‫به نام خداوند بخشنده و مهربان‬

‫پایه ششم‬
 ‫وزارت آموزش و پرورش‬

‫سازمان آموزش و پرورش استثنایی كشور‬

‫مهارت آموزی پایه ششم ـ کد ‪46361‬‬ ‫نام کتاب‪:‬‬

‫سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور‬ ‫پدیدآورنده‪:‬‬
‫معاونت برنامه ریزی آموزشی و توانبخشی‬ ‫مدیریت برنامه ریزی و تألیف‪:‬‬
‫محسن غفوریان‪ ،‬منیره عزیزی‪( ،‬اعضای شورای برنامه ریزی)‬ ‫شناسه افزوده برنامه ریزی و تألیف‪:‬‬
‫منیره عزیزی ‪ ،‬پری گالبی‪ ،‬معصومه واحد مطلق (اعضای گروه تالیف)‬

‫اداره ی چاپ و انتشارات سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور‬ ‫مدیریت آماده‌سازی هنری‪:‬‬
‫مجید ذاکری یونسی (مدیر هنری) ـ محمدعباسی(نگاشتارگر [طراح گرافیک]‪ ،‬زهرا بیگدلو (تصویرگر)‬ ‫شناسه افزوده آماده سازی‪:‬‬
‫محمد عباسی (صفحه آرا‪ -‬طراح جلد)‬

‫تهران ‪ :‬خیابان انقالب خیابان برادران شهید مظفر ‪ -‬شماره ‪66‬‬ ‫نشانی سازمان‪:‬‬
‫تلفن‪، 66970455:‬دور نگار‪، 66970778:‬کدپستی‪1416935684:‬‬

‫شرکت چاپ ونشر کتاب های درسی ایران تهران‪ :‬کیلومتر ‪ ١٧‬جادۀ مخصوص کرج ـ خیابان ‪٦١‬‬ ‫ناشر‪:‬‬
‫(داروپخش) تلفن‪  ٥ :‬ـ ‪ ،٤٤٩٨٥١٦١‬دورنگار‪ ،44985160 :‬صندوق پستی‪١٣٩ :‬ـ  ‪٣٧٥١٥‬‬
‫شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران «سهامی خاص»‬ ‫چاپخانه‪:‬‬
‫چاپ اول ‪1397‬‬ ‫سال انتشار و نوبت چاپ‪:‬‬

‫حقّچاپ محفوظ است‪.‬‬

‫‪ISBN 978 - 964 - 05 - 3296 - 6‬‬ ‫شابک  ‪978 -964-05 - 3296- 6‬‬

‫کلیه حقوق مادی و معنوی این کتاب متعلق به سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور است و‬
‫هرگونه استفاده از کتاب و اجزای آن به صورت چاپی و الکترونیکی و ارائه در پایگاه های مجازی‪،‬‬
‫نمایش‪ ،‬اقتباس‪ ،‬تلخیص‪ ،‬تبدیل‪ ،‬ترجمه‪ ،‬عکس برداری‪ ،‬نقاشی‪ ،‬تهیه فیلم و تکثیر به هر شکل و‬
‫نوع بدون کسب مجوز از این سازمان ممنوع است و متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار می گیرند‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫فرزندان عزیزم‪ ،‬امید است با نشاط و خ ّرمی درس هایتان را خوب بخوانید و در همان حال به وظایف اسالمی‬
‫که انسان ها را می سازد‪ ،‬عمل کنید و اخالق خود را نیکو کنید و اطاعت و خدمت پدران و مادرانتان را غنیمت‬
‫بشمارید‪ .‬امام خمینی(ره)‬

‫‪3‬‬
 ‫باسمهتعالي‬

‫جميع ًا» (سورة مائده آیه ‪)32‬‬ ‫« َو َمن اَحياها َف َكانَّما ا َ َحيا الن َ‬
‫ّاس َ‬

‫فرآيند توليد برنامه ي درسي مجموعه فعاليت هاي نظام مند و طرح ريزي شده اي است‪ ،‬كه تالش دارد ابعاد‬
‫چهارگانه زير نظام برنامه درسي طراحي‪ ،‬تدوين‪ ،‬اجرا و ارزشيابي را در يك بافت منسجم و هماهنگ با غايت و اهداف‬
‫نظام تعليم و تربيت رسمي ساما ندهي نمايد‪.‬‬
‫در تدوين محتواي كتب دانش آموزان با نيازهاي ويژه كه بخشي از فرآيند برنامه ريزي درسي است‪ ،‬سعي شده تا‬
‫مالحظات ساحت هاي تربيتي حاكم بر فلسفه تعليم و تربيت كه ناظر بر رشد و توانمندي دانش آموزان براي درك‬
‫و فهم دانش پايه و عمومي‪ ،‬كسب مهار ت هاي دانش افزايي‪ ،‬به كارگيري شيوه تفكر علمي و منطقي‪ ،‬توان تفكر‬
‫انتقادي‪ ،‬آمادگي جهت بروز خالقيت و نوآوري و نيز كسب دانش‪ ،‬بينش و تفكر فناورانه براي بهبود كيفيت زندگي‬
‫است‪ ،‬مورد توجه قرار گيرد‪ .‬اين محتوا با فراهم نمودن فرصتهای مناسب برنامه درسي ضمن تأكيد بر انعطاف در‬
‫عين ثبات و همه جانبه نگري و توجه به هويت ويژه متربيان با نيازهاي خاص‪ ،‬زمينه ساز دست يابي دانش آموزان به‬
‫كسب شايستگی هاي الزم توانمندي ها‪ ،‬مهار ت ها مي باشد‪ .‬اميد است اين محتوا در تحقق اهداف مؤثر باشد و معلمان‬
‫عزيز و گرامي با بهر ه گيري از اين كتاب بتوانند فراگيران را در دستيابي به صالحيت هاي فردي و اجتماعي ياري نمايند‪.‬‬
‫اين كار بزرگ حاصل همكاري صميمانه كارشناسان سازمان آموزش و پرورش استثنايي و گرو ه هاي تاليف كتا‬
‫بهاي درسي می باشد‪ ،‬شايسته است از تالش و مساعي تمامي اين عزيزان و همكاران سازمان پژوهش و برنامه ريزي‬
‫آموزشي وزارت متبوع كه در مراحل چاپ و آماده سازي ما را ياري داده اند‪ ،‬تقدير و تشكر نماييم‪.‬‬
‫در اينجا از همه همكاران و صاحب نظران درخواست مي نمايم‪ ،‬تا نظرات و پيشنهادهاي خود را در خصوص اين‬
‫محتوا به اين سازمان منعكس نمايند‪.‬‬

