‫مادربرد‬

‫مقدمه‬

‫برد اصلی(‪ ) MotherBoard‬يکی از اجزای اساسی و مهم کامپيوترهای شخص ی محس وب می گ ردد‪.‬در س ال ‪1982‬‬
‫همزمان با ارائه اولين کامپيوترهای شخص ی از‪  ‬ب رد اص لی اس تفاده‪  ‬گردي د‪ .‬اولين ب رد اص لی از لح اظ ان دازه نس بتا"‬
‫بزرگ و بر روی آن ريزپردازنده ‪ 8080‬نصب گرديده بود ‪ .‬اين برد‪  ‬شامل ‪ ، BIOS‬سوکت هائی برای حافظ ه مرب وط‬
‫به ‪ CPU‬و مجموعه ای از اسالت ها بود که کارت هائی از طريق آنان ب ه ب رد اص لی متص ل می ش دند‪ .‬در ص ورتيکه‬
‫قصد استفاده از فالپی درايو و يا يک پورت م وازی و ‪ ...‬وج ود داش ت‪ ،‬می بايس ت ي ک ب رد جداگان ه تهي ه و آن را از‬
‫طريق يکی از اسالت های موجود‪ ،‬به برد اصلی متصل می کرد‪.‬‬

‫وضعيت فوق سرگذشت اولين بردهای اصلی استفاده شده در کامپيوترهای شخصی بود‪ .‬ش رکت ه ای آی ‪ .‬بی ‪.‬ام و اپ ل‬
‫با ايجاد تغييرات‪  ‬اساسی‪ ،‬بردهائی را طراحی نمودند که‪  ‬امکان اضافه کردن پتانسيل های دلخواه و جديد در ه ر زم ان‬
‫بر روی آنان ميسر بوده و توليد کنندگان متعدد بتوانند محصوالت خ ود را ب ر اس اس اس تانداردهای ف وق ط راحی و ب ه‬
‫بازار عرضه نمايند‪ .‬برداصلی يک‪  ‬مدار چاپی چند اليه است ‪ .‬مسيرهای‪  ‬مس ی ک ه ‪ Traces‬نامي ده می گردن د‪ ،‬امک ان‬
‫حرکت سيگنال‪  ‬و ولتاژ را بر روی برد اصلی فراهم می نمايند‪ .‬از تکنولوژی چند اليه استفاده شده تا بدين طريق برخی‬
‫از اليه های برد ‪ ،‬قادر به حمل داده برای ‪ ، BIOS‬پردازنده و حافظه بوده در حاليکه اليه های ديگر ولت اژ و ‪Ground‬‬
‫را بدون نگرانی از اتصال کوتاه‪  ‬جابجا‪  ‬نمايند‪.‬‬

‫شکل زير يک برد اصلی را نشان می دهد‪ .‬برد فوق دارای دو اسالت برای نصب پردازن ده (‪ ،)Dual Processor‬پنج‬
‫اسالت ‪ ، PCI‬چهار پورت ‪ ، USB‬يک اسالت ‪  ) Communication network riser)CNR ‬است ‪.‬‬

‫قطعات کليدي مادربرد‬

‫تمام قطعاتي که مهم و اساسي است و وجود آن در رايانه الزامي است روي مادر برد قرار دارند‪ .‬بعضي از اين قطع ات‬
‫عبارتند از‪:‬‬

