ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ:

«Τα δικαιώματα του παιδιού»

ΘΕΜΑ:

Παιδική Εργασία - Εκμετάλλευση: Ιστορική και Σύγχρονη

Διάσταση

Ονοματεπώνυμο: Λένα Ντέμα

Α.Μ.: 9981201900143

Υπεύθυνος Καθηγητής: Βασίλειος Φασούλης

Αθήνα, Εαρινό Εξάμηνο

Ακαδημαϊκού Έτους 2021-2022
Περιεχόμενα
Εισαγωγή..............................................................................................................................3
Ιστορική Αναδρομή..................................................................................................................4
Αρχαιότητα...........................................................................................................................4
Βιομηχανική Επανάσταση....................................................................................................4
Η αρχή του τέλους................................................................................................................5
Σήμερα......................................................................................................................................6
Αφρική..................................................................................................................................6
Ασία......................................................................................................................................7
Λατινική Αμερική..................................................................................................................7
ΗΠΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ..................................................................................................................7
Ελλάδα..................................................................................................................................8
Trafficking.................................................................................................................................9
Επίλυση του προβλήματος.......................................................................................................9
Περίληψη................................................................................................................................10
Βιβλιογραφία..........................................................................................................................11
Εισαγωγή
Η βιβλιογραφική εργασία με τίτλο «Παιδική εργασία – Εκμετάλλευση, Ιστορική
και Σύγχρονη Αναδρομή» έχει διεξαχθεί στα πλαίσια του μαθήματος «Τα
δικαιώματα του παιδιού» με στόχο την ανάδειξη της πορείας που είχε ως κοινωνικό
φαινόμενο κατά το παρελθόν η παιδική εργασία αλλά και τη σημαντικότητα αυτού
του προβλήματος ακόμη και στις μέρες μας.
Παιδική εργασία αποκαλείται η απασχόληση των ατόμων κάτω των 18 (ή 15 σε
ορισμένα κράτη) ετών σε επιχειρηματικές δραστηριότητες, γεγονός που βλάπτει
σημαντικά την ανάπτυξη των παιδιών, τόσο σωματικά, όσο και ψυχολογικά.
Το φαινόμενο αυτό φαίνεται πως δεν είναι κάτι που απασχολεί μονάχα τη σύγχρονη
κοινωνία. Μέσω ιστορικών ανασκαφών έχει φανεί ότι από χιλιάδες χρόνια πριν
εκμεταλλεύονταν τα παιδιά σε δύσκολες χειρωνακτικές εργασίες. Συνήθως βέβαια
αυτό που σκέφτεται κανείς όταν ακούει τη φράση «παιδική εργασία» είναι η
βιομηχανική επανάσταση. Κατά τη βιομηχανική επανάσταση όπως θα αναφερθεί
αναλυτικά και στη συνέχεια, εκμεταλλεύτηκαν εκατομμύρια παιδιά στις βιομηχανίες
και εργάζονταν σε εξουθενωτικές και απάνθρωπες συνθήκες για ελάχιστα χρήματα.
Τουλάχιστον αυτή η περίοδος υπήρξε και η αρχή του τέλους αυτού του προβλήματος.
Στις μέρες μας η παιδική εργασία είναι κατακριτέα και υπάρχουν νόμοι που
προστατεύουν τα παιδιά από την εκμετάλλευσή τους. Είναι πλέον σαφές ότι τα παιδιά
με το να εργάζονται στερούνται πολλά απαραίτητα πράγματα που συμβάλλουν στην
ορθή ανάπτυξή τους. Έχει όμως πάψει παντού να υπάρχει αυτό το κοινωνικό
πρόβλημα; Όπως φαίνεται, δυστυχώς πρόκειται για κάτι που συνεχίζει να απασχολεί
τη σύγχρονη κοινωνία παρά την προσπάθειά μας να εξαλειφθεί πια αυτό το
φαινόμενο.
Ιστορική Αναδρομή
Αρχαιότητα

