Ceremoniale Romano Seraphicum Ad Special

ISI
EN
WOeGnVHSI
LA
D. N
si
IMA
4- E
-
X
LB 24/7
CAEREMONIALE
ROMANO - SERAPHICUM
AD SPECIALEM USUM
FF. MINORUM S. FRANCISCI
CAPUCCINORUM
SACRA RITUUM CONGREGATIONE REVISUM
ET DE LICENTIA EIUSDEM S. CONGREGATIONIS
EDITUN
t 1789
,S
διοςο
Y
ROMAE S.J.
EX TYPIS VATICANIS
-
MDCCCXCII
DECRETUM
SACRAE RITUUM CONGREGATIONIS
Revisione rite peracta, praesens Opus, cui titulus

Caeremoniale Romano- Seraphicum ad specialem usum
Fratrum Minorum Sancti Francisci Capuccinorum , so
lerti equidem studio exaratum , liturgicis legibus ac
praesertim declarationibus et praescriptionibus in de
creto Sacrae Rituum Congregationis sub die 17 De
ceinbris 1888 contentis apprime consonum repertum
est, ideoque ab alumnis universi Ordinis Minorum Ca
puccinorum religiosissime servandum . In fidem etc.
Ex Secretaria Sacrae Rituum Congregationis die 2
Augusti 1892 .
Pro R. P. D. VINCENTIO Nussi , S. R. C. Secretario

D
CAR
SB.
RE
E.P
Ioannes Ponzi , Substitutus.

SR. E
AL
ON
OI
ARI
SI.
.
LA.SAC.
SOMIL
S
HI
NY
Co
o ser
CO
VI
I
NG
Yd
AD OMNES ORDINIS NOSTRI FRATRES.
Quem laudantes in coelis Seraphim canentes ad

invicem Sanctus, Sanctus, Sanctus, audivit Isaias (VI,
3 ), ab omni creatura laudis Sacrificio Deum esse co
lendum, altissime proclamat lex ipsa naturae ; coeli si
quidem enarrant gloriam Dei, et opera manuum eius
annuntiat firmamentum (Ps. XVIII, 2 ) , ac plena est
omnis terra gloria eius ( Is . VI , 3 ) . At postquam per
inobedientiam peccavit homo, et infinita eiusdem Crea
toris benignitate ipsi divinus Reparator promissus fuit,
nedum laudis hostia, sed et victimis et holocaustis ho
norificari Deum oportuit, et vicaria sanguinis effusione
placari, quandoquidem homo ipse, cui mors debebatur,
manus sibi inferre nequibat.
Duplex hoc et laudis et expiationis Sacrificium non
solum sibi acceptum esse monstravit Deus , et per
Moysen sibi continenter offerre praecepit, sed et omnia,
quae ad ipsa respiciunt, ita ad amussim ipse praescri
psit, ut nihil ferme humanae libertati arbitrio relictum
esse voluerit. Unde in sacris Litteris non tantum ge
nerales leges, specialesque regulas Sacerdotibus et Le
vitis in eorum ministeriis agendis Deum ipsum desi
gnantem conspicimus, verum et Tabernaculi formam ,
dimensiones, materiam , ornamentorum species, textilium
operum colorem, annulorum mensuram, immo et ansa
VI Ad omnes Ordinis nostri Fratres.
rum et paxillorum numerum determinasse ; praeter

quamquod et vasa auri et argenti, et thuribula, can
delabra, lampades, utensilia, vestes ac minima quaeque
in ipsis Sacrificiorum et oblationum actionibus, legimus
voce divina dictata (cf. Exod . XXV . et seq. ) .
Quod autem lege sacra Deus ordinavit quoad Sa
crificia antiqui foederis, quae nihil aliud erant quam
futurorum umbra, siquidem omnia in figura contingebant
illis (I. Cor. X , 11 ) ; non minus in Ecclesia nova, in qua
ipsum cruentum ab Unigeno Filio Dei consummatum
in Cruce Sacrificium , a solis ortu usque ad occasum ,
incruenter, in omni loco hostia munda et immaculata
offertur (cf. Malach. I, 11 ) , statui et ordinari oportebat.
Hinc est quod Tridentina Synodus (Sess. XXII.))
ait : Pra Mater Ecclesia ritus quosdam , ut scilicet quae
dam submissa voce, alia vero elatiore pronuntientur,
instituit, caeremonias adhibuit, ut mysticas benedictiones,
lumina, thymiamata, vestes aliaque id genus multa ex
apostolica disciplina et traditione, quo et maiestas Sacri
ficii commendaretur, et mentes fidelium per haec visibilia
religionis et pietatis signa ad rerum altissimarum quae
in hoc Sacrificio latent contemplationem excitarentur.
Proindeque ipsa sacra Synodus in eadem sessione pro
hibet, ne Sacerdotes alias quam debitis horis celebrent,
neve ritus alios, aut alias caeremonias adhibeant, quam
quae ab Ecclesiaprobatae et receptae fuerint. Anathemate
damnat eos, qui asserunt acceptos et approbatos Ecclesiae
ritus pro libitu omitti posse, aut in alios mutari.
Nobis igitur, dilectissimi Fratres, qui vel per Sa
cramentum Ordinis ad tantam dignitatem evecti sumus,
ut vere Sacerdotes et dispensatores Mysteriorum Dei
Ad omnes Ordinis nosiri Fratres. vil
nominemur et simus ( cf. I. Cor. IV, 1.), vel per reli

giosae vitae professionem Deo dicati, divino cultui con
secrati, duplici hoc Sacrificio laudis et expiationis toto
vitae cursu incumbere necessario debemus , talia per
saepe consideranda sunt, nobisque specialiter ab Ec
clesia Christi dicta fuisse censendum , quae in veteri
lege Moyses Levitis dicebat : « Observa, et cave nequando
obliviscaris Domini Dei tui, et negligas.... caeremonias,
quas ego praecipio tibi » (Deut. VIII, 11 ).
Et hoc quam maxime, quoniam Seraphicus Pater
noster Franciscus, vir vere catholicus, stricte praecepit
in sua s. Regula, suos Fratres secundum ritum sanctae
Romanae Ecclesiae divina persolvere debere, et in suo
Testamento in eamdem damnationem induxit eos qui
voluerint aliquo modo haec variare, et eos qui in hae
resim prolapsi forent.
Haec, uti probe iam scitis , considerantes Patres
Vocales ultimi nostri Generalis Capituli, Romae habiti
mense Maio anni millesimi octingentesimi octuagesimi
quarti, unanimi consensu proposuerunt, ut tandem quod
centies promissum fuerat, et in votis omnium erat,
CAEREMONIALE ROMANO -SERAPHICUM ad usum Congre
gationis nostrae ederetur , quod omnes ubique pro
recta norma sequentes unanimes uno ore honorificarent
Deum . Et en, Fratres carissimi, tandem aliquando, quod
desideratum vehementer erat, Opus iuxta Missalis, Bre
viarii, et Ritualis Romani Rubricas, habita quoque Cae
remonialis Episcoporum , Pontificalis Romani, aliorumque
Ecclesiae catholicae liturgicorum Librorum ratione, re
centissimis S. Rit. Congregationis Decretis inspectis,
probatisque auctoribus consultis, maxima cura exaratum ,
VIII Ad omnes Ordinis nostri Fratres .
iudicio Reverendissimi Pontificii Caeremoniarii et Sacrae

Congregationis Caeremonialis Consultoris ab ipsa S. C.
designati discussum, aliorum quoque Consultorum au
dito iudicio, et eiusdem tandem Sacrae Congrega
tionis licentia editum Vobis proponimus.
Una sit igitur in omnibus, sive in celebratione di
vinorum Mysteriorum , sive in divinis laudibus persol
vendis, sive in caeteris tum universalis Ecclesiae, tum
propriis Ordinis nostri functionibus adimplendis mentis
conformitas, cordis consonantia , ac caeremoniarum etiam
minimarum perfecta concordia .
Vetera hinc Caeremonialia aut Ritualia sive Or
dinis sive particularium Provinciarum abrogentur; par
ticulares etiam a longo tempore introductae consuetu
dines deserantur ; abusus, si qui sunt, ubique tollantur,
ut et per manus nostras a solis ortu usque ad occasum
in omni loco divino Nomini oblatio munda offeratur,
et unanimes uno ore honorificemus Deum, ipsum col
laudantes in terris, donec omnes simul ipsius gloria
perfruamur in coelis.
Datum Romae ex domo S. Nicolai Tolentini die 2
Augusti 1892 .
Fr. BernARDUS AB ANDERMATT
Min. Glis. Cap. 1. i .
-
-
INDEX RERUM SYNOPTICUS
Decretum S. Rit. Congregationis.. PAG. III
Ad omnes Ordinis nostri Fratres. ..

..
V
Index rerum synopticus. IX
PARS PRIMA
De rebus ad divinum cultum spectantibus in genere.
CAPUT I.
DE VARIIS SIGNIS CAMPANAE I
CAPUT II .
DE MODO INGREDIENDI CHORUM , CONVERSANDI IN EO ,

ET EGREDIENDI EX EO 6
SI . - De modo ingrediendi Chorum .. 6

§ II . De modo conversandi in Choro ..
.. ..
. 8
..
$ III. De modo Choro egrediendi .. 9
CAPUT III .
DE QUIBUSDAM ACTIBUS IN CHORO ET IN ECCLESIA FA

TO
CIENDIS .
SI. De signo Crucis faciendo .. Ιο
II. - De tempore et modo standi et sedendi in Choro. I2

X Index rerum synopticus
§ III . De mutuis conversionibus ad invicem et ad Altare. 13

§ IV. De inclinationibus .... 14
SV. - De genuflexionibus. 17
S VI. De prostrationibus cum osculo terrae . 19
S VII . De coniunctione et contectione manuum . 20
S VIII. - De brachiorum extensione. 21
§ IX . - De pectoris percussione 22
§ X. De aperiendo et operiendo capite, et de mantello

deponendo. 23
S XI . De ritu et cantu in divino Officio servando .... 24
PARS SECUNDA
De divino Officio .
CAPUT I.
DE ATTINENTIBUS AD ILLOS , QUI DIVINO OFFICIO IN
29
CHORO INTERSUNT ..
..
§ I. - De officio Superioris in Choro. 29

:
De officio Hebdomadarii ..
..
SII . 31
§ III . - De officio Acolythorum .
.
..
36
CAPUT II .
DE HORA PERSOLVENDI DIVINUM OFFICIUM ..

..
41
:
CAPUT III .
..
..
DE HORIS CANONICIS IN PARTICULARI 43
De Matutino et Laudibus .
.
§ I. 43
§ II. De Horis parvis . 46
..
-
..
..
$ III . - De lectione Martyrologii facienda ad Primam . 48

S IV . - De Vesperis et Completorio .
Index rerum synopticus. XI
CAPUT IV .
DE ALIIS OFFICIIS IN CHORO RECITARI SOLITIS 52
§ I. - De Officio parvo B. Mariae Virginis .. 52

S II. - De Officio Defunctorum in Choro persolvendo 54
S III . S
De Psalmis Gradualibus .. 59
SIV . De septem Psalmis Poenitentialibus, deque Litaniis
in Choro recitandis . . 60
CAPUT V.
DE ANTIPHONA FINALI B. M. V. ET ORATIONE ( SACRO

SANCTAE » 61
CAPUT VI .
DE PRIVATA OFFICII DIVINI RECITATIONE .. 63
PARS TERTIA
De Sacrificio Missae .
ARTICULUS I.
DE SACRIFICIO MISSAE IN GENERE .
CAPUT I.
65
..
..
DE REQUISITIS AD CELEBRATIONEM MISSAE ..
§ I. De loco et tempore celebrandi Missam .. 65

& II . De Altari .... 68
..
..
..
$ III. De vasis sacris 71

XII Index rerum synopticus.
§ IV. De paramentis sacris . 72

SV. De materia Sacrificii . 79
$ VI . - De aliquibus defectibus in celebratione Missae
occurrentibus 81
CAPUT II .
OC
DE ACTIONIBUS SPECIALIBUS (IN SACRIFICIO MISSAE
CURRENTIBUS 90
§ I. - De Crucis efformatione . 90
§ II . -
De inclinationibus .. 92
$ III. De genuflexionibus. 94
§ IV. De gestis manuum in celebratione Missae . 97
SV. De Altaris osculatione .. 100
$ VI . De oculorum elevatione . ΙοΙ
S VII . De voce seu pronuntiatione in Sacrificio Missae. 101

§ VIII . - De iis, quae Celebrans memoriter scire debet .. 103
CAPUT III .
DE PARTIBUS MISSAE VARIABILIBUS . 104
CAPUT IV .
DE MISSAE CULTUIQUE DIVINO INSERVIENTIBUS . 116
$ I. De officio Sacristae 116
§ II . - De officio Inservientium Missae privatae .. .. .. 124

§ III . De officio Inservientium Missae, in qua fit incen
satio Altaris. .. 131
Index rerum synopticus. XIII
ARTICULUS II.
DE SACRIFICIO MISSAE IN SPECIE .
CAPUT I.
DE RITU SERVANDO IN MISSA PRIVATA GENERATIM . 140
SI. - De praeparatione ad Missam .. 140

$ II . -
De ingressu ad Altare ... 143
§ III . - De principio Missae usque ad Offertorium . 146
.
§ IV. · De Offertorio usque ad Canonem 151
SV. - De initio Canonis usque ad Consecrationem .. 156
§ VI . - A fine Consecrationis usque ad Communionem 161
§ VII . A Communione usque ad finem Missae ... 170
CAPUT II .
DE SPECIATIM SERVANDIS IN QUIBUSDAM MISSIS PRIVATIS . 173
SI . De Missis ferialibus in festo S. Marci, diebus

Rogationum , Quatuor Temporum et Quadra
gesimae. 173
$ II. -
De tribus Missis privatis in Nativitate Domini,

et de binatione .. 176
§ III . De Missa privata coram Ssmo Sacramento expo
sito .. I 80
§ IV. De Missa privata coram Praelatis ..

183
§ V. - De Missa privata Ministri Generalis 187
CAPUT III .
DE MISSA VOTIVA PRIVATA .. 189

$ I. - De Missis votivis privatis in genere 189
§ II . - De Missis votivis privatis in Missali Romano
assignatis in specie . .. 195
XIV Inder rerum synopticus.
CAPUT IV.
DE MISSA PRIVATA IN ALIENA ECCLESIA ET IN ORATORIO

PRIVATO 202
SI . De Missa privata in aliena Ecclesia .. ..

202
S II . - De Missa privata in Oratorio privato . 207
CAPUT V.
..
DE MISSA PRO DEFUNCTIS IN GENERE • 209
CAPUT VI .
DE MISSIS PRO DEFUNCTIS IN SPECIE . 212
:
:
§ I. -
De Missis in Missali Romano signatis .. 212
§ II. - De Missa privata pro Defunctis .. 213

:
:
De Missis de Requie privilegiatis

..
$ III. 216
:
:
$ IV . - De Missa solemni de Requie

..
219
CAPUT VII .
DE MISSIS IN ORDINE NOSTRO SOLEMNIBUS 220
§ I. De Missa conventuali et solemni . 220
§ II. De Missa Ministri Generalis et Provincialis in

occasione pastoralis visitationis dicenda 233
§ III. - De Missa dicenda die Capituli generalis et pro
vincialis . 242
SIV. De Missa neo - Sacerdotis .. 242
Index rerum synopticus. XV
PARS QUARTA
De cultu SS. Eucharistiae.
CAPUT I.
DE ASSERVATIONE SS , EUCHARISTIAE .. 245
SI. De Tabernaculo. 246

$ II . - De Pyxide ... 248
$ III . De lumine .. 250
CAPUT II .
DE CONSECRATIONE ET RENOVATIONE SS . SACRAMENTI ,

ET DE PYXIDIS PURIFICATIONE . 251
§ 1. De consecratione SS . Sacramenti .. 251

SII . - De renovatione SS. Sacramenti, et de purifica
tione Pyxidis 253
CAPUT III .
DE DISTRIBUTIONE SS . EUCHARISTIAE EXTRA MISSAM .. .. 254
CAPUT IV .
DE EXPOSITIONE SS . SACRAMENTI .. .. 258
§ I. - De servandis in expositione privata SS. Sacra

menti . 258
§ II. - De iis, quae pro publica expositione SS . Sacra
menti requiruntur 261
XVI Index rerum synopticus.
$ III . - De ritu publice exponendi et reponendi SS. Sa

cramentum 264
§ IV . De expositione Quadraginta Horarum. 272
PARS QUINTA
De actibus et functionibus in aliquibus festis
per annum observandis .
CAPUT I.
DE TEMPORE ADVENTUS, NATIVITATIS ET EPIPHANIAE . · 285
§ 1. De tempore Adventus .. 285

§ II . - De observandis in Vigilia et in festo Nativitatis
Domini . .. 288
§ III . De observandis in Vigilia et in festo Epiphaniae. 293
CAPUT II .
DE FESTO PURIFICATIONIS B. M. V. ET DE BENEDICTIONE

CANDELARUM .. · 295
CAPUT III .
DE DOMINICIS SEPTUAGESIMAE , SEXAGESIMAE ET QUIN

QUAGESIMAE . 303
CAPUT IV .
DE FERIA IV ET BENEDICTIONE CINERUM .. · 305
CAPUT V.
DE TEMPORE QUADRAGESIMALI . ..
.. 308
1
Index rerum synopticus. XVII
CAPUT VI .
..
..
..
DE HEBDOMADA
..
MAIORI 311
:
$ I. De Dominica Palmarum . 312
:
§ II. -
De Matutino Tenebrarum . ..
319
:
$ III . -
De Feria V in Coena Domini . ..

321
:
$ IV. - De Mandato, seu lotione pedum .. 335
:
§ V. · De Feria VI in Parasceve 340
§ VI. De Sabbato sancto .... 362
CAPUT VII .
DE PASCHA ET TEMPORE PASCHALI . . : 380
§ I. - De Pascha et eius Octava 380

§ II . De variandis in Officio et Missa tempore paschali 333
SIII . - De processionibus maiorum minorumque Lita
niarum ... 385
$ IV. Ab Ascensione ad Octavam Pentecostes.. 388
CAPUT VIII .
DE SOLEMNI FESTO CORPORIS CHRISTI 391

:
CAPUT IX .
DE RITU PROCESSIONIS IN FESTO PORTIUNCULAE .. .. 393
CAPUT X.
DE TRANSITU S. P. N. FRANCISCI .. · 397

XVIII Index rerum synopticus.
CAPUT XI .
DE DIE COMMEMORATIONIS OMNIUM FRATRUM NOSTRORUM

DEFUNCTORUM . .. 400
CAPUT XII.
DE DIE COMMEMORATIONIS OMNIUM FIDELIUM DEFUN
CTORUM · 406
PARS SEXTA
De sacris functionibus extraordinariis

in Ordine nostro occurrentibus.
CAPUT I.
DE ADMISSIONE ET RECEPTIONE AD ORDINEM NOSTRUM . 415
SI . - De ritu admittendi ad habitum .... 415

§ II. De ritu in scrutinio de Novitiis servando .. 424
§ III. - De ritu recipiendi Novitium ad professionem .... 426
CAPUT II .
DE RENOVATIONE S. PROFESSIONIS 433
§ I. - De renovatione s . professionis quotannis die 6 la

nuarii facienda occasione dedicationis totius
Ordinis Ssmo Cordi lesu .. 433
§ II . - De renovatione s . professionis occasione Iubilaei. 439
Index rerum synopticus. XIX
CAPUT III .
DE RITU SEU MODO RECIPIENDI PRAELATOS IN ECCLESIIS

ET DOMIBUS NOSTRIS . 442
SI . - De receptione Praelati, seu Legati .. ..

