1

ΠΕΡΙΟ∆ΟΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ (Επιγραµµατικά)

• ΜΟΝΟΦΩΝΙΑ

Αρχαία περίοδος
Απ’ το 4.500 - 5000 π.Χ. περίπου, έως τον 4ο αιώνα µ.Χ. (Αγ. Αµβρόσιος)

Πρώιµος Μεσαίωνας
Απ’ τον 5ο αιώνα έως τον 9ο αιώνα µ.Χ. (Γρηγοριανό – Βυζαντινό µέλος) – Περίοδος των Πατέρων της
Εκκλησίας.

• ΠΟΛΥΦΩΝΙΑ

Μεσαίωνας
Απ’ τον 9ο αιώνα (Όργανο) µέχρι το 1400 περίπου. – Πρώιµη πολυφωνία.

Αναγέννηση
Απ’ το 1400 (Ars Nova) µέχρι το 1600 (Χρυσός αιώνας Πολυφωνίας)

• ΟΜΟΦΩΝΙΑ

Μπαρόκ (Προκλασική περίοδος)

Απ’ το 1600 µέχρι το 1750 περίπου (Θάνατος Μπαχ) - (1725 – 1775 = Στυλ Ροκοκό)

Κλασική εποχή
1750 (Θάνατος του Μπαχ) έως το 1827 (Θάνατος του Μπετόβεν)

Ροµαντική εποχή
Απλώνεται σ’ όλο τον 19ο αιώνα.
(1890 – 1915 = Υστερο – Ροµαντική περίοδος – Ιµπρεσιονισµός)

Σύγχρονη εποχή
Ο 20ος αιώνας.

ΜΟΝΟΦΩΝΙΑ
Πρωτόγονη εποχή:
1. Αναζήτηση της προέλευσης της µουσικής στον πρωτόγονο άνθρωπο και στις καθηµερινές
εκδηλώσεις της ζωής του. ΜΟΥΣΙΚΗ - ΡΥΘΜΟΣ.
2. Ανάπτυξη της ακουστικής ικανότητας του ανθρώπου, µέσα απ’ τα ηχητικά φαινόµενα,
που παράγουν τα στοιχεία της φύσης.
3. ∆ηµιουργία βάσεων για τη µουσική, όχι σαν τέχνη αλλά σαν µέσο έκφρασης ζωτικών
αναγκών του ανθρώπου. ΧΟΡΟΣ - ΤΡΑΓΟΥ∆Ι – ΜΙΜΙΚΗ.

4.000 π. Χ. και µετά:

Εµφάνιση αρχαίων πολιτισµών: Κίνας - Αιγύπτου - Ινδίας - Ασσυρίας και Βαβυλώνας - Ισραήλ -
Ελλήνων - Ρωµαίων.
(Η Μουσική είναι η έκφραση του «υπεραισθητού» στον αισθητό κόσµο. (Επικρατεί το γενικό έναντι του
προσωπικού – Θρησκεία)

1ος - 3ος αιώνας:

1. Γέννηση Βυζαντινής µουσικής.
2. Ανάπτυξη εκκλησιαστικού τραγουδιού.

4ος – 5ος αιώνας:

1. Ανάπτυξη Βυζαντινής µουσικής µετά το διάταγµα των Μεδιολάνων (313 µ.Χ.)
2. Αµβροσιανό µέλος. (Αγ. Αµβρόσιος 340 – 397 µ.Χ. Μιλάνο)

1
2
3. ∆ηµιουργία αντιφωνίας και πρωτοπαρουσίαση της χειρονοµίας. (Αγ. Ιωάννης ο
Χρυσόστοµος – 390 µ.Χ.)

6ος - 7ος αιώνας:

1. Ακµή Βυζαντινής µουσικής, (εποχή Ιουστινιανού 527 – 565 µ.Χ.).
2. Πάπας Γρηγόριος (Ρώµη 540 – 604 µ.Χ.): Γρηγοριανό µέλος και αντιφωνάριο.

8ος - 9ος αιώνας:

1. Η Οχτώηχος του ∆αµασκηνού. (676 – 756 µ.Χ.)
2. Η σχολή Στουδίου στην Κωνσταντινούπολη.
3. Σεκουέντσα ή πρόζα στην ανατολική εκκλησία.
4. Εξέλιξη Γρηγοριανού µέλους. (Η βάση της Πολυφωνίας)

10ος - 11ος αιώνας:

1. Λειτουργικό δράµα.
2. Εξάπλωση Γρηγοριανού µέλους απ’ τα µοναστήρια του Αγίου Γάλλου.
3. Η αρχή της παρακµής του Γρηγοριανού µέλους, (Γκ. ντ’ Αρέτσο - 995 – 1050 µ.Χ.)
4. Κάµψη Βυζαντινής µουσικής.