Οι παλαιότερες μαρτυρίες παιδικής εργασίας χρονολογούνται γύρω στο 2100 – 3500

π.Χ. Πρόκειται για τρία νεογιλά δόντια που βρέθηκαν σε προϊστορικούς τάφους στη
Γαλλία, με εκδορές που σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Le Roy, σχηματίζονται στα
ανθρώπινα δόντια όταν χρησιμοποιούνται για το μαλάκωμα ζωικών τενόντων ή
φυτικών ελαίων. Πιθανόν να χρησιμοποιούσαν το υλικό για την κατασκευή καλαθιών
ή το ράψιμο.
Στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται η Αυστρία, έχουν γίνει ανασκαφές που έφεραν
στο φως διάφορες σημαντικές πληροφορίες. Στα αρχαία αλατωρυχεία του Χάλστατ
ανακαλύφθηκε ένα δερμάτινο καπέλο παιδικού μεγέθους μαζί με μικρά εργαλεία
εξόρυξης, τύπου πέλεκυ.
Ο αρχαιολόγος Steven Dorland στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο του Καναδά,
εξετάζοντας θραύσματα κεραμικών του 15ου αιώνα από ένα προϊστορικό χωριό στον
Καναδά, παρατήρησε σημάδια από νύχια μικρού παιδιού. Σύμφωνα με το μέγεθος
τους, φαίνεται ότι παιδιά κάτω των έξι ετών έφτιαχναν πήλινα αγγεία.
Στη Λιθουανία φαίνεται ότι από τον 13 ο ως τον 17ο αιώνα ένα αρκετά σημαντικό
ποσοστό των οικοδομικών υλικών φτιαχνόταν από παιδιά 8 με 13 ετών, σύμφωνα με
τον αρχαιολόγο  Povilas Blaževičius. (αρθρογράφοι του nature.com, 2018)

Βιομηχανική Επανάσταση
Βιομηχανική επανάσταση ονομάζουμε την ιστορική περίοδο κατά την οποία οι
αγροτικές και βιοτεχνικές κοινωνίες άρχισαν πλέον να κυριαρχούνται από
βιομηχανίες. Σαφώς αυτό έφερε μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που λειτουργούσαν οι
κοινωνίες και άλλαξαν θεμελιωδώς οι συνθήκες εργασίας. Η βιομηχανική
επανάσταση ξεκίνησε αρχικά από την Αγγλία και εξαπλώθηκε μετά και στον
υπόλοιπο κόσμο.
Επακόλουθο αυτής της κατάστασης ήταν η δραματική αύξηση του πληθυσμού στις
βιομηχανικές πόλεις, καθώς εκεί μετανάστευαν πολλοί αγρότες με τις οικογένειές
τους για την εύρεση εργασίας. Έτσι οι συνθήκες αυτών των πόλεων ήταν άθλιες και
χαρακτηρίζονταν από υπερπληθυσμό, ασθένειες, κακές συνθήκες υγιεινής και
ρύπανση. Η αμοιβή των εργατών ήταν μη ικανοποιητική και πολλές φορές οι
οικογένειες για καταφέρουν να συντηρηθούν αναγκάζονταν να στείλουν και τα παιδιά
τους για εργασία. Η παιδική εργασία αυξήθηκε σημαντικά εκείνη την εποχή όχι μόνο
λόγω της φτώχειας αλλά επειδή συνέφερε και τους βιομηχάνους οι οποίοι τους
προσέφεραν ακόμη λιγότερα χρήματα απ’ ό,τι στους ενήλικες. Συγκεκριμένα η
αμοιβή τους έφτανε περίπου στο 10 με 20 % της αμοιβής των ενηλίκων εργατών.
Εκτός αυτού, τα παιδιά ήταν και πολύ περισσότερο υπάκουα και εύκολα ελεγχόμενα,
ενώ η σωματική βία εις βάρος τους, με σκοπό την τιμωρία όταν έκαναν κάποιο λάθος
ή αργούσαν να φτάσουν στη δουλεία ήταν πολύ συχνή. Τα παιδιά ήταν μάλιστα
προτιμότερα στα εργοστάσια διότι ήταν μικρόσωμα και τους ήταν ευκολότερο να
εργαστούν στους στενούς χώρους και στα μηχανήματα.
Στην Αγγλία μάλιστα λόγω του ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού είχε
επιστρατευτεί, σχεδόν ο μισός πληθυσμός ήταν κάτω των 15 ετών. Τα
ορφανοτροφεία ήταν γεμάτα και κόστιζαν αρκετά στο κράτος, με αποτέλεσμα να
αρχίσει η κυβέρνηση να στέλνει πολλά ορφανά από μόλις 6 ετών στα εργοστάσια
δήθεν για την εκμάθηση μιας τέχνης στα παιδιά. Στην πραγματικότητα τα παιδιά
δούλευαν πάνω από 14 ώρες τη μέρα, σε εξαντλητικές συνθήκες, με ελάχιστο φαγητό
και κοιμόντουσαν σε μικρά κρεβάτια εντός του εργοστασίου.
Την περίοδο εκείνη η παιδική εκμετάλλευση εξαπλώθηκε ακόμη περισσότερο και
δεν περιορίστηκε εντός των εργοστασίων. Πολλοί που διέθεταν μεγάλη εξουσία,
όπως γαιοκτήμονες και επιχειρηματίες, έπαιρναν παιδιά και για το σπίτι. Τα είχαν σε
ειδικούς χώρους του σπιτιού και τους ανέθεταν να κάνουν συχνά απάνθρωπες
εργασίες: να σκαρφαλώνουν στις καμινάδες για να τις καθαρίσουν ή να κάθονται
ολομερής στα χωράφια για να διώχνουν τα κοράκια. Σε αυτήν την περίπτωση τα
παιδιά δεν πέφτανε απλά θύματα εκμετάλλευσης ή σωματικής βίας αλλά αρκετά
συχνά και σεξουαλικής κακοποίησης. (Elias Beck, 2016)