‫پردازنده و تراشه گير پردازنده‬ ‫‪.1‬‬

‫تراشه حافظه اصلي (رم) وجايگاه آن‬ ‫‪.2‬‬

‫تراشه هاي حافظه رام بايوس‬ ‫‪.3‬‬

‫کمک پردازنده و جايگاه آن‬ ‫‪.4‬‬

‫کليدهاي قطع و وصل و اتصال گرهاي تنظيم (جامپرها)‬ ‫‪.5‬‬

‫محل اتصال صفحه کليد‬ ‫‪.6‬‬

‫محل اتصال کابل هاي برق‬ ‫‪.7‬‬

‫محل اتصال بلند گو‬ ‫‪.8‬‬

‫محل قرار گرفتن بردهاي توسعه يا کارتهاي توسعه‪،‬‬ ‫‪.9‬‬

‫که شکاف يا چاک نام دارند‪.‬‬

‫باتري و محل اتصال باتري‬ ‫‪.10‬‬

‫‪1‬‬
 ‫گذرگاه توسعه ‪:‬‬

‫گذرگاه يا خط حامل يک مسير عمومي است که داده ها در يک رايان ه از روي آن نق ل و انتق ال مي يابن د‪ .‬اين مس ير ب ه‬
‫وسيله ي مدارهاي الکتريکي ‪ ،‬بين بسياري از عضوهاي يک رايانه ارتب اط برق رار مي کن د و مق دار داده ه ايي ک ه ب ه‬
‫طور هم زمان از گذرگاه مي تواند نقل و انتقال يابد‪ ،‬بر اساس بيت مشخص مي شود‪ .‬براي مث ال ي ک گ ذرگاه ‪ 16‬بي تي‬
‫سريعتراز يک گذرگاه ‪ 8‬بيتي داده ها را منتقل مي کند ‪.‬‬

‫در رايانه هاي شخصي ‪ 4‬گذرگاه معمول است که عبارتند از‪:‬‬

‫‪ .1‬گذرگاه پردازه اي‬

‫‪ .2‬گذرگاه حافظه‬

‫‪ .3‬گذرگاه آدرس که بخشي از دو گذرگاه فوق است‬

‫‪ .4‬گذرگاه ورودي و خروجي(گذرگاه توسعه)‬

‫انواع درگاه هاي خارجي ‪:‬‬

‫‪.1‬درگاه سريال ‪:‬‬

‫اين درگاه مستقيما َ به مادر برد وصل مي شود و در پشت جعبه رايانه مي توان آنرا پيدا کرد ‪.‬‬

‫از در گاه هاي سريال براي وصل ادوات جانبي چون دوربين عکاسي ديجيتال‪ ،‬ماوس و مودم هاي خ ارجي اس تفاده مي‬
‫شود ‪ .‬اين درگاه ها به در گاه هاي کام نيز مشهورند و يکي از اولين درگاه هايي هستند که در رايانه ه اي اولي ه ب ه ک ار‬
‫مي روند ‪.‬‬

‫‪.2‬درگاه موازي ‪:‬‬

‫گاهي به اين درگاه‪،‬درگاه چاپگر مي گويند‪ .‬اين درگاه بزرگترين درگاه در پشت جعبه رايانه اس ت ک ه درگ اه ‪ 25‬س يمي‬
‫است که ‪ 17‬سيم آن براي سيگنال ها و ‪ 8‬سيم آن براي زمين به کار مي رود ‪ .‬خطهاي سيگنال به س ه گ روه زي ر تقس يم‬
‫مي شوند‪:‬‬

‫‪ .1‬سيگنال داده ‪ .2 .‬سيگنال کن ترل ک ه ب ه عن وان رابطي بين چ اپگر و رايان ه عم ل مي کن د ‪ .3.‬س يگنال وض عيت ک ه‬
‫وضعيت خطاها را رديابي مي کند ‪.‬‬

‫‪ .3‬درگاه اسکازي ‪:‬‬

‫اين درگاه به صورت داخلي و خ ارجي ب ا س رعت ه اي ب االيي وج ود دارن د ک ه مي توانن د داده ه ا را ت ا س رعت ‪80‬‬
‫مگابايت در ثانيه انتقال دهند ‪ .‬کاربران رايانه‪ ،‬اسکنرها را بيشتر به درگاه خ ارجي اس کازي وص ل مي کنن د‪ .‬و درگ اه‬
‫هاي سي دي نويس و دي وي دي نويس را نيز مي توان به آن وصل کرد‪.‬‬

‫درگاه پي سي اي‪: 2‬‬ ‫‪.4‬‬

‫شرکت اي بي ام اين درگاه را با رايانه ه اي پي س ي اي ‪ 2‬خ ود در س ال ‪ 1987‬مع رفي ک رد‪ .‬اين درگ اه داراي ‪ 6‬پاي ه‬
‫براي انتقال داده ها است که براي استفاده از صفحه ي کليد و ماوس طراحي شده است‪ .‬در نتيجه اين درگاه کار خ ود را‬
‫با سريال براي کاربرهاي ديگر آزاد مي کند‪.‬‬

