ARALING PANLIPUNAN REVIEWER (2ND QUARTER)

Sibilisasyon – lungsod
Kabihasnan – eksperto o magaling; bihasa

- Kasama ang wika, kaugalian, at paniniwala

BATAYAN:
1. Organisado at sentralisadong pamahalaan
2. Masalimuot na relihiyon
3. Espesyalisasyon sa gawaing pang-ekonomiya
4. Uring panlipunan
5. Mataas na antas ng kaalaman sa teknolohiyan
6. Sining at arkitektura
7. Sistema ng pagsusulat

SIBILISASYONG SUMER (Mesopotamia)

Innana – isa sa mraming Diyos
- Pinamumunuan ng pari

MGA IMBENSYON:
1. Gulong – para sa mga karwahe at kariton na hinihila ng hayop
2. Kalendaryo
3. Cuneiform – paraan ng pagsusulat
RELIHIYON
Ziggurat – tahanan ng Diyos

SIBILISASYONG LAMBAK NG INDUS

- Unang hinukay ang bayan ng HARAPPA – tabi ng Ilog Ravi, sa Punjab, Pakistan

IMBENSYON:

- Butones, suklay, pang-ipit ng buhok

- Great bath (Mojeno-Daro)
- Mud bricks

SIBILISAYONG CHINA
PAMAHALAAN:

- Hari ang pinakamataas na pinuno

EKONOMIYA

- Pagsasaka at pag-aalaga ng hayop ang pangunahing hanap buhay (millet – pangunahing

tanim)
RELIHIYON:
 - Sumasamba ang mga Tsino kay Shang-di

PARAAN NG PAGSUSULAT – calligraphy

MGA RELIHIYON AT PILOSOPIYA SA ASYA

Religio – muling pagkakaisa
Sopiya – pag-ibig sa karunungan

MGA RELIHIYONG NAGMULA SA INDIA (TIMOG)

HINDUISMO
- Walang itinuturing pinuno

VEDA – pinagsama-samag tula at awit tungkol sa mga pakikipaglaban at mga tagumpay

- Sentro ng pagsama ng mga Aryan ay SAKRIPISYO

SAMSARA – rebirth/reincarnation
KARMA – uri ng pagkabuhay muli ay ayon sa mga ginawa sa nakaraang buhay
LAYUNIN:
1. Dharma – pagtupad ng tungkulin sa buhay
2. Artha – kayamanan
3. Kama – kaligayahan (all aspects)
4. Moksha – paglaya ng Espiritu
 ANG HINDUISMO AY MAY MARAMING DIYOS

BUDISMO
- Itinatag ni Prinsipe Siddhartha Gautama

Buddha – naliwanagan (Enlighten One)

FOUR NOBLE TRUTHS:
1. Ang buhay ay puno ng sakit at walang kasiyahan (Dukkha)
2. Ang lahat ay bunga ng pagnanasa
3. Upang matigil ang paghihirap, itigil ang pagnanasa
4. Makakamit ang pagtigil ng pagnanasa sa “eightfold path of conduct”

a. Maging mabait sa lahat ng nabubuhay

b. Kalinisan ng puso
c. Maging matapat
d. Pagtutulong sa kapwa
e. Pag-iwas ng paghahanap ng mal isa kapwa
f. Pag-iwas sa pagnanasa
g. Pag-iwas sa galit
 h. Pag-iwas sa kaharasan
BOSHISATTVA – mga “santo”

JAINISMO
- Relihiyon ng mga mananakop
- Walang kinikilalang Diyos
- Naniniwala na buhay man o hindi ang isang bagay, ay may kaluluwa o Espiritu
- Lahat ay pantay, pagkakaiba lamang ay ang dami ng karma

SIKHISMO
- Itinatag ni Guru Nanak Dev Ji
- Naniniwala na may iisang Diyos sa mundo
- Hindi naniniwala sa ritual at walang katotohanang paniniwala
- Ang mga turo ay nasa Sri Guru Granth Sahib o Adi Granth Sahib