Η αρχή του τέλους

Σταδιακά από τα μέσα του 19ου αιώνα η κατάσταση με την παιδική εργασία άρχισε
να αλλάζει καθώς τα παιδιά που δούλεψαν στις βιομηχανίες άρχισαν να μεγαλώνουν
και να διαμαρτύρονται. Τέθηκαν λοιπόν αρχικά νόμοι που μείωσαν τις ώρες εργασίας
των παιδιών, που έθεταν ως μικρότερο όριο ηλικίας των παιδιών που μπορούσαν να
εργαστούν τα 10 έτη. Μετέπειτα τέθηκαν και νόμοι που επέβαλλαν την υποχρεωτική
εκπαίδευση ως τα 12 έτη.
Περνώντας τα χρόνια όλο και περισσότεροι νόμοι άρχισαν να ισχύουν που
προστάτευαν τα παιδιά από την εκμετάλλευσή τους. Μάλιστα, τον Νοέμβριο του
1989 ψηφίστηκε η σύμβαση των δικαιωμάτων του παιδιού από τον Ο.Η.Ε, η οποία
προστατεύει τα παιδιά από κάθε μορφής βίας και ενέργειας που εμποδίζει την
ελεύθερη και υγιή ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.
 Η 12η Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως η παγκόσμια ημέρα κατά της παιδικής εργασίας
καθώς το 1999 η Διεθνής Οργάνωση Εργατών συμφώνησε την προσπάθεια για
περιορισμό αυτού του φαινομένου. Ωστόσο η παιδική εργασία δεν έχει εξαλειφθεί
ακόμη. Ειδικότερα στα αναπτυσσόμενα κράτη συνεχίζει να υπάρχει ένα σημαντικό
ποσοστό παιδιών που εργάζονται και μάλιστα σε κακές συνθήκες.
Σύμφωνα με έρευνα της Διεθνής Οργάνωσης Εργατών του 2018, πάνω από 150
εκατομμύρια παιδιά εργάζονται παγκοσμίως, και η πλειονότητα αυτών βρίσκονται
στην Ινδία, την Ασία και την Αφρική. Βασική αιτία που αναγκάζονται τα παιδιά να
εργαστούν είναι η φτώχεια, Συνήθως εργάζονται στα εργοστάσια γρήγορης μόδας,
κατά μέσο όρο για 15 ώρες καθημερινά, ενώ πληρώνονται λιγότερο απ’ ό,τι οι
ενήλικες εργάτες. Στα χαρτιά τα δηλώνουν ως ενήλικες, ενώ στην πραγματικότητα
μπορεί να είναι και μόλις 5 ετών. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί και σε εργοστάσιο της
Apple στην Κίνα, όπου εργάζονταν παιδιά 10 – 12 ετών και τους παραποιούσαν τα
στοιχεία. Η Apple όπως ήταν αναμενόμενο διέκοψε την συνεργασία με το εν λόγω
εργοστάσιο.