12ος - 13ος αιώνας:

1. Σχολή Κουκουζέλη (Ανατολική Εκκλησία)
2. Εµφάνιση Τροβαδούρων (12ος αιώνας).
3. Εµφάνιση Αρχιτραγουδιστών - Ερωτοτραγουδιστών (13ος αιώνας).

14ος αιώνας:
1. Παρακµή Ερωτοτραγουδιστών.
2. Επίδραση της ανατολικής µουσικής στο Βυζαντινό µέλος.
3. Περιφρόνηση Γρηγοριανού µέλους απ’ την ανερχόµενη πολυφωνία.

15ος - 18ος αιώνας:

1. Προσπάθεια απλοποίησης και καθιέρωσης µιας µόνιµης σηµειογραφίας για τη Βυζαντινή
µουσική.
2. Η καινούργια τέχνη (πολυφωνία), καταστρέφει την απλότητα της µονοφωνικής µελωδίας
και την παραµερίζει εντελώς.

19ος αιώνας:
1. Ο Ροµαντισµός δίνει επιτέλους την αναγνώριση στο Γρηγοριανό µέλος και το καθιστά σαν
το πιο κατάλληλο τραγούδι για τις ανάγκες της λειτουργίας.
2. ∆ίνεται η τελειωτική µορφή στη Βυζαντινή σηµειογραφία.
(ΝΗ - ΠΑ - ΒΟΥ - ΓΑ - ∆Η - ΚΕ - ΖΩ - ΝΗ) - Χρύσανθος Προύσης.

ΠΟΛΥΦΩΝΙΑ

Μεσαίωνας: 9ος αι. – 1400 µ.Χ.

ARS ANTIQUA:

9ος αιώνας:
Οι πρώτες πολυφωνικές προσπάθειες στη Σκωτία και τη Φλάνδρα: Γκύµελ - Όργανο.

11ος αιώνας: (Γαλλία)

Γκουίντο ντ’ Αρέτσο 995 – 1050 περίπου (Ονοµατολογία των φθόγγων)

12ος αιώνας:
Λεονέν 1180, Περοτέν 1200 – Σχολή Παρισιού (Οι πρώτοι συνθέτες!)
1. Ντισκάντους (Αντίθετη κίνηση των φωνών), Γαλλία.
2. Αρχή της εξέλιξης της αντίστιξης στη Γαλλία.
3. Ρυθµισµένη ή αναλογική µουσική. Ιωάννης ντε Γκαρλάντ
4. Χρησιµοποίηση των κλειδιών.
5. Ψεύτικο βάσιµο.
2
 3
13ος αιώνας:
1. Κοντούκτους (Γαλλία).
2. Μοτέτο.
3. Ροντό ή Ροντέλους (Αγγλία)
4. Οκέτους.
5. Πρωτοεµφάνιση της µίµησης και του κανόνα µε το Μοτέτο (Αγγλία 1240 – Ο 1ος κανόνας
του θέρους – Τζων Φόρνσετ).

Αναγέννηση: 1400 – 1600 µ.Χ.

Μορφές, Μουσικά είδη

Φωνητική µουσική
λειτουργία, µοτέτο, καντσόνα, µαδριγάλιο

Οργανική µουσική
χορευτική, τελετουργική

Μουσικό Σύστηµα
Τροπικό (Εκκλησιαστικοί τρόποι)

Αναγέννηση εννοείται αυτή του ανθρώπου λόγω της συνειδητοποιηµένης συνάντησής του µε την
αρχαιότητα, όπου ο άνθρωπος ήταν µέτρο των πάντων. (Αναγέννηση και Ανθρωπισµός – Ουµανισµός).
Ανακάλυψη του υπόλοιπου κόσµου (Αµερική)

ARS NOVA:

14ος αιώνας: (Γαλλία – Ιταλία)

Γκυγιώµ ντε Μασώ 1300 – 1377, Φρανζέσκο Λαντίνο 1335 - 1397

1. Για πρώτη φορά αναφέρεται σε θεωρητικό έργο του Φίλιππου ντε Βιτρύ (1322), ότι
απαγορεύονται οι παράλληλες πέµπτες και όγδοες.
2. Καθιερώνονται οι τρίτες και οι έκτες στην Ιταλία.
3. ∆ηµιουργία νέων πολυφωνικών µορφών στην Ιταλία: Μαντριγκάλ - Μπαλάντα - Κάτσια.
4. Κατοχύρωση του επαγγέλµατος του µουσικού.