‫درگاه سريال اتصال آتشي‪:‬‬ ‫‪.5‬‬

‫‪2‬‬
‫با اين درگاه مي توان دوربين هاي ويديويي‪ ،‬نمايشگرهاي قديمي‪ ،‬سيستم هاي صوتي ي ا ح تي ي ک سيس تم م اهواره اي‬
‫رقمي را به رايانه وصل کرد‪.‬‬

‫کنترلگر‪:‬‬

‫هرابزار جانبي در رايانه يا ابزاري به نام کنترلگر با پردازه و ديگر ابزار رايانه ارتباط بر قرار مي کند‪.‬‬

‫انواع مادر برد از نظر شکل‪:‬‬

‫مهم ترين مسئله آن است که شکل جعبه رايانه ‪.‬مادر برد ومنبع تغذيه در يک رايانه بايد از يک نوع باش د ‪ .‬عام ل ش کل‬
‫مادر برد به مشخصات فيزيکي واندازه مادر برد بستگي دارد‪.‬اندازه مادربرد در انواع جعب ه ه ايي ک ه باي د ق رار گ يرد‬
‫تعيين ميکند‪.‬‬

‫انواع مادر برد ها از نظر شکل عموما به موارد زيرتقسيم ميشوند‪:‬‬

‫‪.1‬مادر برد سبک پي سي‪ /‬ايکس تي‪.‬‬

‫‪.2‬مادر برد """ اي تي استاندارد‪.‬‬

‫‪.3‬مادر برد """ اي تي کوچک ‪.‬‬

‫‪.4‬مادر برد """ باريک‪.‬‬

‫‪.5‬مادر برد """ اي تي ايکس‪.‬‬

‫‪.6‬مادر برد """ ان ال ايکس‪.‬‬

‫راهنما ي خريد مادر برد‪:‬‬

‫مادر برد در رايانه هميشه پيچيده ترين وحساس تدين بخش رايانه محسوب ميشودکه تما مي عملکرد آنها بستگي به ن وع‬
‫تراشه هاي مجتمع روي مادر برد پيدا ميکند‪.‬‬

‫مهم ترين قابليت تراشه هاي مجتمع ‪:‬‬

‫‪ . 1‬پشتيباني پردازنده ‪ :‬بيشتر تراشه ه اي مجتم ع ب راي ک ار ب ا ي ک کالس وخ انواده خ اص از پردازن ده ه ا ط راحي‬
‫ميشوند زيرا طراحي مدا رهاي کنترلي براي انواع پردازنده بسته به نوع پردازنده وحافظه متفاوت است‪.‬‬

‫اندازه گذرگاه داده ‪Data Bus‬‬

‫برد های اصلی جديد دارای يک گذرگاه داده ئی شصت و چهار بيتی می باشند‪ .‬گذرگاه فوق عرض بزرگراهی را نش ان‬
‫می دهد که داده ها در طول‪  ‬آن حرکت و در احتيار پردازنده گذاشته شده و يا پردازنده نتايج عملي ات خ ود را از طري ق‬
‫آنها ارسال می نمايد‪ .‬سرعت و عرض گذرگاه داده ‪ ،‬تاثير مستقيم بر عملکرد پردازنده دارد ‪ .‬انواع متف اوت گ ذرگاه ه ا‬
‫بشرح ذيل است ‪:‬‬

‫‪ChipSets‬‬

‫‪ ، Chipsets‬امکانات و پتانسيل های خاصی‪  ‬را برای تراشه پردازنده بر روی برد اص لی ف راهم می نماين د‪Chipset .‬‬
‫بمنزله قلب کامپيوتر بوده و مسئوليت کنترل و مشخص نمودن سرعت ‪ ،‬نوع پردازن ده ‪ ،‬حافظ ه و اس الت ه ای اس تفاده‬
‫شده را برعهده دارد‪ .‬يکی‪  ‬از تراشه های موجود بر روی برد اصلی ‪ Super I/o Controller‬ناميده شده و مهمترين‪ ‬‬

