Η δεκνγξαθηθή Γνκή ηνπ Ληνληαξηνύ ή Καξύηαηλαο

΢ύκθωλα κε ηα Οζωκαληθά Καηάζηηρα

Γξ. Λεβέλη Καγηάπηλαξ (Levent Kayapınar)1

1. Καηάινγνο ηζηνξηθώλ πεγώλ ζρεηηθά κε ηνλ Μνξηά ηεο Οζωκαληθήο πεξηόδνπ θαη
ηωλ εξγαζηώλ πνπ βαζίζηεθαλ ζε απηέο ηηο πεγέο

Μεηαμύ ησλ πεγώλ γηα ηνλ Μνξηά (ηελ Πεινπόλλεζν) ηεο Οζσκαληθήο πεξηόδνπ
κπνξνύκε λα αλαθέξνπκε ηα Οζσκαληθά Καηάζηηρα (βι. ην άξζξν ζρεηηθά κε ηελ
Γεκεηζάλα) όπσο θαη ηα Βπδαληηλά θαη ηα Οζσκαληθά ρξνληθά. ΢ε απηό ην άξζξν νη πεγέο
ζρεηηθά κε ηνλ Μνξηά όπνπ εληάζζεηαη θαη ην Ληνληάξη (ή Καξύηαηλα) Αξθαδίαο
παξνπζηάδνληαη θάησ από ηνπο εμήο έμη ηίηινπο: Οζσκαληθέο πεγέο (ρξνληθά), Βπδαληηλέο
πεγέο (ρξνληθά), Βηβιία αλαθνξάο, Δξγαζίεο γηα ηα Βπδαληηλά θαη Λαηηληθά Κξάηε ηεο
Πεινπνλλήζνπ, Δξγαζίεο κε βάζε ηηο Οζσκαληθέο Πεγέο, Δξγαζίεο κε βάζε ηηο Βπδαληηλέο
θαη Οζσκαληθέο Πεγέο. Γελ ππάξρεη ακθηβνιία όηη ζα κπνξνύζαλ λα πξνζηεζνύλ πνιιέο
λέεο εξγαζίεο ζε απηνύο ηνπο θαηαιόγνπο. Ο ζθνπόο απηώλ ησλ πεγώλ είλαη λα βνεζεζνύλ νη
εξεπλεηέο πνπ ζα ήζειαλ λα εξεπλήζνπλ ηελ ηζηνξία ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη ηηο δηάθνξεο
πεξηνρέο ηεο Πεινπνλλήζνπ ηεο Οζσκαληθήο πεξηόδνπ. ΢ηελ επνρή ησλ Οζσκαλώλ ην
δεύηεξν κηζό ηνπ 15ηνπ αηώλα ππάξρνπλ 17 επαξρίεο (nahiye) ζηνλ Μνξηά. Μηα επαξρία από
απηέο είλαη ην Ληνληάξη (ε Καξύηαηλα) πνπ απνηειεί θαη ην ζέκα ηνπ άξζξνπ. Δλώ ηα
Οζσκαληθά θαη ηα Βπδαληηλά ρξνληθά πεξηγξάθνπλ γεληθά ηνλ Μνξηά θαη νξηζκέλα από ηα
θάζηξα ηνπ, ηα Οζσκαληθά θαηάζηηρα καο παξέρνπλ θαη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ
δεκνγξαθηθή θαη νηθνλνκηθή θαηάζηαζε απηώλ ησλ πεξηνρώλ. Απηό ην άξζξν βαζίζηεθε ζε
ηξία Οζσκαληθά θαηάζηηρα ηα νπνία δελ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηνλ παξαθάησ θαηάινγν, θαη
πνπ θαηαγξάθνπλ ηελ θαηάζηαζε ηνπ Ληνληαξηνύ (Καξύηαηλα) από ην 1461 κέρξη ην 1574
θαη πνπ ζπληάρζεθαλ πεξίπνπ αλά 50 ρξόληα. Απηά ηα θαηάζηηρα είλαη ηα εμήο: ην ΣΣ 10 κε
εκεξνκελία 1461 θαη ην παξάξηεκα απηνύ ηνπ θεηκέλνπ 1/14662, ην ΣΣ 80 ηεο επνρήο ηνπ
΢ειίκ Α‟ θαη ην ΣΣ 560 ηεο επνρήο ηνπ ΢ειίκ Β‟ (1566-1574).

1.1. Οζωκαληθέο πεγέο (ρξνληθά)

ADĠL, Oruc bin, Tevarih-i Al-i Osman (Η ιζηορία ηης Γσναζηείας ηων Οθωμανών), εθδ. Fr.
Babinger, Αλόβεξν, 1925.
AġIKPAġA-ZÂDE, Tevârih-i Âl-i Osmân,(Η ιζηορία ηης Οθωμανικής δσναζηείας) Κσλ/πνιε
1332.
ENVERĠ, Düstürname, (Σν βηβιίν πνπ ιέεη ηηο αιήζεηεο) εθδ. M. H. Yinanç, Κσλ/πνιε 1928.
GIESE, Fr., Die Altosmanische Chronik des Asıkpasazade, Λεηςία 1929.
ĠBN KEMAL, Tevarih-i Al-i Osman, VII. Τόμος, επιμ. ġ. Turan, Άγθπξα 1954.
MÉLIKOFF, - SAYAR, I., Le Destân d’Umûr Pacha, Παξίζη 1954.
NEġRĠ, Mehmet, Kitâb-ı Cihânnümâ (Παγκόζμια ιζηορία), η.I, εθδ. F. R. Unat - M. A.
Köymen, Άγθπξα 1987.
TURSUN BEG, The History of Mehmed the Conqueror, εθδ. H.Ġnalcık-R.Murphey, ΢ηθάγν
1978, ζ.44 θαη θύιιν 85β-86β.

1
Δπίθνπξνο θαζεγεηήο θαη πξόεδξνο ηνπ ηκήκαηνο Ηζηνξίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Άκπαλη, Μπόινπ
Σνπξθίαο (Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Yeniçağ Tarihi Anabilim
Dalı BaĢkanı, Bolu, e-mail: kayapinarlevent@yahoo.com)

1
TURSUN BEY, Târîh-i Ebü’l-Feth, (Η ιζηορία ηοσ Πορθηηή) επηκ. M. Tulum, Κσλ/πνιε
1977, ζ. 103-104;
YINANÇ, M. H., Düsturname-i Enveri (Σν βηβιίν Δλβεξί πνπ ιέεη ηηο αιήζεηεο), Κσλ/πνιε
1928.

1.2. Βπδαληηλέο πεγέο (ρξνληθά)

CANTACUZENI, I., Historiarum, η. III, Βόλλε 1832.
CHALCOCANDYLE, L., Historiarum Demonstrationes, εθδ. E. Darko, Βνπδαπέζηε 1922.
CRITOBUL, Din Domnia Lui Mahomed al ll-Lea anii 1451-1467, ed. V. Grecu, Βνπθνπξέζηη
1963 .
DUCAS, Istoria Turco-Byzantina (1341-1462), εθδ. V. Grecu, Βνπθνπξέζηη 1958.
DUKAS, Bizans Tarihi,(Βσζανηινή Ιζηορία) κεηάθ. V. Mirmiroğlu, Κσλ/πνιε 1956.
GREGORAS, N., Scriptorum Historiae Byzantinae, η.I-II, Βόλλε 1829-1830.
KRITOVOULOS, History of Mehmed the Conqueror, çev. Ch. T. Riggs, Πξίλζηνλ 1954.
KRITOVOULOS, Tarih-i Sultan Mehmed Han Sani (Ιζηορία ηοσ Σοσληάνοσ Μετμέη Χανηοσ
Β’), κεηαθ. Karolidi, Κσλ/πνιε 1328.
NICOLOUDĠS, N., Laonikos Chalkokondyles: A Translation and Commentary of the
“Demonstrations of Histories” Books I-III, King College, Λνλδίλν 1992 αδεκνζίεπηε
δηδαθηνξηθή δηαηξηβή .
PACHYMERES, De Michaele et Andronico Palaeologis, εθδ. Em. Bekker, Βόλλε 1835.
SCHREINER, M., Die Byzantinischen Kleinchroniken, III.ηόκνο, Βηέλλε 1975-1979.
SPHRANTZES, G., Memorii 1401-1477, εθδ. V. Grecu, Βνπθνπξέζηη 1966.
ΣΟ ΥΡΟΝΗΚΟΝ ΣΟΤ ΜΟΡΔΧ΢, Δθδ. Δθάηε, ηόπνο θαη ρξόλνο έθδνζεο δελ ππάξρνπλ.

1.3. Βηβιία Αλαθνξάο

MIKLOSICH, F. - MÜLLER J., Acta et Diplamata graece medii aevi sacra et profana, VI.
ηόκνο Βηέλλε 1860-1890.
SATHAS, K. N., Documents inédits relatifs a l’histoire de la Grèce au Moyen age, IX cilt,
Παξίζη –Βελεηία ,1880-1890.
IORGA, N., Notes et extraits pour servir a l’histoire des Croisades au XVe siècle, III ηόκνο,
Παξίζη 1899-1902.
THIRIET, F., Régestes des délibérations du Sénat de Venise concernant la Romanie, III
ηόκνη, Παξίζη 1958-1961.
Ιζηορία ηοσ ελληνικού έθνοσς, η. 10, Αζήλα 1980.
΢ηνηρεία ΢πζηάζεσο θαη Δμειίμεσο ησλ Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ, Αζήλα 1961.
The Oxfort Dictionary of Byzantium, III ηόκνη , Νέα Τόξθε – Ομθόξδε 1991.
GEORGAKAS, J., - MCDONALD, A., “Place Names of Southwest Peloponnesus”, Register
and Indexes, Πελοποννηζιακά, VI (1968), ζ. 1-403.
ANDREWS, K., Castles of the Morea, Αζήλα 1953.