15ος αιώνας: (Φλάνδρα: Βέλγιο – Ολλανδία – Β. Γαλλία)

1η Γαλλοφλαµανδική Σχολή
Γκυγιώµ Ντυφαί 1400π. – 1474, Ζιλ Μπενσουά 1400 – 1460, Ντάνστεϊµπλ 1370 – 1453
2η Γαλλοφλαµανδική Σχολή
Όκεγκεµ 1420 – 1495, Όµπρεχτ 1450 – 1505, Ζοσκέν Ντε Πρέ 1450 – 1521,
Χένρι Ίσαακ 1460 - 1517
1. Εξέλιξη της πολυφωνίας στην Φλάνδρα. Η αντίστιξη φτάνει στο απόγειό της.
2. Οι σχολές Μετρίζ.
3. Η αρχή της θεαµατικής ανάπτυξης.
4. Γέννηση λειτουργίας. (Γκυγιώµ Ντυφαί)
5. Πρωτοεµφάνιση της µορφής της παραλλαγής (Ντάνστεϊµπλ).
6. Καθιέρωση 4φωνης πολυφωνίας.
7. ∆ηµιουργία στυλ µίµησης. (Είσοδος φωνών)
8. Ανακάλυψη µουσικής τυπογραφίας απ’ τον Οτταβιάνο ντε Πετρούτσι.
9. Ανάπτυξη του λιντ στη Γερµανία.
10. ∆ηµιουργούνται τα µέτρα (ίδια για όλες τις φωνές)

16ος αιώνας: (Ιταλία) – Στυλ A capella

Παλεστρίνα 1525 – 1594, Ορλάντο ντι Λάσσο 1532 – 1594, Μ. Πρετόριους 1571 – 1621,
Τ. Λ. ντα Βιτόρια 1548 – 1611, Μπέρντ 1542 – 1603, Μόρλεϊ 1557 – 1603, Γουίλµπι 1574 – 1683
Α. Γκαµπριέλι 1510 – 1586, Τζ. Γκαµπριέλι 1557 – 1612, Τζων Ντόουλαντ 1562 – 1626,
3
4
Κλεµάν Ζενακέν (+1560)
1. ∆ηµιουργία στυλ A - CAPPELA (Ιταλία – Ρωµαϊκή Σχολή: Παλεστρίνα).
2. Καθιερώνεται το αρµονικό - µε συγχορδίες - στυλ απαγγελίας. Η συγχορδία δεν είναι
τυχαία συνάντηση των φωνών πια.
3. ∆ιατύπωση συνηχητικών κανόνων (Ζαρλίνο 1517 - 1590) – Αρχή της κίνησης της
µουσικής µεταξύ ισορροπίας και έντασης.
4. Ανάπτυξη κι εξέλιξη του Γαλλικού τραγουδιού και διαφοροποίηση του απ’ το Γερµανικό.
5. Εµφάνιση µετρηµένου τραγουδιού στη Γαλλία.
6. Εµφάνιση καινούργιων πολυφωνικών µορφών: Φρόττολα (Β. Ιταλία), Βιλανέλλα (Ν.
Ιταλία).
7. Ανανέωση του Μαντριγκάλ στην Ιταλία, σαν την πιο τέλεια πολυφωνική κοσµική µουσική.
8. ∆ηµιουργία προϋποθέσεων που θα οδηγήσουν στην όπερα και στο ορατόριο (δραµατικό
Μαντριγκάλ).
9. Εξέλιξη των οργάνων. (Τελειοποίηση πληκτροφόρων οργάνων: Τσέµπαλο Βίρτζιναλ –
Σπινέτο)
10. Οι πρώτες προσπάθειες για µουσική καθαρά ενόργανη (µουσική για λαούτο).
11. Ανάπτυξη της µορφής της παραλλαγής για πληκτροφόρα όργανα (Βίρτζιναλ - Αγγλία).
12. Νέες πολυφωνικές µορφές που προετοιµάζουν τη φούγκα: Ριτσερκάρ - Καντσόνε -
Φαντασία - Τοκάτα (Ιταλία).
13. Προϋποθέσεις που θα οδηγήσουν στη σονάτα και το κοντσέρτο.
14. ∆ηµιουργία µουσικής ορχήστρας (Γκαµπριέλι – Βίλαερτ: Βενετσιάνικη Σχολή).