Σήμερα
Αφρική
Στην Αφρική φαίνεται ότι υπάρχει το μεγαλύτερο ποσοστό παιδικής εργασίας
καθώς ανέρχεται στο 80% των παιδιών παγκοσμίως. Τα περισσότερα παιδιά
εργάζονται στον τομέα της γεωργίας, χωρίς κάποια αμοιβή καθώς πρόκειται για
οικογενειακές επιχειρήσεις και φάρμες. Οι εργασίες αυτές συνήθως είναι σημαντικά
βλαβερές για την υγεία τους και εμποδίζουν τη σωστή ανάπτυξή τους.
Τα προϊόντα που παράγονται συνήθως από παιδιά είναι ο καπνός, ο χρυσός, το
ζαχαροκάλαμο, το καουτσούκ, το βαμβάκι και το κακάο. (Μισέλ Γουάιτ, 2019).
Όσον αφορά το κακάο, ένα πολύ σημαντικό ποσοστό του παράγεται στην Ακτή
Ελεφαντοστού, όπου εργάζονται παιδιά από μόλις 4 ετών. Πρόκειται για μια εργασία
πολύ δύσκολη για τα μικρά τους σώματα καθώς κουβαλούν τεράστιους σάκους και
χρησιμοποιούν μεγάλα μαχαίρια για το ξεφλούδισμα των κορμών των δέντρων.
Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι αυτές οι επιχειρήσεις κακάο συνεργάζονται με
την πολυεθνική εταιρεία Nestle, αλλά όπως έχει ομολογήσει και η ιδιά, είναι σχεδόν
αδύνατον να αντιμετωπιστεί η παιδική εργασία στην παραγωγή κακάο καθώς
πρόκειται για μικρές και διάσπαρτες οικογενειακές επιχειρήσεις. Έχει γίνει
προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου από διάφορους οργανισμούς αλλά
μάταια.
Ασία
Σύμφωνα με άρθρο της The Guardian, στην Ασία το μεγαλύτερο ποσοστό των
παιδιών που εργάζονται ασχολούνται με την παραγωγή ρούχων. Ξεκινώντας από την
παραγωγή βαμβακιού στο Ουζμπεκιστάν, τα παιδιά μεταφέρουν με τις ώρες γύρη από
το ένα φυτό στο άλλο, εκθέτοντάς τα σε φυτοφάρμακα που είναι βλαβερά για την
υγεία τους. Τα παιδιά απασχολούνται επίσης και στα εργοστάσια ρούχων, όπου
βάφουν, ράβουν, διπλώνουν και συσκευάζουν τα ενδύματα. Σε πιο μικρές
επιχειρήσεις αναλαμβάνουν επίσης και το κέντημα.
Η Κινέζικη κυβέρνηση έχει επιχειρήσει να μειώσει αυτό το φαινόμενο μέσω
πολλών νόμων. Ωστόσο είναι ιδιαίτερα δύσκολο να επιτευχθεί αυτό, λόγω της
ακραίας φτώχειας που υπάρχει σε αρκετές οικογένειες. Εφόσον δεν μπορούν να
ανταπεξέλθουν οικονομικά αναγκάζονται να στείλουν και τα παιδιά τους για εργασία.
Έτσι, τα παιδιά δεν μορφώνονται και αναγκάζονται να κάνουν κι εκείνα κάποια
χειρωνακτική εργασία όταν ενηλικιωθούν, η οποία δε θα τους προσφέρει αρκετά
χρήματα για να ξεφύγουν από αυτήν την κατάσταση και δημιουργείται ένας φαύλος
κύκλος. (Josephine Moulds, 2012)