1.4. Δξγαζίεο γηα ηα Βπδαληηλά θαη Λαηηληθά Κξάηε ηεο Πεινπνλλήζνπ

BARKER, J., “On the Chronology of the Activities of Manuel II Palaeologus in the
Peloponnesus in 1415” Byzantinische Zeitschrift, η.55 (1962), ζ. 39-55.
BEES, A., “Mora ”(Μνξηάο). İslam Ansiklopedisi.
BON, A., La Morée franque, II ηόκνο, Παξίζη 1969.
BON, A., Le Péloponnèse byzantin jusqu’en 1204, Παξίζη 1951.
JACOBY, D., “Phénomènes de démographie rurale à Byzance aux XIIIe, XIVe et XVe
siècles” Etudes rurales, 5-6, 1962, ζ.161-186.
JACOBY, D., Le Féodalité en Grèce médiévale, Παξίζη 1971.
JACOBY, D., Société et démographie à Byzance et en Romanie latine, Λνλδίλν 1975.

2
LOENERTZ, “Pour l‟histoire du Péloponnèse au XIV siècle (1382-1404)”, Etudes byzantines,
η. 1 (Βνπθνπξέζηη 1944), ζ. 152-196.
LONGNON, J., “The Frankish States in Greece, 1204-1261”, A History of the Crusades II.,
ed. K. M. Setton, Πελζπιβαλία 1962.
LONGNON, J., L’empire latin de Constantinople et la principauté de Morée, Paris 1949.
MILLET, G., “Inscriptions byzantines de Mistra”, Bulletin de correspondance hellénique, η.
23 (Παξίζη 1899), ζ. 97-156.
MĠRMĠROĞLU, VL., Fatih Sultan Mehmet Han Hazretlerinin Devrine Ait Tarihi Vesikalar,
(Ιζηορικά έγγραθα ηης εποτής ηοσ Σοσληάνοσ Μετμέη ηοσ Πορθηηή), Κσλ/πνιε 1945 .
SETTON, K. M., “The Latins in Greece and the Aegean from the fourth Crusade to the End
of the Middle Ages”, The Cambridge Medievel History C. IV, Κέκπξηηδ 1966, ζ.388-
430.
THIRIET, F., La Romanie vénitienne au moyen âge. Le développement et l’exploitation du
domaine colonial vénitien (XIIe – XVe siecles), Παξίζη 1959.
TOPPING, P., Studies on Latin Greece A.D.1205-1715, (Variorum) Λνλδίλν 1978.
ZAKYTHINOS, D. A., Le Despotat grec de Morée, η.I-II, Παξίζη 1932-1953.

1.5. Δξγαζίεο κε βάζε ηηο Οζωκαληθέο Πεγέο

ALEKSANDROPOULOU, I. H, «Γύν Οζσκαληθά Καηάζηηρα ηνπ Μνξηά (1460-1463)»,
Πρακηικά ηοσ Α΄Σσνεδρίοσ Μεζζηνιακών Σποσδών (2-4 Γεκ. 1977), Αζήλα 1978,
ζ.399-407.
ALEXANDER, J. C., Toward a History of Post-Byzantine Greece: The Ottoman
Kanunnames for the Greek Lands, circa 1500-circa 1600, Aζήλα 1985.
ASENOVA, P.- STOYKOV, R.- KATSORĠ, T., “SeliĢni, liçni i familni imena ot
severozapaden Pelopones prez sredata na XV vek”, Godişnik na Sofiyskiya
Universitet, LXVIII, ΢όθηα 1977.
ASENOVA, P., -STOYKOV, R., KATSORĠ, T., “Oikonymes et anthroponymes du
Péloponnèse vers la moitié du XVe siècle” Actes du XVe congrès international des
sciences onomastiques, (Sofya 1972), I, ΢όθηα 1974, ζ.69-72.
BALTA, E., “Οη Καλνπλλακέδεο ηνπ Μνξηά”, Ίζηωρ, ηεύρνο 6 (1993) ζ. 29-70.
BELDĠCEANU, N.,– BELDĠCEANU-STEĠNHERR, I., “Recherches sur la Morée (1461-
1512)” Südost-Forschungen, η. XXXIX 1980, ζ.17-74.
________, “Corinthe et sa région en 1461 d‟après le registre TT 10”, Südost-Forschungen,
ηόκνο XLV (1986), ζ. 37-61.

1.6. Δξγαζίεο κε βάζε ηηο Βπδαληηλέο θαη Οζωκαληθέο Πεγέο

KAYAPINAR, L., Osmanlı Klasik Dönemi Mora Tarihi (Ιζηορία ηοσ Μοριά ζηην κλαζική
Οθωμανική εποτή ), Παλεπηζηήκην Άγθπξαο (Sosyal Bilimler Enstitüsü), Αδεκνζίεπηε
δηδαθηνξηθή δηαηξηβή, 1999.
KURAT, A. N., “Bizans‟ın Son ve Osmanlıların Ġlk Tarihçileri, (Οη ηειεπηαίνη ηζηνξηθνί ηνπ
Βπδαληίνπ θαη νη πξώηνη ησλ Οζσκαλώλ ) Türkiyat Mecmuası, 3 (1935), ζ. 185-206.
NECĠPOĞLU, N., Byzantium Between the Ottomans and the Latins: A Study of Political
Attitudes in the Late Palaiologan Period 1370-1460, Παλεπηζηήκην Υάξβαξλη,
αδεκνζίεπηε δηδαθηνξηθή δηαηξηβή , 1990.
PANAYOTOPULOS, V., Πληθσζμός και Οικιζμοί ηης Πελοποννήζοσ 13ος-18ος Αιώνας,
Αζήλα 1985.
SAVVIDES, A. G., “Notes on the Turkish Raids in the Mystras Area from c. 1360 to the
Ottoman Conquest of 1460”, Δπεηηρίς Δηαιρείας Βσζανηινών Σποσδών, ηεύρνο 48
(1990-1991) ζ. 45-51.

3
2. Η ηζηνξία ηεο Καξύηαηλαο ή ηνπ Ληνληαξηνύ ζηα ρξόληα 1461-1574 ζύκθωλα κε ηηο
Οζωκαληθέο πεγέο

2.1 Η θαηάθηεζε ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη ε επαξρία ηνπ Ληνληαξηνύ

