A ve B Blok Tasarım Esasları Belgesi

ATD ENERJİ BİNA KOMPLEKSİ PROJESİ

A ve B Blok Tasarım Esasları Belgesi

İnş. Müh. Ahmet Erden Ayaşlı

Kasım 2019

i
A ve B Blok Tasarım Esasları Belgesi

i
 A ve B Blok Tasarım Esasları Belgesi

ATD ENERJİ BİNA KOMPLEKSİ PROJESİ

A ve B Blok Tasarım Esasları Belgesi

İÇİNDEKİLER

1 GENEL BİNA BİLGİLER...................................................................................................1

1.1 Giriş...............................................................................................................................1
1.2 Malzeme Bilgileri..........................................................................................................4
1.2.1 Beton Malzemesi...................................................................................................4
1.2.2 Donatı Çeliği Malzemesi.......................................................................................4
1.3 Zemin Parametreleri......................................................................................................5
1.4 Düşey Statik Yükler......................................................................................................6
1.4.1 Sabit Yükler...........................................................................................................6
1.4.2 Hareketli Yükler.....................................................................................................6
1.5 Deprem Yer Hareketi Spektrumu..................................................................................6
1.5.1 TBDY Yatay Elastik Tasarım Spektrumu.............................................................7
1.5.2 Sahaya Özel Deprem Tehlikesi Analizi Yatay Elastik Tasarım Spektrumu.........8
1.5.3 Düşey Elastik Tasarım Spektrumu.......................................................................10
1.6 Zaman Tanım Alanında Deprem Yer Hareketleri.......................................................10
2 DEPREM ETKİSİ ALTINDA TASARIM İÇİN GENEL ESASLAR..............................13
2.1 Bina Kullanım Sınıfı....................................................................................................13
2.2 Deprem Tasarım Sınıfı................................................................................................13
2.3 Bina Yüksekliği ve Bina Yükseklik Sınıfları..............................................................14
3 PERFORMANS HEDEFLERİ VE TASARIM AŞAMALARI.........................................15
3.1 Tasarım Aşaması I: DD-2 Deprem Yer Hareketi Altında Ön Tasarım Boyutlandırma
15
3.2 Tasarım Aşaması II: DD-4 Deprem Yer Hareketi Altında Kesintisiz Kullanım
Performans Hedefi için Değerlendirme-İyileştirme...............................................................15
3.3 Tasarım Aşaması III: DD-1 Deprem Yer Hareketi Göçmenin Önlenmesi Performans
Hedefi için Değerlendirme-İyileştirme-Son Tasarım.............................................................15
4 TASARIM AŞAMASI I: ÖN TASARIM – BOYUTLANDIRMA İÇİN HESAP
ESASLARI.................................................................................................................................15
4.1 Bina Taşıyıcı Siteminin Düşey Yükler Altında Ön Boyutlandırılması.......................15
4.1.1 Kolonlar................................................................................................................15
4.1.2 Perdeler.................................................................................................................16
4.1.3 Döşemeler.............................................................................................................16
4.1.4 Kirişler..................................................................................................................16
4.1.5 Temeller...............................................................................................................16
4.2 Deprem Etkisi Altında Binanın Dayanıma Göre Hesabı ve Tasarımı........................17
i
 A ve B Blok Tasarım Esasları Belgesi

4.2.1 Taşıyıcı Sistem Türüne Göre R ve D Katsayılarının Belirlenmesi......................17

4.3 Deprem Yükü Azaltma Katsayısı ve Azaltılmış Tasarım İvme Spektrumu...............18
4.4 I. Aşama Taşıyıcı Sistemin Modellenmesi..................................................................19
4.5 I. Aşama Deprem Hesabı............................................................................................20
4.6 Mod Birleştirme Yöntemi ile Hesabın Yapılması.......................................................20
4.7 Deprem Etkilerinin Birleştirilmesi ve Tasarıma Esas İç Kuvvetler İçin Yük
Birleşimleri.............................................................................................................................22
5 GÖRELİ KAT ÖTELEMELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ......................................22
5.1 Göreli Kat Ötelemesi Oranlarının Kontrolü................................................................22
5.2 II. Mertebe Etkilerinin Kontrolü.................................................................................23
6 TASARIM AŞAMASI II: KESİNTİSİZ KULLANIM PERFORMANS
DEĞERLENDİRMESİ İÇİN HESAP ESASLARI...................................................................24
6.1 II. Aşama Dayanıma Göre Tasarımda I. Aşamaya Göre Farklılıklar..........................24
6.1.1 Taşıyıcı Sistem Modellemesi...............................................................................24
6.1.2 Deprem Hesabı.....................................................................................................24
6.2 II. Aşama Değerlendirmeye Esas Şekildeğiştirme ve İç Kuvvet Talepleri.................25
6.3 II. Aşama Performans Değerlendirmesi......................................................................25
7 TASARIM AŞAMASI III: GÖÇMENİN ÖNLENMESİ PERFORMANS
DEĞERLENDİRMESİ İÇİN HESAP ESASLARI...................................................................25
7.1 III. Aşama Taşıyıcı Sistem Modellemesi....................................................................25
7.2 III. Aşama Değerlendirmeye Esas Şekildeğiştirme ve İç Kuvvet Talepleri................26
7.3 III. Aşama Performans Değerlendirmesi.....................................................................27

i
A ve B Blok Tasarım Esasları Belgesi

v
 A ve B Blok Tasarım Esasları

1 GENEL BİNA BİLGİLER

1.1Giriş

Hesabı ve tasarımı yapılacak ATD Enerji Bina Kompleksi Projesi A ve B Blok yüksek binaları
Ankara İli, Çankaya İlçesi, Lodumu Mahallesi sınırları içerisinde kalan 28563 Ada,5 Nolu
Parsel’de yer almaktadır. A Blok 2 bodrum kat, zemin kat, 33 normal kat ve çatı katı (asansör
makine dairesi) olmak üzere olmak üzere toplam 37 kattan oluşmaktadır. B Blok 2 bodrum kat,
zemin kat, asma kat, 31 normal kat ve çatı katı (asansör makine dairesi) olmak üzere toplam 37
kattan oluşmaktadır.
A Blok kat yükseklikleri, 2. bodrum katta 3.50m-6.00m, 1. bodrum katta 3.5m-4.0m, zemin
katta 6.0m-5.0m, ilk normal katta 5.0m, diğer normal katlarda 3.4m ve çatı katında 4.80m’dir.
A Bloğun zemin üstünden bina toplam yüksekliği 125.6m, temel üst kotundan bina toplam
yüksekliği 133.6m’dir. B Blok kat yükseklikleri, 2. bodrum katta 3.50m, 1. bodrum katta 5.0m,
zemin katta 6.5m, asma katta 3.5m, ilk normal katta 3.7m, diğer normal katlarda 3.4m ve çatı
katında 5.0m’dir. B Bloğun zemin üstünden bina toplam yüksekliği 121.2m, temel üst kotundan
bina toplam yüksekliği 129.2m’dir.
A ve B Blok bodrum katlar otopark-sığınak-su deposu, zemin kat dükkan-sosyal tesis, normal
katlar konut ve çatı katı asansör makine dairesi ile teknik alan olarak kullanılacaktır. Binaların
aks sistemleri ortogonal olup aks açıklıkları her iki doğrultuda da değişkenlik göstermektedir.
Her iki bloğun normal katlarının planda uzunlukları her iki doğrultuda da yaklaşık 33 metredir.
A ve B Bloğun aks sistemini gösteren tipik normal kat kalıp planları Şekil 1.1’de, bodrum kat
tipik kalıp planları ise Şekil 1.2’de gösterilmiştir.
A Bloğun taşıyıcı sistemi binanın ortasında ve sağ alt köşesinde yer alan süneklik düzeyi yüksek
betonarme perdeler ile kirişsiz döşemelerden oluşan betonarme çerçevelerden oluşmaktadır.
Perde kalınlıkları bodrum katlarda 50cm ve normal katlarda 30cm’dir. A Blokta yatay yüklerin
tamamı yukarıda bahsi geçen betonartme perde grupları ile taşınacağı öngörülmüştür. Bu perde
gruplarını birbirine bağlayan rijit bağ kirişleri olmadığından, perde grupları boşluksuz perde
grupları olarak değerlendirilecektir. Kirişsiz döşemelerden teşkil edilen çerçevelerde döşeme
kalınlığı 30cm olarak öngörülmüştür. A Blokta kolon boyutları hem planda hem de katlar
arasında çok değişkenlik göstermektedir.
B Bloğun taşıyıcı sistemi binanın ortasında yer alan süneklik düzeyi yüksek betonarme perdeler
ile kirişsiz döşemelerden oluşan betonarme çerçevelerden oluşmaktadır. Perde kalınlıkları
bodrum katlarda 45-50cm ve normal katlarda 30cm’dir. B Blokta yatay yüklerin tamamı
yukarıda bahsi geçen betonartme perde grupları ile taşınacağı öngörülmüştür. Bu perde
gruplarını birbirine bağlayan rijit bağ kirişleri olmadığından, perde grupları boşluksuz perde
grupları olarak değerlendirilecektir. Kirişsiz döşemelerden teşkil edilen çerçevelerde döşeme
kalınlığı 30cm olarak öngörülmüştür. B Blokta kolon boyutları hem planda hem de katlar
arasında çok değişkenlik göstermektedir.
A ve B Blok konut olarak kullanılacaktır. TBDY Tablo 3.1’de Bina Kullanım Sınıfları ve Bina
Önem Katsayıları belirtilmiştir. Tablo 3.1’e göre her iki bloğun Bina Kullanım Sınıfı (BKS) =3
ve Bina Önem Katsayısı I=1’dir.