Λατινική Αμερική
Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Ιάσονα Πιπίνη, μόνο στην Λατινική Αμερική
υπάρχουν πάνω από 48 εκατομμύρια παιδιά που εργάζονται, πολλά από αυτά να είναι
ακόμα και 5 ετών. Στη Βραζιλία συνήθως εργάζονται σε σπίτια ή σε φάρμες ενώ στο
Περού και τη Βολιβία χιλιάδες παιδιά δουλεύουν σε ορυχεία, σε απάνθρωπες
συνθήκες. Στην Κολομβία τα παιδιά συμμετέχουν σε παραστρατιωτικές οργανώσεις
από πολύ μικρές ηλικίες, όπου τα βασανίζουν και τα περνούν από σκληρές
δοκιμασίες, ενώ πολλά από αυτά σκοτώνονται στις μάχες. Μάλιστα, γνωστές
εταιρείες παραγωγής μπανάνας όπως η Chiquita, η Dole και άλλες, έχουν
κατηγορηθεί ότι χρησιμοποιούν φυτείες όπου οι εργάτες είναι κυρίως παιδιά.
(Ιάσονας Πιπίνης, 2012)

ΗΠΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ

Παρότι υπάρχει η τάση να συνδέουμε την παιδική εργασία με τις αναπτυσσόμενες
χώρες, το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο σε αυτές. Η παιδική εργασία απασχολεί
εξίσου σε μεγάλο βαθμό και τις αναπτυγμένες χώρες. Για παράδειγμα στη Γερμανία,
στα τέλη της δεκαετίας του 90’ υπήρχαν σχεδόν 600.000 παιδιά που εργάζονταν, τα
μισά από αυτά μάλιστα φαίνεται πως ήταν τουρκικής καταγωγής. Ο νόμος εκεί πλέον
ορίζει ότι άνω των 15 ετών τα παιδιά μπορούν να εργάζονται αλλά μέχρι δυο ώρες
ημερησίως και όχι σε «βαριές» δουλειές, αλλά συνεχίζει να είναι σημαντικός ο
αριθμός των ανηλίκων κάτω των 15 που δουλεύουν.
Στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τον Οργανισμό Εργασίας, εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου
500.000 παιδιά που δουλεύουν σε φάρμες, πολλά από τα οποία ξεκινούν να
εργάζονται ήδη από τα 8 τους έτη. Μάλιστα, αρκετά από αυτά τα παιδιά
τραυματίζονται κατά τη διάρκεια της εργασίας τους.
Άλλες χώρες που επικρατεί το ίδιο πρόβλημα σε μεγάλο βαθμό είναι η Γεωργία και
η Αλβανία, όπου το 29 % και το 19% αντίστοιχα των παιδιών μεταξύ 7-14 ετών
εργάζονται, και μάλιστα έχουν πολύ επικίνδυνα επαγγέλματα στη γεωργία όπου
εκτίθενται σε βλαβερά για την υγεία τους φυτοφάρμακα, μεταφέρουν βαριά φορτία
και χρησιμοποιούν επικίνδυνα εργαλεία, στην οικοδομή, σε μικρά εργοστάσια ή στο
δρόμο. Όσο για την εργασία στον δρόμο είναι λογικό πως είναι εξαιρετικά εύκολη η
κακοποίηση και η εκμετάλλευσή τους. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και σε άλλα
Ευρωπαϊκά κράτη όπως στη Βουλγαρία που πολλά παιδιά εργάζονται μέχρι και 10
ώρες κάθε μέρα στα εργοστάσια καπνού, στην Τουρκία, στη Σερβία, στην Ουκρανία
και στη Ρουμανία. (Νιλς Μούιζνιεκς, 2013)

