Ηχόχρωμα

Με τον όρο ηχόχρωμα (ή χροιά ή χρώμα) χαρακτηρίζουμε την ποιότητα του ήχου ενός οργάνου ή της φωνής. Το
ηχόχρωμα μας δίνει τη δυνατότητα να ξεχωρίζουμε τα διάφορα όργανα μεταξύ τους. Κανείς δεν θα δυσκολευτεί να
ξεχωρίσει το ηχόχρωμα μιας τρομπέτας, ενός φλάουτου και ενός βιολιού, ακόμα και αν παίζουν τον ίδιο φθόγγο
στην ίδια ένταση. Οι περισσότεροι ήχοι που ακούμε είναι σύνθετοι. Το ηχόχρωμα εξαρτάται από τη σύνθεση των
παλμικών κινήσεων.

Τι είναι οι αρμονικοί;
Όταν ακούμε ένα φθόγγο, για παράδειγμα ένα ντο, παιγμένο από ένα βιολί, ακούμε στην πραγματικότητα ένα
σύνολο ήχων. Γιατί η χορδή που τίθεται σε παλμική κίνηση δεν πάλλεται μόνο σ’ όλο της το μήκος (δηλαδή
ολόκληρη), αλλά ταυτόχρονα και στα δύο μισά της, στα τρία τρίτα της, στα τέσσερα τέταρτά της κ.ο.κ. Καθένα από
αυτά τα μέρη, καθώς πάλλεται, παράγει και αυτό έναν ήχο. Ο ήχος που αναγνωρίζουμε σαν ντο είναι ο ισχυρότερος
και είναι αυτός που προέρχεται από τις ταλαντώσεις όλου του μήκους της χορδής (θεμέλιος ή βασικός φθόγγος). Οι
δευτερεύοντες ήχοι που προέρχονται από τα μέρη της χορδής είναι ασθενέστεροι και ονομάζονται αρμονικοί.

Οι αρμονικοί προσθέτουν εκφραστικότητα στους φθόγγους. Φθόγγοι χωρίς καθόλου αρμονικούς είναι
ανέκφραστοι (καθαρός ήχος), σαν και αυτόν του τονοδότη (διαπασών). Τα βιολιά, για παράδειγμα, είναι πιο
πλούσια σε αρμονικούς από τα φλάουτα, γι’ αυτό είναι πιο εκφραστικά.
Ύψος, Ένταση και Καθαρότητα
Κάθε ήχος προκαλείται από ένα αντικείμενο που πάλλεται (ηχογόνο σώμα). Οι παλμικές κινήσεις μεταδίδονται
συνήθως μέσω του αέρα με τη μορφή ηχητικών κυμάτων και όταν ερεθίσουν το όργανο της ακοής δημιουργούν το
ακουστικό αίσθημα.

Τα χαρακτηριστικά του ήχου είναι το ύψος, η ένταση, η καθαρότητα και το ηχόχρωμα (ή χροιά ή χρώμα).

Το ύψος εξαρτάται από τη συχνότητα, δηλαδή τον αριθμό των

παλμικών κινήσεων σε κάθε δευτερόλεπτο. Όσο πιο μεγάλη είναι η
συχνότητα (δηλαδή όσο περισσότερες είναι οι παλμικές κινήσεις)
τόσο πιο ψηλός είναι ο ήχος, και όσο πιο μικρή η συχνότητα, τόσο πιο
χαμηλός.

Η ένταση του ήχου είναι ανάλογη με το πλάτος των παλμικών

κινήσεων. Μεγαλύτερη δύναμη στην ταλάντωση του ηχογόνου
σώματος προκαλεί πλατύτερες δονήσεις και επομένως μεγαλύτερη
ένταση στον ήχο.

Η καθαρότητα του ήχου εξαρτάται από την κανονικότητα των

παλμικών κινήσεων. Κανονικές, περιοδικές παλμικές κινήσεις
παράγουν ήχους συγκεκριμένου τονικού ύψους (φθόγγους), ενώ οι
ήχοι που παράγονται από ακανόνιστες, άτακτες παλμικές κινήσεις
έχουν ακαθόριστο τονικό ύψος και δίνουν το συναίσθημα του
«θορύβου». Τα όργανα που παράγουν φθόγγους, όπως το πιάνο, το
βιολοντσέλο, το κόρνο κλπ., μπορούν να αποδώσουν και μελωδίες
και ρυθμούς. Αντίθετα, τα όργανα που παράγουν ήχους
ακαθόριστου τονικού ύψους (όπως το ταμπούρλο, οι καστανιέτες,
τα κύμβαλα κλπ.) μπορούν να αποδώσουν μόνο ρυθμούς.