‫دكتر مجيد قدمي‬

‫معاون وزير و رييس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور‬
 ‫سخنی با معلمان عزیز‬
‫و والدین گرامی‬
‫خداوند متعال را سپاس می گوییم که به لطف او توانستیم کتاب مهارت آموزی ویژه دانش آموزان‬
‫با اختالل طیف اتیسم را تولید و به شما تقدیم کنیم‪.‬این کتاب بر اساس نیاز کودکان طیف اتیسم و‬
‫جهت افزایش مهارت های خودیاری‪،‬ارتباطی و تعاملی و بر اساس حمایت بصری از این گروه از دانش آموزان‬
‫تدوین گردیده است‪.‬‬
‫این برنامه سعی می کند زمینه های تربیت فردی و اجتماعی کودکان و دانش آموزان را در بستر عناصر‬
‫و عرصه های برنامه درسی ملی انطباقی دانش آموزان با نیازهای ویژه مبتنی با رویکرد استقالل و خوداتکایی‬
‫فراهم آورد‪ .‬در این کتاب ابتدا از خود دانش آموز شروع می شود و سپس ارتباط با والدین و سایر افراد مطرح‬
‫می شود‪.‬‬
‫رویکرد اصلی کتاب بر اساس آموزش مهارتهای خودیاری‪ ،‬ارتباطی‪،‬تعاملی و اجتماعی براساس حمایت‬
‫های بصری است‪.‬منطق این روش بر اساس این اصل بنا نهاده شده است که افراد دارای اتیسم بر اساس مدل‬
‫های بصری بهتر می توانند یاد بگیرند‪.‬‬
‫هدف غایی از آموزش این گروه از دانش آموزان بازگشت به اجتماع و توانایی زندگی در میان جمع است‪.‬‬
‫افراد یک اجتماع بر اساس نوع رفتار و شیوه های مورد استفاده برای حل مشکالتشان مورد قضاوت قرار می‬
‫گیرند‪ .‬در مورد افراد دارای اتیسم نیز‪ ،‬آموزش نحوه بیان خود‪ ،‬پوشش و انجام تعامل با دیگران امری ضروری‬
‫است که بطور طبیعی اتفاق نمی افتد و نیازمند آموزش های مشخص و گاه طوالنی مدت است‪.‬‬
‫یکی از مهم ترین وظایف آموزش و پرورش کمک به جامعه پذیری است‪ .‬هدف اصلی تدریس درس‬
‫مهارت آموزی این است که افراد‪ ،‬عالوه بر کسب مهارت های ارتباطی و اجتماعی از نظر اجتماعی در شرایط‬
‫مطلوبی موفق به برقراری ارتباط با دیگر افراد جامعه گردند و بتوانند رفتار خود را با الگوهای رفتاری و ارزش‬
‫های متداول و مورد احترام جامعه وفق دهند‪.‬‬
‫برای آموزش بهتر این کتاب از شما می خواهیم که موارد زیر را رعایت کنید‪:‬‬
‫‪1‬ـ تفاوت های فردی دانش آموزان را در نظر بگیرید‪.‬اگر دانش آموزای به روش های بصری عالقه مند‬
‫نیست از سایر روش ها با توجه به ویژگی فردی دانش آموز سر فصل ها را آموزش دهید‪.‬‬
‫‪2‬ـ در تدوین این کتاب‪،‬حفظ مطالب و بازگویی طوطی وار آن‪ ،‬هدف نیست‪ ،‬بلکه دانش آموزان باید‬
‫ارزش ها‪ ،‬هنجارها و مهارت های اجتماعی را یاد بگیرند تا قادر باشند همیشه به آن عمل کنند و رفتار‬
‫اجتماعی خود را با توجه به آن شکل دهد‪.‬‬
‫‪3‬ـ جاهای خالی پیش بینی شده در کتاب را با توجه به عالئق و نیازهای فردی هر دانش آموز تکمیل‬
‫نمایید‪.‬‬
‫‪4‬ـ پس از یادگیری مهارت توسط دانش آموز بر اساس محتوای کتاب‪،‬دانش آموز در آن موقعیت قرار‬
‫داده شود تا به صورت واقعی مهارت را تمرین کند‪.‬‬
‫‪5‬ـ برای ارائه درس رو در روی دانش آموز بنشینید و یکبار درس را با صدای بلند بخوانید و برای تاکید‬
‫به تصاویر اشاره کنید و سپس درس را بخوانید‪.‬‬
‫‪6‬ـ زمان کافی را برای هر مرحله منظور کنید‪ .‬پس از خواندن هر خط توقف کوتاهی داشته باشید‪.‬‬
‫منتظر باشید و قبل از ورود به مرحله بعد واکنش دانش آموز را ببینید‪.‬‬
‫‪7‬ـ اغلب کودکان اتیسم در کاربرد ضمیر ها مشکل دارند ‪.‬ما کلمه ((من)) را در سراسر کتب خیلی‬
‫زیاد به کار برده ایم و بر همین اساس بر بیان آن تاکید بسیار داشته باشید‪.‬‬
‫‪8‬ـ اگر استفاده از ضمیر مانع درک درس برای دانش آموز می گردد اسم خود دانش آموز یا تصویر‬
