ქართლისცხოვრება

ისტორიანიდააზმანიშარავანდედთანი
რომელმანწყლისამოაბადნირიტორთამძლევყავყოველთა,
ენა-
უტყჳმეტყუელ
ჰყავანგელოზთამთავრისამიერ,
აწცაგანმარტეენა-
ბრგუნილი
ისტორიათადააზმათა
მეტყუელებასაშინაშარავანდედთასა
ვინათგანმოსე, მხილველიღმრთისადაწინასწარ- მეცნიყოფადთა, ეურჩა
განმგზავნსაისრაელთადმი.მათდამომღებიენა- მძიმობისა,მიერულაურულოსა,
ვითარყოფადთადამსახსა, ვითარესევითარისაშემკადრევიქმნამე, ვერ-
მეტყჳ
თქმათააღმატებულებისა.უკეთუიგი, სიტყუათაცეცხლისათაგარდანაცი,
კუერთხისაგუელადობითადაჴელისფერთაქცეულებითამბრძოლთავერას
ამცნობდა, ვითარდავსცესულამიტისასახედ აღსაყჳრსა„ ქებასაქებათასა
“რომელსა- იგიგალობსსიბრძნითამეიგავესოლომონ, რომლისაგან
შთამოთესლოვნებისავერ- საკმოარსაშემსხმელად ულუმპიანობათამათ
გარდაცემასა, -თამარისსავიტყჳ,-ჴელმწიფეთასახელისადადიდებისადავით
მისპირველისა, არსთადამწყისაცაჴელით- ქმნულებით მოქადულ- მყოფელისა
ღმრთისა.რომელისახუეველთაგანაღმსჭუალავსშორისსულსა, გულსაშინა,
ერთმთავრობა- ერთუფლებასაერთისაკაცისასა, ერთისაღმრთისადაკაცისა
სრულისამიერსრულ კაცად აღმოჩენით აღმოჩენილსადააღმობრწყინვებულსა.
ვინაცაამანშეაყოთჳსისასულისაწყაროხედვათაპირველსაამასწყაროსა
ქრისტესა, ნათელსამამისასა,რომელმანმოიგონნახუთნისაგრძნონი: ხედვა,
სმენა,შეხება,გემოსხილვადაგანრჩევა.დადაამორჩილნაკლდესამასქრისტესა
ასფოდელოდ- ქმნითაგონებისათა,არაარსმექმნინებისათჳსისა.

ესეშვილ იქმნამშობელთაძირ-რტოებათა,შესატყჳსთადაშეზავებულთა,ვითარ
საცნაურარსხენაყოფისაგანდანაყოფიხისაგანიდავითიანთაგანდა
ხუასროიანთაგანდაპანკრატონიანთა,რომელთასახელიუფროსმზისა
იცნობებოდადაყოვლისაქჳშისა.დამისმინადებისა, რომელმანნებროთისა
ჰასაკითამოიგოჰაოსისძეთასამთავრები,რომელთაშემსსმელად ჴამსომიროს
მერაბამეიგი.იდიდსიტყუაალექსანდრესადმიპლუტარხოსზემომაღლელი
ისტორიათამწერლობასაშინაჴელმწიფეთაშემსხმელობისასა, ვითარჟამთადა
ჟამთაზეგარდმოჩინებითააღმონათდებიანქუეყანისმფლობელნი, დამიიღებს
თჳთეულისაქმისაშესატყჳსებასა,აღმკულებასასიტყჳთადასაქმითა,
დავინმე
საგმობნიაღძეგლნაბოროტთასაქმეთაშინა.

აწმე,რომელიგინათუმიხილავს, გინათუბრძენთადაგონიერთაკაცთაგან
მასმიან,
გარდავსცეისტორიასადავასილოღრაფსა, რომელ არს „
მოთხრობა
მეფეთა“ვინათგანლუკააღმავლობასასიტყჳსასაიქმსსეითისა,“ადამისადა
ღმრთისა“ ,
მეცაესრეთ ვიწყოამისთამარისა,
სამგზისსანატრელისადა

1
სამებისაგანოთხად თანააღზავებულისა,
რომელიეთეროანიქმნაჴელმწიფეთა
შორის,რომლისასახედასახელითჳსისაადგილსასიტყუამანსაცნაურყოს.

მამაიქმნაგიორგი,მეფემეფეთა,ძედიმიტრიმეფისა,რომელსადავითცაესუა
ძედ,ძესადავითიანისასა,დააღმოსავლეთისადაკერძო-ჩრდილოეთისა
მეციხოვნისადაზღვართადამდებლისადაზღუათაზღუამდინმპყრობელისა,
რომლისადიდებითა, სიმჴნითადაგუარითაცხოვრებასააღმოჩენ;
იოვანე
ფილოსოფოსისაჭიმჭიმელისაშესხმა- მითხრობა.

დიმიტრისა,მჴნესაჴდომათაშინადამძლესაბრძოლასაშინა, ორძეებადესა,
რომელთადავით დაგიორგი[ ეწოდებოდასახელა].მარჩეველიძისაუმცროსისა
მლარწველიმკიცხველიიქმნა, ვითარისააკიიაკობისდამი.დავედრებისა
შემასმენელმანღმერთმანდავითისდღეთაშემცირებითასრულ ყოპირველ
მამისა.დამამამანძითურიძეტკბილი,შემგუარიმამისა,
აღამაღლათავისათანა
დაძისასწორად მოსაყდრედ გამოაჩინა-მზემნათობთაშორის; ალექსანდრედა
ქაიხოსრომპყრობელთაშორის; აქილევ,
სამბსონდანებროთ გმირთაშორის;
სპანდიარ,თაჰამთადასიაოშგოლიათთაშორის; სოლომონ, სოკრატდაპლატონ
ბრძენთაშორის.

ამასთჳსსამეფობასაშინამოგუარაცოლიმამამან, ასულიმეფისახუდდანისი,
სახელით ბურდუხან, ესეთჳთ ვითარიშესატყჳსიქმრისაპირ-მზისა,ტან-
ზომისა,
თჳთ მზე-მზეთაშუენებითადამომფენაობითაცა, ვითარითქმის, ცოდვილთადა
მართალთაზედა, რომელიჰყუარობდამართალთადასწყალობდაბრალეულთა.
რომლისათჳსთუვთქუასახეებიგარეშეთაგინათუვიეთმესატრფიალოთა, თჳთ
მისავექრისტე-შემოსილობისაგანმაქუ[ს]შიშიდაკდემა;რომელიეკატირინესა
დაპენელოპის, ირინექმნილისა,დათჳთ მარიამგანმანათლებელისაცისადა
ქუეყანისაესახების,
თჳნიერქმრისამყოფლობისა, მადლითა, სიბრძნითა,
შეწევნითადამეოხებითა.ნუუკუეზეშთაგანზიდვითადამრუმდესთუალი
გონებისადავიმთხრებლენეშთად წყენასახეობითა, რომელ უმარჯულოდა
უმარცხულომავალიგზებისაგზისასამაბრალებდესგარდაქცეულებასა
ესევითარსა.

აწვიწყოძალისაებრდაღონე- მიწუდომისაესე.შვილისანათელ-შემოსილისა
მამაიგიგორგასლიანი,აღმასრულებელივახტანგისანეტარებათა,რომელი
დავითსმამადობათაშინაღმრთისაქენებით აღთქმულსააღდგინებად ტომთაგან
მისთა,მისებრმპყრობელიაღმოსავლეთისადადასავლეთისა.ამისთჳსცა
ესევითარად დალექსავსმლექსავივინმედაიტყჳს:

შენ,
ვახტანგ,
სანატრელიხარშენთჳსაღმრთისამაქებარისა,
ცნამცაშენიმტერთაძლევა,
თჳთ მზეებრმაშუებარისა,
2
მუსულმანთ-
ამწყუედელისა,
ქრისტიანთ მშენებარისა,
დავინდაგბადამანვეუწყისდაბადებაბუნებისა.
ამანრაიპყრაშარავანდედიმეფობისა, შჳდ სამეფოდ განწესებული,აღმკულმან
ზენათაპორფირითადაგჳრგჳინთა, აღიჭურნამკლავნიცამუსრვად დამოწყუედად
წინააღმდგომთაქრისტესსულისათა: აგარიანთა, ისმაიტელთადამამადიანთა
პირველად წყალობისამიმფენმანიმიერთადაამიერთა, ზემოთადაქუემოთა,
დიდებულთადააზნაურთა, სპასალართადასპასპეტთა, შინაურთადაგარეშეთა-
ჴელ ყოშეყრად დაგამართებად ქალაქსაზედაკაღზევანსადაწარმოტყუენა
ყოველიჴევნებიკლდოვანიდაქალაქებიაშორნისა, სომეხთამეფედ
წოდებულისაშაჰერმენისა.

დაშემდგომად ამისსაკუალად შემყრელმანსპათამისთამანმიმართადიდად

ქალაქად დასახელგანთქმულად [დვინად,]აწრომელ არსარარატისაძირსა
ზღვარისომხითისადაადარბადაგანისა, მამულითრდატგოლიათისა, რომელი
ოდესმეღორიქმნამიზეზითაგრიგოლ პართისათამდგომელმანწყობად და
განმზადებულმანთჳთ წინამსრბოლობითაიჴუმიაკუეთება, რომელნი
მოაწყუდივნაქალაქსაგარეთ.კუალად შემ[ზა]
ხებელმანსპათამისთამან
გამოიღოდაწარმოტყუენაქალაქი, რომლისასიმრავლემანტყუეთა.და
საუნჯეთამანდაფარაპირიველთადამთათა.ვინათგანცააღივსოსამეფოქალაქი
ტფილისი, რომელ ტყუესათჳთორამად გინაფუკად მომსყიდავთაგან
მომსყიდელობდეს.შემდგომად ამისად მნადირებელიდამომნადირებელი
მთათადაბართამოვლიდავითაიონათანმშჳილდ- კაპარჭოსანი,
ვითარ,ჩუბინ
უცდენელამსროლელი, მყისსისრა-მყოფიმტერთადამჴეცთაზედა, ვითარ
არტემისა,სახედ,
რომელიითქმის „ მთაფოლო“ ,რომელ არსღმერთიმონადირე.

კუალადცაინებაშეყრად დაგალაშქრებად, დამიმართადიდად ქალაქად ანისად,

რომელიძუელ ოდესმებერძენთამეფეთასახლიდასაჯდომიიყო, რომელსაშინა
მოდღესამდეარსათასდა.ერთიეკლესია.დამირიდებითაბერძენთათადა
მიმოცვალებითაჟამთათადიდად- გუარიანთავიეთმეშადადიანთაგამგეთა
დადგმულთაამასზედამყისმიმჴდომმანსამდღეიყოომთასიმრავლედაძგერა
ჰუნეთა,სიტყჳთ დასაქმით ბოლოდ დასტეხნეს;ვითარცააკანაფიანმან
ამფხურელმანდამეხის- ტეხისმყოფელმანშორისელვებსა, გარდახვეწასაშინა
შადადიანისაჴელთ იგდოქალაქინებისაებრთჳსისადაარადამბრუნებელმანდა
შემტყობელმანდაიმჭირასადგომად, ტახტისამისისაშესანახავად და
გასამაგრებლად დამგდებელმანივანეორბელისა, მანდატურთ- უხუცესისადა
ამირ-სპასალარისა,
თანაშემწეობითასარგისმჴარგრძელისათადასხუათათემისა
დიდებულთააზნაურთათაურვა- ქმნილმანმოჰმართათჳსთასანადიროთა
სათამაშოთადაგასახარებელთა.

რომლისაჯავრისაგანაღ[ი]
ძრანაღველ-ფიცხელობადაქედმაღლობააგარიანთა
დაისმაიტელთა.დაშარიარმანსულტანად მწოდებელმანთავისამანმაწვეველ
იქმნაყოვლისაშამისა,
ჯაზირისადადიარბაგისათურქთათანაგარდმანისათა:
3
არდოხისძე,რომელიპაპისმისისაგანდიდგვართაკუზისძეიყო, რომლისა
მამამან,
ლაშქრობათაშინასპა-მრავლად სახელგანთქმულმან,
გამოჩენილიივანე
აბულეთიძელტოლვილ ყო; სალდუხსელჩუკიანი, რომელისულტანთა
გუარსტომობდასრულიად, მრავალთადიდთამეპატრონეთადაფადაშაჰთა
სპარსეთისათათანა,
მსგავსად მჴეცთასააღმლესველიკბილთა, დიდითადა
მიუწდომელითაძალითადაუჰამრავითალაშქრითამოვიდადამოადგაანისსა,
ყოველთადღეთაკართაზედამბრძოლიმაშქერებელიდამაძგერებელიცხენთა
დააბჯართა.

ხოლოცნაესემეფემანმეფეთამანგიორგინაჭარმაგევსასახლსასათამაშოსა
შინა,კაცმანმამადმანდაზესგამომდებელმანწყობათაშინა, იჴმნადასნიდა
დასნიდაზედადამმართველმანერთმანერთთაზენა- ქუენათა,ვითარყოველთა
ხილულთაზესთაობასაწინააღმდგომექმნაჩრდილოსადააღმოსავალსა.და
ვითარითქმის, გმირისრბად გზასა.შეირტყადაწარემართადასუფევდა“ ,არღა
დამხედველიმცირეთა, დაყოვლადვეარღამომლოდინეექმნა
სახელგანთქმულთაჭაბუკთალიხთ- იმერთადავიეთთამეამერთაცამინდობილი
წყალობათაშემძლისა, ვითარიტყჳსისტორიაისქანდარმაკიდოვნელისა, და
ხადაძალსაძალთასა, რომელიმეუფებსცასაცათასადათუალავსსიმრავლესა
გარემომდგომთამტერთასა.არცაგანმლეობასამტერთასამახვილთაელვისა,
გარდამავალიმთათაშთავიდაშირაკად.რომელსათანავაზირობდესიოვანე
მწიგნობართ- უხუცესიდასუმბატსვიმონ- ქმნილი,
რომელისხუათასაჭურთათანა
საქმითასააღჭურვილ იყოდამით მშლელ მისლვისათჳსსიმცროსათჳსსპათასა.
არადამორჩილდამჴნემჴნეთადაგოლიათიგოლიათთა, ჭეშმარიტად მიმღები
მოწამეთაღუაწლთადაგჳრგჳნსა, თჳთ სეხნაივითაცამიმსგავსებულიგიორგი:
მანთუერთივეშაპი, ამანკულაბევრნიბევრთასახენიასპიტთადაიქედნეთნი
სძლივნაუძლეველმანმჴედარმან, მართობთაცაშინაგონებისათამიმართ.
მხილველმანსარკინოზთასპაებისამანგარდასლვითამლოცველმანდა
მავედრებელმან, თუალთაზეცად აღმპყრობელმანაღსაჭურველესმიმცემელმან
იოვანესდაძელისაცხოვრებისამიძღუანვად.დაამჴედრდესგულითა
განჴშრვებულითადაურთიერთასგანამჴნობდეს.დაშვილნიცხოვრებისანი
სიკუდილსაარარიდებდესთავსა.

ხოლომეფემანმტკიცედ აზევებულმანჰუნესაზედაჴმითამით ხოსროვანითა

გასცაღაღადიდასწავლაგულსამჴედართასა, ვითარმედ:„
კაცნოძმანო
ერთსულნოდაერთ- სრჯულნო!თურაზომდიდად კეთილ არსსაღმრთოთასჯულთა
დაქრისტეს.სახარებისათჳსსიკუდილი, რომელნისამარადისოდ ვნატრით
ქრისტესკუალთაშემდგომთადამომკუდართამათ თჳთ ბუნებითამკუდართა
სხეულთაგანდახედავთა, თურაოდენუფროსასახელოარსმჴნებრივსიკუდილი,
ვიდრესენითაგანდნობითაგანლეულებასაშინა, რამეთუსახედასახელი
კეთილისასაუკუნოდ გზად გუყუების.რამეთუგუასმიესძუელთა
მომთხრობელთაგან, თურაოდენნიკუეთებანითავსისხნესსაღმრთოთა
სჯულთათჳსტომმანებრაელთამანარტარქსერქსისზე, ელენთა-ოდეს-იგი
იძღუანებოდესთ[ემისტ]ოკლეოსმიერუცთომელისასპასპეტისაგანსოფლისა
მქონებელსამძლესაარტარქსერქსისზედა, რომელმანზღუაცამტკიცეყო
4
უომრად სპაებთათჳს,
ხოლოათინელთაერთისაოდენქალაქისაგანუკუნრღუეულ
იქმნა.აწფრთოვანნოლომნოჩემნო,ჩემთჳსგანლახურილისააღვიხუნეთ
ლახუარნიდაჰოროლნი, დაუგმირნეთ ურწმუნოთაღვთაებისამისისათა“
.

დაწარმომთქუმელმანუკანასკნელთა- ლოცვათამანმოუწოდაამირახორსამისსა
სუმბატისძესალიპარიტს,ბექასასურამელს.ქირქიშსაბულეთისძესადასამ
ათასთათანამბრძანებელმან, მუნცაღიმილითადასიცილითამლაღობელმან:„
მოყმენიიგიცავჯობთ,რომელმანცაუმსწრაფესუხეთქნეთ დროშისმქონესა,და
დაცემითამისთადავსცეთ ბანაკინავალისი,მასმიესდაკედრისაშთამოსულთა“
.

ესრეთ სასოებით მოქადულმანგანვლნარაზმნიდასუმპერაზმანი, განაწონნა

კინენიმსავსად აფროდისისამქონესაწყობისამამტკიცებელისასა.

დავითარიხილესდროშადაცემულიმკლავითააქილიანითა, იქცევისიმკუეთრ
მკუეთელად, იჴმიესსივლტოლაძალისაებრჰუნეთასა.რომელსაშინააღესრულა
სიტყუაწარქცევად ერთისაგანამირსპასალარნი,
დიდებულნიდალაშქარნი.ამათ
აქათ დამათ მუნით ადინესღუარისისხლისა.დათჳთ მეფეალექსანდრესსუითა
დასიაოშისმოყმეობითასდევდამრავალგზისგამომცვლელირაზმთა, სცემდადა
იცემებოდა,სრვიდადაისროლებოდა, დაბუმბერაზნიმისნითანაშემწეობდეს.

მხედველნივითარცაერნიისრაელისანი,
დამზეცა,ისუ-
ნავეთებრ,
მდეგივეღარა
მპყრობელიეტლთაგანგებითამსრბოლობისა[თა],
შთაეწურადევნასაშინამათსა.

დაკუალად შემქცეველთაიხილესსიმრავლესრვილისადამოსრვილისა,
ჴელმწიფეთადადიდებულთა, აზნაურთალომთადამონათა, სიმრავლეკარავთა
დასარაფარდათა, სიმდიდრეთუალთადამარგალიტთა, ოქროთაჭედილთადა
უჭედელთა,აქლემთა, ცხენთადაჯორთადაყოველთაგანძთა, სოფლისა
სიმდიდრეთადამონაგებთააღსარიცხად გარდარეული.ცოცხალთაუამრავთა
თანაიხილესოთხთაკუდართამიერაპყრობაჴელისა, რომელირქუაათასისადა
ათასთაესრესახედ მგებარეთადაქმნა,
რათაიწყესშეკრებაორმოთაზედა.

დაიხილნამეფემანკოსტანტინესაყუარელნიდასაკუთარნივეზირნი,
სპასალარნი, ჴელისუფალნიდათავადნი, დიდებულნიდააზნაურნი,მონანიდა
მოყმენი.დაშეხადესმასყოველმანერმანდაესრეთ ჰქუესშემოსილსა
ჴელმწიფესადაკოდილთადანაცემთაცა:„ მშჳიდობარა[დ]
ცამცა
სახე[დ[დაისასახოდ[ა]
,თუვითარმხიარულნიდამმადლობელნიღმრთისანიდა
ღმრთისაგანმისსახედ ჩენილისაპატრონისანიიშუებდესფრიად მპოვნელნი
მამაძისადაძემამისა, ძმაძ[
მ]ისადათჳსინათესავისა,
პატრონიყმისადაყმა

5
პატრონისა.გამარჯუებულნიდააღვსილნიყოვლითურთ სიხარულითაიღიმოდეს,
ამბორსუყოფდესურთიერთას.

დაამასესევითარსაგანსაცხრომელსადასახარულევანსამეფობასაშინათჳთ
მეფემისით სპითურთ გარდამავალითაყუანისმცემელ ექმნაზენასაგანგებასა.
არასრჯულთასიმტკიცეთა, არცამსხვილ-ბარკალ[თა]მამაკაცისათა,არამედ მას
ზენასახუედრსადაზეშთაწმიდასაგანგებასაუგალობდა, დამხედ სიმდაბლითა
დავარდაწინაშეუფლისათ ღმრთისასაბაოთისთაძალთასადაცრემლთამიერ
სულ-დართულ დაჯდაგანსუენებად დააღებად ბევრისაბევრეულთაგანნიჭთა
მცირედ მცირედისათა.

დაეგრეცააღვსილმანსაჭურავთადასაჭურჭლეთამიერ, აღმსხმელმან
ჴელმწიფეთადადიდებულთამან, აზნაურთადამონათამანმარადის,სამდღე
დამყოფელმანკართაანისისთადამაურვებელმანქალაქისამანდამასშინა
დამყენებელმანამირისამანდალაშქართაამყრელმანპირითამხიარულითა
წარმოავლინამახარობელიწინაშეფილოსოფოსთადაპატრიაქისა, რომლისა
ლოცვათანამწედ ჰქონდა.დათჳთ ნათლითაპირითაპირველად მივიდა
გამზრდელისამისისაწინაშე,თამარსადედოფალსადედოფალთასა, რომელმან
დაივლტოპირველად ცრემლითადამერმესიხარულითაგარდარეულითა.და
კუალად შეეყარაცოლსათჳსსაურცხუენელითაპირითადაახოვნითასახითა.

ამასესევითარსამისსამორჭეულობასადაგაზეებასადააღმატებულებასა
რომელმანაღვლნაყოვლითურთ საზღვარნიპაპათადამამათანი, დაგანისმა
ამოწყვეტაშამისადაჯაზირის,სომხითისადაარზრუმისლაშქართა.ჴელმწიფეთა
დადიდებულთა.მიესმასულტანსახუარსნისასდაერაყისასა, დახალიფას
მპყრობელსადიდისაბაბილოვნისასადაცრუსჯულისამდებელსა
სარკინოზობისასა,დავარაზგათაბაგსასპარსეთისასა.დამწუევართადა
შემკრებელთაისლემობისათამოაჴსენესდაძებნესცაეცხლითაგანლეულნი
ძუალნიზორო[ ა]
სტროსისნი,
რომელიიყოპირველ[ ი]მეფედა
ვარსკულავთ- მრიცხველისპარსთაშორის,რომელთათჳსითქ[ უა]ესრეთ:„
ვიდრემდისგაქუნდესესე, არამოაკლდესმეფობასპარსთა“ .დაშეიყარნესრანს
დამომართესქუემოკერძოსაქუეყანასასომხითისასა, დამოადგესციხესა
გაგისასა.აიღესიგიდამოაოჴრნესყოველნისაზღვარნი.

ცნაესესახელგანთქმულმანდაუძლეველმანმჴედარმანდაუებრომანჭაბუკმან
გიორგიმეფემანდამსწრაფლ შემყრელმანშვიდთავემისთასამეფოთა, იმერთა
დაამერთამან,დაგამოასხნაოვსნიდაქუეყანანიდიდძალნიდამომართა
სულტანსა,მყოფსააურაცხელითადაუამრავითალაშქრითა.რამეთუიყვნეს
აქეთცასიკეთედასისრულედაუსრულებელი, დამომართესდაგავიდეს
[
ადგილთა]მათ, ლაშქართასა.დავითარცაცნაესესულტანმან, ათაბაგმანდა
ყოველთაფალავანთადადიდებულთამათთა, თქუეს.ვითარმედ:„არაარსკაცი
დღესპირისპირშემბმელიგიორგისიდამისთალაშქართადაუფროსღაგაგის
6
შინამყოფთაგანვლესწყალიეკლეცისა, რომელსაშინამსწრაფლ
მსრბოლობამანდაჯარმან[შეაყენაისინი]
,დაეწივნესმწუერვალნილაშქართანი,
დაუწყესჩამოყრა.

ესევინათგანცნაჴელმწიფემანდასუე- განდიდებულმან, მკლავმანაქილიანმან

დაგულმანმაღნინტოანმან, მიეტევასახედ მჴეცისა,
გარნაუქმიქმნავე
ესევითარ[ი]ძლევად განმზადებულება.ანტაკრაექმნესვიეთნიმე
დიდებულთაგანნივიდრესადვეთაცადაჭიდებადმდე, ხოლოუფროსღავარდან
კოლონკელისძე, რომელსამასჟამსაერისთაობაცაეპყრაჰერეთს, კაციდღითა
მომწჳსებულიდაბრძოლათაშინაძლიერიდაგამოცდილი.ნუუკუეშურმანდა
მტერობამანყოერთი- ერთისამან.რამეთუკეთილისადასრულისანაქმრისა
დარღუევაორთავნებათამიერ; ანუმოკლებისაგანძალისა, ანუშურისა.ხოლო
ურჩეულესყოველთაძალთადაყოველთაზესთაძეს[ ღმერთი]ვითარმბადი
ყოველთაძალთადამოქმედებათა.დაარავინეკუეთნესმისმიერურჩეულესად
დაბადებულსამოკლება[ დ]ოდესმეძალისა.რამეთუმიზეზთამიერზესთა
ძალთასააღეგოიგი.კუალად თუშურისამიერდასდევიგიდასარღუეოდ, ვითარ
ეგოსურჩეულესიყოველთათჳსზემომქონეობასადაბუნებით- კეთილობასაშორს?
რამეთუუცხოარსკეთილისაგანშური, ვითარსახენიცასახად ჰყოფენ.

დაარამიუშუესმეტყუელთაამისთა;„ ვინათგანგაქცეულასულტანიყოვლითა
სპითამისითა,ნუღარააღზევებულ მკადრებლობღმრთისა“ .ესრეთ მიზეზი
უმიზეზო,სიტყუაუსიტყუე,
საქმეუქმი.გარნავინათგანმეფეცნობითაბრძენიდა
მომსმენიიყო,დამორჩილებულიკუალად ეგო, გამყრელილაშქართათჳსსავე
შუებასა,
სიხარულსადანადირობასა.

შემდგომად ამისსასულტანიდაათაბაგიყოვლითაძალითამათითადასპითა
მათითააღვიდესგელაქუნად, მომტყუებელიძალისამოვიდადამოადგაკართა
ანისისათა,დაზემოთ შაჰარმენიდაყოველიჴელმწიფეარაბეთისა.მასჟამსა
შინაანისსაგანამტკიცებდათორელი, დიდიდასახელგანთქმულიმოლაშქრე, და
განამზადნასაბრძოლველნიდამანქანანი, დამრღუეველმანდამარბიელმანდა
ამაოჴრებელმანგარეთთაქუეყანათამან.

ესეამბავივითარმოისმაქუეყანასაამას, დამიიწიაწინაშემეფისა,რომელი
მცირედითალაშქრითა, მონადირედამხიარული, დგაშორისმთათალორისადა
დმანისისათა.რომელსაწინაშემოსრულ იყოცამოციქულისულტნისა, კაციმოგჳ
დატრელი, მეცნიერისაქმისა, ამხილველიდაგამომხილველილაშქართა
დგომისა,ვითარითქმისინდოთააღწერილსაქილილა- დამანასაშინაიგავიბუთა
დაყუავთა,ეგრეთვეამან, სახედ ყუავისაგამომცდელმანლაშქართამან, მოისხნა
ფრთენიდააფრინდა, დამივიდაწინაშესულტნისადაათაბაგისა, დამეტყუელმან
ესრეთ თქუა:„აჰა,ჟამიკუალად- გებისაჩუენისა.უკუეთუაწარამიხუდეთ, სხუა
ჟამივეღარაჰპოვოთ“ .

7
ვინათგანიხილამცირედითამდგომი, დაგანლაღებულიამასზედაძალითა
შემმართებელითამკლავ- მაგრისა,სუე-ამაღლებულისამეფისაწარმმართველმან
ღამისამანჟამსაგანთიადისასამძინარეთაზედადამსხმელ ექმნესესრეთ,
რომელ ძლითღაიჴუმიასწრობაშეჭურვისადა[ ა]
მჴედრებისა.ამასზედაივანე
ამირ-სპასალარმანდასხუათადიდებულთაკნინღადაშეპყრობისასახედ
წარმოიყვანესდაგამომართესმეტყუელთაამისთა:„ ნუუკუე,
მეფევ,ჟამიარს
ომისა,დაჟამიარსსივლტოლისა, ვინათგანყოველსავესაქმესაჟამიმიაჩანს.
რამეთუოდესმეალექსანდრეცაიძლივადედაკაცისამიერ, დაეგრეთვესამბსონ
[
დალილასაგანდასოლომონ]სიბილასაგანი“ .დასხუანისახენიჴელმწიფეთა
ძლეულებისანიწინაუყენეს,-„ნუუკუერათამეგანვარისხეთ ზე- მეპყრი
შარავანდედობისაშენისადასაწთოდ იმამებრივამამამანძისასწორად
აღზევებულსაძესადავითიანსაზედა.ვინათგანიგისაულისაგანიდევნებოდა,
მეფედაწინასწარმეტყუელი, უფროსღამამად ძისაღმრთისაგანჩინებული.აწ
ჩუენცათავსმდებელთავიჴუმიოთ სივლტოლა, დაკუალად შემძლევმან
ძლევათამანჩუეულებითავემოგუაგოსუძლეველობა“ .

დაესრეთ იძულებითაწარმოყვანილიდაგამომართებულიმრავალგზისიგიდა
მისნიმოყმენირაზმსავეშინაიპოვნესგარე-უკუნმქცეველნიდადამჴოცელნი
სპათამისთანი,რომელთაესევითარისიმჴნე, უცხოდაგანსაკრთომელისაქმე
[
იხილვა, რამეთუ]არადიდებული, არააზნაური,არავარგიდასაცნაურიაზნაურის
ყმაცადაკლებულ იქმნამათ ლაშქართაშინა, თჳნიერერთისა
ჯუარი[
ს]მტვირთველისაქანისძისადაერთისაბედითისკაცისაზნაურისკიდე,
გარნაჯუარიწარმოყვანებულ იქმნამშჳდობით.

ჵი,განსაკრთომელისიმჴნედასიქუელედაჴელისაუფლო!ვითარრომელთა
წყობათაშინასმენილ არს,გინაძუელთაგინაახალთა, ესრეთ უვნებელობა
უგრძნეულად დამსხმელობასაშინაშემდგომად ამისად დავინ[ა]
ცაიხილეს
ისლემთაგანმფრჴობიჴელთამათთაგან, მეტყუელთაესრეგანიზრახეს:„
ვინათგანუგრძნეულოდ დამსხმელთავერჴელთ ვიგდეთ, აწგრძნობილისა
დევნა-[დევნა]არსაჩრდილთადაწიაღითაპყრობაქართა.აწუკუნვიქცეთ,
რომელიმოგუცაღმერთმანამისნიმმადლობელნი, თჳსადვემამულად“ .

