Τροβαδούροι και Τρουβέροι

 Τι γνωρίζετε για τους τροβαδούρους; Να αναφέρετε την χρονική περίοδο που

έδρασαν,την περιοχή και την κοινωνική τάξη από την οποία κατάγονται, την ετυμολογία της

λέξης τροβαδούρος, τη γλώσσα που χρησιμοποίησαν στα τραγούδια τους, τη θεματική

των τραγουδιών τους και τέλος μερικά ονόματα γνωστών τροβαδούρων.

 Τι γνωρίζετε για τους τρουβέρους; Να αναφέρετε την χρονική περίοδο που

έδρασαν, την περιοχή και την κοινωνική τάξη από την οποία κατάγονται, την ετυμολογία
της λέξης τρουβέρος, τη γλώσσα που χρησιμοποίησαν στα τραγούδια τους, τη θεματική των

τραγουδιών τους και τέλος μερικά ονόματα γνωστών τρουβέρων

 Τι γνωρίζετε για τους ερωτοτραγουδιστές; Να αναφέρετε την χρονική περίοδο που

έδρασαν, την περιοχή και την κοινωνική τάξη από την οποία κατάγονται, την ετυμολογία

της λέξης ερωτοτραγουδιστής, τη γλώσσα που χρησιμοποίησαν στα τραγούδια τους, τη

θεματική των τραγουδιών τους και τέλος μερικά ονόματα γνωστών ερωτοτραγουδιστών.

Μεσαιωνικά Όργανα και Μουσικές Μορφές

 Ποια μεσαιωνικά μουσικά όργανα γνωρίζετε; (μόνο ονομαστικά). Να τα χωρίσετε

Στις γνωστές κατηγορίες (έγχορδα, πνευστά, κρουστά).

Η Άνοδος της Πολυφωνίας και η Αναγέννηση

 Τι ονομάζεται πολυφωνία; Πότε ένα έργο ονομάζεται πολυφωνικό

 Τι ονομάζεται ομοφωνία; Πότε ένα έργο ονομάζεται ομοφωνικό;
 Ποια ήταν η στάση της Καθολικής Εκκλησίας κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα ως προς
τη μουσική και πως επηρέασε την εξέλιξή της;

Organum

1. α) Σε ποιο εγχειρίδιο (να αναφερθεί ο τίτλος και ο αιώνας) έχουμε μια πρώτη περιγραφή

του organum;

β) Ποιος είναι ο τίτλος του εγχειριδίου του GUIDO d’ Arezzo στο οποίο περιγράφει το

organum;

2. Ποιο είναι το αρχαιότερο μνημείο organum (τίτλος συλλογής, αιώνας); Τι περιλαμβάνει;

Με ποιο είδος σημειογραφίας είναι καταγεγραμμένο;

3. Πως ορίζει το organum ο HUCBALD; Ποια είναι η πρώτη ολοκληρωμένη περιγραφή του

organum που γνωρίζουμε;

4. α) Να περιγράψετε συνοπτικά την τεχνική του πρώιμου organum (11ος αι.).

β) Τι ονομάζουμε κύρια και τι οργαναλική φωνή; (να δώσετε και τους λατινικούς όρους).

γ) Στο organum του 11ου αι. η οργαναλική είναι συνήθως άνω ή κάτω της κυρίας φωνής;

δ) Πως ένα δίφωνο organum γίνεται τετράφωνο;

ε) Σε ποια λειτουργικά μέλη εφαρμοζόταν η τεχνική του organum κατά τον 11ο αι.;

ς) Με την εμφάνιση του organum εγκαταλείφθηκε η μονοφωνία;

5. Τι εννοούμε με τον όρο παράλληλο organum 4ης και τι με τον όρο παράλληλο organum

5ης;

6. Πως εξελίσσεται η τεχνική του organum κατά την διάρκεια του πρώτου μισού του 12ου

αι.;

7. Τι γνωρίζετε για το organum του Αγ. ΜΑΡΤΙΑΛΗ;

8. Να αναφέρετε τις δύο τεχνικές organum που χρησιμοποιούνται κατά την διάρκεια του

πρώτου μισού του 12ου αι. Ποιοι είναι οι λατινικοί όροι που χρησιμοποιούνται γι’ αυτές

τις τεχνικές;

9. Τοποθετείστε χρονολογικά την Εποχή της Πρώιμης Πολυφωνίας, την Εποχή της Notre

Dame, την Ars Antiqua και την Ars Nova.

10. Να αναφέρετε τις περιόδους που χωρίζουμε την δυτική πολυφωνική μουσική από τον
9ο

έως τον 14ο αι.