442
§ II . De receptione et visitatione P. Ministri Generalis. 446
SIII. - De receptione ac visitatione aliorum Superiorum
Ordinis . 454
CAPUT IV .
DE RITU CELEBRANDI CAPITULA NOSTRA 456
$ 1. De ritu servando in Capitulo generali 456

SII . - De ritu servando in Capitulo provinciali. 473
$ III. - De ritu servando in Capitulo locali 479
CAPUT V.
DE RITU ADMINISTRANDI SACRAMENTA GRAVITER INFIR

MIS , ET DE MODO IUVANDI MORIENTES .. .. 483
SI . - De ritu administrandi S. Communionem mori

bundis .. .. .. 483
§ II. - De ritu administrandi Extremam -Unctionem .. 489
$ III . - De ritu benedictionis Apostolicae in articulo
mortis impertiendae . 497
§ IV. - De commendatione animae 499
CAPUT VI .
DE DEPOSITIONE CONFRATRIS NOSTRI SEU DE EXEQUIIS .. 500

Index rerum Alphabeticus .. 509
7
-
PARS PRIMA
De rebus ad divinum cultum spectantibus
in genere.
CAPUT I.
DE VARIIS SIGNIS CAMPANAE .
1. Septies in die invitat sancta mater Ecclesia

Clerum et populum ad laudem Dei dicendam . Consti
tutiones autem nostrae statuunt , ut Fratres legitime
non impediti, audito primo campanae signo pro per
solvendo Officio aut aliis Sacris peragendis, sine inter
missa mora , in Chorum conveniant, ad praeparandam
Deo animam suam ? . Porro signa campanae haec sunt :
2. Signum Salutationis angelicae, iuxta antiquam
Ecclesiae consuetudinem ab Ordine nostro praecipue
introductam , ter in die pulsatur, scilicet : primum in au
rora , secundum in meridie , tertium in vespere post
occasum solis , hora et modo , quo ab aliis Ecclesiis
pulsari solet.
3. Ad Matutinum et Vesperas in festis duplicibus
et Dominicis tria campanae signa pulsentur, quorum
1 Novitii vero, iuxta laudabilem nonnullarum Provinciarum consue
tudinem, jam ante campanae signum ad Chorum conveniunt .
I
2 Pars I. De rebus ad div . cultum spect. in genere.
primum aliis longius producatur, saltem spatio duorum

Miserere; in semiduplicibus, simplicibus, et diebus fe
rialibus, duo tantum signa dentur. Tempore Quadra
gesimae, cum Vesperae ante meridiem dicuntur, bis, dum
Nona recitatur, signa dantur : primum sub toto Psalmo
Clamavi, alterum post ultimum Psalmum , usque dum
ab Hebdomadario signum detur ad Vesperas.
4. In diebus Dominicis et duplicibus , cum inchoatur
Hymnus Te Deum laudamus, campana usque ad Te
ergo quaesumus pulsetur. In solemnitatibus autem per
totum Te Deum .
5. Ad Primam unico tantum signo prolixiori pul
setur, quando statim post Litanias aut meditationem
dicitur, ubi Fratres iam sunt in Choro congregati ; secus
duobus signis ad Chorum vocentur.
6. Ad Tertiam ex more nunquam pulsatur, eo quod
post Primam semper immediate dicatur ; ad Sextam
vero , cum seorsum a Tertia recitatur, quemadmodum
et ad Nonam, duobus tantum signis pulsetur.
7. Pro Completorio quolibet anni tempore campana
bis pleno tractu pulsetur.
8. Ultimum Officii signum Superioris tantum arbi
trio pulsandum reservetur : idcirco Superioris obedientia
exspectetur, qui articulo digiti scamnum percutiens dat
signum , et pulsans a campanae tractu non cesset, donec
Superior idem signum iteret.
9. Suffragia pro Defunctis, quae post vespertinam
Salutationem angelicam dici solent , tribus campanae
tractibus (vel etiam ictibus) morose protractis, ac de
bitis intervallis distinctis pulsentur, ita, ut commode dici
possit De profundis, cum Oratione Fidelium Deus etc.
-
Cap. 1. De variis signis campanae. 3
10. Statutis diebus ac horis pro diversitate tem

poris, tam hiemalis, quam aestivi, Fratres Laici septem
campanae ictibus admoneantur, ut ad Litanias, ora
tionem mentalem et disciplinam conveniant.
II. Hora orationis mentalis peracta, Sacrista vel alius
ad hoc destinatus trino ictu campanae ipsam termina
tam esse indicet, atque eodem campanae signo post
Nonam vel respective post Vesperas tempore quadra
gesimali , cum ad refectionem eundum est, Officium
expletum esse annunciet: ut qui refectorii et culinae cu
ram gerunt, tegulae signo respondeant.
12. Missa conventualis iuxta Rubricas Missalis
dicenda est post Tertiam, nisi sit de Feria ; tunc si est
dies ieiunii , dicitur post Nonam ; si vero sine ieiunio ,
post Sextam . Pulsus ergo campanae hic est : cum Offi
cium fit de festo duplici aut Dominica, ter pulsatur ;
primum signum datur post Martyrologium , pleno ac
longiori tractu ; secundum, sub Psalmo Memor esto Ter
tiae, pleno quidem tractu , sed quindecim in fine cam
panae tintinnis adiunctis ; tertium signum circa finem
Psalmi Bonitatem solis quindecim tintinnis.
13. Cum autem Officium fit de semiduplici, simplici
aut de Feria, primum signum datur pro Missa conven
tuali ad Primam, ut dictum fuit, pleno tractu cum ictibus ;
alterum ad Tertiam vel respective ad Sextam solis ictibus.
In die autem ieiunii, quo Missa dicitur post Nonam, pri
mum signum datur sub Psalmo Mirabilia pleno tractu
campanae cum ictibus , secundum vero , ad finem Psalmi
Principes solis quindecim ictibus .
· Rubricae generales Missalis : XV . De Hora celebrandi Missam .

4 Pars I. De rebus ad div . cultum spect, in genere.
14. Ad Missas, quae Missam conventualem praece

dunt aut subsequuntur in Altari maiori, duo tantum
modo dantur signa: primum post elevationem Missae,
si aliae Missae subsequantur, alioquin hora a Superiore
statuta , pleno tractu cum aliquibus tintinnis ; et alte
rum solis ictibus sub ultimo Missae Evangelio. Ad
Missas privatas, extra tempus solitum , dentur pauci
tintinni .
15. In festis duplicibus primae classis, in Feria V
maioris Hebdomadae , et in Sabbato sancto , cum di
citur aut cantatur Gloria in excelsis, in Missa conven
tuali campana pleno tractu pulsetur , usque ad finem
Gloriae. Idem servetur ad Sanctus et ad utramque
elevationem Missae conventualis (praeterquam in Fe
ria V maioris Hebdomadae) , nisi aliter consulat loci
consuetudo .
16. In Vigiliis omnium festorum primae classis, ac
B. M. V. secundae classis, nec non in festis Sanctorum
Ordinis nostri, ac aliarum solemnitatum occurrentium ,
post vespertinam Salutationem angelicam , ad singu
larem illius diei solemnitatem declarandam , detur si
gnum campanae pleno ac longiori tractu , ut eo po
pulus christianus admoneatur celebriorem diem immi
nere, quo maiori studio ac diligentia divinis rebus va
candum sit.
17. Cum aegrotis Fratribus ministrandum sit Via
ticum vel Extrema -Unctio, omnes per aliquos campanae
ictus convocentur .
18. In obitu Fratrum nostrorum, statim ac quis exspi
raverit, detur signum campanae, ut fit pro Salutatione
angelica , longiori quidem tractu ; quod si obitus horis
Cap. 1. De variis signis campanae. 5
nocturnis contingat, tunc signum ad auroram differatur.

Dum corpus Defuncti in Ecclesiam defertur et Abso
lutio circa corpus completur, pulsatur campana pleno
tractu .
19. Dum , ob imminentem grandinem aut tempe

statem , campana ad repellendos daemones ac tempe
statem sedandam pulsanda erit : primum detur signum
Salutationis angelicae eo modo, quo superius dictum
est. Tunc vero campana pulsetur pleno trac per ali
quod temporis spatium, quo nubes et tempestates ab
aliquo Sacerdote coniurantur.
20. Campana pleno tractu pulsetur post electionem
Generalis , aut Provincialis in Capitulo tantum , dum
processio fit; ad adventum Generalis in occasione s. Vi
sitationis, aut dum Cardinalis vel Legatus a latere ad
Ecclesiam nostram accedit, aut processio Cleri et po
puli ad Ecclesias nostras adventat et revertitur, aut
SS. Viaticum maximo apparatu et pompa prope Ec
clesiae vel conventus ianuam pertransit ! .
21. Quoad alios pulsus campanae, v. g. pro bene
dictionibus, concionibus, processionibus, etc. , serventur
legitimae consuetudines locorum vel Provinciarum .
22. Si leges civiles aut temporum circumstantiae
hunc inodum aut usum nostrum pulsandi campanam
non permittant, Superiores provinciales meliori modo
provideant.
1 S. Rit . C. 10 Martii 1787 .

6 Pars I. De rebus ad div , cultum spect. in genere.
CAPUT II.
DE MODO INGREDIENDI CHORUM , CONVERSANDI IN EO,

ET EGREDIENDI EX EO,
§ I. -
De modo ingrediendi Chorum .

23. Religiosus Chorista, audito consueto ad intran
dum Chorum signo, sine mora, ut supra dictum est ,
ad illum tendat, ita ut ante signi finem in eo sit.
24. Chorum ingrediens caput discooperiat, et sumpta
aqua lustrali signet se signo Crucis, seseque in plano
versus Altare prosternens utroque genu , terram de
vote osculetur , mente et corde illud S. P. N. Fran
cisci recitans : Adoramus te, Domine etc.; surgat, et sine
alia genuflexione cum gravitate versus Superiorem , aut
si non adsit versus Chorum , quin tamen Altari ob re
verentiam SSño Sacramento debitam tergum vertat ,
se inclinabit; deinde ad suum locum pergat, et genu
flexus ad Deum digne laudandum se praeparet , secreto
dicens: Aperi, Domine, os meum etc.
25. Si quis Clericus aut Novitius Chorum ingre
diatur postquam Officium iam incoeperit , facta prius
solita prostratione, versus Superiorem progrediatur,
genuflectat, et obtenta Superioris venia, terram oscu
letur, ac facta genuflexione Venerabili, et inclinatione
Communitati versus Praesidem, suum petat locum.
26. Qui vero, aut cum venia Superioris aut ex ali
quo officio, aut ex alia rationabili causa exire debet,
postmodum rediens Chorum, exstante in eo adhuc Com
1
Cap. II. De modo ingrediendi Chorum , conversandi etc. 7
munitate, ingredietur, et solum facta prostratione versus

Altare et inclinatione versus Communitatem , ad suum
ibit locum.
27. Si quis Chorum ingrediatur, aliis tunc profunde
inclinatis vel genuflexis , v. g. quando dicitur Gloria
Patri vel Te ergo quaesumus etc. , non progredietur
ultra, sed in ipso ingressu subsistens inclinabit se vel
genuflectet, eodem ritu et modo quo caeteri; et abso
luto illo versiculo, cum aliis se eriget et locum suum
cum debitis reverentiis petet '.
28. Nemo e Choro exeat, vel transeat de una ad
alteram partem , dum dicuntur Gloria Patri, ultimae
Hymnorum strophae, Orationes, principium Evangelii
aut Homiliae, et quando Communitas est inclinata, aut
in Missa dicitur aut cantatur Et incarnatus est in Credo,
aut sub utraque elevatione.
29. Ingrediente aliquo Superiore, incoepto Officio
(Superiorum nomine hic intelliguntur, P. Generalis, De
finitores Generales, Provinciales, Definitores Provinciales
et Superiores locales seu Guardiani) , dum facta pro
stratione ad suum locum procedit, omnes cum sedeant,
media inclinatione illum revereantur, ipseque vicissim
eadem inclinatione respondeat ?. Idem fiet cum Choro
egreditur. Caveant autem Superiores, ne Chorum nimia
facilitate ingrediendo et egrediendo perturbent.
1 Caerem . Episc . 1. I , c. 18 , n . 4 .
2 Ibid . , n . 5.
8 Pars I. De rebus ad div. cultum spect. in genere.
§ II. De modo conversandi in Choro.
30. In Choro et in Ecclesia servetur silentium ,

quia est aula Dei .
31. Fratres in Choro magnam modestiam et gra
vitatem servent, oculos habeant demissos seu ad Psal
terium intentos, manus decenter ac religiose dispositas.
Caveant praeterea a notabili brachiorum aut tibiarum
extensione dum sedent, nec stent in sedilibus molliter,
et cum sedent aut stant, parieti non se reclinent, nec
pedes exporrectos nec disiunctos, vel unum supra alium
teneant. Caput teneant erectum et non super pectus
inclinatum , aut inter humeros absconditum.
32. Strepitum per vocis susurrum , per importuni
tatem tussiendi , exspuendi , per impetuosam elevatio
nem, vel depositionem sedilium , vel ianuarum aut fe
nestrarum aperitionem et similia vitent, et hoc prae
sertim tempore orationis mentalis, vel dum aliquid in
particulari legitur aut canitur.
33. Tempore Officii aut Psalterium respiciant, aut,
si Officia sint insolita, Breviaria prae manibus teneant ' ;
et nemo legat, recitet vel agat aliquid ad Sacrum non
pertinens.
34. Si quis in Choro legens erraverit, sive sit Heb
domadarius sive Acolythus, non ab omnibus, sed a solo
Superiore prudenter corrigatur, ne magna confusio et
perturbatio oriatur.
35. Omnes in Choro simultaneo motu inclinentur,
genuflectant, surgant, stent, se signent, cantent ac pau
1 Caerem . Episc . 1. I , c . 5 , n . 4 .
-
Cap. II. De modo ingrediendi Chorum , conversandi etc. 9
sent. Uniformitati vocum et corporis gestorum interna

quoque consentiat uniformitas mentium psallentium .
§ III. De modo Choro egrediendi.
36. Stante tota Communitate in Choro, sive ad di

vinam Psalmodiam persolvendam , sive ad Missam au
diendam etc. , nemo exeat sine necessitate , nisi qui
propter officium suum ad Chorum , Ecclesiam etc. per
tinens, exire debeat. Isti nec veniam Superioris petant,
nec benedictionem accipiant.
37. Caeteri vero, si sint Sacerdotes, versus Su
periorem vadant, veniam petant, qua obtenta, pro
funde inclinent, et facta debita prostratione SS. Sa
cramento, exeant. Si vero sint Novitii, aut Clerici vel
Fratres Laici , genuflexi se sistant Superiori, causam
ob quam exire debent ipsi manifestent, obtentaque ve
nia terram osculentur : surgant, profunde versus Su
periorem et Chorales se inclinent, et dein e Choro
discedant.
38. Omnes exeuntes a Choro ante aut versus Ve
nerabile se prosternant, terram osculentur, versus Su
periorem , aut ipso absente, versus Chorum, antequam
egrediantur, profunde inclinent, quin Sanctissimo dor
sum vertant, et, sumpta aqua benedicta, se signent.
39. Superiores hospites non petunt nec accipiunt
benedictionem cum exeunt , sed simpliciter Superiori
Chori caput inclinant.
40. Neque Ianitor, neque Sacrista, nec quis alius ali
quem ex porta Chori vocet quacumque ex causa, sed
ipsum accedat significans ad quid eum vocet.
41. Si quis Sacristiam aut Chorum externum so

lummodo petit, terram non osculatur, nec veniam petit,
nisi adhuc sit Clericus, sed facta genuflexione Venera
bili et inclinatione Superiori , vadit viam suam. Hoc
idem facit cum regreditur.
42. Caput mediocriter inclinent Praelato et Com
munitati etiam Sacerdotes parati eorumque Ministri
Chorum ingredientes, aut egredientes, ante et post Mis
sam seu aliquam functionem .
43. Officio persoluto, si e Choro statim disceden
dum sit, omnes, dato a Superiore signo, surgant, ca
pite sese invicem salutent, ante SS. Sacramentum terram
osculentur etc. , et cum modestia et silentio discedant ;
non enim convenit, statim post Officium aut aliam sa
cram functionem divagari mente et locum sanctum ina
nibus verbis replere.
CAPUT III .
DE QUIBUSDAM ACTIBUS IN CHORO

ET IN ECCLESIA FACIENDIS .
§ I. — De signo Crucis faciendo.

44. Signum Crucis fit dupliciter , id est , pollice
manus dexterae, et manu seu palma extensa, sinistra
extensa et iunctis digitis infra pectus ita posita, ut sit
extra limites Crucis. Primo modo fit in ore ad Domine
labia mea aperies initio Matutini , in pectore ad Con
verte nos Deus initio Completorii, in fronte, ore et pe
ctore ad Initium vel Sequentia S. Evangelii, etc.
-
Cap. III. De quibusdam act. in Choro et in Eccl. faciendis. II
45. Palma vero extensa ipsiusmet dexterae manus

fit ad Deus in adiutorium etc. initio omnium Horarum ',
(non autem cum idem versus in Psalmo, sive in Pre
cibus legitur, aut ad Pretiosa ter repetitur : ita tamen
se signent, ut ad unumquodque ex praefatis verbis
manu tangant primo frontem , deinde pectus, mox hu
merum sinistrum , ultimo dextrum ?) ; ad Adiutorium
nostrum etc. ante Confiteor, et postea ad Indulgen
tiam etc.; ad Primam , cum Hebdomadarius dicit : Do
minus nos benedicat etc.; denique post Benedicat et
custodiat nos etc. ad verba : Pater et Filius et Spiritus
sanctus, ad Completorium .
46. Signum Crucis manu extensa insuper fit initio
Canticorum Benedictus, Magnificat et Nunc dimittis 3,
47. Similiter ad Matutinum in festo Epiphaniae ,
dum inchoatur prima Antiphona Afferte Domino (minime
vero infra Octavam) ; ac pariter in ultimo Triduo maioris
Hebdomadae ad Matutinum , Laudes et Vesperas, dum
prima Antiphona inchoatur ; ad reliquas vero Horas,
in eodem Triduo, dum inchoatur primus Psalmus 4.
48. Idem signum Crucis fit ab omnibus in principio
Missae, cum Sacerdos incipit : In nomine Patris etc. ,
et in fine Missae ad Benedicat vos omnipotens Deus,
Pater etc. , et quoties a Sacerdote aliqua benedictio
impertitur.
49. De Crucis formationibus in Sacrificio Missae aliis
que sacris functionibus faciendis, suis locis tractabitur.
I S. Rit. C. 13 Apr. 1867 , in Bobien.