MGA TURO SA AKLAT:

1. Lahat ay pantay-pantay
2. Kontrolin ang limang bisyo
3. Sundin ang utos ng Diyos (Hukam)
4. Diyos ay iisa para sa lahat
5. Maging mapagkumbaba, mabait, mapagmahal, at iba
6. Tandan ang pangalan ng Diyos
7. Magsalita at magmahal ng totoo
8. Babae ay pantay sa lalaki

RELIHIYONG NAGMULA SA KANLURANG ASYA

JUDAISMO
- Karamihan ay taga-Israel
- Nagmula sa Hudyo (Hebrew)
- Yahweh ang tawag sa Diyo

BIBLIYA NG MGA HUDYO – Torah

- Kristiyanismo ang nag-ugat sa Judaismo

- Pinili ng Diyos si Abraham na maging ama ng Israel

Ark of the Covenant – Sampung Utos sa dalawang bato

ZOROASTRIANISMO
- Itinatag ni Zoroaster (Zarathustra)

Ahura Mazda – matalinong Diyos

Ahriman -pinuno ng kasamaan at kadiliman
- Isang personal na relihiyon
- May kalayaang pumili ang mga tao sa kabutihan at kasamaan

ISLAM
- Nagmula sa Saudi Arabia
- Si Allah ang Diyos

LIMANG HALIGI:
1. Shahadah – “walang ibang Siyos kundi si Allah at Muhammad”
2. Salat – pagdarasal,limang beses sa isang araw
3. Zakat – pagbibigay tulong sa nangangailangan
4. Saum – fasting, sa panahon ng Ramadan
5. Hajj – sumamang magdasal sa Mecca

PILOSOPIYA AT RELIHIYON SA SILANGANG ASYA

CONFUCIANISMO
- Isang pilosopiya
- Binibigyang pansin ang moralidad ng tao at tamang paggamit ng kapangyarihan
- Kung Fu-tzu ang pangunahing nagpalaganap
1. Li – tamang pamantayan sa pakikihalubilo sa lipunang
2. Yi – tamang asal
3. Xin – ang katapatan
4. Jen – ang pagkakawangawa at pagbibigay
5. Chung – katapatan sa bayan
6. Hsiao – pagmahal sa pamilya

TAO/DAOISMO
- Pilosopiya ay relihiyon dahil may mga Diyos din na sinasamba

TAO/DAO – “ang daan o paraan”

- Relihiyon ng pagkakaisa at salungatan – yin at yang

SHINTOISMO
- Pambangsang relihiyon nh mga Hapones

SHINTO – daan ng Diyos

- KAMI ang tawag sa mga Diyos na may kapangyarihang likas

- Sumasama sa kanilang mga templo sa paniniwala na dito sila naniniraha

APAT NA PANININDIGAN
1. Pamilya at tradisyon
2. Pagmamahal sa kalikasan
3. Kalinisan
 4. Matsuri – pagpuri sa mga Diyos at sinanuang Espiritu

KABABAIHAN SA ASYA
Sinaunang lipunan sa Asya, ang mga Diyos(a) ay kinakailala bilang THERIOMORPHIC na ang ibig
sabihin ay Diyosa na may katangian ng hayop. Ang katangiang ito ay nakita sa HILAGANG ASYA na
sinasalamin ng PETROGLYPH
Pinga – Diyosa ng kalupaan
Sedna – Diyosa ng karagatan
Aysyt – Diyosa ng pagsilang

- Binibigyang pagpapahalaga ang kababaihan sa parte ng Hilagang Asya

INNANA ay isa sa mga maraming Diyos na kinakailala sa sinaunang lipunan ng MESOPOTAMIA

AMATERASU/MIKAMI ay kinakailalang Diyos at pinagmulan ng kanilang kauna-unahang emperador
(Japan)