Ελλάδα
Δεν είναι λίγα δυστυχώς και τα παιδιά που εργάζονται στη χώρα μας. Εκτιμάται ότι
υπάρχουν περίπου 100.000 με 150.000 ανήλικα άτομα στην Ελλάδα που εργάζονται,
με την πλειονότητα αυτών να είναι τσιγγάνοι ή πρόσφυγες και ελάχιστα από αυτά να
εργάζονται νόμιμα. Υπάρχουν δυο κατηγορίες παιδιών που εργάζονται στην Ελλάδα :
από τη μία υπάρχουν τα παιδιά στις επαρχίες που εργάζονται για να βοηθήσουν τις
οικογένειές τους οικονομικά, χωρίς όμως να εξαντλούνται ψυχικά και σωματικά, και
από την άλλη υπάρχουν τα παιδιά που πέφτουν θύματα trafficking και κάνουν
καταστροφικές για την υγεία τους «δουλειές», όπως διακίνηση ναρκωτικών, πορνεία
και εμπόριο οργάνων.
Με βάση τον νόμο, στην Ελλάδα επιτρέπεται τα άτομα άνω των 15 ετών να
βοηθούν άτομα της οικογένειάς τους στην εργασία, γεγονός που αφήνει περιθώρια να
συμβαίνουν παρανομίες. Σημειωτέων ότι η πλειονότητα των παιδιών που εργάζονται
εγκαταλείπουν το σχολείο και μάλιστα σύμφωνα με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο γύρω
στα 40.000 παιδιά ετησίως εγκαταλείπουν το σχολείο πριν ολοκληρώσουν τα 9 τους
έτη, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται σε αυτούς οι Ρομά και οι μετανάστες. (Ειρήνη
Αρτέμη, 2014)
Trafficking
Σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1999 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, μια από τις
χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας είναι η εξώθηση τους στην πορνεία. Είναι
δυστυχώς πολύ συχνό στις μέρες μας το λεγόμενο trafficking, ένας θλιβερός τρόπος
εκμετάλλευσης και κακοποίησης των παιδιών, η εξώθησή τους δηλαδή στην πορνεία
(ή τη μαύρη εργασία). Σύμφωνα με τη UNICEF, πάνω από 2 εκατομμύρια παιδιά
ετησίως πέφτουν θύματα trafficking. Συνήθως ξεκινούν οι σεξουαλικές συναλλαγές
από το διαδίκτυο αλλά τελικά πέφτουν θύματα εμπορίας.
Στις ΗΠΑ σχεδόν οι μισές ιερόδουλες ωθούνται για πρώτη φορά στην πορνεία στην
ηλικία 11-13 ετών. Σύμφωνα με έκθεση του 2006 από την World Vision Middle
East/Eastern Europe, το 20 με 25 % των ιερόδουλων στη Μόσχα είναι ανήλικα
άτομα, ενώ στην Ταϊλάνδη το 1/3.
Όπως αναφέρεται και στο «Άρθρο 12: Εμπορία παιδιών, παιδική πορνεία και
παιδική πορνογραφία» η Ελλάδα αποτελεί χώρα διέλευσης θυμάτων trafficking, με
την πλειονότητα αυτών να είναι γυναίκες και παιδιά και προέρχονται κυρίως από την
Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Σύμφωνα με τη UNICEF, η πλειονότητα των
παιδιών που πέφτουν θύματα trafficking είναι προσφυγόπουλα που προσπαθούν να
ξεφύγουν από κάποιον πόλεμο και να βρουν μια καλύτερη τύχη. Αρκετά από αυτά
όμως δε μετακινούνται νόμιμα ή με ασφάλεια, αυξάνοντας τις πιθανότητες
εξαπάτησής τους.