1
 A ve B Blok Tasarım Esasları

Şekil 1.1. A ve B Blok tipik normal kat kalıp planları

2
 A ve B Blok Tasarım Esasları

Şekil 1.2. A ve B Blok tipik bodrum kat kalıp planları

3
 A ve B Blok Tasarım Esasları

1.2 Malzeme Bilgileri

1.2.1 Beton Malzemesi

Beton sınıfı, 28 günlük silindirik basınç dayanımı 45MPa olan (C45) beton seçilmiştir.
fck  45MPa 45
fctk  0.35 fck (MPa)  0.35  2.35MPa

Ec (Elastisite Modulü) =3250 fck +14000  36000 MPa

Beton malzeme güvenlik katsayısı  mc  1.50 alınırak tasarım

fcd ve fctd elde edilir.
dayanımları
45 MPa 2.35 MPa
f   30.0 MPa f   1.57 MPa
cd ctd
1.50 1.50
Yüksek binaların şekildeğiştirmeye göre değerlendirilme ve tasarımında beton ve donatı çeliği
ile yapı çeliğinin TBDY Tablo 5.1’de tanımlanan beklenen (ortalama) dayanımları esas
alınacaktır.
TBDY Tablo 5.1. Beklenen (Ortalama) Malzeme Dayanımları
Beton fce  1.3 fck
Donatı çeliği fye  1.2 fyk

Yapı çeliği (S235) f ye  1.5 f yk

Yapı çeliği (S275) f ye  1.3 f yk

Yapı çeliği (S355) f ye  1.1 fyk

Yapı çeliği (S460) f ye  1.1 fyk

fce  1.3 fck  1.3 45 MPa=58.5MPa

Sargılı ve sargısız beton için Gerilme-Şekildeğiştirme bağıntıları TBDY EK5A’dan alınacaktır.
1.2.2 Donatı Çeliği Malzemesi
Donatı çeliği, minimum karakteristik akma dayanımı 420 MPa, çekme dayanımı karakteristik
akma dayanımının 1.15 ile 1.35 katı arasındaolan ve çekme dayanımına karşılık gelen birim
şekildeğiştirmesi %8 olan B420C çeliğidir.
f  420MPa 5
f  550MPa E (Elastisite Modulü)  210 MPa
yk su s

Donatı çeliği malzeme güvenlik katsayısı  mc  1.15 alınarak tasarım dayanımı f yd elde edilir.
420 MPa
f   365 MPa
yd
1.15
Donatı çeliği için beklenen (ortalama) dayanım TBDY Tablo 5.1’den alınacaktır.
fye  1.2 fyk  1.2  420 MPa=504MPa

Donatı çeliği için Gerilme-Şekildeğiştirme bağıntıları TBDY EK5A’dan alınacaktır.

4
 A ve B Blok Tasarım Esasları

1.3 Zemin Parametreleri

Aşağıda verilen zemin parametreleri İnterjeo Jeo Teknik firması tarafından hazırlanan Zemin
Etüt Veri Raporu ve Geoteknik Rapor’dan alınmıştır.

 Yerel Zemin Sınıfı : ZC

 Düşey Yatak Katsayısı : K= 60000 kN/m3
 Temel Taşıma Gücü Tasarım Dayanımı : qt = 998.5kN/m2
 Zemin Birim Hacim Ağırlığı : s= 18 kN/m3
 Kayma Mukavemeti Açısı : ’ = 30º

A ve B bloğun bodrum perdelerine etkiyen statik ve dinamik zemin basınçları TBDY 16.11’de
belirtildiği şekilde elde edilecektir. Statik durumda düzgün yayılı olarak uygulanacak zemin
basınçları ( p ) TBDY Tablo 16.6’da tanımlanmıştır. Kohezyonsuz zemin için tüm yükseklik
boyunca p=0.2(Hb+q) eşitliği kullanılarak hesaplanmıştır.

TBDY Tablo 16.6. Bodrum perdelerine etkiyen statik zemin basınçları

Bodrum Perdesinin Dışındaki Zeminin Cinsi Basıncın Etkidiği Yükseklik Zemin Basıncı  p 

Kohezyonsuz zemin
Tüm yükseklik boyunca 0.2  γ k H b  q 
(bodrum tamamen kuruda)

Kohezyonsuz zemin
Kurudaki yükseklik boyunca 0.2  γ k H b  q 
(bodrum kısmen kuruda) Su altındaki yükseklik boyunca 0.2  γ –γsu  H b  q  
γsu z
Üst %20 boyunca 0.2 2  γH b  q 
Yumuşak – orta katı kohezyonlu zemin
Alt %80 boyunca 0.3  γH b  q 
Katı – sert kohezyonlu zemin Tüm yükseklik boyunca 0.3  γH b  q 

p= statik durumda düzgün yayılı zemin basıncı

Hb = bodrum perdesinin toplam yüksekliği =8.0m
γ = zeminin tabii birim hacim ağırlığı =18 kN/m3
q = sürşarj gerilmesi = 10 kPa
p=0.2(18x8.0+10)=30.80 kPa
Deprem etkisi altında ek zemin basınçları (Δp) TBDY Denk.(16.18) ile hesaplanacaktır.
Δp = 0.4 SDS γHb (TBDY 16.18)
SDS = Kısa periyot tasarım spektral ivme katsayısı [boyutsuz]
Δp = 0.4 (0.426) (18)(8.0) =24.54 kPa

 Bodrumda Statik Düzgün Yayılı Zemin Basıncı: p=30.80 kN/m2

 Bodrumda Deprem Etkisi Altında Ek Zemin Basıncı:Δp=24.54kN/m2

5
 A ve B Blok Tasarım Esasları

1.4 Düşey Statik Yükler

1.4.1 Sabit Yükler

Hesaplarda kullanılan sabit yük değerleri aşağıda özetlenmiştir.

Betonarme elemanın sabit ağırlığı : γc = 25.0 kN/m3

Kaplama Yükü (Otopark) : g = 1.00 kN/m2

Kaplama Yükü (Konut) : g = 1.75 kN/m2

Konut (Bölme duvar dâhil) : g = 2.50 kN/m2

Kaplama Yükü (Çatı) : g = 4.00 kN/m2

Kaplama Yükü (Mekanik Kat): g = 2.50 kN/m2

1.4.2 Hareketli Yükler

Hareketli yükler TS-498’e uygun olarak belirlenmiştir.

