Wykres funkcji logarytmicznej f (x) = loga x dla

0< a<1

Wprowadzenie
Przeczytaj
Aplet
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Wykres funkcji logarytmicznej f (x) = loga x dla
0< a<1

Źródło: dostępny w internecie: pixabay.com, domena publiczna.

Funkcja logarytmiczna f (x) = loga x ma szerokie zastosowanie w obserwacji zjawisk z życia

codziennego. Służy m.in. do określania skali pH w chemii, ale także w informatyce, gdzie
wiele procedur ma złożoność logarytmiczną np. wyszukiwanie binarne. W trakcie lekcji
omówimy własności wykresu funkcji logarytmicznej, ale tylko dla przypadku, gdy a ∈ (0, 1).
Zdobytą wiedzę zastosujemy do rozwiązywania ćwiczeń interaktywnych.

Twoje cele

Odczytasz własności z wykresu funkcji logarytmicznej określonej wzorem 

f (x) = loga x dla a ∈ (0, 1).
Sprawdzisz, czy podany punkt należy do wykresu funkcji logarytmicznej.
Zastosujesz poznane własności do rozwiązywania problemów matematycznych.
Przeczytaj

Już wiesz

Funkcją logarytmiczną nazywamy funkcję postaci f (x) = loga x, gdzie x > 0 oraz a > 0 i 
a ≠ 1.

Wykresem funkcji logarytmicznej jest krzywa logarytmiczna.

W trakcie lekcji omówimy własności wykresu funkcji logarytmicznej dla a ∈ (0, 1).

Na rysunkach przedstawiono wykres funkcji logarytmicznych określonych wzorami 

f (x) = log x oraz g(x) = log x.
1
2
1
3

Tabele wartości tych funkcji przedstawiają się następująco:

x 1
4
1
2
1 2

f (x) 2 1 0 −1

x 1
9
1
3
1 3

g(x) 2 1 0 −1
Na podstawie wykresu funkcji określonej wzorem f (x) = loga x dla a ∈ (0, 1) możemy
odczytać następujące własności:

asymptotą wykresu funkcji jest prosta x = 0,

wykres funkcji zawsze przechodzi przez punkt (1, 0), bo loga 1 = 0,
wykres funkcji znajduje się w I i IV ćwiartce układu współrzędnych, bo funkcja jest
określona tylko dla x > 0,
z wykresu odczytujemy, że zachodzą własności f (x) > 0 dla x ∈ (0, 1) oraz f (x) < 0
dla x ∈ (1, ∞).

Mając dany punkt, który należy do wykresu funkcji logarytmicznej, możemy wyznaczyć jej
wzór.

Przykład 1

Na rysunku przedstawiono wykres funkcji określonej wzorem f (x) = loga x.

Wyznaczymy wzór tej funkcji.
Z wykresu możemy odczytać, że należy do niego punkt o współrzędnych (4, −1).

Po podstawieniu do wzoru funkcji f (x) = loga x współrzędnych punktu (4, −1)

otrzymujemy równanie −1 = loga 4, co jest równoważne równaniu a−1 = 4.

Zatem a = 1
4
, więc funkcja jest określona za pomocą wzoru f (x) = log 1 x.
4

Przykład 2

Do wykresu funkcji określonej wzorem f (x) = loga x należy punkt o współrzędnych

(8, −3). Wyznaczymy wzór tej funkcji.

Wiadomo, że a ∈ (0, 1) ∪ (1, ∞).

Po podstawieniu do wzoru funkcji f (x) = loga x współrzędnych punktu (8, −3)

otrzymujemy równanie: −3 = loga 8, co jest równoważne równaniu a−3 = 8.
1
Z powyższego równania mamy, że a = 8− 3 , czyli a = 1
2
.

Zatem funkcję określamy za pomocą wzoru f (x) = log 1 x.

2

Przykład 3

Wiedząc, że miejscem zerowym funkcji logarytmicznej określonej wzorem

f (x) = log (2a2 x) jest liczba 1, wyznaczymy wartość parametru a.
1
2

Jeżeli 1 jest miejscem zerowym podanej funkcji, to 0 = log 1 (2a2 ).

2

Równość tą można zapisać w postaci:

 2a 2
=( 1
2
) .
0

Zatem a 2
=
1
2
, więc a= √2
2
lub a=− √2
2
.

Niezależnie od wyboru wartości współczynnika przy warunku, że > 0 liczba a x

ax
logarytmowana 2 2 > 0, bo iloczyn liczby dodatniej i podwojonego kwadratu liczby
różnej od 0 jest dodatni.

