You are on page 1of 7

http://rockypanjaitan.blogspot.co.

id/2015/02/tata-cara-dan-rangkaian-adat-
jawa.html

Ubarampe ( peralatan) paningset diajukake tiyang sepah lanang kulawarga


wadon kalebu :
* Ing Paningset utama
* Abon - shredded paningset
* Iringan paningset
* Kurban pelangkap paningset

ing Paningset utama

1 ) kain bathik Truntum


Ing wangun saka latar ireng karo kembang kasebar nglambangaké stars cape
ing wayah wengi. Makna sing urip manungsa ora bakal bisa dipisahake saka
loro-lorone urip , kayata padhang - peteng , ups lan ketinggalan , sugih
lan miskin , and so on. Nalika sedan nemu pepeteng ( trials ) , bakal rauh
njaluk pepadhang , kaya lintang-lintang ing wayah wengi.

2 ) cincin
Loro ring - shaped ' seser pesen wis ora basa tip . Upamané kanggo tresna
loro djalmo bakal tansah ikatan telas ing salawas-lawase , Kejabi mung saka
pangwaosé Allah.

3 ) KASEMEKAN ( kutang )
Kasemakan iku klamben . Ubarampe ( piranti ) iki nuduhake meaning minangka
tutup ' tlêng tedhane baby ' . Kang tegese susu . Iki simbol saka decency
prilaku , sing path bakal ngoyak ing kekawin disusun karo Etika.
4 ) stagen
Stagen iku jembaré kain dirajut 12 cm lan dawane 4 4.5 m saka tenunan gedhe
lawe , kanggo dasi nalika ngagem bathik kain . Stagen Paningset meaning ing
tradisi wis persetujuan naleni wis ngrambah ing kekawin disusun . Stagen
wis meaning paningset uga dijupuk meaning minangka ' sandhang bebakalaning
' ( wangun saka tenunan tenunan ) utawa asal saka bahan sandhangan
samesthine ing marriage kuwat mugia mengko ing ' nandhang saliring
lelampahan ' ) ngalami kuwat ing kabeh kahanan ing menage ing omah omah )

5) bebed SINDUR
bebed sindur yaiku sawarni bebed ‘rimong’ utawi selendang ingkang arupi
abrit uga pethak. werni abrit melambangkan estri uga pethak melambangkan
jaler ingkang diharapkan sanguh mneytau nglajengaken turun.
Abon – abon paningset

1) jeram GULUNG utawi jeram BALI


ngrupikaken perlambang lebet berbesanan kalih kunjuk pengantin.
pangangkahipun yaiku piyambake sedaya sampun jagi ngradinaken kewajiban
sami kaliyan kelenggahanipun uga sampun kamanah sacara nglebet.
2) sekul tunggil
sekul ingkang dipunbentuk dados bulatan. ingkang dibetahaken yaiku sakathah
kalih buah. sekul tunggil nggambaraken tekad ingkang sampun ‘tunggil-gilik’
lebet njodoaken anak kaliyan kebak raos tanggel jawab.

3) rosan WULUNG
rosan wulung yaiku rosan ingkang arupi abrit sepuh. rosan punika
melambangkan sumber raos manis. Hal niki dados harapan cita-cita menawi ing
lebet kegesangan berkeluarga mangke badhe salajeng nyagedaken kegesangan
ingkang sarwa manis.
4) pisang AYU uga kengken AYU
Ubarampe niki berupa pisang ratu setangkep. pisang ratu dipunpileh amargi
ratu yaiku satiyang ingkang berkedudukan inggil uga luhur. Harapan nya,
pasangan niki mbenjing sanguh mencapai kelenggahan ingkang inggil.
sawegaken jarwi kengken ayu yaiku mbenjing kerukunan uga kesarengan badhe
salajeng enten lebet nyarungani kegesangan berkeluarga. Hal niki pangilon
saking sifat ron kengken, ingkang senaos raen inggil uga ngandhapipun
benten nanging menawi digigit rasanaya badhe sami.
Pangiring paningset

pangiring niki ngrupikaken kepepakan sari ubarampe ingkang baken. bentuk


saking pangiring paningset niki yaiku pikantuk bumi kersaa barang kebetahan
estri.
sacawis pamepak paningset
1) sapasang angsa utawi ayam gesang, kajengipun jodo kaping kalih mempelai
lestantun.
2) kalih buah krambil gading utawi krambil cengkir (enem), dados perlambang
ketajaman manahan.
3) kalih batang rosan wulung, dados simbol kekekahan manah.
4) badhe-badhe jampi, kados ta : jahe. Kunyit, kencur, empon-empon, dados
simbol kesarasan kunjuk kaping kalih mempelai.