2 Caerem . Episc. 1. II , c . 1 , n. 14 .
.
S. Rit . C. 20 Decem . 1864 .
3 S. Rit . C. 13 Apr. 1867 , in Bobien.
4 Vide Gavant . et Merat. , s. 6 , c. 13 , n. 8.
12 Pars I. De rebus ad div . cultum spect, in genere .
50. Privatim frequenter et devote hoc signo uta

mur, cum ad fovendam Christi Domini Passionis me
moriam alte mentibus nostris infigendam , ad daemones
pellendos et nos in tentationibus et periculis animae
et corporis roborandos conferat.
§ II. De tempore et modo standi et sedendi in Choro.
51. Horae canonicae in Choro, iuxta laudabilem no

stram consuetudinem , recitandae sunt stando, non ob
stante paucitate Choralium , quia horum maior vel minor
numerus nec minuit nec auget uniuscuiusque incom
modum .
52. Praeterea standum est , cum Evangelium in
Missa legitur, iuxta antiquum Ecclesiae usum .
53. Rursus, toto tempore paschali, et a Vesperis
cuiuslibet Sabbati inclusive usque ad occasum solis diei
Dominicae, cum dicitur Antiphona B. M. V. vel ange
lica Salutatio pulsatur. Aliis autem temporibus dicuntur
flexis genibus.
54. Sedendum est in Choro , etsi expositum sit
SS. Sacramentum , cum Lectiones ad Matutinum et
Martyrologium ad Primam leguntur. In principio vero
Martyrologii pro Nativitate Domini, et ad prima verba
in die Resurrectionis Christi stent, ut suis locis dicetur.
55. Sedendum est in Sabbato sancto ac in Vigilia
Pentecostes, cum leguntur Prophetiae.
56. In Officio Defunctorum , dum Psalmi et Lectiones
recitantur seu leguntur, omnes sedent, excepto Aco
lytho, qui legit Lectiones ; ad Invitatorium vero, Pater
noster post Nocturnos, ad primas Antiphonas et initia
Cap. 111. De quibusdam act. in Choro et in Eccl. faciendis. 13
primorum Psalmorum , tam ad Vesperas, quam ad Laudes,

denique ad Magnificat, Ps . Laudate Dominum de coelis
et Benedictus, stent. Ad Preces vero genuflectant, solo
Superiore vel Hebdomadario ad Orationem surgente.
57. Psalmi Graduales sedendo recitantur.
§ III . - De mutuis conversionibus ad invicem

et ad Altare.
58. Cum iuxta veterem nostram consuetudinem Offi

cium in Choro dicatur stando, facie conversa ad Al
tare, omnes sic ad Altare conversi maneant, dum di
cuntur vel canuntur Psalmi et Hymni.
59. Pariter ita stent omnes ad Antiphonas finales
B. M. V. , tempore quo dicuntur stando.
60. Hebdomadarius sic conversus legat Capitula et
dicat Orationes .
61. Item Acolythi dicentes Invitatorium, Antiphonas,
legentes Lectiones , Responsoria , Responsoria brevia,
Martyrologium et alia quaecumque.
62. Facie autem ad invicem conversa stet uterque
Chorus (exceptis qui superiora scamna tenent, hi enim
semper versus Altare conversi manent), dum dicuntur
Pater noster, Ave Maria , Credo, Gloria Patri usque ad
Sicut erat, dum omnes faciunt Confessionem , usquedum
respondeatur Amen post Indulgentiam , absolutionem ,
ad Orationem principalem Officii, quae sequitur im
mediate Dominus vobiscum ; et in fine Hymni cum no
minatur SS. Trinitas 1 .
1 Caerem. Episc. I. II , c. 6 , n . 6 et 8.
63. Facie pariter ad invicem convertantur ad Be

nedicamus Patrem et Filium etc. in Cantico Benedicite,
ad Sit nomen Domini benedictum in Psalmo Laudate
pueri, ad Dominus nos benedicat in fine Primae, et Be
nedicat et custodiat nos in fine Completorii donec re
sponsum sit Amen .
64. Dicenda integre facie ad faciem utroque Choro
pariter converso , Cantica Benedictus, Magnificat, et
Nunc dimittis, sicuti et Preces non feriales ad Primam
et Completorium .
65. Cum vero in Choro omnes sunt genuflexi, unus
quisque maneat iuxta scamnorum dispositionem ; qui
tamen non in scamnis, sed in plano Chori locum te
nent , facie versa ad Altare genuflexi maneant, praeter
quam ad Preces feriales, ad quas genua flectant facie
conversa ad invicem .
$ IV . De inclinationibus.
66. Triplex assignatur inclinatio, videlicet simplex ,
quando caput tantum inclinatur ; mediocris, cum flexo
aliquantulum corpore, caput cum humeris inclinatur;
et profunda, quando corpus inclinatur ut palmis utrius
que manus facile sit genua tangere.
67. SIMPLEX INCLINATIO fit ad nomina B. V. Mariae,
S. P. N. Francisci , illius Sancti vel Sanctae, cuius fe
stum agitur, regnantis Pontificis et Episcopi in Oratione
pro illo ; et quidem quotiescumque proferuntur in Ora
tione, Lectione, Canone aut alibi dicta nomina.
68. Quando quis iam est inclinatus, non magis in
clinet caput ad nomina lesu, Mariae et Sanctorum , etc.
Cap. III. De quibusdam act. in Choro et in Eccl. faciendis. 15
69. MEDIA INCLINATIO fit ad nomina SS. Trinitatis,

Iesu, et ex laudabili consuetudine, quando in Choro vel
Officio dicuntur sequentia vel similia verba : Sanctum
nomen eius; Sanctum et terribile nomen eius ; Benedi
ctum nomen Maiestatis eius ; Exultabo in Deo lesu meo;
Benedictus es, Domine ; Non nobis, Domine, non nobis,
sed nomini tuo da gloriam ; Unum Deum in Trinitate et
Trinitatem in Unitate veneremur , etc. etc. Item , quando
ad principium Hymni invocatur nomen Dei vel lesu
Christi, ut lesu Redemptor omnium etc. , ob reverentiam
Dominicae invocationis .
70. Porro haec media inclinatio fit in Officio S. Crucis
ad Adoramus te Christe etc. , in Te Deum ad Sanctus,
Sanctus, Sanctus, et quandocumque dicitur, ad Gloria
Patri etc. quando genuflectendo dicitur, quando datur
aut accipitur pax, incensatio, aqua benedicta, et quo
tiescumque praescribitur facienda inclinatio, quin expli
cetur quod fiat profunda.
71. Item, quando Fratres ante Ecclesiam, Crucem ,
Sanctorum imagines transeunt ; quando sibi invicem
in Choro, Ecclesia aut alibi occurrunt, praesertim Sa
cerdoti sacris induto , parum ad latus recedentes et
dantes recedenti locum , etc. etc.
72. INCLINATIO PROFUNDA fit in Officio ad illa omnia,
quae notata sunt numeris 62 et 63 ; ac praeterea, ad
Cuius festum colimus etc. , et ad Dominus nos bene
dicat etc. usque ad Fidelium animae exclusive ; ad o
gloriosa Virginum ; ad Maria Mater gratiae; et ad
Laus tibi Domine, Rex aeternae gloriae, quod loco Al
IS. Rit. C. 7 Septemb. 1816 , in Tud .

16 Pars I. De rebus ad div. cultum spect, in genere.
leluia dicitur ante omnes Horas canonicas a Dominica

Septuagesima usque ad Sabbatum sanctum .
73. Qui Antiphonam, Versum, Lectionem , Respon
sorium , etc. in Choro solus legerit, sive Hebdomada
rius sit, sive Acolythus, in fine profunde inclinetur.
74. Inclinatur profunde ad conclusionem Hymnorum ,
quando in ipsis expressis verbis nominatur vel SS. Tri
nitas ', nisi Chorales sint genuflexi, vel Trinitatis di
vinae Personae ; ad integram primam stropham Nunc
sancte nobis Spiritus etc.; ad omnes Oremus (nisi Com
munitas sit genuflexa) quae dicuntur immediate post
Dominus vobiscum ad finem usque conclusionis (excepto
Hebdomadario) Spiritus sancti Deus inclusive , propter
invocationem SS. Trinitatis.
75. Eadem autem ratione mentionis SS . Trinitatis
omnes profunde inclinabuntur ad conclusionem aliarum
Orationum , sive in Officio, sive in Missa, sive ad alias
preces, quoties conclusio dicitur integra.
76. Ad verba : Et Verbum caro factum est, et proci
dentes adoraverunt eum ; omnes, etiam qui sedent, sur
gant et profunde inclinentur.
77. Inclinari debet profunde Hebdomadarius, dum
dicit Confiteor, usque dum respondeat Amen post Mi
sereatur tui; et uterque Chorus facie ad faciem con
versus, dum omnes Confessionem faciunt, usque dum
respondeant Amen post absolutionem.
78. Sive Acolythi, sive Lectores, quicumque sint,
profunde inclinabuntur Hebdomadarium versus, dicentes :
lube domne benedicere, ita manentes, manibus iunctis,
1 Caerem. Episc. I. II, c. 6; 11. 6 et 8.

usque ad finem benedictionis . Si tamen Lector sit Prae

latus vel alius Sacerdos solemniter paratus , inclinetur
tantummodo inclinatione mediocri. Ad finem Lectionis
profunde inclinetur Altare versus Lector quicumque ,
dum dicit : Tu autem Domine etc. , nisi discessurus sit
e medio , quia tunc debitas reverentias facit Altari
et Choro ; postea recedit.
79. Clerici et Acolythi accedentes ad legile, primo
versus Altare profunde, dein versus Superiorem me
diocriter inclinentur ; recedentes vero a legili, prius mu
tuis se profundis inclinationibus excipiant, ut dictum
est, dein profundam ante SS. Sacramentum inclinatio
nem faciant.
80. Quando Chorales psallendo inclinantur, omnes
Chorum ingredientes vel transeuntes easdem inclina
tiones faciant.
§ V. - De genuflexionibus.
81. Genuflexio simplex fiat erecto corpore , non
inclinato capite; atque ita ut genu dexterum pertingat
ad terram prope calcaneum sinistrum .
82. Fratres genu dexterum solum flectant toties
quoties ante Altare, in quo SS. Sacramentum reposi
tum est, transeunt.
83. Idem observandum est ab omnibus transeun
tibus ante Crucem Altaris maioris ab initio adorationis
Feria VI in Parasceve usque ad Nonam Sabbati sancti
inclusive !
I S. Rit. C. 9 Maii 1857 , in una Carducen . ad dub. V.

84. Acolythi genu flectant dexterum sub finem versi

culi : Venite adoremus et procidamus etc. , in Invitatorio.
85. Eodem modo Fratres Clerici et Laici genufle
ctant, dum Ordinis Superioribus, Praelatis aut Sacer
dotibus aliis, saecularibus aut regularibus , in altiori di
gnitate constitutis, in Sacristiis, Ecclesiis aut domibus
nostris adventantibus occurrunt, eorum manus oscu
lantes. Sacerdotes solis Praelatis manus osculantur,
sine genuflexione.
86. Utroque genu flectendum est ad Preces Officii
ferialis, Officii Defunctorum ; item ad Suffragia, quae
forte Preces feriales sequuntur, ad Preces quae Psalmis
Gradualibus adiunguntur ; atque ad integros Psalmos
Poenitentiales et Litanias, Hebdomadario tamen sur
gente ad Orationem respective Orationes !. Vid . etiam
n. 271 .
87. Quando ad Antiphonas finales B. M. V. stan
dum aut genuflectendum est, vide num . 53 et 275 .
88. Eodem modo omnes, excepto Lectore, in Choro
flectant utroque genu in Vigilia Nativitatis Domini, dum
e Martyrologio leguntur verba : Nativitas Domini no
stri Iesu Christi secundum carnem , exceptis Lectore et
Ceroferariis ; sed Lector post haec verba genuflectat.
89. Ad verba : exspiravit et emisit spiritum , etiam
qui legit aut cantat Passionem , genuflectat. Item ad
Ps. Miserere, ad . Christus factus est etc., et Ora
tionem Respice etc. , quae sub fine singularum Horarum
dicuntur ultimis tribus diebus Hebdomadae sanctae,
omnes genuflexi maneant, etiam ipse Hebdomadarius.
i Caerem . Episc. I. II, c . 10 , n . 4 et 8 .

-
go. Notetur tamen , ut cum mora genuflexionis est

brevis, genuflexio peragatur a Lectoribus seu Cantoribus
statim : si vero mora sit longa , ne plurium vocum uni
sona modulatio inflectatur, tunc genuflexio sub fine ver
borum locum habeat '.
91. Denique genuflectitur semper ad Missam , quae
sine cantu dicitur , praeterquam dum legitur Evan
gelium ?
§ VI. - De prostrationibus cum osculo terrae.

92. Prostratio cum osculo terrae fit ad ingressum
Chori et egressum, iuxta antiquissimam nostram con
suetudinem .
93. Item ad Venite adoremus et procidamus etc. in
Invitatorio, ad Te ergo quaesumus in Hymno Te Deum
laudamus et aliis similibus }, ad integras strophas Hy
mnorum : O Crux ave , O salutaris Hostia , Tantum
ergo, Veni Creator Spiritus, et Ave maris stella 4 : ita
tamen ut Chorus qui canit, genuflexus et iunctis mani
bus maneat usque ad finem resp. strophae ; dum alius
Chorus circa finem strophae terram , respective scamnum
osculatur ac surgit .
94. Ad Tantum ergo fit prostratio in Choro et in
tegra stropha dicitur flexis genibus, iuxta perveterem
Ordinis nostri consuetudinem, licet SS. Sacramentum
1 S. Rit . C. 8 Martii 1738, in Ulixibonen . ad 5 .

2 Rubr . Missalis, t . 17 , n . 2 .
3 S. Rit. C. 31 Iulii 1665 , in una nullius Dioeces, et Prov . Tre
visen . ad 14 .
4 S. Rit. C. 14 Novemb. 1676, in Bitunt. ad 7.
20 Pars I. De rebus ad div , cultum spect. in genere.
non sit expositum , quae pia praxis Decretis pontificiis

apprime est conformis '. Stropha vero 0 salutaris Hostia
in Hymno Laudum Officii SS. Corporis Christi, dicitur
flexis genibus quando SS . Sacramentum est expositum ;
alias caput tantum profunde inclinatur.
95. Fit prostratio cum osculo terrae ad Et incar
natus est, ad utramque elevationem , et ad benedictio
nem in fine Missae.
96. Post Sacrosanctae quod flexis genibus dicitur,
dicto Amen , omnes terram osculentur (resp. scamnum ),
solo Hebdomadario excepto, qui ý. Beata viscera Ma
riae etc. et subsequens Responsorium genibus quidem
flexis, sed erecto capite iunctisque manibus dicit.
97. Prostratio cum osculo terrae resp. scamni so
lummodo in nostris Ecclesiis et Choris fit, sed fiat ma
xima cum decentia.
§ VII. - De coniunctione et contectione manuum .
98. Junguntur manus ad Domine labia mea aperies

et ad Deus in adiutorium , ad principium omnium Ho
rarum canonicarum et etiam Officii parvi B. V. Mariae
usque ad Gloria Patri etc. exclusive, et ad Confiteor.
99. Iunguntur quoque quoties benedictio ab Heb
domadario petitur his verbis : Tube domne benedicere, et
in fine Lectionum cum proferuntur verba : Tu autem
Domine miserere nobis; item ad verba Evangelii tertii
Nocturni usque ad Et reliqua inclusive ; ab Hebdo
madario ad Misereatur et Indulgentiam post Confiteor,
1 S. Rit. C. 4. Aug. 1663 , in una Urbis.

ad Antiphonam finalem B. V. Mariae et Lauretanas

Litanias, ad Salutationem angelicam mane, meridie et
vespere, ad preces vespertinas in Choro et ad De pro
fundis quod vespere in Choro pro Defunctis recitatur.
100. Iungantur manus ita, ut palmae utriusque se
tangant, et pollex dexterae super pollicem sinistrae po
situs Crucem formet. Manus iunctae decenter super pe
ctus teneantur erectae, ne tamen os aut faciem tangant.
101. Manus, quantum fieri possit, intra manicas aut
sub mantello iuxta nostrae Religionis consuetudinem
contegendae, aut saltem alio quovis modo ante pectus
honeste et religiose collocandae sunt durante Officio,
nisi formando Crucem , pectus tundendo aut alia qua
cumque re ad Officium pertinente sint occupatae.
§ VIII . De brachiorum extensione.
102. Brachiorum extensio, qua Christi Crucifixi

imago, velut in nobis delineata repraesentatur, et me
moria recolitur stigmatizationis S. P. N. Francisci, quae
proinde in Ordine Minoritico semper in usu fuit, fit
post elevationem Calicis in Missa conventuali : tunc
enim quotquot in Choro sunt, aut Missis superpelliceo
non induti inserviunt, quinquies Pater noster et Ave
Maria extensis brachiis recitent.
103. Praeterea, quoties post supplicationes pro aliqua
necessitate factas, semel vel pluries Pater et Ave iu
bente aut ordinante Superiore dicuntur.
104. Extenduntur pariter brachia , quoties in Choro
Pater noster ad lucrandas Indulgentias, aut pro bene
factoribus etc. recitatur.
22 Pars I. De rebus ad div . cultum spect. in genere .
105. Privatim vero hac praxi frequenter uti opti

mum erit, ut antiqua haec orandi consuetudo, quae Deo
gratissima est, in Ordine nostro conservetur.
106. Illa vero brachiorum extensio non languens,
non remissa : sed impigra, modesta et devota sit, quae
animum Dominicae Passionis contemplatione imbutum
et divina erga Christum charitate flagrantem ostendat.
Brachia ergo ita extendantur, ut manuum digiti alti
tudinem verticis capitis attingant.
§ IX . -
De pectoris percussione.
107. Pectus tunditur ter ad Confiteor, ab iis qui
illud recitant, tam in Officio quam in Missa, et qua
cumque alia occasione, ad triplex mea culpa; item ab
omnibus ad verba nobisque remissio etc. in Sacrosanctae,
ad utramque elevationem Missae, ad Nobis quoque pec
catoribus, ad Agnus Dei ter cum Sacerdote ad mise
rere nobis et dona nobis pacem, praeterquam in Missa
Defunctorum, ac tandem ad triplex Domine non sum
dignus.
108. Iuxta antiquum Ordinis nostri usum pectus
quoque percutitur ad primum Propitius esto et ad Pec
catores in Litanüs Sanctorum , ad triplex Agnus Dei
in iisdem et aliis Litaniis, et ad Refugium peccatorum
in Litaniis Lauretanis.
109. Pectoris percussio, quae fit dextera aperta et
extensa digitisque simul coniunctis, non sit strepitosa,
sed pia et modesta, ita ut mentem et cor sincera pec
catorum suorum contritione imbutum in spem divinae
clementiae erigat, ac caeteros ad pietatem excitet.
1
§ X. De aperiendo et operiendo capite,

et de mantello deponendo.
Io . Cum iuxta Maiorum nostrorum praescripta
usus modesti birreti seu pileoli solis Sacerdotibus per
mittatur, ex quadam dignitatis ratione, non vero Cle
ricis et Laicis absque licentia P. Provincialis (imo nec
ipsi Sacerdotes quantum fieri possit, pileolum adhi
beant in Choro et in Ecclesia), sequentia observanda
occurrunt.
III. Generatim , dum Chorum ingrediuntur, ex eo
egrediuntur, per Chorum transeunt et officium aliquod
in Choro vel Ecclesia peragunt, Sacerdotes aliique
omnes pileolo uti nequeunt ' .
112. Nemo, quamvis episcopali dignitate insignitus,
benedictionem cum Reliquia SS. Crucis vel alicuius
Sancti impertiri potest capite pileolo cooperto ?.
II3 . Pileolum omnes deponant in Officio dum erit
genuflectendum , dum legitur Evangelium ante Homi
liam, dum faciunt Confessionem ad Completorium nec
non ad Primam , qui praecinit aut intonat Antipho
nas }, aut legit Invitatorium , Lectiones, Responsoria
brevia ac Martyrologium , vel cantat Passionem 4. Item
ad Preces et Orationes omnes, ad Antiphonas finales
B. M. V. , et ad orationem Sacrosanctae.
114. In Missa, quando asperguntur aqua benedicta
in Dominicis ; quum suas ad invicem Confessiones fa
1 S. Rit. C. 18 Decemb . 1660.