ხოლოესეესრესახედ იპყარყოველმანმცნობელმანდაწარმკითხველმან
ამისმან:„
საზღვარიდასდევდაარაგარდაჴდეს.დავითარმზე, დიდიბასილი,
მნათიკესარი[ი]საბუნებითმეტყუელობასაშინაარსთაქმნილებისასა„ ექუსთა
დღეთასა“,[იტყჳს],
ვითარ:„ჩიტიალკუნიბაგესაზედაზღჳსასადამსხმელ
იქმნებისკუერცხთა, ოხრანიდაღელვა- ტეხილობანიზღჳსანივერგარდაჴდებიან
ბრძანებასაღმრთისასა; დამცველ ექმნებისთესლოვანებასაცაალკუნისასა“.აწ
უკუეთუმცამიუშუაზენასაგანგებისასადაარაწინააღმდგომჰქონდესგაქცევასა
სულტნისასა, დამცაქაცეულ იყვნესყოველნიმაღნარნისარკინოზობისანი.და

8
ეგრეთვე,არათუმცაუკუნექცივნესშიშსადასიმჴნესამეფისასადასპათამისთასა,
წარტყუენილ იყვნესმცაუმანკონიარენიდაადგილნი.

შემდგომად ამისაუბოძაანისითჳსსავემემამულესადაითაყუანათავისათჳსისა
ყმად.დათჳთ შემოეხუეწაელდიგუზათაბაგიდაჩამოდგაშუასულტანსადა
ქართველთა, დაითხოვაზავი.აქეთ დედოფალირუსუდან, და[
ჲ]მათი,სულტნის
ცოლყოფილიჩამოდგა, დაშეიქმნამშჳდობადაზავიჟამრაოდენმე.

თჳთ მეფედაჯდასიხარულად დაგანსუენებად დანადირობად.ოდესმე, ჟამსა

ზამთრისასა,გარდავიდისლიხთ- იმერეთსდამიუწიისზღუად პონტოსა, მოიწიის
დამოინადირისალანთაქუეყანა, რომელ არსაფხაზეთი, ოდესმეგურგენის
ზღუადმდე.დაამასშინასუფევდადაიხარებდასუფევითაულუმპიანითა.და
ვინათგანუღონოიქმნესლაშქარნიდადიდებულნიამისსამეფეოსანი,
მკადრებელნი[ იტყოდეს]ესრეთ:„ არაარსღონედარჩომისაჩუენისათჳნიერ
ლაშქრობისადარბევისა“დამომსმენელმანმეფემანწარსცნაზავნიდაფიცნი
შინადაესრესახედ ილაშქრალიხთ- იქით.ყოფასაშინადამსკუნელმან
ლაშქრობისამანდაერთსადღესაშინაპაემან- შემქმნელმანუბრძანატაოელთა,
კლარჯთადაშავშთამორბევაოლთისიცადაბანისა, მესხთადათორელთა-
კარისადააშორნისა, დაამირ-სპასალარსადასომხითართა-აქეთ ვიდრე
განძამდის;
თჳთ ხასაგანიანთა,ლიხთ- იმერთადაქართველთა-განძას
დამართებით მტკურისმტკურისპირიიმიერდაამიერხოლთამდის, ჰერთადა
კახთა-ალაზნის.შესართავით ვიდრეშარვანამდის.იქმნაესევითარიუცხო
ლაშქრობა,რომლისასი[ გ]რძეარაოდესვისეხილვა.

მჴნედ დამსწრაფლ მავლობისამისისარომელთამევინღათქჳს?ნუუკუედა

უმსწრაფლესამბაკომისა, დანიელისანუთუილიასი, სინასაშინაწვიმისაერთი
ღრუბლითაშემკრებელისაანუთუელვისაეტლითააღმავალისა?ნუუკუედა
ჰნიელ მსგავსიმღასოსა,
ფერჴთაწყალ- მცენარისა,
ანუვეფხისამისფრთოვანისა
წამსაშინამლაშქვრელმანდააღვსებულმანაურაცხელითადამიუწდომელითა
საუნჯითაგარდმფრინველობისანავროზობითაგეგუთსვეეგო, რომელ მუნ
მყოფთაძლითღასამეირწმუნესყოფაამისი.

ხოლოაწესევითარნირაენამან, ანურაგონებამანთჳთეულისაჴელ ყო
მოთხრობად, საწყენსამეიქმნასაღწერილიგანგრძობითასათქმელთათა.
ვინათგანდავითიანობადასოლომონიანობამოჰგვარობდაცხებულსაღმრთისასა,
ამასცასოლომონიანებრჰმონებდესყოველნიმეფენიქუეყანისანი.

მოვიდაოდესანდრონიკეკომნიანოსიცოლითასახებრწყინვალითადა
შენიერითა,თანაშვილებითურთ დადისწულითა,მამისძმისწულიდიდისა
მანოელ კეისრისადაყოვლისადასავლეთისადასაბერძნეთისამეფისა.და
ვითარმართებდა, ეგრეთ მმადლობელმანღმრთისამანშეიწყნარადამისცა
9
პატივიშესატყჳსისახლის-შვილობისამისისა.დამიმცემელმანქალაქთადა
ციხეთამანკმასაყოფელთამანდაუდგნასაჯდომნისიახლესასაყდრისათჳსისასა,
პირისპირმამისდისწულისამისისააღსართანისასა, რომელიმეფეიყოშარვანისა
დაზღჳსპირისადარუბანდით ხირხალამდის, რომელიმეფესაუჩნდავითარცა
შვილ-ყოფად ვითარცაერთიდიდებულთამისთაგანი.ესეშარვანშაშემოეხუეწა
ოდესმედაჭირებულიდარუბანდელთახაზართაგან.მაშინშეიყარალაშქარი
იმიერით დაამიერით,თჳთ ძმაბერძენთამეფისაანდრონიკეწარიყვანაწინაშე
დამივიდავიდრეკართამდისდარუბანდისათა.მოაოჴრაქუეყანამუსკურისადა
შარაბამისა,
დააიღოქალაქიშაბურანი, რომლისაკართათჳთ მჭვრეტელობასა
შინამეფისასამოსაწონელ იქმნაანდრონიკეთჳთ მისგანდაყოველთასპათა
მისთაგან.დაუბოძაქალაქიიგიმამისდისწულსამისსაშარვანშას,და
მუნიდაღმან,მომრბეველიბასიანისა,
რომელი- ესეუცხოიყოშესაძლებელად
კაცობრივისაძალისაგან,
შემოქცეულიმუნით დაგამარჯუებულიიშუებდადა
იმოთხვიდასაყოფელთამისთა.

ოდესმეგამგზავნელისპათადასპასალართამისთა, მიუწიისნახჩევნისოდესმე
მასისამდისდაღაღუამდის, ოდესმებარდავამდისდაბელაყანამდის.ამას
ესევითარსამარჯუებასადაზეობასაშინაგანამრავლნასაჭურჭლენიცა, დადადვა
თჳთ მისით მონაგებიდამისთატყუეთაგანმონაგებიციხესაშინაუჯარმოისასა,
რომელიაგებულ იყოვახტანგგორგასლისაგან, რომელსაშინათჳთ აღესრულა
ლომიიგილომთადაგოლიათიგოლიათთა.სანადიროთაქორთადაძაღლთა
სიმრავლედასიტურფედამოკაზმულობაარაოდესვისგანქმნილა, არცა
წიაღ-მართ ყოფად არს.ამასესევითარსადასრულყოფასაყოვლისასოფლისასა
დასაწუთროთაგემოთასაწადელთასამოიწიფაძმისწულიმისი, შვილიდავით
ძმისამისისაუხუცესისა,სახელით დემეტრე,სახე-კეთილიდაყოვლითაჴელითა
მარჯუე,ნასწავლი,მსგავსისახლიშვილობისამათისა, გარნარომელიცუდ იქმს
ყოველთასიკეთეთადასწავლულებათა, სახე-
უკლებობათადაჭაბუკებათა, იგი
ექმნამკლველ დაშემმწარებელ ჟამთაცხოვრებისამისისათა: უშიშობაღმრთისა
დაგარდამავლობით მოქმედებასჯულისაქრისტეს.მცნებათასა, ვითარ
თანაშთამამავლობადაგუართაუბედურობაამისსამეფოსაკაცთა.ვინათგან
დავითცა.მამამანმისმან,ღალატსადაგანდგომილებასაშინამამისამის
დემეტრესსაამოსწყჳტნაამისსამეფოსადიდებულნირომელნიმე
ექსორია-ქმნითა,რომელნიმესიკუდილითადარომელნიმეგანპატიჟებითა, აქაცა
მსგავსად მისაშევიდაეშმაკიგულსადაგონებასამისსადამისმიერშერისხდა
ღმერთიორბელთადაყოველთატომთადამიმდგომთამათთა: სამცხეთართა,
ჰერეთთა, კახეთთადასადაცანათესავიდანატამალიმსმენარიმათდაიყო.იქმნა
განდგომა, ბრძოლანი,კლვანი,სისხლნიდარბევანი.დაარამიმშუებელმან
ღმერთმან, მოქმედმანსამართალთამან, რომელ[ მან]დავითისზეაბესალომსარა
მისცაუფლება-რომლისათჳსითქმისწმიდასაშინასახარებასა:„ უკუეთუჰქუას
მშობელსაშვილმან „ კორბან“-ნიჭი,ჩემგანსარგებელ ყოფად სიკუდილითა
მოაკუდინა.ამისთჳსცამიცსაგიორგისვეძლევა, მძლეთამძლესა.

დაშემყრელმანლაშქართამანტფილისით ქალაქით მიმართასომხითისმთასა

ყოფობასაშინა,
იოტნაგააქცივნა,
შეიხუეწნაციხესალორისასა,
დამოუხუნა
10
ყოველნისიმაგრენიდაციხენი.ვინაცაწამოუვიდადემეტრესსარგის
მჴარგრძელი, შვილითადაძმისწულითამისითა, ძმადასაყუარელიორბელთა.ესე
შეიყუარადაშეიტკბომეფემან, დამისცამისანდობლობაგუარისშვილობისა
მისისა.დამომრბეველმანტაშირისადალორისკართამანდაიბანაკააგარათა.და
გაგზავნალაშქარნი,რომელნიდარჩომილ იყვნესერთგულად მისად დასხუა
თემისადათემის: მესხნი,თორელნი, ქართლელნი, სომხითარნიდათჳთ
გაზრდილიმისიმეჯინიბეთ- უხუცესიჭიაბერი, დამივიდესქუეყანასაჰერეთისასა
დამუნით მოვიდესჰერეთისერისთავიდაყოველნიჰერნისრულითალეკითადა
კავკასითა.დაშეიქმნესჟამნიფიცხელნიდაკუეთარკუეთებანი, რამეთუიყვნესცა
გამოცდილნიდალომნიჭაბუკნი.ამასშინასძლომსჯავრისადასიმართლისა
მქონებელმან, დაგააქცივნესჰერნი,დიდებულნიაზნაურნი, დალეკნი.
შეიპყრნეს[.
..
]დაგრიგოლ ასათისძე, ფიცხლადაიკარგაომსაშინა, თჳთ ჴრმლის
დაკოდილობითადაგამოკლვითაცხენისათაშეიპყრესივანევარდანისძე,
რომელიითქმოდაპირველითგანვემთხრებლად მთხრებლისად, დათანაშოთაცა,
ძეართავაჩოსძისა.ესენივითარცაშინათ- გამცემალნიგანზრახგანგებითაჴელთ
იპყრნეს,წამოსრულთამოასხესწინაშემეფისა, მარჯუება-
აღმატებულისა.და
გაიხარესსიხარულითადიდითაფრიად, ვინათგანხედვიდამარჯუებისამომცემსა
ღმერთსა.

მაშინმეფეაგარასმყოფიაღვიდადამოდგალორესა.მუნიდაღმანწარსრულ
იყვნესსპარსეთსქართლისერისთავისუმბატისძელიპარიტ.მეჯინიბეთ- უხუცესი
ქავთარივანესძე,რომელნი- ესეგიორგისაგანვეიყვნესჴელისუფალნი, დაანანია
დვინელი; ზოგნიშაჰარმენისა,ზოგნიელდაგუზისძეთასა.დაღაცათუუშუელესდა
მოჰყვეს,ეგრეთვეუქმადვეუკუნაქციამართლმსაჯულებამანქრისტესმან.ამას
შინადაუღონოვდესლორესშინამდგომნი.დემეტრე, გარდამომბმელისაბლისა,
გარდამოჴდაციხისაგანდამომართათავისავებიძასა.დაამირსპასალარიდა
სხუანი,რომელნიდარჩესციხესაშინა, გამოასხესმსგავსად სუისადაეტლისა
მათისა.აიღოლორედადაიმჭირათავისათჳსისათჳს.ხოლომასჟამსათჳთ
მორჭმულიდაზეამაღლებულიწარმოვიდაურჩთადამტერთამისთა[ ზედა]და
შემსგავსებულისაქმეთამათთამიაგომისაგებელი.თჳთ მოვიდანაჭარმაგევს,
იშუებდადაიხარებდაშემრისხველიმტერთამისთა.

შემდგომად ამისსამეორესაწელიწადსაშეიყარაყოვლით სამეფოთ მისით

შემოქცეულიღანუყით ნაჭარმაგევსა.შემყრელმანშვიდთავესამეფოთამისთამან
აწჳადედოფალთადედოფალი, ბედნიერიდასჳანიცოლიმისიბურდუხანდა
შვილიმათითამარ, ნათელიდაბრწყინვალებათუალთამათთა, დამანიაკი
ყოველთამეფეთა, დაგჳრგჳნიყოველთაჴელმწიფეთა.

განრჩევითადაგამორჩევითა,განგებითადაგაგონებითაზენისამისხუედრისა
შარავანდედთამნებებელისათამეფეყოთამარ, თანადგომითაყოველთა
პატრიაქთადაებისკოპოზთა,დიდებულთაიმიერთადაამიერთა, ვაზირთადა
სპასალართადასპასპეტთა.დადაისუამარჯვენით მისსამეფედადედოფალი,
შემკულიდაშემოსილიპირად- პირადითაფესუედითაოქროანითა, ბისონითადა
11
ზეზითა,რომელსახადამთად ღმრთისად, მთად პოსილად დამთად შეყოფილად,
დადაადგაგჳრგჳნიოქროსათავსამისსა, ოქროსამისოფაზისა, აღმკული
იაკინთთა,ზმირთადასმარაგდოთამიერ.დამდიდარნიერისანილიტანიობდეს
წინაშეპირსამისსა.დათჳთ მეფე,მაფიცებელიერთგულობისადაერთსულობისა
მისისათჳსდაცრემლით მლტოლველიდაშემვედრებელიღმრთისა,
მაკურთხეველ ექმნააბრამიანთაისაკისადმდე,დაისაკიანთაიაკობიასადმდედა
იაკობიანთავიდრეიოსებიანთადმდე, რომელიჩანსვითარმზეუღრუბლო
ჰ[
აე]რისამიდღევანდლად დღედმდე, კურთხევამამისაშვილსასაყუარელსა,
ნანარსადამშჳდსადავითიანებრსაზედა, რომელიმსგავსად ლოდისამის
გამოვიდამთისამის, დანიელისაგანხილულისა, იმატა,
იმატოსდამერმეცაიმატა,
ვიდრემდისიქმნამთადიდ, ლოდ საკიდურდაარალოდ შებრკოლებისა.და
შემუსრაყოველიხატიდაყოველიკერპოვნებაოქროთადავეცხლისა, რკინისა
რვალისადაკეცისა, რომელიმეუხილავთაძალთაძეგლებიდაანდრიანტები,
რომელიმეხილულთამბრძოლთადაწინააღმდგომთა.

შემდგომად ამისადღეკეთილობასადასუესრულებასაშინამოიწიათანანადები
სოფელსაამასშინა, არამედ მოსრულთა, გარნაუჟამოდაშეუსწორებელი
შემცირებით განწესებულთამოქცევათა, დამიიცვალადედოფალი[ ბურდუხან]
,
დედათამარისი, სწორიძისაღმრთისადედისა.დათუვითარჟამთა.დავაებათა
სიმრავლენიიქმნეს, შესატყჳსნიმოსაწყვარისანი,რომელმანცაენამანგამოთქუა?
გარნაესეოდენვთქუათ პატივად დასიმტკიცედ მოსაწევართა.

მეფესა,გეგუთსმყოფსა, უთხრესესეოდენზარგანჴდილობა.თმათადაწუერთა
ამფხურელმან, მსგავსად მათ აბესალომოქრსთმოსნისათა, დაცრემლთა
ნაკად-დენითაათასეულთადაბევრეულთამცემელმანმკერდსა, მკულელ უღონო
ქმნილმანაღიკუეცნათმანიცათავისამისისანი, სოფლისანი, დაესევითარითა
შემუსრვილითა[ გულითა]აღისწრაფაშეყრასაყუარელისადატკბილისა
დედისაგანუსამშობლოქმნილისა, რომელსანათელიცისკროვნებაჰაერისა
მისისასიმრუმედ გარდაქცეოდა.დანაკადნიცრემლთანიოთხთავეთუალთაგან,
მოხუევასაშინაურთიერთას, მსგავსად სამოთხისამომცენარეობდესსახედ
გეონისა,ვინათგანცაესრეიქმნაქუეყანაქართლისა, კუალად ნუგეშინის-მცემელი
დაშემატკბობელიშვილისასაყუარელისადასატურფოსაუმეტესზომისაიმედის
მდებელ ექმნაორკერძოვესიყუარულისამინიჭებითადაჟამისაუქმნელობითა.
დააგდოქართლიდამიჰმართაჩაღმართ.ვითარცაწესიიყო, რაგარდაჴდაჟამი
ამისვამისადამისაწევრისამოქცევისა, კუალად იშუებდამონადირემთათადა
ბართა,ბრძანებითამპყრობელიაღმოსავლეთისადა[ დასავლეთისა],ჩრდილოსა
დასამჴრისა.სძღუნობდესდასძმობდესმასმეფენიბერძენთანი, [
იერუ]სალიმს.
ალამანთანი, დაჰრომთანი, დაჰინდოთანი, დახონელნი; დაეგრეთვესულტანნი
ხორასნისა,ბაბილოვნისა, შამისა,ეგჳპტისადაიკონიისანიჰმონებდეს, და
შემდგომნიამათნისკჳთნი, ხაზრნი, ალანნი,
ხუარასანიდახუარაზმშა, და
ბერეთელნი, აბაშნი,არაბნი,მიდნი,ელამიტელნიდაშუამდინარელნი, და
ყოველნიენანიდანათესავნიმაშრიყით მაღრიბამდე.

12
ამასესევითარსასისრულესასოფლისამონაგებთადადიდებათასააჰამოიწია
ჟამიევასწყევისადაადამისცთომათაგანდანასაჯიაბელ მართლისათ ვიდრე
ზაქარიასადაძმისამისისაიოვანესამდის, აღმსარებელთამართალთასა,
ჯოჯოხეთად ტვირთვად სამოელ მკლველისაჩუენისადათჳთ თავისამკლველისა,
ცით ცათათ უფსკრულად ქუესკნელსაშთასრულისა, ანგელოზობისადა
ნათელ- მოსილობისასიბნელედ მყვისადაეშმაკად გარდაქცეულისა, რომლისა
ჴელთაშინაიპყრობოდესმყუარებელნიდაყუარებულნიღმრთისანი.ამისად
ჴსნად მნებებელმანღმერთმანკაცთაცთომილთაკაცობრივითასახითა
იმოქმედა, არაძლიერებისამომმძლავრებელმან, ვინათგანოცდაათცამეტთა
წელთაქმნენნიშნიდასასწაულნიდაიმეუფაქუეყანასაზედამეუფემანდა
მექმემანცისადაქუეყანისამან.ამისად შემდგომად, თავისა-მსხმელმანცოდვათა
დაცთომათამედინისაამისდახრწნადისასოფლისათამან, მიიღოსიკუდილიცა
უკუდავმან, გარნაჴორცთაჩუენისაგანთბისა, ჩუენისადაჴსნისათჳს, ჩუენისა
მიმხუმელმან.დავინათგანღმერთმანდაძემან, უწინარესსაუკუნოთაუკუდავმან,
არცაღამისგანმოსილნიჴორცნიუკუდავყვნა, სხუარამცავსახე, სხუარამცა
გავისახე,რამცანუგეშინის-
მცემელისხუარამცა, ოთხთასტჳქოთაგანდამჭირვად
სულისხეულსაშინამსმენელმანამისმან?თუმცა[ პირ]ველ იგიმზემზეთადა
შარავანდიჴელმწიფობისა, ახალინებროთ, ალექსანდრეაქილევ, ქუეყანით ცად
მიიმართა, დაამანცამასვემსგეფსსამისვნებისასაივნო; ესრეთ „ ვითარცაიგი
ცათაშინა, ეგრეთვექუეყანასაზედა“:ვინათგანმანჴორცითა, სიგლახაკითადა
სიმდაბლითა, წარვლნაჟამნიოცდაათცამეტისამოქცევისანი, ხოლოამანარა
ესრეთ, გარნავითარცასახედ- ჩენილმანღმრთისამან.

ესერაესევითარისაგოდიდამოსაწევარიმოსაწევართა, განსახეთქელიკლდეთა
დაგანსაპობელიკართასაბლისადასაშინელებაშთამოსაცჳვრიმანანათადა
ვარსკულავთა, ესმასამ-მნათობიერსამეფეთ- მეფისაგანმეფედ ქმნულსათამარს
ქალაქსაშინატფილისსა, საჯდომსამათსაციხესაისანს, ყოვლითურთ სამოთხის
მსგავსისამყოფიიქმნამსგავსჯოჯოხეთისა, დაშუებათაწილ დასიმღერისა
აჰჴდესჴმანივაებისადატყებისანი, დანათელთაწილ მიუაჩრდილებელთა
შეიმუსრნესარსნიდასაგონებელ- არსნი.დათამარი, პირიიგიეთეროვანი, და
უკიმიროჰაერი, დაუმრუმონათელიშეიზღუდაბნელითა.[ თმათა]დამთხურელსა
თამარსაუსწრობდაწყაროსისხლისწყაროსაცრემლთასა.დაწარსრულმან
პატრიაქმანდადიდებულთაკმასაყოფელთაწარმოიყვანესსამშჳლდით,
მთხრობელთასაზაროთადასაშინელისადამიუწდომელისასათქმელისათა, [დაჲ]
მეფისადედოფალირუსუდანთანაგაზრდილითამისითა, რომელთადა
შემყრელნიიყვნეს.მომსუეველნიურთიერთისანიდამოლტობილ[ ნ]
ი
სისხლ-რეულითაცრემლითაშევიდესტაძარსასამეუფოსა.ამხილველთათუალთა
მათთასა,მხილველთასაყდრისაცამდიამაღლებულისათა
ნათელმზე- გაბაონიანისადაშუქის- ჰალონიანისასაჯდომისამარმენიონთადა
სუეთაგანპოესდაცლილად.მიმოიხილესგარემოსდაიხილესმიქაელ პატრიაქი
ყოველთაებისკოპოზითერთ მდგომივაზირიანტონი, დაამირსპასალარიყუბასარ.
დასხუანიჴელისუფალნი.ყუთლუ- არსლანმეჭურჭლეთ- უხუცესი,ვარდანდადიანი
ჩუხჩარხი,ჭიაბერიმეჯინიბეთ- უხუცესი,აფრიდონმსახურთ- უხუცესი,ივანე[
..
.]და
დიდებულნიაზნაურნიმონანიდამოყმენითანაპორფირიდაგჳრგჳნისკიპტრითა
დასაჭურველითასჳანად ჴმარებულითა.დაკუალად ამხილველთაიხილეს

13
კედლებიცასრისასავსემეომართა, რაზმები,სპები,
მონასპები,
ქალაქებიდა
ციხეებიაწყუედილიდაოჴერ- ქმნილი.დათჳთ იხილესტანითაგორგასლიანითა
დამკლავითააქილიანითადაპირითამნათობიერითაკაციიროად საგონებელი.
რომლითაცაენითაგამოთქუანანურომელიცაშემოვიდასახეუსახოსამისდღისა?
რანიგლოვანი, რანიტყებანი,
რანივაებანი,რანისისხლ-რეულთაცრემლთა
ნაკადნიათასკეცნირანიმოთქმანიდამოჴსენებანიადამისნიაბელის.
მართლისადმდე, დავითისნიიონათანისადმდედაიაკობისნიიოსებისადმდე.

ამასესევითარსაუნუეშინის-
ცემულობასაუჭურო-ქმნასასხუაებისასა,შთაცმასა
დადაფენასაძაძისასა,კიდე-ქმნასაყოვლისასანოვაგისასა-ესენიესთამდის.

ხოლოამიერითგანვიწყოწყობად, ბრძილად გონებისად მიმზიდავმან,

და
მკუეთებელმანმსგავსად ქვისადარკინისამანაღმოვშობოცეცხლისიყუარულისა
დაქებისადასურვილისა, აღვატყინოდააღვამაღლოსაჴმილიცამდინ.მუნშიგან
აღმოვაჩინოეთერიცაცეცხლისადაქუეყანაცეცხლთაგანმლეველიურჩთადა
ცეცხლებრღონედამოჴმარებულიმეგობართადამოყუარეთა.თუმაშინ
ნაბუქოდონოსორსამთაყრმათათანაოთხებად იხილაერთისამებისაგანი, აქა
კულად სამებისა,
თანაიხილვებისოთხებად თამარ, მისწორებულიდა
აღმატებული.

ხოლოშემყრელთაშჳდთავეამისსამეფოსამეთქუ- მეტყუთაჰკადრესდა
მოაჴსენესდედოფალსარუსუდანს:„ დღესშენასჩანმშობელთაამათთანაცვლად
დავინათგანვხედავთ ყრმასათამარსგონებითადაყრმებრივითა, არამედ
მეცნიერ[ი]
თა,ცნობიერითა,გონიერითადაშუენიერითა, მომსმენელად და
პატივისმცემელად შენდა,ხუედრთაებრჩუეულებითა, დაუჩინოდ გხედვიდეს
სახედ მშობელთა,არქუმთქმელმან- მბრძანებელმანდამომჴსენებელმან
შეცვალება.ამისესევითარისაშეითისაგანდა, სადაძმასათქუენსადამამასა
მათსადაუსუამსზეობასადასიმჴნესაშინამათსა, მუნჴელ-ყოსგანბრწყინვებად
ჴელმწიფობასადაშარავანდედობასატომის- გუარისათქუენისა.უკეთუმცაარა
შემეცნებულ იყოსისრულესადაპყრობასაულუმპიანობისადა, ზეშთასთქუათ,
ამთავრებისასამანიაკიიგიგჳრგჳნიმეფობისა, არმცამრწმუნებელ ქმნილ იყო
საყდარსადავითისსადაბეჭედსასოლომონისსა.აწვინათგანმანჴელ- ყოს
ჴელითამეფობასადაკურთხევითაგჳრგჳნოსან- ყოფად აღვიდეს, დაამაღლდეს
დადაოდესსაყდარსათჳსთამამათასააღპყრობითადააღძღუანებითაძელისა
ცხოვრებისათადაკურთხევითამელქიზედეკისათა, რომელიყოაბრამისმიმართ,
დამანდაიპყრნესკიდენიქუეყანისანიდამეფობდესიგიზღჳთი- ზღუადმდე“ .

ამისმანმსმენელმან,
მომწონებელმანდამაჯერებელმანდედოფალმანუბრძანა
დამოაჴსენათამარსა,მეფესადადედოფალსადამორჩილებდაპირველსავე
ბრძანებასააწკადრებულსადიდებულთაშჳდთავესამეფოთასადა,მსმენელი
ჰაჯისა,
ძალითა-სამედამორჩილ იქმნა.

14
აღმყვანელთასაყდართადასაჯდომთა[ მამა]
-პაპეულთააღსუესმზეიგიმზეთადა
ნათელინათელთა, ელვარებადამზეებრმაშუქებელისხუათა.დამოიღესგჳრგჳნი,
დააღიღესჴმამგალობელთადაძლევით გჳრგჳნოსნობისადა
მძლედ- მფლობელობისა, დამოაჴსენესმთასაზეთისხილთასაჯუარიგამოჩენილი
კოსტანტინესთჳს.დაამასესევითარსაშესხმასადაგალობასაშინა, ვინათგან
ლიხთ- იმერითგანიყოწესიდადგმად გჳრგჳნსათავსასამეუფოსა, აწჳესმონაზონი
ღირსიდამადლშემოსილი, მთავარეპისკოპოსიქუთათელიანტონისაღირის- ძე,
მიღებად გჳრგჳნისა,დაცალის-კერძისა.კახაბერი,ერისთავირაჭისადა
თაკუერისადასრულ ყვესმოჴელეთასჳანთადადიდებულთავარდანის- ძეთა,
საღირის-ძეთადაამანელის- ძეთამოღებადადადებაჴრმლისა.ამასშინაჰკრეს
სპერმურთა, ბუკთა,ქოსთადაწინწილთა, დაიყოზარიდაზაჰმიქალაქსაშინა,
სიხარულიდაშუებადაიმედიუიმედო- ქმნილთა.თაყუანისცეს, დალოცესდა
ადიდესსპათაშჳდისავესამეფოსათა.დადაიპყრაჟამიერად თჳთოეულმანთჳსი
ადგილი.თამარშჳდ- მნათობიერიიდიდამისგან, რომელმანწამოაჩინნადა
აღმოაჩინნაექუსთაშინადღეთაყოველნიარს- საჩენნიდაგანსუენებად სცა
მეშჳდესა.

ესეთამარარს, რომლისათჳსთქუაგანსუენებად სულსაშინამშჳდსადაწრფელსა

დამოქადულ იქმნამოქმედიაღზრდილისააღთბებისა.აწმხილველმანიხილადა
იყონათელიუმეტესნათლისამისპირველისა,„ დაიყონათელიდაუწოდა
ნათელსამასდღე“ ,
ამასუწოდანათელიულუმპიანთაშორისდიდსუეობისა.და
ამან,განმზადებელმანსიბრძნისაშჳდთასუეტთამან, აღაშენამათ ზედატაძარი
დასადგურიშჳდთამადლთაშჳდთავესამპყრობელოთაგანმანათლებელად.და
შჳდგზისდღესაშინამადიდებელმანღმრთისამანშჳდწილ განწმენდილ ყვნა
სიტყუანისახედ მობადისადამეფისა, ვითარიტყჳსრომელსამეესაიადა
რომელსამედავით.„ დაპატივისმცემელიშჳდთაუფროსღანაწილ- ჰყოფსდა
მერვისამისთჳს, სიტყჳსაებრსოლომონისსა, განმაბრწყინვებელიშჳდ არვედ
ერთად; კუალად შჳდცადასამეოცდაათ შჳდცაყვისშჳდეულსათჳთოეულსაშინა
შემნდობლობაბრალეულთა.დაშჳდთამათ სარტყელთაცისათადამნათეთა
სფეროსთა.რომელ არიან: კრონილს, ზევსდააფროდიტე, ერმი,აპოლონდა
არეა-ამათ შეასახასფერომიწიერიხუთთამათ საგრძნოს- ცნობათათა
შჳდმყოფელად თანადართვითასულისადაგონებისათა, დაოდესმერომელიმე
აღებაძვისზენასამნათსაქუენამნათი, გინათუშუენებითაუცხოთადაუსახოთა,
გინათუსიბრძნის- მპყრობელობითა, გინათუმზეებრუხუებითადამომფენობითა
მართალთაზედადაცოდვილთაზედაგინათუმძლეველობითასძლევდა
საჭიროთამიმართ.