Przykład 4

px + q) należą
Do wykresu funkcji logarytmicznej określonej wzorem ( ) = log 1 ( fx
punkty o współrzędnych (3, −2) oraz (2, −3). Wyznaczymy wartości parametrów p i q.
3

Współrzędne punktów podstawiamy do wzoru funkcji. Otrzymujemy układ równań:

−2 = log (3p + q)
{−3 = log (2p + q)
1
3

1
3

Układ równań sprowadzamy do postaci: {23pp +

+q =9
q = 27
Zatem wartości parametrów p i q wynoszą odpowiednio: p = −18 oraz q = 63.
Sprawdzenie:

−2 = log 1 (−18 ⋅ 3 + 63), więc −2 = log 1 9,

3 3

−3 = log 1 (−18 ⋅ 2 + 63), więc −3 = log 1 27.

3 3

Ważne!

Z faktu, że funkcja logarytmiczna określona wzorem  ( ) = loga , gdzie fx x a ∈ (0, 1) jest

malejąca wynika poniższa własność.

x y Df mamy:
Dla dowolnych ,   ∈

loga x < loga y ⇔ x > y.

Korzystając z powyższej własności możemy znajdować rozwiązania nierówności, w których

występują funkcje logarytmiczne.

Przykład 5

x x x
Wyznaczymy wartości , dla których zachodzi nierówność log 1 ( − 2) < log 1 (2 − 4).
2 2

W celu ustalenia dziedziny logarytmu rozwiązujemy nierówności x − 2 > 0 i 2x − 4 > 0,

zatem x ∈ (2, ∞).
 Z faktu, że funkcja wykładnicza dla a ∈ (0, 1) jest malejąca wynika, że x − 2 > 2x − 4,
zatem x ∈ (−∞, 2).

Częścią wspólną przedziału określającego dziedzinę oraz rozwiązania nierówności jest

zbiór pusty.

Zatem nie istnieje taki x.

Wykorzystując własności wykresu funkcji logarytmicznej możemy wyznaczyć argumenty,

dla których funkcja przyjmuje wartości dodatnie lub ujemne.

Przykład 6

Wyznaczymy, dla jakich argumentów funkcja zadana wzorem f (x) = log 1 (x − 3)

2

przyjmuje wartości ujemne.

W celu ustalenia dziedziny logarytmu rozwiązujemy nierówność x − 3 > 0, zatem

x ∈ (3, ∞).

Jeżeli f (x) < 0, to x − 3 > 1, zatem x ∈ (4, ∞).

Szukamy część wspólną rozwiązania i dziedziny.

Otrzymujemy, że x ∈ (4, ∞).

Przykład 7

Wyznaczymy, dla jakich argumentów funkcja określona wzorem f (x) = log 1 (2x − 1)
4

przyjmuje wartości dodatnie.

W celu ustalenia dziedziny logarytmu rozwiązujemy nierówność 2x − 1 > 0, więc

x ∈ ( 21 , ∞).

Jeżeli f (x) > 0, to 0 < 2x − 1 < 1, więc x ∈ ( 21 , 1).

Funkcja przyjmuje wartości dodatnie dla argumentów x ∈ ( 12 , 1).

Słownik
funkcja logarytmiczna

funkcja postaci f (x) = loga x, gdzie x > 0 oraz a > 0 i a ≠ 1

monotoniczność funkcji logarytmicznej

f (x) = loga x dla a ∈ (0, 1) jest malejąca

Aplet

Polecenie 1

Przeanalizuj aplet dla zmieniającego się współczynnika a. Na podstawie obserwacji, ustal

własności wykresu funkcji logarytmicznej f (x) = loga x dla a ∈ (0, 1).

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Dp5jKT402

Polecenie 2

Na rysunku przedstawiono wykres funkcji określonej wzorem f (x) = log 3 x.

4

Wymień co najmniej cztery różne własności tego wykresu.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Na rysunku przedstawiono wykres funkcji określonej wzorem f (x) = loga x.

Wybierz podstawę logarytmu tak, by powyższy wzór opisywał funkcję przedstawioną na

rysunku.

 a = √2

√2
 a= 2

 a = − √22
Ćwiczenie 2 輸
Pogrupuj elementy zgodnie z opisem.