ΟΜΟΦΩΝΙΑ
Εποχή Μπαρόκ ή συνεχούς βάσιµου
(Προκλασική περίοδος) 1600 – 1750 (Θάνατος Μπαχ)

Μορφές, Μουσικά είδη

Φωνητική Μουσική
όπερα, ορατόριο, λειτουργία, καντάτα

Οργανική Μουσική
φούγκα, κοντσέρτο γκρόσο, τρίο σονάτα, σουίτα, προκλασική συµφωνία

Μουσικό Σύστηµα
Τονικότητα (Μείζων και Ελάσσων τρόπος)

Ο όρος είναι δανεισµένος από την Ιστορία της Τέχνης (Baroque πορτογαλικά = ακανόνιστο
µαργαριτάρι) και χαρακτηρίζει υποτιµητικά, µετά το 1750, το ποµπώδες και βαρυφορτωµένο ύφος της
παλαιότερης τέχνης. Αντίστοιχα, η µουσική του Μπαρόκ θεωρούνταν ως αρµονικά συγκεχυµένη,
πλούσια σε διαφωνίες, µελωδικά δύσκολη, αφύσικη και αδέξια.
Ο καλλιτέχνης έρχεται σε αντίθεση µε την φύση (Αρχιτεκτονική) και προχωρεί σε νέα θεώρηση του
κόσµου (Κοπέρνικος – Γαλιλαίος – Καρτέσιος).
Η µουσική εκφράζει τις εντυπώσεις και τα συναισθήµατα του ανθρώπου, που όµως αντιµετωπίζεται
ακόµη ως τµήµα του συνόλου και όχι ως άτοµο µε προσωπική ελευθερία. Για την Μπαρόκ µουσική αυτό
σηµαίνει τυποποιηµένη και όχι υποκειµενική απεικόνιση των συναισθηµάτων. (Αριθµητικοί συµβολισµοί
– Λειτουργική αρµονία – Τυποποιηµένη δοµή – Η αφύσικη διαίρεση της οκτάβας µε το συγκερασµό).

17ος αιώνας: Ιταλία – Γερµανία - Αγγλία:

Μοντεβέρντι 1567 – 1643, Α. Σκαρλάττι 1660 – 1725, Λουλλύ 1632 – 1687, Κουπρέν 1668 – 1733,
Ραµώ 1683 – 1764, Πέρσελλ 1659 – 1695, Συτς 1585 – 1672, Μπουξτεχούντε 1637 – 1707,
Κορέλλι 1653 – 1713, Κούναου 1660 – 1722, Φρεσκοµπάλτι 1583 – 1643, Καρίσιµι 1604 – 1674,
Στραντέλλα 1645 - 1681
1. Γέννηση Όπερας - Ορατορίου - Μελωδίας µε συνοδεία (Απαγγελτικό – Παραστατικό στυλ)
2. Γέννηση Σονάτας - Κοντσέρτου. (Τελειοποίηση του βιολιού – Αµάτι, Στραντιβάρι,
Γκουαρνέρι)
3. Χρησιµοποίηση για πρώτη φορά των οργάνων για περιγραφικούς σκοπούς (Μοντεβέρντι).
4. Ανοίγει το πρώτο θέατρο Όπερας στη Βενετία (Κασσιάνο).
4
 5
5. Εµφάνιση και καθιέρωση της Καντάτας.
6. Η θρησκευτική µουσική υιοθετεί το στυλ της µελωδίας µε συνοδεία.
7. Καθιέρωση της αρχής του συνεχούς βάσιµου. (Basso continuo – Τσέµπαλο)
8. Εµφάνιση της Σουίτας για ορχήστρα (Γερµανία).

18ος αιώνας:
Βιβάλντι 1678 – 1741, Ντ. Σκαρλάτι 1685 – 1757, Τέλεµαν 1681 – 1767, Γ. Σ. Μπαχ 1685 – 1750,
Χαίντελ 1685 – 1759, Γκλούκ 1714 – 1787, Στάµιτς 1717 – 1757, Κ. Φ. Ε. Μπαχ 1714 – 1788,
Πάχελµπελ 1653 – 1706, Αλµπινόνι 1671 - 1750
1) Επιτυγχάνεται ο συγκερασµός της κλίµακας (Η διαίρεσή της οκτάβας σε 12 ίσα ηµιτόνια) –
Γεννιέται η λειτουργική αρµονία).
2) ∆ηµιουργείται το κοντσέρτο για βιολί (Βιβάλντι - Κορέλλι).
3) ∆ηµιουργία όπερας ΜΠΟΥΦΑ.
4) Η µεταρρύθµιση του Γκλουκ στην Όπερα.
5) ∆ηµιουργούνται οι βάσεις για την σύγχρονη ενορχήστρωση µε τη σχολή της Μανχάϊµ
(καινούργιοι χρωµατισµοί: P – F – Cresc…).
6) Καθιερώνεται το κλασικό πρότυπο της σουίτας για ορχήστρα απ’ τον Μπαχ. (Α-C-S-G)
7) Η εξύψωση της θρησκευτικής µουσικής απ’ τον Μπαχ.
8) Ναπολιτάνικη Όπερα και ευνούχοι (Α. Σκαρλάττι).
9) Γέννηση Συµφωνίας (Οµοφωνικό στυλ).
10) Καθιέρωση των µορφών του προηγούµενου αιώνα και τελειοποίηση αυτών και των οργάνων.
(Πιάνο φόρτε: Κριστοφόρι – Φλωρεντία 1709)
11) Οι καινοτοµίες του Χάϋντν στη Συµφωνία (Θεµατική ανάπτυξη - ∆ηµιουργός κουαρτέτου
εγχόρδων).