‫او را به جای کلمه من استفاده گردد‪.‬‬
‫‪9‬ـ مطمئن گردید که کلمات کتاب برای دانش آموز آشنا و مفهوم است‪ .‬اگر مفاهیم یا تصاویری‬
‫برای دانش آموز گیج کننده بود می توانید با یک کاغذ سفید بقیه درس را بپوشانید و سپس آنرا را خط‬
‫به خط برای دانش آموز بخوانید‪.‬‬
‫‪10‬ـ کلمات و جمالت را با سطح فهم و درک دانش آموز انطباق دهید‪.‬‬
‫‪11‬ـ در صورت لزوم برای کوتاهی جمالت برخی کلمات و تصاویر را حذف کنید‪.‬‬
‫‪12‬ـ در هرحال باید برنامه های آموزشی در نظر گرفته شده برای افزایش سطح ارتباطات اجتماعی‬
‫فرد از این امر اطمینان بیابند که رفتار آموخته شده اجتماعی به موقعیت های مختلف قابل انتقال است‪.‬‬
‫پیش از قراردادن دانش آموز درموقعیت های واقعی مربوط به شرایط اجتماعی باید از یادگیری مهارتهای‬
‫اجتماعی اطمینان حاصل شود‬
‫‪13‬ـ برای ارزشیابی از روی صفحات کپی بگیرید و سپس آن را با قیچی جدا نموده و از دانش آموز‬
‫بخواهید که مراحل را به ترتیب چیده و سپس به صورت عملی انجام دهد‪.‬‬
‫‪14‬ـ مشارکت خانواده ها را جلب کنید‪ .‬مهارت های زندگی باید در محیط خانواده گسترش و پرورش‬
‫یابند‪ .‬لذا توجیه خانواده ها در این زمینه ضروری است و شایسته است جلسات مداوم با آن ها برگزار شود‬
‫و موارد الزم که در کتاب درج شده است در اختیار آن ها قرار گیرد‪.‬‬
‫امید است شما معلمان عزیز با به کارگیری روش های مناسب ملزومات حضور هر چه بهتر دانش آموزان‬
‫با اختالل طیف اتیسم را در جامع فراهم نمایید‪.‬‬
‫‪15‬ـ درس هایی که با عنوان (من این کار را نمی کنم)‪ ،‬اگر این رفتار در دانش آموز مشاهده نمی شود‪،‬‬
‫آن درس برای دانش آموز مذکور حذف گردد‪.‬‬
‫‪16‬ـ بعضی از مهارت های خودیاری مانند(دستشویی رفتن‪ ،‬حمام کردن و‪ )....‬امکان استفاده از تصویر‬
‫و عکس در کتاب وجود ندارد‪ ،‬لذا معلمین گرامی این بخش از آموزش رو به صورت شماتیک طراحی‬
‫نمایید و رفتار مورد نظر را به دانش آموز آموزش دهید‪.‬در ضمن این تصاویر در اختیار خانواده نیز قرار داده‬
‫شود تا در راستای تکمیل آموزش مهارت های مذکور به فرزندشان از آن استفاده نمایند‪.‬‬
 ‫فهــرســت‬
‫فصل اول ‪ :‬بهداشت و سالمت‪1............................................‬‬
‫بیمارستان ‪2........................................................................‬‬
‫بینایی سنجی ‪3.....................................................................‬‬
‫آزمایش شنوایی ‪4................................................................‬‬

‫فصل دوم ‪ :‬تعامل و ارتباط‪5 .............................................‬‬

‫آداب گفتگو‪ :‬تعریف کردن از دیگران‪6.....................................‬‬
‫آداب گفتگو‪ :‬پاسخ دادن به تعریف دیگران‪7.............................‬‬
‫آداب گفتگو‪« :‬نه» گفتن‪8......................................................‬‬
‫کار گروهی‪9.......................................................................‬‬
‫رعایت نوبت‪10....................................................................‬‬
‫اصول دستشویی رفتن ‪11.....................................................‬‬
‫سرویس بهداشتی عمومی (‪12.............................................)1‬‬
‫سرویس بهداشتی عمومی (‪13.............................................)2‬‬
‫احترام به دیگران‪ :‬نگه داشتن در برای دیگران‪14......................‬‬