Własności wykresu funkcji określonej wzorem

f (x) = log 1 x:
5
do wykresu funkcji należy punkt
o współrzędnych (25, −4)

do wykresu funkcji należy punkt

o współrzędnych (25, −2)

Własności wykresu funkcji określonej wzorem do wykresu funkcji należy punkt

f (x) = log √5 x o współrzędnych (5, −2)
5

funkcja przyjmuje wartości

mniejsze od −2 dla argumentów
większych od 5

do wykresu funkcji należy punkt

o współrzędnych (5, −1)

funkcja przyjmuje wartości

mniejsze od −1 dla argumentów
większych od 5

Ćwiczenie 3 醙
Połącz w pary wzór funkcji logarytmicznej ze współrzędnymi punktu, który należy do wykresu
tej funkcji.

f (x) = log x 1 ( 12 , 1
2
)
8

f (x) = log √2
2
x ( √42 , 3)

f (x) = log x 1 (8, −3)

4

f (x) = log x 1 ( 12 , 1
3
)
2
Ćwiczenie 4 醙
Do wykresu funkcji określonej wzorem f (x) = log 1 x nie należy punkt o współrzędnych:
3

 (27, −3)

 ( √33 , 21 )

 (9, 2)
Ćwiczenie 5 醙

Co możemy odczytać lub obliczyć na podstawie wykresu funkcji logarytmicznej f (x) = loga x
?

Zaznacz wszystkie poprawne odpowiedzi.

 Funkcja przyjmuje wartości dodatnie dla x ∈ (1, ∞).

 Funkcja jest malejąca.

 a=3

 a= 1
3
Ćwiczenie 6 醙
1.

2.

3.

4.

5.

6.

1. Wykresem funkcji logarytmicznej jest ... logarytmiczna.

2. Jest nim na przykład log 1 125.
5

3. Ma dwie współrzędne.
4. Funkcja określona wzorem f (x) = loga x ma dokładnie jedno miejsce ...
5. Funkcja określona wzorem f (x) = loga x dla a ∈ (0, 1) jest ...
6. Funkcja logarytmiczna nie jest ani parzysta ani ...

Ćwiczenie 7 難
Uzupełnij zdania.

Do wykresu funkcji określonej wzorem f (x) = log √2 x należy punkt o współrzędnych ( 41 ,

2

).

Funkcja przyjmuje wartości ujemne tylko dla argumentów większych od .

Ćwiczenie 8 難

Naszkicuj wykres funkcji logarytmicznej określonej wzorem f (x) = loga x, jeżeli wiadomo, że
do wykresu tej funkcji należy punkt o współrzędnych (16, −2).
Dla nauczyciela

Autor: Tomasz Wójtowicz

Przedmiot: Matematyka

Temat: Wykres funkcji logarytmicznej f (x) = loga x dla 0 < a < 1

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:
Treści nauczania – wymagania szczegółowe:
V. Funkcje. Zakres podstawowy. Uczeń:
14) posługuje się funkcjami wykładniczą i logarytmiczną, w tym ich wykresami, do opisu
i interpretacji zagadnień związanych z zastosowaniami praktycznymi.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii
kompetencje cyfrowe
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się

Cele operacyjne:

Uczeń:

odczytuje własności funkcji logarytmicznej z wykresu;

wskazuje punkty, które należą do wykresu funkcji logarytmicznej;
wykorzystuje własności wykresu funkcji logarytmicznej do rozwiązywania problemów
matematycznych.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

odwrócona klasa;
z użyciem e‐podręcznika;
liga zadaniowa;
 objaśnienie nowej wiedzy.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;

tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
e‐podręcznik;
komputery z dostępem do Internetu dla uczniów.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z materiałem i wykonanie poleceń z części

„Aplet”.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat - „Wykres funkcji logarytmicznej f (x) = loga x

dla 0 < a < 1”, wskazuje cele zajęć oraz ustala z nimi kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na 4‐osobowe grupy. Uczniowie w grupach zapoznają się

z informacjami w części „Przeczytaj” oraz z materiałem z e‐podręcznika. Analizują
przedstawione przykłady i notują pytania. Odpowiadają na nie uczniowie z innych
grup. Nauczyciel w trakcie odpowiedzi uczniów wyjaśnia ewentualne wątpliwości.
2. Wybrani uczniowie wykonują ćwiczenia nr 1 i 2 podczas pracy wspólnym frontem.
Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami na
bieżąco .
3. Kolejny etap to liga zadaniowa. Podczas tego etapu uczniowie wykonują w grupach na
czas ćwiczenia 3‐5 z części „Sprawdź się”, a następnie omawiają je z całą klasą.
4. Uczniowie rozwiązują zadania indywidualnie wykonując ćwiczenia nr 6‐8. Nauczyciel
sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je razem z uczniami.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów,
udzielając im tym samym informacji zwrotnej. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia,
zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:

1. Zadanie dla kolegi/koleżanki. Uczniowie dobierają się w pary i opracowują zadania

analogiczne do ćwiczeń 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przesyłają je do siebie
mailem, rozwiązują i na następnej lekcji porównują wyniki.

Materiały pomocnicze

Wykres funkcji logarytmicznej

Wskazówki metodyczne:

Materiał z sekcji „Aplet” można wykorzystać jako powtórzenie do omówionego tematu.