufanisi kama itatumiwa kwa
usahihi. Hata hivyo, kwa kawaida ufanisi wake ni
• Mwanamke huweka kiwambo ndani ya uke kila
wastani.
mara kabla ya kujamiiana. Anaweza kufanya hivi
• Inahitaji wenza kuwa na ushirikiano kwa karibu.
mapema.
• Inafanya kazi vizuri kama itatumiwa kwa usahihi kila • Haina madhara ya kimwili.
wakati. • Mbinu fulani zinaweza kuwa na ugumu kutumia
• Kwa kawaida, lazima mwanamke afanyiwe wakati mama ana homa au maambukizi ya njia ya
uchunguzi ili aweze kupata kiwambo chenye kizazi, baada ya kujifungua mtoto au wakati
ukubwa sahihi. akinyonyesha.
• Mara nyingi husababisha maambukizo ya kibofu.
Baadhi ya Mbinu Haziruhusiwi Kutumiwa Kama Una Hali Fulani ya Kiafya
Hali Mbinu Ambazo Haziruhusiwi
Vidonge Vyenye vichocheo Viwili (COCs). Kama unavuta sigara
Kuvuta sigara na umri wa miaka 35 na zaidi
sana tumia sindano za kila mwezi.
Vidonge Vichocheo Viwili, sindano za kila mwezi. Kama una
Shinikizo kubwa la damu
shinikizo kubwa la damu tumia sindano za kila miezi 2 na 3.
Kama unanyonyesha maziwa ya mama muda Vidonge Vyenye Vichocheo Viwili, sindano za kila mwezi
wote au kiasi kikubwa kwa miezi 6 ya kwanza
Kama unanyonyesha maziwa ya mama kwa Tumia sindano kila miezi 2 na 3
wiki 6 za kwanza
Vidonge Vyenye Vichocheo Viwili, sindano za kila mwezi. (Vidonge
Siku 21 za mwanzo baada ya kuzaa, hunyonyeshi Vyenye Vichocheo Viwili na sindano za kila mwezi za kunyonyesha
haziruhusiwi kwa wiki 6 za mwanzo baada ya kujifungua ikiwa kuna
sababu maalum kuwa unaweza kupatwa na mgando wa damu katika
mshipa wa ndani (YTE). Migando hii ya damu inaweza kutokea kwa
miezi kadhaa baada ya kujifungua mtoto.) Subiri hadi wiki 6 baada ya
kujifungua mtoto ili daframu ikae vizuri.
Baadhi ya magonjwa makubwa yasiyo ya kawaida ya Vidonge vyenye vichocheo viwili, sindano,Vidonge vyenye kichocheo
moyo, mishipa ya damu, au ini, au saratani ya matiti kimoja, vipandikizi. Muulize mtoa huduma za afya.
Vidonge vyenye vichocheo viwili na sindano za kila mwezi. Muulize
Kipandauso (kichwa kuuma sana)
mtoa huduma za afya.
Kipandauso chenye kuleta kifafa (wakati fulani
Vidonge vyenye vichocheo viwili na sindano za kila mwezi. Muulize
utaona mwanga mkali kwenye jicho moja), katika
umri wowote
mtoa huduma za afya.
Ugonjwa wa kibofu cha nyonga Vidonge vyenye vichocheo viwili. Muulize mtoa huduma za afya.
Hali fulani zisizo za kawaida kwa viungo vya
mwanamke Kitanzi. Muulize mtoa huduma za afya.
Kitanzi. Tumia kondomu hata kama unatumia mbinu nyingine.
Magonjwa ya seviksi ya ngono, hatari kubwa ya
mhusika kupata maambukizo ya magonjwa haya; Wanawake wenye VVU, pamoja na wanawake wenye UKIMWI na wale
ugonjwa wa uvimbe wa nyonga, au UKIMWI wanaopata tiba, wanaweza kutumia kwa kawaida mbinu yoyote ya
kupanga uzazi. (Hizi ni pamoja na Kitanzi, kwa mwanamke mwenye
UKIMWI, kama anaendelea na matibabu na anaendelea vizuri.)
Mimba inayojulikana Hakuna mbinu inayohitajika.
Kumbuka: Pia tafuta ushauri wa shirika la viwango la kitaifa kwa ajili ya mwongozo zaidi
Kwa maelezo zaidi kuhusu mbinu za kupanga uzazi, watoa huduma za afya wanaweza kusoma kitabu cha Mpango wa Uzazi: Mwongozo kwa Watoa Huduma za Afya Duniani. Watoa
huduma za afya wanaweza kupata mwongozo huu pamoja na nakala zaidi za chati hii kutoka kwa K4Health, Johns Hopkins Center for Communication Programs (JHCCP), 111 Market
Place, Suite 310, Baltimore, Maryland 21202, USA; barua pepe: orders@jhuccp.org. Chati hii imerekebishwa na kuchukua nafasi ya matoleo yaliyotangulia yaliyochapishwa. Chati hii
imeweza kutengenezwa kwa msaada kutoka kwa United States Agency for International Development, Global, GH/PRH/PEC, chini ya masharti ya Makubaliano ya Ushirikiano Namba
AID-OAA-A-13-00068. Marekebisho © 2017, Johns Hopkins Center for Communication Programs
Ilichapishwa
Mei 2017