Κλασικισµός: 1750 - 1827 (Θάνατος Μπετόβεν)

Μορφές, Μουσικά είδη

Φωνητική Mουσική:
Τραγούδι, όπερα, λειτουργία

Oργανική Mουσική:
συµφωνία, κοντσέρτο, σονάτα, κουαρτέτο εγχόρδων, µουσική δωµατίου

Μουσικό Σύστηµα:
Τονικότητα (Μείζων και Ελάσσων τρόπος)

Ο όρος αναφέρεται στο ύφος και στην εποχή των τριών µεγάλων Βιεννέζων δασκάλων: Χάυδν 1732 –
1809, Μότσαρτ 1756 – 1791, Μπετόβεν 1770 – 1827.
Η ονοµασία αποδόθηκε µετά το θάνατο του Beethoven, λόγω της τελειότητας στη γραφή, του
υψηλού ανθρωπιστικού περιεχοµένου και ιδιαίτερα στη µουσική του Mozart, του ιδεώδους της
οµορφιάς.
Το κλασικό γενικότερα έχει την έννοια του υποδειγµατικού, γνήσιου, όµορφου, του πλήρους
µέτρου και αρµονίας και παράλληλα απλού και κατανοητού. Το συναίσθηµα και η λογική, το
περιεχόµενο και η µορφή βρίσκονται σε ισορροπία µέσα στο πλαίσιο του έργου τέχνης. Το αποτέλεσµα
είναι διαχρονικό.
Ο δηµιουργικός άνθρωπος, ο καλλιτέχνης, δηµιουργεί ως µέρος της φύσης. Ο µουσικός το κάνει αυτό
είτε άµεσα, µιµούµενος ήχους της φύσης (προγραµµατική µουσική) είτε έµµεσα, αντιγράφοντας τη
δηµιουργική αρχή της φύσης (απόλυτη µουσική)
Η µουσική αποφεύγει να γίνει µια εξειδικευµένη τέχνη, αποκλειστικά για γνώστες, αλλά ανυψώνεται –
µαζί της και ο άνθρωπος – σε ένα ανώτερο επίπεδο, όπου συνυπάρχουν υψηλό διανοητικό και ηθικό
περιεχόµενο.
Ανάπτυξη της οργανικής µουσικής και ανάδειξή της σε αυθύπαρκτη και ολοκληρωµένη τέχνη (Φόρµα
σονάτας). ∆ηµιουργία µουσικής ως οικουµενικής γλώσσας της ανθρωπότητας.

Ροµαντισµός (19ος αιώνας)

5
6
Μορφές, Μουσικά είδη:

Φωνητική Μουσική
όπερα, λειτουργία, έργα για φωνή και ορχήστρα

Οργανική Μουσική
συµφωνία, κοντσέρτο, σονάτα, κουαρτέτο εγχόρδων, µουσική δωµατίου, συµφωνικό ποίηµα, µικρά
έργα για πιάνο

Μουσικό Σύστηµα:
Τονικότητα (Μείζων και Ελάσσων τρόπος) Χρωµατικισµός - ∆ιεύρυνση της Τονικότητας

