3.

Trofazni dvonamotni transformator nominalnog odnosa transformacije m = 220/10 kV/kV ima

sljedeće karakteristike:
- nominalna snaga Sn = 50 MVA,
- relativni napon kratkog spoja uk% = 11 %,
- struja praznog hoda jo% = 2.6 %,
- gubici u bakru pCu% = 0.65 % i
- gubici u gvožđu pFe% = 0.15 %.
a) Izračunati parametre zamjenske obrnute „ Г “ šeme
b) Izračunati parametre zamjenske „ Г “ šeme
c) Odrediti gubitke aktivne i reaktivne snage u transformatoru ako je sekundarni napon U2 =
11/0° kV pri sekundarnom opterećenju S2 = (30 + j40) MVA.

RJEŠENJE:

a) Zamjenska obrnuta „ Г “ šema dvonamotnog transformatora je,

( ) (
Z k = R1 + R2( ) + j X 1 + X 2( )
1 1
)
uk % U n12 11 2202 100 U n12 100 2202
Zk = = = 106.48 Ω Zo = = = 37230.769 Ω
100 S n 100 50 jo % S n 2.6 50
pcu % U n12 0.65 2202 100 U n12 100 2202
Rk = = = 6.292 Ω Ro = = = 645333.333 Ω
100 S n 100 50 pFe % S n 0.15 50
1
X k = Z k 2 − Rk 2 = 106.294 Ω Xo = = 37292.883 Ω
2 2
⎛ 1 ⎞ ⎛ 1 ⎞
⎜ ⎟ −⎜ ⎟
⎝ Z o ⎠ ⎝ Ro ⎠

b) Zamjenska „ Г “ šema dvonamotnog transformatora je,

 ( ) (
Z k = R1( ) + R2 + j X 1( ) + X 2
2 2
)
uk % U n 2 2 11 102 100 U n 2 2 100 102
Zk = = = 0.22 Ω Zo = = = 76.923 Ω
100 S n 100 50 jo % S n 2.6 50
pcu % U n 2 2 0.65 102 100 U n 2 2 100 102
Rk = = = 0.013 Ω Ro = = = 1333.333 Ω
100 S n 100 50 pFe % S n 0.15 50
1
X k = Z k 2 − Rk 2 = 0.219 Ω Xo = = 77.133 Ω
2 2
⎛ 1 ⎞ ⎛ 1 ⎞
⎜ ⎟ −⎜ ⎟
⎝ Z o ⎠ ⎝ Ro ⎠

c) Dati su napon na sekundaru i opterećenje transformatora. Ukoliko se zanemare gubici otočne

grane (gubici praznog hoda), zamjenska šema transformatora je,

to je uprošćena „I“ šema dvonamotnog transformatora.

Parametri režima rada su:

U2 = 11/0° kV
S2 = (30 + j40) MVA

Kako su poznati uslovi rada na sekundaru, gubitak se može izračunati na dva načina:
- iz „I“ šeme nastale zanemarivanjem otočne grane obrnute „ Г “ šeme
- iz „I“ šeme nastale zanemarivanjem otočne grane „ Г “ šeme

P2 2 + Q2 2 302 + 402
S Zk (1) = Z k ( ) = ( 6.292 + j106.294 ) 106 = ( 0.2686 + j 4.5248 ) MVA
1

(U )
2 2
(1) ⎛ 220 ⎞
2
⎜11 ⎟
⎝ 10 ⎠
P2 2 + Q2 2 302 + 402 6
S Z k ( 2) = Z k (
2)
= ( 0.013 + j 0.219 ) 10 = ( 0.2686 + j 4.5248 ) MVA
(U 2 )
2
112

Kao što se može primjetiti u oba slučaja dobija se isto rješenje.

4. Odrediti parametre zamjenske šeme:
a) trofaznog tronamotnog transformatora na sl.1
b) trofaznog autotransformatora sa tercijerom sl.2
c) trofaznog autotransformatora bez tercijera (sl. 3).

m = 115/38.5/11 kV/kV/kV m = 115/38.5/11 kV/kV/kV m = 115/38.5 kV/kV

Sn = 40 MVA SnAT = Sn12 = 40 MVA Sn = 40 MVA
PFe = 63 kW S3 = 13.33 MVA PFe = 63 kW
PCu12 = 240 kW PFe = 63 kW PCu = 240 kW
PCu13 = 240 kW PCu12 = 240 kW Uk% = 10.5 %
PCu23 = 240 kW PCu13 = 240 kW jo% = 0.9 %
Uk12% = 10.5 % PCu23 = 240 kW
Uk13% = 7 % Uk12% = 10.5 %
Uk23% = 6 % Uk13% = 7 %
jo% = 0.9 % Uk23% = 6 %
jo% = 0.9 %

RJEŠENJE:

Zamjenska šema trofaznog tronamotnog transformatora data je na prethodnoj slici sa koje se

može i primjetiti određena analogija sa dvonamotnim transformatorom.
Potrebno je na početku primjetiti da svaki od tri namotaja je dimenzionisan za istu snagu Sn = 40
MVA.
u U 2 10.5 1152
Z12 = Z 1 + Z 2( ) = k12% n1 =
1
= 34.7 Ω
100 Sn12 100 40
pcu12% U n12 Pcu12 U n12 P
R12 = R1 + R2( ) =
1
= ⋅100 ⋅ = cu122 U n12 = 1.98 Ω
100 S n12 S n12 100 S n12 S n12
X 12 = Z12 2 − R12 2 = 34.7 Ω
 uk13% U n12 uk 23% U n12
Z13 = = 23.1 Ω Z 23 = = 23.1 Ω
100 S n13 100 S n 23
Pcu13 Pcu 23
R13 = U n12 = 1.98 Ω R23 = U n12 = 1.98 Ω
S n132 S n 232
X 13 ≈ Z13 X 23 ≈ Z 23