‫‪3‬‬
‫وظيفه آن کنترل فالپی ديسک درايو‪ ، ‬صفحه کليد‪ ،‬موس و پورت ه ای س ريال و م وازی اس ت ‪ .‬برده ای اص لی جدي د‬
‫دارای تراشه هائی به منظور حمايت ‪ ، USB‬کارت صدا ‪ ،‬کارت شبکه و ‪ ...‬می باشند‪.‬‬

‫انتخاب مادربرد ‪ ،‬یکی از تصمیمات مهم در زمان تهیه و یا ارتقاء یک ک امپیوتر اس ت ‪.‬انتخ اب ف وق ‪ ،‬عالوه ب ر ت اثیر‬
‫مستقیم بر عملکرد فعلی سیستم ‪ ،‬بیانگر انعطاف سیستم در زمان ارتقاء نیز می باشد ‪ .‬قابلیت های فعلی یک ک امپیوتر و‬
‫پتانسیل های ارتقاء آن در آینده ‪ ،‬جملگی به نوع مادربرد انتخابی بستگی خواهد داش ت ‪ .‬ام روزه ب ر روی مادربرده ا ‪،‬‬
‫پورت های پیشرفته ای نظیر( ‪Fireware(IEEE 1394‬و یا ‪ USB 2.0‬و حتی کارت های ( تراشه ) صدای شش کانال ه‬
‫و کنترل های ‪ RAID‬وجود داشته که می توان از آن ان در زم ان ارتق اء سیس تم و ب دون نیاز ب ه نص ب امکان ات ج انبی‬
‫دیگر ‪ ،‬استفاده بعمل آورد‪.‬‬

‫درزمان انتخاب یک م ادربرد هم واره س واالت متع ددی در ذهن تهیه کنن ده ( خریدار ) مط رح می گ ردد‪ :‬مادربرده ا‬
‫چگونه با یکدیگر مقایسه می گردند؟ پارامترها ی سنجش و وزن هر کدام چیست؟ ( پردازنده ها ‪ ،‬نوع تراشه ها ‪ ،‬نح وه‬
‫ارتباط با دستگاههای ذخیره سازی )‪ .‬معیار انتخاب یک م ادربرد چیس ت ؟ ‪ Chip set‬ه ای یک م ادربرد بیانگر چ ه‬
‫واقعیت هائی می باشند ؟ امکانات یک مادربرد چه تاثیراتی را در حیات فعلی و آتی سیستم بدنبال خواه د داش ت؟م یزان‬
‫کارایی و کیفیت یک سیستم تا چه میزان وابسته به پتانسیل های مادربرد می باشد ؟ موارد فوق ‪ ،‬نمونه سواالتی است که‬
‫در زمان انتخاب یک مادربرد در ذهن تهیه کنندگان مطرح می گردد‪ .‬در این مقاله قصد داریم به برخی از پرس ش ه ای‬
‫متداول در زمینه انتخاب یک مادربرد پاسخ داده و از این رهگذر با ضوابط و معیارهای انتخ اب ص حیح یک م ادربرد‬
‫بیشتر آشنا شویم ‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫جایگاه مادربرد‬
‫مادربرد ‪ ،‬پردازنده و حافظه سه عنصرحیاتی در کامپیوتر ب وده ک ه در زم ان انتخ اب م ادربرد‪ ،‬سرنوش ت پردازن ده و‬
‫حافظه نیز بنوعی رقم خواهد خورد‪.‬انتخاب مناسب یک مادربرد از جمله تصمیمات مهمی است ک ه دامن ه آن گریب انگیر‬
‫تجهیزات سخت افزاری دیگر نیز خواهد شد‪ .‬انتخاب یک مادربرد قدیمی و از رده خ ارج ( ول و اینک ه در ح ال حاض ر‬
‫پاسخگوی نیازها و خواسته ها باشد ) می تواند زمینه بروز مسائل متعددی در ارتباط با ارتقاء و اف زایش ت وان عملیاتی‬
‫کامپیوتر در آینده را بدنبال داشته باشد ‪ .‬فراموش نکنیم ما کامپیوتر را نه بخاطر خود بلکه بخاطر اجرای برنامه ها ( در‬
‫حال حاضر و آینده ) تهیه می نمائیم ‪.‬‬