pamontenan kawinan 
pamontenan raben ing Solo nggadhahi tatanan ingkang ngewrat baku-baku tradisi Jawi dados
punika : 
1. SOWAN LUHUR 
pangangkahipun yaiku nedha doa restu saking para misepuh ugapiyagung mawi
numindakake ziarah petak datheng panggen leluhurnya. 
2. WILUJENGAN 
ngrupikaken ritual dados wujud permohonan dhateng Tuhan ingkang mupu Esa supados lebet
nglampahi hajat dipunsukani kawilujengan uga dipuntebihaken saking samukawis pambengan.
lebet wilujengan niki ngangge sarat berupa tedhan kaliyan lauk-pauk,
kados ‘sekul wuduk’ uga‘sekul tunggil’ beserta ingkung (ayam wetah). lebet wilujengan niki
sedayasarat ubarampe eca dipuntedha dening manusia. 
3. pasang TARUB 
ngrupikaken tradisi ndamel ‘bleketepe’ utawi anyaman ron krambil konjuk
dipundadosaken atap utawi peneduh resepsi manton. Tatacara niki mendhet ‘wewarah’ utawi
wucalan Ki Ageng Tarub, salah satunggalleluhur ratu-ratu Mataram. kala ewed-ewedan ngemah-
emahaken anakipun Dewi Nawangsih kaliyan
Raden Bondan Kejawan, Ki Agengndamel peneduh saking anyaman ron krambil. Hal punika
dipuntumindakake dkarena griya Ki Ageng arta alit mboten saged ngewrat sedaya tamu,
dadosipun tamu ingkang dipunnjawi diteduhi kaliyan ‘payon’punika ruang ingkang
dipunkanggekaken konjuk para tamu Agungingkang wiyar uga saged ndhusun sedaya tamu.
lajeng payon saking ron krambil punika kanaman ‘tarub’, asalipun saking nami tiyang ingkang
setunggal ndamelipun. Tatacara masang tarub yaiku bapak minggahtangga sawegaken ibu
nyepengi tangga kaliyan mbiantu nyukakaken‘bleketepe’ (anyaman ron krambil). Tatacara niki
dados perlambanggotong royong kaping kalih tiyang sepuh ingkang dados pengayomkeluarga. 
4. pasang TUWUHAN 
Tuwuhan ngandung artos mukawis harapan dhateng anak ingkang dipunjodoaken saged
ndening turun, konjuk nglajengaken sejarahkeluarga. 
Tuwuhan badan saking : 
A. wit pisang ratu ingkang buahnya sampun mlebet 
pangangkah dipunpileh pisang ingkang sampun mangsak yaikudiharapkan pasangan ingkang
badhe emah-emah sampun nggadhahi pamanahan dewasa utawi sampun mangsak. sawegaken
pisang ratu nggadhahi jarwi pengharapan kajengipun pasangan ingkang badhe dipunrabikaken
mbenjing nggadhahi kemakmuran, kemuliaan uga kebektosan kados ratu. 
B. rosan wulung 
rosan wulung arupi abrit sepuh dados gambaran tuk-ing manis
utawisumber manis. Hal niki melambangkan kegesangan ingkang sarwa eca. sawegaken
jarwi wulung kunjuk tiyang Jawi nduwe artos sepuh utawi sepuh. saksampune
mlebeti jenjang kawinan, diharapkan kaping kalihmempelai nggadhahi jiwa sepuh ingkang
salajeng bertindak kaliyan‘kewicaksanaan’ utawi kebijakan. 
C. Cengkir gadhing 
ngrupikaken symbol saking kandungan panggen pun jabang bayi utawilambing turun. 
D. ron randu saking pari sewuli 
Randu melambangkan sandang, sawegaken pari melambangkan pangan.Sehinggahal punika
nduwe jarwi kajengipun kaping kalih mempelaisalajeng sampun
dicekapi sandang uga pangannya. 
E. Godhong menapa-menapa (ngrupi-rupi ron-ronan) 
kados ron ngersa ingkang melambangkan pengayoman, rumput alang-alang
kaliyan harapan kajengipun terbebas saking samukawis pambengan. 

