Professional Documents
Culture Documents
Vitamine D in de Zwangerschap
Vitamine D in de Zwangerschap
Doel
Het tijdig signaleren en suppleren van vitamine D deficiënte zwangeren ter bevordering van
maternale en foetale uitkomsten.
Achtergrond
Vitamine D normaalwaarden
Voor het vaststellen van de vitamine D-status volstaat de meting van 25-hydroxyvitamine D
in serum.
Ziektebeelden die bij volwassenen geassocieerd zijn met vitamine D deficiëntie: [2]
Infecties
Kanker
Depressie
Hypertensie/hartvaatziekte
Ziekte van Crohn
Astma
Reumatoïde artritis
Multiple sclerose
Malabsorptie na bariatrische chirurgie
Over de maternale en foetale gevolgen van vitamine D deficiëntie bestaat (nog) geen
eenduidigheid in de literatuur, de uitkomsten van onderzoeken spreken elkaar soms tegen
en de oorzaak-gevolgrelatie is niet altijd duidelijk [10]. De volgende maternale en foetale
complicaties zijn geassocieerd met vitamine D deficiëntie tijdens de zwangerschap [2, 10,
11]:
Maternaal:
Pre-eclampsie / hypertensieve aandoeningen
Diabetes gravidarum
Premature partus
Sectio Caesarea
Bacteriele vaginosis
Postpartum depressie
Foetaal:
Problemen skeletontwikkeling (milde deformiteiten, rachitis bij waardes < 10 nmol/L,
verminderde botdichtheid (negen jaar later nog aantoonbaar)
Neurologisch ontwikkeling (milde leerstoornis, problemen geheugen)
Small for gestational age, verminderde lengtegroei
Slechtere longontwikkeling als kind (astma, bronchitis)
Convulsies van de pasgeborene door hypocalciëmie [6]
Craniotabes (zachtere schedelbeenderen) [4]
Hypotonie (‘floppy child’)
Allergieën
Eczeem
Borstvoedingsperiode
Moedermelk bevat weinig vitamine D, tenzij de moeder zelf een hoge vitamine D-status
heeft. Langdurige borstvoeding zonder bijvoeding of supplementen kan leiden tot vitamine D-
tekort bij de zuigeling. Een ernstig tekort aan vitamine D op kinderleeftijd kan leiden tot
vorming van een rachitisch bekken en latere problemen bij de baring. [7, 12]
Preconceptioneel
Hoewel er geen eenduidigheid over is, verwijzen meerdere onderzoeken naar een verband
tussen preconceptionele vitamine D deficiëntie en verminderde vruchtbaarheid/slechtere
zwangerschapsuitkomsten. In de literatuur werd gevonden dat vrouwen die preconceptioneel
een vitamine D waarde ≥75 nmol/L hadden vaker een positieve zwangerschapstest, een
goed verlopende zwangerschap en een levendgeboren kind kregen, vergeleken met
vrouwen die preconceptioneel lagere serumconcentraties hadden. [12]
Suppletie vitamine D
Vitamine D suppletie tijdens de zwangerschap is veilig en verbetert de vitamine D en
calciumstatus van de zwangere. Er is (nog) geen eenduidig bewijs dat vitamine D suppletie
Een te hoge vitamine D waarde (geldt niet voor eenmalige of kortdurende overschrijding) kan
leiden tot hypercalciëmie. Klachten hiervan zijn vermoeidheid, spierzwakte,
eetlustvermindering, misselijkheid, overgeven, constipatie, hartritmestoornissen,
calciumafzettingen in zachte weefsels en gewichtsverlies. Tevens kan dit leiden tot
nierstenen en problemen met de nierfunctie. [8] In de literatuur werd bij concentraties tot 650
nmol/l geen hypercalciëmie gevonden, maar veiligheidshalve wordt een bovengrens van 250
nmol/l geadviseerd[2]. Hoewel Lareb zegt dat 4000 IE (100mcg) de voorkeur geniet (omdat
je dan geen piekspiegel krijgt) kan een hogere dosering waarschijnlijk geen kwaad [15].