‫وقتي كه كيس كامپيوتري را باز مي كنيد بزرگترين بردي كه داخل آن مي بيني د ‪ motherboard‬و آن ب ردي اس ت ك ه‬
‫پروسسور و رم روي آن قرار مي گيرند همه درايوهاي شما اعم از هارد ديسك ‪ CD-ROM‬و فالپي درايو به وس يله ي ك‬
‫كابل به ‪ motherboard‬متصل هستند و اطالعات درايوها و پروسسور و رم در حال انتقال هس تند و اين زم اني اس ت‬
‫كه برنامه اي در حال اجرا شدن باشد يا فايلي ذخيره مي شود و مانند آن‪ .‬كارتهاي شبكه مودم‪ ،‬صدا و گرافيك ب ه وس يله‬
‫اسالتهاي ‪ motherboard‬به آن وصل مي شوند و زماني كه شما در اينترنت گشت و گذار مي كنيد يا در ح ال اج راي‬
‫يك بازي كامپيوتري هستيد يا به يك موسيقي كه از كامپيوتر پخش مي شود گوش مي دهيد و مي توانيد برنام ه ه ايي ك ه‬
‫در حال اجرا است از مانيتور ببينيد به اين معني است كه اطالعات بين اين كارتها و ‪ motherboard‬و پروسس ور در‬
‫حال رد و بدل است همچنين مادر برد چند چيپ دارد كه به آنها چيپ ست و ‪ super I/O controller‬گويند و اين چيپ‬
‫ها كه نقل انتقال اطالعات بين پروسسور و ديگر اجزا را ممكن مي سازند‪.‬‬

‫‪ onboard‬باشد يا نه؟‬
‫بعضي مواقع ‪ motherboard‬كارت گرافيك‪ ،‬مودم‪ ،‬كارت شبكه و ك ارت ص دا را هم ه ب ه ص ورت مجتم ع در خ ود‬
‫دارد و ديگ ر احتي اجي ب ه ق رار دادن ه ر ي ك از اين اج زا ب ه ط ور جداگان ه نيس ت و اص طالحا ً مي گوين د اين اج زا‬
‫‪ onboard‬هس تند و در اين ح الت قيمت كم تري نس بت ب ه ح التي ك ه آنه ا را ب ه ص ورت جداگان ه و غ ير ‪onboard‬‬
‫خريداري كنيد دارند همچنين ممكن است اين ويژگي را براي شما فراهم كنند كه يك يا چند تا از آنها را غير فعال كنيد و‬
‫كارت مورد نظر خود را به جاي آن سوار كنيد هر چند اين ‪ motherboard‬ها معموالً ب ا اس التهاي كم تري نس بت ب ه‬
‫‪ motherboard‬هاي معمولي ساخته مي شوند بنابراين انعطاف پذيري منتري دارند‪.‬‬

‫چه مادربردي را بايد انتخاب كنم؟‬

‫اگر استفاده معمول شما از كامپيوتر شامل كار با نرم افزارهايي مانند ‪ office‬گشت گذار در اينترنت و گه گاه بازي هاي‬
‫كامپيوتري مي شود يك ‪ motherboard‬كه ‪ on board‬باشد جوابگوي نياز شماست‪ .‬اگر شما يك حرف ه اي در زمين ه‬
‫كامپيوتر هستيد و كاري كه انجام مي دهيد احتياج به مقدار زيادي گرافيك مانند رندرينگ مدلهاي س ه بع دي مك انيكي ي ا‬
‫انيمشن يك ‪ motherboard‬با قابليتهاي باال كه داراي اسالتهاي الزم نيز باشد‪ ،‬يك كارت گرافيك خوب و مقدار زي ادي‬
‫حافظه و همينطور مقدار زيادي رم الزم داريد‪ .‬بعضي ها مي گويند ‪ motherboard‬هاي ‪ onboard‬در كيفيت صدا و‬
‫تصوير مشكل دارند اين ممكن است درست باشد اما براي دو سال پيش و نه اكنون امروزه ‪ motherboard‬ها ب ا چيپ‬
‫هاي قدرتمند صدا و گرافيك وارد بازار مي شوند و به خوبي از عهده كيفيت مورد نظر برمي آيند اگر ‪motherboard‬‬
‫كه ‪ onboard‬است جوابگوي نياز شماست بهتر است پول خود را هدر ندهيد‪.‬‬