Kembar MAYANG
Kembar MAYANG yaiku sapasang rangkaian hiasan saking beberapa uga,buah uga
sekar. Kembanr nresna panitados dados kunjukan saking setunggal ritual, setunggal pirantos ing
panggih pengantin Jawi. jarwinipun dados perlambang kebentukipun keluarga enggal. sekar
nresnanipun ngrupikaken sekar jambe ingkang saweg mekrok, berurai sae uga mambet arum.
saleresipun kembang niki nedhak penyelenggaraankemeriahan, kesakralan, keagungan uga
kesaen acara kawinan parapriyantun utawi adegan ratu. amargi dipunanggep sae
uga penh jarwi, milabudaya niki lajeng dados kekedahan ingkang bersifat sakral. 
kenging punapa dados kekedahan?
niki bermula saking legenda lakonPartakrama. Dewi Supraba purun
dipuncundhukaken Dananjaya kaliyansyarat pepak
dados ‘bebana’. Sang Dewi tedha ‘kembarmayangkhayangan’ berupa ‘Klepu Jayadaru Dewadar
u’. Klepu yaiku kajengkalpataru. wit kalpataru dipunanggep dados wit kegesangan
ingkangberpengaruh sae majeng lingkungan. mila wit niki didambakan sanget
dening Dewi Supraba. Untungnya enten para Pandawa ingkang sagah
nyambet kembarmayang niki saking khayangan. 
Kembarmayang dipuntampilaken konjuk macem-macem tujuan. kados ta 
• untuk acara panggih pengantin 
• sebagai penangkal bahaya 
• penghormatan pelantikan pejabat 
• pengargaan dhateng seseorang ingkang sampun bertindak dadospahlawan. dsb 
Kembar nresna ingkang kunjuk konjuk panggih pengantin nyabenan dados 
1. pasren, yakni pangangge ingkang ditarh ing kiwa tan celak kursipengantin 
2. wewarah, yakni pitedah, wicanten nyarungani gesang enggal 
sacawis Kembar nresna 
badhe-badhe konjuk ndamel kembar nresna yaiku sbb: 
1. batang pisang perlambang kuwawi gesang, kenceng, kiyat,
gampilmenyesaikan badan walau iklim salajeng berubah, dahannya salajeng noya asrep
nyamangaken tenteram. 
2. mayang, sekar jambe. perlambang sae uga semerbak arum 
3. janur jene, werni kejenen nyamangaken kemegahan, bahagia 
4. daun andong, ijau panjang menjuntai, kebak pambektosan 
5. daun girang, ceria bingah 
6. daun ngersa, kokoh, mengayomi, memasyarakat, nyukani keseukan 
7. cengkir gading, suci, kebak harapan uga kekah manah 
8. nanas, sae, nyaman, mega, segar 
9. melati, pethak resik uga arum, asih suci ngantos sanubari 
10. kembang kanthil, salajeng kersa celak, tentrem, aman uga bahagia 
11. padi uga kapas, kemakmran sandang pangan 
12. tebu wulung, kekah kenceng, segar, manis. 
13. beberapa ron benten dados lambang kawilujengan uga kemuliaan. 
PENGERTIAN

Upacara pengantenan adat Jawi iku klintu sijining upacara sakral adatJawi sing nduwé r
angkeyan-rangkeyan upacara lan tata cara sing wispakem. Upacara pengantenan iki ng
elambangake panggihan
antawispenganten putri lan penganten kakung neng kawontenan sing kusus landilamba
ngake dadi pasangan ratu lan ratu. 

punika niki rangkaian upacara adat pengantin Jawi sacara lengkapmpunika jarwi


saking adegan ingkang enten ing lebetipun: 

Serah-serahan 
saksampune dicapai tembung sepakat dening kaping kalih sigar pihaktiyang sepuh babagan
jodonan putra-putrinya, mila sampeyan dipunpajengaken ‘serah-serahan’ utawi kanaman
ugi ‘pasoj tukon’. lebetkesempatan niki pihak keluarga calon mempelai putra ngabritaken barang-
barang tertntu dhateng calon mempelai putri dados ‘peningset’,artosipun tanda pengikat. Umumn
ya berupa rasukan pepak, sawilangan arta, uga adakalanya dipunmaweni sesupe jene damel
kebetahan ‘lintu sesupe’. 