Ροµαντισµός από τα παλαιά γαλλικά: romance, ποίηση, µυθιστόρηµα. Στη λογοτεχνία έχει την έννοια
του µυθιστορηµατικού, του παραµυθένιου και του φανταστικού, ενώ στον ∆ιαφωτισµό, της αντίθεσης
στο ορθολογικό, δηλ. του συναισθηµατικού, του αισθαντικού και του ονειρικού.
Η εξέλιξη του ευρωπαϊκού πολιτισµού το 19ο αιώνα, είναι ταυτόσηµη µε τις µεγάλες αλλαγές που
γίνονται στην κοινωνική και πολιτική ζωή της Ευρώπης. Η περίοδος απ’ το θάνατο του Μπετόβεν
(1827), µέχρι το 1900, σφραγίζεται από ένα έντονο ροµαντισµό. Σε όλες τις τέχνες, εκείνο που
χαρακτηρίζει την νέα εποχή είναι η υπεροχή της ευαισθησίας και της φαντασίας του καλλιτέχνη
έναντι της λογικής. Με τον ροµαντισµό οι αξίες γίνονται πιο υποκειµενικές, ενώ συχνά δηµιουργείται
ρήξη µε τους κανόνες και τα υποδείγµατα των κατασκευαστικών µοντέλων, που είχε δηµιουργήσει η
µέχρι τότε παράδοση των κλασικών τεχνών.
Ωστόσο, ο ροµαντισµός αναπτύσσεται µέσα στο κλίµα της γέννησης των εθνικών πολιτισµών. Είναι η
εποχή που χαρακτηρίζεται από την αυστηρή ταξινόµηση της µουσικής ανάλογα µε τον τόπο καταγωγής
της. Ο ροµαντισµός αναπτύσσεται αντλώντας δύναµη από τις ρίζες της λαϊκής παράδοσης του κάθε
έθνους. Το πνεύµα της εποχής είναι πληµµυρισµένο από το καυτό ενδιαφέρον για τον λαϊκό πολιτισµό.
Αυτό κάνει την µουσική να εµπνέεται από τους λαϊκούς χορούς και τα λαϊκά τραγούδια. Έτσι η µουσική
κάθε χώρας ξεχωρίζει ξεκάθαρα πλέον απ’ την άλλη.
Γενικά, ο 19ος αιώνας, ήταν γεµάτος από ένταση δράση σ’ όλους τους τοµείς. Είναι η εποχή που
αναπτύχθηκαν οι θετικές επιστήµες, η εποχή της γρήγορης τεχνικής ανάπτυξης, είναι η εποχή µε τις
βαθιές κοινωνικές αλλαγές. Αλλαγές που έφεραν και µια αξιόλογη διεύρυνση της µουσικής ζωής.
Παρουσιάζεται το ενδιαφέρον των πλατιών λαϊκών στρωµάτων για την µουσική κι έτσι η µουσική φεύγει
από τις αυλές των ευγενών και «µπαίνει» παντού. Γιατί οι ροµαντικοί εξιδανίκευσαν τον λαό.
Μια νέα κοινωνία λοιπόν ξεπροβάλλει, οι λαοί διεκδικούν τις ελευθερίες τους κι ο άνθρωπος τα ατοµικά
του δικαιώµατα.
Στη µουσική, βρήκε το κίνηµα του ροµαντισµού, το πιο ευαίσθητο µέσο να εκφράσει τις σκοτεινές
παρορµήσεις και τα δυνατά οράµατά του. Γιατί η µουσική θεωρείται η πιο κατάλληλη τέχνη για ν’
αποδώσει τα πιο δυνατά και ευγενικά αισθήµατα.

19ος αιώνας:
Μπετόβεν 1770 – 1827, Σούµπερτ 1797 – 1828 Βέµπερ 1786 – 1826, Μέντελσον 1809 – 1847,
Σούµαν 1810 – 1856, Σοπέν 1810 – 1849, Μπερλιόζ 1803 – 1869, Λίστ 1811 – 1886,
Μπραµς 1833 – 1897, Βάγκνερ 1813 – 1883, Μπρούκνερ 1824 – 1896, Βέρντι 1813 – 1901,
Ροσσίνι 1792 – 1868, Ντονιτσέτι 1797 – 1848, Ρ. Στράους 1864 – 1949,
Σαιν Σανς 1835 – 1921, Μπιζέ 1838 – 1875, Φρανκ 1822 – 1890, Γκουνώ 1818 – 1893,
Μάλερ 1860 – 1911, Φωρέ 1845 – 1924, Τσαϊκόφσκι 1840 – 1893, Πουτσίνι 1858 - 1924
1. Η καθιέρωση της σονάτας και της συµφωνίας απ’ τον Μπετόβεν.
2. Το γερµανικό Λήντ (Σούµπερτ – Σούµαν)
3. Η µεταρρύθµιση της όπερας απ’ τον Βάγκνερ.
4. Η κορύφωση της πιανιστικής δεξιοτεχνίας (Λιστ – Σοπέν - Παγκανίνι).
5. Εξέλιξη γενικά της ενόργανης µουσικής.
6. Προγραµµατική µουσική
7. ∆ηµιουργία εθνικών µουσικών σχολών.