Koridorlar : q = 5.00 kN/m2

Konut : q = 2.00 kN/m2

Otopark : q = 5.00 kN/m2

Çatı Katı (Tadilat Amaçlı) : q = 1.50kN/m2

Hafif Mekanik Teçhizatlar : q = 5.00 kN/m2

Ağır Mekanik Teçhizatlar : q = 7.50 kN/m2

1.5 Deprem Yer Hareketi Spektrumu

Hesabı ve tasarımı yapılacak ATD Enerji Bina Kompleksi Projesi A ve B Blok yüksek binaları
Ankara İli, Çankaya İlçesi, Lodumu Mahallesi sınırları içerisinde kalan 28563 Ada,5 Nolu
Parsel’de yer almaktadır (Enlem 39.86071o, Boylam 32.71169o). DD-1, DD-2 ve DD-4 Deprem
Yer Hareketi Düzeyleri’nde, Yatay Elastik Spektrumlar’ın elde edilmesi için gerekli olan, kısa
periyot harita spektral ivme katsayıları Ss ve 1.0 saniye periyot için harita spektral ivme
katsayıları S1 değerlerine https://tdth.afad.gov.tr/ adresli internet sitesinden erişilmiştir.

Şekil 1.3. Proje lokasyonu

6
 A ve B Blok Tasarım Esasları

1.5.1 TBDY Yatay Elastik Tasarım Spektrumu

Haritadan elde edilen harita spektral ivme katsayıları Ss ve S1 değerleri aşağıdaki gibidir (Tablo
1.2).
Tablo 1.2. Haritadan elde edilen harita spektral ivme katsayıları Ss ve S1

Tasarım Depremi Aşılma Olasılığı SS S1

DD-1 2475yıl - 50yılda %2 0.678 0.206
DD-2 475yıl - 50yılda %10 0.328 0.117
DD-3 72yıl - 50yılda %50 0.123 0.049
DD-4 44yıl - 50yılda %68 0.088 0.036
Geoteknik Rapor’da belirtilen Yerel Zemin Sınıfı ZC için TBDY Tablo 2.1’den Yerel Zemin
Etki Katsayıları elde edilmiştir. DD-1, DD-2, DD-3 ve DD-4 deprem düzeyleri için tasarım
spektral ivme katsayıları Tablo 1.3’de verilmiştir.
Tablo 1.3. Tasarım spektral ivme katsayıları SDS ve SD1

Tasarım Depremi Aşılma Olasılığı SS S1 FS F1 SDS SD1 TA TB

DD-1 2475yıl - 50yılda %2 0.678 0.206 1.229 1.5 0.833 0.309 0.074 0.371
DD-2 475yıl - 50yılda %10 0.328 0.117 1.3 1.5 0.426 0.176 0.082 0.412
DD-3 72yıl - 50yılda %50 0.123 0.049 1.3 1.5 0.160 0.074 0.092 0.460
DD-4 44yıl - 50yılda %68 0.088 0.036 1.3 1.5 0.114 0.054 0.094 0.472

Yatay elastik tasarım spektral ivme değerleri Sae (T) ’nin yer çekimi ivmesi cinsinden doğal
titreşim periyoduna bağlı olarak değişimi aşağıda ifade edilmiştir.
 T
S (T )  0.4  0.6 S
0  T  T 
ae   DS A
T
 A

Sae (T )  SDS TA  T  TB

SD1 TBDY (2.2)
S (T )  
ae
T T B  T  T L

SD1TL
Sae (T )  T T
T2 L

7
 A ve B Blok Tasarım Esasları

Şekil 1.4. DD1, DD-2, DD-3 ve DD-4 deprem düzeyleri yatay elastik tasarım ivme
spektrumları
1.5.2 Sahaya Özel Deprem Tehlikesi Analizi Yatay Elastik Tasarım Spektrumu
TBDY 2.4.1 gereğince, Prof. Dr. Yasin Fahjan ve Dr. Aydın Mert tarafından Deprem Tehlike
Değerlendirmesi ve Zemin Bağımlı Tasarım Yer Hareketlerinin Belirlenmesi raporu
hazırlanmıştır. Bu çalışmadan VS30=452m/s kayma hızı için elde edilen DD-1, DD-2, DD-3 ve
DD-4 deprem düzeyleri tasarım spektral ivme katsayıları Tablo 1.4’de verilmiştir.
Tablo 1.4. Sahaya özel deprem tehlikesi analizi tasarım spektral ivme katsayıları

8
 A ve B Blok Tasarım Esasları

Şekil 1.5. Sahaya özel deprem tehlikesi analizi DD1, DD-2, DD-3 ve DD-4 deprem düzeyleri
yatay elastik tasarım ivme spektrumları
TBDY 2.4.1.2 gereğince, sahaya özel deprem yer hareketi spektrumlarının ordinatları, hiçbir
zaman TBDY 2.3.4’te tanımlanan tasarım spektrumu ordinatlarının % 90’ından daha küçük
olmayacaktır.

Şekil 1.6. Sahaya özel deprem tehlikesi analizi ve TBDY yatay elastik tasarım ivme
spektrumlarının karşılaştırılması

9
 A ve B Blok Tasarım Esasları

Şekil 1.7. Sahaya özel deprem tehlikesi analizi ile 0.9*TBDY yatay elastik tasarım ivme
spektrumlarının zarfı
1.5.3 Düşey Elastik Tasarım Spektrumu
Bu raporun madde 1.8’de belirtildiği üzere A ve B Bloğun Deprem Tasarım Sınıfı DTS=3’tür.
TBDY 4.4.3.2’ye göre, A ve B Blokta düşey deprem etkisi yaklaşık olarak TBDY Denk. (4.10)
ile hesaplanacağından TBDY 2.3.5’de verilen düşey elastik tasarım spektrumu
kullanılmayacaktır.
1.6 Zaman Tanım Alanında Deprem Yer Hareketleri

TBDY 2.5 gereğince, Prof. Dr. Yasin Fahjan ve Dr. Aydın Mert tarafından Deprem Tehlike
Değerlendirmesi ve Zemin Bağımlı Tasarım Yer Hareketlerinin Belirlenmesi raporu
hazırlanmıştır. Zaman tanım alanında analiz yapabilmek için seçilen 11 adet depremin
karakteristik özellikleri Tablo 1.5’de verilmiştir.

1
 A ve B Blok Tasarım Esasları

Tablo 1.5. Seçilen deprem yer hareketlerinin karakteristik özellikleri

Şekil 1.8. DD-2 deprem düzeyi için seçilen deprem yer hareketlerine ait Spektral İvme ve
Spektral Deplasman bileşke spektrumları ve ortalamaları

1
 A ve B Blok Tasarım Esasları

Şekil 1.9. DD-1 deprem düzeyi için seçilen deprem yer hareketlerine ait Spektral İvme ve
Spektral Deplasman bileşke spektrumları ve ortalamaları

1
 A ve B Blok Tasarım Esasları

2 DEPREM ETKİSİ ALTINDA TASARIM İÇİN GENEL ESASLAR

2.1 Bina Kullanım Sınıfı

Raporun giriş bölümünde belirtildiği üzere, TBDY Tablo 3.1’e göre Bina Kullanım Sınıfı
(BKS) =3 ve Bina Önem Katsayısı I=1’dir.
TBDY Tablo 3.1
Bina Bina
Kullanım Binanın Kullanım Önem
Sınıfı Amacı
Katsayısı
(I )
Deprem sonrası kullanımı gereken binalar,
insanların uzun süreli ve yoğun olarak
bulunduğu binalar, değerli eşyanın saklandığı
binalar ve tehlikeli madde içeren binalar
a) Deprem sonrasında hemen kullanılması gerekli
binalar (Hastaneler, dispanserler, sağlık ocakları,
itfaiye bina ve tesisleri, PTT ve diğer haberleşme
tesisleri, ulaşım istasyonları ve terminalleri,
BKS  1 enerji üretim ve dağıtım tesisleri, vilayet, 1.5
kaymakamlık ve belediye yönetim binaları, ilk
yardım ve afet planlama istasyonları)
b) Okullar, diğer eğitim bina ve tesisleri, yurt ve
yatakhaneler, askeri kışlalar, cezaevleri, vb.
c) Müzeler
d) Toksik, patlayıcı, parlayıcı, vb. özellikleri
olan maddelerin bulunduğu veya depolandığı
binalar
İnsanların kısa süreli ve yoğun olarak
bulunduğu binalar
BKS  2 1.2
Alışveriş merkezleri, spor tesisleri, sinema,
tiyatro, konser salonları, ibadethaneler, vb.
Diğer binalar
BKS=1 ve BKS=2 için verilen tanımlara
BKS  3 1.0
girmeyen diğer binalar (Konutlar, işyerleri,
oteller, bina türü endüstri yapıları, vb.)