‫نکاتی دررابطه با تهیه مادربرد‬

‫بررسی ‪ . Chip sets‬تولید کنندگان متعددی اقدام به تولید ‪ Chip set‬می نمایند ‪.‬شرکت هائی مانند ‪ ،Intel، Via،‌SIS‬و‬
‫‪ NVida‬اکثر چیپ های موجود در بازار را تولید نموده و می توان تمامی آنان را ب ه دو گ روه عم ده تقس یم نم ود‪ :‬چیپ‬
‫هائی که از پردازنده های اینتل حمایت می نماین د و چیپ ه ائی ک ه از پردازن ده ه ای ‪ AMD‬پش تیبانی می نماین د‪Chip.‬‬

‫‪5‬‬
‫‪ ، sets‬مشخص کننده نوع حافظه ‪ ‌،‬سرعت پردازنده و نوع تجهیزات جانبی نظ یر ص دا و ویدئو می باش د ک ه م ادربرد‬
‫قادر به حمایت از آنان می باشد‪.‬‬

‫عدم تهیه سریعترین پردازنده ‪:‬تهیه سریعترین پردازن ده موج ود‪ ،‬مس تلزم پ رداخت هزین ه ب االئی خواه د ب ود ‪ .‬س رعت‬
‫آخرین پردازنده با یک و یا دو مدل پائین تر‪ ،‬تفاوت محسوسی نخواهد داشت ‪.‬‬

‫تهیه سریعترین حافظه ای که ماربرد قادر به حمایت از آن می باشد ‪ .‬تفاوت مشهودی در ارتباط ب ا ک ارآئی سیس تم و در‬
‫مواردیکه از حافظه های با سرعت پائین تر استفاده می شود ‪ ،‬وجود نخواهد داشت ولی در صورتیکه تصمیم به افزایش‬
‫حافظه در آینده گرفته شود ‪ ،‬پیدا نمودن حافظه ای با همان ظرفیت بسیار راحت تر خواهد ب ود( ب ا توج ه ب ه این واقعیت‬
‫که ممکن است در زمان افزایش حافظه ‪ ،‬پیدا نمودن حافظه های قدیمی مشکالت خاص خود را دارا باشد )‪.‬‬

‫توجه به بروز برخی از مشکالت مرتبط با کارت های گرافیک همراه مادربرد ‪ .‬چیپ ست ه ائی ک ه امکان ات گرافیک‬
‫را بهم راه م ادربرد ارائ ه می نماین د ( ‪ ، ) Onboard‬بخش ی از حافظ ه سیس تم را جهت ذخ یره اطالع ات گ رافیکی ‪،‬‬
‫استفاده نموده که همین موضوع می تواند کاهش کارآئی سیستم را بدنبال داشته باشد‪ .‬پیشنهاد می گردد در ص ورت تهیه‬
‫م ادربردی ب ا ق ابلیت ف وق ‪ ،‬چیپ گ رافیکی آن را غ یر فع ال و از یک ک ارت گ رافیکی ارزان قیمت اس تفاده گ ردد‪.‬‬
‫درص ورتیکه در آین ده قص د اس تفاده از گرافیک ب اال وج ود داش ته باش د ‪ ،‬می ت وان م ادربردی را انتخ اب ک ه دارای‬
‫ایننترفیس ‪ AGP‬باشد‪.‬‬

‫تهیه مادربردی با مشخصات بیش از نیاز فعلی ‪ .‬در زمان انتخاب یک مادربرد سعی گردد ‪ ،‬مادربردی انتخاب گردد که‬
‫امکان حم ایت از ‪ ‌، RAID‬ک ارت ش بکه ‪،‬پ ورت ‪ USB2‬و ‪ FireWire‬را دارا باش د‪ .‬اس تفاده از چ نین مادربرده ائی از‬
‫لحاظ اقتصادی نیز مقرون بصرفه بوده و در صورت نیاز ب ه اس تفاده از ق ابلیت ه ای ف وق ‪ ،‬می ت وان از پتانس یل ه ای‬
‫مادربرداستفاده نمود( بدون هزینه مجدد) ‪.‬‬

‫‪6‬‬