ჩანართი(
V)

დაესრეთ განსწავლნახუთნივესაგრენობელნი,
დაშეიზღუდაშიშითაღმრთისათა,
ხედვა,
ყნოსა,სმენა,
გემოს-
ხილვადაშეხება,დაულიქნავად სატანასდაგუელისა

15
მიერდაესრეთ მარად წარმდინარეესესაწუთოდაქუედამზიდველი, მსგავსად
სოლინართა, შეუხებელმანბიწისამანუვნებელად წარიჴადნა, დაესეოდენთა
დიდებათადასიმდიდრეთაგარდარეულთადასიმაღლესაშინაესრეთ იყო,
ვითარმცაყოვლად არარაჲჰქონებოდა, დაუადარესდაუგლახაკესყოველთა
კაცთასაშეერაცხათავითჳსი, მომჴსენებელიჴმისამის: შიშველიგამოვედ დედის
მუცლით ჩემითგან.დაშიშველსამეგულებისწარსლვად.დაესეოდენსაამა;
ღმრთისმსახურებასადაკრძალულებასაშინანუუკუექუეყნიერიესემეფობა
უდიდებელად დაგანუგებელად დაუტევა, ნუიყოფინ,არამედ უზესთაესყოველთა
მეფეთადაბრძენთადაფილოსოფოსთასა, კეთილად განაგო, დაშეამკო,და
წარმართა,რომელი- ესეშეუძლებელ არსსხუათაკაცთამიერჴმისაებრსამეუფოსა,
ვითარმედ:ორთაუფალთამონებაშეუძლებელ არსო, არამედ ამანპირველად
მეძიებელმანსასუფეველისამანდაზენასასუფევისამოსურნემანქუენაცაესე
დიდებადასიმდიდრეუხუებით დასავსებით მიიღოაღთქმისაებრუტყუელისა:„
პირველად ეძიებდით სასუფეველსაღმრთისასადასიმართლესამისსა, დაესე
ყოველიშეგეძინოს.რამეთუაღიმაღლამაღლად გონებადამდაბლითასულითა
განიცადასიდიდესაქმისამისდახუედრებულისა, მიაყვნამყვანებელსათჳსსა
ზედვა,დავითარცაორბმანფრთე- მალემანაღიფრინვაზედამიმოავლნაგუგანი
სახედველთანი.

დასივრცითაგონებისათჳსისათაშემოიკრიბაყოველივესაღმრთონიდასაერონი
წესნიდაგანგებანი.

ამათ დაესევითართამნათთადაზოდთათუვინეძიებს, თჳს[თა]ძალთათჳთებასა

აღაორძინებსთანაჰასაკისასაუმეტესად-უმეტეს.გარდაითავისამონაბერმან
ზენათასუეთამანავღუსტიანმან, ვითარცასამოთხე, დასხმულიჴელითა
ღმრთისათადასულნელებითამით მადედლებელითასაყნოსელთათა.და
შეკრიბნიანშორისმისსაძღუენნიგონებათანიდასულთანი, გრძნობათანიდა
ნერგოვნებათანი; დაგონებაღმერთუქმნიადასულიმხედ მსედავისაარსთასა, და
მუნშინაჰგიეს,ულიქნავისატანასდაგუელისამიერ.აჰაიხილვებისცა, ვითა
სოლინარი, მცენსათანამედინთანაკადისათა, დავითარპითოდორადაკრიტია
შენებულთახედვათაგანგანსაცადნი.დაჴელ- ყოქაიხოსროსმსგავსმან
ჴელმწიფემანწყალობად დაშეწყალებად, განცემად დამინებებად.განჴსნილითა
მით თუალითაგანჴსნასაჭურჭლენიმონაგებნიპაპათადამამათამისთანი.
პირველ ესეოდენინაწილიდაუდვაპირველსამასდაკუალადსადაპირველისა
მისზეცისათჳსდაკუალადისაქუეყანისაჩუენისათჳს, რომლისამცნებანიიპყრნა,
მაღლისადაგანურყუნელისა, განრყუნად შეუხებელსაადგილსადამდებელმან;
დაესეოდენისადღეინდლადმდეწარმო[ მ]დგინებელ იქმნადარსაწარგებად
მშობელთამდე.რომლისარიცხჳურიცხუარსდაჰამარიუჰამრავი.დაიჴსნნა
მოვალენივალთაგან, დამისცაობოლთაღონედაქურივთაჴელმწიფობა
ქორწინებად, დაღონიერყვნაგლახაკნიდამდიდარღონიერნი.დათჳთ
დედოფალირუსუდანსწორად აღსარებულ იყო, თჳთ მისთჳსდაგაზრდილისა
მისისათჳს,მიცემითაქალაქთაცა, ჴევთა,
სოფელთაცასამსჭუალთათა.

16
ამასესევითარსაშინადაწყებასაწყალობისასაიმიერთადაამიერთა, ზემოთადა
ქუემოთაშჳდთავეთემთასაიწყესრომელთამეძუელებრიკაცთა
დაუდგრომელობისაშე[ მსგავსებული]საქმე;
დადიდებულთავიეთმე
ჴელისუფალთაყვესფიციესრეთ, ვითარმედ:„აღარვეგებით ძუელთა
ჴელისუფალთადაგამგებელთასაქმისათაფარმანსაქუეშემყოფნი, ვინათგან
მათგანდაძრცვილნიდაუნატოდ გაძეულნივართ, დაგუარიანნიდამსახურეულნი
სახლნიუპატიოდ დაუსახელოდ გასრულ ვართ უგუაროთადაუჴმართაგან“ .

დაღაცათუერთგულიდაკარგიმოყმედაჭაბუკიიყოყუბასარ, გაზრდილი
პატრონთაგან,დაიყოამირსპასალარიდამანდატურთ- უხუცესი,გარნასენისა
მიერფილენჯად წოდებულისამოღებოდაენა, ჴელიდაფერჴი.დააწჳესმეფესა
თამარსმოღებად ყოვლისადიდებულისაქონებისადასიმდიდრისა, გარნაუქმ
იქმნაგანზრახვამათი,ვინათგანთამარისახიერიყოდამოწყალე, მოიჴსენა
სიყუარული,სამსახურიდაზრდილობამისი, თჳნიერჴელისუფლობისადა
ლორისაგანკიდეარარადააკლო, დაეგრეცასიყუარულითადიდითადაპატივითა
დაიჭირადღემდიმიცვალებისა.

კუალად აფრიდონ,აზნაურისაყმობისაგანღმრთისმობაძაობითაკაც-
ქმნილი,
მიიწიამსახურთ-
უხუცესობამდის,თმოგვისადასხუათაციხეთადაქუეყანათა
პატრონობამდისაღზეებული, -მოიშალადადაიმჴონებითადათნევითა
ლაშქართათა.დაბრძოლამყოფთაჴელისუფლობისადადიდებისათჳსურთიერთს
დაუწყესზიდვა.

დაესეცაუცხომოსაგონებელი: ყუთლუარსლან, ცხოვარმანჯორისსახ[ ედ]ორ

ბუნებისამყოფელმან,ვითარმისცემსბიჭთაგონებისამზაკუარება, მომღებელმან
წესსარასამესპარსთაგანაგისსა,
ითხოვაკარავიდადგმად ველსაისანისასადა
სანახებსასაღოდებლისასადათქუა:„დასხდომილნიმუნშიგა, განმგებელნი
მიცემისადამოღებისა,წყალობისადაშერისხვისანი,ვჰკადრებდეთ და
ვაცნობებდეთ თამარს,მეფესადადედოფალსა; მაშინღასრულ იქმნებოდეს
განგებულიჩუენი“.

ესევიეთ საწყენელ იყო-დასასრულისაჴელმწიფობისაპატრონისასამიმცემელი

-ესრეთ იწყინა,დაგაიკჳრვა,დაგაიგონაუკლებელმანგონებითადასაუნჯემან
სიბრძნისამან.დამოიღონაჴელით გდებათავისამისმოქმედთასადა,
თანაზრახველ მყოფელმანერთგულთადასაკუთართამისთამან, შეიპყრა
ყუთლუ-რსლან, მეჭურჭლეთ- უხუცესიდააწთავისათჳსისაამირსპასალარად და
სომხითსსომეხთამეფისაადგილსალორესდაჯდომად განმზადებული.

დავითარცაცნესესელაშქართათანაშეფიცულთადათანაშემწეთამისისამის
გზად-
გამყუელობისადაუკეთურებისათა,
შეიყარნესდაუკუადგესთამარს,

17
დაადგინესახალისიმტკიცეყუთლუ- არსლანისგაშუებულობისადა, არამიშუებისა
ვნებად მისსამეტყუელნი, განემზადნესისანისაცაშემობმად გარნავინათგან
ჴელისაუფლოდამკლავიმაღალიშემწედათანამბრძოლ [ ექმნებოდა]
მბრძოლთამათ მისთა, დავისწილ ამღებელიჭურისადაფარისაეკუეთებოდა
დამჴობად წინააღმდგომთამისთა.ცუდ სამეიქმნაგანზრახვამათი, ვითარ
განზრახვააბიათარმღდელისადაიოაბსპასპეტისა, რომელნიეთანებოდეს
ორნიას, ძმასასოლომონისსა; დაამასშინათამარ, წარმგზვნელმანორთა
საპატიოთადიოფალთამან, რომელიიყოერთიხუაშაქიცოქალი, დედაქართლისა
ერისთავთ- ერისთავისარატისი, დაერთიკრავაჲჯაყელი, დედააწმყოფთა
სამძივართა, უბრძანაფიცით მონდობადასხჳსაარავისიბრალობა.დამოჰყვეს
დიდებულნიბრძანებასაპატრონისასადაწინაშემოსრულთადავრდომით
თაყუანის-ცეს,აღიღესფიციპატრონისაგანდამისცესმათ პირიერთგულობისადა
ნების-მყოფლობისამათისა.

კუალად დაჯდაცხებულიღმრთისათამარმეფესაყდართამათ ცამდი

აღმართებულთაშუენებითამით აფროდიტიანითადასიუხჳთამით მზეებრითა
აპოლონიანითა, სატრფოსაჭურეტიდაბნედამდისდაგაჭრამდისყოველთა
გამცდელ-მხედთადაშეპყრობამდისწყალ- ჯავარითამით უმსგავსოთასახითა
მით ღმრთივ-ქმნულითა.იურვისდაიურვოდაურვა-ქმნისათჳსყოველთა
შეურვებულთათჳს.

პირველად გარდაცვალებასა[ ქართლისაკათალიკოსისა, ჭყონდიდელისადა

მწიგნობართ-უხუცესისამიქაელ მირიანისძისსადაამირსპასალარისა
გამრეკელისათორელისსა]დაგამორჩევასაშინაორთა-ვაზირთადა
სპასპეტთასა,-თანადგომითადაერთ- ნებაობითაშჳდთავესამეფოთა
დიდებულთათაბრძანადამტკიცებად ჭყონდიდლად დამწიგნობართ- უხუცესად
დავაზირად [ანტონი],
გაზრდილივემამისამათისა, ბრძენიდაგონიერი,
პატრონთათჳსსჳანიდაერთგულიდაშემეცნებულისაურავთა.დაგანაჩინა
ამირსპასალარისარგისმჴარგრძელი, კაციგუარიანიდააღზრდილილაშქრობათა
შინადაჭაბუკობათა, დაუბოძალორესათავადოდასამთავროსომხითსაშინა, და
წყალობაყოძისაცამისისაზაქარიას

ჩანართი(
V)

ესეზაქარიადაივანემჴარგრძელისძენი,დაღაცათუმეფეთათჳსერთგულნი
იყვნესდადიდად გამოცდილნილაშქრობათაშინა, კაცნისახელოვანნი,არამედ
სჯულითასომეხნიიყვნეს.ესეივანეწერილთაზედამიწევნით მეცნიერიიყო.
რომლისათჳსცაგულისჴმა- ჰყოსიმრუდესჯულისათჳსისა,ნათელ-იღოდაიქმნა
ჭეშმარიტიქრისტიანე.რომელიქუემორესიტყუამანსაცნაურყოს.

18
დალოცვითა, დაითაყუანადარბაზისყმად უმცროსიშვილიმისიივანე.და
განაჩინადაუბოძაჭიაბერსამანდატურთ- უხუცესობა,
დამისცაარგანიოქროსა
ჴელთამისთა, დაშთააცუესტანსამისსასკარამანგი,დადასუესხელებითა
ოქრო- ჭედილითარომელნიმემარჯუენით მისსადარომელნიმემარცხენით.და
კუალად უბოძამეჭურჭლეთ- უხუცესობადიდსადაგუარიანსაკაცსაკახაბერს
ვარდანისძესა, დამსახურთ-უხუცესობავარდანსდადიანსა, ჩუხჩარეხობა
მარუშიანსა,ძესაჩუხჩარეხისასავინაცამათ ორთავემამანიმომჴცოვნებულ
იყვნეს,დადასდვამამისაპატივიმათისადადასხნასასთაულითა.დაუბოძა
ამილახორობაგამრეკელსათორელსა, რომელიამირსპასალარცაიქმნა
შემდგომად სარგისმჴარგრძელისა.

დაერისთავნიმისჟამისანისენიიყვნეს: ბარამვარდანის-ძე-სუანთაერისთავი;
კახაბერიკახაბერის-ძე-რაჭისადათაკუერის-ერისთავად; დაოთაღო
შარვაშის-
ძე-ცხუმისერისთავად; ამანელის- ძე-[არგუეთისერისთავად]
;და
ოდიშისერისთავად ბედიანი.ლიხთ- ამერით: ქართლისერისთავად -რატი
სურამელი;დაკახეთისერისთავად -ბაკურ- ყმაძაგანის-
ძე;დაჰერეთის
ერისთავად -გრიგოლისძეასათ, რომელმანმისტაცამძლავრობით დამორევით
საღირსკოლონკელის- ძესადამცირედ- ჟამქონებასაშინაიაჯაარიშიანის
ადგილსადაჯდომასასთაულითა, დაჴელთ- უდვაშვილსამისსაგრიგოლს
ჰერეთისერისთაობა; დასამცხისერისთავად დასპასალარად აჩინესბოცო
ჯაყელი.დასხუანიჴელის- უფალნი,ტაძრისადასაყდრისასამეუფოსაწინაშე
მდგომელნი, განაჩინესწესისაებრსახლისა.

ამასშინააღავსნაეპისკოპოსნიდასაყდარნიშესაწირავითა, თავისუფალ ყვნა

ეკლესიანიხარაჯისადაბეგარისაგან; გააზნაურდესქუეყანისამოქმედნი,და
გადიდევბულდესაზნაურნი, დაგაჴელმწიფდესდიდებულნიმეფობასაშინა
ამისსა,რომელიაწჩანსდაწერასაშინაამისსაათერთმეტთამოქცევთაჟამთა
თამარსამგზისსანატრელიასათა, რომელმანსიმშჳდითადავითიანითა,
სიბრძნითასოლომონიანითა, სიმქნითადასაურავთადღესისთახვალისა
არ-მიგდებითაალექსანდრიანითა, იპყრნაზღჳთ პონტოსით ზღუადმდე
გურგანისად დასპერითგანდარუბანდამდისდაყოველნიკავკასიისაიმერელნი
დაამერელნიხაზარეთამდისდასკჳთთამდის.მიმხმელ იქმნაცხოვრებითადა
ნეტარებითა,რომელმანესევითარიიჴმიაფრიადებაცნობიერებისადასიმშჳდე
გონიერებისა,ვიდრემდისამისსაგანგებასაათორმეტსაწელიწადსაშინაარცათუ
ტაჯგანაგიუბრძანავისსადმეკრვად.კიდემქონებელიყოვლისამესისხლეობისა
დამბნელობლობისადაასოთამიღებისა, ნება-აღმსრულებელი,შიშისადაზარისა
დამდებელი, მშჳდიდამშჳდობისმყოფელიიშუებსდასუფევსსამეუფოთადა
სამფლობელოთაშინამისთა, რომელიარასადავისუხილავს, თჳნიერამისსა,
ესევითარსაკაცისაუვნებლობასაშინაუვნებელად დამშჳდობით დაჭირვადა
მოწურთაკაცთაქედფიცხელობისადაგონება- ურჩებისა.

ხოლოსხუანიზნენი:გამ[
მ]არჯუებლობანი,
აღვლანისაზღვართამიმართ,
მამადობანიმამათადატომთამისთანი, ოდესმერაინდობანიდა
19
მკჳრცხლ-მოქმედობანიდამჴედრობანიმჴედართანი, იროელად საგონებლობანი,
ოდესმენარნარად დაწყნარმშჳდად მეპასუხობანი,
თურანიდარაოდენიქმნეს,
წინამდებარისაგანეუწყენმსმენელთა.
პირველიქმარითამარისი
რათასრულ იქმნასწყალობადაწადილიპატრონისატკბილისადასახიერისა
ლაშქართადასპათამისთაზედა, შეიყარნესშემჭირნენიდაზრახვაყვესძებნა
წაღმართისადამოყვანაქმრისა.რომლისათჳსჴამდათუმცაყოფილიყოჟამი
გმირთადაგოლიათთაყოფისა, ანუ-მეგარეშეწოდებულთაელინთასისხლისა
დათხევისა,
ანუ-
მეგაჭრანიმიჯნურთაცოფ- ქმნილთანი.

ვითართამთათუმიანისთჳს,
ვითარამირანხორაშნისთჳს,
ვითარხოსრო-შანშაბანუისთჳს,
ვითარმზეჭაბუკმზისათჳსხაზართასა,
ვითარიაკობრაქელისთჳსდა
იოსებასანეთისთჳს,
დავით ბერსაბესთჳსდააბისაკისთჳს,
ვითარპელოპიმჴნედ მბრძოლიიპოდამისთჳს,
ონომაოსასულისა,
ვითარპლუტონპერსეფონისთჳს,
ვითარრამინვისისთჳს,
ვითარფრიდონშაჰრინოს-
არნავაზისთჳს,
ვითარშადბერაინლიეთისთჳს

დაუჩნდასაჴამსოდ, თუმცაგამოჩენილ იყვნესვინმეანუგმირნისახენიგმირთანი,

ანუმამანისახენიმამათმთავართაშუენიერთადაკეთილად მბრძოლთანი, ანუ
მსგავსნიგარეშეთანი,სისხლდამთხეველნიშეყუარებულთათჳს, ანუმიჯნურნი
ლომნიდამზენი, მჴეცებრგაჭრილნიამისმზისადაუმეტესმზისადათჳთ მათ
მითხრობილთამზედ დამნათობლად საგონებელთაუბრწყინვალესისადა
უნათლესისათჳს.

გარნავინათგანცუდ საგინებელ იქმნადააღარდაებადაღმერთსასწორიამისი,

არცამგონიესთუდაბადებად არს, გამო-ვინმე-
ჩნდამეტყუელიმკჳდრთა
ტფილისისათაშინა,თავადიდამეფეთ- მეფისაგანწყალობა-ჴელდასხმულიდა
ამირაქართლისადატფილისისა, სახელით აბულასან,დამეტყუელმანთქუა:„ მე
ვიციშვილიჴელმწიფისაანდრიადიდისარუსთ მთავრისა, რომელსამონებენ

20
სამასნიმთავარნირუსთანი.დაიგი,მცირედარჩომილიმამისაგან,
ექსორია-
ქმნით
დევნულიგარდამოიხუეწაბიძისა,სავალათად სახელწოდებულისაგან.დაარსიგი
ყივჩაყთამეფისასევინჯისაქალაქსა“
.

მაშინმომსმენართამისთაუჴმესერთიმკჳდრთაგანიდიდ- ვაჭარიზანქან
ზორაბაბელ.მსწრაფლ მისრულმანცვალებითაზნეთათაწარმოიყვანადა
მოიყვანაუწინარეპაემნითამოყმესახე-კეკლუცი,
სრულიანაგებითადა
მჭურეტთაგანსაჩენიგუარისშვილად.ამისთამნახველთადაგამცდელთა-
პატრიაქმან,დიდებულმან,ვაზირთადასპათა-მოაჴსენესთამარს, დამათგან
ნება-
დაურთავიგანმზადესქორწილი.რამეთუთამარჭეშმარიტიიყოდამტკიცე
სულთაზედა, დავიეთნიმედაღონებულობით აწუევდესალექსისმოყვანასა
ქმრად, რომელიახლოსსთჳსობდადამამულად მამისძმისწულიიყობერძენთა
მეფისა-ესემასჟამსააქამყოფ იყო,-დაშიშითაამისისქმნისათაყოვლად
უწადინელმანქორწინებისამანიაჯაჴსნაქმროსნობისაგან.ხოლოარა
მშუებელმანდედოფალმანდასპათააიძულესქმნად.დავითარიყოხუედრიდა
რიგიულუმპიანობისადაშარავანდედობისამათისა, ეგრეთ იქმნაქორწილი
სახედაუდებელიდაიგავ- მიუწდომელი;სიმრავლენისახეობათანი,ძღუნობანიდა
ნიჭებანითუალთადამარგალიტთანი, ოქროჭედილთადაუჭედელთანი,
სიმდიდრეთადალართაკერულთადაუკერელთანი, მსგეფსამდისხარული, შუება,
ძღუნობანი,გაცემანი.

ხოლომეესეცაგაუწყოსაბრალოდასაძნაურისაქმე: რამეთუმოსრულ იყვნეს.

ოვსთამეფეთაშვილნი, შუენიერნიდასახე-კეთილნიმოყმენი,მოჰაჯენიდა
მთხოველნი, ღირსნიდამონდობილნიჭაბუკობისანი, ვითარ:„
ღირსრამცა
ვიყავით მოწონებად დამიხდომად ბედსაამასსაზესთოსა“.დავინაცაუქმიქმნა
განზრახვამათიწარსრულთათჳსად მამულად ერთსამათგანსაშეემთხჳა
მოუთმენელისურვილიდასიყუარულითამარისი.რომლისათჳსვერგამძლე,
მივრდომილისაგებლად ბნედასაშინა, მიიწიააღსასრულად ნიქოზსსაყდარსა
შინაწმიდისრაჟდენისს, რომელიმუნვედაკრძალეს.

დასხუანირაოდენნიჴელმწიფეთაძენიამისთჳსგაჭრით გამიჯნურებულნიდა
ხელქმნილნივერღარასთმობდესსურვილსამისსა,ქვემორესიტყუამანსაცნაურ
ჰყოს.
ამისდაშემდგომად ჴელ- ყვესგალაშქრებად.დაგავიდატფილისით მეფერუსთა
დაუფროსღააფხაზთა, დაააბესდროშასჳანიდაჴმარებული, დაწარიძღუანეს
ძელიცხოვრებისა, მცველიდამფარველიმეფეთასკიპტრისა.პირველ ილაშქრეს
ქუყანასაკარისადაკარნიფორისასადამოარბიესვიდრებასიანამდისდა
გამარჯუებულნიდააღვსებულნიშემოიქცესდამოვიდესწინაშეპატრონსამას
ღმრთივ- განათლებულსა, დააღივსნესსიყუარულითადასიხარულითა.

21
ამისგანუწინმოვიდესლაშქარნიარანისადაგელაქუნისათურქთანიქუყანასა
პალაკაციოსდაძაღლის- ჴევაიწოდებულსადამომრბეველთაზედაგამრეკელი
კახასძემიუჴდა;დასჳსაგანთამარუძლეველისამცირეთაგანდიდნიიძლივნეხ
გააქცივნეს,
ამოსწყჳდნესდამოიღესარმაღანიწინაშეთჳთმპყრობელისა.

დამასვეჟამსამოვიდესკარნუქალაქელნი, შამელნიდათურქნიგარმ[ ია]ნისანი

ცხენოსანნიდაქუეითნი, დააივსოშავშეთისადაკლარჯეთისაქუეყანა.აქათ,
შეიყარნესგუზანაბშლასანისძეტაოელიდამისქუეყანისალაშქარნი, დაბოცო
დავინცაღაიახლა, მიესწრნესმესხნიდამარბიელ- გაშუებულთაშეებნესმუნვე.
ბედმანდასუემანთამარისმანსძლია, გააქცივნესმუნცადადაჴოცნეს.და
მუნითცამოიღესურიცხჳკაციდაცხენიწინაშემეფისაღმრთივ- გჳრგჳნოსნისადა
დღითი- დღეაღმატებულისადაწარმართებულისაამასშინაიხარებდეს, იშუებდეს,
ნადირობდეს, მხიარულობდეს: ამისდაშემდგომად წარვიდესმჴარგრძელნი, ძენი
სარგისისნიდავარამისნი, მოყმენიპირ-წაღმართნი, უხუცესნიზაქარიადაზაქარია
დალოცვილნი, ივანედასარგისდაულოცველნი, დაილაშქრესქუეყანასა
დვინისასა.დაგამარჯუებულთადაალაფაღებულთამოეწივნესლაშქარნი
დვინელნი[ დასურამელნი] .დაკმაიყოლომისასიფიცხედ, ვინაცაბოლოდ
გააქცივნეს.დაგამარჯუებულნიდააღვსებულნიდასახელოვანნიმოვიდეს
წინაშემეფეთადამათ წყალობისმყოფელთაგარდაიჴადესმადლი.

შემდგომად ამისაგამოსლვასახანისასალაშქრობდესქუემონიქუემოთ, და
ზემონიზემოთ, დაშუანიშუათ,დაყოველგანძლევა-შემოსით დაგამარჯუებით.

დაკუალად მეფემან, შემყრელმანსპათამანბრძანებითათამარისითა,

მიმართა
[
დვინად],მოაოჴრაქუეყანაპართთა, დაწარმომღებელიდაგამომღებელი
ქალაქისადამას.შინამყოფთასაუნჯეთადატყუეთამოვიდათამარსსუე- სრულსა
დანათელ- ბრწყინვალესაწინაშე,რომლისათუალიუღამოდადღეუუკუნო, და
საწადელ დასაშუებელ სულისადაჴორცთა.ამასშინაოდესმემოისვენიან
ლაშქრობათაგან, დამშუებელნიგარდავიდიანიმერთაქუეყანათაწესისაებრდა
ჟამსაოდესმეჩავიდიანშარვანისაზღვრამდე, დამოვიდისშარვანშადიდითა
ნიჭითადაძღუნითა, და, ერთგანმომნადირებელნიმინდორთანიდამხიარულნი,
კუალად განიყარნიან.დაუბოძისსაბოძუართასიმრავლედაწარგზავნის
პატივითაძმებრივითა, დამონებდადამსახურებდაიგიმონებითაყმებრივითა.

შემდგომად ამისსაშეიყარადიდძალითალაშქრითადამიმართაგელაქუნად,
რომელიძნელ იყოშესამართებლად ზღჳსქჳშასახეობითათურქმანთათა;
დაესხნეს,ამოსწყჳტესდააღიღესდიდძალინატყუენავიდაიავარი.
გამომართულთამოეწიაყოველითურქმანობაგელაქუნისა, წინაძღომითა
შამელთადიდებულთაროსტომდაიალღუზ- ალფესითა, რომელნიმასშინა
დაემჭირნესყიზილ- არსლანათაბაგსა.დავითარწყობადარაზმიერთმანერთს
განეწყვნეს.იმათებურესმოყმეთათამარისთა:დაუსწრობდაბერიყრმასადა
ყრმაბერსა, პატრონიყმასადაყმაპატრონსა;გააქცივნეს,დაამოსწყჳდნესდა
22
დაჴოცნეს.დამოვიდესთჳსადესამეფოდ წინაშემეფისადადედოფლისა
ყოვლისააღმოსავლეთისადადასავლისა, ჩრდილოეთისა[დასამჴრეთისა]
.

შემდგომად ამისსაწუევითაასათ გრიგოლისძისათადიდიდასასახელო

ილაშქრესგანძასქუემოთ ბელაყნამდის, შემდგომად ზემო-
კერძორაჴსისაპირი
მასისამდე.მუნცადიდთალაშქართამოწევასაშინაისახელესთავიბუმბერაზთა
ამისსამეფოსათა, თჳთ მეფისაუჭურეტელობასაშინა,ვარდანდადიანმან
მსახურთ-უხუცესმან,ოთხსავემჴარგრძელთადასხუათადიდებულთადა
აზნაურთადიდიდაჭირებულიომიგარდაიჴადეს, დაგააქცივნესდაშემოიქცეს
მუნითცაგამარჯუებულნიდააღვსებულნისიხარულითა.

ამასესევითარსამშჳდობასა, მარჯუებასადაზეობასაშემოვიდაუცხორამედა
უმსგავსისაქმე,
შეუმსგავსებელიდადაუჯერებელიკაცთაგონებისაგან; შევიდა
სატანაგულსასუე-უბედურისარუსისასა, სკჳთ-
რამესახელდებულისა, დასიტყჳთ
აღიძრაწყენად თამარისა,ჴელმაიფეთამზისადამეფეთაელვა- ცისკროვნებისა,
დაიუდა- მყოფელმანთავისამისისამანაღარიცოდარამცაექმნა.ძლეულიდა
ტაძარ-ქმნილიშჳდთასულთა.უბოროტესთაპირველისათასოდომურიცამოიპოვა
ქცევადაქცევითადაქცეულმანდაწარწყმედითაწარწემედულმან.ამას
ესევითარისაუცხოსადაურიგსასაქმისაშემოსლვასაშინაითმენდათამარ.
წყნარიდანარნარიცნობიერიდაგონიერი, დაორწლამდისგინაუმეტესიყო
განსაცდელისაუცხოსათმენასაშინა.

დავითარცაუგრძნესესევაზირთადადიდებულთა, განკჳრვებულთაერთჴმაყვეს
მცნობელთაამისთა, ვითარმედ ესემისვეძუელისამტერისაარს, რომელმან
მოაკულევინაძმასაძმადამამასაშვილიდაექსორია- ქმნაპირველიიგიკაცი
სამოთხით, ვითარესეაწხილულისაამისსამოთხისადაუბრწყინვალესისა
ედემისადაშეუმზადებიაექსორი- ქმნა,რამეთუმისვეძუელისახაკანსკჳთისა
შემსგავსებულად მოსდგომიააქაცა.მუნთუიგიმოადგადედოფალსაქალაქთასა,
აქაესედედოფალსადედოფალთასადამეფესა-მეფეთასაბოლოდ რაღათჳნიერ
ამისსა.ვერღარამინდობილთაუღონოქმნილისამისეშმთაბომონისაჴელ- ყვეს
ცრემლ- მდინარეობასაშინათამარისსაჯერცამოწყალისადაგაურისხებელისასა,
დაწარიყვანესექსორია- ქმნად,გარნააურაცხელითალარითა- სიმდიდრითადა
საჭურჭლითა, ვინათგანრომელისიკუდილსაემართლებოდადაარავისმისცა
სასიკუდინოდ, იგივესიუხჳთამზეებრითაარავისმიეშუაგაძრცუასა, დავინაცა
ჩასმულინავითაზღუად მიიწიაკოსტანტინეპოლედ, დაიყოფოდაჟამთა
რაოდენთამემუნ.

ამისსა,
შემდგომად უფროსდაუფროს, უკეთ დაუკეთ მთავრობასადა
ჴელმწიფებასაათქმევსყოველსამწირსაჴელისაუფლოდამკლავიმაღალი,
თანაშემწედათანამძლებრძოლათაშინა, დაარა-მსგავსებულიბედიდასუე
პაპათადამამათამისთა,ნუუკუეარცაბედისაოდენმინდობილთაწარმართთა.