Pingitan 
kala-kala menjelang kawinan,
kunjuk calon mempelai putridipuntumindakake ‘pingitan’ utawi ‘sengkeran’ salebetipun gangsal
dinten, ingkang enten ing perkembangan salajengipun namung cekap telu dinten kamawon.
salebetipun punika calon mempelai putri dipunawisi medal griya uga mboten angsal kepanggih
kaliyan calon mempelai putra. sedaya badan pengantin putri dilulur kaliyan ramu-ramuan,
uga dianjurkan ugi nyiyani. tujuanipun kajengipun ing kala
dados pengantin mangke,mempelai putri tampil elok dadosipun ndamel pangling tiyang
ingkangmenyaksikannya. 

pasang Bleketepe utawi Tarup 
Upacara pasang ‘tarup’ diawalkan kaliyan pamasangan ‘bleketepe’(anyaman ron krambil)
ingkang dipuntumindakake dening tiyang sepuhcalon mempelai putri, ingkang ditandai ugi
kaliyan pangawontenansesajen. Tarup yaiku wungon darurat ingkang kunjuk
salebetipun upacaranglajeng. pamasanganipun nggadhahi persyaratan khusus ingkang
ngandung jarwi religius, kajengipun rangkaian upacara nglajeng kaliyan
wilujeng tanpa entenipun hambatan. Hiasan tarup, badan saking ron-ronan uga buah-buahan
ingkang kanaman ‘tetuwuhan’ ingkang nggadhahi aos-aos simbolik. 

Siraman 
jarwi upacara niki, sacara simbolis ngrupikaken jagen uga pangresikan badan lair batos kaping
kalih calon mempelai ingkang dipuntumindakake dipungriya masing-masing. ugi ngrupikaken
miyambakipun permohonandoa restu saking para pinisepuh. prabot ingkang
dipunbetahaken,kembang setaman, gayung, toya ingkang dipunpendhet
saking 7 sumur,kendi uga bokor. 
tiyang sepuh calon mempelai putri mendhet toya saking 7 sumur, lajengdituangkan datheng
ajang kembang setaman. tiyang sepuh calonmempelai putri mendhet
toya 7 gayung konjuk diserahkan dhateng panitiaingkang badhe nernanipun datheng
kemendelan calon mempelai putra.Upacara niki dipunawiti kaliyan sungkeman dhateng tiyang
sepuh calonpengantin mawi para pini sepuh. 
Siraman dipuntumindakake kaping setunggal dening tiyang
sepuh calonpengantin, dipunlajengaken dening para pinih sepuh, uga paling akhir dening
ibu calon mempelai mempelai putri, ngginakaken kendi ingkangkenudian dipecahkan datheng la
ntai sembari mengucapkan, “Saiki wispecah pamore” (sakmenika sampun pecah pamornya). 

Paes utawi Ngerik 
saksampune siraman, dipuntumindakake upacara niki, yakni dadoslambang upaya nyae badan
sacara lair uga batos. ‘Paes’ dandosipun enggal ing tahap ‘ngalub-alubi’ (pangriyenan), konjuk
nyampunaken paessapepakipun ing kala badhe dipunwontenaken panggih. niki
dipuntumindakake dikamar calon mempelai putri, tinenggan dening paraibu pini sepuh. 
Sembari menyaksikan paes, para ibu nyukakaken restu mawimemanjatkan do’a kajengipun
lebet upacara raben mangke mlampahlancar uga khidmat. uga mugi-mugi kaping
kalih mempelai mangke kalaberkeluarga uga ngradini kegesangan
saged rukun ‘mimi lan mintuno’,dilimpahi turun uga rezeki. 

