CKV

Persoonlijk Onderzoek
Fantasie in kunst, vroeger en nu

Amy Reubsaet
H5B
Mentor: K.Schobbe
Hoe hebben de drie kunstenaars Jeroen Bosch, Tobias Verhaecht en Marcel
Dzama fantasie in hun kunst verwerkt en hoe is dat te zien in hun tijdsgeest?
Kunst bestaat al heel veel jaren, al in de prehistorie maakten de mensen schilderijen
in de grotten waar ze leefden. Veel kunstenaars, veel kunstwerken en ook veel
genres. Maar hoe is één van de bekendere kunstgenres in die vele jaren verwerkt in
de vele kunstwerken die zijn gemaakt, door verschillende kunstenaren?
Hoe is de fantasie bij deze kunstenaren te zien?
In Tuin der lusten van Jeroen Bosch zie je vrij veel fantasie elementen, die ook
overduidelijk fantasie zijn. De hybride mensen, het abnormaal grote fruit, de ‘huizen’
die je in het echte leven ook niet zult zien door de vormen die ze hebben.
Bijvoorbeeld de middelste bovenaan het kunstwerk, deze heeft de vorm van een
glazen fles dat wordt gebruikt in een laboratorium, een Tulipano. Jeroen Bosch heeft
gebruik gemaakt van levendige en ‘heldere’ kleuren die je meer bij kunstwerken ziet
die meer naar de fantasie dan realiteit neigen.
Bij Tobias Verhaecht in De straf van Niobe ziet het kunstwerk uit als iets wat dichter
bij realisme is. Mensen op een berg of heuvel met bomen en struiken. Er lijkt een
bepaalde paniek te heersen bij de mensen. En er heerst ook een donkere lucht dat
op donderwolken lijkt, veroorzaakt door Goden.
Marcel Dzama verwerkt de fantasie op weer een andere manier. In één van zijn meer
recentere kunstwerken The spirits of the air that live off of the smell of revolution zie
je mensen en dieren. De meeste mensen zijn gekleed in blauwe kleren met een
bepaalde print, terwijl een groot deel van de dieren onder de mensen zitten en niet
gekleed zijn. En in de lucht zie je kronkelende lijnen en ook drie ogen, deze vind je
niet in de realiteit.
Hoe dicht bij de realiteit zitten de kunstenaars?
Alle drie de kunstenaars hebben met hun kunstwerk op z’n minst één aspect van de
realiteit erin verwerkt. Om te beginnen bij het kunstwerk van Jeroen Bosch. Jeroen
Bosch staat erom bekend goed en kwaad te verwerken in zijn kunstwerken, wat ook
te zien is in dit kunstwerk. Hij heeft de lusten van de mens verwerkt, wat iets meer
opvalt als je kijkt naar de kleinere hutjes vooraan in het kunstwerk. Ook valt er te zien
dat de mens, in die tijd, gebruik maakte van de dieren die ze hadden. Bijvoorbeeld
paarden, geiten en kamelen gebruiken voor transport van goederen en mensen,
zoals een beetje te zien is in het middelste deel van het kunstwerk.
Tobias Verhaecht zit heel dicht bij de realiteit van de tijd toen het kunstwerk gemaakt
was. Men dacht eerst namelijk dat donder werd veroorzaakt door vechtende Goden.
De paniek die de mensen toen hadden door die gedachte is ook goed verwerkt. Het
meest opvallende stukje fantasie van De straf van Niobe is de vechtende Goden,
deze waren namelijk niet in de realiteit te zien, wel kon je het bedenken of
fantaseren. Tobias Verhaecht gebruikte ook donkerdere kleuren, maar in het stukje
met Goden juist de heldere witte kleuren van de hemel.
Voor The spirits of the air live off of the smell of revolution heeft Marcel Dzama zijn
inspiratie van Hong Kong verwerkt.The spirits of the air, de ogen, kun je interpreteren
als degene die de controle over Hong Kong heeft, China. De mensen en dieren
(Revolution) lijken te vechten tegen een bepaalde corruptie.
Hoe werd fantasie in de tijden van de kunstenaars verwerkt?
Tot aan de 18e eeuw kun je wel fantasie kunst vinden, maar is het niet zo snel te
vinden als in de 21e eeuw. De fantasie kunstwerken die wel te vinden zijn in de 16 e
en 17e eeuw, de tijd van Jeroen Bosch en Tobias Verhaecht, hebben allemaal een
aspect van fantasie. Sommige kunstwerken hebben veel fantasie, anderen hebben
heel weinig erin verwerkt. Dit veranderde compleet in de 18 e eeuw, waarbij realisme
de norm werd van de literatuur en kunst. Er was geen plaats meer voor fantasie en
dus ook niks meer te vinden van kunstwerken met verwerkte fantasie.
In de 21e eeuw is het een heel ander verhaal. Fantasie is een heel bekend en
belangrijk genre in vrij veel kunst, in videogames en in series en films. Het wordt op
meerdere manieren verwerkt. Bijvoorbeeld in zeer opvallende manieren, tovenarij,
vliegende mensen of dieren (die normaal niet vliegen), of dieren die eigenlijk niet
bestaan. Het verwerken van fantasie kan ook worden gedaan in de minder
opvallende manieren, zoals Marcel Dzama heeft gedaan, het verwerken van fantasie
in een waargebeurde gebeurtenis of situatie.

Conclusie
Iedere kunstenaar heeft zijn eigen manier van verwerking van fantasie gebruikt. De
een gebruikt veel fantasierijke vromen en beelden, samen met levendige en heldere
kleuren. En de ander gebruikt onopvallende manieren, door gebeurtenissen en
situaties te combineren met fantasie. Met de tijd is best wat veranderd op het gebied
van fantasie verwerken in kunst. Vergeleken met de 15 e eeuw wordt er nu zoveel
malen meer gebruik gemaakt van fantasie in kunstwerken.