Ξέξνπκε όηη νη Οζσκαλνί από ην 1361 θαη κεηά θαηαθηνύλ δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο
Διιάδαο. Σν 1461 νινθιεξώλεηαη ε θαηάθηεζε ηνπ Μνξηά.2 Απηόο ήηαλ έλαο αηώλαο κε
δηάθνξεο εληάζεηο. Οη πεξηνρέο πνπ είραλ θαηαθηεζεί ζα έπξεπε λα εληαρζνύλ θαη λα
πξνζαξκνζηνύλ ζηελ λέα Οζσκαληθή πξαγκαηηθόηεηα. Πάλησο δελ θαηέρνπκε γηα ηελ
Πεινπόλλεζν θαλέλα ιεπηνκεξεηαθό ζηνηρείν ζρεηηθά κε ηελ επνρή πξηλ από ηελ θαηάθηεζε
όπσο απηό ησλ Οζσκαληθώλ θαηάζηηρσλ. Γηα απηό είλαη δύζθνιν λα δηαπηζηώζνπκε ηηο
αιιαγέο ζηνλ νηθνλνκηθό θαη δεκνγξαθηθό ηνκέα πνπ έρνπλ πξνθύςεη ιόγσ ησλ λέσλ
θαηαθηήζεσλ. Μπνξνύκε λα πνύκε βάζεη ησλ γεληθόηεξσλ πξαθηηθώλ θαη ησλ θαηάζηηρσλ
πνπ έρνπκε όηη κεηά ηελ θαηάθηεζε νη Οζσκαλνί νξγάλσζαλ ηελ πεξηνρή σο έλα „ζαληδάθη‟
κε επηθεθαιήο έλαλ „ζαληδάθκπεε‟, όηη παξείραλ „ηηκάξηα‟ ζε ηηκαξηνύρνπο, θαη όηη όια απηά
θαηαγξάθεθαλ ζε θαηάζηηρα. Απηό ζεκαίλεη όηη ην ζαληδάθη δηαηξέζεθε ζε επαξρίεο
(nahiye). Έηζη κπνξνύκε λα πνύκε όηη κε ηελ δηακόξθσζε ηνπ ζαληδαθηνύ ηνπ Μνξηά ππήξμε
θαη ε επαξρία (nahiye) ηνπ Ληνληαξηνύ. Γειαδή ε ηζηνξία ηνπ Ληνληαξηνύ σο κηα επαξρία ηεο
Οζσκαληθήο επνρήο μεθηλά από ην 1461. Ζ επαξρία ηνπ Ληνληαξηνύ έρεη αξρηθά κηα θεληξηθή
πόιε θαη 54 ρσξηά όπσο θαη έλα „ζπλνηθηζκό‟ (mezra) θαη ηα έζνδα απηώλ ησλ πεξηνρώλ
δηαζέηνληαη ζηνλ ζαληδάθκπεε Elvanoğlu Sinan.3 Σν ππόινηπν ησλ εζόδσλ, δειαδή ησλ δύν
ρσξηώλ θαη ελόο ζπλνηθηζκνύ δηαζέηνληαη ζηνλ „ζεξαζθέξε‟ (πνιέκαξρν) ηνπ Vunmiro θαη
ηνπ Kirevukor, Ηκπξαρίκ από ηελ Άγθπξα (Ankaralı Ġbrahim).4
Ζ πεξηνρή ε νπνία ζήκεξα είλαη γλσζηή σο Αξθαδία, ζηα Οζσκαληθά αξρεία ηνλ 15ν
αηώλα θαηαγξάθεηαη σο επαξρία ηνπ Ληνληαξηνύ θαη ηνλ 16ν αηώλα σο επαξρία ηεο
Καξύηαηλαο. ΢ηα Οζσκαληθά αξρεία ππάξρεη κηα πεξηνρή πνπ θέξεη ηελ νλνκαζία „Αξθαδία‟
αιιά κε απηό λνείηαη ε πεξηνρή πνπ ζήκεξα είλαη γλσζηή σο Κππαξηζζία θαη δελ έρεη θακηά
ζρέζε κε ηηο πεξηνρέο πνπ αλαθέξνληαη ζε απηήλ ηελ εξγαζία.
Λόγσ έιιεηςεο πεγώλ δελ κπνξνύκε λα πνύκε πνιιά γηα ην Ληνληάξη πξηλ ηελ
Οζσκαληθή θπξηαξρία αιιά βιέπνπκε βάζεη ησλ ηξηώλ θαηάζηηρσλ πνπ παξαζέηνπκε
παξαθάησ όηη ππάξρεη κηα κεγάιε νηθνλνκηθή θαη δεκνγξαθηθή αλάπηπμε ζηελ πεξηνρή. Σα
θαηάζηηρα θαιύπηνπλ πεξίπνπ εθαηό ρξόληα. Απηά ηα ρξόληα ραξαθηεξίδνληαη σο ε πεξίνδνο
ηεο επηθξάηεζεο ηνπ Οζσκαληθνύ ζπζηήκαηνο δηαθπβέξλεζεο όπσο θαη ηεο εηξεληθήο επνρήο
γλσζηή θαη σο Pax Otomana. Μπνξνύκε λα βγάινπκε ην ζπκπέξαζκα όηη ε νηθνλνκηθή θαη
δεκνγξαθηθή βειηίσζε είλαη απνηέιεζκα απηήο ηεο „εηξήλεο‟. Πξέπεη επίζεο λα δνύκε θαη
ηηο επηπηώζεηο πάλσ ζην Ληνληάξη ηεο γεληθήο πιεζπζκηαθήο αύμεζεο ζην ρώξν ηεο
Μεζνγείνπ, όπσο ππνζηεξίδεηαη από ηνλ Braudel. Δπίζεο παξαηεξνύκε όηη ν πιεζπζκόο
απνθηά κηα πνιπκνξθία ζρεηηθά κε ηνλ ζξεζθεπηηθό ηνπ ραξαθηήξα. Μέξνο ηνπ πιεζπζκνύ
εμηζιακίδεηαη όπσο θαη ηνπξθηθήο θαηαγσγήο πιεζπζκόο, αλ θαη κηθξόο, εγθαζίζηαηαη ζηελ
πεξηνρή. Πέξα από απηά, κεηά ην 1492 νη Δβξαίνη πνπ θαηαθεύγνπλ ζηνπο Οζσκαλνύο,
εγθαζίζηαληαη ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο Απηνθξαηνξίαο θαη εηδηθά ζηα Βαιθάληα. Μπνξνύκε
λα ππνζέζνπκε όηη νη Δβξαίνη εγθαζίζηαληαη ζην Μνξηά κεηά από απηήλ ηελ επνρή. Ήδε
παξαηεξνύκε Δβξαίνπο γηα πξώηε θνξά ζηα θαηάζηηρα ηεο επνρήο ηνπ ΢ειίκ Α‟ (1512-
1520).

2
L. Kayapınar, “Yunanistan‟da Osmanlı Hakimiyetinin Kurulması (1361-1461)”, Türkler, c. 9, ζ. 187-195.
3
TT 10, ζ. 101-124.
4
Βηβιηνζήθε Κύξηιινο θαη Μεζόδηνο, ΢όθηαο, θαηάζηηρν αξηζκόο 1/14662, ζ. 83-85.

4
2.2 Η επαξρία ηνπ Ληνληαξηνύ ην 1461
Σα παιαηόηεξα Οζσκαληθά αξρεία ζρεηηθά κε ην Ληνληάξη (Καξύηαηλα) είλαη ηα
Καηάζηηρα πνπ βξίζθνληαη ζην Πξσζππνπξγηθό Οζσκαληθό Αξρείν ζηελ Κσλ/πνιε (Ġstanbul
BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) κε ηνλ αξηζκό ΣΣ10 όπσο θαη ην Καηάζηηρν κε αξηζκό 1/14662
πνπ βξίζθεηαη ζηελ βηβιηνζήθε „Κύξηιινο θαη Μεζόδηνο‟ ηεο ΢όθηαο. Απηά ηα θαηάζηηρα
είλαη ηα δπν κέξε ηνπ ίδηνπ θαηάζηηρνπ πνπ βξίζθνληαη ζε δπν δηαθνξεηηθέο ρώξεο. Γηα απηό
ζύκθσλα κε απηά ηα θαηάζηηρα ην Ληνληάξη εκθαλίδεηαη λα απνηειείηαη από έλα θέληξν
(πόιε/επαξρία) θαη από 56 ρσξηά.
΢ην Ληνληάξη ππάξρνπλ δύν ζπλνηθίεο (mahalle) πνπ νλνκάδνληαη Nikola Salamonu θαη
Theodoris Karaca. Όινη νη θάηνηθνη απηώλ ησλ ζπλνηθηώλ είλαη Ρσκηνί θαη κόλν ζηελ πξώηε
ζπλνηθία ζην θάζηξν ηνπ Λενληαξηνύ βιέπνπκε λα ππάξρεη έλαο κνπζνπικάλνο. ΢ηελ πξώηε
ζπλνηθία ππάξρνπλ 113 ρξηζηηαληθά ζπίηηα (νηθνγέλεηεο), 4 ρήξεο (bive) θαη έλαο εξγέλεο
(mücerred). ΢ηελ δεύηεξε ζπλνηθία ην ζύλνιν ησλ θαηνίθσλ είλαη ρξηζηηαλνί θαη ππάξρνπλ
72 ζπίηηα θαη 14 ρήξεο. ΢πλνιηθά ππάξρνπλ 186 ζπίηηα, έλαο εξγέλεο θαη 18 ρήξεο. Σα έζνδα
ηνπ θέληξνπ ηεο πόιεο, ηνπ Ληνληαξηνύ, θαίλεηαη λα θαηνρπξώλνληαη σο „ραο‟ ζηνλ
ζηξαηησηηθό δηνηθεηή ζαληδαθηνύ (mirliva) Sinan Bey. Σν ζύλνιν ηνπ θόξνπ ησλ δύν
ζπλνηθηώλ είλαη 31542 άζπξα. Σν όηη ππάξρνπλ κνπζνπικάλνη ζηξαηηώηεο ζην θάζηξν αιιά
πνπ δελ θαηαγξάθνληαη ζηα θαηάζηηρα ην θαηαιαβαίλνπκε από ην πξώελ κνλαζηήξη ζην
θέληξν ηνπ Ληνληαξηνύ ην νπνίν ζηελ απνγξαθή ηνπ 1461 έρεη πιένλ θαηαγξαθεί σο ηδακί.5
Παξαηεξνύκε επίζεο όηη ν ηκάκεο ηνπ ηεκέλνπο ν Mevlana Muhiddin εκεξεζίσο παίξλεη 4
άζπξα γηα λα αζθεί θαη ηα θαζήθνληα ηνπ θαδί. Απηό έρεη ζεκαζία επεηδή καο δίλεη ηελ
επθαηξία λα θαηαλνήζνπκε πσο νξγαλώλεηαη ε δηθαζηηθή αξρή.
Σν 1461 πέξα από ην θέληξν ηνπ Ληνληαξηνύ ππάξρνπλ ζηελ πεξηνρή θαη 56 ρωξηά. Οη
θάηνηθνη ηωλ 47 ρωξηώλ είλαη αξβαλίηεο θαη ηωλ 9 είλαη Ρωκηνί. Παξόιν πνπ ζηελ
Οζωκαληθή απηνθξαηνξία νη άλζξωπνη ζπλήζωο πξνζδηνξηδόηαλ θαη θαηαγξαθόηαλ
ζύκθωλα κε ηελ ζξεζθεία ηνπο, ζηα θαηάζηηρα ηνπ Μνξηά, ζηα πξώηα θαηάζηηρα πνπ
θαηαγξάθηεθαλ, βιέπνπκε όηη νη θάηνηθνη ραξαθηεξίδνληαη πέξα από ην ζξήζθεπκά
ηνπο θαη κε ηελ εζληθή ηνπο ηαπηόηεηα κε ραξαθηεξηζκνύο όπωο ‘an cemaat-i
Arnavudan’ (από ηελ θνηλόηεηα ηωλ Αξβαληηώλ) θαη ‘an cemaat-i Rumiyan’ (από ηελ
θνηλόηεηα ηωλ Ρωκηώλ). Απηό ζα πξέπεη λα εθαξκόζηεθε γηα λα ηνληζηεί ε δηαθνξά ηνπ
θόξνπ (ispençe) κεηαμύ πην θηωρώλ νξεηλώλ ρωξηώλ ηωλ Αξβαληηώλ θαη ηωλ πην
εύπνξωλ ρωξηώλ ηωλ Ρωκηώλ πνπ ήηαλ πιεζηέζηεξα ζηελ ζάιαζζα θαη ζηηο εύπνξεο
πεδηλέο πεξηνρέο. Βιέπνπκε όηη από ηνπο θαηνίθνπο ηωλ νξεηλώλ ρωξηώλ εηζέπξαηηαλ 20
άζπξα, ελώ 25 άζπξα από ρωξηά πνπ είραλ κεγαιύηεξα έζνδα. ΢ην πίλαθα πνπ
αθνινπζεί βιέπνπκε ηα ρωξηά ηεο επαξρίαο ηνπ Ληνληαξηνύ, ηελ εζληθή ηνπο ζύζηαζε
θαη ηνλ θόξν πνπ πιήξωζαλ, όπωο απηά θαηαγξάθεθαλ ζην θαηάζηηρν ηνπ 1461.

ΔΠΑΡΥΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΗ ΛΙΟΝΣΑΡΙΟΤ

Βηβιίν ΢ειίδα Όλνκα Καηόρνπ Dirlik Οηθηζκόο ΢εκεξηλό όλνκα Δζληθνηεη. Έζνδα
TT10 101 Hassa-i Sinan Bey bin Nefs-i Leondar Λενληάξη R
Elvan, mirliva-i vilayet-i
Mora
TT10 101 Mahalle-i Nikola Salamonu R
TT10 102 Mahalle-i Teodoris Karaca R 31542
TT10 104 Karye-i Maji A 625
TT10 104 Karye-i Aya Yorgi Αγ. Γεώξγηνο R
TT10 104 Mahalle-i Teodoris Simios R
TT10 105 Mahalle-i Yorgi Simios R 31428
TT10 108 Karye-i Lonkanik Λνγγαλίθνο R 7220
ΣΣ10 109 Karye-i Guverenas R 3222

5
ΣΣ 10, ζ. 103.

5
 TT10 109 Karye-i Koçiça R 2747
ΣΣ10 110 Karye-i Ġksifya A 506
TT10 110 Karye-i Yani Diyavoliçi Γηαβνιίηζη A 640
TT10 110 Karye-i Mimli A 528
TT10 111 Karye-i Evzenati A 458
ΣΣ10 111 Karye-i Aleksi Manesi Μάσεζη = Φειή A 857
Βξύζε
ΣΣ10 111 Karye-i Yorgi Maji A 691
ΣΣ10 112 Karye-i Yani Lata 6
Λάηα A 1418
TT10 112 Karye-i Nikola MakriĢiya7 Μαθξίζηα A 534
TT10 112 Karye-i Mazi PlaĢa A 428
TT10 113 Karye-i Domanika BeluĢi Μπεινύζε8 A 284
TT10 113 Karye-i Dimitri Maçuni9 Μαηδνύλε A 256
TT10 113 Karye-i Duka10 PlaĢa Γνύθα A 240
TT10 113 Karye-i Mihal Manesi A 475
ΣΣ10 113 Karye-i Mihal Zora A 523
ΣΣ10 114 Karye-i Pavlo Doci A 238
TT10 114 Karye-i MangeĢi BurlaĢa11 Μπνπξιάο A 528
TT10 114 Karye-i Yorgi Muzaki Μνπδάθη = A 284
Πεξπαηάξη
TT10 114 Karye-i Gulyamo Arkiropulo A 658
TT10 115 Karye-i Teodoro Zupato Ενπκπάηα A 340
TT10 115 Karye-i Ġlya Maji A 214
TT10 115 Karye-i Lazaro Zupato A 334
TT 10 115 Karye-i Petro Doriza Γόξηδα A 770
TT 10 115 Karye-i Lala Diyavoliçi A 577
TT10 116 Karye-i Zupano BuryaliĢ A 558
TT10 116 Karye-i Yani Jora A 226
TT10 116 Karye-i Doskesi 12
Σόζθεζη A 186
TT10 116 Karye-i Ġstoya Velomiri A 175
TT10 116 Karye-i Yani Muzaki Μνπδάθη A 511
TT10 117 Karye-i Nikola Sirgi ΢ύξηδη=΢ύξξηδνλ A 854
TT10 117 Karye-i Lazar Paloni A 1087
TT10 117 Karye-i Yorgi Muzaki A 412
ΣΣ10 117 Karye-i Andriya Pupuka Μπνύκπνπθα A 217
TT10 118 Karye-i Yani Kankadi A 1280
ΣΣ10 118 Karye-i Lazaro Klisora A 707
TT10 118 Karye-i Marti ÇaĢi Σζάζη A 381
TT10 118 Karye-i Kokno Marti A 717
TT10 119 Karye-i Barbuçi A 216
ΣΣ10 119 Karye-i Hersoviri Kozma A 234
ΣΣ10 119 Karye-i Terma AĢpata A 439
ΣΣ10 119 Karye-i Dima Rala A 196
TT10 119 Karye-i Yani Dara Γάξα A 687

6
Υσξηό κε ην όλνκα Λάηα παξαηεξείηαη θαη ζηελ Δλεηηθή θαηαγξαθή ηνπ 1689. Βι. Β. Παλαγηνηόπνπινο,
Πληθσζμός και Οικιζμοί ηης Πελοποννήζοσ 13ος-18ος Αιώνας,Αθήνα 1985, ζ. 227.
7
J. Georgakas-A. McDonald, «Place Names of Southwest Peloponnesus», Register and Ġndexes,
Πελοποννηζιακά, VI (1968), ζ. 186.
8
J. Georgakas-A. McDonald, «Place Names of Southwest Peloponnesus», Register and Ġndexes,
Πελοποννηζιακά, VI (1968), ζ. 204.
9
J. Georgakas-A. McDonald, «Place Names of Southwest Peloponnesus», Register and Ġndexes,
Πελοποννηζιακά, VI (1968), ζ. 190.
10
Βι. Β. Παλαγηνηόπνπινο, Πληθσζμός και Οικιζμοί ηης Πελοποννήζοσ 13ος-18ος Αιώνας,Αθήνα, 1985, ζ.297.
11
J. Georgakas-A. McDonald, «Place Names of Southwest Peloponnesus», Register and Ġndexes,
Πελοποννηζιακά, VI (1968), s. 209.
12
Σώξα είλαη νηθηζκόο ηνπ ρσξηνύ Οηραιία.

6
 TT10 120 Karye-i Yorgi Manesi A 126
TT10 120 Karye-i Gin Kondostavlo A 836
Manesi
TT10 120 Karye-i Lazaro Kuvela Κνπβέιηα A 683
TT10 120 Karye-i Veliza A 1064
TT10 121 Karye-i Makrisa Ustruza ΢ηξνύδα A 705
ΣΣ10 121 Karye-i Dimiçana Γεκεηζάλα R 10447
ΣΣ10 123 Karye-i Kokora Κνθθνξα R 881
TT10 124 Karye-i Çarnohlu R 787
TT10 124 Mezraa-i Lorato Koçi
Kunbitekra
1/14662 84 Timar-ı Ġbrahim, Engürüs, Karye-i Trepon R 1477
an cemaat-i mehteran-ı
hayme, ser asker-i Vumiro
ve Krevukor.
1/14662 84 Karye-i Amuri R 359
1/14662 84 Mezraa-i VeligoĢti Βειηγνζηή R
85 Karye-i Pavla Παύιηα R 2609