2.2 Deprem Tasarım Sınıfı

DD-2 deprem düzeyi için gerek sahaya özel deprem tehlikesi analizinden elde edilen kısa
periyot tasarım ivme spektrumu katsayısı, gerekse TBDY 2.3.2.2’ye göre elde edilen kısa
periyot tasarım ivme spektrumu katsayısı 0.5 değerinden küçüktür. Bina Kullanım Sınıfı,
BKS=3 olduğundan TBDY Tablo 3.2’den Deprem Tasarım Sınıfı DTS=3’dür.
TBDY Tablo 3.2

DD-2 Deprem Yer Hareketi Düzeyinde Kısa Bina Kullanım Sınıfı

Periyot Tasarım Spektral İvme Katsayısı ( SDS ) BKS  1 BKS  2, 3

SDS < 0.33 DTS  4a DTS  4

0.33  SDS < 0.50 DTS  3a DTS  3

0.50  SDS < 0.75 DTS  2a DTS  2

0.75  SDS DTS  1a DTS  1

1
 A ve B Blok Tasarım Esasları

2.3 Bina Yüksekliği ve Bina Yükseklik Sınıfları

Bina Yüksekliği belirlenmeden önce Bina Tabanı tanımının yapılması gerekmektedir. Aşağıda
belirtilen her iki koşulu da sağlayan bodrumlu binalarda bina tabanı, bodrum perdelerinin üst
kotundaki kat seviyesinde tanımlanır (TBDY3.3.1).
 Rijit bodrum perdelerinin binayı her taraftan veya en az üç taraftan çevrelemesi;
 Birbirine dik bina eksenlerinin herbirinin doğrultusundaki hakim titreşim modunda,
bodrum katlar dahil binanın tümü için hesaplanan doğal titreşim periyodu’nun, aynı
taşıyıcı sistemde zemin kat döşemesi dahil tüm bodrum kütleleri hesaba katılmaksızın
aynı doğrultuda hesaplanan doğal titreşim periyodu’na oranının 1.1’den küçük olması
gerekmektedir (Tp,tüm≤ 1.1Tp,üst).
Yukarıdaki şartların sağlanıp sağlanmadığı incelendiğinde, A ve B Blok iki taraftan rijit bodrum
perdeleriyle çevrelenmiştir (Şekil 1.2). İkinci maddeye bakılmaksızın her iki blok için de bina
tabanının temel üst kotundan alınması gerektiği görülmektedir.
A Bloğun temel üst kotundan bina toplam yüksekliği 133.6m’dir. B Bloğun temel üst kotundan
bina toplam yüksekliği 129.2m’dir.
TBDY Tablo 3.3’de Deprem Tasarım Sınıfı DTS=3 için her iki bloğun Bina Yükseklik Sınıfı
BYS=1’dir.
TBDY Tablo 3.3
Bina Yükseklik Sınıfları ve Deprem Tasarım Sınıflarına
Bina Göre Tanımlanan Bina Yükseklik Aralıkları [m]
Yükseklik Sınıfı
DTS  1, 1a, 2, 2a DTS  3, 3a DTS  4, 4a
BYS  1 H N  70 H N  91 H N  105

BYS  2 56  H N  70 70  H N  91 91<H N  105

BYS  3 42  H N  56 56  H N  70 56  H N  91

BYS  4 28  H N  42 42  H N  56

BYS  5 17.5  H N  28 28  HN  42

BYS  6 10.5  H N  17.5 17.5  H N  28

BYS  7 7  H N  10.5 10.5  H N  17.5

BYS  8 HN 7 H N  10.5

1
 A ve B Blok Tasarım Esasları

3 PERFORMANS HEDEFLERİ VE TASARIM AŞAMALARI

Binanın Bina Yükseklik Sınıfı BYS=1 ve Deprem Tasarım Sınıfı DTS=3 olduğundan tasarımı,
aşağıda belirtilen üç aşamada yapılacaktır. II. Aşama ile III. Aşama’nın sıraları değiştirilebilir.
3.1 Tasarım Aşaması I: DD-2 Deprem Yer Hareketi Altında Ön Tasarım
Boyutlandırma

Bu aşamada DD-2 deprem yer hareketinin etkisi altında Kontrollü Hasar (KH) performans
hedefini sağlamak üzere yüksek binanın Dayanıma Göre Tasarım (DGT) yaklaşımı ile ön
tasarımı – boyutlandırması yapılacaktır.
3.2 Tasarım Aşaması II: DD-4 Deprem Yer Hareketi Altında Kesintisiz Kullanım
Performans Hedefi için Değerlendirme-İyileştirme

Bu aşamada, ön tasarımı yapılmış bulunan yüksek binanın;

Normal performans hedefi için DD-4 deprem yer hareketi altında Kesintisiz Kullanım (KK)
performans hedefini sağlamak üzere, Dayanıma Göre Tasarım (DGT) yaklaşımı ile performans
değerlendirmesi yapılacaktır.
3.3 Tasarım Aşaması III: DD-1 Deprem Yer Hareketi Göçmenin Önlenmesi
Performans Hedefi için Değerlendirme-İyileştirme-Son Tasarım

Bu aşamada, ilk iki tasarım aşaması tamamlanmış olan yüksek binanın, DD-1 deprem yer
hareketi altında normal performans hedefi olarak Göçmenin Önlenmesi (GÖ) performans
hedefini sağlamak üzere Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarım (ŞGDT) yaklaşımı
ile performans değerlendirmesi yapılacaktır.
TBDY Tablo 3.4b

Deprem DTS  1, 2, 3, 3a, 4, 4a DTS  1a, 2a

Yer H. Normal Performans Değerlendirme/Tasarım İleri Performans Değerlendirme/Tasarım
Düzeyi Hedefi Yaklaşımı Hedefi Yaklaşımı
DD-4 KK DGT –– ––
DD-3 –– –– SH ŞGDT
DD-2 KH DGT(3) KH DGT(3,4)
DD-1 GÖ ŞGDT KH ŞGDT

4 TASARIM AŞAMASI I: ÖN TASARIM – BOYUTLANDIRMA İÇİN HESAP

ESASLARI

4.1 Bina Taşıyıcı Siteminin Düşey Yükler Altında Ön Boyutlandırılması

4.1.1 Kolonlar
TS500 7.4.1’e göre artırılmış düşey yükler altında kolonların taşıyabileceği maksimum normal
kuvvet, Nd≤ 0.9fcdAc koşulunu sağlamalıdır. Ancak TBDY ile gelen düşey deprem yükü ve yeni
eksenel yük gerilem değeri sınırı değerinden dolayı düşey yükler altında belirtilen sınır değer
güvenli tarafta kalmamaktadır. Bundan dolayı G+Q düşey yükleri altında oluşan eksenel
gerilmelerin 0.3fck mertebesinde olmasına çalışılacaktır. Ayrıca kolon boyutları TBDY7.3.1’de
verilen enkesit koşullarını sağlayacaktır.