- Pagpapahalaga sa kababaihan pagdating sa pananampalataya (Timog Silangang Asya)

DEWI SRI – Diyosa ng Palay sa Indonesia na kinakailalang makapangyarihan

- Nagbigay ng kaalaman sa mga tao upang magkaroon ng pananim na palay

Isang halimbawa ang Relihiyon na BUDDHISMO kung saan ang mga kababaihan ay may pantay na
karapatan sa mga kalalakihan katulad ng pagbibigay ng pagkakataon na makapag-aral

- Sa Buddhismo, hindi binibigyan ng karapatan ang mga kababaihan na maabot ang NIRVANA,
dapat ay maging kalalakihan sa susunod na buhay upang makamit ito.
Sa ISLAM, pinapayagan ang kalalakihan na makipagdiborsyo sa kaniyang asawa
HINDUISMO – pinapayagan ang mga kalalakihan na magkaroon ng isa o mahgiit na asawa;
POLYGAMI

- Ang mga kababaihan ay pwede idiborsyo ng kalalakihan kapag sila ay hindi nagkaroon ng anak
(tulad sa Islam)

Sa CONFUCIANISMO, ang mga kababaihan ay kinikilala na mas mababa kaysa sa kalalakihan

- Sa pilosopiya na ito, sinasabi na ang mga kababaihan ay dapat sumailalim sa mga kalalakihan
- Kapag namatay ang asawa ng kababaihan, dapat sila’y pumailalim sa panganay na anak na lalaki

LIPUNANG MUSLIM – inaasahan na ang kababaihan ay itatago ang kanilang sarili sa

pamamagitan ng pagsuot ng
BURKA
Burka – damit na maluwag na may kasamang belo

- Layunin: isang paalala na ang tanging asawang lalaki ang may karapatang makakita sakaniya
- Isang pagpapakita ng respeto ng mga kababaihan sakanilang mga asawa
 KABABAIHAN SA LIPUNAN AT PAMILYA
- sa Mesopotamia, ang isang kababaihan ay kailala lamang bilang anak ng kaniyang ama o asawa ng
isang lalaki

- Nakagagalaw lamang mag-isa ang kababaihan kapag ito ay kabilang sa pamilya ng mga
nanunungkulan o asawa ng isang makapangyarihang pinuno
- Ipinagkasundo ang isang babae ng kanilang ama sa lalaki bago pa man dumating sa tamang edad.
Kaugalian na ang pagbibigay ng dowry o bigay-kaya
Bau – Diyosa ng mga Sumerian

LIPUNANG VEDRIC SA INDIA

- Ang mga Brahmins (priests and teachers) at Kshatriyas (warriors and rulers) ay hindi maaring
mag-asawa ng mas mababang uri
Suttee – babaeng Hindu ay inaasahang sumama sa kaniyang asawa sa panahon ng kamatayan sa
paraan ng pagsunog sa bankay ng kaniyang asawa
Purdah – pinagbabawalan lumabas ng tahanan nang walang belo o takip sa mukha

Sa Timog-Silangang Asya ay mas binibgyang pansin at mas pinapahalagahan ang kababaihan kaysa
sa Timog at Kanlurang Asya

MATRILOCAL – inaasahan ang kalaki na manirahan sa matriclan o angkan ng babae

- Sumasaya ang magulang ng babae dito dahil alam nila na sakanilang pagtanda, ay may mag-
aalaga sakanila

Sa China,
- Maari lamang magkaroon ng ari-arian kapag namatay ang asawa

Sa Japan, may sistema silang PATRIYARKAL, kung saan ang mga kababaihan ay tinuturuan na
magpasailalam sa kanilang asawa at pagsilbihan ang kanilang mga ama
 REVIEW BALITAAN
 REVIEW NOTES FROM ENGLISH SYMPOSIUM ABOUT MISINFORMATION