‫فصل سوم ‪:‬مدیریت رفتار‪15 ................................................‬‬

‫وقتی عصبانی هستم‪ :‬پای دیگران را له نمی کنم‪16....................‬‬
‫وقتی عصبانی هستم‪ :‬نیشگون نمی گیرم‪17..............................‬‬
‫وقتی عصبانی هستم‪ :‬گلوی دیگران را فشار نمی دهم‪18.............‬‬
‫وقتی عصبانی هستم‪ :‬دیگران را ُهل نمی دهم‪19.......................‬‬
‫وقتی عصبانی هستم‪ :‬چیزی را پرت نمی کنم‪20.........................‬‬
‫وقتی عصبانی هستم‪ :‬با سربه کسی ضربه نمی زنم‪21.................‬‬
‫وقتی عصبانی هستم‪ :‬چیزی را نمی شکنم‪22.............................‬‬
‫وقتی عصبانی هستم‪ :‬حرف بد نمی زنم‪23.................................‬‬
‫وقتی کسی به من تنه می زند‪24..............................................‬‬
‫وقتی تکالیفم را فراموش می کنم‪25........................................‬‬
‫وقتی حرف دیگران را متوجه نمی شوم‪26.................................‬‬
‫زمان الزم برای آماده شدن‪27.................................................‬‬
‫برنامه کالسی‪28...................................................................‬‬
‫قفل کردن کمد شخصی‪29.....................................................‬‬
‫استفاده از رایانه‪30..............................................................‬‬
‫مدرسه جدید‪31..................................................................‬‬
‫اول‬ ‫فصل‬
‫فصل اول‬
 ‫بیمارستان‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫بیمارستان می‌فرستد‪.‬‬ ‫به‬ ‫من را‬ ‫دکتر‬ ‫گاهی وقت‌ها‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫در بیمارستان می‌مانم‪.‬‬ ‫از ‪ .................‬تا ‪................‬‬ ‫من‬

‫این خوبه‪.‬‬ ‫روی تخت بیمارستان استراحت می‌کنم‪.‬‬ ‫من‬

‫کنار من می‌ماند‪.‬‬ ‫‪........................‬‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫بمانم‪.‬‬ ‫در بیمارستان‬ ‫شاید مدتی‬

‫کنار من می‌ماند‪.‬‬ ‫‪...........................‬‬ ‫اشکالی ندارد‬

‫ـ در جای خالی نام و تصویر همراه دانش آموز در بیمارستان نوشته شود‪.‬‬
‫‪2‬‬
 ‫بینایی سنجی‬

‫معاینه می‌کند‪.‬‬ ‫چشم‌های من را‬ ‫دکتر‬

‫تاریک باشد‪.‬‬ ‫دکتر‬ ‫ممکنه اتاق‬

‫و جواب می‌دهم‪.‬‬ ‫نگاه می‌کنم‬ ‫به تابلو‬ ‫من‬

‫به چشم من نگاه می‌کند‪.‬‬ ‫دکتر با چراغ قوه‬

‫اشکالی ندارد‪.‬‬ ‫شاید در چشم من قطره بریزد‬

‫عینک بدهد‪.‬‬ ‫به من‬ ‫شاید دکتر‬

‫‪3‬‬
 ‫آزمایش شنوایی‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫به آزمایش شنوایی نیاز دارم‪.‬‬ ‫من‬ ‫بعضی وقت‌ها‬

‫این خوب است‪.‬‬ ‫گوشی می‌گذارم‪.‬‬ ‫من‬

‫بیب‬

‫می‌شنوم‪.‬‬ ‫«بیب»‬ ‫صدای آهسته‬ ‫من‬

‫بیب‬

‫دستم را باال می‌برم‪.‬‬ ‫شنیدم‬ ‫وقتی صدای «بیب»‬ ‫من‬

‫گوش می‌دهم‪.‬‬ ‫دوباره‬ ‫بعد دستم را پایین می‌آورم و‬

‫دستم را بلند می‌کنم‪.‬‬ ‫شنیدم‬ ‫هر وقت صدای بیب‬

‫‪4‬‬
‫فصل دوم‬
 ‫آداب گفتگو‪ :‬تعریف کردن از دیگران‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫حرف‌های خوبی می‌زنم‪.‬‬ ‫به دیگران‬ ‫گاهی وقت‌ها‬ ‫من‬

‫چقدر خوبی!‬ ‫شما‬ ‫مثالً وقتی که می‌گویم‪ :‬امروز‬

‫«تعریف کردن»‬ ‫به این کار می‌گویند‪:‬‬

‫خوششان می‌آید‬ ‫وقتی تعریف می‌شنوند‬ ‫دیگران‬

‫تعریف کنم‪.‬‬ ‫بعضی وقت‌ها از دیگران‬ ‫یادم باشد‬ ‫من‬

‫‪6‬‬
 ‫آداب گفتگو‪ :‬پاسخ دادن به تعریف دیگران‬

‫حرف‌های خوبی می‌گویند‪.‬‬ ‫به من‬ ‫بعضی وقت‌ها دیگران‬

‫شما چقدرخوبی‬ ‫به من می‌گویند‪:‬‬ ‫مثل وقتی که دیگران‬

‫کارت را خوب انجام دادی‬ ‫شما‬ ‫مثالً وقتی معلم می‌گوید‪:‬‬

‫متشکرم‬

‫می‌گویم‪ :‬متشکرم‪.‬‬ ‫من‬

‫مرا خوشحال می‌کند‪.‬‬ ‫شنیدن‬ ‫تعریف‬

‫‪7‬‬
 ‫آداب گفتگو‪« :‬نه» گفتن‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫از من می‌خواهند کاری انجام بدهم‪.‬‬ ‫دوستان‬ ‫گاهی وقت‌ها‬