2 S. Rit. C. 22 Septemb . 1837 .
3 S. Rit . C. 15 Septemb. 1753.
+ S. Rit. C. 10 Septemb. 1701 .
24 Pars I. De rebus ad div . cultu spect, in gener .
m e
ciunt; dum Kyrie, Gloria , Credo et Sanctus dicuntur,

ad cantum aut lectionem Evangelii, ad Et incarnatus
est, et dum incensantur, aut pacem recipiunt, a Sanctus
usque ad sumptionem SS. Sanguinis, sive ad Commu
nionem Cleri vel populi , ad benedictionem sub fine
Missae, dumque SS. Sacramentum adorandum Fidelibus
super Altari expositum est.
115. Cum mantellum solummodo ut tuitio a tem
porum iniuriis adhibeatur, et non ut forma regularis
habitus ' : ideo quotiescumque aliquid agendum sit,
quod in propria habitus forma praestari debeat, illud
deponi opus est. Itaque deponatur ad Candelas, Cineres
et Palmas recipiendas, ad Eucharistiam sumendam ,
et ad Crucis adorationem Fer. VI . in Parasceve. Aco
lythi, Lectores quoque ac Hebdomadarius, dum legunt
Lectiones, Martyrologium , Prophetias, Lamentationes,
mantellum prius deponant .
§ XI. De ritu et cantu in divino Officio servando.

116. Cum vi seraphicae Regulae de praecepto stri
cte teneamur Officium facere iuxta ritum sanctae Ro
manae Ecclesiae, licitum nobis non est, ne in minimis
quidem recedere ab iis, quae tum sacris Rubricis Ec
clesiae Romanae ordinata sunt, tum sacrae Rituum
Congregationis Decretis.
117. Nostram igitur normam in divinis Officiis ce
lebrandis constituere debent libri liturgici ipsius Ec
clesiae, nempe Breviarium Romanum , Missale Roma
1 Carpo : Caeremoniale , p. I , c. 6, n. 29.

num, Rituale Romanum , Pontificale Romanum , Marty

rologium Romanum , et Caeremoniale Episcoporum , nec
non Decisiones et Declarationes sacrorum Rituum Con
gregationis.
118. · Hinc Breviaria et Missalia Ordinis nostri, ex
ceptis Officiis et Missis nobis expresse concessis, per
fecte concordare debent Breviario et Missali Romano ;
et nemini licitum est ex se aliquid ipsis addere, vel
in ipsis aliquid aut imminuere aut aliquo modo immu
tare ; et iuxta in ipsis praescripta ac S. Congregationis
Decreta Calendaria nostra ordinanda sunt.
119. Decreta autem omnia eiusdem S. Congreg. ,
prouti universus Clerus, sive saecularis sive regularis
ritus latini, et nos adamussim observare debemus, et
hoc, ut eadem S. Cong. ' declaravit, non obstante se
raphica paupertate, Ordinis consuetudine , humilitate in
nostris functionibus, ac Ordinis Constitutionum appro
batione Apostolica ; nam Decreta S. Rit. Cong. semper
eamdem vim ac auctoritatem habent, ac si immediate
ab ipso Summo Pontifice promanarent ’, ac pro veris
legibus, quae in conscientia omnino obligant, habenda
sunt 3.
120. Si Ecclesiis nostris sufficiens Clerus ( Diaconus,
Subdiaconus, Acolythi ac Ministri) adsit, tenemur sacras
functiones peragere iuxta Missale Romanum ; si pauci
tantum Clerici aut Ministri sint, utendum est Memoriali
Rituum Benedicti XIII. Ad dubium enim : « An Capuc
cini possint ad libitum, et in una eademque Ecclesia
1 S. Rit. C. 17 Decemb. 1888, in una Ord . nostri, ad n. 1 .
2 S. Rit. C. 23 Maii 1846.
3 S. Rit. C. 11 Septemb. 1847, in una Angelopolitana.
sacras functiones peragere nunc iuxta praescriptiones

ordinarias Missalis Romani etc. , nunc utendo Memo
riali Rituum a Benedicto XIII pro parvis Ecclesiis
edito ? » S. Rit. Cong. respondit: « Si Ecclesiae suffi
ciens Clerus suppetat, peragant functiones iuxta Mis
sale Romanum : si tres aut quatuor Clericos tantum
habeant, utantur Memoriali Rituum Benedicti XIII ". >>
121. Apud Regulares etiam Fratres Laici in sacris
functionibus Clericorum vices adimplere valent, hic
igitur nomine Clericorum et ipsi veniunt. Curare proinde
debent Superiores coenobiorum praesertim parvorum,
ut Fratres Laici, et praecipue qui litteras sciunt et
magis idonei videntur, instruantur, ut deficientibus Cle
ricis eorum vices recte adimplere possint. Immo et loco
Clericorum haberi possunt et pueri talari veste et cotta
induti ; igitur et si Laici defuerint, istiusmodi adolescen
tuli, honesti tamen ac religiosi, instruantur.
122. Congregatio nostra formalis cantus usum non
habet, si paucos excipias casus, neque in divino Officio ,
neque in Sacrificio Missae, neque in aliis functionibus ;
sed humili, aequali et unisono tono in Officio, et semi
tonato seu quasi psalmodico in sacris quibusdam fun
ctionibus utitur. Et hic modus canendi retineri potest
in cantandis Missis ?. In Officiis et Missis vero paro
chialibus , sive in propriis, sive in alienis Ecclesiis can
tandis, Nostrates cantu Gregoriano utantur.
123. Officium divinum non nimis alto, nec nimis
demisso, sed mediocri ac gravi vocis tono Hebdoma
darius incipiat, quem caeteri omnes sine praecipitatione,
I S. Rit. C. 17 Decemb. 1888, in una Ord. nostri, ad n. 17.
2 Ibid . ad n. 5 .
-
Cap. III. De quibusdam act, in Choro et in Eccl. faciendis. 27
sed etiam absque caudis et biscantu, ut Constitutiones

nostrae innuunt, habito respectu ad illos, qui voce for
tiori donati Chorum sustinent ' , prosequantur ; ita ut
prorsus idem tonus quo semel Officium inchoatum fuit,
tam in principio, quam in fine Officii retineatur : quod
si forte ob illius declinationem elevandus esset, hoc a
solo digniore Patre Chori fieri debet.
124. Vesperae semper altiori ac solemniori tono
canuntur. Item Matutinum cum Laudibus in quibusdam
solemnitatibus. Antiphona finalis B. M. Virg. semper
tono gravi est dicenda.
125. In Psalmodia brevitas et longitudo, seu quan
titas verborum et syllabarum attendantur ; nec ultima
syllaba longius protrahatur, sed potius penultima lon
gior teneatur : v. g. ne dicatur Dixit Dominus Domino
měò : sede a dextris meis, sed mèó et mèrs; et in medio
versuum , ubi est asteriscus, pausa servetur ?
126. In Versiculis et Responsoriis, in quibus locus
pausae est dubius, sequens regula servetur : pars prima
Responsorii sit brevior secunda, v. g. Domine * dilexi
decorem domus tuae , -
Constituet eum dominum do
mus suae . Cavendum tamen , ne sensus torqueatur aut
adulteretur.
127. In Hymnis dum canuntur, versus a versu secer
natur, servando in fine cuiuslibet versus parvam quam
dam morulam ; sed non saltitando aut quasi metrum
scandendo, tamen uniformiter in cantu omnes procedant.
128. Ad Matutinum Domine labia mea etc. , Deus
in adiutorium meum etc. in caeteris Horis, Converte
• S. Rit . C. 9 Iulii 1864 , in una S. Iacobi de Chile.
2 Ibid ., ad n. 1 .
nos et Deus in adiutorium meum etc. ad Completo

rium, non festinanter, sed graviter, morose, non tamen
spatiis interiectis, sed continuo vocis ductu ab Hebdo
madario intonentur; cui eodem quoque vocis tono, gra
vitate, tarditate et continuatione Chorus respondeat.
129. Caeterum observandum , quod verus ac gravis
Officii recitandi modus potius exercitio seu praxi ac
quiratur, quam regulis ; ideoque Superiores ac Hebdo
madarii caeteris, praesertim iuvenibus, gravitate et di
gnitate in habitu ac tono vocis praecedant.
-
PARS SECUNDA
De divino Officio .
CAPUT I.
DE ATTINENTIBUS AD ILLOS , QUI DIVINO OFFICIO

IN CHORO INTERSUNT.
§ I. De officio Superioris in Choro.
130. Primum Superioris officium est curare, ut quae

ad Chorum ac cultum divinum spectant, provideantur
et ab omnibus digne et decenter peragantur, ita, ut
Deus honorificetur, populus, qui laudibus divinis assistit,
aedificetur, et Fratres ipsi divino amore inflammentur.
Magno ergo zelo huic officio incumbat, et omnes suo
exemplo praecedat.
131. Guardianus, qui est domus ac Chori Superior,
eam in Choro sedem, velut digniorem perpetuo habet,
quae in medio Chori in dextera illius parte sita, legile
ex opposito respicit; ex qua omnibus invigilare om
niaque in Choro peragenda dirigere possit, et quam ne
mini unquam cedat, praeterquam Provinciali aut maiori
alteri Superiori.
30 Pars II. De divino Officio.
132. Alteram sedem , in sinistra parte Chori, P. Vi

carius occupet, qui vices Superioris in ipsius absentia
gerat. Ambobus absentibus, dignior Chori has vices
facit, quamvis adsint hospites ipso digniores, etiam Prae
lati conventuum aut aliarum Provinciarum .
133. Ipsius Superioris est, signum dare ad tertium
vel respective ultimum campanae signum ; item signum ,
ut Communitas genuflexa surgat ad incipiendum divi
num Officium . Item , iuxta supra dicta, cuique Religioso
sibi subalterno Chorum ingredienti, Communitate iam
stante vel sedente etc. , vel e Choro egredienti, veniam
seu benedictionem concedere.
134. Ad eum spectat incipere orationes quascum
que communes, ut v. g. Veni Creator Spiritus, Sub
tuum praesidium , Unica est columba mea , Miserere ad
disciplinam , etc.
135. Ipse in Choro, seu in divino Officio commissos
errores corrigat, durante aut expleto Officio pro sua
prudentia. Vide num . 34.
136. Ad primas et secundas Vesperas et ad Matuti
num in festis Nativitatis Domini , Paschatis, Pentecostes
et Ascensionis, ipse Hebdomadarii munere fungatur ;
item in festis Immaculatae Conceptionis et Assumptionis
B. V. Mariae, B. P. N. Francisci , Dedicationis et . Ti
tularis Ecclesiae propriae, et in Dedicatione Ecclesiae
B. M. Angelorum . His diebus ipse etiam Missam prin
cipalem dicat.
137. Hebdomadarii munere fungatur ad Primam in
Vigilia Nativitatis Domini, et ad omnia Officia, tam in
Choro , quam in Ecclesia, Feria V, VI, et Sabbato sancto
maioris Hebdomadae. Ac demum :
Cap . I. De attin . ad illos, qui div . Off. in Choro inter sunt. 31
138. In Officio in die Commemorationis omnium

Defunctorum , omniumque Fratrum defunctorum nostro
rum , et sepulturae alicuius Religiosi conventus, aut etiam
Superioris maioris.
139. De aliis functionibus, quae similiter ad Supe
riorem spectant, suis locis dicetur.
§ II. .
De officio Hebdomadarii.
140. Hebdomadarius per integram hebdomadam of

ficio suo fungatur, id est a Vesperis Sabbati usque ad
Vesperas sequentis Sabbati exclusive. Quilibet Sacer
dotum suam hebdomadam habeat iuxta professionis an
tianitatem .
141. Ipsius est, Missam conventualem celebrare, mi
nores Hostias in Tabernaculo asservatas renovare, Fra
tres in Missa conventuali communicare , aquam ad
aspersionem in die Dominica benedicere, etc. etc. Prae
cipuum tamen ipsius munus est, dirigere Officium di
vinum ; quapropter ad campanae sonitum , statim Cho
rum petat , et quae dicenda sunt , diligenter prae
videat.
142. Ad ipsum spectat, ante Horas canonicas, ex
cepta Tertia (resp. etiam Sexta vel Nona, si sine in
terruptione cum aliis Horis dicantur) , manuum strepitu
signum dare ad inchoandum divinum Officium .
143. Ad Matutinum dicto Pater, Ave et Credo se
creto, pronuntiat Domine labia mea aperies, et responso
a Choro Et os meum etc. , dicit Deus in adiutorium
meum etc. , se signans more solito, quod etiam in aliis
Horis servet.
32 Pars II. De divino Officio .
144. Post V. et R .. primi et secundi Nocturni, ere

ctus profert Pater noster, eadem voce qua proferenda
sunt verba Et ne nos etc. ' : quo dicto Absolutionem
praemittens, stans et manibus semper iunctis , ante
omnem Lectionem dat Acolytho benedictionem.
145. Post . et R. tertii Nocturni, Sacerdos qui a
parte ipsius Hebdomadarii immediate sequitur, et qui
ipso absente eius vices gerit (Vid. n. 159), dicit Pater
noster ...... Et ne nos inducas etc. , absolutionem ac be
nedictiones. Hebdomadarius autem sub Pater noster ad
legile accedit, et modo quo dictum est num. 78 , be
nedictionem petit et Lectiones legit.
146. Ad verba Evangelii, etiam ad nonam Lectionem,
si sit Homilia, manus tenet iunctas, non signans se
neque librum , ad Lectiones vero hinc inde super legile
vel librum porrectas ?. In fine singularum Lectionum,
dicit Tu autem Domine, miserere nobis, profunde se in
clinans; post ultimam , Altari genuflectit et ad suum
locum redit, nisi dicatur nonum Responsorium , tunc non
nisi inchoatis Laudibus a legili recedit.
147. Dicto Hymno Te Deum , vel ultimo Respon
sorio absoluto , incipit more solito Deus in adiuto
rium etc. Ipse quoque Capitulum et Orationem seu
Orationes, si plures sint, quibus semper Oremus prae
mittit, ac primam tantum et ultimam (si plures fuerint)
concludit, clara et intelligibili voce dicit. Postea repetit
Dominus vobiscum , addit Benedicamus Domino, et voce
mediocri Fidelium animae etc. Post Pater noster secreto ,
1 Rubrica Breviarii XXXII , n. 2 .

2 Caerem. Episc . 1. II , c. 5 , n. 8 .
-
Cap. I. De attin . ad illos, qui div . off in Choro intersunt. 33
voce item mediocri subdit y. Dominus det nobis suam pa

cem etc., et illico incipit Antiphonam finalem B. M. V. ,
stans vel genuflexus pro ratione temporis ; semper tamen
surgit ad Orationem , post quam eadem voce subiun
git : Divinum auxilium etc.
148. Si Rubricae Suffragia Sanctorum innuant, tunc
post ultimam Orationem , omissa conclusione, incipit im
mediate Sancta Maria etc.; post Orationem pro Pace,
Orationes more solito concludit , adiungens Dominus
vobiscum et reliqua ut n. praecedenti.
149. Si vero dicendae sint Preces, tunc ante Ora
tionem , id est dicta Antiphona post Benedictus, flexis
genibus dicet Kyrie eleison , Pater noster totum clara
voce, sequentes vero vv. humiliori voce, et erectus
Dominus vobiscum , Orationem seu Orationes ut Rubrica
praecipit, et reliqua ut supra n. 147 .
150. Ad Primam, dicto more solito Pater, Ave,
Credo secreto , ac Deus in adiutorium etc. , et dicta
post ultimum Psalmum Antiphona, dicit Capitulum ,
Dominus vobiscum post Responsorium breve, Orationem
Domine Deus omnipotens etc. , iterum Dominus vobiscum
et Benedicamus Domino. Post Martyrologium subdit :
Pretiosa, Sancta Maria sine Oremus, ter Deus in adiu
torium absque ullo signo Crucis, Pater noster, Et ne
nos inducas etc.; Orationem Dirigere et sanctificare etc.;
Dies et actus nostros, Adiutorium nostrum absque signo
Crucis, Benedicite et Dominus nos benedicat etc. sibi
Crucis signum efformans. Postea Pater noster pro Tertia
secreto ; si vero Tertia non subsequatur, aut e Choro
sit discedendum , subiungit v. Dominus det nobis, et
reliqua ut supra n. 147 .
3
151. Si ad Primam dicendae sint Preces post R. br. ,

Hebdomadarius statim subiungit Kyrie eleison , Pater
noster ac in fine Et ne nos inducas etc. , Credo in Deum,
Carnis resurrectionem etc. , et subsequentes Versiculos
Precum , signans se signo Crucis a fronte ad pectus ' .
Deinde profunde inclinatus dicit Confiteor, et ad verba
vobis fratres et vos fratres sese convertit ad utramque
Chori partem , ad mea culpa ter percutiens sibi pectus.
Ad Misereatur tui respondet Amen, erigens se. Dicto
post Confessionem Chori Misereatur vestri et Indul
gentiam se signans, subiungit subsequentes Versiculos,
addit Dominus vobiscum voce aliquantum elata, Oremus:
Domine Deus omnipotens, et reliqua sub n. 150.
152. Ad Tertiam , Sextam et Nonam , Hebdomadarius
praemisso Pater, Ave, Deus in adiutorium meum etc. more
solito, post Antiphonam in fine tertii Psalmi, dicit Capitu
lum, et post RR.br. addit Dominusvobiscum , Orationem ,
iterum Dominus vobiscum , Benedicamus Domino et voce
mediocri Fidelium animae etc. Post Pater noster secreto,
si tunc e Choro sit egrediendum, subdit ¥. Dominus
det nobis suam pacem etc. prout dictum est supra n. 147 .
153. Preces feriales, quando dicendae sint, dicuntur
post RR . br. uniuscuiusque harum Horarum , flexis
genibus , et humiliori voce Hebdomadarius dicit Kyrie
eleison , Pater noster, Et ne nos inducas, et subsequen
tes y Y.; deinde surgit et elata voce dicit Dominus
vobiscum , Oremus etc. ut supra n . 150.
154. Ad Vesperas post Superioris signum Hebdo
madarius, dicto Pater et Ave, intonat alta voce: Deus
Rubric. Breviarii XV, n. 2 .