23
რამეთუამასსძღუნობდესყოველნიმეფენიაღმოსავლით დასავლეთამდი
ამისთჳს.ხელდებიანყოველნიმსმენნიესრეთ სახებრწყინვალეობისამისისანი
რამეთუბერძენთამეფისამანოელისაშვილიუხუცესიიყოგაჭრითადა
გახელებით, არათუმცაანდრონიკეს,ჟამსამისმეფობისასადამისგანბერძენთა
ამოწყუედისასა,შეეპყრადაგანეპატიჟაიგიმოყმეპოლიკარპოს.მსგავსი-
ასურასტანისადაშუამდინარისაანტიოქელისამეფისაშვილიიყო: უკუეთუმცა
ჰქონებოდაგზამრავალ- გუართაბარბაროზთაშუაყოფისაგან,წამსაცაშინააქა
პოვნილ იყო.კუალად სულტნისაყიზილ- არსლანის.შვილთაგანიერთი, ამბვისა
სმენითაჴელ- ქმნილი.ძალითღა-სამედაიმჭირამამამანსჯულისადაგდებისა
შიშითა.

ხოლოახლომყოფთაესევითარიაქუნდატრფიალი, რომელ არცაუღირსთა

უღირსობისააქუნდაკდემა- რცხუენა,არცაღათჳსთათჳსობისაგავლენა.ვინაცა
სახედ მზისაშარავანდნიცისაგანიშუქებდესმიწიერთასაჭურეტლად, ეგრეთვე
ქუეყანისაგანთამარისჴელმწიფობისაშარავანდთანათელთაბრწყინვლებანი
ეფინებიანიატაკსაამასზედაცისასა.

მცნობელმანამისმანსალდუხისძისძემან, სახელით მუტაფრადინ, აღარ

დამხედმანმშობელთაარნებობისამანდადამგდებელმანმუჰამედისამან,
სჯულისატკბილისამან, რომელმანმოზიდვითაკაცთათაუმოძღურაკაცთა
საწუთროესენებასაზედათჳსსა, სურვილითადასმენა- სატურფოთასახეთაგან
ძლეულიმოვიდაწინაშეთჳიმფლობელისა, ყოველთამეფეთაუზესთაესისაამის
თამარისასამფლობელოთ თჳსით დიდითალაშქრითა, მრავლითადიდებულითა.
ხოჯაებითადასაჭურისითა, მონებითადამჴევლითა, ბარგითადასიმდიდრითა,
საჴელმწიფოთაძღუნითაკმასაყოფინელითა, თუალისადამარგალიტისა,
საჭურჭლეთადალართათანაავასებისადატაიჭებისასიმრავლითა.და
წესისაებრსახლისასაჴელმწიფოსამიეგებნესდიდებულნიპატივითადა
სიყუარულითა,მოიყვანესსრად სამეფოდ, რომლისაპაპასალდუხეზდინიპაპასა
ამათსადემეტრეს,ჴელმწიფესადიდსადასახელ- განთქმულსა, ჭაბუკსა
გორგასლიანსა,ძალითადაღუაწლთასიმრავლითაჴელთ- ეგდოდამოეყვანა.აწ
ამანსიტყჳთა,დანუუკუეარცაღასიტყჳსაღირსებითა.მოიყვანავითარცამონა
მოხარკენელიად დაწყნარად დამიმყოვრებითრეუდარბაზა, რომელმან
ნახვასავეთანარამინისებრიაჩუენაცრემლთანაკადთ- მრავლობა.დასუა
პატივითატახტსათანახელითა, დაიქმნასიხარულიგამოუთქმელი, ვითა
მართებსნადიმსადაწყლიანობასაამისსახლისადიდებულთამოყმეთა,
უკლებლობასამრავალგუართასახეობათა, მუტრიბთადამოთამაშეთა
განწყობილობათა,ნიჭთადასაბოძუართადაშემოსათავინაცაიქმნაუჰამრავი.
ამასესრეთსასიყუარულსა, პატივსადაბოძებასაშინადაყოჟამიზამთრისა
სომხითსდატფილისსმომწონებელმანლ სანადიროთაქუეყანათადა
მოყმეთამანთჳთ თავადისპატრონისამან, რომლისასიკეთისამითხრობა
კაცთაგანშეუძლებელ არსდაჟამსაღანუყობისასათანაწარმტანელთააჩუენეს
საყოფნისანადირონი, მინდორნიმოედანნიქუემოკახეთისანიდარანისანი.და
რანისადიდებულნიმოყმენიდალაშქარნი, განაღამცამომწონებელნიდა
24
მაქებელნი,
იშუებდესდაიხარებდესდაადიდებდესმომლოდენიჟამისამის
პატრონისამათისაუკუდავ-
ქმნილისანი.

გარნავინათგანთამარამაყიდალაღი, უჯეროშესატყჳსობისა, აზეებდა

ფრთოვანებასაგონებისაგონებისამისისა,შემოსრულთაქალაქად სამეფოდ
დაამჴუესქედმაღლობატრფიალისამისისა, დაწინა-უკმოსაულისაიპოვაშვილი
სალჩუკმანი:მანმძებნელმანკარაულებისამამისამანპოვამეფობა, ამან
მძებნელმანმეფობისადაზესთამეფეთამეფობისამანპოვარომელისაულისა
დანაკარგიჴამდა.

იყოვინმეერთიხარჭთაგანისანაშობი,
რეცასახელდებულიშვილად მეფისა.და
ვინაცამთქმელთაარაუქმ-საგონებლობისათა.უფროსღაუქმ-მყოფელთადა
დამასკუნელთაქორწილისათაშერთესდაგარდაიჴადესქორწილისახელოანი.
შემოსასათანამრავალ-
მრავალსაუბოძნესცხენნიდააკაზმულობანისხუათა
საქონელთადასიმდიდრეთათანადალართა, დაწარგზავნესთჳსად საყოფლად
არზრუმად,გარნათუვითარითაცრემლითადავითარითაგლოვითა, გამოუთქმელ
არსკაცთაენისაგან.

ხოლოშემდგომად ამისარეცადარბაზობისასახედ მოვიდაშარვანშააღსართან,

რომელიმიჴდილ იყოცნობათასიყუარულისაგანდა, სჯულისაებრძუელისადა
თჳთ დღეთაისლიმთასა, გუარისაგანგანვლენილი, თჳსისასჯულისადაგდებად
განმზადებული, მოქენეიქმნაყოველთასაქმისმოქმედთა, მოძღურისადა
კათალიკოსისა, მიუწდომელისაქრთამისამძებნელი.გარნაუქმსადმედაცუდ
იქმნებოდისზაკუანიეშმაკისნი,ვინათგანაქუნდათამარსსულიმყოვარედა
შეყუარებულიზენარისამისხუედრისა, დაგონება,მშობელისიტყჳსა,გონებისა
მისდიდისამიმართ აღემსჭუალა, დასეფე- გუარჰყოფდატაძარსაშჳდწილ
განწმედილსაღმრთისასიტყჳსასა.დაყოველთამამონისაგანძლეულთადა
ქმნად მაწუეველთასირცხჳლეულ ჰყოფდამომსმენელთასატანასზაკჳთ.
წარმავლინებელმანწესისაებრპატივითადასიყუარულითანიჭ- მრავლობასაშინა
მისცამცნება:„კუალად აღარაშესძინედ ესევითართათქმადი“ .

მეორექმრისამბავი
თამარსუე-სჳანისაჴელმწიფისაიმატებენზარნი,ლაშქრობენმოყმენი,
არს
მარჯუება,
სიხარული, სიყუარული,შუებადანადირობამთათადაბართა, გარნა
წუხდესდაიურვოდესშეეჭირნენიუწაღმართობისადაშვილის- უსმელობისანი.და
ვითარმოეცვაშჳდივეესესამეფოშეჭირვებასაესევითარისასაქმისასა,პოვეს
ღონეგანგებითაღმრთისათა, რომელიაღამაღლებსმდაბალთადაშემუსრავს
ლაღთა, რომელიბრძანებსწმიდასაშინასახარებასა:„არარომელთამე
25
გამომირჩიონ,
გარნარომელნიმეგამოვირჩივნე“.დავითარიტყჳსდავით,
რომელსააწსათნოეყოგამოჩინებად:„ უმცირესვიყავმეძმათაჩემთადა
უმრწემესსახლსამამისაჩემისასა,
ხოლოთავადმანუფალმანმოიღოდამცხო
ზეთითაცხებულისამისისათა“დაშემდგომი.

იყოსახლსაშინადედოფლისარუსუდანისსამოყმეეფრემისძეთაგანი, რომელ
არიანოვსნი,კაცნიმძლენიდაძლიერნიბრძოლასაშინაესედედოფალსა
რუსუდანს,ვინათგანთჳსეყვოდამამისდისამისისადავითისასულისაოვსეთს
გათხოვილობისამიზეზითამოიყვანასაზრდელად სახლსაშინამისსადაიხილეს
მუნმიმავალთადაწამომავალთა, რამეთუმოყმეიყოფერ-ნაკუთად კარგი,
ბეჭ-ბრტყელი,პირად ტურფადატანად ზომიერი,
ორთავეკერძოთაგუართაგან
საჴელმწიფო.

ჰკადრესდამოაჴსენესდედოფალსარუსუდანსმკჳდრთაამისსამეფოსათა, იგი
განაღამცანებისადამრთავი,ვაზირთადადიდებულთათანაშემწე- ქმნითა
მომჴსენებელ დამოაჯეექმნესთამარს, მეტყუელნიამისნი:უკუთუმცაარაიყო
ზენაგანგებამისსამოქმედებასაშინა,ჰხედავსშარავანდედობათქუენი,თუ
რაოდენნირაოდენგზისმოყმენი, შვილნიჴელმწიფეთანი-ბერძენთადა
ჰრომთანი,სულტანთადასკჳთთანი, სპარსთადაოვსთანი, მცდელნი,
სამართალთაებრუკუნ- არღჳვნაარშემძლეობამანთჳნიერბრძანებისასაუფლოსა“ .

მაშინთამარ,მინდობილმანმამისდისამისისამანმშობლისასახედ დამისგან
დიდად წყალობიანთალაშქართადასპათამანესრეთ თქუამბრძანებელმან:„
მოწამეარსჩუენდაღმერთი, აროდესყოფილაგულიჩემიმოწადინექმროსნიბისა,
არცაპირველ არცააწე,თუმცაარამოსვლოდაუწაღმართობაჩემისაყდარსა,
რომელირწმუნებულ არსჩემდაპირველ ღმრთისაგანდაშემდგომად მშობელთა
ჩემთაგან,
აწცაამისივარმოაჯე“.

მაშინარმომშუებელთაჰკადრესდედოფალსადაწარვიდესდიდებულნიიმერნი
დაამერნი, დაწარმოიყვანესდედოფალიდაგაზრდილიმისიდავით, რჩეული
ღმრთისამის, დამოვიდესსრასადიდუბისასა, სანახებსატფილისისასა.დამუნ
ქმნესქორწილიშესატყჳსიდაშემსგავსებულიჴელმწიფობისადასახელზეობისა
მათისა.ვინათგანდედოფალირუსუდანყოვლითასიბრძნითასავსემოქმედებდა:
აქათ ბაგრატოანიბაგრატოანითაგუარ-ზეობითააწყობდარიგთასახლისათა, და
ქუემოთ ხუარასნისადაერაყისასულტანთასძლობითაგამეცნიერებული,
მუნებრივითასახიობითადაშუებითამოქმედებდამშუებელნიიხარებდეს,
გლახაკნიგანმდიდრდებოდეს; იყოზმამგოსანთადამუშაითთა, სახიობათა
მჭურეტელნიიყორაზმთასიმრავლედასრულ- ქმნაამასაშინა.მითხრობად
შეუძლებელ არს, თუვითარსაბედნიერობასა,სჳანობასადღეკეთილობა
თამარისიდავითის, მოყმისადავითიანის,
თანაბედნიერ, დაგანმარჯუებულ ქმნა,
დაწაღმართ- წაღმართითამით მითხრობითაწინამდებარითა[ გეუწყოს]
.

26
ესედავით წელიწდისმოქცევამდეესრეთ წაეჯობინაყოველსამშჳლდოსანსა
ცხენისანსადამცურავსა,
მოასპარეზესა,
მწიგნობარსადაყოველსანასწავლსა
ჴელთასიკეთითა, ვითადღესჩანს,რომელ შინათ ვინყოფილამისი
მსწავლებელიდათანამოსწავლე, დათუგარეთთაქუეყანათამოსრულა, ვერავინ
სადაგამოჩენილამისებრი.

შემდგომად ამისსა,
მშჳდობისადამტერთამძლეობისაამათისა,
ოდესმემოესმა,
ვითარმედ რუსიიგიძნელბედიდასუე-უსუეოწამოსრულაკოსტანტინეპოლით და
მოსრულაქუეყანად ეზინკისად,
კარნუქალაქისად.

დამასჟამსანაცვალიმეჭურჭლეთაუხუცესისა, სჯულითაბარბაროზიდაქცევითა
ტარტაროზი, კეთილთადაჰამოთაპატრონთაგანსრულწყლიანი, საქმის
მოციქულად წარავლინასაქმისარასათჳსმე, დამასკარნუ-ქალაქსამისვლასა
შინაშეიყარნესრუსიდაიგიერთად.[ მიუ]
დგესიმიერნი,რათა[რუსი]სასახლესა
შინა[შეყვანილ]ყონ;მისისასარგებლისამოწადინენიშეეხუეწნესამასდიდსა
[
მოციქულსა] ,რომელიაქით მისრულ იყო.მაშინცნესამისსამეფოსაკაცთადა
უფროსღაეშმაკმან, რომელიმარადისმბრძოლ არსვითარ „ განკჳრვებასა
დავითისსასიცრუეკაცთაგულებისა“დარომელნითანაზიარმეფობისამათისა
დაუხუად დაუგულსავსედ წყალობითაიყვნეს, მათცაქმნესსაქმეყოველთა
ძუელთაგინაახალთაგანუბოროტესი.უკეთუამასსამეფოსაგანდგომად
პატრონთაუნებელ ქმნილარომელი, დაწყებითგანსოფლისათ არავისოდესსადა
უნახავსწარმართებულიდაგამარჯუებული, გარნაეგრეცათჳსთადანატამალთა,
შვილთადაძმათაამისსახლისათამიზეზითაქმნილა.გარნაესევინაანუსით?

პირველად მიერთოგუზან, პატრონიკლარჯეთისადაშავშეთისა, რომელიძუელთა

მეფეთატაოელთადიდებულთაადგილსაზედაშეეწყალაპატრონსა.აქით ბოცო,
სამცხისასპასალარიდასისრულისაცააღმატებით შეწყალებული, სხჳთამესხითა
დიდებულ- აზნაურითურთ, თჳნიერივანეციხისჯუარელისა, რომელსაყუარყუარეცა
ეწოდების.ესედამაგრდათჳსითურთ მოკიდულითურთ, ვითარგუარეყოდაცა
მომგონებელსასულასაერთგულობისასა, რომელ ბაღუაშსაზედაუერთგულა
ბაგრატს.ვარდანდადიანი, მსახურთ-
უხუცესი,ლიხთ-აქით პატრონიორბეთისდა
კაენისა,
ლიხთ- იქით ნიკოფსიამდისუცილობელად ქონებისა, დათჳთ ქუეშისა
ციხესამყოფი, მაგარსადამტერთაგანუვნებელსა.ესემცირედისარასმეწარვიდა
დამივიდაგეგუთს, რეცაპატრონისაწადილითაშეყარაყოველისუანეთიდა
აფხაზეთი,საეგროი, გურია,სამოქალაქო,რაჭა,
თაკუერიდაარგუეთი.
მომრთველმანსანიგთადაქეშიგთამანაფიცარუსისაგამეფებისადამისის
მეფე-ყოფისათჳსდიდებულნიდალაშქარნიქუეყანისანი.

გაგზავნალაშქარნიქუეყანისანიდამივიდესგუზანისად.მუნით წარმოვიდარუსი,
დაშეყრილთამიჰმართესსამცხესა.დამიეგებაბოცოდავინცამისიმიმდგომი

27
იყო.დაგარდამვლელნიმთისანიმივიდეგეგუთს.ჵიღაღადიდიდიდა
განსაკჳრვებელიკაცთაცნობისა!ვინაანუვისიღამოსაყდრესაყდარსადაჯდა
დავითიანსა?

მაშინთამარ, ქალაქსამყოფი,უსახურისადაუაზრავისასაქმისაგანკჳრვებული,
პირველად მომხადველიჩუეულებისაებრზენათაწყალობათა, მბრძანებელ ექმნა
ყოველთაერისთავთაერთგულთა, ვინაცაშემოკრბესსპასალარნიდადიდებულნი
ჰერეთით, კახეთით,ქართლით, სომხითით დასამცხით.მკჳრნეთასაქმითა
ჰკადრესფიცით არამათგანნებადართულობასაქმისა, დავითაშეაჯერესუმათოდ
ქმნილობა, მჴეცებრგანმჴნდაგულიმათიერთგულობისათჳსდათავისა
საწამებელად დადებისათჳს.დათჳთ თამარჴელითასაუფლოთადასიტყჳთა
ოქრო- ნექტარითამრავალგზისმართლად იკითხვიდამიზეზსამკჳდრთამისთაგან.
ოდესმეთევდორეპატრიაქსადაანტონიქუთათელსა, რომელი- იგიოდენდარჩა
მასჟამსაერთგულად ლიხთ- იმერით,სისხლთადათხევამდის, დასხუათა
ეპისკოპოსთაგზავნიდის, ოდესმეშინაურსაეჯიბსადამესტუმრესა,დამათგან
ვერასპირისმპოვნელი.

მაშინშეკრბაკრებულიღმრთისმბრძოლი, აღიღესმახჳლებიდაწათები,
წარმოემართნესპატრონსაღმერთ- შემოსილსაზედა.ნახევარნითჳთ
მეფე-საგონებელითურთ გარდამოვიდესმთითალიხისათა: ამწყუედელნიდა
ამაოჴრებელნიქართლისანიმოვიდესნაჭარმაგევამდისდაგორამდის.და
ნახევართა, დადიანთაწინაძღომითა, გარდაიარესრკინის-ჯუარიდაჩავიდეს
ციხის-ჯუარსდადაწუესქალაქიოძრჴე.მუნშეიყარნესბოცოდამესხნი, ვინცა
იყვნესმიმდგომნიმათნი.დაგანმგებელთაესევითარისასაქმისა, ღმრთისა
უკითხავად, შვილთამზეგრძელ უქმეს.რამეთუგააგესპირველად აღება
ჯავახეთისა, თმოგჳსადაახალქალაქისა, კუალად თრიალეთისადასომხითისა,
ვინათგანქურდვაჭრისაიქით გასდგომოდავეყოველისომხითი: ივანე
ვარდანის- ძე,პატრონიგაგისა;მაყა,პატრონიკაიწონისაკაენი(თჳთ ვარდანისი
იყო),სხუანიმის.ქუეყანისააზნაურისშვილნი, თჳნიერზაქარიავარამისძისა;იგი
კაციერთგულიიყოდაჭაბუკიგამოცდილი.ამათ ყოველთავეაგარათაშეყრა
გააგესდამუნიდაღმამათ დაზემო- ქართლისმყოფთაკართაქალაქისათა
მოსლვა, სადა- იგიიყომზე-
მზეთა, ნათელინათელთა, ტარიგიუმანკო,მსგავსი
ქრისტესი, მშჳდითამით დავითიანებრითაგონებითამინდობილიზენასამას
განგებასაიმედისამდებელიწყალობათამისთაგულმოწყალეთა.

მაშინუბრძანაამირსპასალარსაგამრეკელსადაოთხთამჴარგრძელთადა
სხუათაიორელთა, ზემოთადაქუემოთა, წასლვადამიგებებაწინაქუეყანასა
ჯავახეთისასადამუნვეცნობაძალისამათისა,უფროსღაცნობაძლიერებისა
მართლმსაჯულობისაღმრთისასა.დამივიდესმტკუარსაზედა, ვინათგანიგინიცა
მუნვემოსრულ იყვნეს.დამიერთნესმესხნიცა,
ერთგულად დარჩომილნი; დააქით
ესენიმისრულნიმტკუარსაზედა,დაიგინიმუნით ჴიდსაზედაშეიბნეს.

28
დაშეიქმნაომიდასროლა.მასდღესასიღამემანდაწყლისშუა- ყოფამან
გაჰყარნა.ვითარშეღამდა, შეიარნესდაზრახვა-ყვეს,
ვითარმედ:„ ვხედავთ
მჴეცთქმნილობასაამათ ლაშქართასა, დავინათგანარაგუაქუსძალიდაღონე
შებმისა,აწმივრიდოთ სიმაგრისაკენდამუნიდაღმაღონითავეცადნეთ ღალატსა
დაძლევასა“ .სიქველისამომნიჭებელმანთამარისკერძთალაშქართაამცნო
გულ-უყოვნელ ქმნაშებმისადადევნა- ყოფისა.დაგამვლელთაჴიდისათა
მიმართესმთასატორნაძიად სახელდებულსა, ღონედ სიმაგრისასაძებნელად და,
ვეღარამუნდამდგმელთა, გარიდესდამიიწივნესველსანიალისასადაწყალსა
ხინგრისასა;თმოგუსადაერუშეთსშუაშეიქმნაომი, ვითახუდებოდარჩეულებსა
იმერთადაამერთამოყმეთასა, რომელიკმაიყოძუელთაცაგოლიათთადა
ჭაბუკთაომად, რომელთაზედამოვიდოდესქუეითთასიმწუავენიდა
მოკუეთილებანიისრისანი, მფეთებანიჴრმალთანიდამხეთქელობანი
ჰოროლთანი.დაგანგრძობასაშინაჰომთასამიეცაძლევაბუმბერაზთადა
მოყმეთათამარისთა, დაგაქცეულნირომელნიმედაიპყრნეს, დაჴოცესდა
ტყუე-ყვეს.ამათ არაევნოარცასიკუდილითა, არცადაკოდითა, თჳნიერრომელ
ივანესარგისისძედაკოდეს.

შემოქცეულთამხიარულითაპირითადაგანათლებულითაგულითათავისუფალ და
უდევნელ ყვნესიგინიქენებისადაპატრონისავეარადაკლებისათჳს.დამოვიდეს.
წინაშეღმრთივ- გჳრგჳნოსნისამეფისადამეფეთ- მეფისა.მიმცემელმანღმრთისა
მიმართ ჯეროვნისამადლობისამანნახნამოყმენიმისნიპირითაბრწყინვალითა,
თუალითატკბილითადაგულითადაჯერებულითავინაცაცნესესეპირველ
მახარობლისამოსლვითა, სარგისვარამისძისათა,ზრახვაყვესრომელნიმყოფ
იყვნეს.მისწინაშე;თჳთ ჭიაბერიმანდატურთ- უხუცესი,
ჰერნიდაკახნი,
დიდებულნიდააზნაურნი, თანადართვითაყივჩაყთათა, დაშეყრილთაქართლისა
ერისთავისადაქართველთადიდებულთა, წინაძღუანვითადავით მეფისა
სჳანისათა,დასხმა[ყვეს]ქართლსმყოფთა, რომელთამიერთნესვიეთნიმე
ქართველნიცადასიმრავლეყოვლისაკავკასიისადამთეულობისა.

დავითარაგრძნესმათ ამოწყუედადაგაქცევაზემოთალაშქართა,მსწრაფლ
იქმიესგარდავლა.დაშემოქცეულთადამოსრულთაწინაშეთჳთ თამარისა
ჰკადრეს.გასლვასომხითით დამიმართებაურჩთადაგანდგომილთამეფობისა
მისისათა.დამორჩილდაქრისტე-შემოსილიჴელმწიფე,
შემეცნებულიღმრთისა
წყალობააურაცხელობითა.

ვინაესეცაუწყოდეთ,რომელ წურთათაღმრთისათასივრცედიდ ფრიად არს;

რამეთუკეთილთადაკეთილ- გაეგონეთანიშთააღჩენითასწურთის
კეთილად- დართვითა,
ძლევა-მინიჭებითა.ღამეთუკეთილისასულისათჳს
ღმრთის-მოყუარედათჳსად მისიარს, ვითარიტყჳსცადღებერძენთახედვისა
პლატონ:„ კეთილიკეთილთათჳსარსკეთილ, ვინაიგივეკეთილიბოროტთათჳს
ბოროტ“ .

29
ხოლოაწჴამსდაუფროსღაგაგონებანათქუამთამათ დაუვიწყებად დახედვა
ზენათაწყალობათა,
რათადავჰყოთ თუალიიგიამათ ესევითართაწყალობათა
განგრძობითა.

ხოლოაწვინაცაცნესგანდგომილთაშერისხვა.ღმრთისამათთანათათჳს- თჳსთა
რომელნიმედამგდებელ იქმნესაწციხეთადასიმაგრეთადაუწინარეს
სჯულისანიცა.ვინათგანთამარსაზედაესევითარიუსახურისაქმეკადრეს;
რომელნიმემოვიდესყელ- საბელ მობმით;რომელნიმემკლველ ექმნესთავის
ბიძასა,დაეგრეთ მოვიდეს.დამუნცაიქმნაჩუეულებითიგამარჯუება.
შემოქცეულიდგაჭალასააგარათასა.მონადირედამონადიმე, მხიარულიდა
შემწყალებელიერთგულთადასაკუთართამისთა.შეიწყალაზაქარიავარამისძე.
დაუბოძაგაგიქურდვაჭრითაგანძამდისმრავლითასაკუთარითადამრავლითა
სანახევროთაქალაქებითა, ციხეებითადასოფლებითა.შეიწყალესდაუბოძეს
სარგისისძესაივანესპირველად მსახურთუხუცესობა,ჴელიშინაურიდასაპატიო,
დაკაენიდაკაიწონიგელაქუნით დასხჳთამრავლითასახარაჯოთაქალაქითადა
ციხითა.შეიწყალნესდადალოცნეს; სხუანიცადიდებულნიმრავალნი,და
შექცეულთამიმართესსახლთამათ დანატამალთანაჭარმაგევსა.

დალიხთ- იმერთადიდებულთა, შემნანებელთაშეცოდებისათადამოაჯეთა

შენდობისათა, ითხოვნესცხოველნიხატნიდათჳთ დედოფალირუსუდანმათ
წინაშესაყოფელად, კათალიკოსი,მანდატურთ- უხუცესი,დასხუანიეპისკოპოსნი
შინაურითურთ სახელდებულით.ვინაცაგარდამოვიდესსუანიდიდებულნიდა
მეჴევენიდაგარდამოიტანესრუსი, მეფე-
ყოფილი, დამისცადედოფალმან
სიმტკიცეპირველად რუსისუვნებელად გაშუებისათჳს, დამერმემისჟამისა
შეცოდებისათჳსარასშენანებისადაწარმოძღუანვებითადედოფლისათა
მოვიდესნაჭარმაგევად დარუსი, ივანესმისანდობელად მთხოველი, წარვიდა,
მასვემისსასუე-უბედურსაგზასაგაემართა.დაშეიქმნამშჳდობა, სიხარულიდა
ერთობა, რომელიარაოდესსადავისუხილავს.და„ ერთბამად მოვდესლომიდა
ჴარი,დაიხარებდესვეფხითიკანთათანა, დამგელიცხუართათანა“ .განდიდნა
სახელითამარისიყოველსაზედაპირსაქუეყანისასა.დალაშქრობდადავით
ბრძანებითადაგამორჩევითათამარსუე- ალექსანდრიანისათადაიმარჯუებდა
შეწევნითაზეგარდამოთა.

დაამასშინამიიცვალაგამრეკელიამირსპასალარი, დათმოგჳსაგანკიდეარა
დააკლესშვილთამისთა.მაშინუბოძესამირსპასალარობაზაქარიას
მჴარგრძელსა, ძესასარგისამირსპასალარისასა,მჯდომსასომეხთამეფისა
ადგილსა, პატრონსალორისასა.მოუმატესქალაქიცარუსთავიმოყმესაღირსსა
სპასპეტობისასა.დაჭიაბერსამანდატურთ-უხუცესსამოუმატესდაუბოძეს
ჟინვანიქალაქიდაციხე, მრავლითამთიულეთითა.დაშეიწყალესსარგისვარამის
ძე,დალოცესდაუბოძესთმოგჳ, დაქუემოთ წირქუალელნი, ზარტიბისძენი,
გრიგოლოსძენი, ჭიაბერისძენიდამახატლისძენი, დათავნიკახეთისანი
თორღასძენი-შეიწყალნესთჳთოეულნითჳსითაწესითა: რომელნიმეახლად

30
დალოცვითა,რომელნიმემომატებითა;
ეგრეთვექართველნი,
სომხითარნი,
თორელნი,მესხნიდატაოელნი.

ვინაცაგუზანპირველითგანვეწარმწყმედელითავისა, აწცაგამტანელი
ტაოსკარისა, ვაშლოვანისადასხუათაციხეთამრავალთა, წარვიდაქუეყანასა
შაჰარმენისასა,დასამძივარისხჳთააზნაურისშვილებითა, რომელთათანაიყო
მეღჳნეთ- უხუცესიცა,
სეფე-შვილად კლარჯეთისადაშავშეთისა, დაგავიდესმთასა
კოლისასა.მოეგებნეს.წინაზაქარიაფანასკერტელიდაძინიელნი, კალმახლელნი,
ყრმანიკარგნიდაპატრონისაგანშეწყალებულნი.დაშეყრასავეთანაცნეს
გუზანისშვილისადაშაჰარმენის.ლაშქრითამისლვაგუზანისცოლისადა
შვილისაწარსხმად დაციხეთაშინათურქთაშეყენებად.დაღაცათულაშქარნი
დიდნიიყვნესდაპატრონნითორმეტისადროშისანიდაესენიმცირენი, და
მჴსენებელთაქრისტესსჯულისათადათამარისბედისადასიმართლისათაშებმა
ყვესდასიდიდითამათითადასიკეთითადიდად დაჭირვებულიომიგარდაიჴადეს.
ბოლოდ, მათთაგამქცეველთადაამომწყეუედელთა, ჴელთამყრელთაგუზანის
ცოლ- შვილთა.თანაშემოქცეულთააიხუნესციხენიდასიმაგრენი.და
კუალადმგებელნიქვეყანისანიმოიწივნესწინაშეთამარისა, რომელმანმიჰფინა
ნათელიწყალობისადაგარდაიჴადამადლიმოჭირვებისადასიმჴნისა
მათისათჳს, დადარჩესყრმანისახელოანნიდაპატრონისარგებლიანი.

დაამასესევითარსაწყალობასაშინაღმრთისასაორნიღამკლებიანწაღმართის
გამოჩენილობანი;ილოცვიდესმოქენენი, ღმრთისადაწმიდათახატთა
მომჴსენენიპირმშოთაძლიერებითა.ხოლოვინათგანჰყოფსწყალობათა„
დამრეკელთაგანღებისასა, დამთხოველთანიჭებისასა, დამეძიებელთა
პოვნისათა,ვითარიქმნასარასზე,გინათურაქაელისსა, ანუთუელისაბედისსადა
უფროსღაანნასსადა, ვიკადრო,მარიამისსა.მიუდგათამარიგანწმედილითა
გონებითადატაძრისაღმრთისააღმსჭუალულისასანთლითასხეულისათა,
მჴურვალითაგულითადაგანათლებულითასულითატაბაჴმელისაბეთლემ-
მყოფელმანმუნშვაძე, სწორიძისაღმრთისა, დაუწოდასახელიახოვნისამის
მამისათჳსისაგიორგი,რომლისათჳსცაყუავილიუკუდავთანაწილისა
აღმოგუეყუავილა.