Voor suppletie is er geen voorkeur voor een bepaald merk. De werking van goedkope
huismerken is even goed als duurdere A-merken [14]. Mogelijk is er een verschil in
hulpstoffen en zijn tabletten van duurdere merken makkelijker in te nemen wat de
therapietrouw kan vergroten. Er kan gekozen worden uit suppletie met vitamine D3 (vrijwel
altijd van dierlijke oorsprong) en D2 (plantaardig of van schimmels/paddenstoelen). Vitamine
D3 suppletie heeft de voorkeur omdat dat effectiever is in het verhogen van de 25-
hydroxyvitamine D serumwaarde dan vitamine D2 [13]. Er bestaat vitamine D3 van
plantaardige oorsprong (mossen), aan vrouwen met een veganistische levensstijl kan dit
geadviseerd worden.
Omdat onderzoeken wijzen naar het belang van een optimale vitamine D status en de
toegenomen behoefte in de zwangerschap moeten minimaal de risicogroepen gescreend
worden zodat ze adequate suppletie kunnen krijgen. Risicogroepen, zoals boven genoemd
zijn:
Zwanger tijdens winter en lente
Donkere huidtypes (meer melatonine)
Bedekken van de huid (hoofddoek/boerka)
CF, Crohn/Colitis ulcerosa, cholestatische leverziekten (malabsorptie)
Overgewicht (BMI > 30)
De kosteneffectiviteit van routinematig vitamine D bepalen is (nog) niet bewezen [11]. Een
vitamine D bepaling kost tussen de €8,13 - €8,33. De vitamine D bepaling kan als een
routinehandeling worden meegenomen bij het 12e weeks bloedonderzoek (LET OP, dit is
een extra buis met gele dop). Bij insufficiënte en deficiënte zwangeren wordt de vitamine D
waarde opnieuw bepaald rond 30 weken, dit kan gecombineerd worden met de Hb-bepaling
bij 30 weken en/of bij het 27e weeks RAL-onderzoek.
Vitamine D tabletten kunnen door de zwangere zelf worden gekocht bij de drogist of
apotheek. Er is geen voorkeur voor een bepaald merk. Tabletten van een huismerk zullen
goedkoper zijn. De gemiddelde prijs voor tabletten van 800 IE (20mcg) bedraagt 4-5 euro
voor 300 stuks (de verwachte hoeveelheid voor een zwangerschap). En voor tabletten van
3000 IE (75 mcg) varieert de prijs voor 300 stuks van 21 tot 60 euro, afhankelijk van het
merk.
Bevoegdheden
1 2 3
Bepalen van vitamine D status X X X
Adviseren van vitamine D suppletie X X X
Conclusie en beleid
Geef tijdens een preconceptioneel consult het advies om routinematig 800IE (20
mcg) vitamine D te nemen, eventueel tegelijk met een calciumrijk product zoals melk.
[12].
*Suppleren in hoge doseringen lijkt geen nadelig effect te hebben op de neonaat [15]
en de dagdosering zit met 25000 IE/week zit nog steeds onder de 4000 IE/dag.