-
Cap. I. De attin . ad illos, qui div . Off. in Choro intersunt. 35
in adiutorium etc. Capitulum , Oratio seu Orationes etc.

recitantur prout dictum est ad Laudes, n. 147 .
155. Ad Completorium Hebdomadarius, postquam
Acolythus dixerit Tube domne benedicere, respondet No
ctem quietam etc. ; tunc voce mediocri Adiutorium no
strum etc. , secreto adiungens Pater noster. Facta, ut
sub n. 151 dictum est, Confessione, pronuntiat Converte
nos etc. , formans sibi Crucis signum super pectus ; tunc
Deus in adiutorium etc. , se signans de more . Post
Hymnum dicit Capitulum , et post repetitionem Anti
phonae Salva nos, subiungit : Dominus vobiscum , Oratio
nem, rursum Dominus vobiscum , Benedicamus Domino,
Benedicat et custodiat nos etc. , se signans ad Pater et
Filius et Spiritus sanctus; denique inchoat Antiphonam
finalem B. M. V. post cuius Orationem voce mediocri
subdit : Divinum auxilium etc. Deinde dicuntur secreto
Pater, Ave et Credo.
156. Quando Preces dicendae sunt post repetitionem
Antiphonae Salva nos, humili voce subiungit Kyrie eleison,
Pater noster, Et ne nos inducas etc. , Credo in Deum ,
Carnis resurrectionem et subsequentes y V.,quibus dictis
voce aliquantum altiori prosequitur Dominus vobiscum ,
ac reliqua ut sub n. praecedenti.
157. Hebdomadarius apud nos nullum distinctum
locum in Choro habet, sed locum tenet iuxta antiani
tatem religiosam .
158. Quando Superior Officium in Choro peragit, v. g.
die Paschatis etc. , Chorus dexter est Chorus primus ; po
stea vero redit ordo ad respectivum Chorum hebdomadae.
159. Si in parte Hebdomadarii omnes Patres desint,
Chorus hebdomadae non mutatur, sed Sacerdos alterius
Chori Hebdomadarium antianitate subsequens Chorum

mutet et officio Hebdomadarii fungatur.
§ III. De officio Acolythorum .
160. Duo Acolythi ad campanae sonitum sint omni

bus sollicitiores, ut ad Chorum conveniant, eo quod
eorum praecipuum munus est, Rubricas cuique diei con
gruentes recolere, Calendarium accurate perlegere, omnia
quae ad divinum Officium referuntur, maturius parare,
quae legenda sunt praevidere et signaculis distinguere ,
a sedibus et legili pulverem abstergere, etc. etc.
161. Acolythorum munus per duas perdurat hebdo
madas, ita tamen , ut qui a primis Vesperis unius Sab
bati incipit ut primus, altero Sabbato sit secundus, et
vice versa. Succedunt sibi in hoc munere bini Clerici
iuxta antianitatem religiosam .
162. Primus Acolythus est, qui stat a parte Heb
domadarii sive primi Chori : hinc, ut singulis hebdoma
dibus mutatur Hebdomadarius et primus Chorus, ita
suo loco manentes Acolythi mutant officium .
163. Ipsi immediate stant ad legile dum dicitur
Officium , et ibi ad primum Acolythum spectat Psalterii
folia paulo ante ultima verba diligenter et opportune ver
tere, ne Chorus ipsius incuria aut tarditate perturbetur ;
et ad secundum, noctis tempore lucernarum seu luminum
curam gerere , ut illi qui legile circumstant et ipsi Aco
lythi omni facilitate Psalmos, Hymnos et quae legenda
sunt, videant. Haec in genere, nunc ad particularia.
164. Ad Superioris signum , simul cum caeteris Cle
ricis, si adsint, osculata terra, surgunt unanimiter a
Cap. I. De attin . ad illos, qui div . Of. in Choro intersunt. 37
proprio loco et in medium pergunt, ubi, facta media

inclinatione Altari , primo Superiorem et Chorum, deinde
semetipsos ad invicem facie ad faciem conversi salutant
(quod semper agere debent sive pergant ad legile ,
sive a legili recedant) : tunc ad legile accedant et Bre
viarium ac Psalterium suis locis aperiant.
165. Ad Matutinum Acolythi, dicto Alleluia vel Laus
tibi Domine post Deus in adiutorium , simul recitant ad
legile Invitatorium cum Psalmo Venite exultemus. Dum
canitur : venite adoremus et procidamus ante Deum, omnes
genua flectunt in locis suis : sed ipsi Acolythi unicum
genu sub finem dumtaxat versiculi; tum assurgunt et
prosequuntur : Hodie si vocem eius etc. Dum dicunt Glo
ria Patri, non se vertunt neque inclinantur ; sed post
verba in saecula saeculorum . Amen, inclinationem profun
dam faciunt Altari, quam repetito Invitatorio renovant.
166. Post Hymnum primus Acolythus Antiphonam
primam primi Nocturni canit vel legit integram , si Offi
cium sit duplex : inchoat tantum , si semiduplex vel sim
plex sit, advertens, ne unicam proferat syllabam , neve
sensum absurdum : et expleto primo Psalmi versiculo,
Altari se inclinat. Finito Psalmo, Antiphonam integram
repetit, cuiuscumque ritus sit Officium , et immediate
inclinatur profunde. Mox secundus Acolythus eadem
sua vice peragit ad secundum Psalmum ; quod semper
per vices agendum est.
167. Quando vero immediate post Antiphonam ab
utroque Acolytho dicendus est Versiculus, nec qui dixit
Antiphonam nec alter inclinationem faciunt , antequam
incipiant Versiculum, sed eo dicto, ambo profunde in
clinantur.
168. Inclinationes porro istiusmodi ab Acolythis

semper faciendae sunt ordine indicato, post Antiphonas,
Versiculos , Responsoria, Versiculos Responsoriorum ,
Responsoria brevia, et post Versiculos, qui Respon
soria brevia subsequuntur .
169. Si Psalmus iisdem verbis ac Antiphona incoe
perit, v. g. Diligam te, Acolythus et Chorus prosequan
tur verbis, quae Antiphonam sequuntur, scilicet : Domine
fortitudo mea : Dominus firmamentum meum, et refugium
meum , et liberator meus, si Officium sit semiduplex ; si
vero duplex, Acolythus dicat totam Antiphonam, quae
si integrum primum versum Psalmi comprehendat, et in
cuius fine non sit addendum Alleluia , Psalmus a se
cundo versu incipiatur. Sic e. g. ante primum Psalmum
tertii Nocturni in die Dedicationis Ecclesiae recitatur
integra Antiphona : Qui habitat in adiutorio Altissimi,
in protectione Dei coeli commorabitur, quae integrum
primum versum Psalmi comprehendit, qua dicta ab Aco
lytho, ipsemet et Chorus prosequuntur : Dicet Domino :
Susceptor meus es tu , et refugium meum : Deus meus,
sperabo in eum . Quodsi vero Antiphonae addendum sit
Alleluia , Psalmus incipiatur a suo primo versu.
170. Dicta ab Hebdomadario absolutione ante Le
ctiones primi Nocturni, Acolythus primus modo iam
notato n . 78 petit benedictionem et legit Lectionem
primam : sedente interim altero Acolytho, qui surgit
sub fine Lectionis , accedit ad legile, ac facta debita
inclinatione , legit aut cantat Responsorium , et primus
cum debitis inclinationibus subiungit Versiculum , et re
petit alter partem Responsorii , quae est post asteri
scum ad Lectiones singulas; ad tertiam , repetita a
-
--
Cap . 1. De attin. ad illos, qui div. Of. in Choro intersunt. 39
secundo Acolytho parte Responsorii, primus cum in

clinatione profunda subdit : Gloria Patri etc., surgen
tibus omnibus a sedibus et se profunde inclinanti
bus, et secundus Acolythus iterum repetit partem Re
sponsorii.
171. Si Responsorium duos habeat asteriscos, post
Versiculum repetenda est ea pars, quae inter asteri
scum primum et secundum , et alia, dicto Gloria Patri ".
172. Acolythus secundus, vix expleta ultima Respon
sorii parte, absque ulla inclinatione dicit vel inchoat
iuxta ritum Officii Antiphonam primam secundi No
cturni , eodem modo quo dictum est n. 166. Deinde
vicissim prosequuntur ut supra, legente secundo Acoly
tho Lectiones secundi Nocturni, et Responsoria primo.
173. In tertio Nocturno, cum Lectiones leguntur ab
Hebdomadario , primus Acolythus legit Responsoria ,
reliqua Hebdomadarius ipse, vel alter Acolythus: quod
fieri solet in solemnitatibus. Si dicendus non sit Hymnus
Te Deum , tunc locum habet nonum Responsorium , et
ad ipsum dicitur Gloria Patri, quod de caetero dicitur
ad octavum.
174. Ad Laudes , cum Chorus ad Deus in adiuto
rium complete responderit, primus Acolythus primam
Antiphonam dicit integram , aut illam solummodo into
nat , prout ritus festi postulat , ac post Psalmum in
tegram Antiphonam repetit. Postea secundus Acoly
thus eodem modo secundam Antiphonam dicit ac re
petit , et sic vicissim aliae Antiphonae ab Acolythis
repetuntur.
i S. Rit. C. 7 Decemb . 1844 , in Mechlinien. ad 7 .

175. Hymno absoluto, Acolythi dicunt simul Ver

siculum, quod pariter fit in Commemorationibus, si lo
cum habeant. In festis primae classis, in nonnullis Pro
vinciis Antiphona ad Benedictus et ad Magnificat a
duobus Acolythis simul dicitur, Antiphonae vero Com
memorationum a solo primo Acolytho dicuntur ' .
176. Ad Primam , post Hymnum , primus Acolythus
inchoat Antiphonam , ac Psalmis absolutis , Antiphonam
repetit; dictoque Capitulo ab Hebdomadario , Acolythi
dicunt simul Responsorium breve, Choro repetente.
Ante V. Pretiosa, prior Acolythus legit Martyrologium
eo modo et ordine ut infra dicetur num. 216 et seq.
Post Orationem Dirigere et sanctificare, inclinatus petit
benedictionem dicens : Iube domne benedicere, qua obtenta
erectus recitat Lectionem brevem ad absolutionem Ca
pituli.
177. Ad Tertiam , Sextam et Nonam, post Hymnum
primus Acolythus inchoat Antiphonam, et post Psalmos
eamdem repetit ; dictoque Capitulo ab Hebdomadario ,
Acolythi simul dicunt Responsorium breve et Versicu
lum , Choro repetente ac respondente.
178. Ad Vesperas servantur, quae de Laudibus
n. 174 praescripta sunt. Primus Acolythus, quando di
citur Hymnus Iste Confessor, si mutandus sit tertius
versiculus, advertat Chorum percutiendo dextera manu
aut vertibulo Psalterium vel Breviarium , cum dictus
Hymnus incoeperit, ut omnes Chorales uniformiter
illum dicant vel canant. Idem pariter fiet, quoties Hymni
habent peculiarem conclusionem .
Hic usus, ubi erit , tolerari potest .

Cap. 1. De attin . ad illos, qui div . Off. in Choro inter sunt. 41
179. Ad Completorium primus Acolythus (dato a

Superiore signo) absolute incipit iunctis manibus : Tube
domne benedicere, et responso ab Hebdomadario Noctem
quietam etc. et a Choro Amen , erectus dicit : Fratres
sobrii estote etc. Dicto Alleluia vel Laus tibi Domine
post Deus in adiutorium , Acolythus primus subdit
Miserere vel Alleluia ; et primus Chorus inchoat Psal
mum , quem Chorus uterque alternatim prosequitur
de more .
180. Psalmis expletis , repetita integra Antiphona
a Choralibus, Acolythi pronuntiant simul Responsorium
breve, postquam Hebdomadarius Capitulum dixerit, et
statim primus Acolythus Antiphonam Salva nos inci
pit, quae a Choro iteratur ex integro post Nunc di
mittis.
181. His expletis, a legili ambo Acolythi recedunt,
praemissis solitis inclinationibus.
182. Notandum, quod si Officium sit de simplici
aut de Feria, Invitatorium , Versus et Responsoria bre
via dicuntur a solo primo Acolytho, Antiphonae vero
alternatim .
CAPUT II.
DE HORA PERSOLVENDI DIVINUM OFFICIUM .
183. Matutinum ordinario in Choro vel de nocte

vel mane dicendum est : hora notata in tabula pro an
ticipatione Matutini sequentis diei valet tantum pro
recitatione privata , non vero pro chorali. Excipiuntur
42 Pars II . De divino ™ Officio .
autem a lege communi Triduum Mortis Domini , et

Octava Corporis Christi , si Officium recitetur exposito
SSmo Sacramento , prouti apud nos eadem ratione
Octava Iinmac. Conceptionis B. M. V.
184. Privata recitatio Matutini cum Laudibus diei
subsequentis incipi potest, quando sol medium cursum
tenet inter meridiem et occasum ' , qua hora iuxta
omnium consensum incipit sequens dies ecclesiasticus .
185. Horae parvae tempore ab Ecclesia assignato
dicendae sunt (nisi obstet rationabilis causa) : Prima et
Tertia ante Missam conventualem , Sexta et Nona vero
ante prandium aut saltem post Missam conventualem .
186. Vesperae post meridiem hora competenti di
cendae sunt , excepto tempore Quadragesimae, quo
incipiendo a primo Sabbato dicuntur ante comestionem ,
id est ante meridiem , tam in festis quam in Feriis,
exceptis Dominicis, nunquam autem ante Missam con
ventualem aut concionem , si habenda sit.
187. Similiter si ibidem expositio SS. Sacramenti
pro Oratione XL Horarum et repositio occurrat qua
dragesimali tempore, Vesperae in Choro recitandae
omnino sunt non ante, sed post functionem expositio
nis ac repositionis, licet haec terminetur post meridiem ;
et quamvis post Nonam celebretur Missa ferialis (ad
quam stricte non tenemur) , non potest huic adiungi
in casu recitatio Vesperarum ”
188. Completorium ordinario dicendum est sero ,
et licet uniri possit cum Vesperis , nunquam tamen
i S. Rit . C. 16 Martii 1876, in una de Zacathecas.
. Vid. Martinucci, Man. Sacr. Caerem . 1. II , c. 38, n. 106 , in
nota a, I. edit .
-
-
Cap. 11. De hora persolvendi divinum Officium . 43
dici potest ante meridiem . Praecepto gravi reci

C
tandi Officium privatim satisfacit , qui Officium intra

diem naturalem recitat. Pro recitatione Officii divini,
tam privata quam chorali, standum est publicis horo
logiis, licet haec tempus verum non signent sed me
dium , et quidem licet signent tempus medium non
proprii meridiani. Ecclesia enim in temporis designa
tione pro ecclesiasticis officiis et functionibus eam re
gulam sequitur , quae omnium hominum negotia in
singulis horis publice dirigit '.
CAPUT III .
DE HORIS CANONICIS IN PARTICULARI.
§ 1. — De Matutino et Laudibus.
189. Sancta et laudabilis consuetudo media nocte

surgendi ad divinas laudes cantandas , olim omnibus
religiosis Coetibus communis, in nostra Congregatione
usque in hodiernam diem generatim conservata est,
ut pro posse denuo restituatur , ubi in desuetudi
nem abiit, novissimum Capitulum generale sapientis
sime decrevit.
190. Hora statuta Fratres a somno excitentur ,
quo facto sub silentio Chorum petant, ad laudem Dei
se praeparent et initium divini Officii exspectent. Inte
rim luminaria ab Acolytho aut Fratre ad hoc designato
a Superiore, accendantur in Choro.
i S. Poenitent. 18 lunii 1873 : et S. Rit. C. 7 Aug. 1875 , in Clo
dien . ad 99 .
44 Pars II. De divino Oficio .
191. Sub ultimo campanae pulsu ad signum Supe

rioris, omnes surgant et ad invicem conversi dicant
secreto Pater, Ave et Credo; hinc Hebdomadarius de
bita cum gravitate et devotione praecinit: Domine labia
mea etc. , et Deus in adiutorium meum etc.; toto re
spondente Choro : Et os meum etc. , et Domine ad
adiuvandum etc.
192. Postea Acolythi, ut dictum est, alta voce cum
debitis pausis dicunt Invitatorium , idem repetente Choro,
et deinde Psalmum Venite exultemus, servatis omnibus
iam notatis.
193. Dicto a Choro Hymno, primus Acolythus primam
Antiphonam pronuntiat, servatis servandis, ut supra, et
statim Superior primi Chori primum Psalmum incipit.
194. Antiphonae (ut dictum est) alternantur ab
Acolythis, Psalmi ab utroque Choro, et post ultimum
Nocturni Psalmum , repetita ab uno Acolythorum An
tiphona, ab utrisque simul dicatur Versiculus , cui
omnes respondent. Et haec omnia etiam in secundo
et tertio Nocturno servanda sunt.
195. Dictis Pater noster, absolutionibus ac bene
dictionibus de more, Chorus sedet ad Lectiones dum
iuxta notata n. 171 et 172 leguntur ab Acolythis in
primo et secundo Nocturno . Ad Lectiones tertii No
cturni vero sedent tantum post textum Evangelii, dicto
ab Hebdorhadario Et reliqua.
196. Tituli Lectionum , v. g. De Epistola B. Pauli
Apostoli ad Romanos, Sermo S. Bernardi Abbatis, Lectio
s. Evangelii secundum Ioannem , et Et reliqua , Homilia
S. Ambrosii Episcopi, etc. , voce submissa, sed clara et
intelligibili leguntur, Lectiones vero alta voce.
Cap. III. De Horis canonicis in particulari. 45
197. Si dicendum sit Te Deum , Hebdomadarius in

fine nonae Lectionis voce aliquantum altiori dicit Tu
autem Domine etc. , et responso a Choro eadem voce
Deo gratias, fortiori et graviori voce, antequam a le
gili discedat, intonat Te Deum laudamus.
198. Finito Hymno Te Deum aut nono Responsorio,
Hebdomadarius statim intonat Laudes cantando Deus
in adiutorium meum etc.; post Alleluia vel Laus tibi
Domine etc. , ab Acolythis et Choro more solito di
cuntur alternatim Antiphonae et Psalmi.
199. Dicto ab Hebdomadario Capitulo et a Choro
responso Deo gratias, recitatur Hymnus ; quo finito ab
utroque Acolytho dicitur Versus, et postquam Chorus
responderit , Antiphona ad Benedictus a primo Aco
lytho, quae postea ab eodem Acolytho repetitur. Oratio
dicitur ab Hebdomadario , facie conversa Altari, cae
teris ad invicem conversis et profunde inclinatis.
200. Si faciendae sint Commemorationes, dicit earum
Antiphonas solus primus Acolythus; Versiculos vero di
cunt ambo simul, servatis servandis quoad inclinationes.
Ad Orationes Commemorationum , Chorus stat erectus
facie conversa ad Altare ; ad nomen Sancti caput, et
ad conclusionem ultimae Orationis sese profunde in
clinat usque ad Per omnia saecula etc. exclusive.
201. Suffragia Sanctorum dicuntur demissa voce
stando et facie ad Altare conversa ; nisi dictae sint
Preces feriales, quia tunc dicuntur flexis genibus.
202. Ad Preces feriales, quae iuxta Rubricam Bre
viarii XXXIV, n. 3 , dicuntur tantum in Feriis Adventus
et Quadragesimae, quatuor Temporum , et Vigiliarum
quae ieiunantur (exceptis Vigilia Nativitatis Domini, ac
Vigilia et Quatuor Temporibus Pentecostes) omnes ge

nua flectunt a Kyrie eleison usque ad Benedicamus Do
mino post ultimam Orationem , excepto Hebdomadario,
qui surgit ad Dominus vobiscum ante primam Orationem ,
quam dicit altiori voce et stat usque ad finem . Primus
autem Acolythus surgit ad dicendas Antiphonas Com
memorationum cum suis Versiculis, si quae sint facien
dae, et iterum genuflectit ipsis expletis.
203. Quoties dicuntur Preces feriales, toties Suffra
giis Sanctorum praemittitur Commemoratio de Cruce.
204. Post Pater noster in fine Laudum , quod se
creto ab omnibus dicitur facie ad invicem conversa et
profunde inclinatis, Hebdomadarius voce clara dicit :
Dominus det nobis suam pacem ; interim Chorales se
erigant, et ad Altare se vertant respondendo : Et vitam
aeternam . Amen ; quo dicto manibus iunctis recitant
Antiphonam finalem B. M. V. , stando vel flectendo
iuxta temporum varietatem .
205. Dicta ab Hebdomadario Oratione et Divinum
auxilium etc. , ab omnibus simul recitatur Sacrosanctae,
qua oratione Matutinum concluditur.
§ II. - De Horis parvis.
206. Prima, dato vel datis signis, incipit cum Pater

noster, Ave Maria, Credo secreto, et Deus in adiuto
rium meum intende etc. ab Hebdomadario alta voce
pronuntiato. Postea sequuntur, dicto Alleluia vel Laus
tibi Domine etc. , Hymnus ac Psalmi ; Antiphona, quae
ante primum Psalmum tantummodo intonatur, post ul
timum Psalmum integre recitatur.
-
207. Dicto ab Hebdomadario Capitulo et ab Aco

lythis et Choro alternatim Responsorio brevi , dicitur
ab Hebdomadario Oratio Domine Deus omnipotens, nisi
dicendae sint Preces : tunc dicto Versiculo post R. breve ,
Hebdomadarius subiungit Kyrie eleison etc. , Pater no
ster , Et ne nos inducas etc. , Credo, Carnis resurrectio
nem , ac reliqua ut in Breviario habentur. Facta more
solito Confessione tam ab Hebdomadario quam a Choro,
et expletis subsequentibus Versiculis , dicitur Oremus:
Domine Deus omnipotens etc.
208. Preces feriales dicuntur flexis genibus, ut supra
n. 202 ad Laudes, diebus ibi assignatis.
209. Post Orationem legitur Martyrologium , sub
quo omnes in Choro sedent, excepto Lectore .
210. Lecto Martyrologio, dicuntur Pretiosa, Sancta
Maria , et reliqua ut in Breviario ; post Orationem
Dirigere et sanctificare etc. , primus Acolythus dicit Tube
domne benedicere profunde inclinatus versus Hebdo
madarium manibusque iunctis, et obtenta benedictione
legit Lectionem brevem , quae nisi Officium sit de Do
minica seu de Feria, semper est Capitulum Nonae ; in
fine Lectionis adiungit Tu autem Domine miserere nobis,
cui Chorus respondet Deo gratias.
211. Post Lectionem brevem dicuntur W. et R. Adiu
torium nostrum etc. , Benedicite etc.; ac Prima denique
concluditur ab Hebdomadario cum benedictione : Do
minus nos benedicat etc. , sub qua omnes ad invicem
profunde inclinati se Crucis signo signant , Hebdoma
dario non excepto, qui tamen stat erectus manibusque
iunctis. Et nisi sequatur Tertia, dicto Pater noster totum
secreto, et Dominus det nobis suam pacem ab Hebdo
48 Pars II . De divino Officio .
madario etc. , terminatur cum Antiphona finali B. M. V.