ამასესევითარსამოხედვასაღმრთისასა, სამებითასრულისასა, პირველ

დარჩომასათამარისსადააღმოშობასაძისაგორგასლიანისასარაცთქმად
მიეგებოდასახესიხარულისაანუმადლობისაღმრთისა?იხარებდეს, იშუებდეს,
იმოთხვიდესსამოთხესაშინაამისსაწუთოსასა, განმათავისუფლებელნი
ტყუეთანი,შეეწირველნიეკლესიათანი,მწირვებელნიმღდელთანიდა
მიმცემელნიმონაზონთანი, მოწყალენიგლახაკთანი, ერთბამად მადიდებელნი
ღმრთისანი,მწყობელნიეპისკოპოსთანიშჳდისავესამეფოსასპათათანა.დათჳთ
დედოფალმანრუსუდან, დაგაზრდილმანმისმანმეფემანდავით, დადამან
თამარისმან,დაყოველთამეყოფთაამისსამეფოსათა, მსგავსად მოგუთასა,
ჴელ-ყვესძღუნებად დამინიჭებად.მცნობთაგარეთ ბერძენთამეფეთა, სულტანთა,

31
ათაბაგთადაამირათასპარსეთისათაწარმოავლინესნიჭნიდაგანძნი
კმა-
საყოფელნი.

დაესევითარსაამასდღეკეთილობასაშინაიხილეყრმაახალი, პირველ
საუკუნეთაგანწესებულიძედ მეფისა, მეფედ,
შვილად ცხებულად დავითიასად.
რამეთუოდესდახატულიბუნებისაგანიშვადაწარმოიჩინა, მოაქუნდესთჳს
შორისხატნიდასახენითჳსთადამსახთამშობელთანი, დამნათობნისცვიდეს
მას,დაენთებოდასულიზენისასფეროისა, დამეტ-ბედიბედსაზედადასჳანობა
სუესაზედა,მარჯუებანიუმეტესნიწარემატებოდესშარავანდთაგან
მამრჩობლებითა.ესევითარი, იქმნაგალაშქრება,რომელიარაოდესვისგანქმნილ
იყობაგრატოანისა.

პირველად შემკრებელთაბედსადასუესაზედალაშასა,რომელი
განმანათლებელად სოფლისაითარგმანა[აფსართაენითა]
,მიჰმართესბარდავად,
დიდად დაძუელად ქალაქად.ამომწყუედელთაარანისათაგამოიღესდიდძალთა
ომთაპირველ ნებროთისაჰეროსისძმისაბარდოსისამამულიდაშენებული.
ავსილთასიმრავლითატყუეთადასაუნჯეთათააურაცხელთაათავისუფლეს
სამ-ბევრობატყუეთადღეგრძელობისათჳსთამარისადაძისამისისა.

მუნით გამომგზავრებულთაარცათუთჳსაერთისაგამომსუენებელთამსწრაფლ
წარსრულთაილაშქრესარზრუმს, კარსაკარნუ-ქალაქისასა.დამუნიყოსიმრავლე
ომთა,წყობაჰუნეთადახეთქებააბჯართა, რომლისამეშუელად იყვნეს
სურმანელი, კარელიდაშიგნით სალდუხისძენასრ- ადინდაორნიძენიმისნი
ლაშქრისასიმრავლითა, ქუეითისადაცსენოსნისათა, უამრავითა.დაცისკრისა
ბინდსამისრულთადადამწყებელთაომისათაღამისაბინდმანულხინაგაყრად.
დავითარგამოჴდაღამეიგი, დამოვიდესლაშქარნიუთუალავითადა
მიუწდომელითაალაფითა.დაშიგნით მეყოფნი, ვითარცამჴეცნი, იღრჭენდეს
კბილსამათსადაწუერსაიფხურიდესმხილველნივინმეცოლთა
დატყუევებულთანი, დავინმეშვილთა,დავინმესიმრავლესაჯოგისასადა
რემისასა,დამთქმელნიესრეტიროდეს:„ ვინაჩემდაესევითარიშერისხვა, და
ვინათგანარაოდესგჳხილავსტომიქრისტიანეთასანახებსასაყოფელთა
ჩუენთასა“.

დავითარცაგანთენდა, ჰკრესბუკთადადაბდაბთა, დაშეიქმნაზაჰმიქალაქთა

შინა.დამსკუნელნისისხლთამათთადათხევისანიგამოვიდესბჭეთაქალაქისათა,
გააწყუესრაზმიქუეითისადაცხენოსნისა;წარმოდგესბანსაზედადაშუკთაშინა
ისრისმსროლელნიდაქვისმსროლელნი.დავითარცაიხილამეფემანდავით და
სპათამისთაგულ- მყარად გამოსრულებამათი,ითხოვესსაჭურველიდააღსხდეს
რაშთა, ამხმელნიჰოროლთანი.აჰამისლვასავედასტეხეს.სახედ მეხის-
ტეხისა,
აღიხუნესდაჰკრეს.დადაჯერებულნითავისკატობასაშეიხუეწნესჯარითა,
ამწყუედელნიერთმანერთისანიდარცხუენილნიცოლთაგან, საკიცხელ და
სანერწყუავიქმნესბიბთაელიმთადახადუმთაგან, მკილენიდამგინობარნი
32
მუჰმედისრჯულის-მდებლობისანი.დაშემოქცეულნიმეფედავით დალაშქარნი
მისნიმოვიდესმხიარულნიქუეყანადვეთჳსად, მუნით ძლევა-
შემოსილნიდააქათ
მნახავნითამარისსაშოთ მთიებისააღმობრწყინვებულისაიაკობის
ვარსკულავისანი,
რომელმანიზმნასუენი, იზმნაძლევანი,იზმნანათელი.

ხოლომემორიდესგანგრძობასაწყინობისასამცონისდაგდებად ღუაწლიომთა
დამარჯუებათაუკანასკნელთა, უმჯობესთაპირველისათა.დამაიძულებელიგული
აღძრავსორღანოსაგონებისასა, რომელიარსენამეტეუელიდაწარმომეტეუელი
მთხრობლთაესევითართაოდესმეჟამსაერთსაშინაშეყრილნიგავიდეს
გელაქუნად,დაჩაიარესხაჩიანი,დაჩავიდესქუეყანად ყარყრისისად,
დამიუწიეს
ბელაყნამდის,დამოარბიესყოველიარეზიდაამოიარესკარიგანძისა.და
შეიქმნაკართაზედადიდიშუღლიდაგანაღამცაგააქცივნესდაშეიხუეწნეს
ქალაქად, დაყარყრით შანქორამდისექუსიდღეიარეს.დარომელიდღე
გარდასრულა, თუმცაარამოწეულ იყვნესლაშქარნიდაარაშემობმოდეს?და
ყოველგანძლევა- შემოსილნიდამძლენიშემოიქცეს, დამოვიდესსიხარულსა
წინაშეყოვლისასოფლისასა.

დაკუალად ლორიდაღმაწარვიდეხორნიძმანი, სარგისისძენი,ზაქარია

ამირსპასალარიდამსახურთ- უხუცესიივანე,მორბევად რაჴსისპირსა.დამუნით
წამოსრულ იყვნესლაშქარნიდვინელნი, ბიჯნელნიდაამბერდელნიმეკობრობად
დამზერად ქარავნისა.ვერცნესამათ,შეიყარნესსაშუალობასაგზისასა, ეკუეთნეს
ურთიერთას,დაუფროსომისადამჴნედ- ბრძოლვისასაქებელ იყოწამღებელი
სულისასიფიცხექველობისამათისა.ავსებულნიდასახელოვანნიმოვიდეს
წინაშედავით სუე-
ამაღლებულისადათამარღმრთივ- დამყარებულისა.

შემდგომად ამისსაკაენისაპატრონმანივანემსახურთ- უხუცესმანაწჳადავით

ლაშქრობისაძალითაშესამართებად დიდსადასასახელოსა: მოსარბეველად
დიდისაგელაქუნისა, სპარსი-ბაზრისადაგორალაუქისა.მაშინგაჰყვამოყმე
დღითი- დღემატებული, წარმართებულიდაწაკუეთებულიომთადალაშქრობათა.
დამსსმელთააღიღესტყჳსა, ჯოგისა,აქლემისა,ზროსისადაცხურისასიმრავლე,
შემსგავსებულიქვიშათა, დასადაცავისლაშქარნიდამეშუელნითავისა
დედა-წულთანიგარდეკიდნეს, გააქცივნეს,
ამოსწყჳდნესდადაჴოცნეს.ვინაცა
იავარ-მქმნელთასპარსი-ბაზრისასულტნისმოედანსშინაჴელ- ყვესსიხარულად
დაასპარეზობად, რომელი- ესეცააროდესვისგანქმნილ იყო.

ვინაიგანოდესმეიგივერუსი, ამისსამო,სამოთხისაგანექსორია-ქმნილი,
კაენისაებრმკლვლელიარაძმისა, არამედ თავისათჳსისა,ვერცაღირსიქმნადა
მოიშალასამოთხესა, ქალაქსაკოსტანტინეპოლის, ყოფისაგანყოველგნით არა
მტერ-აწყუედილიმეფე, არამედ სამბერველ- აწმუედილიმივიდაათაბაგისადა
მისგანაიღოარანის.ქვეყანისასამეფო, შემსგავსებულისჳსამისისა.მუნიდაღმან
შემყრელილაშქართაგანძისადაარანისათამოვიდაქუეყანასაკამბეჩანისასადა
შიგნით მინდორიმოარბია, დააიღოსიმრავლეტყჳსადანატყუენავისა.
33
მაშინხორნაბუჯისაპატრონმანსაღირმახატლისძემანცნაესედაშეიყარა
მცირედითალაშქრითადამიეწიასამითაშვილითაწამებად თავისა.არათუორნი
ერთისათჳსლაშქრობდეს, დაათნიერთისათჳს, დაოცნიორთათჳს; გარნამანვე
სუემანდასიმართლემანთამარისმანდასცარისხვაღმრთისაუხილავიდა,
ვითარცაგედეონისგანგასმიეს,მცირედნიმიეწივნესდაგააქცივნეს,
ჩამოყარნეს
დადაჴოცნეს,ვინარუსიძლით- სამეგარდაიხუეწა.

ხოლოესეცაუწყოდით თქუენ, მსმენელთა,დაღაცათუსამისოდ გაჭრით

მჴეცქმნილთამჴეცებრაჩუენისულმობელობითაუწყალო- ქმნა,გარნაიხილეთ თუ
ვითარასატურფოდაანდამატებრივიმომზიდობააქუსმჴეცთაგულებისა, ოდესმე
შარვაშეზლომისაბოკუერიგამოეგზავნა, მათ გაეზარდეს.დაესდენდიდიდა
საზარელიშეიქმნა,რომელ არცაველური, არცაშინაურიგაზრდილიარცა- ვის
უნახავსმისიარაკი.რაჟამსცადარბაზსმოიყვანიან, ესრეთ აქუნდატრელი,
სურვილიდასიყუარულითამარღმრთივ- განათლებულისა, რომელ მრჩობლთა
ჯაჭუთამი-დამოცალებამანკაცთაკიდებისამანვერდაიჭირის, ვირეთავიუბეთა
არაჩაუდვისდალოშნიდის, ვითარცაძუელ ოდესმემოწამეთამეტაფრასები
მოგჳთხრობს.დაოდესმედაიჭირიანდადამაგრდიან, წყაროსმსგავსნიცრემლნი
გარდამოსთხივნისთუალთაგან, რომელნიდაალტობდესმიწასა.

ამასესევითარსამძლეველობასამტერთადამჴეცთასა, წინააღმდგომთადა
ურჩთადამჴობასა, შინათადაგარეთასა,გაჴდაშიშიდაზარი,სახელი
ოთხ-ბუნებათადაოთხ- კუთხებათასულისაანგელოზებისა,
აღმოსავლეთით
დასავლეთამდე, ჩრდილოეთით სამხრამდის.

ამასჟამსაშინამოიკლაყიზილ- არსლანათაბაგი,დააწგასულტნებული,
მუჰლიდთამიერ.დარჩესსამნიშვილნიფალავანდისნი, მპყრობელად ყოვლისა
სპარსეთისა, რომელთამამისაგანდაბიძისაგანგაჰყოფოდესქუეყანანიესრეთ:
უფროსსა, ხუტლუ- ინანჩის,ერაყით ხუარასნამდისდაბაბილონამდის; დაშედეგსა,
ამირ-ბუბაქარს,ადარბადაგანისომხითამდის; დაუმცროსსა, ამირ-მირმანს,არანი
გურგანისზღჳთ გელაქუნისზღუადმდე.ამასშინა, ვითარარსწესი
მრავალმთავრობისა, შეიქმნაშურიდაჴდომა, დასძლიაამირ- ბუბაქარდააოტა
უფროსიძმა, დადაჯდაათაბაგად.დაუმცროსიძმაარანიდაღმან, ამირ-მირმან,
შეესიძაშარვანშას.დათჳთ შარვანშასდამასბელაყნისკარსაზედადაესხადა
გააქცივნა,დათჳთ დარჩაგადიდებულიდაგალაღებულიჟამადმდე.ხოლო
ვინათგანუღონოიქმნესშარვანშადაამირ- მირმან,რამეთუმასჟამსაშერისხვაცა
მოიწიასახლსაზედაშარვანისასა:„ რომელიშეაძრწუნებსქუეყანასა, შეახებს
მთათადააღკუმოლებს“ ,
შერყევით შეარყივნადადასცნაზღუდენიდაციხენი
შამასიისანი;უჩინოიქმნესყოველნიმასშინამყოფნი, რომელსაშინაწარწყმდეს
შარვანშასცოლიდაშვილნი.დამსმენელთაამისთა, მტყებელთათავისათა,
დამსხმელთათავთანაცრისათა, აღიხილნესთუალნიმათნი, დაარავინიხილეს
მჴსნელიდამაცხოვარიმათი, გარნაღმერთიმხოლოდ დაღმრთისაგან

34
ღმერთ- ქმნილნიდავით დათამარ.წარმოავლინნესმოციქულნიშემოსახუეწელად
ძღუნითაურიცხჳთა, თუალისადამარგალიტისა.ფასდაუდებელისა
წარმოგზავნითა, დამოაჯეთადამოქენეთაცაამისთა:„ ვინათგანძალ აქუსძალსა
თქუენსადაბრძნივგამორჩეულებასადასუესაალექსანდრიანსათქუენ
თამარისასა, სიმჴნესადასიქველესათქუენდავითიანისასა,უებრობასა
ლაშქართათქუენთასააღებად ყოვლისასპარსეთისა, -მაშინდასჳთ ასული
თქუენი, ნათელიდაშესატყჳსინაყოფისაამომეცნიერებისადაბრწყინვალება
შარავანდთ- მკრთომელობისათქუენისა,პატრონად ყოვლისასპარსეთისაი.

მაშინარა-მაღირსმანსიძობისამანუბრძანესიმედიშუელისადა
ჴელის-აპყრობისა;დაგანსცაბრძანებადაწარავლინაშიკრიკნიდა
მალე-მსბოლნიწუევად ლაშქრისაიმერით დაამერით.რამეთუმასჟამსაძმა
ყივჩაყთამეფისასევინჯისასავალათიაქაიყოსამსახურად,დიდთალაშქართა
შემყრელნიდადგესდასოთაშინა, რომლისასიმრავლითააღივსნესმტკურის
პირიალგეთისპირიკციისპირიდაქურდვაჭრისპირი, ესეოთხნივემდინარენი
ტფილისით ყარლჩამდის.

მაშინმოვიდესამირ-მირმანიფალავანდის-შვილიდააღსართანშარვანშა,
ყოვლისაარანისადიდებულითადაჰულამითა.დადგესჴელმწიფენისუე- სრულნი
დაღმრთივ- აღმობრწყინვებულნიჭალასააგარათასადაპატივისმცემელთა
ნების-
მყოფლობისამათისათააწჳესდამოიწჳესდიდითაზარითადაპატივითა
დედოფალირუსუდან; აქარომელმანცასახემანანუვისმცაგონებამანდაენამან
აღმოთქუნაქებანიზართადიდებისათა, კარავთადასარაფარდათა, კოშკთადა
ფილოპატთანი, მოკაზმულობანიდაშემკობილებანიბესელიელებრნიგინა
სოლომონიანნიტაძრისაღმრთისანი, რომელსა.შინაიხილვებოდაღმრთისაგან
ღმერთქმნილად, შორისღმერთთაგამკითხველად ღმრთისასახეობად, რომელსა
მოესთულოსურნელებადაშუებასამოთხისა, მოეფუტკრავარდბუტკობა,
ყუავილ-მცენარეობა,
ასფოდელ- ნარგისობაილჳსიოს-ველისნამორჩებთა?ანუ
ვისეცაქებამიხდომოდადავითისმოყმისა, ბაყათარისადათარხნისამსგავსისა,
ეფრემიანისადადიდებულთაბუმბერაზთადამოყმეთამსგავსთაროსტომისთა,
დაგივისითა.

დაშეიყარნესზრითამით, გონებისაზარგანჴდილითა, დაშეიქმნადარბაზობა.და

დასხდესტახტსაზედაოქრო- ჭედილსათჳთ თამარ, დავით დაძემათიგიორგი,
მადიდებელნიდამასახელებელნიყოვლისაულუმპიანობისადა
შარავანდთ-მპყრობელობისაგუარფესუობისანი, დარომელთათჳსმოქალაქობისა
მოქმედნი.ვითართქუას.სიტყუამან:„შევინანნეკაცნიესენი“
,კაცთ-
ზეშთამან
კაცთმოყუარებამანკაცნისაყუარნი,
მბაძნიდასაბამისაღმრთისგამგებლობისა
კაცთ-ქმნილობით კაცთაჴსნისათჳს,შეწევნითადაძალითამისზენას
მკლავისათაიჴსნნეცასიკუდილისადაექსორიობისაგანმვედრნიდაშემხუეწნი
ფერჴთამათთანი.

35
პირველად რაგამოვიდესტფილისით ქალაქით, მიეგებნესწინაოვსნიდა
ყივჩაყნიახალნი;დაშემდგომად ამისაჰერნიდაკახნი; შემდგომად ქართველნი;
დაშემდგომად მესხნიდათორელნი, შავშ-
კლარჯ- ტაოელნი; შემდგომად
სომხითარნი;შემდგომად აფხაზნიდასუან-მეგრელ-გურიელნითანარაჭა-
თაკუერ-მარგუელითურთ, დათჳთ კარვისკარსაჴელისუფალნიდაშინაურნი.

ხოლოვინათგანშინაურიდათჳსიიყოშარვანშაპირველად შემოვიდაიგიდა,
თაყუანისმცემელი, მოიკითხესწესისაებრდადასუესთჳსსაადგილსა.და
შემდგომად მისსამოვიდაამირ- მირმან,მამულად ძმისწულისულტანისა,შვილი
ფალავანდისი, დადედამისიიყოასულიინანჯანისი, ხუარასნისმემამულისა,
რომელიაწცოლიიყოტუღრილ სულტნისა.დამოიყვანესპატივითადაზარითა;
მომკითხველთადასუეს.პატივითადაშეიტკბეს, ვითარსაშვილი, მოყმეკარგიდა
შესახედავ-საყუარელი.დამოასხესდიდებულნი, ზოგნიელდიგოზისნი, ზოგნი
შვილთამისთანი, ათაყუანნესდამოიკითხნესშესატყჳსითაპატივითა.

დაშეიქმნასიხარულიგულისამათისამიუთხრობელიდამათ,
განცჳფრებულ- ქმნილთა.ფიცითადაამტკიცეს:„არანახულაკაცთათუალთაგან,
არცაწაგჳკითხავს.ძუელთაწერილთაშინა, გინაახალთა,სახეთამარისიდა
მსგავსიქცევითაყოფისამისისა“დამოეწონათჳთ მეფედავით დადიდებულნი
დამოყმენიმათნი, დათქუესმხიარულთადაიმედოანთა:„ გავიმაგრნეთ გულნი
ჩუენნიდააღვიძარცოთ კმაებაშეჭირვებისათუალთაგანჩუენთა!ჭეშმარიტად
ძალ-უცჴსნაჩუენიდაკუალად- გებამამულადვეჩუენდა“.

მაშინითხოვესპურიდაშემდგომად პურობისადაიდვესნადიმი,სიკეთედა
სიტურფეგამოუთქმელი.იყოსიხარულიდაზმამგოსანთადამოშაითთა.იგინიცა
დამოსნაძჳრფასითაშესამოსლითა,იგიორნივედალაშქარნიმათნი.
დამყოფელთამსგეფსისაერთისათაჰქონდაყოველთადღეთასიხარული: მათგან
ძღუნობა,ამათგანბოძება,
ნადირობადაბურთობა.რომლისათჳსცაისმოდაქება
თჳთ ამირ-მირმანისიდადიდებულთადაჰულამთამისთა, ვითა:
ერაყსა,
“ადარბადაგანსადაერანსამათებრნიმობურთალნიარდარჩომილან“ .

უბრძანამეფემანამირსპასალარსამისსაზაქარიასდამსახურთ-უხუცესსაივანეს,
ჰერეთისაერისთავსაგრიგოლსდასხუათამოყმეთადაჩავიდესმოედანსდა
მუნით ჩამოვიდაამირ-
მირმანმისითადიდებულითადამონითა, დათჳთ თამარ
საჭურეტელად პირითამით ბრწყინვალითადანათელთა- მოფენითა.ისლიმნი,
დაჯერებულნიმეცნიერობისანიდამძლე- მბრძოლნი,მსწრაფლ იძლივნესდავით
მეფისადამისთამოყმეთაგანდაშეიქცესმლეულნიდამჭმუნვებელნი.

ამასიხარულსადაშუებასაშინაეკაზმოდესდაემზადებოდესდამსკუნელნი
შუღლისანი.დამოვიდესდააცნობესათაბაგსა,
ნახჭევანიდაღმანყოვლისა

36
სპარსეთისაშეყრითამყოლსა.არანსმოსულსა,
რომლისადაწარმოეგზავნა
ხალიფასდროშამისიდალაშქარნი, რომლისათავსაზედაიყოოქროათასისა
ხალიფურისა.

მაშინშეკრბესთამარსწინაშეყოველნივაზირნიდასპანიდათჳთ შარვანშა.
დამასკუნელთამიმართებისათაუყოვნელ ყვესდღენიყოველთავეთჳთეულად
თემთადათჳთ შარვანშადაამირ- მირმანწინაშეითხოვესსიტყუამდაბლისადა
გამარჯუებულისა,
მძლევისადაწარმართებულისაპირისამისგანსჳანისა.

დაწარემართადავით, წარმძღუანელიძელისაცხოვრებისადაშემყრელი
დროშთასჳანად მოჴმარებულისა,ბაგრატოანურისადაუფროსღა
გორგასლიანურისა.

წარსრულთადაიბანაკესწყალსაზედაელეკეცისასა.დამუნით აყრილნიმოვიდეს.
სიახლესაშანქორისასა,
თუესაივნის[
სა]
აა~,დღესახუთშაბათსა,რომელი
განთენდებოდაპარასკევად,რომელსაშინაქრისტემანღმერთმანჩუენმან
შემუსრაძლიერებამჴდომისადადათრგუნაორთავიიგივეშაპი.

რომლისაიხილეთ აქაცაძალიდაძლიერებაძელისამისცხოვრებისადა
პატივისცემაპარასკევისა.დავითარცაგანთენდა,მოვიდესკაცნიწინამავალნი
აეშაგთაგანნიდათქუეს, ვითარმედ „ჩუენთუალითაჩუენითაგჳხილვანათასნი
ათასთანიდაბევრნიბევრთანი, უმრავლესნირიცხჳსანი,
ვითარცამკალნიდა
ვითარცაქვიშაზღჳსაშანქორითგანვიდრემთად შოთისადავარდანაშტისა,
განძისკარამდივერმისაწთომელ არიანთუალნიგანცდად დაგარდაწთომად.
დავითარცაცნამეფემანდასპათამისთაშარვანშადაამირ- მირმანდალაშქართა
მათთა,პირველად მხიარულთადამმადლობელთაღმრთისათაახლოს
პოვნისათჳსმტერისამათისა,დაეცაგანკჳრვება, თუ „ვითარდამგდებმანგანძისა
დაარანისაჭალათა, მთათამაგართასააჰჴედასაფარველი, დამკჳრცხლ
შეუმართებიაომად მოგებვად წინა“.გარნაესესამეგამორჩევითადა
განზრახვითამოსრულ იყვნესადგილსამას, პირველად იმედითა
სიმრავლე-აურაცხელობისათა, მერმეჴევისადასიმაგრისაშეზღუდვილობითა.

მაშინაღიჭურადაშეიჭურამეფე,შეჯდაზურდაგსა, რომელი
სახელგანთქმულობისათჳსეყიდავახტანგხაჩენელისაგანმბოძებელსაციხისა
დასოფლისასა, რომელ არიანჭარმანი,
ამირ-მირმანმოყმემან,
ამღებელმან
ჰოროლთამან, შეირტყამშჳლდკაპარჭი,მოიმახოსუცთომელმანმსროლელმანდა
ვითარგანსწავლილმანკენტავრო-სისაგან.

37
დამასჟამსამწიგნობართა- უხუცესიანტონიცაწინაშეიყო,კაციშესახედავითაცა
ჭაბუკიდაგუარტომად.მასუბრძანაწარძღუანვაძელისაცხოვრებისა, რომელ არს
სკიპტრადაჯაჭუ- ჭურმეფეთა.განმამჴნობელნიურთიერთარსისანი,
მომგონებელნიქრისტესმათისათჳსვნებათანი, აღეხილველნიღმრთისადა
მითუალულნი, დამისდაშევრდომითათაყუანისმცემელნი, შემვედრნისულთადა
სხეულთანიმოაჴსენებდესურთიერთისასიმჴნესა, მარჯუებულობასაპაპათადა
მამათასა,თუვითარძუელ ოდესმეწინაშედავითისაოცდაათშჳდმეტნიგმირნი
მბრძოლობდესდამძლეობდესუცხოთესლთადავითარსპანივახტანგისნი
წინაშევახტანგისა,დავითარსპანიახლისადავითისნიწყობათადავითისთა
იერუსალემსერთობდეს, აწშვილისამისთამარისნი, რომელიდავით
წინასწარმეტყუელითგანოთხმეოცსა- ერთობსშვილად ცხებულად.

დამეტყუელნისპასპეტნისპათანი:თუ-იგივინმემაშინიყვნესმძებარნი
სახელთანიდადამდებნითავისანიისტორიისქებისანიშესხმათასააწჩუენცა
უსწროთ დაგრდავსტაცოთ ქებამაქებელთადაშემსხმელთა, დავძუელნეთ და
დავარცხჳნეთ ჰომთამათთადამოვიგონნეთ ვიეთნიმესჯულისადაქრისტეს
კუალთაშედგომილებისათჳსთავის- მსხმელნილანძუთადატაფათადა
კატაფელთანი, დავინმეგმირნიგოლიათნი,სახელი; მძებრობისათჳსარამრიდნი
სიკუდილისანი,დავინმემიჯნურნიდამნათობთამათთამოგონებითაყოვლად
შწყალოდ მქნელნიჴორცთადასულისანი.აჰა, ჩუენცაჴელნიჴრმლად დასული
ღმრთად!“.

მაშინჰკრესსპერმურთა,დასცესზარი, დააწყუესრაზმიწესისაებრ; მიუწია

წუერმანრაზმისამანმარჯუენითმან[მთად]დამარცხენითმან[ მტკურად] .და
წარემართნესდაწავიდესსიახლესაშანქორისასა, გარდაეცნესზედა, დაგანყო
რაზმიმიმახლლებელმანქალაქისამანდაომთამან.თჳთ მეფე, რაზმითა
დამგდებელიმარჯუენით, შანქორსა,მოსწრაფეიქმნაგანსლვად წყლისა
შანქორისასაკერძოსა.დაუმცირესრაზმისასაკართაზედადაჴიდთაშეიქმნაომი
დასროლა.ძნელსადასაჭიროსაგზასასიმჴნითაჴელ- ყვესჴსნად.განვიდეს
პირსაისლემთარაზმისასა, რომლისაზარი-უზარო, ჰამრი-უამაროგაგონებისაგან
დათუალთამხედველობისაგან.შეიქმნაომიდაკუეთებაარათუსრულობით
წარმოღურითარაზმისათა, გარნაწინამსრბოლთაგან, რომელთაყივჩაყთაენითა„
ჭალაშ“და„ დასნაჭტდა“ეწოდების.

დაგაგრძელდაომიგზისასიგრძისაგან, ვინათგამეფედარაზმნიმისნიმიზეზითა
ბეღთადაკაპანთათადაყოვნებულ იყვნეს.დამოუკლესცხენიზაქარიასვარამის
ძესა,
დადაუკოდნესსხუათამრავალთადიდებულთა.მაშინცნესმჴარგრძელთა,
ძეთასარგისისთა,ზაქარიაამირსპასალარმანდაივანემსახურთ- უხუცესმან,
წარმომართეს,ვითარცავეფხთა, ფრთოსანთა,დამოესწრნესკნინსა
დაჭირებისაგანუკურიდებულთა.დამომხმდველთაიხილეს: მიახლებოდამეფე
დამისირაზმი;დროშაიგიგორგასლიანი, რომელისინდეთსშესლვითგან
მოსპეტაკდებოდა, ყოვლადცაპატივისმცემელ ექმნებოდაზენაიგიგანგებადა

38
მათ,პირველ-
მოსრულთა, წახეთქნესნახევარნილაშქართადარაზმთანი.ვიდრე
მეფისამოსლვამდიგამაგრდარაზმიათაბაგისა.

დარაჟამსიხილესმეფედაეცარისხვაღმრთისაუხილავიდაჴრმლებიდა
ჰოროლებიმეფისა, რაზმთამისთამსრველი.დააჰა, მისლვამდიიოტესდა
გააქციეს,
დაათრვნესისარნისისხლითადაჴრმალნიჭამდესჴორცთამტერთა
მათთასა.დამეფეიქცეოდამსგავსად აქილევისა.დამიუწიამდევარმან
ერთკერძომანგანძისშუალმთამდი, ერთკერძომანმთამდიგელაქუნისაარათუ
წარმქცეველიერთიათასთადაორიბევრთაიხილვებოდეს, არამედ
შემომქცეველნიერთი[ ათასთა]დაერთიბევრთატყუე- მქმნელად ჴელმწიფეთა,
დიდებულთადააზნაურთა, გარნაათაბაგიმხოლოდ განერაერთითამონითა.
დაიონავრესქალაქნისამნი, ვითაარსწესისარკინოზთალაშქართაშინა- ქონება
ქალაქთადასიმდიდრეთა: ერთიათაბაგისა,ძისაბეშქენქველისა, ერთისათმაზ
ეზდინისძისა,რომლისამამისასიუხჳსასახელისპარსეთსასეთიითქმოდა: ჰათემ
“თაიელისა“ .დაწარუღესდროშაცახალიფასაგანღაზოდ წარმოგზავნილი.
მადლიანითადაჭეშმარიტითაპირითაკურთხეულიესევითარიაჩუენესაწ
საქმისაგამარჯუებულებ.მიმჴედრობითაღასამედევნისაგანშემოიქცამეფედა
მიეგებაწინაანტონივაზირიჴელგაპყრობით მადიდებელიღმრთისადათჳთ
ავსილილარითადასაჭურჭლითაათაბაგისათა, რომელმანრიდობითა
მონაზონობისათაარაიჴადამახჳლიდამისრულმანსამითაყრმითაშემოაქცია
სამასიჯორიდააქლემი.