΢ην ειιεληθό ρσξηό Ayo Yorgi βιέπνπκε δύν γεηηνληέο, ηελ Theodoris Siminos θαη ηελ
Yorgi Siminos όπσο θαη έλα κνλαζηήξη. ΢ην ρσξηό ππάξρνπλ 226 ζπίηηα, 41 άγακνη θαη 16
ρήξεο. Όζν θαη αλ δελ αλαθέξεηαη όηη ην ρσξηό είλαη ειιεληθό απηό γίλεηαη αληηιεπηό από ηα
νλόκαηα όπσο Yorgi Papa Andropulo, Nikola Arhilopulos, ηα νπνία είλαη ραξαθηεξηζηηθά.
Πάλησο ππάξρνπλ θαη ζπνξαδηθά νλόκαηα όπσο Manesi θαη Vuçara ηα νπνία ηα
ρξεζηκνπνηνύλ ζπλήζσο νη Αξβαλίηεο. Απηό ην ρσξηό έξρεηαη πξώην ζηελ θνξνινγία κε
31428 άζπξα κέζα ζε όια ηα ρσξηά ηεο επαξρίαο ηνπ Ληνληαξηνύ. Σα άιια Ρσκαίηθα ρσξηά
είλαη ηα εμήο: ην Lonkanik κε 7220 άζπξα, 78 ζπίηηα, 4 άγακνπο θαη 6 ρήξεο, ην Guverenas
κε 29 ζπίηηα θαη 2 ρήξεο, ην Koçiça κε 21 ζπίηηα, 2 άγακνπο θαη 3 ρήξεο, ε Γεκεηζάλα κε
142 ζπίηηα, 31 άγακνπο θαη 13 ρήξεο, ε νπνία έξρεηαη δεύηεξε ζε έζνδα κεηά από ην Αyo
Yorgi κε 10447 άζπξα, ην Kokora κε 9 ζπίηηα, ην Çarnohlu κε 10 ζπίηηα, ην Trepon κε 13
ζπίηηα, ην Amuri κε 3 ζπίηηα θαη ην Pavla κε 11 ζπίηηα θαη 9 άγακνπο.
Σα ππόινηπα ρσξηά ηεο επαξρίαο ηνπ Ληνληαξηνύ είλαη Αξβαλίηηθα. Σα νλόκαηα ησλ
ρσξηώλ κάιινλ πξνθύπηνπλ από ηνπο πξνύρνληεο ηνπ ρσξηνύ. Π.ρ., ηέηνηα νλόκαηα είλαη ηα
εμήο: Aleksi Manesi, Nikola MakreĢiye, Dominika BeluĢi, Dimitri Maçuni, Duka PlaĢa, Yani
Muzaki, Theodoro Zupato, Marti ÇaĢi, MangeĢi BurlaĢ. Γεληθά ηα αξβαλίηηθα ρσξηά
αξηζκεηηθά αλ θαη είλαη πνιππιεζέζηεξα, νηθνλνκηθά πζηεξνύλ ζε ζρέζε κε ηα ξσκαίηθα
ρσξηά. Σα ξσκαίηθα ρσξηά εμαζθαιίδνπλ 92999 άζπξα από ην ζπλνιηθό θόξν ν νπνίνο είλαη
122902, ελώ ηα αξβαλίηηθά ρσξηά κόλν 29903. Πιεζπζκηαθά ζηελ επαξρία ηνπ Ληνληαξηνύ
βιέπνπκε 1053 ζπίηηα (νηθνγέλεηεο) από ηα νπνία ηα 718 είλαη ξσκαίηθα θαη ηα 435
αξβαλίηηθα. ΢ε απηνύο ηνπο αξηζκνύο πξέπεη λα πξνζηεζνύλ θαη 58 άγακνη θαη 47 ρήξεο από
αξβαλίηεο, θαη 95 άγακνη θαη 60 ρήξεο ξσκηνί.

2.3 Η Καξύηαηλα (Ληνληάξη) ηα ρξόληα 1512-1520.

Βιέπνπκε όηη ε πεξηνρή πνπ νλνκάδεηαη Ληνληάξη ζηα πξώηα θαηάζηηρα, ζηελ επνρή ηνπ
΢ειίκ Α‟ (1512-1520) απνθαιείηαη Καξύηαηλα ζηα θαηάζηηρα πνπ δηαηεξνύληαη ζην
Πξσζππνπξγηθό Οζσκαληθό Αξρείν ζηελ Κσλ/πνιε.13 ΢ε απηά ηα αξρεία δελ ππάξρνπλ
πιένλ θαη νη εζλνηηθνί ραξαθηεξηζκνί γηα ηνπο αγξόηεο όπσο άιινηε. Γηα ηνπο ρξηζηηαλνύο
ρξεζηκνπνηείηαη ν όξνο „gebran‟ θαη γηα ηνπο κνπζνπικάλνο ν όξνο „Müslim‟. Πάλησο θαηά
δηαζηήκαηα βιέπνπκε λα ρξεζηκνπνηνύληαη όπσο θαη ζηα πξώηα θαηάζηηρα όξνη όπσο „an
cemaat-i eflagan‟ γηα ηνπο Βιάρνπο, „Çingenegan‟ γηα ηνπο Αζίγγαλνπο θαη „Yahudiyan‟ γηα

13
TT 80, ζ. 396.

7
 ηνπο Δβξαίνπο.14 Ζ Καξύηαηλα είλαη έλα „δεακέη‟ (zeamet, δειαδή κεγάιν ηηκάξην, θένπδν)
ην νπνίν ην δηαρεηξίδεηαη ν Ahmet Bey, γηνο ηνπ Faik PaĢa. ΢ε απηό ην δεακέη πέξα από ην
θέληξν ηεο Καξύηαηλαο ππάγνληαη θαη ηα εμήο ρσξηά: Mulaçi, Pavlo, Ġspliça, Akova, Aytos,
Likur, Gavra, Bolyari, Kondovazena, Lavda, Mondriti, Sularis, Fenar, Lonkanik, ValteĢinik,
Ayo Nikola, Doryano, Ayo Doni, Megali Kerpini, Yani Muzaki, Andriça, Marti Koçi,
Ayomoni θαη Gardiki.
Από ην ζύλνιν ησλ εζόδσλ ηνπ δεακέη πνπ ήηαλ 239422 άζπξα, έλα ζεβαζηό κέξνο ησλ
40968 άζπξσλ πξνεξρόηαλ από ην θέληξν ηεο Καξύηαηλαο.15 Απηά ηα έζνδα πξνέξρνληαη από
ηνλ θόξν ηζπεληζέ (ispençe) πνπ αθνξνύζε ηνπο Υξηζηηαλνύο, από ην ‘resm-i çift’ πνπ
αληηζηνηρνύζε ζην θόξν πνπ πιήξσλαλ νη κνπζνπικάλνη, θαη από θόξνπο πνπ πξνεξρόηαλ
από έζνδα ησλ δεκεηξηαθώλ όπσο ηνπ ζηηαξηνύ, ηνπ θξηζαξηνύ, ηνπ θαιακπνθηνύ, από ην
ζηαθύιη, από ην θξαζί, θαη από ηελ δσνηξνθία θαη κειηζζνθνκία, όπσο θαη από ηηο ιατθέο
αγνξέο. Απηά ηα έζνδα όζν θαη αλ ζπζρεηίδνληαη κε ην „θέληξν‟ ηεο Καξύηαηλαο, ην νπνία
ραξαθηεξίδεηαη θαη „πόιε‟ κε ηνλ όξν ‘Nefs’, απιόο ζεκαίλεη όηη, ζε αληίζεζε κε ηηο κέξεο
καο, εθείλε ηελ επνρή ε γεσξγία θαη ε θηελνηξνθία ήηαλ ζπλπθαζκέλε θαη κε ηελ εκπνξία.
΢ην θέληξν ηεο Καξύηαηλαο έρνπλ εγγξαθεί πξώηα νη κνπζνπικάλνη, κεηά νη ρξηζηηαλνί, κεηά
νη Αζίγγαλνη θαη ηειηθά νη Δβξαίνη. Οη κνπζνπικάλνη απνηεινύλ 27 ζπίηηα θαη νη ρξηζηηαλνί
220 ζπίηηα, 32 άγακνη θαη 9 ρήξεο. Δπίζεο ππάξρνπλ ζην θέληξν ηεο Καξύηαηλαο δύν
θνηλόηεηεο, ε κία ησλ Αζίγγαλσλ θαη ε άιιε ησλ Δβξαίσλ, ε θάζε κία από 6 ζπίηηα. Γελ
παξαηεξνύληαη Δβξαίνη θαη Αζίγγαλνη εθηόο ηεο πόιεο ηεο Καξύηαηλαο. Παξαηεξνύληαη
όκσο κνπζνπικάλνη, αλ θαη ιίγνη ζε ζρέζε κε ηνλ πιεζπζκό ησλ ρσξηώλ, ζε ρσξηά όπσο
Pavlo, Ġspliça, Akova, Mondriti, Fenar, Lonkanik, Andriça θαη Gardik. Όηη πνιύ ζπρλά σο
όλνκα παηξόο απηώλ ησλ κνπζνπικάλσλ παξνπζηάδεηαη ην Abdullah καο θάλεη λα
πηζηεύνπκε όηη απηνί νη κνπζνπικάλνη δελ είλαη κνπζνπικάλνη πνπ ήξζαλ από ηελ Αλαηνιία
αιιά κάιινλ εμηζιακηζζέληεο εληόπηνη.16 Ο πιεζπζκόο όπσο θαη ηα έζνδα από ηα ρσξηά πνπ
πξόζθεηληαη ζηελ Καξύηαηλα θαη πνπ θαίλνληαη ζην βηβιίν κε αξηζκό 80 δίδνληαη παξαθάησ.
Όπσο γίλεηαη θαηαλνεηό θαη από ηνλ πίλαθα, ζηνπο 25 νηθηζκνύο πνπ ππάγνληαη ζηελ
Καξύηαηλα ππάξρνπλ 1634 ζπίηηα, 526 άγακνη θαη 89 ρήξεο σο ρξηζηηαλνί, όπσο θαη 62 ζπίηηα
κνπζνπικαληθά, 6 Αζίγγαλσλ θαη 6 Δβξαίσλ. Όηαλ ζπγθξίλνπκε απηνύο ηνπο αξηζκνύο ηεο
Καξύηαηλαο κε ηνπο αξηζκνύο ηνπ Ληνληαξηνύ ηνπ 1461, παξαηεξνύκε κηα αύμεζε 555
ζπηηηώλ (νηθνγελεηώλ) πνπ αληηζηνηρεί ζε 48%. ΢ε απηόλ ινγαξηαζκό ν αξηζκόο ησλ ζπηηηώλ
ζεσξήζεθε σο ε βάζε. Δάλ ζειήζνπκε λα ππνινγίζνπκε ηα άηνκα ζα πξέπεη λα ζεσξήζνπκε
όηη ην θάζε „ζπίηη‟ απνηειείηαη από 5 άηνκα.. ΢ε απηήλ ηελ πεξίπησζε ν πιεζπζκόο ηεο
Καξύηαηλαο αληηζηνηρεί ζε 8540 άηνκα, ζπλ 526 άγακνπο θαη 89 ρήξεο. Γειαδή ζπλνιηθά
9155 άηνκα.
΢εκεξηλό όλνκα ηνπ

΢πίηηα Δβξαίωλ
Όλνκα θαηόρνπ ηνπ

΢πίηηα Με-κνπζνπ.