more solito.
212. Si immediate post Primam sequatur Tertia,
praemisso Pater noster et Ave Maria secreto, ac Deus
in adiutorium meum etc. , Hymno dicto, ab Acolytho
intonatur Antiphona, sequuntur Psalmi, repetitio An
tiphonae in fine Psalmorum ; ab Hebdomadario, dicto
Capitulo, pronuntiatur Responsorium breve ab Acoly
this et Choro alternatim , dicitur Oratio , ad quam
omnes ad invicem profunde inclinantur. Adiuncto dein
Dominus vobiscum , Benedicamus Domino et Fidelium
animae etc. , Hora concluditur.
213. Eodem modo hora consueta dicuntur Sexta
et Nona.
214. Si dicendae sint Preces, dicuntur flexis genibus
et quidem immediate dicto Versiculo post Responso
rium breve dictarum trium Horarum , incipiendo cum
Kyrie eleison , stante solo Hebdomadario ad Orationem .
Vide num . 153 .
215. In fine Tertiae, resp. Sextae et Nonae, dicun
tur Antiphona finalis B. M. V. et Sacrosanctae, nisi im
mediate sequatur Missa conventualis.
§ III. De lectione Martyrologiifacienda ad Primam .

216. Martyrologium ( cuius lectio , excepto Triduo
Mortis Christi , in Choro est praeceptiva) semper le
gendum est, prout iacet, licet festa inibi descripta alio
die celebrari contigerit.
217. Verum eadem festa et alia quaecumque etiam
per accidens translata , necnon Officia votiva pridie
Cap. III, De Horis canonicis in particulari. 49
quam celebrentur annuntianda sunt, et quidem primo

loco, nisi alicuius Vigiliae mentio fieri debeat ; quae sem
per praeponitur lectioni Officii sequenti die peragendi ' .
218. Anticipata Vigilia in Sabbatum , quoad Officium
et ieiunium , non anticipatur tamen Vigiliae lectio in
Martyrologio .
219. Officium feriale in Martyrologio non annuntia
tur, exceptis Feria IV Cinerum et Feria V in Coena
Domini; nec Dominicae cuiusquam Officium , exceptis
Dominicis Septuagesimae et Palmarum ; nec Officium
dierum infra Octavas quascumque ?
220. Festa vero per accidens translata, pridie quam
celebrentur, annuntiantur his verbis : Officium Sancti (vel
Beati) N. cuius festum fuit die .....
221. Item, quamvis in Martyrologio non sint inscri
ptae, annuntiari possunt Vigiliae Ascensionis Domini
et Pentecostes .
222. Demum Sancti (aut Beati) , quorum in Mar
tyrologio mentio desit, ratione Officii, quod de illis per
Indultum Apostolicum peragendum est, debent paucis
verbis commemorari, ita tamen, ut proprio cuiusque no
mini , necnon qualitati scilicet Martyris, Episcopi , Con
fessoris, Abbatis , Virginis vel Viduae, nihil praeterea
adiungatur, nisi praesto sit elogium a S. Sede appro
batum .
223. In anno bissextili, die 25 Februarii leguntur
in Martyrologio festa descripta sub eadem die 25 , tan
quam celebranda die 26 , ac ita porro usque ad finem
i Rubric . Martyrol.; et S. Rit . C. S Aug. 1835 , in una Ord . no
stri : ac 7 Decemb . 1844 , in Mechlinien . ad 10 .
2 Cavalieri, t . 2. d. 328, n. XI .
mensis. Festorum quippe, quae in anno communi oc

currunt vel fixa sunt (quando quidem fixe translata ad
certam diem ob perpetuum impedimentum , fictione iuris
aequiparantur occurrentibus) diebus 24, 25 , 26, 27 et 28 :
anno bissextili proprii habendi sunt dies 25 , 26 , 27 , 28
et 29 !.
224. In Choro, dum Lector Martyrologii annuntiat
diem mensis (vulgo Calendas) et quota sit Luna die
sequenti, non est standum, sed iuxta praxim Ecclesiae
universalis , dicto ad Primam v. Benedicamus Domino
et R. Deo gratias, Lector Martyrologii paulisper ex
spectat donec Chorales assideant, deinde stans annun
tiat Calendas et Lunam pro die sequenti , ac caetera
sine mora prosequitur .
225. Excipiuntur tamen ab hac regula Dominica
Resurrectionis ac Vigilia Nativitatis Domini (Vid . n. 88 ) ,
nec non ( iuxta laudabilem Ordinis consuetudinem ) Vigiliae
Solemnitatum Domini ac B. M. V. primae classis, ac S. P.
N. Francisci : in quibus, dicto Deo gratias, ut supra,
Lector statim incipit lectionem Martyrologii, stantibus
omnibus donec elogium sequentis festivitatis annuntia
tum sit, deinde pausat aliquantulum , ut Chorales as
sideant, postea lectionem prosequitur.
226. Completa lectione Martyrologii , Acolythus sem
per subdit : Et alibi aliorum plurimorum sanctorum
Martyrum et Confessorum atque sanctarum Virginum ;
respondente Choro Deo gratias.
• S. Rit . C. 1 Martii 1861 , in una Canon. Regular. Lateran . ad 6 .

§ IV. De Vesperis et Completorio.

227. In Vesperis, quae dicuntur post prandium, si
tempus quadragesimale excipias , omnia servanda ve
niunt, quae supra de Laudibus dicta sunt.
228. Si immediate post Vesperas dicendum sit Com
pletorium , tunc dicto Fidelium animae etc. Vesperarum ,
Acolythus dicit Tube domne benedicere more solito, etc.
Si vero Completorium a Vesperis separetur, tunc prae
missis duobus campanae signis, primus Acolythus, post
quam omnes, dato signo a Superiore, surrexerint, ad
legile accedit , et profunde inclinatus versus Hebdo
madarium petit benedictionem dicendo Tube domne be
nedicere, postea subiungit Lectionem brevem Fratres
sobriï estote etc. Deinde fit Confessio tam ab Hebdo
madario quam a Choro more solito.
229. Facta absolutione, Hebdomadarius se signans
in pectore dicit Converte nos etc. , et Deus in adiu
torium meum intende, se signans a fronte ad pectus
et humeros; et responso a Choro eodem modo se
signante, ab omnibus simul dicitur Gloria Patri etc.
servatis debitis inclinationibus ; quo dicto et ab Aco
lytho adiuncta Antiphona Miserere vel Alleluia , a Choro
alternatim recitantur Psalmi, incipiente Superiore primi
Chori. In fine ultimi Psalmi ab omnibus simul repetitur
Antiphona Miserere mihi, vel tempore paschali Alleluia ;
dein alternatim dicitur Hymnus.
230. Capitulum dicitur ab Hebdomadario, respon
dente Choro Deo gratias.
231. Dicto Responsorio brevi cum suo Versiculo
ab Acolythis, respondente Choro , primus Acolythus
52 Pars II. De divino Oficio.
praecinit Antiphonam Salva nos, et dicitur Canticum Si

meonis ; ac dicto Gloria Patri, omnes de Choro simul in
tegram repetunt Antiphonam , quam subsequuntur Preces,
si dicendae sunt, iuxta ritum Officii; et dictis ab Hebdo
madario Oratione Visita, Dominus vobiscum , Benedica
mus et Benedicat et custodiat nos etc. , immediate re
citatur Antiphona finalis B. M. V. iuxta tempus , et
responso Amen a Choro post Divinum auxilium , di
cuntur secreto Pater , Ave et Credo.
232. Officium diei concluditur ordinarie cum oratione
Sacrosanctae. Vid . exceptionem , n . 283 .
CAPUT IV.
DE ALIIS OFFICIIS IN CHORO RECITARI SOLITIS .
$ 1. – De Officio parvo B. Mariae Virginis.
233. Officium parvum , quod extra Chorum non est

de praecepto ', ex Rubricarum praescriptione fit quo
ties Officium peragitur trium Lectionum .
234. Excipiuntur Pervigilium Nativitatis Domini,
Hebdomada maior, tota Octava Paschae et Pentecostes .
Hisce diebus omittitur a primis Vesperis ; in Vigilia
autem Nativitatis a Matutino.
235. Ritus in Choro circa hoc Officium est ut in
Officio de Feria, id est Invitatorium, Ps. Venite cxul
temus, et Versiculi dicuntur a solo primo Acolytho. An
1 S. Rit. C. 2 Septemb. 1741 .

Cap. IV . De aliis Officiis in Choro recitari solitis. 53
tiphonae ante Psalmos solummodo inchoantur, post

Psalmos vero a Choro integre repetuntur .
236. Absolutiones, Benedictiones, Capitula et Ora
tiones dicuntur ab Hebdomadario , Lectiones ab Acoly
tho. Choro sedente, Responsoria alternantur ab utroque
Choro .
237. Vesperae et Matutinum cum Laudibus Officio
diei praeponuntur hoc modo : dicto Pater noster et Ave,
dicuntur Vesperae B. M. V .; dictoque Benedicamus
Domino, immediate incipiuntur Vesperae diei . Similiter
dicto Pater noster, Ave et Credo, dicuntur Matutinum
ac Laudes Officii parvi ; et dicto Benedicamus Domino,
incipit item immediate Matutinum diei.
238. Prima parvi Officii dicitur post Benedicamus
Domino Primae diei, et post Benedicamus Domino parvi
Officii legitur Martyrologium ac dicuntur reliqua , ut
in Breviario .
239. Tertia, Sexta et Nona Officii parvi pariter di
cuntur immediate post Benedicamus Domino Horarum
diurnarum.
240. Idein valet de Completorio, si dicendum est.
Tunc post Benedicamus Domino Officii parvi, subiun
gitur Benedicat et custodiat nos etc. Officii diurni .
241. Tempore paschali in Officio parvo non additur
Alleluia Antiphonis, neque Versibus neque Respon
soriis , sed recitantur prout iacent in Breviario, si illa
tantum excipias, quorum mutatio in Officii eiusdem
Rubricis praecipitur.
1 Rubr. gener. t . 37 , n. 2 : et pecul. n. 239 ; ac S. Rit. C. 26

Aug. 1752 , in una Gadicen , ad 2 .
242. Horae Officii parvi denique, quando dicuntur

disiunctive ab Officio divino, concluduntur sicut Horae
canonicae cum Benedicamus, Fidelium animae, Pater
noster et Antiphona finali.
§ II . - De Officio Defunctorum in Choro

persolvendo.
243. Officium Defunctorum extra Chorum non est
de praecepto ' , excepto die Commemorationis omnium
Fidelium defunctorum , ac vi Constitutionum nostrarum ,
die Commemorationis Confratrum nostrorum defuncto
rum post festum S. P. N. Francisci, prima die non im
pedita festo duplici maiori etc. , ut infra n . 261 .
244. Quando ex communi praxi in Officio Defun
ctorum standum et quando sedendum est, vide n . 56 .
245. Dicitur Officium Defunctorum extra tempus
paschale, prima cuiusque mensis die non impedita festo
novem Lectionum , alioquin alia sequenti die similiter
non impedita.
246. Item in Adventu et Quadragesima Feria II
cuiuslibet hebdomadae similiter non impedita, praeter
quam in maiori Hebdomada. Si vero Vigilia Nativitatis
Domini incidit in Feriam II , non dicitur Officium De
functorum .
247. Diebus praedictis Officium fit ritu simplici ;
Invitatorium ac Ps . Venite exultemus omittuntur, unus
dicitur Nocturnus , ad Vesperas et Laudes dicuntur tres
I S. Rit. C. 2 Septemb. 1741 .

Cap. IV. De aliis Officiis in Choro recitari solitis. 55
Orationes (ut in Breviario) ac Preces, Alexis genibus.

Psalmi et Lectiones erunt Feriae currentis.
248. Si omnes dies mensis aut Feriae II Adventus
et Quadragesimae impediantur Officiis novem Lectio
num , tunc Officium Defunctorum omittitur.
249. Officium Defunctorum dicitur in Choro post
Officium diei, id est, Vesperae post Vesperas , etiam
in festo primae classis et de praecepto , et Matutinum
post Laudes diei et quidem statim post Benedicamus
Domino, nisi alia sit consuetudo Ecclesiarum ; extra
Chorum vero, pro opportunitate temporis '.
250. In die Commemorationis omnium Fidelium
defunctorum , iuxta Rubricas Officium adimplendum est
in Choro mane ipsa die 2 Novembris ; nisi , ut populi
commodius et frequentius illi interesse possint, contra
ria vigeat consuetudo ?, uti in Cathedralibus adsistente
Episcopo dioecesano.
251. In Officio Defunctorum Antiphonae duplicantur
die Commemorationis omnium Defunctorum , die deposi
tionis seu quasi-obitus, die tertia, septima, trigesima et
anniversaria , die Commemorationis Confratrum nostro
rum defunctorum , et quoties dicuntur novem Lectiones 3.
252. Si praesente cadavere ob rationabilem causam ,
videlicet ob temporis angustiam , vel aliorum funerum
instantem necessitatem , unus dicatur Nocturnus, Anti
phonae duplicantur similiter, et recitatur primus Noctur
nus iuxta Rituale Romanum 4. Preces tunc omittuntur.
1 Rubr. Breviar. in Offic. Defunctor.

2 S. Rit. C. 4 Septemb. 1745 , in Ratisbonen .
3 S. Rit. C. 8 Martii 1738 , Ulixibon . Occident. ad 3.
4 Rit. Roman. De Exequiis .
56 Pars II . De divino Othcio .
253. In Responsorio Libera me Domine de morte

aeterna, prima repetitio post ĭ. Tremens factus sum,
fit a primo asterisco usque ad secundum ; ac verba a se
cundo asterisco usque ad praefatum V. reservantur pro
altera repetitione '.
254. Psalmi Lauda anima mea in fine Vesperarum et
De profundis in fine Laudum praetermittuntur tantum
in die Commemorationis omnium Fidelium defunctorum ,
nec non in die obitus seu depositionis Defuncti, praesente
cadavere, etsi unus dicatur Nocturnus ; alias semper di
cuntur ? Nos vero vi specialis Indulti Apostolici, prae
dictos Psalmos praetermittere possumus , quoties du
rante anno Defunctorum nostrorum fit Commemoratio 3.
255. Orationes pro Defunctis recitandae sunt ut
iacent. Nomina et dignitas adduntur tantum , ubi in ipsa
Oratione litteris N. N. indicatur 4. Sic v. g. in Oratio
nibus Inclina et Deus indulgentiarum , nec nomen nec
dignitas adiunguntur.
256. Quando Officium Defunctorum recitatur sub
ritu duplici, dicitur una tantum Oratio conveniens ei vel
eis, in cuius vel quorum suffragium cedit, et semper
quidem sub conclusione longiori , ut Rubricae etc. in
nuunt, quamvis statim subsequatur Missa vel Absolutio.
257. Quando vero in Officio Defunctorum tres di
cuntur Orationes , conclusio ultimae Orationis brevis
est.
• S. Rit. C. 12 Septemb. 1840, in Avenionen .

