« Ce Qu’On Appelle » « Αυτό Που Αποκαλούμε »

Christos Alexandris Χρῆστος Ἀλεξανδρῆς

En lisant les Séminaires de Jacques Διαβάζοντας τα Λακανικά Σεμινάρια,

Lacan, toujours à partir de la με αφετηρία πάντα την μεταφραστική
traduction du Deuxième qui fait le εργασία του Δευτέρου Σεμιναρίου που
sujet du cartel auquel je participe, επιχειρείται στο καρτέλ που συμμετέχω,
c’est une répétition qui, dès l’abord, υπήρξε εξαρχής μια επανάληψη που μου
m’a paru bizarre et a attiré mon φάνηκε παράξενη και ήλξε την προσοχή
attention. J’ai isolé cette expression μου. Ξεχώρισα την έκφραση αυτή της
dont Lacan se sert par trop et qui m’a οποίας ο Λακάν κάνει χρήση ουκ ολίγες
incité à avancer dans une recherche - φορές και η οποία με παρακίνησε να
d’abord philologique mais pas sans προχωρήσω σε μια έρευνα -βασικά
répercussions sur la psychanalyse - qui φιλολογική, μα ίσως όχι χωρίς
s’étale tout au long de son œuvre επιπτώσεις στην ψυχανάλυση- που
orale. εκτείνεται καθόλο το μήκος του
προφορικού του έργου.
Cette phrase, qui parsème son
discours, est celle-ci: « ce qu’on Τούτη η φράση, που είναι διάσπαρτη
appelle » et toutes ses formes στον λόγο του, δεν είναι άλλη από την
analogues. Dans l’ensemble des εξής: «αυτό που αποκαλούμε» και όλες οι
Séminaires, il énonce le verbe « ανάλογες εκφάνσεις της. Στο σύνολο των
appeler », à l’infinitif, 1926 fois. Σεμιναρίων, εκφέρει το ρήμα «αποκαλώ»,
L’expression qui fait notre titre στο απαρέμφατο, 1926 φορές. Ο τίτλος
apparaît 1024 fois et sans le « ce que του παρόντος εμφανίζεται 1024 φορές και
» apparaît 1589 fois! Le « appellerai » άνευ του «αυτό που» 1589 φορές! Το
466 fois, le « appellera » 510 fois, le «αποκαλέσω» 466 φορές, το «αποκαλέσει»
« ce que j’appelle » 512 fois, le « 510 φορές, το «αυτό που αποκαλώ» 512
appelons » 526 fois. En somme, le φορές, το «αποκαλούμε» 526 φορές. Εν
radical « appel » apparaît 9999 fois. γένει, το ριζικό «αποκαλ» (στην γαλλική
σημαίνει “κλήση”) παρουσιάζεται 9999
Il s’agit d’un nombre hors-pair, φορές.
puisque – par voie d’analogie – on ne
trouve pas d’itération équivalente chez Πρόκειται για έναν αριθμό δίχως
d’autres auteurs, voire orateurs, soit ταίρι, αφού -μέσω σύγκρισης- δεν
français soit de n’importe quelle βρίσκουμε ισοδύναμη επανάληψη σε άλλους
langue. C’est sans détours un συγγραφείς ή ομιλητές, είτε γάλλους
« pourquoi » qui surgit. Contre quoi είτε οποιασδήποτε άλλης γλώσσας. Άνευ
voulait-il nous mettre en garde ? περιστροφών, αναδύεται ένα «γιατί»;
Ενάντια σε τι ήθελε να μας θέσει σε
C’est ce qu’il ne cesse pas de dire επιφυλακή;
jusqu’à la fin : que les mots ne
correspondent pas du tout aux choses! Πρόκειται για αυτό που δεν παύει να
Le mot, ce n’est pas la Chose, c’est λέγει μέχρι τέλους: το ότι οι λέξεις
plutôt ce à travers quoi on l’appelle, δεν ανταποκρίνονται επ’ουδενί στα
on l’évoque, la Chose et on s’en πράγματα! Η λέξη δεν είναι το Πράγμα,
approche. είναι κατά το μάλλον αυτό μέσω του
οποίου αυτό το Πράγμα το αποκαλούμε, το
Ça - voire le Ça - nous amène à επικαλούμαστε και το προσεγγίζουμε.
l’emploi du mot « chose » dans le
corpus lacanien : 12671 fois, c’est le Αυτό, αν μη τι άλλο Το Αυτό, μάς
nombre d’apparition de l’expression « άγει στην χρήση της λέξης «πράγμα» στο
quelque chose » dans tous ses Λακανικό κόρπους: 12.671 φορές είναι ο
Séminaires, tandis que le mot συνολικός αριθμός εμφάνισης της
« chose », 21329 ! Il est hors de έκφρασης «κάποιο πράγμα» ή αλλιώς
question que l’on constate une telle «κάτι» σε όλα του τα Σεμινάρια, ενώ
répétition dans l'œuvre d’autres σκέτη η λέξη «πράγμα» 21.329 φορές! Δεν
auteurs ou orateurs. τίθεται καν ζήτημα το να διαπιστώσουμε
μια τέτοια επανάληψη στο έργο άλλων
Il parle perpétuellement de quelque συγγραφέων ή ομιλητών.
chose qu’on appelle, qu’on nomme, dont
on fait l’appellation d’une manière Μιλά επανειλημμένα για κάποιο
quelconque. πράγμα, για κάτι, που το καλούμε, που
το ονομάζουμε, που με κάποιο τρόπο το
De quoi donc nous avertit Lacan, en επικαλούμαστε, το καλούμε.