Δημήτρης Συκιάς • Ερωτήσεις Ιστορίας Μουσικής, 1995-2010

11. α) Ποια περίοδο στην εξέλιξη της πολυφωνίας ονομάζουμε Εποχή της Notre Dame

(χρόνος, τόπος, από πού πήρε το όνομά της);

β) Ποιοι συνθέτες (μαΐστορες) organum είναι γνωστοί από αυτήν την εποχή σύμφωνα με

τον Άγγλο θεωρητικό ΑΝΏΝΥΜΟ IV (ονομαστικά μόνο);

γ) Ποια μουσικά είδη αναπτύχθηκαν αυτή την περίοδο;

δ) Ποιο ήταν το ρυθμικό και αρμονικό ύφος αυτής της περιόδου;

Ποια είναι η συνεισφορά του LEONIN στο organum; Πως ονομάζεται ο τόμος με organi

που συνέταξε (να δοθεί λατινικά και ελληνικά η ονομασία του) και τι περιλαμβάνει;

β) Πως εξελίσσει την τεχνική του organum ο PEROTIN;

γ) Ποια η σχέση μεταξύ LEONIN και PEROTIN;

13. α) Πόσες φωνές (αριθμός) περιλαμβάνουν τα organi του LEONIN; Πως ονομάζεται κάθε

μια απ’ αυτές τις φωνές;

β) Πόσες φωνές (αριθμός) περιλαμβάνουν συνήθως τα organi του PEROTIN; Πως

ονομάζεται κάθε μια απ’ αυτές τις φωνές;

Ο Ρυθμός η Σημειογραφία και το Organum

1. Πως αντιμετωπίστηκε το πρόβλημα του ρυθμικού συγχρονισμού των φωνών κατά τους

πρώτους αιώνες της ανάπτυξης της Πολυφωνίας;

2. α) Τι ονομάζουμε τροπικό ρυθμό;

β) Ποια η διαφορά του τροπικού ρυθμού από τη σύγχρονη ρυθμική σημειογραφία;

γ) Ο βασικός διαμερισμός του μέτρου την εποχή της Notre Dame ήταν διμερής, τριμερής

ή τετραμερής;

δ) Πως τροποποιείτο ο τροπικός ρυθμός για να αποφευχθεί η μονοτονία;

ε) Επεξηγείστε τους όρους: perfectio, ligature, fractio.

ς) Γράψετε τα ρυθμικά πρότυπα καθώς και τον ελληνικό όρο (ουσιαστικά την αντιστοιχία

με το ποιητικό μέτρο) για κάθε έναν από τους έξη τροπικούς ρυθμούς. Ο πρώτος

ρυθμικός τρόπος έχει συμπληρωθεί:

Modus I: Τροχαίος  

Modus II:

Modus III:

Modus IV:

Modus V:

Modus VI:

3. Ποιες ρυθμικές αξίες διέκρινε ο FRANCO της Κολωνίας; Σε ποιο σύγγραμμα του; Πότε
γράφτηκε το συγκεκριμένο έργο;

4. Ποιες ρυθμικές αξίες χρησιμοποιούντο τον 13o αι.;

Πολυφωνικές μορφές

1. Τι γνωρίζετε για την ρομανική τέχνη και τον γοτθικό ρυθμό;

2. Να εξηγήσετε σύντομα τις παρακάτω έννοιες: discantus, clausula, tenor, duplum, triplum,

quadruplum, conductus, motetus, cantilena, hocket, rota, canon.

3. α) Ποιες πολυφωνικές μορφές αναπτύχθηκαν κατά την διάρκεια της Εποχής της Notre

Dame. Να τις περιγράψετε σύντομα.

β) Ποιες πολυφωνικές μορφές αναπτύχθηκαν κατά την διάρκεια της Ars Antiqua. Να τις

περιγράψετε σύντομα.

14 | Κεφάλαιο 3

γ) Υπάρχει σχέση μεταξύ των πολυφωνικών μορφών που καλλιεργούνται την Εποχή της

Notre Dame και την εποχή της Ars Antiqua; Ποιο μουσικό στοιχείο είναι καθοριστικό για

να γίνει διάκριση μεταξύ αυτών των δύο εποχών;

Η Αναγέννηση και η «Νέα Τέχνη» (Ars Nova)

1. Να γίνει μια σύντομη ιστορική περιγραφή του 14ου αι.