1
 A ve B Blok Tasarım Esasları

4.1.2 Perdeler
TS 500’de düşey yükler için perde kesit alanını sınırlayan herhangi bir kural yoktur.
TBDY7.6.1.1’de perdenin boşlukları çıkarıldıktan sonra kalan net enkesit alanı, G+Q+E
yükleri altında hesaplanan eksenel basınç kuvvetlerinin en büyüğü gözönüne alınmak üzere,
Ac ≥ Ndm /(0.35fck) koşulunu sağlayacaktır kuralı yer almaktadır.
Deprem hesapları yapılmadan en azından G+Q düşey yükleri altında oluşan eksenel
gerilmelerin, karakteristik beton basınç dayanımına oranı hesaplanabilir. Ayrıca seçilen perde
kalınlığı, TBDY7.6.1’de belirtilen enkesit koşullarını sağlayacaktır.
4.1.3 Döşemeler
Kirişsiz döşemeler için minimum döşeme kalınlığı TS 500 11.4.2’de belirtilmiştir. İki
doğrultuda çalışan kirişsiz döşemelerin kalınlığı, aşağıda belirtilen değerden az olamaz.
Tablasız kirişsiz döşemelerde, h ≥ ln /30 ve h ≥ 180 mm
Tablalı kirişsiz döşemelerde, h ≥ ln /35 ve h ≥ 140 mm
A ve B blokta maksimum aks açıklığı 8.0-8.5m civarındadır. A ve B blok için en büyük
açıklıktaki minimum döşeme kalınlığı yaklaşık 28cm’den az olamaz. Yukarıda belirtilen Her
iki blok için de öngörülen döşeme kalınlığı 30cm’dir.
TS 500 13.2’de sehim hesabı gerektirmeyen döşeme yüksekliği / açıklık oranları Çizelge
13.1’de belirtilmiştir.
TS500 Çizelge 13.1 Eğilme Elemanlarında Sehim Hesabı Gerektirmeyen (Yükseklik /
Açıklık) Oranları

A ve B Blokta 30cm döşeme kalınlığı için, büyük açıklıklı konsol döşemeler dışında diğer
döşemelerde sehim hesabı yapılmasına gerek yoktur. Konsol döşemeler için sehim sınırı TS500
Çizelge 13.3’den alınacaktır. Sehim hesabı yapılırken döşemelerin servis yükleri altında etkin
kesit rijitlikleri kullanılacaktır. Etkin kesit rijitlikleri hesaplanırken, döşemede güvenli tarafta
kalarak artırılmış düşey yükler altında hesaplanan donatıların olduğu ön görülecektir. Etkin
kesit rijitliği “Section Designer” programından elde edilecektir.
Kirişsiz döşeme kalınlığı, olabildiğince zımbalama donatısı gerektirmeyecek biçimde
seçilmelidir. Kirişsiz döşemelerde plak ve kolonların moment aktaracak bağlantısını sağlamak
için kolon kesitinin açıklık doğrultusundaki genişliği, aynı doğrultudaki eksen açıklığının 1/20
sinden ve 300 mm den az olamaz.
4.1.4 Kirişler
Kiriş boyutları TBDY7.4.1’de verilen enkesit koşullarını sağlayacaktır.
4.1.5 Temeller
Temel kalınlığı, olabildiğince zımbalama donatısı gerektirmeyecek biçimde seçilecektir.
Artırılmış düşey yükler altında TS500 8.3’e göre zımbalama tahkiki yapılacaktır.

1
 A ve B Blok Tasarım Esasları

4.2 Deprem Etkisi Altında Binanın Dayanıma Göre Hesabı ve Tasarımı

4.2.1 Taşıyıcı Sistem Türüne Göre R ve D Katsayılarının Belirlenmesi

TBDY 13.1.4 gereğince, yüksek bina taşıyıcı sistemleri, Tablo 4.1’de A12, A13, A14, A15,
B12, B13 simgeleri ile tanımlanan süneklik düzeyi yüksek betonarme veya C12, C14, C15
simgeleri ile tanımlanan süneklik düzeyi yüksek çelik taşıyıcı sistemlerden oluşturulacaktır.
A Bloğun taşıyıcı sistemi binanın ortasında ve sağ alt köşesinde yer alan süneklik düzeyi yüksek
betonarme perdeler ile kirişsiz döşemelerden oluşan betonarme çerçevelerden oluşmaktadır. A
Blokta yatay yüklerin tamamı yukarıda bahsi geçen betonartme perde grupları ile taşınacağı
öngörülmüştür. Bu perde gruplarını birbirine bağlayan rijit bağ kirişleri olmadığından, perde
grupları boşluksuz perde grupları olarak değerlendirilecektir.
B Bloğun taşıyıcı sistemi binanın ortasında yer alan süneklik düzeyi yüksek betonarme perdeler
ile kirişsiz döşemelerden oluşan betonarme çerçevelerden oluşmaktadır. B Blokta yatay
yüklerin tamamı yukarıda bahsi geçen betonartme perde grupları ile taşınacağı öngörülmüştür.
Bu perde gruplarını birbirine bağlayan rijit bağ kirişleri olmadığından, perde grupları boşluksuz
perde grupları olarak değerlendirilecektir.
A ve B Bloğun her iki doğrultuda da (X-X veY-Y doğrultuları), bina taşıyıcı sistemi deprem
etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek boşluksuz betonarme perdeler ile taşındığı
taşıyıcı sistemdir. (TBDY Tablo 4.1’de A13 taşıyıcı sistemi).
Ayrıca her iki binanda deprem yüklerinin tamamının betonarme perdelerle karşılanmasına
rağmen, Deprem Tasarım Sınıfı’nın DTS=3 olmasından dolayı TBDY4.3.2.4’de belirtilen iki
koşulun sağlanmasına gerek yoktur.
TBDY Tablo 4.1
Taşıyıcı İzin Verilen
Sistem Dayanım Bina
Bina Taşıyıcı Sistemi Davranış Fazlalığı Yükseklik
Katsayısı Katsayısı Sınıfları
R D BYS
A. YERİNDE DÖKME BETONARME BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ
A1. Süneklik Düzeyi Yüksek Taşıyıcı Sistemler
A11. Deprem etkilerinin tamamının moment aktaran süneklik düzeyi
8 3 BYS ≥ 3
yüksek betonarme çerçevelerle karşılandığı binalar
A12. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli
7 2.5 BYS ≥ 2
(boşluklu) betonarme perdelerle karşılandığı binalar
A13. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek boşluksuz
6 2.5 BYS ≥ 2
betonarme perdelerle karşılandığı binalar
A14. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi yüksek
betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli
8 2.5 BYS ≥ 2
(boşluklu) betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar
(Bkz.4.3.4.5)
A15. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi yüksek
betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek boşluksuz 7 2.5 BYS ≥ 2
betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar
(Bkz.4.3.4.5)
A16. Deprem etkilerinin tamamının çatı düzeyindeki bağlantıları
mafsallı olan ve yüksekliği 12 m’yi geçmeyen süneklik düzeyi yüksek 3 2 –
betonarme kolonlar tarafından karşılandığı tek katlı binalar

1
 A ve B Blok Tasarım Esasları

A2. Süneklik Düzeyi Karma Taşıyıcı Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.6)

A21. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı
betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli
6 2.5 BYS ≥ 4
(boşluklu) betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar
(Bkz.4.3.1.2)
A22. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı
betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek boşluksuz 5 2.5 BYS ≥ 4
betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar
(Bkz.4.3.1.2)
A23. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı
dolgulu (asmolen) veya dolgusuz tek doğrultulu dişli döşemeli
6 2.5 BYS ≥ 6
betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli
(boşluklu) betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar
A24. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı
dolgulu (asmolen) veya dolgusuz tek doğrultulu dişli döşemeli
5 2.5 BYS ≥ 6
betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek boşluksuz
betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar
A3. Süneklik Düzeyi Sınırlı Taşıyıcı Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.3, 4.3.4.7)
A31. Deprem etkilerinin tamamının moment aktaran süneklik düzeyi
4 2.5 BYS ≥ 7
sınırlı betonarme çerçevelerle karşılandığı binalar
A32. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz
betonarme perdelerle karşılandığı binalar 4 2 BYS ≥ 6

A33. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı

betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz betonarme 4 2 BYS ≥ 6
perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar

4.3 Deprem Yükü Azaltma Katsayısı ve Azaltılmış Tasarım İvme Spektrumu

TBDY4.2.1.2’de Deprem Yükü Azaltma Katsayısı Ra(T) aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır:

R (T )  TT
R
a B
I
R T TBDY (4.1)
Ra (T )  D    D T  TB
I
T  B

Sa (T) S (T ) TBDY (4.8)

)  ae
R Ra (T )
A ve B Bloğun Bina Önem Katsayısı I=1 ve Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı her iki
doğrultuda da R=6 ve Dayanım Fazlalığı Katsayısı D=2.5 alınarak, DD-2 Deprem Düzeyi için
her iki doğrultuda Azaltılmış Yatay Elastik Tasarım Spektrumu Şekil 4.1’de gösterildiği
gibidir.