Εθνικές Μουσικές Σχολές:

Γκρικ 1843 - 1907 (Νορβηγική), Σιµπέλιους 1865 - 1957 (Φινλανδική)
Σµέτανα 1824 – 1884, Ντβόρζακ 1841 – 1904 (Τσέχικη)

6
 7
Γκλίνκα 1804 – 1857 (Ρώσικη) ΟΜΑ∆Α ΤΩΝ 5: Μπαλακίρεφ (1837 - 1910), Cesar Cui (1835 -
1918), Modeste Moussorgsky (1839 - 1881), Nikolai Rimsky Korsakov (1844 - 1908), Alexandre
Borodine (1833 - 1887),
Tchaikowsky (1840 - 1893)
Ισαάκ Αλµπένιθ 1860 – 1919, Μανουέλ ντε Φάλια 1876 – 1936, Ενρίκε Γρανάδος 1867 - 1916
(Ισπανική)
Ντήλιους 1862 – 1934, Έλγκαρ 1857 – 1934 (Αγγλική)

Σύγχρονη εποχή (20ος αιώνας)

Κόνταλυ (ή Κοντάι) 1882 – 1967, Ερίκ Σατί 1866 – 1925, Μιγιώ 1892 – 1975, Χόνεγκερ 1892 – 1955,
Πουλένκ 1899 – 1962, Ραχµάνινωφ 1873 – 1943, Σκριάµπιν 1872 – 1915, Προκόφιεφ 1891 – 1953,
Σοστακόβιτς 1906 – 1975, Μπρίτεν 1913 – 1976, Χίντεµιτ 1895 – 1963, Καρλ Όρφ 1895 – 1982,
Κουρτ Βάιλ 1900 – 1950,
1. ∆ηµιουργία νέων κλιµάκων.
2. Περιφρόνηση των «παλιών» αρµονικών κανόνων. (Ιµπρεσιονισµός)
3. ∆ηµιουργία ∆ωδεκάφθογγου και Σειραϊκού συστήµατος. (Ατονικότητα – Εξπρεσιονισµός)
4. Απελευθέρωση του ρυθµού απ’ το µέτρο (Πολυρυθµία και Πολυτονικότητα).
5. Εµφάνιση της Τζαζ και η επίδρασή της στη διαµόρφωση της σύγχρονης ορχήστρας.
6. ∆ηµιουργία πειραµατικής µουσικής (συγκεκριµένη – ηλεκτρονική – αλεατορική µουσική).

Κινήµατα – Τάσεις του 20ου αιώνα

MΕΤΑΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ (1875-1920):
Βάγκνερ – Μάλερ – Στράους
Χρωµατικότητα, διευρυµένη τονικότητα, διαδοχή συγχορδιών µε τρίτες, δεύτερες, σχέση τριτόνου
κ.λ.π.

IΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ:
Ντεµπυσύ 1862 – 1918, Ραβέλ 1875 – 1937
Κλίµακες των τρόπων, εξωτικές κλίµακες, ολοτονική κλίµακα (6τονη), συγχορδίες 7ης και 9ης,
παράλληλη κίνηση των συγχορδιών, ορχηστρική πολυχρωµία

EΞΠPEΣIONIΣMOΣ (1920-1945):

Nεοτονικότητα (Στραβίνσκυ 1882 – 1971, Μπέλα Μπάρτοκ 1881 – 1945)

∆ιευρυµένη τονικότητα, ασύµµετροι ρυθµοί, πολυρρυθµία, πολυµετρία, µετρική µετατροπία,
πανδιατονισµός, διάφωνη αντίστιξη, λαϊκοί τρόποι, πολυσυγχορδίες, πιάνο ως κρουστό, ορχήστρα ως
κρουστό, τεχνικές εγχόρδων

∆ωδεκαφθογγισµός (Σαίνµπεργκ 1874 – 1951, Μπεργκ 1885 – 1935, Βέµπερν 1883 – 1945)
Ατονικότητα, δωδεκάφθογγη σειρά, εξπρεσιονιστικό µελόδραµα, οµιλούµενο τραγούδι, ηχοχρωµατική
µελωδία

MONTEPNIΣMOΣ (1945-1968):
Kέητζ, Bαρέζ, Bέµπερν, Mπουλέζ, Λίγκετι, Mπάµπιτ, Mπέριο, Ξενάκης, Στοκχάουζεν

Σειραϊσµός
ολικός σειραϊσµός, συµπεπυκνωµένος µοτιβικός σειραϊσµός, δωδεκάφθογγη συµφωνία

Hλεκτρονικά Mέσα
συγκεκριµένη µουσική, ηλεκτρονική µουσική, κολάζ, ηλεκτρονική ένθεση, συνδυασµοί ηλεκτρονικών
µέσων / βοκαλισµών / παραδοσιακών οργάνων, πολυµέσα

Πειραµατική Mουσική
απροσδιοριστία και αλεατορική µουσική, σύνθεση µε νόµους των πιθανοτήτων, αυτοσχεδιαζόµενη
σύνθεση, αµετρική µουσική, αλληλεπιδραστική µουσική, σιωπή-µουσική περιβάλλοντος, συνεργατική
σύνθεση, παραστατική σηµειογραφία, µικροπολυφωνία, στατικές µαζικές συνηχήσεις, τονικές