მაშინმოვიდესმადიდებელნისპანიდა.სპასალარნიდასპასპეტნი, თჳთ
შარვანშადაამირ-მირმან;
პირითამხიარულითაგარდამოჴდეს, თაყუანის-ცეს,
დალოცეს.დაქებაშეასხესმეფესადაბუმბერაზთამისთა.დამასღამესა
დაიბანაკესსადგომსამათსა,რომელიგუშინმნახველთაგანაღარიცნობებოდა.
მადრასათაწილ აღმართნესეკლესიანიდამყივანთაწილ ჰკრესძელსა, და
ნაცვლად მუყრთაიხილვებოდაღაღადებამღდელთაადონაისადმი: უფალო
საბაოთ ძალთასა.ვითარცაგანთენდა,მოვიდესშანქორელნიდამოართუნეს
კლიტენი.დაამღებელმანქალაქისამანდაყოველთამისთამიმდგომთაქალაქთა
დაციხეთამანითაყუანაამირ-მირმანდაუბოძნამას.თჳთ გაემართაგანძასდა
მივიდასიახლოესაქალაქისასა:გამოეგებნესდიდებულნიდადიდვაჭარნი, ყადი
დამულიმნი.დავრდომით მიწა-ქნით თაყუანისმცემელთაშეასხესქებადავით
მეფესადაცრემლით მოქენეთაშეავედრნესთავნი[ თჳსნი]დაშვილნი;განახუნეს
კარნიქალაქისანი,დამიუფენდესსტავრასაკართა- სრამდისულტინისა, და
გარდაასხმიდესთავსაოქროსადავეცხლსა, დრამასადადრაჰკანსა.დავითარცა
შევიდასრადადადაჯდატახტსასულტნისასა.

შეიქმნადარბაზობა,დადასხნესამირ-მირმანდაშარვანშათჳთეულითჳსსა
ადგილსაეგრეთვევაზირნი: მანდატურთ-უხუცესიდაამირსპასალარიდა
შემდგომნიწესისაებრ,რომელიცააქუნდაწესიჯდომისადადგომისა, დასუეს.
მაშინდელიზარიდაზეიმივისმანმცაენამანგამოთქუა, ანუმცავისიგონება
მისწუთამეფობისადასულტნობისაერთად მქნელობასა, ათაბაგისძისადა
39
შარვანშა;
ყმად ყოლასა,ყოვლისამუსულმანობისატყუე-
ქმნასაშინადარომელნი
დარჩომილ იყვნესმოსლვასადასამიწოდ თაყუანებასაშინა?შეიქმნაპურობადა
ნადიმობაშესატყჳსიჟამთადამისდღისა.

მაშინწარმოგზავნესმახარობლად მანდატურთ-
უხუცესიჭიაბერი.დამოვიდა
ტაბაჴმელასადაჰკადრათამარსსაქმეაღსავსესიხარულითაგამოუთქმელითა.
ხოლოაღუზავებელითადაწყნარითატკბილითასულითადალმობიერითა
გულითაშეწირეს.ღმრთისამიმართ მადლიდაქებაჯეროვანი.

დაქალაქსსლვისაგამომრჩეველნიმივიდესსრასა.დამოვიდამეფედამის
წინაშელაშქარნი,სავსენიწყალობითაღმრთისათა, სახელითამიუწდომელითა
დასარგებელითაგამოუთქმელითა.მოიღესნიჭი, არმაღანიდაგანძიაურაცხელი
კაცი(ჴელმწიფე-
აზნაურთამონამდის)თორმეტიათასი, ავაზაორმოცი,ცხენიოცი
ათასი,ჯორიშჳდიათასი, აქლემითხუთმეტიათასი.დროშათასხუათა,
სიმრავლეთასაჭურჭლეთა, ოქროთადალართავინმცაუძლოაღრიცხვად?იქმნა
თამარისაშეწყალება, რომლისათჳსდროშაიგიხალიფასი, რომელიმოიღოშალვა
ახალციხელმან,წარგზავნაესემონასტერსადიდსაწინაშეხახულისა
ღმრთისმშობელისასა, მსგავსად მამისპაპისამათისა:მაშინმასწარეგზავნა
მოძრცჳლიქედისაგანდორბეზესადაყაისძისა, ჟამთადიდგორთაგაქცევისათა
მანიაკიოქროსა,შემკულითუალებითაძჳრფასისათა.მიზეზად ძღუნისა-
შემწირველობისასადამვედრებელობისაამანცაესევითარად ესეიამბიკო
ხუთეულიოცდახუთ ლექსად აღწერა.

ცასაცათასადამწყებარსღმერთ-
მთავრობა,
ძესაუკუნობსპირველიდაკუალადი.
სულმანმანღმერთმანსრულ ყომოქმედებადი,
სამებით სრულმანერთითაღმრთაებითა,
მიწით პირველის,
პირმშოისაკაცისა.

შენმიერმისთჳსდრკუსამისგანმგებელი
დრკუიმიდრკაუვნებელივნებისადმი,
ივნოდავნებაპირველიუვნებელ ყო.
შენგანშობილმან.ჩუენღირს-
გუყვნააღმოშობად
ბნელით ნათელსა,
ნათელთამხედველობად.

შენგან,
ქალწულო,
რომელსაშენთჳსდავით
40
როკვიდა,
ძისაღმრთისაძედ შენდაყოფად.
მეთამარ,
მიწაშენიდამიერივე,
ცხებულობასაღირსმყავდათჳსობასა.
ედემს,
ღადითად,
სიმხნით,
დაჩრდილოეთით

შუამფლობელიიავარსშენდავმრთმელობ,
ხალიფასდროშათანავემანიაკსა
შევრთე,
ცრუ-
სჯულთამოძღურისაღაზოდ მძღუანი,
ვინდავით,
ძეებრეფრემისმოისარმან,
მოირთხნა,
მოსრნასულტნითა,
ათაბაგით.

ერანსებრძოლესჩემმიერმისთასპათა
ჩუენნიმჴედარნი,
მოსავნიშენნი,
სძალო;
მოწყლნეს,
მოსწყჳდნესაგარისნათესავნი.
მუნით მოსმულთანიჭთაგანერთსაამას.
შენდაშევწირავ!მიოხეძეებრ,
ღმერთო!

დავინათგანთამარმზეებრუხუიყოდაყოვლად უჭნოთამათ ნიჭთაამღებელი

იქმნებოდა,ამისგანთჳთოსადამჯერებელმანაიღოსაპატრონოპატრონმან
ჴმელთადაზღჳსამან.დამადლისადაწყალობისაგარდამჴდელმანაყარნა
ლაშქარნი.ხოლომწყემსოდენეკმაებოდესტყუესადანატყუენავსა,დათჳთ
იშუებდეს,იხარებდეს,
ნადირობდესდასუფევდესულუმპიანად დაშუენიერად
ბედიანნიდასჳანნითამარდადავით ორთაშვილთათანა, ნათელ-
მოსილთადა
ბრწყინვალეთა.

აწთქუასსიტყუამანესეცასაძნაურიდასაბრალო.ვინათგანსიბრძნედ-და.
მეცნიერობად ნათესავსააგარიანთასააქუსსაქმეგრძნებისადამოგუობისა
განსწავლილთაიუნიტანისაგან, რომელ ნებროთ,იხილაკიდესაზღჳსასა
კჳროისა-ზედადარიოსისა.შემდგომითიშემდგომად არიანმჩხიბავნი,
მწამლველნიუარისმყოფელნიღმრთისანი.აქაცარწმენავინმედიდძალისა
ოქროსაქადებითაბუბუქარათაბაგ- ყოფილმანდანახჭევანსგარდახუეწილმან
მოწამლვადასიკუდილიძმისამისისაამირ- მირმანისა.დამისცესწამალი
სასიკუდინედადასნეულდა.დაგაგზავნესკაციმცნობებელიდამუნით დიდითა
შიშითადაზარითა, ასპიტისაგანკბილნიმთართახნი, ძლივ-სადმემოვიდამთასა
კაპისსა,
სანახებსაგანძისანა.დაცნესდასტურისიკუდილი.

41
მოვიდაბუბქარგანძას;გავიდესდაშეიბნესყმანიამირ- მირმანისეულნი.და
ზოგნიდაჴოცესდაზოგნიგარდახუეწნეს; თჳთ მოიფიცაგანძადაგამაგრდა;
შიშითამანდ არა-
დამყოვნელიხანისაგავიდაჯერთ უმეცარიამირ- მირმანის
სიკუდილისა,არა-
დამხედავიმცირეთაყოვლისა.გაემართადამივიდა
შანქორამდი.დამუნღამოეგებნესდიდებულნიარანისანიმტირალნი,
დამსხმელნითავსანაცრისანი,დაჰკადრეს: ჟამად აღარაიქმნებისო; სიმაგრეთა
ესეწაუხუამთ დაბუბქარსაღარსად დაუდგნაამასქუეყანასა“.

მაშინშემოიქცამეფედიდებულითურთ, მოვიდაწინაშეთამარისადამსგავსად
ალექსანდრესა, ვით დასდვაპატივიდიდიპორესლუსკუმასაშინაჯდომითა,
ეგრეთვეშავითაშეიმოსანათელიიგი, პირველინათლისაცა-უბრწყინვალესი,და
დიდითაცრემლითამოიტირნა.დიდებულნიხასაგიანნიდამონანი
ამირ-მირმანისეულნიდიდითაპატივითადასიყუარულითადაიჭირნეს.

ხოლოივანემჴარგრძელიმჴნედაბრძენიიყოომთადალაშქრობისასაქმესა
შინა.მოჰმართა,
დაგავიდაგელაქუნად მცირედითალაშქრითა,დადადარნა
ვითარცადათუმანმომზირალმანბრჭალსამტერისასა,ვით ლეკუმანლომისამან,
დაძეთაისრაელისათაძეთათჳსბენიამენისთა,დაარავინიახლათანაყმა
ფიცხელი.

ამასშინათჳთ ივანე,მდგომმანმსტოვრობასაშინა, იხილნალაშქარნიშორს,

ჯეკმად ათკეცად უფროსლაშქართამისთასა, მომავალნიგანძით დამიმავალნი
ქუეყანასადვინისასასურმანს,მასისისგჳრაბისადაშურისასა; თჳთ ბალშან,
გაზრდილიელდიგუზათაბაგისა, ლომიჭაბუკი,პატრონიდვინისადასომხითისა,
ძმასურმანელისა, სურმანელითალაშქრითა; ალიშურიშამი, დიდად მყოფი,კაცი
მმარჯუე,ეგრეთვედროშისპატრონი.ვინათგან[ ივანე]კაციგულ-მჴეციიყო,არ
დახედნასიმცროსამათსადაუფროსობასამტერთამათთასა, დაგამომჴდომმან
დაფანჩნადადაპანტნა, ვითაწერონიტუღრილმანდავითაჯოგიკანჯრისა
ლომმან, დაჴოცნა,ამოსწყჳდნადარისხვაღმრთისამოვლინათავსამათსაზედა;
თჳთ ბალშან, ლაშქარნიდადროშანი, მკუდრისაგანკიდეკაციცოცხალიოთხი
მოიღო.თჳთმპყრობელთაგანაღამცაგაიხარესდიდად წყალობათამიმცემელთა
და.ღმერთსაშესწირევდესმადლობასაჯეროვანსა.

დაშეიყარამეფესპითაიმიერთადაამიერთათაქუყანასაგანძისასა, დათამარ
ჩავიდადვინამდი, წინაშემოვიდაშარვანშასამსახურად;დაგაგზავნალაშქარი,
შემოქცეულიდადგააგარათამორჭმითადასუფევითა.დამოვიდესკარსა
განძისასა.ამწყუედელთადამსრველთაარნისათადაყვესკარსაქალაქისასადღე
ოცდახუთი.ცალკეივანემსახურთ- უხუცესმან,დიდთალაშქართადაურიცხჳსა
ალაფისაშინაგამომგზავნელმან, ხაჩინელნიდიდებულნიმიიტანნაწინაშე
მეფისა.რამეთუგანმაქარვებელნიარანისანი, დაგანძისადასხუათაქალაქთგან

42
ხარაჯა-ძლეულნი,[შემოიქცეს]სამეფოდ ძლევაშემოსილნი,
შარვანშას
თანამომტანელნი.მაშინუბოძასაბოძუარი; დაშემოსესმრავალმრავალჯერ,
გაგზავნესშინაპატივითა.

დაწარვიდესლიხთ- იმერეთს;
შთასრულთაზღუაპონტოსამოიურვეს, და
მოირჭუნესდიდად დაკარგად,ვინათგანქუეყანაარტანისა,
ძაღინისჴევისა,
პალაკაციოწაეღოთურქთა.

დათამარსა,
გონებითადაგანზრახვითაბრძენსა, არავიწყდებოდამასყაბოს
მკულეველიკეკოს.დამიუწიამარბიელმანბასიანამდისდაურაბებამდი.
ავსილთადაიბანაკესსისხლისმქონელსა, აწცაიხილვებოდა, მსგავსადვეძუელ
ოდესმეთქმულისადამქონელისა, ქუეყანადასაყოფიმათი, ვითარცა„ სისხლის
მუცელი“.

ამაძლევითადაგამარჯუებითაიყოთჳთ მეფემეფეთა.არცაიგიუმადლოდ
იპოებოდაგამმარჯუებელისამისისა,
არამედ დიდ-
ბუნებაიყოსკიპტრის
მპყრობელთაშორისუსაჩინოესთაესეთამარ.

ამისათვისცაუდიდესთააჴელ- ყოსაქმეთა,რომელთამთხრობელად მოწევნული

მყისთავსაშორისჩემსა, უჴმოსადაუგუნებოსა,მსგავსიიპოებოდიუმეცრებით
ლექსთამეტყუელებად.დავინათგანსაქმეთადიდთაკეთილთადავიწყებად
შეიქნა,არაჯერვიჩინედადუმებად, რომელნიზესთაძალისაარიანარაჩემთჳს
ოდენ, არამედ ვგონებპირველთასიტყჳს- მოქმედთავინაუტყუელიპირიიტყჳს:„
ეძიებდისასუფეველსაღმრთისასადასიმართლესამისსა, დაესეყოველი
შეგეძინოს“.დაამისმანმსმენელმანდაკეთილად გულის- ჴმისმყოფელმან
აღიხილნათუალნიმაღლისამიმართ დააღამაღლაგონება, ყოვლად რამებრძენი
დაკეთილად ცნობა- გონიერი,რომელიყოვლითურთ შეეყომაღალსამას,
ყოველთაზედამხედველსა, დაშემსჭუალათუალიმრუმედ მხედველი, რათა
მეცნიერყოსდამასმხოლოსახედვიდეს.

ვერშეიტყუაიგისაშუებელმანამისსაწუთროსამან,არცამეფობამან
გჳრგჳნისამანდასკიპტრამან,
არცაქვათაპატიოსანთაუხუად ქონებამან,არცა
სპათასიმრავლემანდაესოდენსიმჴნემან, რომელისიტყუა,ცხად-ყოს.არა
მიდრკა,ვერცაწარიპარასიმდიდრემან,ვითარძუელ-ოდესმემეფენიმრავალნი
დაუმეტესამისსანატრელისამამა,ყოველთაბრძენთაუპირატესიდაუმეტესი
სოლომონ.ესრეუბრძნეიქმნაბრძენისამის, რომელ ესეოდენშეიყუარაღმერთი
იგიდაუცხოექმნასაცთურთასოფლისათა.ამანისმინაჴმაიგიუტყუელისა
პირისადაშეიტკბოიგი,რამეთუღამეყოველ მღჳძარება, ლოცვა,მუჴლთ-დრეკა
დაცრემლით ვედრებაღმრთისაზემდგომრობითაგანსაკჳრვებელ აქუნდა, და
ღამეყოჴელსაქმარი, რომელიგლახაკთამიეცემოდა.ერთიოდენვაჴსენოთ.

43
ლოცვისადაჴელსაქმარისამიერმაშურალმანმცირედ მიიძინისბუნებითისა
წესისაებრამასმცირედ მირულებასაშინაიხილაჩუენებით რაცასაყოფელი,
სახილავად ტურფადასიკეთე- აღმატებულიადგილი, ყუავილთა, მწუანვილთადა
ნერგთამიერგანშუენებული, რომელისაწადელ იყომხილველთათჳსდა
სიკეთესადაშუენიერებასამისსასამოთხისასამითხრობაშეუძლებელ.ამასშინა
იყოშესწორებულისაყდრებიდასარკმლები, პატიოსნად შემკულიოქროთა,
რომელიმევეცხლითა, თჳთოფერად განშუენებულისაჯდომითჳთოეულისა
კაცისა,არძანგისაებრსაქმეთა,ნაქმარისამისისა.ხოლოზენა- კერძოიყოტახტი,
უპატიოსნესიყოველთადასაჯდომელთა, ოქროსა, შემკულითუალითადა
მარგალიტითაპატიოსნითა.ამასსამოთხესაშინაშეიყვანესჭეშმარიტად ღირსი
მასშინაყოფისამეფეთამარ.იხილასაჯდომებიდაგანიზრახაგულსაშინათჳსსა,
ვითარმედ:„ მეფევარმპყრობელიდაჩემიარსუზენაესიდაუპატიოსნესიესე
საჯდომი“ .დამყისმიმართამანდაჯდომად.ხოლოწარმოუდგაკაცივინმე
ნათლითამოსილიდაუპყრაჴელი, მოხედნადარქუა:„ შენიარაარსსაჯდომიისი,
რამეთუშენვერშემძლებელ ხარდაპყრობად იმისსა“ .დამეფეიტყოდა:„ ვინ
უპატიოსნესარსჩემსა, რომელმანდაიპყრასუპატიოსნესისაჯდომი? “
.მანრქუა:„
საყდარიისიშენისადიასახლისისაარს, ამისთჳსრომელ ათორმეტთამღდელთა
მისთა.ჴელთაშესთულიჰმოსიეს, რაჟამსწარდგენშესაძრწუნებელსადა
საშინლსატრაპეზსაშეწირვად უსისხლოსადაპატიოსნისამსხუერპლისა.
ამისთჳს.იგიუზეშთაესშენსაარს; დაღაცათუშენმეფეხარ, კმაარსშენდადიდება
ესე,დაღათუსაყოფიშენიაქავეარს“ .დაუჩუენაუდარესიდაუუნდოესი.

ვითარგანიღჳძა,
წინაშემოყვანებად სცადიასახლისიიგი,
რომელმანაღიარა
თორმეტისამღდელისათჳსუფროსად სრულისაკუართ- ფილონისაშესთვადა
მღდელთამიძღუანვა.მიერითგანიწყოამანცაალექსანდრიით ვაჭართა
მოღებულისამატყლისაგანსთვად დაქმნად შესამოსლისასვიდრემდის
ათორმეტად სრულ-ყოს.

თქმულ არსესეცა,დაღათუმოუწყობელ არსიტყვა,ვითარმედ თჳსითაჴელითა

ამასცაშურებოდა,რომელ მისდღისასაჭამადიმისიფას-რაოდენდღივშეჭამის.
ჴელით-საქმარიმისიგანყიდისდაეგოდენფასიგლახაკთააჴელსაქმრისდა
მისცისარასამეფოდ შემოსავალთაგან.საეკლესიოლოცვად წესილოცვისა
დაუკლებელად.აღესრულებოდის, ვითარცატიბიკონიმოასწავებდადაგანწესება
პალესტინისამონასტრისამოგჳთხრობს, ყოველისრულიად.დარბაზისკარს
მყოფიწირვად ვერვინდააკლდებოდა: მწუხრი,დილეულ,სამხრი,ვითარცათქმულ
არს.

გარნასამართალთათჳსმისთაარაიყომიმმძლავრებელი, არცამტაცებელი,
არცა
მეკობრედამპარავი.იტყოდა, ვითარმედ:„
მევარმამაობოლთადამსაჯული
ქურივთა“.მოწყალებისათჳსკმაგეყავნდადიანივარდან,
გუზან,
რომელი

44
თუალ- მრუმეოდენყვეს,ბოცოს-ძებოცოდაამათნიმიმდგომნიდიდებულნიდა
აზნაურნი,რომელნიჩანანშეწყალებულნი.

ვინათგანუდიდესნისაქმენიწინამდებობენ,
ვითათქმულ არს,„ვინმცამცნამე
ფრთენიტრედისანი“,ვინმცამცნამეისტორიათ-აღმწერელმანქმნა
ღმრთის-მოყუარესათამარსწინაშესასწაულიგანსაკრთომელიდაყოველთა
ქართველთადამართლმადიდებელთააღმატებულითასიხარულითა
ამმაღლებელი?

მოვიდესძმანიორნიმეფესწინაშემსახურებად, ძენისარგისამირსპასალარისანი,
რომელნიმასჟამსადიდად განდიდებულნიიყვნესმეფისამიერ: ზაქარია
ამირსპასალარიდაივანემსახურთ- უხუცესი.ყოველნიმკჳდრნიმეფისწინაშე
იყვნეს:კათალიკოსიიოანე, სულმობერული, კაციანგელოზთამოსაგრე, და
მცირენიეპისკოპოსნი,დასხუანიცასაქართველოსწარჩინებულნიშეკრებულ
იყვნეს.ვითარკათალიკოსიიოანეუსისხლოსამსხუერპლსამღდელმოქმედებდა,
მოიღოდაშესწირამანჟამი.აღსრულებისაყოველნიღირსნიმოუჴდებოდესჭამად
სეფისკუერისა.ინებაზაქარიაამირსპასალარმანშეხებად დააღებად
სეფისკუერისა.ხოლომღდელთაარამისცეს, რამეთუიყოსარწმუნოებით სომეხი,
შეჩუენებულთაგანი;დასირცხჳლითაიკადრაზაქარიააღტაცებად სეფისკუერისა
დაშეჭმად.რომლისათჳსკათალიკოსი, ცეცხლებრაღტყინებული, ძლიერად
ამხილებდადაეტყოდა:„ ნეფსით არავინმართლმადიდებელთაგანიიკადრებს
მღდელმოქმედებასასეფისკუერსთქუენ, შჳდგზისწყეულთასომეხთა, მოცემად,
მომტაცებელიძაღლიცათუიპოოს“ .რომლისათჳსცასირცხჳლეულიწარვიდა
ზაქარიაკარვად თჳსად.

დადარბაზსმასერებელიზაქარიაამირსპასალარიმცირედ რასმესიტყუასა
ჰყოფდაურწმუნოსა, რამეთუსიტყჳთაჰგმობიასარწმუნოებასაჩუენსა.ვითარ
სულმობერულიკათალიკოსიმიუგებდადააუჴსნიდა, წინააღდგომად ვერ
შემძლებელიზაქარიაეტყოდა:„ მე,მელაშქრე,
ვერკეთილად მეცნიერვარ
სიტყჳს-
გებად შენდა;არამედ მოუწოდომოძღუართასარწმუნოებისაჩუენისათა,
რომელთაჩემწილ სირცხჳლეულ- გყონ“
.კათალიკოსიიოანემიუგებდა:„იყავნნება
ქრისტესიდამარადის- ქალწულისაღმრთისმშობელისა, რომელმანსირცხჳლეულ
ყვნესუარისმყოფელნითჳსნი“ .

ამისმანმსმენელმანზაქარიაწარალინაკაციკათალიკოსისამიმართ მათისა,
თანა-დაეპისკოპოსთა,ყოველთავარდაპეტთადამეცნიერთა.ხოლოივანე
წინააღუდგებოდადაეტყოდა:„ განიყენემაგისაქმნად,
რამეთუუწყით,ვითარმედ
ჭეშმარიტისარწმუნოებაესეარს“.გარნამხოლოარაისმინაზაქარია.

45
დამოვიდაკათალიკოსივანისადაყოველნივარდაპეტნიდადაიდგასამსჯავრო,
დადაჯდადედოფალი, დედოფლისამოსავი,დავით მეფედაწარჩინებულნი
საქართველოსნიერთ- კერძო,მჴარგრძელნიზაქარიადაივანეერთ- კერძო.
მოუწოდესკათალიკოსსაიოანეს.შევიდადაიტყოდაფსალმუნსაამას:„ აღდეგ,
ღმერთო, საჯესჯაშენი,მოიჴსენეყუედრებაშენი,რომელ არსუგუნურთაგან
ვითარშევიდა, აღდგესმეფენიდაპატივით თანადაისუეს;ეგრეთვემარღასთადა
ვარდაპეტთასომეხთამათცაპატივიუყვესწესისაებრ.

ვითარმოკითხვამანჟამიმოიღო, დადუმნესყოველნიდაიწყესსომეხთა
სარწმუნოებისამათისათქმად სიტყუა-მჭევრად დავრცელ-სიტყუად,ვინცა
კეთილად მოჴსენებულ იყვნეს.კათალიკოსი, ზეგარდამოთანიჭითააღსავსე,
გონიერებით აღუჴსნიდადაბრძნად მიუგებდაუკურღუევად თქმულთამათთა,
ხოლოთჳსისადამამტკიცებელად.დაგაგრძელდასიტყჳს- გებამიმწუხრამდე.

მოშიშმანისტორიისასიგრძისამანკმა- ვიყოთქმად: ვითარუწყით სომეხთა

სიტყუა-მასვეობისა,
ძლიერიღაღადიაღუტევეს, ცილობისასწორიძლევა
იქმნებოდა.ამისმსმენელმანკათალიკოსმანიოანე, ღმრთის-
მეტყუელისა
მოსახელემან, ნუუკუეზენათ სულისწმიდისმიერაღვსებულმანანუთუმართლისა
სარწმუნოებისამინდობილმან- არაუწყის,აღაღოპირიბრძნად მეტყუელი
შეუვალთასიტყუათა.ოდესმედიდიელიამსხუერპლსაზედამოხედვიდა
ცეცხლითაღმრთისამიერმლოცველი; იხილეთ, თუვითარუაღრესაღსაჴდელ არს
უსისხლომსხუერპლი- ჴორციდასისხლიღმრთისაკაც- ქმნულისა-
მსხუერპლსა
ზროხისასა, რომელიაჩრდილსამწერებულად იყო, ეგოდენუბრწყინვალესდა
უზენაესარს, რომელიაწიქმნადაითქუა, ვჰგონებ,სულისამიერწმიდისა,პირითა
მსახურისამისისაკათალიკოსისათა.რამეთუთქუა:

„სახლით თარგამოსნო, რომელნიშეკრებულ ხართ ძჳნად დამტერად მართლისა

სარწმუნოებისა!უწყითა, რომელ ნათესავსაკაცთასაეუფლაეშმაკი?
დამყოფელმანთუალთაგონებისათამანშეასაკუთრნახრიზმოსთა, და
არამეცნიერნიდადამტევებელნიღმრთისანიუზორვიდესკერპთა, ხახუსადა
ნიორსადაჯინჭარსა.ხოლოღმერთი, არაუგულებელს- მყოფელიდაბადებულთა
თჳსთა,ეზრახააბრაჰამსდამერმენათესავსამისსა; კუალად მოსესმოსცასჯული
დამსჯავრიუკანასკნელ, უმეტესთაწყალობათააღძრული, ზეცით გარდამოჴდა
ერთისამებისაგანი,შედასიტყუა, ქალწულისამარიამისგანჴორცნიშეისხადა
მსგავსკაცთაიქმნა,რამეთუსისხლთაგანქალწულისათამიიხუნაჴორცნი
კაცობრივნიდასულისიტყჳერი, იქცეოდაკაცთათანადაყოველნივეგანგებულნი
აღასრულნა.რაჟამსშესაძრწუნებელიიგინებსით ჯუარცმაეგულებოდა,
ათორმეტთამოწაფეთათანაისერადასრულ- ყოპასექივითარსრულ იქმნა, იწყო
ახალსაამასღმერთ- მყოფელსასაიდუმლოსა: მოიღოპური, განტეხადამისცა
მოწაფეთა, დათქუა:„ მიიღეთ დაჭამეთ, ესეჴორციჩემიარსმისატევებელად
ცოდვათა“ეგრეთვესასმელიცა:„ ხუთ ამისგან,ესესისხლიჩემიარს“დაპირველ
იტყოდა:„ უკეთუარასჭამოთ ჴორციძისაკაცისა, არაგაქუნდესნაწილიჩემთანა“ .
დაკუალად იტყოდავე:„ ჴორციჩემიჭეშმარიტისაჭმელიარსდასისხლიჩემი
46
ჭეშმარიტისასმელიარს.დამრავალ- სადმეარიანესევითარნისიტყუანი.აწუკუე
მომიგეთ:გრწმენაესევითარნიჴმანიმახარობელთანი“-ხოლომათ მიუგეს:„
უცილობელ არსეგე.რამეთუმოგუცაჴორციდასისხლიმისი.რათაუკუდავებად
ვჭამდეთ დავსუმიდეთ;ესეარსნიჭიდიდიჩუენდამომართ, რათაქრისტეს
ღმერთად აღმსარებელნივჭამდეთ ჴორცსამისსადავსუმიდეთ სისხლსამისსა“ .

დაკუალად კათალიკოსმანჴმაყობრწყინვალედ:„ კეთილ,შვილნო,ვინათგან

აღიარეთ, აწუკუეესეცაგრწამს,ვითარმედ ახალისჯულიდაახალიპასექიიყო
სერობაიგი, დაყოველნი, ქრისტესღმრთად დაკაცად აღმსარებელნი,
მღდელ- ვმოქმედებთ ქრისტესვნებათამომჴსენებელნი;ვჭამთ ჴორცსამისსადა
ვსუამთ სისხლსამისსა;იგიარსსჯულიჩუენიდამცნებაახალი“ .

ხოლოსომეხთამიუგეს:„
აგრე,
ამასარავინუმეცარარს“
.

კათალიკოსმანთქუა:„აწუწყოდეთ,უკეთუსარწმუნოებათქუენიუმჯობეს-
სადამე
არს,თქუენმიერშეიცვალებისპურიჴორცად უფლისად.თუჩუენიუმჯობესარს,
ჩუენმიერმღდელმოქმედებულიშეიცვალებისჴორცად უფლისად“ .

მათ თქუეს:„
ეგრეთ არს“
.

კათალიკოსმანთქუასაშინელისასმენელად სიტყუა:„
საქმითაგამოვაჩინოთ,
არა
სიტყჳთა“
.

მათ თქუეს:„
რომელსაჰყოფ,
ჰყავ“
.