2. α) Από πού αντλήθηκε ο όρος Ars Nova;

β) Ποια μουσική περίοδο ονομάζουμε Ars Nova;

γ) Σε ποια γεωγραφική περιοχή αναπτύχθηκε η Ars Nova;

δ) Ποια είναι το κύριο συνθετικό είδος της Ars Nova;

3. α) Σε ποια σημεία διαφοροποιείται η Ars Nova από την Ars Antiqua;

β) Ποια είναι η στάση της Εκκλησίας απέναντι στους νεωτερισμούς της Ars Nova;

4. Να αναφέρετε συνθέτες και φόρμες που αναπτύχθηκαν στην Ιταλία του 14ου αι.

5. α) Ποια περίοδο της ιταλικής πολυφωνίας ονομάζουμε trecento;

6. β) Από πού προέρχεται ο όρος trecento;

7. γ) Ποιος είναι ο πιο σημαντικός συνθέτης του ιταλικού trecento;

8. Τι γνωρίζετε για τον G. DE MACHAUT και το έργο του; Ποια είναι η σημασία του G. DE
MACHAUT για τη Δυτική μουσική;

9. α) Ποιες είναι οι formes Qxes της γαλλικής πολυφωνίας του 14ου αι.;

β) Να κάνετε ένα διάγραμμα κάθε μιας από τις formes Qxes χρησιμοποιώντας κεφαλαία

γράμματα για τα refrains και πεζά για τις επαναλήψεις, π.χ AaBb…

10. α) Ποιος συνθέτης μελοποίησε πρώτος το Ordinarium της καθολικής Λειτουργίας;

β) Ποια μέρη περιλαμβάνει το Ordinarium της καθολικής Λειτουργίας;

11. Τι γνωρίζετε για το ισορρυθμικό μοτέτο;

12. Ποια είναι η σημασία της ανάπτυξης της χορωδιακής πολυφωνίας;

13. Ποια είναι η σημασία της εφεύρεσης της τυπογραφίας για την ανάπτυξη της μουσικής;

14. Να σχολιάσετε το έργο και την σημασία του G. DUFAY για την μουσική.

15. Ποιους συνθέτες του 15ου αι. από τις Κάτω Χώρες γνωρίζετε;

16. Να σχολιάσετε σύντομα τη μουσική του Josquin. Τι ονομάζουμε συγχορδιακό ύφος; Τι

ονομάζουμε Musica Reservata;

17. Ποια είναι η σημασία του Ερρίκου του Ε΄ για την Αγγλική μουσική;

18. Ποιους σημαντικούς συνθέτες περιλαμβάνει το Ανθολόγιο του Eton;

Η Άνοδος της Πολυφωνίας και η Αναγέννηση | 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Η Ώριμη Αναγέννηση

Γενικές

1. α) Ποια ιστορική περίοδο ονομάζουμε Αναγέννηση;

β) Πότε και από ποιους χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά αυτός ο όρος;

γ) Ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά της Αναγέννησης;

2. Ποιες σημαντικές ανακαλύψεις και εφευρέσεις γίνονται κατά την περίοδο της

Αναγέννησης;

3. Ποιες είναι οι γενικές τάσεις και αντιλήψεις στην αρχιτεκτονική και ζωγραφική κατά την

περίοδο της Αναγέννησης;

4. Τι σημαίνει ο όρος Πολυφωνία κατά την περίοδο της Αναγέννησης;

5. Ποια θρησκευτικά είδη καλλιεργούνται κατά την περίοδο της Αναγέννησης;

6. Ποια κοσμικά είδη καλλιεργούνται κατά την περίοδο της Αναγέννησης;

Λούθηρος και Καλβίνος

1. Ποια χρονική περίοδο ονομάζουμε Ώριμη Αναγέννηση;

2. α) Τι γνωρίζετε για τον ΛΟΥΘΗΡΟ;

β) Ποιο μεταρρυθμιστικό θρησκευτικό κίνημα δημιούργησε;

γ) Ποιες ανάγκες τον οδήγησαν σε μια τέτοια πράξη;

δ) Σε ποια χώρα δημιουργήθηκε το κίνημά του και ποια ήταν η μετέπειτα εξέλιξή του;

3. Τι γνωρίζετε για τους Meistersinger; Ποιόν αιώνα έδρασαν και ποιους διαδέχτηκαν στο

συγκεκριμένο είδος τέχνης;

4. Τι γνωρίζετε για τον HANS SACHS;

5. Ποιες ήταν οι απόψεις του ΛΟΥΘΗΡΟΥ για την μουσική;

6. Ποιος είναι ο τυπικός ύμνος της Προτεσταντικής Εκκλησίας; Περιγράψτε λεπτομερειακά

την μορφή του;