Kao i kod dvonamotnog transformatora određuju se parametri zamjenske šeme, ali se vodi računa
o snazi koja se može prenijeti sa namotaja na namotaj iako je to u konkretnom slučaju pod a) ista
snaga u sva tri slučaja Sn = 40 MVA. Vrijednosti parametara zamjenske šeme trofaznog
tronamotnog transformatora dobijaju se na sljedeći način,

R12 + R13 − R23 X 12 + X 13 − X 23

R1 = = 0.99 Ω X1 = = 38 Ω
2 2
R + R23 − R13 X + X 23 − X 13
R2(1) = 12 = 0.99 Ω X 2(1) = 12 = 31.4 Ω
2 2
R + R23 − R12 X + X 23 − X 12
R3(1) = 13 = 0.99 Ω X 3(1) = 13 = 4.1 Ω
2 2

Parametri otočne grane računaju se kao kod dvonamotnog transformatora.

100 U n12 100 1152

Zo = = = 36736.1 Ω
jo % Sn 0.9 40
U n12
Ro = = 209920 Ω X o ≈ Zo
PFe
Djelove zadatka pod b) i c) rade se analogno prethodnom pa ih uraditi za vježbu.

5. Trofazni dvonamotajni transformator opterećen je na strani nižeg napona prividnom snagom

od 120 MVA pri faktoru snage cosϕ = 1 i naponu 110 kV pri regulacionom izvodu na strani višeg
napona od -10%.
Sn = 150 MVA
m = 220/110 kV/kV
Xk% = 10 %
Odrediti fazor napona i kompleksnu snagu na strani namotaja višeg napona, koristeći
ekvivalentno kolo sa sl.4 i kolo sa sl.5.

Slika 4. Slika 5.
RJEŠENJE:

Zadatak je potrebno uraditi za obije šeme posebno.

a) Za ekvivalentno kolo transformatora na slici 4,

10 2202
Zk = X k = = 32.3 Ω
100 150
220 − 0.1 ⋅ 220 220
U 2( ) = 110 ⋅ m = 110
1
t= = 0.9 = 220 kV
220 110
U1 P 120
= U 2( ) + jX k 2(1) = 220 + j 32.3 ⋅ = ( 220 + j17.6 ) kV
1

t U2 220
U 1 = (198 + j15.8 ) kV = 199/ 4.5° kV

Ako se zna da je snaga na primarnoj strani jednaka snazi na sekundarnoj strani uvećanoj za
gubitke u transformatoru onda važi,

S1 = S 2 + ΔS
Δ S = ΔP + j ΔQ

A kako je u zadatku zanemaren aktivni otpor namotaja transformatora, tada je,

ΔP = 0 jer je R k = 0

P2 2 + Q2 2 1202 + 0
ΔQ = X = 32.3 = 9.6 MVAr
U 22 2202
k

Sada je snaga na primarnoj strani,

S 1 = (120 + j 9.6 ) MVAr

b) Ako se isti proračun sprovede prema zamjenskoj šemi sa slike 5, njeni parametri su
Z 1 = tZ k = 0.9 ( j 32.3) = j 29.1 Ω
t2 0.92
Z3 = Zk = ( j32.3) = j 262 Ω
1− t 1 − 0.9
t
Z4 = Z k = − j 291 Ω
t −1

Kada se uzmu u obzir radni uslovi,

U 2 2 2202
S 4 = jQ4 = * = = − j166.6 MVAr
Z4 j 291
S 2 = S 2 + S 4 = (120 − j166.6 ) MVAr
''

Q2 '' ⋅ t ⋅ Z k P '' ⋅ t ⋅ Z k 166.6 ⋅ 29.1 120 ⋅ 29.1

U 1 = U 2(1) + +j 2 = 220 − +j = (198 + j15.9 ) = 199/ 4.5° kV ( #)
U2 U2 220 220

Prethodna relacija je izvedena iz jednačine za napon na početku voda sa impedansom Z = R+jX

pri čemu su dati uslovi na kraju.

Izraz za napon na početku je,

P R + Q2 X P X − Q2 R
U 1 = U2 + 2 +j 2
U2 U2
Treba primjetiti da je napon U2 realan broj, tj. napon U2 je uzet po faznoj osi. Za razliku od njega,
napon koji se traži, U1 je kompleksni broj.

Ako se prethodna jednačina primjeni na ovaj zadatak, lako je primjetiti da je u pitanju impedansa
Z1 = tZk = j29.1 Ω, dakle aktivna otpornost je 0 i dobija se jednostavniji izraz (#), a snaga na kraju
je S2’’.

Sada je snaga prije impedance Z1

' ''
S 2 = S 2 + Δ S Z1
P2 ''2 + Q2 ''2
ΔQZ1 = Z1 = 25.2 MVAr
U 22
ΔPZ1 = 0
S 2 = (120 − j141.4 ) MVA
'

U 12 1992
S3 = = = j151 MVAr
Z3
*
− j 262
Na kraju, snaga na ulazu (snaga na primarnoj strain transformatora) je,

S 1 = S 2 + S 3 = (120 + j 9.6 ) MVA

'

Zaključuje se da se na osnovu obije šeme a) i b) došlo do istog rješenja, što je i očekivano jer su
obije šeme ekvivalentne.