Dodol Dawet 
Prosesi niki melambangkan kajengipun lebet upacara raben ingkang badhe
dipunlajengaken, diknjungi para tamu ingkang melimpah kadoscendol dawet ingkang pajeng
sampun disade. lebet upacara niki, ibucalon mempelai putri bertindak dados
panyade dawet, didampingi uga dipunpayungi
dening bapak calon mempelai putri, kaliyan mengucapkan :“Laris…laris”. ‘sade dawet’ niki
dipuntumindakake dipunpemahan.Keluarga. kerabat yaiku panumbas
kaliyan pembayaran ‘kreweng’(pecahan genteng) 
salajengipun yaiku ‘potong tumpeng’ uga ‘dulangan’. jarwinipun, ‘ndulang’(ndulang) konjuk
ingkang kaping paling akhir kunjuk putri ingkang badhe emah-emah. Dianjurkan kaliyan ngucul
‘ayam dara’ diprasakawan radin dening panjejibahan, mawi nangsuli
‘ayam lancur’ dipunsuku kursimempelai putri. niki dipunartosaken
dados simbol ngucul sang putriingkang badhe nyarungani bahtera kawinan. 
Upacara punikanipun, ‘nanem rikmo’ mempelai putri dihalaman ngajeng uga
‘pasang tuwuhan’ (ron-ronan uga buah-buahan tertentu). jarwinipun
yaiku ‘mendem sesuker’, kajengipun kaping kalih mempelaidipundhawahaken
saking kendala ingkang menghadang uga sagedmeraih kebahagiaan. 

Midodareni 
niki yaiku dalu paling akhir kunjuk kaping kalih calon mempelai dadosbujang uga dara sadereng
nglajengaken raben datheng esokandintenipun. enten kalih tahap upacara ing
kemendelan calon mempelaiputri. Tahap setunggal, upacara ‘nyantrik’, konjuk mitadosaken
menawicalon mempelai putra badhe dhateng ing upacara raben ingkang wancinipun
sampun ditetapkan. kedathengan calon mempelai putradipunterna dening wakil tiyang
sepuh, para sepuh, keluarga mawi kerabatkonjuk sowan calon marasepuh. 
Tahap kaping kalih, mestikaken menawi keluarga calon mempelai putrisampun jagi
nglampahi prosesi raben uga upacara ‘panggih’ ing esokdintenipun. ing dalu
kesebat, calon mempelai putri sampun dipundandos sami kaliyan prayoginipun. saksampune
nampi doa restu saking paradhatengaken, calon mempelai putri dipunterna wangsul mlebet
mlebetkamar pengantin, kendel damel
jagen upacara esok dinten. Sementarapara pni sepuh, keluarga uga kerabat sanguh
numindakake ‘lek-lekan’ utawi ‘tuguran’, dipunpangangkahaken konjuk
nyaged rahmat Tuhankajengipun sedaya rangkaian upacara mlampah lancar uga wilujeng. 

raben 
raben, ngrupikaken upacara puncak ingkang dipuntumindakake miturut kepitadosan agami
pun calon mempelai. kunjuk pemeluk Islam, raben sanguh dipunlajengaken ing masjid utawi ing
kemendelan calon mempelaiputri. kunjuk pemeluk Kristen uga Katolik, raben sanguh
dipunlajengaken ing gereja. 
ketelu raben nglajeng, mempelai putra mboten diperkenankandhuwungan.
saksampune upacara raben rampung, enggala
dipunlajengaken upacara adat, yakni upacara ‘panggih’ utawi ‘panggih’. 