΢ύλνιν εζόδωλ
Όλνκα ρωξηνύ

(νηθνγέληεο)

Άγακνη
‘Dirlik ‘

Υήξεο
ρωξηνύ.

΢πίηηα

Έζνδα
Φύιιν
Βηβιίν
Sıra

Zeamet-i Karitena be- nam-ı Καξύηαηλα

1 80 396 Ahmed Bey bin Faik PaĢa Karitena 220 32 9 37 6 40968
Mulaçi Μνπιάηζη 4 5 1 5073
Pavlo Παύιν 87 24 3 2 4185 60416
Zeamet-i Ġspliça be- namı-ı Ali ΢πειίηζα
2 80 401 Ofçabolu, eĢer. Ġspliça 198 26 19 20 29267 29627

14
TT 80, ζ. 398.
15
TT 80, ζ. 399.
16
Οη εμηζιακηζζέληεο πνιύ ζπρλά έπαηξλαλ ην όλνκα Ακπληνπιιάρ.

8
 Zeamet-i Akova be- nam-ı Άθνβνο
Küçük Sinan Bey, miralay-ı
3 80 405 liva-yı mezkur Akova 155 15 4 4 19220
Aytos Άτηόο 7 4 919
Likur Ληθνύξεο 7 2 617
Gavra Γαβξηά 4 1 402
Bolyari Μπνπιηάξε 23 7 3010
Kondovazena Κνληνβάδαηλα 51 10 4 6091
Lavda Λάβδα 21 8 4 2232
Mundriza Μνύληξηδα 147 27 9 3 18362
Sularis ΢νπιάξηνλ 2 597 54369
Zeamet-i Fenar be- nam-ı Katib Φαλάξη
Murat ve Ahmed bin Mehmed
4 80 412 eĢerler Fenar 128 139 4 2 25635 25635
Λνγγαλίθνο
Zeamet-i Longanik, be- nam-ı
5 80 414 Yusuf…..Ahmed Longanik 132 31 3 1 19604 19604
Zeamet-i ValteĢinik be- nam-ı Βαιηεζηλίθνλ
Hüdaverdi bin Suca Bey ve
Ömer bin Ali eĢerler, bir kısmı
6 80 417 zeamet ve bir kısmı timar ValteĢinik 78 45 11 14794
Άγηνο Νηθόιανο
Ayo Nikola 5 4 578
Doriyano 77 24 5 7364
Ayo Doni 23 8 3080 25986
Zeamet-i Megali Kerpini be- Κεξπηλή
nam-ı Hüseyin ve Hamza
7 80 420 eĢerler Megali Kerpini 128 36 9 16639
Yanni Muzaki Μνπδάθη 12 3 1594 18231
Zeamet-i Andriça be- nam-ı Αληξίηζα
8 80 423 ġuca Bey eĢer Andriça 112 72 2 3 16490
Marti Koçi Κόηζε 13 3 2 2273
Ayomoni 428 19191
Zeamet-i Garnik be- nam-ı Γαξδίθη
9 80 426 Aydın Bey bin Ömer Bey Gardiki

2.4. Ο Γήκνο (kaza) ηεο Καξύηαηλαο ηα ρξόληα 1566-1574

Σν ηειεπηαίν Οζσκαληθό θαηάζηηρν πνπ ρξεζηκνπνίεζα βξίζθεηαη ζην
Πξσζππνπξγηθό Οζσκαληθό Αξρείν ζηελ Κσλ/πνιε (Ġstanbul BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi)
θαη θέξεη ηνλ αξηζκό 560. Απηό ην βηβιίν αλήθεη ζηελ επνρή ηνπ ΢ειίκ Β‟ (1566-1574) θαη
από όηη μέξσ δελ έρεη ρξεζηκνπνηεζεί από θαλέλα εξεπλεηή κε ζθνπό λα απνθνκίζεη ζηνηρεία
γηα ηελ Καξύηαηλα ή γηα ηελ ηζηνξία ηεο Πεινπνλλήζνπ. Οη πξώηεο 197 ζειίδεο απηνύ ηνπ
βηβιίνπ ην νπνίν είλαη αξθεηά νγθώδεο αθηεξώλνληαη ζηελ Καξύηαηλα. Ζ Καξύηαηλα πιένλ
εδώ νλνκάδεηαη δήκνο (kaza ) θαη όρη επαξρία (nahiye). Πξηλ από ην όλνκα θάζε ρσξηνύ
βιέπνπκε λα αλαγξάθεηαη „tabi-i Karitena, δειαδή „ππάγεηαη ζηελ Καξύηαηλα‟, θάηη πνπ καο
παξέρεη ηελ δπλαηόηεηα λα εθηηκήζνπκε ηα ζύλνξα ηνπ δήκνπ ηεο Καξύηαηλαο όπσο θαη ηα
ρσξηά πνπ ηνλ απαξηίδνπλ.
΢πλνιηθά 249 ρσξηά θαίλνληαη λα είλαη ζπλδεδεκέλα κε ηελ Καξύηαηλα θαη απηόο ν
αξηζκόο δελ θαιύπηεηαη νύηε ζηελ βελεηζηάληθε απνγξαθή ηνπ 1700 αιιά νύηε θαη ζηελ
θαηαγξαθή ηνπ 1829. ΢ηα 248 ρσξηά θαηνηθνύλ Υξηζηηαλνί νη νπνίνη έρνπλ 7554 ζπίηηα
(νηθνγέλεηεο), 2037 mücerred, δειαδή άγακνπο ελήιηθνπο, 182 ζπίηηα Μνπζνπικάλσλ, 21
tuzcuyan, δειαδή παξαγσγνύο αιαηηνύ, θαη 48 baĢtina, δειαδή ηδηνθηήηεο (απόιπηα θύξηνη)
ρσξαθηώλ. Όηαλ αλαγάγνπκε απηά ηα ζηνηρεία ζε άηνκα θηάλνπκε ζε 40786 άηνκα. Απηόο ν
αξηζκόο είλαη πνιύ ζεκαληηθόο γηα ηελ επνρή, δειαδή γηα ην ρξόληα 1577-1574. Καη απηό
επεηδή απηήλ ηελ επνρή είλαη πνιύ ιίγνη νη νηθηζκνί πνπ μεπεξλνύλ ηηο 30 ρηιηάδεο ζε όιε ηελ
επηθξάηεηα ηεο απηνθξαηνξίαο. Πάλησο ηα έζνδα ζε ζρέζε κε πεξηνρέο πνπ έρνπλ πεξίπνπ
ηνλ ίδην πιεζπζκό είλαη ρακειά. ΢πλνιηθά ε Καξύηαηλα πιεξώλεη σο θόξν 1.113.111 άζπξα.
Καη πάιη όκσο όηαλ ζπγθξίλνπκε απηόλ αξηζκό κε ηα έζνδα άιισλ πεξηνρώλ ηνπ Μνξηά θαη

9
ηεο Διιάδαο είλαη θαη πάιη αξθεηά πςειόο. Π.ρ., ην 1461 ηα ζπλνιηθά έζνδα ηεο
Πεινπνλλήζνπ είλαη 1.109.608, ελώ ν πιεζπζκόο πεξίπνπ 60000.

΢εκεξηλό όλνκα ηνπ

Άγακνη Με-Μνπζ.
΢πίηηα Με-Μνπο.