7
8
ολισθήσεις, µικρο- διαστήµατα, ανοικτή φόρµα, νέες ηχογόνες πηγές, τεχνικές πιάνου,
προετοιµασµένο πιάνο, τεχνικές φωνής, τεχνικές παραδοσιακών οργάνων

METAMONTEPNIΣMOΣ (1970 - ):

Mινιµαλισµός (Pάϊλυ, Pάιχ, Γκλας)

τονικός και ατονικός µινιµαλισµός, επαναπροσδιορισµός της όπερας

Eκλεκτικισµός (Kραµπ, Mπάρµπερ, Mασγκρέηβ)

νεοτονικότητα, νεοροµαντισµός, εξωδυτικές επιρροές

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

1ος - 8ος αιώνας:

1. Γέννηση του δηµοτικού τραγουδιού µε την ανάπτυξη του Χριστιανισµού, µέσα απ’ τις
ορχηστρικές και παντοµιµικές παραστάσεις, έτσι όπως διαµορφώνονται αυτές µε τα
καινούργια δεδοµένα εποχής:
α) ∆ιάδοση του χριστιανισµού,
β) οι µεγάλες µεταναστεύσεις απ’ τον βορρά,
γ) πτώση του αρχαίου ελληνορωµαϊκού κόσµου.

2. Η µόνη έντεχνη µουσική εκδήλωση τα χρόνια αυτά είναι το βυζαντινό µέλος παράλληλα
µε το δηµοτικό τραγούδι.

8ος - 10ος αιώνας:

∆ηµιουργία ακριτικού τραγουδιού για να εκφράσουν τη ζωή και τους αγώνες των ακριτών στα σύνορα
της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

11ος - 19ος αιώνας:

Στα τελευταία χρόνια του Βυζαντίου δηµιουργείται το κλέφτικο τραγούδι και καλλιεργείται µέχρι και την
απελευθέρωση το 1821, εκφράζοντας τους αγώνες για λευτεριά, τα ήθη και έθιµα, τη χαρά, τη λύπη κι
άλλες καταστάσεις επίκαιρες.

19ος αιώνας:
1. Η πρώτη προσπάθεια µουσικής εκπαίδευσης απ’ τον Καποδίστρια στο Ναύπλιο, µε την
ίδρυση της πρώτης µπάντας του ελληνικού στρατού (Μουσικός Θίασος) και στη συνέχεια
απ’ τον Όθωνα. (1834 – Πρωτεύουσα η Αθήνα)
2. Το 1837 παρουσιάστηκε ο «Κουρέας της Σεβίλλης».
3. Η ίδρυση του Ωδείου των Αθηνών (1871).
4. Η συµβολή της Επτανήσου στο παιδαγωγικό µουσικό σύστηµα. Ν. Χ. Μάντζαρος (1795 –
1872 – Κέρκυρα), Σπ. Σαµάρας (1862 – 1917 – Κέρκυρα) Π. Καρρέρ (1829 – 1896 –
Ζάκυνθος), Σπ. Ξύνδας (1814 – 1896 – Κέρκυρα), Ν. Λαµπελέτ (1864 – 1932),
5. Γέννηση Κωµειδυλλίου.

20ος αιώνας:
1. ∆ηµιουργία Εθνικής µουσικής σχολής. ∆. Λαυράγκας (Κεφαλλονιά 1860 – 1941), Γ.
Λαµπελέτ (Κέρκυρα 1875 – 1945), Μ. Καλοµοίρης (Σµύρνη 1883 – 1962), Μ. Βάρβογλης
(Βρυξέλλες 1885 – 1967), Αιµ. Ριάδης (Θεσ/νίκη 1886 – 1935)
2. Ίδρυση του Κρατικού Ωδείου Θεσ/νίκης (1914).
3. Ίδρυση Ελληνικού Μελοδράµατος (Λαυράγκας)
4. Η γέννηση της ελληνικής Οπερέτας και η διαµόρφωση του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού.
Θ. Σακελλαρίδης (1883 – 1950), Ν. Χατζηαποστόλου (1879 – 1941)

∆ηµήτρης Μητρόπουλος (1896 – 1960), Αντίοχος Ευαγγελάτος (1903 – 1981),

Νίκος Σκαλκώτας (1904 – 1949), Γ. Χρήστου (1926 – 1970), Ιάννης Ξενάκης (1922-2001), Μ.
Θεοδωράκης (1925), Μάνος Χατζιδάκις (1925 – 1994), Θόδωρος Αντωνίου (1935) κλπ.