2 Ex pluribus S. Rit . C. Decret . , et Rubr. Breviar. in Offic. Defunct.
ac Rit . Rom . De Exequiis.
3 Indult . Apost . 13 Maji 1880 .
4 S. Rit . C. 7 April . 1832 , in Viglevan .: et 22 Mart . 1862 , in una
S. Marci , ad 17 .
258. Quamvis unicus recitetur Nocturnus cum Lau

dibus, nunquam praetermittere licet ultimum Respon
sorium ac Preces cum Ps . De profundis (quando iuxta
n . 254 dici debet) , atque cum Oratione seu Orationibus,
etiamsi statim sequatur Missa de Requie vel Absolutio " .
259. Cum Officium aut eius pars persolvitur pro
uno tantum Defuncto, v.v. et R.R. quae immediate
Orationem praecedunt et subsequuntur, dicuntur in sin
gulari numero. Ante Orationem : R. Erue Domine ani
mam eius, Ť. Requiescat in pace; et post Orationem :
Requiem aeternam dona ei etc., et y. Requiescat in pace,
qui tamen ultimi Versiculi omittuntur, si statim sequatur
Missa de Requie aut Absolutio. Reliqua in Vesperis,
Matutino et Laudibus omnino dicuntur uti iacent, sive
pro uno recitentur, sive pro pluribus.
260. In Officio et Absolutione pro omnibus Fide
libus defunctis , in fine omittitur W. Animae eorum et
animae omnium Fidelium defunctorum etc.
261. Commemoratio omnium Fidelium defunctorum
die secunda Novembris fieri nequit, si incidat in diem Do
minicum vel festivum de praecepto, sive universali sive
particulari. Item tempore XL Horarum aut alterius publi
cae expositionis SS. Sacramenti, et quandocumque cele
bretur in respectiva Ecclesia cum insigni solemnitate,
etiamsi Officio careat, sive celebretur communiter cum
aliis Ecclesiis, sive singillatim . Commemoratio autem
Fratrum nostrorum defunctorum fieri nequit diebus, qui
bus occurrunt vel in quos transferri debent Officia ritus
duplicis maioris vel classici .
i S. Rit . C. 16 Decemb. 1828 , in Volaterr. ad 4 .

o o
58 Pars II . De divin Offici .
262. Praesente cadavere, Officium Defunctorum re

citari aut cantari potest omnibus diebus, exceptis Fe
riis V, VI ac Sabbato maioris Hebdomadae , tempore
XL Horarum vel alterius publicae SS. Sacramenti ex
positionis ; item Dominicis Paschae et Pentecostes, ac
festis Nativitatis Domini, Epiphaniae, Ascensionis, Cor
poris Christi , Immac. Conceptionis et Assumptionis
B. M. V. , S. Ioseph Sponsi B. M. V. , Nativitatis
S. Ioannis Baptistae, SS. Apostolorum Petri et Pauli,
omnium Sanctorum , Dedicationis ac Titularis propriae
Ecclesiae et Patroni principalis loci . Alia vero festa
primae classis non excipiuntur, nisi sint de praecepto
et celebrentur cum magna pompa : apud nos v. g. fe
stum S. P. Francisci, et Dedicationis Ecclesiae S. Ma
riae Angelorum .
263. Non praesente cadavere, excipiuntur, praeter
dies praedictos, omnes Dominicae et festa de praecepto,
duplicia primae et secundae classis, Octavae privilegiatae
Nativitatis Domini, Epiphaniae, Paschae, Pentecostes,
Corporis Christi, Feria IV Cinerum, tota Hebdomada
maior, Vigiliae Nativitatis Domini et Pentecostes , et
quando SS. Sacramentum solemniter est expositum.
264. Ubi ob civile vetitum , morbum contagiosum etc.
prohibitum est portare cadaver in Ecclesiam et expo
nere, licitum est ibi non solum insepulto sed et hu
mato cadavere, dummodo non ultra biduum ab eius
obitu censeri potest ac si foret physice praesens, Of
ficium Defunctorum (et Missam exequialem) canere ,
quoties praesente cadavere permittitur . Vid. n . 992 .
I S. Rit . C. 13 Februar. 1892.

265. Officium Defunctorum diebus nominatis n. 261 ,

262 , 263 , prohibitum solummodo est, quando fit cum
cantu et exteriori apparatu seu pompa ; privatim et sine
pompa semper fieri potest excepto ultimo Triduo Hebdo
madae sanctae, immo submissa voce fieri potest post
Completorium diebus solemnibus et etiam SS. Sa
cramento exposito (si quidem Officium sit diei expo
sitionis addictum), hora tamen, qua minor est Fidelium
frequentatio ?
$ III. - De Psalmis Gradualibus.

266. Psalmi Graduales dicuntur in Quadragesima
Feria IV (excepta Feria IV Hebdomadae maioris) cu
iuslibet hebdomadae non impedita aliquo festo novem
Lectionum . In Choro persolvi possunt pridie sub vespe
ram Feriae III post Completorium ?; extra Chorum non
sunt de praecepto .
267. Recitantur sedendo et submissa voce.
268. Incipiuntur primi quinque Psalmi ab Hebdo
madario absolute sine Pater noster etc. , et prosequuntur
alternatim a Choro ; Gloria Patri non dicitur, sed in
fine ultimi Psalmi Requiem aeternam etc. : deinde di
cuntur flexis genibus Preces cum Oratione , ad quam
Hebdomadarius surgit.
269. Post Orationem dicuntur statim alii quinque
Psalmi, et in fine cuiuslibet Psalmi Gloria Patri. Sequuntur
Preces , et Oratio, ut supra . Eodem modo dicuntur alii
quinque Psalmi, Preces ac Oratio, quibus nihil additur.
1 Rubr. pecul . n. 233 : et S. Rit. C. 8 Iulii 1741 , in Lamacen .
2 S. Rit . C. 7 Septemb. 1850, in Messilien . ad 1 .
270. Notandum tainen, quod primi quinque Psalmi

incipiuntur a primo Choro, secundi a secundo Choro,
tertii iterum a primo Choro.
S IV. – De septem Psalmis Poenitentialibus,

deque Litaniis in Choro recitandis.
271. Psalmi Poenitentiales cum Litaniis dicuntur

flexis genibus in omnibus VI Feriis Quadragesimae,
quando Officium fit de Feria, excepta tamen Feria VI
Hebdomadae majoris. Recitantur in Choro (nam extra
Chorum non sunt de praecepto ') post Matutinum et
Laudes diei, dicto Benedicamus Domino, incipiendo cum
Antiphona Ne reminiscaris.
272. Psalmi Poenitentiales cum Litaniis nequeunt
anticipari in Choro post Completorium Feriae V, nisi
adsit consuetudo ?; tunc dicantur ante Primam.
273. Litaniae, omissis Psalmis Poenitentialibus , di
cuntur in festo S. Marci et in tribus diebus Rogatio
num ; et in processione, quamvis sit brevis, duplicandae
sunt 3. His Litaniis nihil est addendum , nihil in eis im
mutandum , sed recitandae sunt prout iacent in Bre
viario. Sunt de praecepto etiam extra Chorum.
274. Porro Litaniae Sanctorum , iuxta antiquissimum
Ordinis morem et Constitutionum nostrarum praescri
ptum , recitantur a nobis singulis diebus ante matuti
nam orationem mentalem .

2 S. Rit. C. 2 August. 1603 , in Lauden .
3 S. Rit . C. 7 Maii 1853 , in una Congreg . S. Redempt.
Cap. V. De Antiph. finali B. M. V. et orat, « Sacrosanctae » . 61
CAPUT V.
DE ANTIPHONA FINALI B. M. V.
ET ORATIONE « SACROSANCTAE » .
275. Antiphona finalis B. M. V. praeter tempus

paschale dici debet stando, omnibus diebus Dominicis,
a primis Vesperis in Sabbato usque ad occasum solis
in ipsa Dominica seu usque ad sonum vespertinae Sa
lutationis angelicae , licet intra praefatum tempus non
recitetur Officium Dominicae, sed vel Sabbati vel Fe
riae II '. Aliis autem temporibus dicitur Alexis genibus,
stante solo Hebdomadario ad Orationem .
276. Attamen, si post crepusculum vespertinum Of
ficium Dominicae persolvatur, Antiphona finalis non
flexis genibus, sed stando erit pariter recitanda ?
277. In Sabbatis Quadragesimae, licet Vesperae ex
more Ecclesiae persolvantur ante meridiem , tamen An
tiphona finalis B. M. V. dicitur stando 3. Salutatio vero
angelica in meridie ipsius Sabbati dici debet ad lu
crandas Indulgentias flexis genibus, quum in casu ritus
standi incipiat hora consueta, licet anticipata Vespe
rarum recitatione.
278. Quando Antiphona finalis stando dicitur, stare
debent omnes in Choro etiam ad integram Orationem ,
quia ipsa Oratio Antiphonae ritum sequitur.
I S. Rit. C. 12 Novemb. 1831 , in una Marsor, ad 45 .
2 Ibid .
3 S. Rit. C. 16 April . 1853 , in una Ord. Min. de Observ, ad 30.
279. Antiphona finalis B. M. V. praetermittenda est,

quando aliquam Horam canonicam (licet sit Nona) im
mediate subsequitur Missa conventualis, quae incipi de
bet dicto Fidelium animae etc. , vel etiam alia Missa
solemnis ?
280. Antiphona finalis B. M. V. omittenda est etiam
quando aliquam Horam canonicam , excepto Comple
torio in cuius fine Antiphona finalis semper dicitur,
subsequitur Officium Defunctorum , vel septem Psalmi
Poenitentiales aut Litaniae Sanctorum ex praecepto Ru
bricae, non vero ex devotione.
281. Oratio Sacrosanctae, quae non est pars Officii,
dicitur post Officium et quidem flexis genibus. Ex con
cessione tamen Pii IX recitari potest non flexis geni
bus ab iis, qui infirmitatis causa a genibus flectendis
impediuntur 3. Devote eam recitantibus remittuntur cul
pae in Officio divino ex humana fragilitate contractae.
282. Oratio Sacrosanctae a singulis integre et arti
culatis verbis recitanda est, et non a solo Hebdomadario.
W. Beata viscera etc. et R. Et beata ubera etc. alter
natim ab Hebdomadario et a Choro dicuntur.
283. Quando Matutinum
Matutinum pro die sequenti dicitur
post diei praecedentis Completorium , oratio Sacrosan
ctae nonnisi absoluto Matutino diei sequentis recitatur.
Secus autem , si Completorium inter et Matutinum , lon
giores preces a Rubrica non praescriptae interponantur.
I S. Rit. C. 24 April . 1742 , in una Thelesina .

2 S. Rit. C. 24 Maii 1856 , in una Ord. Min . Observ . ad 6.
3 S. C. Indulg . Decret . Urbis et Orbis, 26 Iulii 1855 .
Cap. VI. De privata Officii divini recitatione. 63
CAPUT VI .
DE PRIVATA OFFICII DIVINI RECITATIONE ,
284. In privata recitatione, etiamsi quis recitet so

lus, dici debet Dominus vobiscum , Et cum spiritu tuo
Iube domne (non Domine) benedicere etc., sicuti in re
citatione publica ; et nihil est omittendum praeter quas
dam exteriores caeremonias uti prostrationes, conver
siones et inclinationes profundas. Inclinationes autem
capitis religiose faciendae sunt, quandocumque nomi
natur Trinitas, Iesus, Maria, etc.
285. Si duo vel plures simul Officium privatim di
cant, possunt semel tantum Confessionem facere et
tunc omittere vobis fratres et vos fratres, et pariter
dicere Misereatur nostri.... dimissis peccatis nostris etc.:
duplex enim Confessio non est obligatoria nisi in Choro.
286. Clericus nondum Diaconus, in recitatione Of
ficii privata (et in Choro quando officio Hebdomadarii
fungatur, absente Sacerdote) , dicit Domine exaudi ora
tionem meam loco Dominus vobiscum .
287. Si quis in privata Officii recitatione Matutinum
a Laudibus separet, tunc post Te Deum quando locum
habet, alias post nonum Responsorium, addere debet
Orationem Officii principalis sine Commemorationibus,
si quae occurrunt ; et post Benedicamus Domino et
Fidelium animae etc. , Pater noster, non vero Antipho
nam finalem B. M. V. quam in fine Laudum Rubrica
praescribit !
i S. Rit . C. 7 Februar. 1888 .

288. Ad Laudes autem , quae dicuntur tanquam Hora

distincta a Matutino, praeponi debet Pater et Ave, iuxta
Rubricam illam : Ante omnes Horas, praeterquam ad
Completorium , dicitur secreto Pater noster et Ave Maria ;
hoc autem non valet pro recitatione chorali nocte Na
tivitatis Dominicae.
289. Quoad Nocturnos vero , licet separatim dicantur,
quum non censeantur tres Horae, sed tanquam una Hora
habeantur, necesse non est eis praemittere Pater et Ave,
nec concludere cum Collecta et Oratione dominicali etc. " .
290. Obligatio dicendi Preces finales ac Antipho
nam finalem B. M. V. Alexis genibus tantum pro Choro
valet ’, sunt tamen laudandi qui hoc etiam in privata
Officii recitatione observant.
291. Si quis in privata recitatione ex oblivione vel
inadvertentia aliud Officium dixerit, diversum ab illo
quod iuxta Rubricas recitari oportebat, nequaquam Of
ficium omissum ad aliam diem remittere debet, ne bis
erret, sed prorsus illo anno illud praetereat. Neque si
eadem die advertat errorem , Officium repetere tenetur :
Officium enim pro Officio valet.
292. Idem dicendum de parte quacumque Officii,
iuxta aliud axioma: Error corrigitur, ubi deprehenditur.
Ex quo sequitur, quod advertendo errorem in decursu
recitationis, satius est reliqua recitare de Officio debito,
finito tamen Psalmo vel Oratione.
293. Cavendum tamen a tali errore seu inadver
tentia , nam vix unquam sine culpa erit, praesertim si
quis Calendarium penes se habet.
1 Vide Cavaler. t. 2 , c. 24 , d . 1 , n . 10.
2 S. Rit. C. 17 Iunii 1873.
PARS TERTIA
De Sacrificio Missae .
ARTICULUS I.
DE SACRIFICIO MISSAE IN GENERE
CAPUT I.
DE REQUISITIS AD CELEBRATIONEM MISSAE .
§ 1. De loco et tempore celebrandi Missam .

294. Ordinarius locus celebrandi Missam est Ec
clesia consecrata vel saltem benedicta .
295. Licet etiam Missam celebrare in Oratoriis pu
blicis et privatis, servatis servandis.
296. Licet Missam celebrare, cum et etiam absque
licentia Episcopi, si absens sit et difficulter adiri possit,
ante fores Ecclesiae in maximo populi concursu, in bello
pro exercitu, in littore maris, item ex privilegio in navi
pro navigantibus , modo absit periculum irreverentiae
et subversionis Calicis ex vehementia maris aut tem
pestatis.
5
66 Pars III. Art. I. De Sacrificio Missae in genere.
297. Ecclesiae et Oratoria consecrantur ab Epi

scopo, et, si polluta sint, ab ipso solo vi iuris recon
ciliari possunt. Simplex Sacerdos tantum ex privilegio
Sedis Apostolicae Ecclesiam consecratam reconciliare
potest.
298. Ecclesia tantum a Sacerdote benedicta reconci
liari potest a simplici Sacerdote , cum et etiam absque
Episcopi licentia, si facile haberi nequeat.
299. Missa celebrari potest omnibus diebus, excepta
Feria VI maioris Hebdomadae, in qua omne Sacrificium
est interdictum , et Feria V in Coena Domini et Sab
bato sancto, in quibus Missae privatae prohibentur.
300. Missae privatae celebrari possunt quacumque
diei hora, ab aurora usque ad meridiem .
301. Aurora non est physice sumenda pro licita Mis
sarum celebratione , sed moraliter et politice, quando
scilicet terminari solet hominum quies et inchoari labor
iuxta probatam regionum consuetudinem ' . Sicut autem
aurora, ita et meridies eodem modo intelligendus.
302. Missam notabiliter ante auroram inchoare, ita
ut ante auroram ipsam absolvatur, aut inchoare post
meridiem , illicitum est, nisi adsit ratio relative gravis,
v. g. necessitas audiendi Sacrum , administrandi S. Via
ticum , iter faciendi, etc. vel privilegium, dispensatio aut
legitima consuetudo, praesertim posticipandi Missam , ut
fit praecipue in magnis urbibus, ubi diebus festivis ul
tima Missa hora una post meridiem incipit.
303. Nocte Nativitatis Domini unam tantum Missam
celebrare licet, et quidem solemnem ; Missae vero pri
1 S. Rit . C. 17 Septemb. 1634 .

Cap. 1. De requisitis ad celebrationem Missae, 67
vatae (ac Communio Fidelium) media nocte prohibentur,

nisi adsit dispensatio vel privilegium.
304. Regulares, ex variis SS. Pontificum privilegiis ,
occasione itineris aliave de causa, ac debita licentia Su
periorum etiam praesumpta, Missam celebrare possunt
una hora ante auroram ac una hora tantum post me
ridiem, id est possunt terminare Missam una hora ante
auroram , vel incipere una hora post meridiem !.
305. Privilegium hoc Regularibus concessum non
est locale, sed personale, ita ut eo ubique uti possint.
306. Idipsum facere possunt Sacerdotes saeculares
in Ecclesiis Regularium ?.
307. Missa privata dicenda est saltem post Matu
tinum et Laudes expletas, nisi rationabilis causa aliter
suadeat.
308. Missa conventualis autem , non obstante con
suetudine quacumque, celebretur post Tertiam in omni
bus festis duplicibus, semiduplicibus, Dominicis et infra
Octavas. Missa vero de Tempore dicitur post Nonam
in Feriis Adventus, Quadragesimae, quatuor Temporum
(etiam infra Octavam Pentecostes) , sicuti et Missa Vi
giliarum in quibus ieiunatur; post Sextam autem , si
ieiunium locum non habeat 3, etiam si dies sint so
lemnes .
Suarez , in p . III , t . 3 , d . 80 , s . 4 .
a Indult. Quanta in vinea Domini, Gregorii XIII , 7 Maii 1578 .
3 Rubric . Missal. t. XV , n . 2 .
§ II . – De Altari.
309. Altare, sive fixum sit sive portatile, quod pro

Missae Sacrificio servit, sit lapideum , necessariis sacris
Reliquiis reconditis exornatum , ab Episcopo consecra
tum et immune ab omni exsecratione ! .
310. Ut super illud a quolibet Sacerdote commode
celebrari possit, habeat altitudinem supra suppedaneum
circa 97 aut 100 centimetr. , latitudinem mensae 60
aut 65 , et longitudinem ad minimum 180 centimetr.
311. Sedulo attendat Sacerdos in Altari portatili, vel
etiam fixo, sed ora lignea circumdato celebrans, ut su
per ipsamet petra sacra consecret et alias caeremonias
peragat.
312. Petra consecrata ex integro tela cerata sit con
tecta 2 .
313. Suppedaneum dividat Altare a soli planitie 3.
314. Altaris planities operiatur praeter telam cera
tam , tribus mappis seu tobaleis lineis · inundis et be
nedictis. Superior saltem tam oblonga sit, ut quasi ad
terram pertingat ș, cum duabus aliis brevioribus vel sal
tem una duplicata. Pars anterior, iuxta Rubricas Mis
salis, pallio sit contecta coloris, quoad fieri potest, festo
vel Officio convenientis.
315. Ad conservandum Altare a pulvere aliisque
sordibus , licet decenti tapete vel tela Altaris planitiem
· Ex plurimis S. Rit . C. Decretis.