1
 A ve B Blok Tasarım Esasları

Şekil 4.1. A ve B Blok azaltılmış tasarım ivme spektrumu

4.4 I. Aşama Taşıyıcı Sistemin Modellenmesi
 Binanın matematik modeli üç boyutlu olarak oluşturulacaktır ve birbirine dik iki yatay
doğrultudaki deprem etkisi gözönüne alınacaktır (TBDY4.5.1.1 ve 4.51.2).
 Sönüm oranı %5 alınmıştır (TBDY (2018) 4.5.1.3).
 Kirişleri çubuk sonlu elemanlarla modellenecektir (TBDY4.5.2.1).
 Kolonlar çubuk sonlu elemanlar olarak modellenecektir (TBDY4.5.2.1).
 Perdeler hem düzlem içi, hem de düzlem dışı yerdeğiştirmelere ilişkin serbestlik derecelerini
içeren kabuk sonlu elemanlarla modellenecektir (TBDY4.5.3.7).
 Perde sonlu eleman boyutları, iç kuvvet dağılımının yeterli doğrulukta hesaplanması için
uygun şekilde seçilecektir (TBDY4.5.3.7).
 Döşemeler hem düzlem içi, hem de düzlem dışı yerdeğiştirmelere ilişkin serbestlik
derecelerini içeren kabuk sonlu elemanlarla modellenecektir (TBDY4.5.6.2).
 Döşemelere rijit diyafram atanmayacaktır. Rijit diyafram modeli sadece ek dışmerkezlik
etkisinin gözönüne alınması için yapılacak hesapta kullanılacaktır (TBDY4.5.6.3).
 Hareketli yük kütle katılım katsayısı n=0.3 alınmıştır (TBDY Tablo 4.3). Bina katlarındaki,
sonlu eleman düğüm noktalarındaki tekil düğüm noktası kütlerinin toplamı aşağıdaki tabloda
verilmiştir.

w (S)  w(S)  nw(S) (S)

g  9.8067 TBDY (4.16)
m  w
(S) j
;
j G,j Q,j j
g
 Bina taşıyıcı elemanların etkin kesit rijitlikleri TBDY Tablo 4.2’den alınmıştır. Modellemede
kullanılan etkin kesit rijitlikleri aşağıdaki tabloda kırmızıya boyanmıştır.

1
 A ve B Blok Tasarım Esasları

Şekil 4.2. B Blok taşıyıcı sistem elemanları sonlu eleman tipleri

TBDY Tablo 4.2

Betonarme Taşıyıcı Etkin Kesit Rijitliği
Sistem Elemanı Çarpanı
Perde – Döşeme (Düzlem İçi) Eksenel Kayma
Perde 0.50 0.50
Bodrum perdesi 0.80 0.50
Döşeme 0.25 0.25
Perde – Döşeme (Düzlem Dışı) Eğilme Kesme
Perde 0.25 1.00
Bodrum perdesi 0.50 1.00
Döşeme 0.25 1.00
Çubuk eleman Eğilme Kesme
Bağ kirişi 0.15 1.00
Çerçeve kirişi 0.35 1.00
Çerçeve kolonu 0.70 1.00
Perde (eşdeğer çubuk) 0.50 0.50

4.5 I. Aşama Deprem Hesabı

TBDY 13.4.3.3 gereğince, I. Aşama deprem hesabı kapsamında, DD-2 deprem yer hareketi
altında 4.8.2’ye göre Mod Birleştirme Yöntemi veya 4.8.3’e göre zaman tanım alanında Mod
Toplama Yöntemi ile üç boyutlu doğrusal hesap yapılacaktır.
4.6 Mod Birleştirme Yöntemi ile Hesabın Yapılması
TBDY 4.3.4.4’e göre kirişsiz döşemeleri içeren taşıyıcı sistemler iki aşamalı olarak
hesaplanacaktır. Birinci aşama hesapta çerçeve kolonları alttan ve üstten mafsallı alınacak,
ikinci aşama hesapta ise bu elemanların bağlantıları monolitik olarak modellenecektir.

2
 A ve B Blok Tasarım Esasları

Modal hesap yöntemlerinde, hesaba katılması gereken yeterli titreşim modu sayısı, (X) ve (Y)
deprem doğrultularında her bir mod için hesaplanan taban kesme kuvveti modal etkin
kütleleri’nin toplamının bina toplam kütlesinin %95’inden daha az olmaması kuralına göre
belirlenecektir.
Mod Birleştirme Yöntemi ile Yapılan Hesapların Minimum Taban Kesme Kuvveti’ne Göre
Ölçeklendirilmesi
TBDY 13.4.3.4 gereğince, Mod Birleştirme Yöntemi ile elde edilen azaltılmış iç kuvvetlerin
Eşdeğer Taban Kesme Kuvveti’ne göre büyütülmesi işlemi, yüksek binaların I. Aşama deprem
hesabında Denk. (13.1) ile tanımlanan Minimum Taban Kesme Kuvveti esas alınarak
yapılacaktır.
Vt,min = 0.04 H mt SDS g
TBDY (13.1)
H = 1.0 H N  105 m
H = 2.05  0.01 HN
105 m < HN  155 m TBDY (13.2)
H = 0.5 155 m  HN
(X)
Denk. (13.1) ile hesaplanan V , aşağıda belirtilen denklemde V yerine kullanılacak ve
t,min tE

TBDY denklem 4.31 γE  1 alınacaktır.

V (X)  V  0.04α m S g TBDY (4.19)

tE t,min H t DS

γE VtE
βtE  1
Vt TBDY (4.31)
γE 1
A Bloğun temel üst kotundan bina toplam yüksekliği 133.6m’dir. B Bloğun temel üst
kotundan bina toplam yüksekliği 129.2m’dir.
A Blok için;
H N  133.6
H = 2.05  0.01 H N 105 m < H N  155 m
H = 2.05  0.01133.6  0.714
Vt,min  0.04H mt SDS g
Vt,min  0.04 0.714 0.426  mt g  0.01217mt g
B Blok için;
H N  129.2
H = 2.05  0.01 H N 105 m < H N  155 m
H = 2.05  0.01129.2  0.758
Vt,min  0.04H mt SDS g
Vt,min  0.04 0.758 0.426 mt g  0.01292mt g

2
 A ve B Blok Tasarım Esasları

4.7 Deprem Etkilerinin Birleştirilmesi ve Tasarıma Esas İç Kuvvetler İçin Yük

Birleşimleri
Yük birleşimleri TS-500 ve TBDY 4.4.2 ve 4.4.4’e göre belirlenmiştir.
(X)
E E(Y) , herhangi bir kesitte birbirine dik (X) ve (Y) doğrultularındaki depremlerin etkisi
d
ve
d
altında ayrı ayrı hesaplanan deprem etkilerini, (H
) ise doğrultu birleştirmesi uygulanmış
Ed
tasarıma esas yatay deprem etkisi’ni simgelemek üzere aşağıda gösterilen şekilde
birleştirilecektir.
E d(H)   E (X) (Y )
d  0 .3E d
TBDY (4.9)
(H) (X ) (Y)
E d   0.3E d
E
Binanın taşıyıcı sisteminde TBDY 4.4.3.1’de belirtilen yapısal elemanlar yer almadığından
düşey deprem etkisi E(Z) , özel bir hesap yapılmaksızın, aşağıdaki denklem ile yaklaşık olarak
d
hesaplanacaktır.
E(Z)  (2/3) S G TBDY (4.10)
d DS

Burada G sabit yük etkisini, SDS ise daha önce tanımlanan kısa periyot tasarım spektral ivme
katsayısı’nı göstermektedir.
Sünek Davranış Gösterecek Sünek Olmayan Davranış Gösterecek
Yapı Elemanlarında Yapı Elemanlarında
1.4G  1.6Q 1.4G  1.6Q
1.4G  1.6Q  1.6H s 1.4G  1.6Q  1.6H s

 
(H)
GQHdE  0.3 E GQHd E (H)  0.3 E (Z)
(Z) d d

D
d
(H)
0.9 G  H d  E  0.3 E
(Z)
d d
0.9 G  H d  E (H)
  0.3 E (Z)
D

Hs ve Hd ise, sırası ile, statik ve depremli durum için zemin itkisini temsil etmektedir.