élisant si souvent, de façon
répétitive, ces expressions, ces mots ? Για ποιο λοιπόν ζήτημα μάς
Sinon que lui demeure toujours fidèle à προειδοποιεί ο Λακάν, εκλέγοντας τόσο
ses principes qui font la base foncière συχνά, με τρόπο επαναληπτικό, αυτές τις
de la psychanalyse, que ce à quoi l’on εκφράσεις, αυτές τις λέξεις; Αν μη τι
a à faire n’est jamais la chose comme άλλο το ότι παραμένει πάντα πιστός στις
telle, mais le signifiant ; qu’on ne αρχές του που αποτελούν και την έγγεια
doit jamais oublier qu’à chaque fois βάση της ψυχανάλυσης: το ότι αυτό με το
qu’on évoque un terme, il s’agit d’une οποίο έχουμε να κάνουμε δεν είναι ποτέ
explication de quelque chose dont on ne το πράγμα ως τέτοιο, μα το σημαίνον, το
possède aucune idée. Tout comme Freud ότι οφείλουμε να μην ξεχνάμε ποτέ πως
qui, le premier, nous a mis en garde κάθε φορά που επικαλούμαστε έναν όρο
dès la Traumdeutung : ne prenons pas δεν πρόκειται για την εξήγηση κάποιου
l’échafaudage – l’ensemble des πράγματος περί ου δεν έχουμε ιδέα
signifiants qui sont appelés pour καμιά. Όπως ακριβώς ο Φρόυδ, ο οποίος
décrire quelque chose – pour le πρώτος μάς θέτει σε επιφυλακή ήδη από
bâtiment lui-même. την Ερμηνευτική Των Ονείρων: να μην
λαμβάνουμε την σκαλωσιά -το σύνολο των
Lacan nous invite à être prudents, σημαινόντων που έχουν κληθεί για να
puisque ce qu’on appelle la περιγράψουν κάποιο πράγμα- με το ίδιο
psychanalyse, voire psychanalyste, ne το οικοδόμημα.
constitue qu’un point de vue, un
discours parmi d’autres, qui s’appuie Ο Λακάν μάς προσκαλεί να είμαστε
sur une hypothèse, celle de νουνεχείς, εφόσον αυτό που αποκαλούμε
l’inconscient, à savoir un mot qui dans ψυχανάλυση -για ψυχαναλυτής- δεν
les mains de Freud a changé une fois συγκροτεί παρά μια οπτική γωνία, έναν
pour toutes de signification et de λόγο μεταξύ των υπολοίπων, ο οποίος
statut. στηρίζεται επί μίας υποθέσεως, εκείνη
του Ασυνειδήτου, δηλαδή μια λέξη που
Son effort, en fin de compte, pour στα χέρια του Φρόυδ άλλαξε άπαξ
que ce discours ne soit pas du semblant διαπαντός σημασία και στάτους.
le pousse, l’oblige à élucubrer, à
inventer - à chacun de ses pas - de Η προσπάθειά του, σε τελική ανάλυση,
nouveaux signifiants. Là, on a la ώστε αυτός ακριβώς ο λόγος να μην είναι
troisième modalité de répétition chez της τάξης του προσποιητού, τον ωθεί,
Lacan : en jouant, voire en tordant τον υποχρεώνει να μηχανευτεί, να
sanglantement les mots, il en vient à εφεύρει -σε κάθε του βήμα- νέα
ressembler à une usine de néologismes ; σημαίνοντα. Εδώ έγκειται η τρίτη
non pas dans le but d’enrichir le τροπικότητα της επανάληψης στον Λακάν:
vocabulaire de la psychanalyse, mais παίζοντας, στρεβλώνοντας αιματηρά τις
plutôt dans le dessein de rappeler à λέξεις, μοιάζει με μια φάμπρικα
qui que ce soit qui tienne la place du νεολογισμών. Όχι βέβαια με σκοπό να
psychanalyste ce à quoi il a toujours εμπλουτίσει το ψυχαναλυτικό λεξιλόγιο,
affaires à jamais ouvertes : le αλλά περισσότερο με την πρόθεση να
signifiant in concreto. La répétition υπενθυμίσει (εγκαλέσει) στον (τον)
lacanienne ne saurait jamais être autre καθένα που κρατά την θέση του
chose qu’un r-appel. ψυχαναλυτή (σε) αυτό με το οποίο έχει
δια παντός ανοικτούς λογαριασμούς: το
PS: il y a un mot en plus dont sont σημαίνον in concreto. Η Λακανική
envahis ses Séminaires, le verbe « επανάληψη δεν είναι ποτέ άλλο πράγμα
saisir » : 1432 fois ; à mon avis, non από μια υπενθύμιση (επανάκληση, εγκαλώ
sans rapport à ce que, dès le neuvième, στην τάξη).
il en est venu à s’installer dans son
enseignement en tant que topologie. ΥΓ: υπάρχει μια ακόμη λέξη από την
οποία κατακλύζονται τα Σεμινάριά του,
το ρήμα «συλλαμβάνω» (πιάνω με τα
Bibliographie: tous les Séminaires de χέρια) το συναντάμε 1432 φορές, που
Jacques Lacan. κατά την ταπεινή μου δεν είναι άνευ
σχέσης με ό,τι από το Ένατο και μετά
έρχεται να εγκατασταθεί στην διδασκαλία
του ως τοπολογία.

Βιβλιογραφία: όλα τα Σεμινάρια του Ζακ

Λακάν.