‫و فکر می‌کنم‪.‬‬ ‫صبر می‌کنم‬ ‫من‬

‫قوانین‬

‫بدوناجازهنبایدبهوسایل‬
‫دیگراندستبزنیم‬

‫یا قانونی شکسته می‌شود؟‬ ‫آیا این کار به من آسیب می‌رساند؟‬

‫مخالفت می‌کنم و می گویم نه‬ ‫اگر مطمئن نبودم‬

‫دوستانم به من چه گفتند‪.‬‬ ‫من باید به ‪ ...............‬بگویم‬

‫نه‬

‫اشکالی ندارد‪.‬‬ ‫بگویم‪« :‬نه»‬ ‫اگر به دوستان‬

‫ـ در جای خالی نام و تصویر فردی را که دانش آموز با او صحبت می کند قرار داده شود‪ .‬مانند مادر‪ ،‬معلم و ‪.....‬‬
‫‪8‬‬
 ‫کار گروهی‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫با بچه ها کار گروهی می‌کنم‪.‬‬ ‫بعضی وقت‌ها‬ ‫من‬

‫آن‌ها گوش می‌دهند‪.‬‬ ‫بگویم‬ ‫در گروه‬ ‫نظرم را‬ ‫من می‌توانم‬

‫باید گوش بدهم‪.‬‬ ‫من‬ ‫دیگران هم نظرشان را می‌گویند‬

‫اشکالی ندارد‪.‬‬ ‫انتخاب نکنند‪.‬‬ ‫نظر من را‬ ‫شاید در گروه‬

‫همه نظر می‌دهند‪.‬‬ ‫در گروه‬

‫‪9‬‬
 ‫رعایت نوبت‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫کاری انجام بدهیم‪.‬‬ ‫که‬ ‫منتظر هستیم‬ ‫بعضی وقت‌ها‬ ‫ما‬

‫در نوبت بایستم‪.‬‬ ‫من باید‬

‫ِ‬
‫نوبت من برسد‪.‬‬ ‫تا‬ ‫منتظر می شوم‬ ‫من‬

‫صبر می کنند تا کار من تمام شود‪.‬‬ ‫دیگران‬ ‫وقتی نوبت من رسید‪،‬‬

‫نوبت را رعایت می‌کنم‪.‬‬ ‫من‬

‫منتظرند‪.‬‬ ‫چون دیگران‬ ‫کارم را تمام می‌کنم‬ ‫با سرعت‬ ‫من‬

‫‪10‬‬
 ‫اصول دستشویی رفتن‬

‫و در را می‌بندم‪.‬‬ ‫به دستشویی می‌روم‬ ‫دستشویی دارم‬ ‫من وقتی‬

‫شلوارم را پایین می‌کشم‪.‬‬ ‫من‬

‫شلوارم را باال می‌کشم‪.‬‬ ‫وقتی دستشویی تمام شد‬

‫زیپ و دگمه‌ی شلوارم را می‌بندم‪.‬‬ ‫من‬

‫بیرون نمی‌روم‪.‬‬ ‫از دستشویی‬ ‫تا لباسم باز است‬ ‫من‬

‫می‌توانم در را باز کنم‪.‬‬ ‫وقتی لباسهایم را مرتب کردم‬ ‫من‬

‫‪11‬‬
 ‫سرویس بهداشتی عمومی (‪)1‬‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫به دستشویی بروم‪.‬‬ ‫بیرون از خانه‬ ‫من باید‬ ‫بعضی وقت‌ها‬

‫مردانه‬

‫که نوشته باشد‪ :‬مردانه‬ ‫من تابلوی سرویس بهداشتی‪ ،‬را پیدا می‌کنم‬

‫و دستشویی می‌کنم‪.‬‬ ‫در را می‌بندم‬ ‫من دستشویی می‌روم‬

‫لباسم را می‌بندم‪.‬‬ ‫دگمه‌ی‬ ‫و‬ ‫زیپ‬ ‫وقتی کارم تمام شد‬

‫ـ مفاهیم سرویس بهداشتی ‪ 1‬و ‪ 2‬به دانش آموزان دختر و پسر آموزش داده شود‪.‬‬
‫‪12‬‬
 ‫سرویس بهداشتی عمومی (‪)2‬‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫به دستشویی بروم‪.‬‬ ‫بیرون از خانه‬ ‫من باید‬ ‫بعضی وقت‌ها‬

‫زنانه‬
‫که نوشته باشد‪ :‬زنانه‬ ‫را پیدا می‌کنم‬ ‫من تابلوی سرویس بهداشتی‪،‬‬

‫دیگران در صف ایستاده‌اند‪.‬‬ ‫ببینم‬ ‫من ممکنه‬

‫منتظر می‌مانم‪.‬‬ ‫می‌ایستم و‬ ‫آخر صف‬ ‫من‬

‫نوبت من هم می‌رسد‪.‬‬ ‫اشکالی ندارد‪.‬‬

‫باید عجله کنم‪.‬‬ ‫وقتی نوبتم شد‬

‫‪13‬‬
 ‫احترام به دیگران‪ :‬نگه‌داشتن در برای دیگران‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫با دوستانم قدم می‌زنم‪.‬‬ ‫من‬ ‫بعضی وقت‌ها‬