5 GÖRELİ KAT ÖTELEMELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

5.1 Göreli Kat Ötelemesi Oranlarının Kontrolü
Göreli kat ötelemesi oranları TBDY 4.9.1 gereğince kontrol edilecektir. Her bir deprem
doğrultusu için, binanın herhangi bir i’inci katındaki kolon veya perdelerde, etkin göreli kat
ötelemelerinin kat içindeki en büyük değeri (X)
δi,max ,TBDY 4.9.1.3’de verilen koşulları
sağlayacaktır.
TBDY 4.9.1.3’deyer alan katsayısı, binanın gözönüne alınan deprem doğrultusundaki hakim
titreşim periyodu için DD-3 deprem yer hareketinin elastik tasarım spektral ivmesi’nin, DD-2
2
 A ve B Blok Tasarım Esasları

deprem yer hareketinin elastik tasarım spektral ivmesi’ne oranıdır.  katsayısı ise betonarme
binalarda 1 alınacaktır.
Göreli kat ötelemeleri kolonların monolitik bağlı olarak modellendiği hesap modelinden
alınacaktır.

2
 A ve B Blok Tasarım Esasları

Sae-DD3 (Tpx ) SD1-DD3 / (Tpx ) 0.074

S S   0.42
ae-DD2 (Tpx D1-DD2 / (Tpx ) 0.176
)
=1
5.2 II. Mertebe Etkilerinin Kontrolü

Her bir doğrultuda, tüm katlar için İkinci Mertebe Gösterge Değeri II,i ’ler TBDY4.9.2’ye göre
hesaplanacaktır. Maksimum değer
II,max ’ın aşağıda verilen koşulu sağlaması durumunda,
ikinci mertebe etkilerinin tasarıma esas iç kuvvetlerin hesabında gözönüne alınması gerekli
değildir.
((X) ) N w
i ort  k
(X) k=i
II,i  TBDY (4.35)
Vi(X)hi
(X) D
II,max  0.12 TBDY (4.36)
Ch R
Ch taşıyıcı sistemin doğrusal olmayan histeretik davranışına bağlı olarak tanımlanan bir
katsayıyı göstermektedir. Betonarme binalarda Ch 0.5 alınacaktır.

2
 A ve B Blok Tasarım Esasları

6 TASARIM AŞAMASI II: KESİNTİSİZ KULLANIM PERFORMANS

DEĞERLENDİRMESİ İÇİN HESAP ESASLARI

II. Aşama’da, ön tasarımı yapılan taşıyıcı sistem elemanlarının, TBDY Tablo 3.4(b)’ye göre
normal performans hedefi için DD-4 deprem yer hareketi altında Kesintisiz Kullanım (KK)
performans hedefini sağlamak üzere doğrusal durumda oldukları kanıtlanacaktır.
Kesintisiz Kullanım (KK) performans hedefi için değerlendirme, TBDY Bölüm 13’te
tanımlanan ek kurallar da gözönüne alınarak, TBDY Bölüm 4’e göre doğrusal hesaba dayalı
DGT yaklaşımı ile yapılacaktır.
6.1 II. Aşama Dayanıma Göre Tasarımda I. Aşamaya Göre Farklılıklar
6.1.1 Taşıyıcı Sistem Modellemesi
 II. Aşama’da normal performans hedefi için doğrusal hesaba dayalı DGT yaklaşımının
uygulanmasında betonarme elemanlar için TBDY Tablo 13.1’de verilen etkin kesit
rijitliği çarpanları kullanılacaktır.
TBDY Tablo 13.1
Betonarme Taşıyıcı Etkin Kesit Rijitliği
Sistem Elemanı Çarpanı
Perde – Döşeme (Düzlem İçi) Eksenel Kayma
Perde 0.75 1.00
Bodrum perdesi 1.00 1.00
Döşeme 0.50 0.80
Perde – Döşeme (Düzlem Dışı) Eğilme Kesme
Perde 1.00 1.00
Bodrum perdesi 1.00 1.00
Döşeme 0.50 1.00
Çubuk eleman Eğilme Kesme
Bağ kirişi 0.30 1.00
Çerçeve kirişi 0.70 1.00
Çerçeve kolonu 0.90 1.00
Perde (eşdeğer çubuk) 0.80 1.00

 Ek dışmerkezlik etkisi gözönüne alınmayacaktır.

 Sönüm oranı % 2.5 alınacaktır.
 Karakteristik malzeme dayanımları yerine Tablo 5.1’de verilen ortalama (beklenen)
malzeme dayanımı değerleri kullanılacaktır.
6.1.2 Deprem Hesabı
Deprem hesabı normal performans hedefi için TBDY 4.8.2’ye göre Mod Birleştirme Yöntemi
ile yapılacaktır. Bu durumda;
 İç kuvvetlerin hesabında
R/I1 D  1 alınacaktır.
ve
 I. Aşama’daki minimum taban kesme kuvveti koşulu uygulanmayacaktır.
 Deprem hesabının Mod Birleştirme Yöntemi ile yapılması durumunda, % 2.5 sönüm
oranına karşı gelen yatay elastik tasarım spektral ivmesi değerleri Sae (T ) ’nin elde
edilmesi için, % 5 sönüm oranı için verilen spektral ivme değerleri 1.25 katsayısı ile
2
 A ve B Blok Tasarım Esasları

çarpılacaktır. Ayrıca, mod katkılarının birleştirilmesi için Tam Karesel Birleştirme

Kuralı’nın kullanılması durumunda, çapraz korelasyon katsayılarının hesabında bütün
modlar için sönüm oranı %2.5 olarak alınacaktır.
6.2 II. Aşama Değerlendirmeye Esas Şekildeğiştirme ve İç Kuvvet Talepleri
Deprem hesabı normal performans hedefi için TBDY 4.8.2’ye göre Mod Birleştirme Yöntemi
ile yapılacaktır. Bu hesapta elde edilen iç kuvvetler değerlendirmeye esas iç kuvvetler olarak
gözönüne alınacaktır.
6.3 II. Aşama Performans Değerlendirmesi
DD-4 deprem yer hareketi altında Kesintisiz Kullanım performans hedefinin sağlanması için
aşağıda verilen iç kuvvet sınırlarının aşılmaması gereklidir. İç kuvvet kapasitelerinin hesabında
karakteristik malzeme dayanımları yerine Tablo 5.1’de verilen ortalama (beklenen) malzeme
dayanımı değerleri kullanılacaktır.
 TBDY 13.3.1’de tanımlanan sünek davranışa sahip elemanlardaki iç kuvvetler için
etki(talep)/kapasite oranı E / K  1.5 değerini aşmayacaktır.
 TBDY 13.3.2.2 ve 13.3.2.3’te tanımlanan ve sünek davranışa sahip olmayan iç
kuvvetler için etki(talep)/kapasite oranı E / K  0.7 değerini aşmayacaktır.
Yukarıda verilen koşulların sağlanamaması durumunda taşıyıcı sistemin ön tasarımı
değiştirilerek I. Aşama deprem hesapları tekrarlanacaktır.
7 TASARIM AŞAMASI III: GÖÇMENİN ÖNLENMESİ PERFORMANS
DEĞERLENDİRMESİ İÇİN HESAP ESASLARI