Επίλυση του προβλήματος

Είναι σαφές ότι η παιδική εργασία και εκμετάλλευση αποτελεί ένα πολύ σημαντικό
πρόβλημα στη σύγχρονη κοινωνία και γίνονται πολλές προσπάθειες από τις
κυβερνήσεις και τις ΜΚΟ να το επιλύσουν. Είναι όμως στην πραγματικότητα εφικτό
αυτό; Περνώντας τα χρόνια λαμβάνονται όλο και πιο αυστηρά μέτρα για τη παιδική
εργασία χωρίς όμως να απαγορεύεται εξ ολοκλήρου. Τα μέτρα αυτά, σύμφωνα με τον
Δημοσθένη Ι. Δασκαλάκη, μπορούν να έχουν θετικά αποτελέσματα στις
αναπτυγμένες χώρες αλλά αρνητικά στις αναπτυσσόμενες, όπου η οικονομία τους
στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην παιδική εργασία.
Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, τις περισσότερες φορές τα παιδιά
αναγκάζονται να εργαστούν λόγω των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν
οι οικογένειές τους εγκαταλείποντας το σχολείο και κάνοντας και αργότερα δουλειές
που δε θα τους συνεισφέρουν επαρκές εισόδημα για να μη χρειαστούν ούτε τα δικά
τους παιδιά να εργαστούν. Επομένως για να σταματήσει η παιδική εργασία χρειάζεται
να στηριχτούν οικονομικά όλες αυτές οι οικογένειες ώστε να μπορέσουν τα παιδιά να
πάνε στο σχολείο. Αν απλώς απαγορευτεί πλήρως η παιδική εργασία, χωρίς να
ληφθούν περαιτέρω μέτρα για την αντιμετώπιση της φτώχειας, το αποτέλεσμα θα
είναι να εργαστούν τα παιδιά σε ακόμα πιο επιβλαβείς συνθήκες και να προβούν σε
εγκληματικές πράξεις όπως η διακίνηση ναρκωτικών και η πορνεία ή να
αναγκαστούν να επιστρατευτούν.
Όπως υποδεικνύει και η ιστορική εξέλιξη του φαινομένου, κατά τη διάρκεια των
ετών έχουν βοηθήσει περισσότερο στην μείωση της παιδικής εργασίας άλλοι
παράγοντες, όπως η εξέλιξη της τεχνολογίας, παρά οι νομικές ρυθμίσεις που
θέσπισαν τα κράτη. (Δημοσθένης Ι. Δασκαλάκης, 2013, 61-62). Επομένως είναι
απαραίτητο να ληφθούν υπόψιν όλοι οι παράγοντες που επηρεάζουν αυτό το
φαινόμενο για να βρεθεί κάποιος τρόπος αντιμετώπισής του, όπως η οικονομική και
πολιτική αστάθεια, η ανεργία, οι ανισότητες, η μετανάστευση και η έλλειψη
εκπαίδευσης.
Κρίνεται σκόπιμο φυσικά να γίνει αναφορά και στις ΜΚΟ όπως η Action Aid και η
UNICEF που κάνουν μεγάλη προσπάθεια να μειώσουν το φαινόμενο της παιδικής
εργασίας, προσφέροντας οικονομική βοήθεια στις άπορες οικογένειες για να μη
χρειαστεί να δουλέψουν τα παιδιά τους. Παρόλο που η απόλυτη εξάλειψη της
παιδικής εργασίας φαντάζει έργο σχεδόν ανέφικτο, αν περισσότεροι άνθρωποι
στηρίξουν αυτές τις προσπάθειες των ΜΚΟ, το πρόβλημα θα μειωθεί ακόμη
περισσότερο.
Όσο για τα θύματα trafficking, είναι απαραίτητο να παρέχεται μεγαλύτερη ασφάλεια
από τα κράτη στους πρόσφυγες και τους μετανάστες ώστε να μην τους
εκμεταλλεύονται λόγω της ανάγκης που έχουν, ενώ θα πρέπει να παρέχεται και η
κατάλληλη ενημέρωση στα παιδιά και τους γονείς τους για ασφαλή χρήση του
διαδικτύου για να μην εξαπατώνται από αγνώστους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Περίληψη
Στην εργασία με θέμα «Παιδική Εργασία – Εκμετάλλευση : Ιστορική και Σύγχρονη
Αναδρομή» έγινε λόγος για τον εξαναγκασμό των παιδιών να εργαστούν και την
εκμετάλλευσή τους κατά τη διάρκεια των χρόνων. Ήδη από την αρχαιότητα τα παιδιά
εργάζονταν σε διάφορους τομείς, όπως στην κατασκευή αγγείων ή στην κατασκευή
άλλων υλικών που χρησιμοποιούσαν είτε ως οικοδομικά υλικά είτε για να ράψουν
ρούχα. Το πρόβλημα με την παιδική εργασία κορυφώθηκε κατά τον 19 ο αιώνα, την
περίοδο της Βιομηχανικής Επανάστασης, που τα παιδιά αποτελούσαν ένα πολύ
σημαντικό ποσοστό του εργατικού δυναμικού. Παιδιά από μόλις 6 ετών εργάζονταν
στις βιομηχανίες, σε απάνθρωπες συνθήκες για ελάχιστα χρήματα. Αυτό συνέβαινε
διότι οι οικογένειες τους αδυνατούσαν να ανταπεξέλθουν οικονομικά και έπρεπε να
εργαστούν μέχρι και τα παιδιά, καθώς επίσης κι επειδή στην Αγγλία συγκεκριμένα
υπήρχαν πάρα πολλά ορφανά τα οποία κόστιζαν στο κράτος, οπότε τα έστελναν για
δουλειά. Μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση άρχισαν σταδιακά να τίθενται νόμοι που
προστάτευαν τα παιδιά από την εκμετάλλευσή τους και το 1999 ορίστηκε η 12 η
Ιουνίου ως η Παγκόσμια ημέρα κατά της παιδικής εργασίας. Ωστόσο υπάρχουν
πολλά παιδιά ακόμη και στις μέρες μας που εργάζονται, και ειδικά στις τρίτες χώρες
η οικονομία στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη παιδική εργασία. Συνήθως δουλεύουν
σε εργοστάσια ή φάρμες, αλλά σε πολλές περιπτώσεις τα παιδιά εκμεταλλεύονται και
σεξουαλικά ή στρατεύονται. Γίνονται πολλές προσπάθειες από τις κυβερνήσεις να
εξαλειφθεί αυτό το φαινόμενο, αλλά πρόκειται για ένα πολυδιάστατο πρόβλημα που
το επηρεάζουν πολλοί παράγοντες και δεν αρκεί απλώς η θέσπιση πιο αυστηρών
νόμων για την αντιμετώπισή του.