კათალიკოსიეტყოდა:„ მოგცემძაღლსაერთსადადრო- გიყოფ სამთადღეთა,

რომეღამეგანათიოთ ლიტანიითადაღმრთისავედრებითა; სამდღეძაღლი
უჭმელად დამარხეთ.დაერთიძაღლიმემომეცით, სამდღეუჭმელად დავმარხო,
ღამეგანვათენოლიტანიითადაღმრთისავედრებითა.დაგამოჩნდესმართალი
სარწმუნოება.მესამესადღესააღვასრულებუსისხლოსამსხუერპლსადამოვიღებ
სეფისკუერსახელითაჩემითა.დაღათუარასაკადრებელ არს, დაუგებძაღლსა
წინა,
რომელითქუენგყავს, დაეგრეთვეთქუენსეფისკუერიმოიღეთ დადაუგეთ
ძაღლსამას, რომელიმემყავს.რომლისაცაშეჭამოს, მისირწმუნებაარაარს;
თქუენიშეჭამოს,თქუენგრცხუენეს;თუჩუენიშეჭამოს,ჩუენგურცხუენეს“.

47
ესმაესემეფეთადაერსა, განკჳრდესდაუღონოებამანმოიცუნა.ვითარგონებად
მოვიდეს,რქუესკათალიკოსსა:„რაესესთქჳ,
სასმენელადცაზარია!“კათალიკოსი
უმეტესდაამტკიცებდა.გარნასომეხთააღარენება,
მისცნესძაღლნიურთიერთსა,
დაწარვიდესკარავთამიმართ.

ხოლომეფე, ძლიერად მბრძოლი, ეტყოდაკათალიკოსსა:„ რასთქუ,ვინ

შემძლებელ არსამისდაქმნად, მოგონებად დასმენად, რამეთუგანსაკჳრვებელ
არს?“კათალიკოსიწყნარითაგონებითამიუგებდა:„ საქმეესეარამინდობითა
თავისაჩემისათავყავ,
არამედ ვყოფ ამასსასოებითაქრისტესღმრთისათა, რათა
აჩუენოსმორწმუნეთამართალიმორწმუნეობათუვისიარსდავინარიანმართლ
აღმსარებელნიდავისითამღდელმოქმედებითაშეიწირავსუსისხლოსა
მსხუერპლსადავისთაჴელთამისცემსტარიგიღმრთისადაკლვად თავსათჳსსა,
ანუვინვჭამთ ჴორცსამისსადავსუამთ სისხლსამისსა; მინდობითა
მართლმადიდებლობისათაცხად ვყოფთ ჭეშმარიტებასა.მეფეო, შემეწიეშენდა
ყოველნიქართველნი, დიდიდამცირე“ .განკჳრდამეფედაყოველიერი, ისმინეს
რაბრძანებაკათალიკოსისა,დაწარვიდესთჳს- თჳსად.

იყოდღეიგიპარასკევი.იწყესლიტანიობად: ერთკენმეფემანდაკათალიკოსმან
დაყოველმანსამღდელომანკრებულმან( მცირედნიიყვნესმუნეპისკოპოსნი,
რამეთუარაკრებაეყომეფესა) ,დაერთ-კერძოსომეხნიდამჴარგრძელნიზაქარია
დაივანეღამეიგიორთავეგაათენეს, შაბათსაკუალად იწყესლიტანიობად და
მწუხრიერთშაბათიგაათენეს.დააღმოჴდამზედაყოველნიწარემართნეს
ეკლესიაი,
ცრემლით მვედრებელნიღმრთისანი.განამზადესწმიდატრაპეზი
ორგნითვე,იყოტირილიორისავეკრებულისაგან.დასრულ- ყორაუსისხლოსა
მსხუერპლისაშეწირვა,აღიქუაკათალიკოსმანფეშხუმითაშესაძრწუნებელიიგი
ჴორციჩუენთჳსკაც-ქმნილისაქრისტესღმრთისა.წარმოვიდაკრებულისამიმართ
მგზავრმეტყუელი:„წმიდაარს,წმიდაარს, წმიდაარსუფალისაბაოთ, სავსეარიან
ცანიდაქუეყანადიდებითამისითა“ .

მოუწოდასომეხთაეპისკოპოსთადამჴარგრძელთადაყოველთავე
სარწმუნოებისამათისაზიართადაეტყოდა:„ ისმინეთ აწ,
სახლოთარგამოსისო!
უწყით,რამეთუღმერთმან, ჩუენთჳსკაც-
ქმნამან,მოგუცაჴორცითჳსისაჭმელად
მეტყუელმან:„ უკეთუარასჭამოთ ჴორციჩემი, არაგაქუნდესცხოვრება, ამას
ჰყოფდით მოსაჴსენებელად ჩემდა “
.დამოციქულიცაიტყჳს;„ პურსაამასრომელსა
განვტეხთ,არა-მეზიარებაჴორცთაქრისტესთაარს? “აწუკეთუსარწმუნოება
თქუენიჭეშმარიტარს, პური.ესეწმიდაჴორციქრისტესიიქმნების; უკეთუჩუენი
სარწმუნოებასთნავს, ჩუენმიერკურთხეულ იქმნებისჴორცად უფლისად
ყოვლადვენუიყოფინ, რომელ იკადროსრომელმანცა[ უარისყოფაჲ].აწ
მოიყვანეთ ძაღლი, რომელიმემოგეც; დაღაცათუარასაკადრებელ არს,
წინადაუგებპურსაამასწმიდასა.უკეთუშეეხოსძაღლიდაიკადროსმიახლებად,
არასადამეარსსარწმუნოებაჩუენი.მოყვანებად ვცეთ ძაღლითქუენი, დაუდვათ

48
პურითქუენმიერკურთხეული; იხილეთ რაძიიქმნას,
დამასზედაგამოჩნდეს,
ვისი
სარწმუნოებასთნავსქრისტესა“
.

ხოლოსომეხთადაღაცათუარაენება, გარნაარაიყოპასუხისამართლისა; ძლით

ეტყოდესკათალიკოსსა:„შენმიერგანჩინებულსაამასსაქმესაშენგიღირსქმნად
“.ხოლოიყოერსაზედაშემოსვლად ჯარირაძიიქმნას.დაამისმანმსმენელმან
კათალიკოსმანთქუა„მევყო“.დაბრძანაერისაშორად განყენებადამრგულივ
გარემოდგომა,რათაყოველთამიერსახილველ იქმნასდიდებულებაღმრთისადა
განდგაერიშორადრე.

წარმოდგაკათალიკოსიიოანეშემოსილი, დაჴელთაეტჳრთაზარისასაჴდელი
იგისაიდუმლო, ჴორც-
ქმნილი,მღდელ- მოქმედებული.მეფედაყოველიერი
ხედვიდესგანცჳფრებულნიდაშეძრწუნებულნი.დაკათალიკოსიდგა, ვითარცა
გოდოლიშეურყეველი, ტურფად აღშენებული, ესრემტკიცედ დგა
განშუენებულითაპირითა.მაშინმოყვანებაბრძანასამ- დღეუჭმელისაძაღლისა;
დამოიყვანესძაღლიიგიშიმშილითა, განლიგებული.დაწარდგაიოანე
კათალიკოსიდააღმოუტევაჴმაბრწყინვალე: ქრისტე“მეუფეო,ჴსნისათჳს
კაცთასაგანკაცებულო, ჯუარცმულოჩუენთჳს, დაფლულოდააღდგომილოდა
ზეცად მამისაამაღლებულო, რომელმანმოგუეცჴორციშენი, რათა
მოსაჴსენებლად შენდავჰყოფდეთ; შენ,მეუფეო,გთნავსსარწმუნოება
ქართველთა, გთნავსსარწმუნოებაესეჩუენი,შეუხებელად დამიუახლებელად
დაიცევზარისაასაჴდელიჴორციესეშენი, ჩუენმიერმღდელ- მოქმედებული; შენ
უკუეშეიწირეშეუძრველიეგედააჩუენეერსაამასგზაჭეშმარიტი, დამოხედე
მსხუერპლსაამასდასირცხჳლეულ ყვენწინააღმდგომნიჩუენნი“ .

დარაჟამსესეითხოვა, დააგოშესაძრწუნებელიიგიუსისხლოსამსხუერპლისა
აღმონაკუეთიმოყმარისამისძაღლისაწინა.ხოლომხილველიპურისავითარ
მიეტევამიეახლამიუახლებელსამას; მყისძლიერად იყჳირნაძაღლმანდავერ
შეეხოწმიდასამასწმიდათასა,დაიხილესგანსაკრთომელიესესასწაული
განკრთესმეფედაყოველიერი, მაღლითაჴმითაჴმა- ყო.კათალიკოსმანდა
ყოველმანსიმრავლემანერისამან:„დიდ ხარშენ, უფალო, დასაკჳრველ არიან
საქმენიშენნი!
“დააღუტევესჴმასიხარულისამადიდებელად ღმრთისა
ცრემლითასიხარულისათა.ხოლოსომეხნი, უღონოებასამიცემულნი,
განკჳრვებულნიდგესდაუკჳრდა.

მაშინევედრაკათალიკოსიმეფესა,რათადაადუმოსერიიგი.დავითარ
დაწყნარდესჴმანიიგი,
რქუანათელ- მოფენილითაპირითამარღასთა
სომხითისათადამჴარგრძელთა:„ მისმინეთ დაუწყოდით: ღმერთი,უხილავიდა
მიუახლებელიდაშეუხებელიბოროტისარომლისაგანვე, უბოროტოარსდამან
თავადმანბრძანაპურისაამისწმიდისაჴორცქმნად.ნუგიკჳრს, რამეთუმანვე
თქუა:იყავნნათელიდაკუალად.გამოჩნდანათელი,„ ჴმელ -დაგამოჩნდა“,
მანვე

49
სიტყუამანარა-რასაგანქმნაჴმელი.არათუსახისმეტყუელებარს,
არამედ
ჭეშმარიტად ჴორციმისი.ამასრაშეეხებოდა?ჴორციმისიდაპურიანუორივეერთ
არს,ანუუმჯობესრომელიმე“ .

ხოლოსომეხთაარათუენება, უნებლიეთ თანაედვაამისიქმნად.ვითარმღდელნი

დგესდამოიყვანეძაღლი, რომელიჰყვაკათალიკოსსა, დამოუგდესმსხუერპლი
მათი.დამყისაღიტაცა.დაქართველთაიწყესმადლობად ღმრთისაჴმითა
სიხარულისათა,იქით დააქეთ ხლდომითამასვეიტყოდეს:„ დიდ ხარშენ,
უფალო,
დასაკჳრველ არიანსაქმენიშენნი“
.დაკათალიკოსიშემოსილიშესუესჰუნესა
თჳსსა,დაჴელთაეტჳრთატაბაკითასეფისკუერიდათანაჰყვებოდესყოველნი
წარჩინებულნიდალაშქართაშინავიდოდესმეტყუელნიესრეთ ფსალმუნსა
ასოცდამერვესა:

„მრავალგზისმებრძოდესმემტერნიჩემნისიყრმით ჩემითგანდამევერ
მერეოდეს.

„
ბეჭთაჩემთამცემდესმეცოდვილნიდაგანაგრძესუსჯულოებამათი.

„
უფალმანშემუსრნაქედნიცოდვილთანი.

„
ჰრცხუენოდენდამართლ უკუნიქცენყოველნიმოძულენისიონისანი,

„უფალსაუგალობდით.რამეთუდიდებით დიდებულ არს.უფალმანშემუსრნა

მბრძოლნი,უფალ არსსახელიმისი.
“

ესრეთ მხიარულითაპირითამოვლესყოველიბანაკი.სომეხნი, ვითარცამყუარი

უტბო,ეგრეთ დგესუჴმოდ,ქუეყანად მხედველნი,ვითარძუელ ოდესმემღდელნი
ასტარტესნი.ხოლოთუვითარისიხარული, სასოებადამადლობაღმრთისამოიწია
ქართველთაზედა, თხრობაშეუძლებელ არს.დაშე- რა-
ვიდეს,
დიდისერი
შემზადესმეფემანდაკათალიკოსმან.

ხოლოსომეხნისირცხჳლეულნიწარვიდესმჴარგრძელთაკარვად.ივანე
მსახურთუხუცესიეტყოდაძმასათჳსსაამირსპასალარსაზაქარიასვითარმედ:„მე
არამენებაცილობა; ქართველთამართალისარწმუნოებაუპყრიეს.რაღაარს
მყენებელ ჩუენდა,რომემართალისარწმუნოებაარაშევიწყნაროთ დაარა
ნათელ- ვიღოთ ქართველისაკათალიკოსისამიერ?“ხოლოიგიმიუგებდა:„უწყი,
ძმაო,რამეთუმართალისჯულიარსქართველთა, მაგრარომელიგანიკითხვის
50
დღესამას, ჰკითხონ;მეარაშევერთვიქართველთა! “დაესმაივანესდარქუა:„
მიკჳრსსიბრძნისაშენისაგან,რომელ უმჯობესსაარაარჩევ,
მეარაშევერთჳ
განზრახვასაშენსა,ნათელ-ვიღებსარწმუნოებასაზედაქართველთასა“.

რადღასაჴმარარსსიტყუაამოვიდადანათელ- იღოსარწმუნოებასაზედაჩუენსა
იოანესმიერკათალიკოსისა.დამრავალისიმრავლესომეხთამოვიდა
ნათლისღებად.დაიქმნასიხარული,და.ზაქარიაეგოვეურწმნოებასაზედა.

ესევითარინიჭიდაპატივიმიმადლამისმიერშეყუარებულმანღმერთმან
თამარსა, გარნაარცაისუდებიქმნამოქმედებად საქმეთასათნოთაღმრთისათა.
ამისთჳსჴელ- ყოაღშენებად საყოფელსაგამმარჯუებელსამისსა
ზეშთა- კურთხეულსავარძიისაღმრთისმშობელსა, ზემოვარძიისქუემოვარძიითა
მიცვალებითა, რომელიკლდისაგანგამოჰკუეთა, თჳთ პატიოსანიეკლესიადა
მონაზონთასაყოფისენაკები, რომელიმტერთაგანცაშეუვალ დაუბრძოლველ იყო.
ესევარძიაპირველად დაეწყოსანატრელსამამასამისსაგიორგის, გარნავერ
სრულ ქმნადადაეტევა, რომელ დიდმანამანაღასრულადაშეამკოყოვლითურთ,
დაშესწირნამრავალნიდადიდროანისოფლები, დაშეჰკაზმნატრაპეზისა
შემოსავალნიდიდნი, რომელიყოვლისაგანცამოთხრობაძნელ არს.თუვისმე
ნებავსამისგანიხილენვარძიადასაქმენიმისნიქმნულნიდანაშენები
ქუაბ-ქმნილი.ვინამეფემანთამარგულს- იდგინამსახურებად უბიწოსადა
განსაკრთომელისასასწაულთა- მოქმედისავარძიისაღმრთისმშობელისა,
ამისათჳსუმეტესპირველთაიდიდამეფობამისი.

ხოლოსხუანისაქმენიმისნი, აღშენებანიდაშეწირვანიმონასტერთანიისმინენით.
არაოდენსაქართველოსამონასტერნიააშენნა, არამედ პალესტინესიერუსალემს.
ააშენაპირველად მონასტერი;დაკუალად კჳპრესღალიაშეამკოდაუყიდნა
შესავალნიდააღაშენამონასტერიდაშეამკოყოვლითაწესითაპატიოსნისა
მონასტრისათა.დაკუალად კოსტანტინეპოლისაღაშენამეტოქიმათი.დაგრძელ
სადამეარსყოვლისამოთხრობილობა, რომელ საბერძნეთსდაყოველსაელადას
შინანიმონასტერნიუხვად წყალობა-მიფენილ ყვნადასაქართველოსა
მცირითგანმონასტრით საყდარ- ეკლესიანიარადაუტევა, რომელ არაწყალობითა
აღავსო.

ესრეთ კეთილად აღეპყრასაუკუნოსაგონებასა,

დამომნიჭებელიწარმოუმატებდა
საქმესადღე-კეთილობასაშინა.დაყოველნიგარემოსმყოფნიმეფენი, ქალაქნი
დაამირანიძღუნითადახარკითამომშჳდებდესპირსამჴნეთასპათამისთასა, და
არბევდიანურჩთა.აქამომდეკარითურქთაჰქონდა.წარავლინნალაშქარნი
გარემოდგომად.დაცნესთურქთა, დააგდესკარიდაივლტოდეს.ხოლომეფემან
აიღოდამიითუალაკარიდადაუტევაკარისმცველად ივანე, დააჩინამონაპირედ,
დაუბოძაათაბაგობადაამირთა- ამირაობა.რომლისათჳსცადიდიწყებაშექმნა
თურქთა; დადიდად ავნებდა,
რომელ წარუღოთურქთაგარეშემონიქუეყანანი,
აიხუნადამიითუალნა.დაწარმოგზავნამახარობელიმეფისაწინაშედა
51
დაიმადლა.ივანესვეუბოძაკარულიდამისიქუეყანა.დაწარემართებოდასამეფო
თამარისიდაშეემატებოდადღითი-დღე.შიშიდაზარიმეფისაიყოყოველთა
სულტანთაზედა.

უდიდესნისაქმენიაღმომიჩნდესდაგონებავიწყეუღონოებად თხრობისა
სიდიდითასაქმეთათა,დაღათუარაშესატყჳსიარსჩემდაამათ მოთხრობა,
არამედ დიდთასიტყჳს-
მოქმედთაპირველთაარს.

ესეესმამაღალსასულტანსასელჩუქინსა,სახელით რუქნადინს,
რომელი
უმაღლესდაუდიდესიყოსხუათაყოველთასულტანთა, რომელიმთავრობს
დიდსასაბერძნეთსა,
ასიასადაკაბადუკიასავიდრეპონტოდ ზღუადმდე.ამან
მოუწოდაყოველსასიმრავლესასპასამისსადაშეკრბაკაციორმოციბევრი,
რომელ არსოთხასიათასიდაწარმოავლინამოციქულიმეფესწინაშედაწარმოსა
წიგნი,
რომელსაწერილ იყოსახეესევითარი:

„ღმრთისაოდენუქუენესისადაყოველთაკიდეთამპყრობელისა!ყოველიდიაცი
რეგუენია,დაშენგიბრძანებიაქართველთათჳსაღებად ჴრმალიმუსლუმანთა
ჴოცად.ესეარცარომელ ჴრმალიდიდისამოციქულისამოჰმედისა.მისისაერის
თავისა,ბოძებულთა.აწწარმომივლენიაყოველიმჴედრობაჩემი, რათააღვჴოცო
ყოველიმამაკაციმაგქვეყნისა,დაცოცხალიიგიოდენდარჩეს, რომელი
წინამომეგებოს,თაყუანის-
ცესჩათრსაჩემსასასოებაიგითქუენიჯუარიწინაშე
ჩემსადალეწოსდამოჰმადიაღიაროს“ .

ნაცვალისიტყვამეფისანუქრადინისადმი

ძალსაღმრთისაყოვლისამპყრობელისასამინდობილმანმარადისქალწულისა
მარიამისასასოებით მოსავმანდაპატიოსნისაჯუარისამვედრებელმან
წარვიკითხეღმრთისაგანმარისხებელიწიგნიშენი, ნუქრადინო,დავცან
სიცრუვენიშენნი,რომელთაბჭეღმერთიიყოს!შენოქროსამევირეთა
სიმრავლისად მინდობილ ხარ, ხოლომეარცასიმდიდრესადაარცაძალსასპათა
ჩემთასა,არამედ ძალსაღმრთისაყოვლისამპყროლბელისასადაჯუარისა
წმიდისა,რომელიშენჰგმე.აწწარმომივლენიაყოველიმჴედრობაჩემი
წინამოგებებად შენდა.იყავნნებაღმრთისა,
ნუშენი!სამართალიმისი,ნუშენი!
“

დავითარმოვიდამოციქულიდაშეიყვანესმეფესთანათამარსაწინაშე, წიგნი,
მისცადაწარდგა,იწყოარა-საკადრებელთასიტყუათათქმად:„ უკეთუმეფემან
თქუენმანდაუტეოსსჯული, იპყრასსულტანმანცოლად; დაუკეთუარადაუტეოს
სჯული,იყოსხარჭად სულტნისა“.ვითარამპარტავნად იტყოდასიტყუათაამათ,
წარმოდგაზაქარიაამირსპასალარიდაუხეთქაჴელითაპირსა, დავითარცა

52
მკუდარიდაეცადაიდვა.ვითარაზიდნესდაამართესდაცნობად მოვიდა, რქუა
ზაქარია:„
თუმოციქულიარაიყავ,პირველად ენისააღმოკუეთაიყოშენი
სამართალიდამერმეღათავისაკარნიერად კადრებისათჳს.აწარაარსსიტყუა!
ესეწიგნიმიართჳნუქრადინსდაარქჳ:ჩუენმზავართ წყობად დაწინამოგებებად,
სამართალიღმრთისა, იყავნ!
“

მისცაესევითარიწიგნი,დამერმეშემოსესდანიჭიუბოძეს, წარზავნესპასუხითა
მწუავითა.მაშინმოუწოდესსპათაიმერთადაამერთა, ნიკოფსით დარუბანდამდის,
დაშეკრბესჯავახეთს.დამივიდათამარვარძიას, ვარძიისაღმრთისმშობელისა
წინაშე.დაცრემლით შევედრასოსლანდავით დასპამისი; დადროშამისისჳანი
დაბედნიერად მყოფიგაგზავნავარძიით.ლაშქარნიწარემართნეს.
წინამებრძოლად იყოზაქარიამჴარგრძელიამირსპასალარი, დაორნიცაიგიძმანი
ახალციხელნი, შალვადაივანე,დაღათუშალვამანდატურთ- უხუცესიიყო,
ჭიაბერი
დასხუანითორელნი, დაწარემართნესბასიანისკერძოსა.დამეფეთამარმოვიდა
ოძრჴეს:დაეახლნეს.შავთელიკაციფილასოფოსიდარიტორი, ლექსთა
გამომთქმელიდამოღუაწებათაშინაგანთქმული, დაევლოგისალოსად
წოდებულიდაწინასწარ- მცნობლობისაღირსქმნილიამათ თანაიყვისმეფე
თამარდღისიდაღამელოცვითა, ფსალმუნებითა,ღამისთევითადაუძინებელად,
დაყოველთაღამეთადღე- ლიტანიობდადაარადასცხრებოდა.დაყოველგან
საყდართა, მონასტერთადასოფელთაუბრძანალიტანიობადავედრებაღმრთისა.

ხოლომეფემანდავით ქმნა, უნდოდარამეთუზედა- მიჰმართასადადაბანაკებულ

იყობასიანისსაადგილსაბოლოსციხედ წოდებულსა.დაეახლნესბანაკსა
სულთნისა!რომელ არაიყორიცხჳცხენისა, ჯორისადააქლემისამათისა
კარვებისადასარაფარდებისამინდორიიგიძლივიტევდაკარვებსამათსადა
აღმდგომსამისსა, დაუმეტესქართველთასა.ესრეთ წყნარად დაუკადრად
მდგომარეიყოსულტანი.დაეახლადავით დაქართველნი.დააწყუესრაზმი,
სადა-იგიწინამბრძოლად იყოზაქარიამჴარგრძელიამირსპასალარიდა
ახალციხელიშალვადაივანე, დასხუანითორელნი; დაერთკერძოაფხაზნიდა
იმერნიერთ- კერძოამერნიდაჰერ-კახნი.ესრეთ წყნარად ვიდოდეს.დარაჯნიარა
უდგესსულტანსა, არამედ იხილაკაცმანსულტნისამან: მოვიდასპაურიცხჳ
ქაფარი.[წარიკუეთა]სასოებამეფისამათისა.ხოლოიგინიგანკრთესდამოიღეს
ჯოგი;აღიჭურნესდააღსხდესჰუნეთა, ბარგიდაკარვებიდაუტევეს.რამოვლეს
კარავთაგან,წინაგანეწყვნეს,დაეახლნეხწინამბრძოლნიორთავე, დაიქმნაომი
ფიცხელიდაძლიერი, რომელიძუელ- ოდესმექმნილ იყომჴნეთაგანეგევითარი
ომი.

დაგანგრძელდამყოვარ- ჟამდამოსწყდებოდესორგნითვე, ხოლოუმეტეს

სულტნისასპანიმოისრვოდეს.დაესოდენგანგრძელდაომი, რომელ მოუკლეს
ცხენიივანესმსახურ-
უხუცესსა,
ზაქარიაგაგელს,ახალციხელთაშალვასადა
ივანეს,
თაყაიადინთმოგუელსა, კაცსამჴნესა,
დასხუათამრავალთათავადთა.და
კნინღასივლტოლად მოდრიკნეს, დაქვეითად დარჩესრაზმსაშინამჴნენი
საქართველოსანი.დაიხილესლაშქართათავის- თავისნიპატრონნიქუეითნი,
53
გაწირნესთავნისიკუდილად დაჩამოჴდესცხენისაგანდაპატრონთამათთა
გვერდსადაუდგეს, ქუეითნიქუეითთა; დაეგრეთ ძლიერიომიშეიქმნა.დავითარ
იხილადავით მჴნემან,ამანცამჴნემანმორიდაერთ- კერძომან,დამარჯუენასა
მჴარსამორიდაზაქარიამჴარგრძელმან.დავითარქართველთაგანეშორეს, რათა
არაცხენითამათითადაითრგუნნაქუეითნიქართველნი, დამიმართეს
სპარსთ-კერძ.დავითარნადირისთჳსმოსწრაფეიქმნესმონადირე, ეგრეთ
მსწრაფლ მოეტევნესერთ- კერძოსოსლანდავით დაერთ- კერძოზაქარია,
გარნა
ვინუმახლობელესიყო, უწინარესმივიდა,მასვეწამსაშინადავით დასპამისი
მივიდადა, ვითარმგელნიცხოვართა, ეგრეთ შეუცვივდესურიცხუსამასსპასაშინა
სულტნისასა.პირველსამოკიდებასადახეთქებასაჴრმალთასამოხედა
წყალობა-აურაცხელმანღმერთმანმოსავთაჯუარისათა, დაგანადიდადიდება
დავითისიდათამარისივარძიისაღმრთისმშობელმან.დაანასდათ ეგოდენი
სიმრავლეგანსჴდა, იძლია, დაიპანტა,
დაამასჰგუანდა-თუალგარდუწოდებელი
მაღნარიმიწითურთ მოგლეჯილ იყოდადაზულეულ, დაღირსსადმეყოფილიყო.
სადგანთუალიიხილველობდა, ყოველგანტყეთამსგავსილაშქარიიხილვებოდა
ლტოლვილი.

ხოლომჴნეესექართველნი, რომელნი-ესეზემოქუეითად მყოფნივაჴსენეთ

აღსხდესჰუნეთადა,ვიდრეღამედმდე,დევნაყვესდაჴოცდეს, ჩამჰყრიდესდა
იპყრობდეს.დათჳთ მათვეჯარითავერიტყვიდესდაურთიერთას
დასთრგუნვიდეს.

ამათ თხრობათამოწევნულსაკუალად მენებადუმილი.განკჳრვებულ ვარ, თუ

ვითარითაწყალობითამოხედასამკჳდრებელსათჳსსაღმერთმანდავარძიისა
ღმრთისმშობელმან.ვითარუვნებლად დაიცვამისწინაშედამისიშევედრებული
ერიქართველთადაეგრეთ წარმოვლენილიერი, რომელ ეგოდენისა
სიმრავლისაგანარცაერთივარგი, მეფისაგანშესწავლილი,კაციმოკუდა,ვითარ
ეგოდენისიმრავლესპისამათისაივლტოდადათუვითარუვნებლად დაიცვა
სპანითამარისნი.აღივსნეს.ოქროთადავეცხლითადაჭურჭლითაპატიოსნითა.
ხოლოცხენ- ჯორისადააქლემისასიმრავლე, რომელ დაყარეს,
ვინმეაღრაცხნეს.
ხოლოკარავთასაფენელთადაშესამოსელთადალარისარტახთამიერსავსე
იყოყოველისაბანაკომათი, რამეთუესოდენზარგანჴდილნიივლტოდეს, რომელ
მოსწრაფენიარამიხედვიდესკარავთადაფარდაგთამათ სიმდიდრეთა, არამედ
თჳთოთაცხენითაივლტოდესდამარქაფასაგანუტევებდეს.

ესრეთ ძლევა-შემოსილნი,მადიდებელნიღმრთისანი, შემოიქცესდადადგეს

კარავთაშინამათთა.ვითარრიყეიდვამუზარადიშაქრისა.დაიყოიგიადგილი
წყაროთასავსე; მოვიდისკაციდამუზარადისასადებიამოჰფრიწის, დაშაქრითა
გატენის,დაწყლითააღავსის, დასუმიდის.ესრეთ სახელოვანმანდავით მიმართა
მზესამისსამიმართ“ .

54
ხოლოესეთქმულ არს, რომელ მეფისათამარისაოძრჴესყოფასაშინაეახლნეს
შავთელიიოვანედაევლოგიადაიყოვედრებაღმრთისადაღამეთაგათევა
ლაშქართაგამარჯუებისათჳს.დღესაერთსაშავთელიდაევლოგიმეფესა
თამარსაწინაშე.სხდეს;დაანასდათ განკჳრვებადაეცაევლოგის:იწყოაღმართ
ხედვად.ვითარხედჳდა, ანასდაევლოგიდაეცაჭმუნვისსახედ -დავითარაჰაჰ
ესერა-სამგზისდამეყსეულად ახლტადაჴმაყო:„ აჰაწყალობაღმრთისასახლსა
ზედათამარისსამოიწია“ .დაივლტოდადააღვიდამთასა, რომელსაჰქჳან
არაგანნი.მაშინშავთელმანრქუა.უწყოდე, მეფეო,
რომელ ჩუენებაიხილა
სულელ- საგონებელმან,გარნაჩუენებასაკეთილსავჰგონებ!
“ამისთჳსდაწერეს
დღედაღამედაჟამიიგი.

მოწყალემანღმერთმანპირველ შესახაესეყოველინივთთააგება
უკანასკნელისაჴსნისაჩუენისათჳს.დამოწყალემანმასვედღესაშესახაჴსნა
ჩუენიაღდგომითათჳსითა.დაესრეთ მხიარულითაპირითასახელგანთქმულნი
მოვიდესვარძიას,თჳთ თამარიცამივიდა,დაჯეროვანი.მადლობაშეწირეს.

ამათ დღითი-დღეწარმართებათადაგანდიდებათაშინაიყო
სკიპტრის-მპყრობელთაყოველთაუბრწყინვალესითამარ; უმეტესშეუმატებდა
ღმრთისმსახურებასა,ეკლესიათადამონასტერთაკაზმასადაშენებასა, ობოლთა
დაქურივთაშეწყალებასადასამართლისამოფენასა.ამასშინაიშუებდესდა
იხარებდესსამეფოსა; ჟამგარდვიდიანაფხაზეთსდაგანაგიანსაქმენი
მანდაურნი,დამოინადირიანკეთილიიგისანადირო-გეგუთიდააჯამეთი.მერმე
გარდმოვიდიანქართლს, სომხითს,დადადგიანდურს; მოვიდიანხარაჯითა
განძელნიდააღმართ- ქალაქნი.გაზაფხულ აღმოვლიანსომხითი, მოიღიანხარაჯა
ნახჭევნელთა; დაწარვიდიანკოლას, თავსაარტანისასა,დამუნით მოიღიან
ხარაჯაკარნუ-ქალაქით დაეზინკით დასხუათაგარემოსაქალაქთა.