7. Τι γνωρίζετε για τον ΚΑΛΒΙΝΟ; Σε ποιες χώρες βρήκε απήχηση το μεταρρυθμιστικό

κίνημά του; Ποιες ήταν οι απόψεις του για την μουσική;

8. Ποιοι συνθέτες μελοποίησαν ύμνους για την Καλβινιστική Εκκλησία;

Η Εκκλησιαστική Μουσική στην Βρετανία και Ιταλία

1. Πως επηρέασε η Μεταρρύθμιση την Αγγλική Μουσική;

2. Ποιους Άγγλους συνθέτες του 16ου αι. γνωρίζετε;

3. Τι είναι η συλλαβική και τι η πολυφωνική μουσική γραφή;

4. Πως ονομάζεται το αγγλικό αντίστοιχο του μοτέτου;

5. Πως αναπτύσσεται η Εκκλησιαστική Μουσική στην Ιταλία κατά την περίοδο της

Ώριμης Αναγέννησης;

6. α) Τι γνωρίζετε για την Βενετσιάνικη Σχολή και τι για την Ρωμαϊκή;

β) Αναφέρετε χαρακτηριστικούς συνθέτες της κάθε Σχολής.

7. Τι ονομάζουμε πολυχορικότητα και τι αρχή του κοντσερντάντε; Δώστε και τους ιταλικούς

όρους.

8. Τι αποφασίστηκε στην Σύνοδο του Τρέντο σχετικά με την μουσική και πως συνδέεται ο

PALESTRINA και γενικότερα η Ρωμαϊκή Σχολή με αυτήν την απόφαση;

9. Ποιες εκκλησιαστικές απαιτήσεις πραγμάτωσε η Σχολή της Ρώμης;

10. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ύφους του PALESTRINA; Σχολιάστε σύντομα το

μεταρρυθμισμένο ύφος του PALESTRINA.

11. α) Να αναφέρετε μερικούς μεταγενέστερους του PALESTRINA θεωρητικούς που

έγραψαν

εκπαιδευτικά εγχειρίδια πάνω στην αντιστικτική του τεχνική.

β) Γιατί η τεχνική της Αντίστιξης Palestrina θεωρείται τόσο σημαντική ώστε να

διδάσκεται ακόμη και σήμερα;

Δημήτρης Συκιάς • Ερωτήσεις Ιστορίας Μουσικής, 1995-2010

γ) Τι ονομάζουμε Αντίστιξη των Ειδών (Species Counterpoint);

12. Τι γνωρίζετε για τον TOMAS LUIS DE VICTORIA και τον ORLANDO DI LASSO;

Ενόργανη Μουσική

1. Ποια θέση κατείχαν τα μουσικά όργανα σε σχέση με την ανθρώπινη φωνή στις αρχές του

16ου αι.; Πως άλλαξε η κατάσταση με το πέρασμα του χρόνου;

2. Τι ήταν τα consorts;

3. Αναφέρετε οικογένειες οργάνων και αντιπροσωπευτικά μέλη κάθε οικογένειας οργάνων

του 16ου αι. Ποια από αυτά τα όργανα είναι πρόγονοι σημερινών οργάνων και ποών;

4. Ποιες μουσικές φόρμες του 16ου αι. γνωρίζετε;

5. Ποιους δεξιοτέχνες του εκκλησιαστικού οργάνου και του βιργιναλιού γνωρίζετε;

6. Ποια είναι η κύρια πηγή της μουσικής για virginal;

7. Ποιες μουσικές φόρμες περιλαμβάνει το ρεπερτόριο των βιρτζιναλιστών;

8. Ποιες μουσικές φόρμες καλλιέργησαν οι Ιταλοί οργανίστες του 16ου αι;

9. Τι γνωρίζετε για την τέχνη της παραλλαγής του JOHN BULL;

Το Μαδριγάλι
1. Πως και πότε γεννήθηκε το μαδριγάλι του 16ου αι. και των αρχών του 17ου αι.;

2. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του μαδριγαλιού;

3. Αναφέρετε Ιταλούς μαδριγαλιστές του 16ου αι.;

4. Τι ονομάζουμε musica reservata;

5. Τι γνωρίζετε για το γαλλικό chanson του 16ου αι.;

6. Ποιες οι ομοιότητες και διαφορές μεταξύ του chanson και του μαδριγαλιού;

7. Ποιος Γερμανός συνθέτης αναδείχτηκε o σημαντικότερος μαδριγαλιστής;

8. Τι γνωρίζετε για το αγγλικό μαδριγάλι; Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι Άγγλοι

μαδριγαλιστές;

18 | Κεφάλαιο 4