‫آن را باز کنم‪.‬‬ ‫من می‌توانم‬ ‫اگر در بسته باشد‬

‫می‌ایستم و در را باز نگه می‌دارم‪.‬‬ ‫من‬

‫متشکرم‬

‫وقتی دوستانم رد شدند در را می بندم‪.‬‬ ‫دوستانم می گویند‪:‬متشکرم‬

‫که من در را باز نگه دارم‪.‬‬ ‫خوششان می‌آید‪،‬‬ ‫دوستانم خوشحال می‌شوند‬

‫‪14‬‬
‫فصل سوم‬
 ‫وقتي عصباني هستم‪ :‬پاي ديگران را له نمي‌كنم‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫پاي ديگران را له مي‌كنم‪.‬‬ ‫عصباني هستم‬ ‫بعضي وقت‌ها كه‬

‫خوبي نيست‪.‬‬ ‫انتخاب‬ ‫له كردن پاي ديگران‬

‫به آنها آسيب مي‌زند‪.‬‬ ‫له كردن پاي ديگران‬

‫له نمی كنم ‪.‬‬ ‫پاي ديگران را‬ ‫من‬

‫له كردن پاي ديگران ‪...........‬‬ ‫به جاي‬ ‫وقتي عصباني هستم‬ ‫من‬

‫خوبي است‪.‬‬ ‫اين انتخاب ‬

‫ـ در جاي خالي رفتار جایگزین به دانش آموز پیشنهاد داده شود‪.‬مانند نفس عمیق‪ ،‬راه رفتن یا فشار دادن یک توپ نرم‬
‫‪16‬‬
 ‫وقتي عصباني هستم‪ :‬نيشگون نمي‌گيرم‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫نيشگون مي‌گيرم‪.‬‬ ‫عصباني هستم‬ ‫بعضي وقت‌ها كه‬

‫خوبي نيست‪.‬‬ ‫انتخاب‬ ‫نيشگون گرفتن‬

‫به ديگران آسيب مي‌زند‪.‬‬ ‫نيشگون گرفتن‬

‫را نيشگون نمي‌گيرم‪.‬‬ ‫ديگران‬ ‫من‬

‫نيشگون گرفتن ‪............‬‬ ‫به جاي‬ ‫وقتي عصباني هستم‬ ‫من‬

‫خوبي است‪.‬‬ ‫اين انتخاب‬

‫‪17‬‬ ‫ـ در جاي خالي رفتار جایگزین به دانش آموز پیشنهاد داده شود‪.‬مانند نفس عمیق‪ ،‬راه رفتن یا فشار دادن یک توپ نرم‬
 ‫وقتي عصباني هستم‪ :‬گلوي ديگران را فشار نمي‌دهم‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫ديگران را فشار مي‌دهم‪.‬‬ ‫گلوي‬ ‫عصباني هستم‬ ‫بعضي وقت‌ها كه‬

‫خوبي نيست‪.‬‬ ‫انتخاب‬ ‫فشار دادن گلوي ديگران‬

‫به ديگران آسيب مي‌زند‪.‬‬ ‫فشار دادن گلو‬

‫فشار نمي‌دهم‪.‬‬ ‫گلوي ديگران‬ ‫من‬

‫فشار دادن گلو ‪...........‬‬ ‫به جاي‬ ‫وقتي عصباني هستم‬ ‫من‬

‫خوبي است‪.‬‬ ‫ ‬
‫اين انتخاب‬
‫ـ در جاي خالي رفتار جایگزین به دانش آموز پیشنهاد داده شود‪.‬مانند نفس عمیق‪ ،‬راه رفتن یا فشار دادن یک توپ نرم‬
‫‪18‬‬
 ‫وقتي عصباني هستم‪ :‬ديگران را ُهل نمي‌دهم‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫ُهل مي‌دهم‪.‬‬ ‫ديگران را‬ ‫عصباني هستم‬ ‫بعضي وقت‌ها كه‬

‫خوبي نيست‪.‬‬ ‫انتخاب‬ ‫ُهل دادن‬

‫به ديگران آسيب مي‌زند‪.‬‬ ‫ُهل دادن‬

‫را ُهل نمي‌دهم‪.‬‬ ‫ديگران‬ ‫من‬

‫ُهل دادن ‪................‬‬ ‫به جاي‬ ‫وقتي عصباني هستم‬ ‫من‬

‫خوبي است‪.‬‬ ‫اين انتخاب‬

‫‪19‬‬ ‫ـ در جاي خالي رفتار جایگزین به دانش آموز پیشنهاد داده شود‪.‬مانند نفس عمیق‪ ،‬راه رفتن یا فشار دادن یک توپ نرم‬
 ‫وقتي عصباني هستم‪ :‬چيزي را پرت نمي‌كنم‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫پرتاب مي‌كنم‪.‬‬ ‫وسايلي را‬ ‫عصباني هستم‬ ‫بعضي وقت‌ها كه‬