ესრეთ,
სიხარულსაშეუთქსმწუხარება.

ამისთჳსმოიწიამწუხარება,
რამეთუმიიცვალასოსლანდავით, კაციაღსავსე
ყოვლითასიკეთითა, საღმრთოთადასაკაცობოთა,შესახედავად განმშუენებული,
ხოლოწყობათადაომთაშინამჴნევინმე.გულოვანთაგანი, უხჳდამდაბალიდა
სიკეთეაღმატებული.დადაუტევნაორნიძენი:ყრმავიდრემელაშა- გიორგი, ხოლო
ასულირუსუდან.დაიტირესდაიტყებდესდადაუტევესმწუხარებაყოველსა
მკჳდროვანსა.

მათ უკუეჟამთა,
არამცირედ მყოფელთა, მშჳდობაიყოყოველგან.დამეფეიყო
გეგუთს,რამეთუიყოწმიდა-მარხვანი;
მჴარგრძელნიორნივემეფესწინაშეიყვნეს.
დავითარცნაარდაველისსულტანმან, აღძრამტერობაქრისტეანეთაზედა,
და
მოუწოდასპათამისთა, დაწარმოემართადამოაოჴრაანისი, რამეთუუწყოდა
მჴარგრძელთაშინა-უმყოფლობა.წარმოვიდადააღვლორაჴსისპირი, და
55
უგრძნობლად მოვიდაანისა; გზა-
გზაარავისავნოდადიდსაშაბათსამწუხრი
მოვიდაქალაქსაანისისასა.დავითარცისკარიმოეახლადაჰკრესძელსადა
განახუნესკარნიქალაქისანი,მყისმიეტევნესკარსაქალქისასა,შეუტევესცხენი,
დავერმოასწრესკარნი, დაშევიდესქალაქად.იწყესჴოცად, კლვად, ტყუეობად.
უმრავლესიერიიყოეკლესიათაშინა, ვითარშეჰგავსქრისტეანეთასჯულსა.
რომელიმეივლტოდადარბაზოანთადამუნგამაგრდა, რომელიმეივლტოდა
ქუაბონსა,რომელსაქარტუნობითაუჴმობენ.დარაგანერა, ანუციხესაანუ
ქარტუნსაშინაშევიდა,რამეთუგარეშემოსამგნით ქარაფიიყოკლდიანიდა
ქუებიანი.

ესრეთ ჴელთ იგდესქალაქი,ერთიბევრიდაორიათასიკაციეკლესიათა.შინა,

ვითარცხვარი, დაკლეს,
თჳნიერმისსა,რომელიუბანთადაფოლოცთაშინა
მოიკლა.ესეოდენმძჳნვარედ მოაოჴრესანის,
დასავსენიტყჳთადაალაფითა
მიიწივნესშინა.

ესეანისისამოოჴრებისაამბავიგეგუთსახალ-კჳრიაკესაცნობესმეფესათამარს,
ამირსპასალარსაზაქრიასდამსახურთ-უხუცესსაივანეს.ესმადადიდად
დამძიმდეს,დამწუხარებამანმოიცვნა,
დარამცაყვესარაუწყოდეს; გულნიმათნი
ცეცხლებრენთებოდა.მეფედაყოველნისპანიმისნიმწუხარებითადა
გულისწყრომითამოცულნისპარსთამიმართ ბრძოლისაყოფად აღემზადნეს.

მაშინმჴარგრძელთათქუესმეფესა:„ მოიწიაბოროტიჩუენზედაგარდასლვითა
მცნებათაღმრთისათა; უბოროტესად ესოდენისჯულიქრისტიანემოიკლა
ცუდრჯულთასარკინოზთამიერცოდვათაჩუენთათჳს.არამედ ვესავწყალობასა
ღმრთისასადაპატიოსანსაჯუარსა, რათაარამისცნესმოსავნიჯუარისანი
სრულიადსაწარწყმედასასარკინოზთამიერ, არამედ შურ-
ვაგოთ, ნაცვლისქმნად
განვემზადნეთ,დასიცრუვემათიმათვემიექცეს.შენ, მეფეო,ამცენსპათაშენთა-
მზაიყვნენარდაველისსულტანსაზედა; წარვიდეთ ანისსდა,ვინსადავპოოთ
სპარსთაგან,მოვინადიროთ.[ნუდიდნიწავალთ]გარნამცირენი.რამეთუ, უკეთუ
დიდნიწავალთ, სცნობენდასიმაგრეთაშევლენ; მცირითალაშქრითაშემეწიე.
რაჟამსშეგინებულიმარხვამოვიდეს, რამცაარიან,რომელ ჩუენმოგაჴსენოთ
სთნდამეფესათქმულიმათი.დაუბრძანამეფემან, რათამზაიყვნენსპანიმისნი.

დამჴარგრძელნიწამოვიდესანისსდაიწყესკაზმად.დამოეახლაბილწისა
სჯულისამათისამარხვა.წარმოავლინესმეფესწინაშეკაცილაშქრის, მთხოველი.
მაშინუბრძანამესხთათორელთათმოგუელთაჰერ- კახთა,სომხითართა;
ქართველნიარაწარიტანნეს, რათაარააგრძნიანარდაველსმყოფთა.შეკრბეს
ანისსდაწარემართნეს.არდაველს.გარდავლესგელაქუნიდაჩავლესისპიანი,
გავიდესხუაფრიდისჴიდსადამიმართესარდაველს.ესრეთ მოუწონესჟამი,
რომელ აიდიგანთენდებოდა, რომელ არსაღვსებამათი,დამასღამესაგარე
მისდგესარდაველს.ვითარჴმა- ყოქადაგმანბილწისაქადაგებისამათისამანდა
გაჴშირდამუყრთაყივილი, ყოვლგნით ცხენიშემოუტივესმჴარგრძელთა,შეუჴდეს
56
დაუომრად ჴელთ იგდესქალაქი, თჳთ სულტანი, ცოლნიდაშვილნიმისნიდა
ყოველისიმდიდრესულტნისაქალაქისა.ესრეთ აღივსნესსიმდიდრითა
აურაცხელითა, თუალითადამარგალიტითა, ოქროთადავეცხლითა, ჭურჭლითა
ოქროსადავეცხლისათა, შესამოსლითა, საფენელითადაყოვლითასიმდიდრითა
ეგოდენგამდიდრებულისაქალაქისა, რომელ მოთხრთბაძნელ სადმეარს.
აღივსნესცხენითა, ჯორითა, აქლემითა, საქონელიმათითჳთ მათვესაჴედართა
ძლით აჰკიდესდაწარმოემართნეს.ხოლოსულტანიარდაველისამოკლეს,
ცოლნიდაშვილნიმისნიტყუე- ჰყვესდაწამოასხეს; ათორმეტიათასიკაცი
რჩეულიმიძგითთაშინამოკლეს, ვითარმათ ყვესანისისაეკლესიასაშინა; სხუა
უმრავლესიერიმოსწყჳდესდასხუატყუე- ჰყვეს.აღმოიარესიგივეგზადაასეთი
ძლევაშემოსილნიმოვიდესანისს.დიდად ნუგეშინისმცემელნი.მოვიდეს
მეფეთა-მეფესადამზეთა- მზესადადედოფალთ- დედოფალსაწინაშე; მოიღეს
ძღუენიდაარმაღანიაღავსესყოველიმთავარი, თჳთ მეფედაყოველნიწინაშე
მისსამყოფნი.მასჟამსაკოლასდგამეფე, აღივსოყოველიქუეყანასიმდიდრითა,
ოქროთა, ვეცხლითა, თუალითა, მარგალიტითა, რომელიმოიღესზაქარიადაივანე.
რომლისათჳსცადიდად მადლიერმანმეფემანუბოძამრავალნიციხენიდა
ქალაქნიდაქუეყანანიესრემადიდებელნი.ღმრთისაიშუებდესდამეფე
ნებიერად იყოფოდადამოუდიოდაგარეშემოთადაღმახარაჯადაძღუენიურიცხჳ.
არამედ სხუანი.ჴდიდესნისაქმენიაღმოუჩნდეს.მოვიდესმჴარგრძელნი,
ამირსპასალარიზაქარიადამსახურთუხუცესიივანედავარამგაგელი, მეფეს
წინაშედამოაჴსენეს:„ ძლიეროჴელმწიფეო, შარავანდედთაშორისუმეტეს
აღმობრწყინვებულოიხილედაგანიცადესამეფოთქუენიდაცანსიმჴნედა
სიქველესპათაშენთა; გულისჴმაყავ, რამეთუმრავალნიახოვანნი, მჴნენიდა
რჩეულნიიპოებიანსპათაშენთაშორის, რამეთუარაარსწინააღმდგომიმათიაწ
ბრძანოსმეფობამანთქუენმანრათაარაცუდად დავიწყებასამიეცნესსადამე
სპათაშენთასაქმენი, არამედ აღამჴედროთ ერაყს, რომ-გურსაზედა,რომელ არს
ხუარასანი,დაცნანყოველთასპათააღმოსავლეთისათაძალიდასიმჴნეჩუენი.
დაუბრძანესპათასაქართველოსათა-მზაიყვნენლაშქრობად ხუარასანს.
დაღათუარავინქართველთაგანიმიწევნულ არსხუარასანსდაერაყს, არამედ
ბრძანე,რათანიკოფსით დარუბანდამდეაღიჭურნენდამზაიყვნენ! “

დავითარესმნესთქმულნიმჴარგძელთანიმეფესა, მოუწოდაყოველთა
წარჩინებულთაამისსამეფოსათა,იმერთადაამერთა,დააუწყათქმულიმათი.
ვითარესმალაშქრად წვევამჴარგრძელთაგან,
სთნდაყოველთათქმულიმათიდა
დაასკუნესლაშქრობადაიწყესკაზმა.

მოიწიაარესთულისა,მოვიდესტფილისსმეფესწინაშე.განახნასპანიმისნიდა
იხილნააბჯარითაკეთილითადაპატიოსნითადამოუწინააბჯარიდა
ცხენკეთილობამათი,სიდიდედასიმჴნესპათამისთა,შურითასპარსთათა
აღსავსეობა.დამოიღოდროშასჳანად ჴმარებული,
გორგასლიანიდადავითიანი,
დაშეავედრამასვევარძიისაღმრთისმშობელს.დროშადალაშქარიდალოცადა
წარავლინასპარსეთს.დამისცადროშაზაქარიაამირსპასალარსა,და
წარემართნესსპარსეთად.

57
ჩავლესპირინახჭევნისადაგავიდესჯუღასდარაჴსა, დაშევლესვიწროიგიჴევი
დარდუზისა, დააღვიდესმარანდსა.ხოლომარანდელნი, ამისნიმცნობელნი
ლტოლვილ იქმნესკლდეთაშინა.ხოლოესენიმარანდსრამივიდეს, არაპოვეს
კაცი,ეგონათ მთასამარანდისასაყოფად სპათაადარბადაგანისათა.ამისთჳს
დაარჩიესხუთასიმჴედარირჩეულიდიდებულიდააზნაური.უჩინეს
მჴედართ- მთავრად თაყაიადინთმოგუელი.წარემართნეს,აღვლესაღმართნი
მარანდისანი,აღვიდესვაკესათავსამარანდისასადადადგესმთასამას, რამეთუ
ესრეთ ემცნოზაქარიას:„ არავისბრძოლოსმიღმართ,სადამდისარამივიდესიგი
დასრულადალაშქარიმთასამასზედა.თუდიდილაშქარინახონ, აცნობონ
ზაქარიას:რაცარქუას,ყონ“.

დადადგახუთასიკაციწარჩინებული.იხილესმთით მარანდელთა, რომელნი

შელტოლვილ იყვნესღირღალთადაკლდეთამაღალთა, რომელ არსზედ-კერძო
თავსამთასამარანდისასა,უმაღლესისხუათამთათა,სავსექვითადაკლდითა.
იხილესმცირელაშქარიდააღიჭურეს, მოუჴდესზარითადაამბოხებითა
მარანელნი.რამეთუსაწუნელ უჩნდესსიმცროსათჳს.ხოლოესენიმიეტევნეს
ესოდენძლიერდააოტნეს, რომელ მცირედნიგანერნეს,დაუმრავლესიმოკლეს
დასხუათადევნაუყვესგრძლად.

მაშინაღვიდესლაშქარნიდაიხილესნაომარიადგილიმკუდრითაკაცითადა
ცხენითასავსე,დაქართველთაკაციარცაერთიიპოებოდა.ესოდენიძლევამოეც
ღმერთსა,რომელ ხუთასიშუბიხუთასსაკაცსადაცხენსაზედაესუა.იხილესდა
განკჳრდეს;კაცსაქართველისავერპოვნაუკჳრდათ.ამისთჳსუღონო- ქმნილიდა
მწუხარეზაქარიაიგონებდადაარაუწყოდა, რამცაყო.მცირეხანიდაყვეს.
გამოჩნდესდევნისაგანშემოქცეულნილაშქარნი.დაიხილაზაქარიადა
გამხიარულდა.დადიდად მადლობდესღმერთსა, რომელ არცაერთიკაცი
მომკუდარიყოქართველიდაასეთიძლევამისცემოდა, რომელ ხუთასიშუბი
ხუთასსავეკაცსახუთასისაცხენისადაკაცისათვისმეცადახუთასთაზედა
დასობილიიხილეს.

დაღათუესრეთ გამარჯუებოდა,გარნაყოვლად აბრალობდესთაყაიადინსა, და

უმეტესზაქარიამქისედ ეტყოდასიტყუასაამბავისუცნობებლად შებმისათჳს.

გამხიარულებულნიდამადიდებელნიღმრთისანიგამარჯუებისათჳს
წარმოემართნესდამიმართესქალაქსათავრეჟს.გარდავლესმთადევსოფნად
წოდებული.დავითარესმათავრეჟსმყოფთამისვლაქართველთალაშქრისა,
განკრთესდაძრწოლამანშეიპყრნაყოველნიმკჳდრნითავრეჟისანი.ხოჯანიდა
ყოველნიწარჩინებულნიდამიმდგომნითავრეჟისანიგანიზრახვიდეს,რათა
სარკისმიცემითა,
დაძღუნითადაშევრდომითადაზენარისათხოვნით დაამშჳდეს
ქართველნითავადნიდასპანი.წარმოავლინესმოციქული, ითხოვესმშჳდობა,
არა
მოოჴრებაქალაქისამათისა.აღუთქუესძღუენი:ოქროდავეცხლიუამრავითუალი
პატიოსნიდამარგალიტნიძჳრფასისანი.განკჳრდესყოველნიწარჩინებულნი
58
ქართველთანი, ზაქარიაცადაივანემჴარგრძელნი;
აღუთქუესმშჳდობადა
უვნებელ განვლაქუეყანისამათისა,
მოიმტკიცესფიცისამიერ.მოვიდესყადნი,
ხოჯანი,დარვეშნიდაყოველნითავადნითავრეჟისანი, მოიღესოქროდავეცხლი,
ლარი, ცხენები,
ჯორიდააქლემი, თუალი,მარგალიტი,შესამოსელი,საზრდელი
კმა-
საყოფილაშქართათჳს.აღივსნესდიდიდამცირე.

მისცესქალაქსამცველნიდაწარვიდესადარბადაგანი,მიმართესმიანას.დაცნა
მელიქმანმიანისამანმისლვაქართველთადაქმნულითავრეჟელთა.ითხოვა
მანცამშჳდობადააღუთქუამოცემად ურიცხჳსაქონელი.რომელიუსმინაზაქარია,
მოიყვანამშჳდობისყოფად, დამოიღომანცაოქროდავეცხლიდაქვანი
ძჳრფასისანი.აღავსნამანცაყოვლითასიმდიდრითა.დაუტევნესმცველნიდა
წარმოვიდესმშჳდობით დამტევნელნიმიანისანი.

მიიწივნესმცირესაქალაქსაზანგანსალიზისზღუდით განმაგრებულსა.ხოლო
ქალაქიძლიერად გაამაგრესდაიწყესფიცხლაბრძოლა.ვითარგაგრძელდაომი,
განყვესთემთადათემთაზღუდექალაქისა, რათაშესთხარონ.დაიწყესთხრად
ზღუდეთა: უწინარესმარჯუენასამჴარსამესხთაშეჴურიტესზღუდე-ალიზით იყო-,
დაუწინშევიდესქალაქსაშინადაიწყესჴოცად დასრვად ვინცამეომარიიყო.
აღივსნესმესხნისაქონლითა.შემოუჴრიტესყოველგნით დაშემოვიდეს,
მოატყუევესდააღივსნესსაქონლითა.დადგესდამცირედ განისუენეს; დამიერ
აღმჴდერნესდაწარემართნესხორასნად დამწუხრიმივიდესმცირესა
სოფელ- ქალაქსა.მუსულმანსარომელიმოაოჴრესდაგანისუენესსადამე.

მერმეწარემართნესქალაქსახორასნისასა,დაყაზმინსრამიიწივნეს-
მახლობლად ყაზმინისადააჰვრისა-ვერწინააღუდგეს;მოარბიესდააღივსნეს
საქონლითა; აჰკიდესსაქონელიმათიმათთავესაჴედართა;კაცთაარაავნეს,
ტყუედ წარმოიყვანდესკაცთადამცირედსავაჟსა.წარემართნეს,მათ
ლტოლვილთამიესცნესდამიეწივნეს.აღივსნესმუნცაოქროთადავეცხლითა,
ცოლთამათთასამკაულითა.დაუშინაგანესისარომ- გურისამიმართ მიიწივნეს,
რომელ არსხორასანი.

დარაღაგრძელ სიტყუასაჴმარარს?მიიწივნესვიდრეგურგანისად ქალაქად და

მოაოჴრესქუყანაიგი.ვერძალ-
ედვაწიაღმისლვად ალაფისაგან.

შემოიქცესგამარჯუებულნიდაძლევა- შემოსილნიქართველნი.ქართველთა
ნათესავივერავინმიწევნილ იყოლაშქრად, არამეფე,
არამთავარი,დავერვინ
წინააღუდგასპარსეთსშესულთა, ვერხუარასნისასულტანი,ვერერაყისადავერა
რომელითემი.ესრეთ უზომოთადაურიცხჳთასიმდიდრითაშემოქცეულნი
მივიდესკერძოთაერაყისათა.დავითარგურგანისაქუეყანისაამბავი,
ქართველთამიერქმნული, უცნაურქმნულ იყოყოველთადაერაყისსულტნი;
მოსრვა,კაცივინმემოსრულ იყომიანასსულტანსათანა,ესევითარიტყუვილი
59
სიტყუაეთქუა,ვითა:„
ვითარმოვიდათჳთ დიდისულტანიდაგილანელნი,
ყოვლაგნით გზაშეუკრესქართველთადამოსრნეს;დამოსწყჳდნეს,
რომელ არცა
ერთიკაციგანერაეგოდენისასიმრავლისაგან,
არცამთხრობელიმივა
საქართველოთა“ .

ხოლოესერაესმამელიქსმიანისასადამიანელთა, განიხარნეს,
ქართველთაგან
დატევებულნიმცველნიმიანისანიდაჴოცნეს; დაძელსაზედაჩამოჰკიდეს.გარნა
ერთიკაციდაიმალამცველთამათგანიქალაქსაშინა.დავითარცამოვიდეს
ქართველნიგამარჯუებულნიმიანას,წინამიეგებამიანისასულტანიძღუნითა,
ნაქმრისამათისადაფარვაეგონა.დაიხილაზაქარია, იკითხნამცველნიმისგან
დატევებულნი:რქუეს.მათ:თავრეჟს“წარვიდესმუნდატევებულთამცველთათანა
“.მოვიდადამალულიიგიკაციმცველთა, დააუწყანაქმარიმიანელთადა
მცველთამოწყუედა, ტყავისგანჴდადაძელსაზედადაკიდება, დაშესწამა
მელიქსპირის-პირ,
დაიგინიიდგესუსიტყუელ.

დავითარესმაესეზაქარიასდაივანეს, ძლიერად გამწარდესდაბოროტად

აღუჩნდა;დაშეიპყრესმელიქიდათჳსნიმისნი, დაყოველნისიკუდილად დასაჯეს
დამოაკუდინესთჳთ იგიდაშვილნიმისნი, დაგაჴადესტყავებიდასაყივარსა,
რომელსამენარაუწოდეს, ზედაჩამოჰკიდეს,დაქალაქიმოაოჴრეს,მოწუეს,
ტყუე-
ყვეს,ხოლოსიმდიდრერომელ წარმოიღესშეუძლებელ სადამეარს
აღრიცხვად.

დაესრეთ მოჰმართესგზასა, რომელ აღმავალ იყოადარბადაგანით, დამოვიდეს.

დამოეგებნესპირველად უჟენით დამერმეთავრეჟელნიმითვეძღუნითა
ურიცხჳთა, დამოართუესსიმდიდრეაურაცხელი, რომლითააივსოსრულიად
სამეფოთჳთ მეფეთამზისადამზეთაცამზისათჳსწარმოგზავნესთუალნი
დიდ-ფასისანი,ძჳრად საპოვნელნი,
დაჭურჭელნიუცხონი.დადაუტევეს
მშჳდობით მყოფნიადარბადაგანისანიდაქალაქნიადარბადაგანისანი,
გამოვლესრაჴსი, დაშემოვლესპირინახჭევნისადამოვიდესტფილისსმეფეს
წინაშე.მხიარულ იქმნამეფეთამეფე,მმადლობელიღმრთისა, მხიარულითა
პირითაგაეგება,ზემითადადიდებითა.იყოჴმაბუკთადადუმბულთა, რომელი
არცაძუელ ოდესმექმნულ იყოესევითარიგამარჯუებაარცამეფეთაგან, არცა
მთავართაგან.

შევიდესისანთა,დაჯდამეფეტახტსასამეფოსა; შეუძღუაამირსპასალარიდა
შევიდესთავადნიდადასხდესწესისაებრ.დამოიღესარმაღანიურიცხჳიდა
დადვეს.მეფესწინაშე.განკჳრდამეფე;არავისქართველთაგანსაენახაეზომი
სიმდიდრე, დააურაცხელნითუალნიდამარგალიტნი.ხოლომეფეცათამარარა
უმადლოიპოვაღმრთისამიმართ; აღასრულებდალიტანიობასადაღამისთევასა,
მრავალნიგასცაობოლთადა.გლახაკთაზედა, დალაშქართაზედაგაყო
საჭურჭლედიდი, აღვსებულნიკუალად აღავსნა.იყომადლობაესევითარისა
გამარჯუებისათჳსღმრთისამიმართ!
60
ვინათგანმოიწიამწუხარება,დამიიცვალაზაქარიაამირსპასალარი,ძესარგის
ამირსპასალარისავე,კაციდიდად გამდიდრებულიდაყოვლითასათნოებითა
აღსავსე,გამარჯუებულიმჴნედაძლიერად მბრძოლიმთავარითემისალორისა,
რომელიმეფემანიგლოვადაყოველმანკაცმანსაქართველოსმყოფმან.რამეთუ
არავინმჴნედ გამოჩენილ იყომთავარიჟამთაამათ,რამეთუგუარისაგანცა
მო-ვე-
აქუნდა,რომელიიყონათესავიარტაქსერქსიმჴარგძელისადაიყო
სარწმუნოებითასომეხიარამედ ყოველნისათნოებანისაღმრთონიდა
საკაცობონიაქუნდეს.დაესრეთ, დაემარხამჴნემამადამტევებელიშვილისა
ერთისა,რომელსაშ~აეწოდებოდა.

მაშინმეფემანმოუწოდაძმასაზაქარიასაივანესმსახურთ- უხუცესსა,დაინება
პატივსაძმისამისისასააღყვანება,დაუბოძაამირსპასალარობისაპატივი.ხოლო
ივანესაქმეთაშინაგანკჳრვებულ იყოდაესერქუამეფესა:„ პატივიესე,
რომლითაპატივ- გიცემიესჩემდა,
დიდად დიდიარსდამეუღირსვარ; ესრეთ
შემეწიე,რათაძმისაჩემისასახელსაჩემზედაარააჴსენებდენ, რათაარა
მრცხუენესნაცვლად მისადგომად, არამედ ათაბაგობითაპატივ-მეც;
საქართველოსაარაარსწესად დაჴელად თქუენმეფეთაწინაშეათაბაგობა.და
ამით განადიდეწყალობაშენიჩემზედა, რომეახალსადაუაღრესსაპატივსაღირს
მყოდაათაბაგობამიბოძო, რომელ სულტანთაწესიარსათაბაგი, რომელიმამად
დაგამზრდელად, მეფეთადასულტანთაიწოდებისათაბაგი; ამით განადიდე
წყალობაშენიუწინარესჩემთაპირველთა“ .ყოცამეფემანდაუბოძაათაბაგობა,
რომელიარაყოფილ იყოსაქართველოსმეფეთაწინაშე, არცავისბოძებოდა.
მსახურთ- უხუცესობაუბოძავარამს,ზაქარიაგაგელისძესა,კაცსასაპატიოსადა
ლაშქრობათაშინაგამარჯუებულსა.ესრეთ იყვნიანმეფესწინაშე.

ხოლომეფეთამარზამთრისდურსიყვისდაზაფხულისკოლასდაცელისტბასა,
ზოგჯერგარდავიდისაფხაზეთს:
გეგუთსდაცხუმს.

მათ უკუეჟამთაიწყესმთეულთაგანდგომად, კაცთაფხოველთადადიდოთა.

დიდონიუკუებუნებითამშთვართადაუხარშავსაჭამენ, დამრავალნიძმანი
ერთსადედაკაცსამიიყვანებენცოლად; რომელნიუჩინარსარასამეეშმაკსა
თაყუანის-ცემენდაზოგნიუნიშნოსაშავსაძაღლსა, დაამასჰყოფენ.ხოლო
ფხოველნიჯუარისმსახურნიარიანდაქრისტიანობასაიჩემებენ.ამათ იწყეს
რბევად დაჴოცად დატყუეობად ცხადად დაღამით.

მოუწოდამეფემანათაბაგსადაყოველთამთეულთა: დვალთა,ცხრაზმელთა,
მოჴევეთა,ჴადელთა,
ცხავატელთა, ჭართალთა,ერწოთიანელთა,მისცაივანე
ათაბაგსადაწარავლინამათ ზედა.ხოლოივანეგონიერად ყო:
აღვიდამთასა
ჴადისასადაწარვლოწუერიმთისა, წარდგამთასაფხოველთასადადიდოთასა,

61
რომელიარავისექმნა,
არცაპირველ,
არცაშემდგომად,
რამეთუერთ-
კერძო
დაურჩადურძუკეთიდაერთკეძოდიდოეთიდაფხოეთი.

ცნესრამისლვაათაბაგისა, მოვიდესძღუნითამეფენიდურძუკთანი, მოსცეს

ლაშქარიდადაუდგეს-გუერდსა.დაიწყესზეიდაღმანბრძოლად, დარბევად,და
კლვად, დატყუეობად დადაწუად; მოსწყჳდესურიცხჳკაციდიდოიდაფხოვი, და
დაყვნესსამნითუენი:ივნის,ივლისიდააგჳსტოსი.მაშინშეიწრებულთა
ათაბაგისათამოსცე;მძევლებიდააღუთქუესმსახურებად ხარაჯა, დაპირი
სიმტკიცისააღუთქუეს.წარმოასხესმძევლები,ქმნესზავნიდაესრეთ
გამარჯუებითამოვიდაივანემეფესწინაშედარქუა:„ ძლიერომეფეო!იქმნა
ბრძანებაშენი,მოვაოჴრენურჩნიშენნიდიდოეთიდაფხოეთი“ .ხოლომეფემან
დიდად დაიმადლადაუაღრესსაპატივსააღიყვანა.

დაიყოყოველგანმშჳდობა, წარმატება,დღითი-
დღეშემატებასამეფოთა
ღმრთივდაცულისამეფისათამარისი, ხოლოსპანიმისნიგანსუენებას
ნადირობასადაბურთობასა.თჳთ თავადნიდაწარჩინებულნიმარადისმეფეს
წინაშეიყვნიან,
განისუენებდიანდააღივსებოდიანსაბოძურითამეფისამიერ
მათისა.

ხოლოვითარდიდისაკოსტანტინესძმისწულისაივბიმიანოსისათჳსწერილ არს,
რომელ რქუაანგელოზმანმონაზონსავისმემგოდებელსასიკუდილისათჳს
ივბიმიანოსისა:„რასადააკლოღმერთმანქრისტიანეთაესევითარიესემეფე,
რომელსაანგელოზმანდაადგაგჳრგჳნისახილველად ყოველთა“-დაეტყოდა
ანგელოზი:„ რაარს, ბერო,გამოძიებაშენიმსჯავრთაღმრთისათა?აწგიბრძანებს,
დასცხერბოროტისგან.არაუწყი, რომელ აღმოსავლეთით დასავლეთამდისუკეთუ
ყოველიქუეყანამართლმადიდებელიიყო, არცაიგიღირსიყომეფობასა
ივბიმიანოსისასა“,
არათუმცასაბერძნეთიოდენი, -ეგრეთვეაწცაიქმნაამის
დიდისამეფისასაქმე: არაღირსიყოარამცაყოველიქუეყანა-არათუმცა
საქართველოოდენ-ამისმეფობასა.

ამისთჳსცამოხედნარისხვით მოწყალემანღმერთმანსამკჳდრებელსათჳსსადა
მიიცვალამეფეთამარჴმელსადგომასაშინა.მოიწიამწუხარება[დიდი]და
მიუთხრობელი[ ყოველთა]მკჳდრთასაქართველოსათა.დაძნელად
გამწარებულნიიტყებდესდაისხმიდიანთავსანაცარსადამტუერსაათაბაგიდა
ყოველნიდაიქმნატყებამსგავსიკალოთაატადესთადაგოდებანიმსგავსნი
მოოჴრებისაიერუსალემისანიიერემიასმიერმგოდებელისა,დაჯერცაეგრეიყო.
დაყოველთაადგილთამსხდომარეთაგოდებათადატყებათაშეიწუებოდეს
მკჳდრნისამეფოსანი.დაიტყოდიანმიუთხრობელთასიკეთეთამისთა,
გამარჯუებათადამოწყალეობათა, მოსამართლეობათა,
სიუხუეთა,სიმდაბლეთა.
დაწარიყვანესსამკჳდრებელსამათსაგელათსდადამარხესსამარხოსა
პატიოსანსა.დადაუტევასამეფოძესათჳსსალაშას.

62
არსენი იტყჳსიყალთოელი:

მეფე,
მთავარი,
სიონიდაწყარონი;
ჭაბუკი,
ქალწული,
ებგურისაებგურო;
აღჳრიკიცუთა,
თუალნიდაისრაელი,
გოდოლი,
მენავე,
სახლიდამამაცა,
მეგჳპტელიცხენი,
ლაზარე,
ქუდი.

იოანე იტყჳსჭიმჭიმელი:

თუთალიმილისეველმანსფეროშესახაშამსისი,
მანისტრულაბსადასცადამიდგნადაყიყაჯამსისი,
დავით -ვთქუა-ზესთაგანდიდნეს,
მით ჴრმალიჴორცსაჭამსმისი,
დააქილევისებრძალითამპყრობელადეთსაჴამსისი.

დიდებაღმერთსა!

ამანდიდმანდასახელგანთქმულმანცხოვრებასაშინადაუტევამძლეობა
ქართველთაგამარჯუებისა.

63