Βιβλιογραφία
Δημοσθένης Ι. Δασκαλάκης, Όψεις της Παιδικής Ηλικίας, Διάδραση, Αθήνα 2013,
61-62

Ειρήνη Αρτέμη, Η παιδική εργασία στην Ελλάδα σήμερα, pemptousia.gr, 2014

https://www.pemptousia.gr/2014/08/i-pediki-ergasia-stin-ellada-simera/

Ιάσονας Πιπίνης, Η παιδική εργασία είναι η σύγχρονη δουλειά,

mavrhlista.wordpress.com, 2012
https://mavrhlista.wordpress.com/2012/09/02/%CE%B7-

Υπουργείο Δικαιοσύνης, Άρθρο 12: Εμπορία παιδιών, παιδική πορνεία και παιδική
πορνογραφία, 2014 http://www.opengov.gr/ministryofjustice/?p=5971

Φώτης Ποντικάκης, Η Παιδική Εργασία και η Αντιμετώπισή της, ecocrete.gr, 2004

http://www.ecocrete.gr/index.php?
option=com_content&task=view&id=758&Itemid=85

Child Labor in the United States, A Union of Professionals,

https://www.aft.org/community/child-labor-united-states
Christopher Tidey, Children account for nearly one-third of identified trafficking
victims globally, UNICEF New York, 2018
https://www.unicef.org/press-releases/children-account-nearly-one-third-identified-
trafficking-victims-globally

Elias Beck, CHILD LABOR IN THE INDUSTRIAL REVOLUTION,

historycrunch.com, 2016

History.com Editors, Child Labor, history.com, 2020

https://www.history.com/topics/industrial-revolution/child-labor

Josephine Moulds, Child Labour in the Fashion Supply Chain, The Guardian, 2012
https://labs.theguardian.com/unicef-child-labour/

Μισέλ Γουάιτ, 10 FACTS ABOUT CHILD LABOR IN AFRICA, borgenproject.org,

2019, https://borgenproject.org/10-facts-about-child-labor-in-africa/

Nils Muiznieks, Child labor in Europe: a persisting challenge, Council Of Europe,

2013
https://www.coe.int/en/web/commissioner/-/child-labour-in-europe-a-persisting-
challen-1