Panggih (panggih) 
sampun dados tradisi, prosesi niki ngurutan sacara tetap, nanging dipunbokmenawikaken
namung kaliyan paminggahan variasi samikekhasan daerah ing Jawi madya. Diawali kaliyan
kedathenganrombongan mempelai putra ingkang
mbekta ‘sanggan’, berisi ‘gedang ayukengken ayu’, melambangkan kekajengan konjuk wilujeng
utawi ‘sedyarahayu’. sanggan kesebat diserahkan dhateng ibu marasepuh dadospenebus. 
Upacara dipunlajengaken kaliyan pangangelan ‘kembang nresna’. Konon,samukawis kedadosan
ingkang ngusung
mukawis formalitas peresmiandipunmadya masyarakat, betah kesaksian. gina kembang nresna, 
konondados saksi uga dados panjagi mawi penangkal (tolak bala). saksampune
nglajengipun upacara, kembang nresna kesebat ditaruh ing prasakawan radin, ingkang nduwe
jarwi menawi satiyanipun ingkang nglangkungi radin punika, dados mangertos menawi
ing daerah punika nembe nglajengupacara kawinan. ‘Panggih’ utawi ‘panggih’ yaiku
dipunpanggihakenaken piyambakipun mempelai putri uga mempelai putra, ingkang nglajeng
dados punika : 

Balangan gantalatau sedhah 
Mempelai putri uga mempelai putra dibimbing menuju ‘titik panggih’. ing antawis udakawis
gangsal jangkah, masing-masing mempelai samimelontarkan sedhah utawi gantal ingkang
sampun disiapkan.Arahlemparan mempelai putra diarahkan datheng
dhadha mempelai putri,sawegaken mempelai putri ngleresaken piyambakipun datheng
pupumempelai putra. niki dados lambang tresna asih semah majeng semahipun, uga pun
semah pun nunjukan bektosipun dhateng sangsemah. 

Wijik 
Mempelai putra menginjak tigan ayam
ngantos pecah. lajeng mempelaiputri membasuh suku mempelai putra kaliyan
toya kembang setaman,ingkang lajeng dipunakingaken
kaliyan handuk. Prosesi nikimalambangkan kesetiaan semah dhateng semah. Yakni, semah
salajeng mbektos kaliyan sengan manah uga sanguh ngapuntenaken samukawishal ingkang
kirang sae ingkang dipuntumindakake semah. saksampunewijik dipunlajengaken
kaliyan ‘pageran’, jarwinipun kajengipun semah sanguh kraos ing griya. lajeng dipunterusaken
kaliyan sembah sungkemmempelai putri dhateng mempelai putra. 

Pupuk 
ibu mempelai putri mengusap embun-embun mempelai putra sakathah kaping telu kaliyan
toya kembang setaman. niki dados lambangpanampen sacara ikhlas majeng menantunya dados
semah sakingputrinya. 

Sinduran utawi Binayang 
Prosesi niki mampiraken bebed sindur ingkang arupi abrit datheng pundhak kaping
kalih mempelai (memperlai putra ing sisih tan) deningbapak uga ibu mempelai putri. kala
mlampah perlaham-pasiten menujupelaminan kaliyan iringan gending, paling ngajeng
ing awali bapakmempelai putri ngiringi saking wingking kaliyan nyepengi kaping
kalihujung sindur. Prosesi niki nggambaraken ebo kaping kalih mempelaisampun
katampi keluarga ageng sacara wetah, kebak asih tresna tanpaenten
bedan anatara anak kandung uga menantu. 

Bobot Timbang 
kaping kalih mempelai lenggah dipangkuan bapak mempelai putri.Mempelai putri wonten
dipunpupu sisih kiwa, mempelai putra dipunpupu sisih tan. Upacara niki
dipunmaweni dialog antawis ibu uga bapakmempelai putri. “Abot endi bapakne?” (“anteb ingkang
pundi, pak) tembung sang ibu. “Podo, podo abote,” (“sami antebipun”) sahut sangbapak. jarwi
saking upacara niki yaiku asih tresna tiyang sepuh majeng anak uga menantu sami ageng uga
antebipun. 

Guno Koyo utawi Kacar-kucur 
paweweh ‘guno koyo’ utawi ‘kacar-kucur’ niki melambangkan pawewehnafkah ingkang kaping
setunggal saking semah dhateng semah. Yakniberupa : kacang tolo abrit, keledai cemeng, uwos
pethak, uwos jene
ugakembang telon ditaruh dipunlebet ‘klasa bongko’ dening mempelai putraingkang dituangkan 
datheng pangkuan mempelai putri. ing pangkuanmempelai putri sampun
dipunjagikaken serbet utawi kacu ingkang ageng. lajeng guno koyo uga kacar-
kucur dibungkus dening mempelai putri ugadisimpan. 

You might also like