III. Aşama’da, ön tasarımı – boyutlandırması I. Aşama’da tamamlanan ve II. Aşama’da

Kesintisiz Kullanım (KK) performans hedefini sağladığı gösterilen yüksek bina taşıyıcı
sisteminin, gözönüne alınan en büyük deprem olarak nitelenen ve 50 yılda aşılma olasılığı %2
(tekrarlanma periyodu 2475 yıl) olan DD-1 deprem yer hareketi altında Göçmenin Önlenmesi
(GÖ) hedefini sağladığı gösterilecektir.
7.1 III. Aşama Taşıyıcı Sistem Modellemesi
 Bina taşıyıcı sistemi üç boyutlu olarak modellenecektir (TBDY 5.4.1.1).
 Deprem hesabı, DD-1 deprem yer hareketinin etkisi altında zaman tanım alanında
doğrusal olmayan hesap yöntemi ile yapılacaktır (TBDY 13.6.3.1).
 Zaman tanım alanında yapılacak doğrusal olmayan hesaplarda en az on bir deprem yer
hareketi takımı kullanılacaktır. Birbirine dik yatay iki doğrultudaki ivme kayıtları
taşıyıcı sistemin (X) ve (Y) asal eksenleri doğrultusunda aynı anda birlikte etki
ettirilecektir. Daha sonra ivme kayıtlarının eksenleri 90 o döndürülerek hesap
tekrarlanacaktır (TBDY 5.7.2.1).
 Doğrusal sönüm oranı %2.5 alınacaktır (TBDY 13.6.2.4).
 Doğrusal çalışan yapısal ve yapısal olmayan elemanlarda oluşan dinamik enerji kaybı,
hareket denklemlerinde viskoz sönüm matrisi ile temsil edilecektir. Viskoz sönüm
matrisi, Modal Sönüm Matrisi ve Rayleigh orantılı sönüm matrisi olarak
oluşturulacaktır (TBDY 5.7.3.2).
 Hesapta kullanılacak zaman artımı, dinamik davranışa katkıda bulunan tüm titreşim
modlarının yeterince temsil edilmesine olanak sağlayacak şekilde seçilecektir (TBDY
5.7.3.4).
 Eksenel kuvvetlerin şekildeğiştirmiş taşıyıcı sistemde meydana getirdiği ikinci mertebe
etkileri gözönüne alınacaktır (TBDY 5.4.1.4).

2
 A ve B Blok Tasarım Esasları

 Şekildeğiştirmeye göre değerlendirilme ve tasarımında beton ve donatı çeliği ile yapı

çeliğinin TBDY Tablo 5.1’de tanımlanan beklenen (ortalama) dayanımları esas
alınacaktır (TBDY 5.4.1.5).
 Performans değerlendirmesi yapılacak süneklik düzeyi yüksek yeni betonarme taşıyıcı
sistemde, kapasite tasarımı ilkeleri ve diğer sünek tasarım kurallarına göre yapılan ön
tasarım nedeni ile, çevrim içi dayanım azalması, kesme hasarı, kolon-kiriş birleşim
bölgesi hasarı, donatı bindirme boyu yetersizliği ve sargı donatısı yetersizliği etkileri
taşıyıcı sistem ve çevrimsel davranış modellerinde dikkate alınmayacaktır (TBDY
5.4.1.6).
 Kirişler, çerçeve (çubuk) sonlu elemanları olarak modelleneceklerdir. Doğrusal
olmayan davranış, elemanların uçlarında tanımlanan sonlu plastik şekildeğiştirme
bölgeleri’nde yığılı plastik davranış modeli ile modellenecektir (TBDY 5.4.2.1).
 Kolonlar, çerçeve (çubuk) sonlu elemanları olarak modelleneceklerdir. İlk aşamada
elemanların uçlarında tanımlanan sonlu plastik şekildeğiştirme bölgeleri’nde akma
kapasiteleri tanımlanıp, depremin istemiyle kolonların doğrusal kalıp kalmadığı
irdelenecektir. Doğrusal olmayan davranış göstermesi durumunda, elemanların
uçlarında tanımlanan sonlu plastik şekildeğiştirme bölgeleri’nde yığılı plastik davranış
modeli ile modellenecektir.
 Uçlardaki plastik mafsallar’ın arasında kalan uzunluk boyunca betonarme kolon ve
kirişler doğrusal elemanlar olarak modellenecektir. Bu elemanların etkin kesit rijitlikleri
TBDY denklem (5.2)’den elde edilecektir.
 Perdelerin modellenmesinde, kesit içinde betonun veya yapısal çeliğin yeteri kadar
küçük hücrelerle, çelik donatı çubuklarının ise tekil olarak modellendiği ve her bir
hücrede doğrusal olmayan eksenel gerilme-birim şekildeğiştirme bağıntılarının
çevrimsel olarak gözönüne alınabildiği kesit hücresi (lif) modeli kullanılacaktır.
 Bina çevresindeki bodrum perdeleri, bodrumda yer alan kolon ve kirişler ile yapının
temeli TBDY Tablo 4.2’de verilen etkin kesit rijitlikleri ile eşdeğer doğrusal modelleme
yapılacaktır.
 Ek dışmerkezlik etkisi gözönüne alınmayacaktır.
 Katlarda döşemeler rijit diyafram olarak modellenecektir. Geçiş katlarının kontrolünde
o katta döşemeden perdeye aktarılacak kuvvetler, perde kesme kuvvetlerinin farkından
elde edilecektir.
7.2 III. Aşama Değerlendirmeye Esas Şekildeğiştirme ve İç Kuvvet Talepleri
 Sünek davranışa sahip elemanlarda değerlendirmeye esas şekildeğiştirme talepleri,
yapılan hesapların (en az 2 11  22 hesap) her birinden elde edilen sonuçların en
büyük mutlak değerlerinin ortalaması olarak hesaplanacaktır.
 Kritik iç kuvvetler olarak TBDY 13.3.2.2’de tanımlanan iç kuvvetler için
değerlendirmeye esas talepler, yapılan hesapların (en az 2 11  22 hesap) her birinden
elde edilen sonuçların en büyük mutlak değerleri ortalamasına bir standart sapma
eklenmesi ile hesaplanacak, ancak ortalamanın 1.5 katından fazla ve 1.2 katından az
alınmayacaktır.
 Kritik olmayan iç kuvvetler olarak TBDY 13.3.2.3’te tanımlanan iç kuvvetler için
değerlendirmeye esas talepler, yapılan hesapların (en az 2 11  22 hesap) her birinden
elde edilen sonuçların en büyük mutlak değerlerinin ortalaması olarak hesaplanacaktır.

2
 A ve B Blok Tasarım Esasları

7.3 III. Aşama Performans Değerlendirmesi

 Sünek davranışa sahip betonarme elemanlarda 13.6.4.1’e göre hesaplanan
şekildeğiştirme talepleri TBDY 5.8 gereğince verilen Göçmenin Önlenmesi (GÖ)
performans düzeyi için verilen sınır değerleri aşmayacaktır.
 Sünek davranışa sahip çelik bağ kirişi elemanlarının 13.6.4.1’e göre hesaplanan
şekildeğiştirme talepleri TBDY Tablo5C.5’de verilen Göçmenin Önlenmesi (GÖ)
performans düzeyi için verilen sınır değerleri aşmayacaktır.
 Sünek davranışa sahip olmayan elemanlarda, hesaplanan iç kuvvet taleplerinin ilgili
betonarme elemanlar için TBDY Bölüm 7’de tanımlanan iç kuvvet kapasitelerinden
daha küçük olduğu gösterilecektir. İç kuvvet kapasitelerinin hesabında karakteristik
malzeme dayanımları yerine TBDY Tablo 5.1’de verilen ortalama (beklenen) malzeme
dayanımları esas alınacaktır.
 Sünek davranışa sahip olmayan elemanlarda, hesaplanan iç kuvvet taleplerinin ilgili
çelik elemanlar için TBDY Bölüm 9’da tanımlanan iç kuvvet kapasitelerinden daha
küçük olduğu gösterilecektir. Ancak, iç kuvvet kapasitelerinin hesabında karakteristik
malzeme dayanımları yerine Tablo 5.1’de verilen ortalama (beklenen) malzeme
dayanımları esas alınacaktır.
 III. Aşama’da DD-1 deprem yer hareketi altında yüksek bina taşıyıcı sistemi için
yapılan doğrusal olmayan hesap sonucunda her bir katta gözönüne alınan 2 11  22
depremden elde edilen ortalama göreli kat ötelemesi oranı 0.03’ü, tek bir depremden
elde edilen en büyük göreli kat ötelemesi oranı ise 0.045’i geçmeyecektir.