΢πίηηα Μνπζνπι.
Υήξεο Με-κνπζ.
Αξηζκ. Βηβιίνπ

Tuzcuyan
Baştina
ρωξηνύ

Έζνδα
Φύιιν

Υωξηό
΢εηξά

001 560 160 … nam-ı diğre Ġdrahi Γπξξάρη 29 1 1232

002 ….di ? Nam-ı diğer
560 094 Pirzeki 8 1 6029
003 560 090 ….ipsari ? 3216
004 560 034 ….ritre ? 10 3000
005 560 090 …… ? 18 4 3000
006 560 080 …aki ? 10 2 3212
007 560 147 Açioholos Αηζίρνινο 57 12 8500
008 560 060 Açohiri 6 2 1760
009 560 040 Agdani 5 1 2562
010 560 108 Agulinça 7168
011 560 169 Agulinça Αγνπιηλίηζα 20 1 7162
012
560 050 Akna Apuya 64 14 4445
013 560 154 Akoba 49 12 15400
014 560 163 Akova Άθνβνο 311 82 27 43322
015 560 191 Akovoz 16 4 6800
016 560 170 Alupohori Αινππνρώξη 7 2964
017 Andovati nam-ı diğer Μνπδίθα

560 104 Mujika 4 1035

018 560 088 Andria Renesi Ρέλεζη 269
019 560 149 Andriçena Αληξίηζαηλα 120 22 1 25300
020
560 173 Ania 13 6 1343
021 560 120 Antroplu Αληξόπινπ 17 1 6 2326
022 Αξγπξόθαζηξνλ ή
560 011 Argirokasri Μαγνύιηαλα 45 24 4251
023 560 178 Arkudorema Αξθνπδόξξεκα 118 33 11300
024 560 017 Arniça 149 56 1 8 18342
025 560 065 Artozino Αξηνδίλνο 132 39 10724
026 560 048 Arviça Αξβίηζα 64 10 4869
027 560 137 Aspar Longa Eflegan Λνγγά 25 5 3395
028 560 051 Aspro Mezaraki Μαδαξάθη 5 3035
029 560 066 Astrata Potamya 20 2 4277
030 560 011 Aya Nikola Manastır Άγηνο Νηθόιανο 6 2 1052
031 560 049 Aya Rosali 10 2 1130
032 560 071 Aya Yorgi Άγηνο Γεώξγηνο 15 5 1708
033 560 055 Ayo Nista 85 27 5905
034 560 077 Ayo Ratokoçi 17 3 2914
035 560 057 Ayo ViĢta Panaya 18 8 1626
036 560 115 Ayo Yorgi Άγηνο Γεώξγηνο 274 75 2 11 43106

10
037 560 122 Bala Μπάια 3 1 801
038 Barbuçi nam-ı diğer Floka Φιόθα

560 043 Eflegan 64 11 5991

039 560 096 Barci Μπάξηδη 5 1 2558
040 560 133 Barçi AloĢani 4 520
041 560 070 Barkiça Menari 21 2 5396
042 Μπέιεζη
560 038 BeleĢi 3 1393
043 560 181 Berbati Μπεξκπάηη 7 2 425
044 Μπέηζη ή
560 126 Biçi Αγηνλέξηνλ 6 1 2422
045 560 140 Biçi Μπέηζη 9 2357
046 560 102 Boyda Μπνληηά 22 2 1669
047 Μπνξζίλα ή
560 175 BorniĢa Μπξνπζίλα 700
048 Μπξαηίηζα ή
560 046 Bradiça Παξλαζζόο 11 3 2695
049 560 107 Braila Μπξαΐια 9 3 3 1009
050 560 141 Bugriyano 2 1945
051 Μπνπθνβίλα ή
560 099 Bukovina Πειέθηνλ 1 1 590
052 560 114 Bukovina Μπνπθνβίλα 15 7 3626
053 Μπνύξα ή
560 142 Bura Ustopyana Φαιαηζία 49 14 8103
054 560 101 Caha Σδάρα ή Υνύλε 17 2 2675
055 560 123 Çakronozi 2 2064
056 560 080 Çali Σζαιί 34 10 1 5646
057 Σζαπόγα ή
560 039 Çapoga Μαιισηά 24 5 4 5026
058 560 141 ÇaraniĢi 4 2095
059 560 102 Çarnokala 28 19 5244
060 560 069 Çuçura Σζνύηζνπξαο 14 1 1351
061 560 043 Davia Γαβηά 6 1087
062 560 110 Davia Γαβηά 32 6 5 6230
063 Γελδξνύιηα ή
560 181 Dendrula Γηαπαπί 3 375
064 560 132 Devaki 2 1306
065 560 061 Devrahi 155 45 2 14810
066 560 026 Dimiçana Γεκεηζάλα 168 35 1 3 25500
067 560 152 Doliano Γνιηαλά 42 6 5600
068 560 100 Doriato
069 560 011 Doriyano 62 21 5028
070 560 092 Doriza Γόξηδα 11 2 1540
071 560 088 Dosovergi 1 1 1 1598
072 560 129 Draganu Eflegan Γξαγάλνπ 20 2 2000
073 560 098 Draina Γξαΐλα 44 20 5177
074 560 138 Dupniça 346
075 560 137 DuĢa 416
076 560 093 Evzogor Draina 13 2 3000
077 560 057 Fenar Φαλάξη 135 31 1 7 21 25155
078 560 127 Fila Tandura 56 17 8550
079 Filino Hrakini nam-ı diğer
560 082 SaĢi 41 7 6036
080 Γαξδίθη ή
560 078 Gardiki Αλαβξπηόλ 23 12 1 13 12460
081 560 141 Gardisko 2 1 450
082 560 168 Gavrilos Γαβξήιεο 3 5 375
083 560 073 GirpeĢi nam-ı diğer Γθξεκπελή 5 1 739

11
 Ġstoyani
084 560 131 Golemi Maskari Γθνιέκη 26 6 4668
085 560 121 Graka Γθξέθα 5 1 1511
086 560 108 Grebeniça Γθξεκπελή 7039
087 Hayrettin ManeĢi nam-ı Μάλεζη

560 073 diğer Kermi 9 2 1759

088 Υξπζνβίηζη ή
560 183 Hrisoviçi ΢ηνβίηζη 131 57 16300
089 560 044 Ġkserokerpini Ξεξνθεξπηλή 25 11 3959
090 Φάξη
560 074 Ġpsari Haymana 59 11 5721
091 560 139 Ġskafidia ΢θαθηδηά 6 1 1706
092 560 113 Ġskala ΢θάια 13 2 1952
093 560 139 Ġskiliva Petria ΢θιίβα 13 2 1529
094 ΢θιεβα
560 171 Ġsklava 12 2104
095 Γξαγνπκάλνλ ή
560 072 Ġsklaviça Draguman Κσηίιηνλ 40 7 4382
096 560 014 Ġspliça 160 27 13 6 23799
097 560 034 Ġstemniça ΢ηεκλίηζα ή Τςνύο 194 65 2 2 25549
098 560 105 ĠĢtini Buga Μπνύγα 29 5 4183
099 560 129 Ġtilina Pikerni Πηθέξλε 2 2 2 2 4507
100 560 168 Ġtinoz 29 12 2331
101 Ενπιάηηθα ή
560 088 Ġzlatika Αεηνξξάρε 22 9 5049
102 560 099 Kalamara Καιακαξά 2 377
103 560 057 Kalika Καιηθά 3 2036
104 560 038 Kalina Καιιηάλη 473
105 560 125 Kalogeria Κνιόγεξα 10 2 2005
106 560 170 Kania Καλία 9 2169
107 560 132 KarneĢi Καξλέζη 11 3 1 1566
108 560 172 KarneĢi Καξλέζη 1400
109 560 174 Karutari 1017
110 560 036 Karyes Καξπέο 4 1328
111 560 179 Kastania Palihoria Καζηάληα 23 8 4300
112 560 113 Katona Καηώλα 15 5 1 1907
113 560 092 Katona Renesi Ρέλεζη 13 3 2504
114 560 039 KazneĢi Καδλέζη 2 1 1829
115 560 194 Kerasia Κεξαζηά 15 2 985
116 Kifibedeti nam-ı diğer Μαξκαξηά
560 054 Marmarya 12 4 2624
117 560 112 Kirbuka Renesi Ρέλεζη 17 3 2 1 4155
118 560 051 Kiriakoki 552
119 560 152 KiryaniĢi Kantari Καληάξη 18 10 2200
120 560 131 Koçinova 12 3 1933
121 560 103 Kokla Κόθια 14 1 3305
122 560 138 Kokla Κόθια 30 7 5024
123 560 014 Kondovazena Κνληνβάδαηλα 60 6 5400
124 560 064 Kosta Lopesi Λόπεζη 44 15 4421
125 560 105 KoĢ Karuti 3 4 1520
126 560 151 Krana Κξάλα 46 5 2 8 8400
127 560 045 Kraniçi 16 3 2 3625
128 560 133 KremiĢi Papa Angito 23 10 3000
129 560 042 Krestena Κξέζηελα 44 10 6113
130 560 111 Kriekuki Panaya Κξηεθνύθη 5 4 375
131 560 154 Kritoskara 2 2 600