Tweede lijn
Bij malabsorptie*
Zwangerschap >50 Multivitamine voor zwangere en extra vit D Zonder recept
rond 12 wk = 800IE verkrijgbaar
30-50 Multivitamine voor zwangere en suppletie Zonder recept
1dd3000IE, advies tegelijk met melkproduct verkrijgbaar 75 mcg
Vit D co rond 30wk
(bij bariatrische
chirurgie vitamine
status elk trimester
<30 Multivitamine voor zwangere en suppletie Voorschrift
25.000IE per week ICC interne
Controle vit D na 4 wk
Let op calciumspiegel
Zwangerschap >50 Multivitamine voor zwangere en extra vit D Zonder recept
rond 30 wk* = 800IE verkrijgbaar
30-50 Multivitamine voor zwangere en suppletie Zonder recept
1dd3000IE, advies tegelijk met melkproduct verkrijgbaar 75 mcg
Vit D co rond 30wk
(bij bariatrische
chirurgie vitamine
status elk trimester
<30 Multivitamine voor zwangere en suppletie Voorschrift
25.000IE per week ICC interne
Controle vit D na 4 wk
Let op calciumspiegel
Postpartum Suppletie zoals geadviseerd in zwangerschap Controle via huisarts
continueren tot einde borstvoedingsperiode of internist
*o.a. IBD, bariatrische chirurgie
Referenties
1. Gezondheidsraad. Naar een toereikende inname van vitamine D.
2008. www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/samenvatting%20vitamineD.pdf
2. Jos P.M. Wielders, Frits A.J. Muskiet en Albert van de Wiel. Nieuw licht op vitamine
D. NTVG. 2010.
3. Litonjua AA, Weiss ST. Is vitamin D deficiency to blame for the asthma epidemic? J
Allergy Clin Immunol. 2007;120:1031-5 Medline. doi:10.1016/j.jaci.2007.08.028
4. Dawson-Hughes B, Heaney RP, Holick MF, et al. Estimates of optimal vitamin D
status. Osteoporos Int. 2005;16:713-6 Medline. doi:10.1007/s00198-005-1867-7
5. Bischoff-Ferrari HA, Giovannucci E, Willett WC, et al. Estimation of optimal serum
concentrations of 25-hydroxyvitamin D for multiple health outcome. Am J Clin Nutr.
2006;84:18-28 Medline
6. Bischoff-Ferrari HA, Shao A, Dawson-Hughes B. et al. Benefit-risk assessment of
vitamin D supplementation. Osteoporosis Int. 2010;21:1121-32.
7. Janssen HCJP, Samson MM. Verhaar HJJ. Vitamin D deficiency, muscle function,
and falls in elderly people. Am J Clin Nutr. 2002;75:611-5 Medline.
8. Voedingsnormen en suppletie adviezen vitamine D. Voedingscentrum. 2012.
Vitamine D basisartikel Voedingsnormen en suppletieadviezen.pdf.
9. Wagner CL, Johnson D, Hulsey TC, et al. Vitamin D Supplementation during
Pregnancy. www.abstracts2view.com/pas/view.php?nu=PAS10L1_2450&terms
10. Maternal vitamin D status and pregnancy outcomes: A systematic Review and Meta-
analysis. Wei et al. The Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine, 2013
accepted
11. Robinson S et al. (2014) Vitamin D in pregnancy. Londen: Royal College of
Obstetricians & Gynaecologists.
https://www.rcog.org.uk/globalassets/documents/guidelines/scientific-impact-
papers/vitamin_d_sip43_june14.pdf
12. Pilz S et al. (2018) The role of Vitamin D in Fertility and during Pregnancy and
Lactation: A Review of Clinical Data. Int J Environ Res Public Health.
https://www.mdpi.com/1660-4601/15/10/2241/htm
13. Tripkovic, L. et al. (2012) Comparison of vitamin D2 and vitamin D3 supplementation
in raising serum 25-hydroxyvitamin D status: a systematic review and meta-
analysis. The American journal of clinical nutrition, 95(6), 1357–1364.
https://doi.org/10.3945/ajcn.111.031070
14. Voedingscentrum (opgehaald 19-11-2020) Vitamine D.
https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-d.aspx
15. Roth, DE et al. (2018) Vitamin D Supplementation in Pregnancy and Lactation and
Infant Growth. N Engl J Med. 2018 Aug 9;379(6):535-546. doi:
10.1056/NEJMoa1800927
16. Wielders, J.P.M. et al. (2006) Ernstige vitamine D-deficiëntie bij ruim de helft van de
niet-westerse allochtone zwangeren en hun pasgeborenen, NTVG 4 maart 2006.