‫خوبي نيست‪.‬‬ ‫انتخاب‬ ‫پرت كردن‬

‫به ديگران آسيب مي‌زند‪.‬‬ ‫پرت كردن‬

‫پرتاب نمي‌كنم‪.‬‬ ‫وسایل را به سمت ديگران‬ ‫من‬

‫پرت كردن ‪...............‬‬ ‫به جاي‬ ‫وقتي عصباني هستم‬ ‫من‬

‫خوبي است‪.‬‬ ‫ ‬
‫اين انتخاب‬
‫ـ در جاي خالي رفتار جایگزین به دانش آموز پیشنهاد داده شود‪.‬مانند نفس عمیق‪ ،‬راه رفتن یا فشار دادن یک توپ نرم‬
‫‪20‬‬
 ‫وقتي عصباني هستم‪ :‬با سر به كسي ضربه نمي‌زنم‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫با سر به ديگران ضربه مي‌زنم‪.‬‬ ‫عصباني مي‌شوم‬ ‫بعضي وقت‌ها كه‬

‫خوبي نيست‪.‬‬ ‫انتخاب‬ ‫با سر به ديگران ضربه زدن‬

‫به آنها آسيب مي‌زند‪.‬‬ ‫با سر به ديگران ضربه زدن‬

‫با سر ضربه نمي‌زنم‪.‬‬ ‫به ديگران‬ ‫من‬

‫با سر ضربه زدن ‪...........‬‬ ‫به جاي‬ ‫وقتي عصباني هستم‬ ‫من‬

‫خوبي است‪.‬‬ ‫اين انتخاب‬

‫‪21‬‬ ‫ـ در جاي خالي رفتار جایگزین به دانش آموز پیشنهاد داده شود‪.‬مانند نفس عمیق‪ ،‬راه رفتن یا فشار دادن یک توپ نرم‬
 ‫عصباني هستم‪ :‬چيزي را نمي‌شكنم‬
‫آشامیدن‬
‫وقتي‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫وسايل را مي‌شكنم‪.‬‬ ‫عصباني مي‌شوم‬ ‫بعضي وقت‌ها كه‬

‫خوبي نيست‪.‬‬ ‫انتخاب‬ ‫شكستن وسايل‬

‫وسايل را نمي‌شكنم‪.‬‬ ‫من‬

‫شكستن وسايل ‪...............‬‬ ‫به جاي‬ ‫وقتي عصباني هستم‬ ‫من‬

‫خوبي است‪.‬‬ ‫اين انتخاب‬

‫ ‬
‫ـ در جاي خالي رفتار جایگزین به دانش آموز پیشنهاد داده شود‪.‬مانند نفس عمیق‪ ،‬راه رفتن یا فشار دادن یک توپ نرم‬
‫‪22‬‬
 ‫وقتي عصباني هستم‪ :‬حرف بد نمي‌زنم‬

‫حرف بد (فحش)‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫حرف بد مي‌زنم ‪.‬‬ ‫عصباني هستم‬ ‫بعضي وقت‌ها كه‬

‫حرف بد‬

‫خوبي نيست‪.‬‬ ‫انتخاب‬ ‫حرف بد زدن‬

‫حرف بد‬

‫حرف بد نمي‌زنم‪.‬‬ ‫من‬

‫حرف بد‬

‫ناراحت مي‌كند‪.‬‬ ‫ديگران را‬ ‫حرف بد‬

‫حرف بد‬

‫حرف بد زدن ‪......................‬‬ ‫به جاي‬ ‫وقتي عصباني هستم‬ ‫من‬

‫خوبي است‪.‬‬ ‫اين انتخاب‬

‫‪23‬‬ ‫ـ در جاي خالي رفتار جایگزین به دانش آموز پیشنهاد داده شود‪.‬مانند نفس عمیق‪ ،‬راه رفتن یا فشار دادن یک توپ نرم‬
 ‫وقتي كسي به من تنه مي‌زند‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫كسي به من تنه مي‌زند‪.‬‬ ‫بعضي وقت‌ها‬

‫آنها نمي‌خواهند به من آسيب بزنند‪.‬‬ ‫اشكالي ندارد‬

‫معذرت مي‌خواهم‬

‫معذرت مي‌خواهم يا متأسفم‪.‬‬ ‫ممكن است آنها بگويند‪:‬‬

‫اشکالی ندارد‬

‫اشكالي ندارد‪.‬‬ ‫من مي‌توانم بگويم‪:‬‬

‫به كسي تنه بزنم‪.‬‬ ‫من هم شايد‬

‫معذرت مي‌خواهم يا متأسفم‬ ‫من مي‌گويم‪:‬‬

‫‪24‬‬
 ‫وقتي تكاليفم را فراموش مي‌كنم‬

‫فراموش مي‌كنم‪.‬‬ ‫وقتي كه تكاليف خانه را‬ ‫ناراحت مي‌شوم‬ ‫من‬

‫را فراموش كند‪.‬‬ ‫تكاليف خانه‬ ‫هر كسي ممكن است‬ ‫اشكالي ندارد‬

‫فراموش می كنم‪.‬‬ ‫تكاليف خانه را‬ ‫من‬ ‫وقتی‬

‫فراموش کرده ام‪.‬‬ ‫تكاليف خانه‌ام را‬ ‫به معلّم می گويم كه‬ ‫من‬
‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫روز بعد بياورم‪.‬‬ ‫تكاليف خانه‌ام را‬ ‫من مي‌توانم‬

‫فراموش كردم‪.‬‬ ‫اگر تكاليف خانه‌ام را‬ ‫نبايد ناراحت بشوم‬ ‫من‬
‫‪25‬‬
 ‫وقتي حرف ديگران را متوجه نمي‌شوم‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫متوجه نمي‌شوم‪.‬‬ ‫حرف ديگران را‬ ‫در مدرسه‬ ‫بعضي وقت‌ها‬