12
132 560 138 Kuklaniti 11 6 1307
133 560 041 Kukura Κνύθνπξα 24 11 5076
134 560 133 Kurtik Κνύξηε 2 2 596
135 560 174 KuĢanit 16 1 2541
136 560 122 Kutaniti 11 1 1500
137 560 112 Kutela Κνύηεια 1200
138 560 048 Ladikoz Λαδηθό 12 1 1196
139 560 075 Langadia Λαγθάδηα 46 7 5878
140 560 034 Lazar Buga Λαδαξν Μπνύγα 11 1 1752
141 560 123 Lazar Draina Γξαΐλα ή Πεπθί 10 5 2034
142 560 094 Lika Kratula 8 1 1803
143 560 038 LikoreĢi Λπθνύξεζη 14 2331
144 560 094 LikureĢi Ληθνύξεο 529
145 560 076 LiniĢtena Ληλίζηελα 67 21 1 3 6645
146 560 172 Lioz 375
147 560 097 LopeĢi Λόπεζη 17 4052
148 560 045 LopeĢi Λόπεζη 9 2 3000
149 560 127 Lozi Risva 524
150 560 021 Lukanik Λνγθαλίθνο 232 108 6 7 30137
151 560 068 Lumi Λνύκη 21 1 1 7740
152 560 096 Lumi Λνύκη 2 323
153 560 104 Madi 446
154 560 052 Magulaiano Μαγνύιηαλα 69 30 8271
155 560 091 MakriĢa Μαθξύζη 28 5 1 3016
156 560 081 ManeĢi Μάλεζη 78 24 7979
157 560 181 Mara Ġspartino 24 15 1 3947
158 560 055 Marazaki 10 3 4 2247
159 560 020 Marti Koçi 6 2831
160 560 034 Masika 1227
161 560 095 Megali Katona Mazaraki Μαδαξάθε 4 3797
162 560 006 Megali Kerpini Κεξπηλή 176 142 7 20206
163 560 054 Memaza 45 4 7425
164 560 123 Merdesa Μέξηεδα 11 3 2718
165 560 136 Metaho 15 2 4171
166 560 100 Misa 4 1 617
167 560 028 Mitraki 17 1 2083
168 560 140 Mitrotoro 19 7 2057
169 560 175 Morain 24 4 2959
170 560 128 Moromoz Kantari Καληάξη 7 1891
171 560 084 MoĢtiça Μνζηίηζη 67 5 1 7674
172 560 161 Mundriza Μνύσηξηδα 96 34 18300
173 560 163 Murik Mazi Μνπξίθη 1500
174 560 106 Nemniça Νεκλίηζα 45 2 1 9059
175 560 085 Nikola Komosefa 20 9 3364
176 560 126 NikĢa BoriĢa 9 2 1293
177 560 053 Palioyotiç Eflegan 5 2 1008
178 560 019 Panaka Marmara Μαξκαξάο 4 3 2135
179 560 028 Panaya Παλαγία 125 28 18623
180 560 155 Panaya Trelakoz Παλαγία 13 5 3000
181 560 069 Papadati 5 1 1 2254
182 560 126 Pavli GraĢa Παπιή 2 1432
183 560 031 Pavliya Παύιηα 76 40 14299
184 560 075 Pene 284

13
185 560 185 Perisor 291 58 13 35100
186 560 109 Petra Potamo Πνηακηά 16 4 4629
187 560 180 Petradi Πεηξηάδεο 2000
188 560 173 Petrebardi 9 2 2 1589
189 560 176 Petrepoti 73 23 1 9900
190 560 053 Petrina Πεηξίλα 33 4
191 560 089 Pladari 47 9 8916
192 560 192 Plakino Ġstafidiya ΢ηαθίδα 18 2 1400
193 560 037 PloĢi 32 11 4369
194 560 073 Poçiça 6 1 3229
195 Podia nam-ı diğer Prilo Μνπδάθη

560 193 Mujaki 32 6 3931

196 560 135 Podogora Πνδνγνξά 49 18 7528
197 560 192 Poliano Πνιηαλή 22 9 3000
198 Polimiti nam-ı diğer
560 101 RatboĢa 29 4 1 2359
199 560 106 Polosinora 14 6 3144
200
560 161 Polyadi 25 10 3800
201 560 067 Prevestina Raskado Ραζθηαδά 24 5 2602
202 560 080 Profiti Πξνθήηε 6 1214
203 560 175 Purkoçi 15 2 2200
204 560 120 Rahamitko 4 3324
205 560 047 Rahova 38 8 5019
206 560 094 Ramadi 9 4 1500
207 560 100 Rapsomati 966
208 560 123 RaynoviĢe 12 1 2106
209 560 097 Rumanus Ρνπκαλνύ 442
210 560 087 Sarakini ΢αξαθίλη 14 1 1514
211 560 100 Satirni nam-ı diğer Panaya Παλαγία
212 560 085 Servu ΢έξβνπ 22 10 3162
213 560 108 SimokukeĢ 7 1910
214 560 072 Sofular ΢νπθνύ 11 1562
215 560 136 Suli Ġskenum ΢νύιη 21 1 3075
216 560 171 Suli Renesi Ρέλεζη 530
217 560 143 Topyana 12 2 1603
218 560 070 Tragovisti 13 2394
219 560 189 Tranivos 108 12 1 4 14200
220 Σξέζηαηλα ή
560 144 Trestina Μειηζζνπέηξα 99 27 11200
221 560 194 Trikolona Σξηθνιώλσλ ή Φάξη 61 9 5600
222 560 127 Tula Sarandi 3 2 1193
223 560 144 Ustrota 36 4 2 3331
224 560 009 ValteĢinik Βαιηεζηλίθνλ 39 33 12972
225 560 077 Varila Βαξέια 18 3 2965
226 560 061 Vatira 2 1240
227 560 156 Velimahi Βειηκάρη 203 41 9 44068
228 560 134 Vervena Βέξβαηλα 26 8 2 12960
229 560 148 Verviça Βεξβίηζα 49 13 9222
230 560 143 Viklotorya 1546
231 560 095 Vitina Βπηίλα 51 6 6124
232 560 125 Vitriniça Βηηξηλίηζα 21 2 1 2500
233 560 093 Vlaka Βιάθα 5 3070
234 560 108 Vlaniça

14
235 560 169 Vlaniça 19 1
236 560 036 Vudorhi Pirgo Πύξγνο 39 12 1 3269
237 560 020 Yaliya Γηαιηέο 4 650
238 560 086 Yani Γηάλλε 5 1 1 1491
239 560 122 Yanni Jula Ενύια 10 3 1500
240 560 121 Yanni Muzaki Μνπδάθη 12 3 2095
241 560 129 Yivniçe 23 2 2 1
242 560 039 Yorgi Rafti Γηώξγε Ράθηε 30 10 3457
243 560 170 Zagaroti 4 1661
244 560 114 Zapaniçe 35 9 5327
245 560 111 Zarakova Εαξάθνβα 20 3 2409
246 560 087 Zerava 23 5 4057
247 560 011 ZigoviĢti Επγνβίζηη 22 2163
248 560 104 ZitiĢte 20 3 1963
249 560 107 Zubato Ενπκπάηα 4 1260

Με βάζε ηα ηξία θαηάζηηρα ηα νπνία δηακνξθώζεθαλ κέζα ζε έλα πεξίπνπ αηώλα

κεηαμύ 1461 θαη 1574 βιέπνπκε όηη ζηνλ δήκν (kaza) ηεο Καξύηαηλαο νη Υξηζηηαλνί, νη
Μνπζνπικάλνη θαη νη Δβξαίνη δνύζαλ καδί. Παξόιν πνπ νη Μνπζνπικάλνη απνηεινύζαλ ηελ
δηνηθνύζα ηάμε, ην κεγάιν κέξνο ηνπ ζηξαηνύ πνπ ππεξεηνύζε ζηα θάζηξα θαη ηνπο
θαηόρνπο ησλ ηηκαξίσλ, πεξηζζόηεξν από 90% ηνπ πιεζπζκνύ ήηαλ Υξηζηηαλνί. Οη
Υξηζηηαλνί ήηαλ Ρσκηνί, αιιά θαη Αξβαλίηεο θαη Βιάρνη. Αλ θαη ιίγνη βιέπνπκε λα ππάξρνπλ
θαη Δβξαίνη θαη Αηζίγγαλνη.
Σν 1461 ζηελ Καξύηαηλα 5525 άηνκα πιήξσλαλ 122902 άζπξα (akçe), ελώ κεηαμύ ηνπ
1512-1520 9155 άηνκα πιήξσλαλ 239.422 άζπξα. Μεηαμύ ηνπ 1566-1574 40786 άηνκα
εμαζθαιίδνπλ έζνδα ησλ 1.113.111 άζπξσλ. Απηνί νη αξηζκνί δείρλνπλ όηη ν πιεζπζκόο ηεο
Καξύηαηλαο κέζα ζε έλα πεξίπνπ αηώλα απμήζεθε επηά θνξέο θαη ηα έζνδα ελλέα θνξέο.
Απηή ε αύμεζε είλαη πνιύ κεγαιύηεξε από ηελ αύμεζε πιεζπζκώλ θαη εζόδσλ πνπ
παξαηεξείηαη ηνλ 16ν αηώλα ζηελ πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ. Απηή ε ηαρεία αιιαγή ζα πξέπεη
λα εθηηκεζεί κέζα ζηα πιαίζηα ηεο Pax Ottomana πνπ εμαζθαιίζζεθε ζην ηειεπηαίν ηέηαξην
ηνπ 15νπ αηώλα θαη πνπ επηθξάηεζε κέρξη ην 1685 ζε έλα ρώξν ν νπνίνο έδεζε από ηελ
Σέηαξηε ΢ηαπξνθνξία ηνπ 1204 θαη κεηά ζπλερείο πνιέκνπο θαη εζσηεξηθέο ζπγθξνύζεηο.

(Μεηάθξαζε : Ζξαθιήο Μήιιαο)

http://conference.arcadians.gr/index.php?itemid=29&catid=2

15