‫نمي‌دانم آنها چه مي‌خواهند‪.‬‬ ‫من‬

‫من ناراحت نمي‌شوم‪.‬‬ ‫اشكالي ندارد‬

‫كمك بخواهم‪.‬‬ ‫از ‪..............‬‬ ‫من مي‌توانم‬

‫از ‪ ...............‬می خواهم حرف دیگران را برای من توضیح بدهد‪.‬‬ ‫من‬

‫ـ در جاي خالي نام یا تصویر کسی که به دانش آموز کمک می کند قرار داده شود‪.‬‬
‫‪26‬‬
 ‫زمان الزم براي آماده شدن‬

‫مدرسه بروم‪.‬‬ ‫به‬ ‫از خانه‬ ‫ساعت ‪........‬‬ ‫من بايد‬

‫به مدرسه مي‌رسم‪.‬‬ ‫دير‬ ‫آماده نشوم‬ ‫اگر من‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫براي ‪ .................‬زمان زيادي تلف مي‌كنم‪.‬‬ ‫من‬ ‫بعضي وقت‌ها‬

‫كمك بگيرم‪.‬‬ ‫از ساعت‬ ‫براي آماده شدن‬ ‫من مي‌توانم‬

‫تنظيم مي‌كنم‪.‬‬ ‫ساعت را براي عدد ‪ ..............‬دقيقه‬ ‫من‬

‫آماده باشم‪.‬‬ ‫بايد براي رفتن به مدرسه‬ ‫من‬ ‫وقتي ساعت زنگ زد‬
‫‪27‬‬ ‫ـ در جاي خالي با توجه به جمله زمان یا فعالیت دانش آموز قرار داده شود‪.‬‬
 ‫برنامه كالسي‬
‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫يك برنامه دارم‪.‬‬ ‫در مدرسه‬ ‫من‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫چه درسي دارم‪.‬‬ ‫در كالس‬ ‫به من مي‌گويد‪:‬‬ ‫برنامه‬

‫چه زماني شروع مي‌شود‪.‬‬ ‫كالس‬ ‫برنامه به من مي‌گويد‪:‬‬

‫علوم‬
‫ریاضی‬
‫فارسی‬

‫درس‌هاي مختلفي دارم‪.‬‬ ‫در كالس‬ ‫من‬

‫درس بعدي شروع مي‌شود‪.‬‬ ‫در ساعت ‪ ....‬زده مي‌شود‬ ‫وقتي زنگ‬
‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫چه درسي دارم‪.‬‬ ‫كمك مي‌كند كه بدانم‬ ‫برنامه كالسي‬

‫‪28‬‬
 ‫قفل كردن كمدهاي شخصي‬

‫يك كمد قفل‌دار داشته باشم‪.‬‬ ‫در مدرسه يا استخر و یا ‪.................‬‬ ‫شايد من‬

‫در كمد بگذارم‪.‬‬ ‫يا لباس‌هايم را‬ ‫كتاب‬ ‫كيف‪،‬‬ ‫من بايد‬

‫يك قفل دارد‪.‬‬ ‫كمد من‬

‫استفاده از قفل كمد را به من ياد مي‌دهد‪.‬‬ ‫‪........................‬‬

‫اشكالي ندارد‪.‬‬ ‫شايد اين كمد مال من و كس ديگري باشد‪.‬‬

‫ما با هم از كمد استفاده مي‌كنيم‪.‬‬

‫‪29‬‬ ‫ـ در جاي خالي نام یا تصویر پدر‪ ،‬مادر‪ ،‬مربی و ‪ ....‬قرار داده شود‪.‬‬
 ‫استفاده از رايانه‬

‫رايانه دارد‪.‬‬ ‫‪.............‬‬ ‫من‬ ‫مدرسه‬

‫از رايانه استفاده كنند‪.‬‬ ‫همه مي‌توانند‬

‫من مي‌شود‪.‬‬ ‫ِكي نوبت‬ ‫معلم مي‌گويد‪:‬‬

‫از رايانه استفاده كنم‪.‬‬ ‫‪ ............‬دقيقه‬ ‫من مي‌توانم‬

‫ناراحت نمي‌شوم‪.‬‬ ‫تمام شد‬ ‫وقتي نوبت من‬

‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫از رايانه استفاده كنم‪.‬‬ ‫يك روز ديگر‬ ‫من مي‌توانم‬ ‫اشكالي ندارد‬
‫‪30‬‬
 ‫مدرسه‌ي جديد‬
‫ج‬ ‫پ‬ ‫د س چ‬ ‫ش ی‬

‫جديد مي‌روم‪.‬‬ ‫به مدرسه‌ي‬ ‫‪ ........‬روز ديگر‬ ‫من‬

‫براي ديدن مدرسه مي‌روم‪.‬‬ ‫با ‪.......................‬‬ ‫من‬

‫معلّم‌هاي جديدي خواهم داشت‪.‬‬ ‫من‬

‫من دوستان جديدي پيدا مي‌كنم‪.‬‬

‫پيدا كنم‪.‬‬ ‫تا كالسم را‬ ‫به من كمك مي‌كنند‬ ‫ديگران‬

‫وقتي نمي‌دانم كجا بايد بروم‪ ،‬اشكالي ندارد‪ .‬از ديگران مي‌خواهم به من كمك كنند‪.‬‬
‫‪31‬‬