2 Pontif. Roman . De Altaris consecratione .
3 S. Rit . C. 16 Iun . 1663 .
4 S. Rit . C. 15 Martii 1664, in una Pisaur.
5 S. Rit . C. 30 Decemb. 1881 .
Cap. I. De requisitis ad celebrationem Missae. 69
contegere ; tempore tamen Sacrificii, expositionis SS. Sa

cramenti etc. , haec tela omnino ab Altari auferenda est,
ita ut integra mappa et non solum media pars alba
appareat.
316. Super Altaris mensam nihil omnino ponatur,
quod ad Missae Sacrificium vel Altaris ornamentum
non pertineat .
317. In medio Altaris inter candelabra Crux collo
etur cum imagine Crucifixi ?, nisi in Altari iam adsit
magna statua vel tabula S. Crucifixi, aut expositum sit
SS. Sacramentum , si consuetudo invaluerit 3.
318. Sit haec Crux oculis tam Sacerdotis quam po
puli * tam obvia, ut facile videri possit ; et ita alta , ut
pes Crucis seu imago Crucifixi candelabris superemi
neat 5 .
319. Crux illa non tantum tempore Missae, sed sem
per in Altari prostare debet.
320. In Altari saltem duo candelabra cum candelis
ex cera et non ex sebo , stearina , etc. 6 hinc inde in
utroque eius (Altaris) latere stare debent.
321. Ad Missam privatam, nisi Celebrans sit Episco
pus aut Protonotarius Apostolicus, aut speciale habeat
privilegium , plus quam duas candelas accendere non
licet ? . Licet tamen tempore hyemis, vel dum Missa ante
lucano tempore celebratur, aliam candelam iuxta Missale
i Rubr. gener . Missalis , t . XX .
2 Ibid .
3 S. Rit . C. II Martii 1871 ; et 2 Sept. 1741 , ju Aquen ,
4 S. Rit . C. 17 Sept. 1822 .
5 Caerem Episcop ., I. I , c . 12 , n . II .
6 S. Rit. C. 10 Dec. 1857 , in una Carolinen .
7 Caerem . Episc . 1. I , c . 29 , n . 4 ; et ex pluribus S, Rit . C. Decretis .
70
Pars III. Art. I. De Sacrificio Missae in genere.
apponere , dummodo non sit formae palmatoriae seu

bugiae episcopalis. In Missa conventuali vero, quae ut
solemnis habetur , ac in festis solemnioribus , accen
duntur quatuor aut sex candelae ratione solemnitatis ?.
322. In expositione SS. Sacramenti cum Pyxide,
accenduntur ad minus sex candelae ; in solemni vero
standum est instructionibus Ordinarii, ut suo loco di
cetur. Item in Officio Defunctorum solemni accenduntur
sex candelae.
323. Praeterea in Altari adsint legile seu pulvinar,
tabellae Secretarum , ac campanula in gradibus seu me
lius in abaco seu credentia si adsit, quae pulsatur ex
Rubricae iussu ad Sanctus et ad utramque elevationem ,
et ex usu a S. Rit. Congregatione tolerato ad Domine,
non sum dignus, tantum ubi adest consuetudo 3.
324. Omittitur pulsus campanulae in Missis privatis,
quae ad Altaria lateralia tempore expositionis SS. Sacra
menti celebrantur, dum canitur Missa solemnis, dum in
stituitur processio, aut in Ecclesia fit Absolutio Defuncti.
325. Quoad reliquum ornatum Altaris, ratio tem
poris habenda est ; tempore vero Adventus et Quadra
gesimae, quando Officium dicitur de ea, exceptis Do
minicis Gaudete et Laetare, non licet ornare Altare flo
ribus et Sanctorum Reliquiis ; bene vero tempore Se
ptuagesimae etc. , Rogationum et Vigiliarum , etiam
quando color est violaceus.
326. Cum celebrantur Officia pro Defunctis, nullae
imagines mortuorum vel Cruces albae, flores etc. ap
• S. Rit . C. 17 Dec. 1888, in una Ord. nostri , ad n . 7 .
2 Ibid . et S. Rit . C. 12 Sept. 1857 .
3 S. Rit . C. 14 Maii 1856 .
ponantur , sed omnia ornamenta Altaris , excepto co

nopeo 'Tabernaculi, quod tunc erit violaceum , sint nigra ' .
327. Quae certis festis servanda sunt, suis locis aut
in Calendario indicantur.
§ III. De vasis sacris.

328. Calix , quo Sacerdos utitur ad Sacrificium Missae
celebrandum , sit aureus, argenteus intus inauratus, aut
etiam cupreus, qui habeat tamen cuppam argenteam aut
stanneam , in utroque casu intus bene inauratam ?, non
vero ex quocumque alio metallo ; cum Patena similiter
argentea aut stannea ac inaurata saltem a parte concava .
329. Item bene deaurata esse debent in parte inte
riori alia vasa sacra, nempe Pyxides seu Ciboria, in quibus
Particulae consecratae asservantur pro Communione Fi
delium , lunula Ostensorii, capsula, in qua ipsa lunula
includitur, et vascula sacrorum Oleorum .
330. Calix cum Patena ab Episcopo consecrari de
bent ; lunula vero ac vasa ss. Oleorum non conse
crantur, sed benedicuntur a Sacerdote facultatem ha
bente benedicendi vasa ac paramenta sacra, id est in
conventibus nostris a Superiore locali 3.
331. Vasa sacra semper munda conserventur ac ni
tida, et identidem a Sacrista Sacerdote vel a Ministro
in Sacris constituto mundanda sunt ac lavanda.
332. Amittunt consecrationem seu exsecrantur, dum
per fractionem vel aliter amittunt figuram aut formam
i Caerem . Episc . I. II , c . II , n . I.
2 Missal . De Rit, servand. in celebrat. Missae, t . I , n . 1 ; et S. Rit . C.
31 Aug. 1867 .
3 Leo X , Constit. Religionis suadet.
72 Pars III. Art. 1. De Sacrificio Missae in genere.
essentialem, seu dum fiunt inutilia vel potius inepta ad

usum sacrum , v.g. si in fundo cuppae fuerit foramen ,
aut si cuppa per fractionem separaretur a pede, etc. etc.
333. Quando inauratio Calicis et Patenae decidit,
iterum inaurari ac consecrari debent ? Per modicam
vero reparationem , modo nulla fiat fractio notabilis, non
amittunt consecrationem ; nec per usum profanum , quam
quam talis usus sit graviter illicitus.
334. Vasa sacra, antequam artifici tradantur refi
cienda , a manu Sacerdotis vel mediante instrumento
non debent exsecrari ? .
335. Clericis imo et Laicis nostris, qui Sacrario in
serviunt, licet in Sacrario vasa sacra (cum aliquo linteo
tamen ) et linteamina, quae SS . Sacramentum immediate
attingunt, tangere, magna tamen reverentia . Ipsi tamen
nunquam Corporale aperiant, ne, si forte aliquae adsint
in eo SS. Particulae, in terram decidant; nec ipsi vasa
sacra aut Corporalia et purificatoria lavent, sed solus
Sacerdos vel saltem Minister in Sacris constitutus.
336. Superiorum et praesertim Sacristae est, vigi
lare, ut vasa sacra ( quod valet etiam de paramentis)
sana, integra et divino cultu digna et decentia conser
ventur, deficientia restaurentur seu reficiantur, et quae
amplius non serviunt, tollantur.
§ IV. De paramentis sacris.
337. Corporale, Alba, Amictus, palla, purificatorium

et mappae Altaris debent esse ex lino aut cannabe,
1. S. Rit . C. 14 Iunii 1845 .
. S. Rit . C. 20 April . 1822 .
-
-
Cap. 1. De requisitis ad celebrationem Missae. 73
minime vero ex gossypio aut ex alia materia quacum

que ' ; et sint semper mundissima.
338. In medio plicaturae anterioris, non in medio
Corporalis, parva Crux acu pingatur, ut eodem semper
modo extendi et plicari, et Hostia eodem semper loco
deponi possit, ne fragmenta consecrata forte Corporali
inhaerentia perdantur.
339. Praeter Hostiam , Calicem , Ciborium cum par
ticulis consecrandis aut consecratis, nihil deponere licet
super Corporale. Idem valet, et strictissime est obser
vandum , quando SS. Sacramentum exponitur ; tunc enim
totum Corporale sub pede Ostensorii extenditur.
340. Corporale semper intra bursam , nunquam autem
extra aut supra, aut etiam manu ad Altare aut de Al
tari in Sacrarium portetur, nec extensum super Altare
relinquatur ’ ; sed a quolibet Sacerdote aut Celebrante
post Communionem plicetur, bursae includatur, et cum
Calice in Sacristiam reportetur.
341. Palla potest esse quadrata vel rotunda ; sit
absque picturis, sed sola parva Cruce in medio partis ,
quae Calicem respicit, ornata ; ipsa deficiente aliud Cor
porale plicatum substituitur.
342. Purificatorium , ut a manutergio secernatur, in
medio parvam Crucem acu pictam habeat.
343. Amictus in medio inter chordulas Crucem acu
depictam habeat, chordulaeque ita longae sint, ut ante
pectus faciliter ligari possint.
344. De superpelliceis , rochettis ac manutergiis,
S. Rit. Congregatio quoad materiam nihil statuit, quia
i S , Rit. C. 15 Maii 1819 .
2 S. Rit . C. 13 Sept. 1704 .
74 Pars III. Art. 1. De Sacrificio Missae in genere .
non sunt lintea sacra ; sint tamen alba, munda et ni

tida, sicut et caetera linteamina sacra . Superpelliceum
tamen , quo utitur Sacerdos in expositione SS. Sacra
menti et in communicandis Fidelibus, ex lino sit vel ex
cannabe.
345. Fimbriae Corporalis, Albae, superpellicei , pal
lae et mappae superioris Altaris, circumduci possunt
textura denticulata seu vermiculata, quae etiam ex gos
sypio esse potest. Licet etiam huiusmodi laciniis mappa
rum et manicis Albarum submittere telam coloratam ex
quacumque materia, non autem quoad Corporalia, pallas
et superpellicea.
346. Alba nunquam indui potest sine Amictu ; apud
nos autem , Amictus adhiberi debet quando Sacerdos
induit Pluviale, etiamsi loco Albae utatur superpelliceo
seu cotta, quia Sacerdos indutus paramentis sacris in
cedere debet tecto capite ".
347. Cingulum , quo cinguntur lumbi ac Alba ligatur,
potest esse sericum , congruentius tamen ex lino aut can
nabe ?, ac etiam ex lana 3 quamvis minus congruenter .
Color ipsius generaliter est albus; potest tamen esse
etiam coloris paramentorum *.
348. Manipulus et Stola habere debent in parte exte
riori Crucem , devote osculandam a Sacerdote quando
cumque sive illa assumit sive deponit, et esse debent
eiusdem coloris ac Casula, Officio ac Missae diei con
gruentis.
S, Rit. C. 17 Dec. 1888 , in una Ord . nostri , ad n . 9 .

2 S. Rit. C. 20 Ian . 1701 , in una Congreg. Mont . Coronae .
3 S. Rit. C. 23 Dec , 1862 , in una Carthusian .
4 S. Rit , C. 8 Iul. 1809 .
349. Manipulus adhibetur sive a Sacerdote sive a

Diacono et Subdiacono tantum in celebratione Missae ;
ideoque si aliqua alia functio peragenda sit vel ante
vel post Missam immediate , Manipulus vel non assu
mitur vel deponitur.
350. Stola utitur Sacerdos ad omnes functiones sa
cerdotales, nempe in celebratione Missae, in conficiendis
et administrandis Sacramentis, in expositione et repo
sitione SS. Sacramenti , in processionibus, in quibus de
fertur vel SS. Sacramentum vel Reliquia Sanctorum,
in benedictionibus , in sepultura Defunctorum, in Abso
lutionibus ad feretrum , etc. Nunquam vero ad Horas
canonicas, nisi immediate post Horam solemniter can
tatam , populus sit benedicendus cum SS. Sacramento .
Item neque cum Sacerdos alteri Sacerdoti celebranti
assistit, licet Pluviali indutus, ac etiamsi agatur de ce
lebratione primae Missae ; nisi vel extrahere debeat
SS. Sacramentum ex Tabernaculo, vel ipsum reponere.
Stola utitur Diaconus in exercitio sui Ordinis.
351. Velum Calicis tam amplum sit, ut Calicem ex
omni parte vel saltem a parte superiori et anteriori
contegat '. Sit sericum iuxta Rubricam Missalis, ac se
quatur colorem paramentorum .
352. Bursa quoad colorem cum velo concordet, et
in parte superiori ornata sit Cruce. Nihil omnino super
illam (id est Calicem paratum ) ponatur, nec manuter
gium , nec strophiolum , nec perspicillum ?.
353. Dalmatica ac Tunicella quoad materiam et co
lorem cum reliquis sacris paramentis concordent ; earum
1 S. Rit . C. 12 Ian . 1669.
2 Ibid .
usus apud nos est rarissimus; nunquam tamen Dia

cono et Subdiacono licet solum Alba, Cingulo, Stola et
Manipulo respective indui, quando iuxta Rubricas Mis
salis, praescribuntur Dalmatica ac Tunicella !
354. Pluviale adhibetur in processionibus et benedi
ctione cum SS. Sacramento in Ostensorio exposito im
pertienda ; in solemni aspersione aquae benedictae ; ad
benedictionem et processionem Candelarum in festo Pu
rificationis ac Palmarum etc.; ad peragendam Absolutio
nem post Missam Defunctorum ; et ad assistendum Ce
lebranti in Missa pontificali, et non simpliciter solemni,
sed tunc sine Stola .
355. Si praedictae functiones Missam immediate
praecedant aut subsequantur , Pluviale induitur supra
Albam ; si vero divisae a Sacrificio Missae, supra super
pelliceum aut cottam . Vid . n . 346 .
356. Clericis non vero Laicis, usus Albae, Dalma
ticae, Pluvialis et similium in processionibus etc. per
mittitur, non autem Manipuli ?.
357. Velum humerale, quod adhibetur pro benedi
ctione et processione SS. Sacramenti, et ad deferendam
S. Communionem infirmis, sit album ; illud autem, quod
servit Subdiacono ad tenendam Patenam in Missa so
lemni , sit conforme reliquis ss. indumentis, si habeatur,
vel album pariter, sed semper sericum , et non ex qua
cumque alia materia etiam pretiosiori.
358. Pro Casulis vero requiritur, ut sint confectae
ex pannis sericis, aut argenteis, aut aureis, quae ultimae
I S. Rit . C. 17 Dec. 1888 , in una Ord . nostri, ad n . 4 .

2 S. Rit . C. 11 Sept. 1847 .
-
tamen statui nostro sunt parum convenientes: minime

vero ex tela, lino vel gossypio vulgo percallo coloribus
praescriptis tincto ', pannis filamentis vitreis intextis ?,
ex urticis 3, seu etiam ex mera lana 4.
359. Quod de Planeta dicitur, et de Pluviali, de Dal
maticis, Manipulo , Stola, etc. valet, quae ipsam Plane
tam comitantur, et ex more eiusdem materiae ac illa
conficiuntur.
360. Nos sicut et caeteri tenemur observare Decreta
S. Rit. Congregationis circa materiam paramentorum ,
praesertim 18 Dec. 1877 et 28 Iulii 1881 ; facta vero
venia , uti possumus paramentis iam existentibus, donec
consumentur 5.
361. Color paramentorum Celebrantis (et Ministro
rum ) debet esse conveniens Officio vel Missae ; si haec
cum Officio non concordat, color indicetur in Calen
dario.
362. Ecclesia quinque coloribus utitur : albo, rubro ,
viridi, violaceo et nigro ; omnis alius color, ut flavus,
caeruleus, etc. reprobatur.
363. Paramenta sint unius tantum coloris ; quod si
alii colores per modum ornamenti , ut flores etc. ad
misceantur, unus praedominetur, et ut talis v . g. albus
declaretur et adhibeatur. Reprobanda inde illa para
menta, in quibus omnes aut saltem diversi colores ita
commiscentur, ut nullus praedominans dignosci possit.
i S. Rit . C. 22 Sept. 1837 , in una Mutin ., ad 3 .
2 S. Rit . C. 1 Sept. 1847 , in una Atrebaten .
3 S. Rit . C. 17 Decemb . 1875 , in una Asculana Piceno .
4 S. Rit . C. 18 Dec. 1877 , in una Senensi ; item 22 Sept. 1837 ;
item 15 April . 1880.
5 S. Rit . C. 17 Dec. 1888, in una Ord . nostri , ad n . 16 .
364. Nunquam unum idemque paramentum pro duo

bus coloribus adhiberi potest, excepto ex aurea textura
confecto, quo pro albo, rubro viridique colore uti licet,
non tamen pro violaceo et nigro " .
365. Color festi adhibetur etiam in respectivis
Missis votivis, uti ruber in Missis Passionis, albus in
Missis Immaculatae Conceptionis, etc. In distributione
SS. Communionis extra Missam , ad faciendam asper
sionem aquae benedictae, in Vesperis aliisque Horis
canonicis solemnibus, etc. semper adhibendus color
Officii currentis .
366. In expositione, processione et benedictione
SS. Sacramenti, retinetur color festi ( excepto semper
nigro colore ), si Celebrans paratus non recedat ab Al
tari ; alias autem adhibeatur color albus . Velum hume
rale sit semper albi coloris.
367. In aliis processionibus, benedictionibus, etc.
adhibeatur color festi, nisi alius a Rubricis praescribatur.
368. In administratione Sacramentorum adhibetur
color pro singulo Sacramento praescriptus.
369. Paramenta nova , antequam ad usum sacrum
adhibeantur, ab Episcopo, vel Sacerdote facultatem ha
bente , benedici debent.
370. Paramenta, quae Missae Sacrificio inserviunt
et benedictione indigent, sunt sequentia: Amictus, Alba ,
Cingulum , Manipulus, Stola et Casula ; item Corporale,
palla et mappae Altaris. Haec benedicenda sunt de
praecepto ; Pluviale vero cum Velo humerali, Dalmatica,
1 S. Rit. C. 28 April. 1866 , in una Guadalax .; et 5 Decemb. 1868 ,

in una Syren .
Tunicella , superpelliceum , cotta, velum Calicis, bursa ,

de convenientia .
371. Purificatorium benedici non debet ', nec ma
nutergium , cum non exclusive et immediate ad Sacrum
inserviant.
372. Paramenta exsecrantur seu benedictionem amit
tunt, ita ut ad functiones sacras illa adhibere non am
plius liceat, per notabilem lacerationem, quando amit
tunt formam sub qua benedicta sunt, per separationem
partium a , toto etc. , non vero per levem lacerationem,
reparationem, lotionem , et similia .
373. Exsecrata paramenta aut benedicenda sunt no
viter, aut in alia sacra paramenta aut lintea transmu
tanda, ut v. g. Alba in Amictum , Casula in Stolam ,
aut comburenda. Transmutata nova indigent benedi
ctione. Nunquam vero licet illa converti in usus pro
fanos .
§ V. – De materia Sacrificii.
374. Ad Missae Sacrificium valide celebrandum re
quiritur panis triticeus, non autem ex aliis frumentorum
generibus aut fabis confectus.
375. Panis non sit fermentatus, sit ad ignem in formis
coctus, sit recens ? , ita ut iuxta S. Carolum Borrom .
non plus quam unum mensem a sua confectione habeat ;
panis plus quam a tribus mensibus confectus, saltem
hiemis tempore, licite consecrari nequit 3.
i S. Rit . C. 7 Septemh. 1816 .
2 Rit . Rom . De SS . Eucharistiae Sacr .
3 S. Rit . C. 16 Decemb. 1826 .
So Pars III. Art. 1. De Sacrificio Vissae in genere.
376. Hostia maior seu Sacrificii sit integra, non

fracta, candida, pura et rotunda. Idem valet de hostiis
pro Fidelium Communione.
377. Cum minori hostia celebrare licet , si absit
hostia maior, et hoc fieri possit sine admiratione Fi
delium .
378. Magna sollicitudine hostiae consecrandae, ma
iores et minores, a Sacrista a micis et segminibus libe
randae sunt , ne posteaquam consecratae sunt , deci
dant ac pereant .
379. Praeter panem triticeum , ad Sacrificium Missae
requiritur vinum de vite , fermentatum , non mustum ,
clarum , et non corruptum aut acidum. Omnis alius li
quor, v . g. ex pomis aut aliis fructibus confectus , est
materia illicita et invalida ; vinum vero quod acescere
aut corrumpi incipit , materia quidem valida est , sed
graviter illicita,
380. Vinum album pro Sacrificio praeferendum est
rubro, propter linteorum munditiem , non vero propter
liceitatem aut validitatem .
381. Aqua, quae vino consecrando in Sacrificio Missae
in modicissima quidem quantitate infunditur, sit natu
ralis, pura ac limpida.
382. Vinum ante consecrationem in Calice conge
latum, consecrari nequit antequam liquefactum fuerit
halitu aut alio artificiali modo.
383. Ad distinguendum vinum ab aqua, et propter
munditiem maiorem , iuxta Rubricas ' requiritur, ut
ampullae sint ex vitro vel crystallo confectae, nun
1 Rubr. gen . Missal. t . XX .

quam vero ex plumbo aut alio metallo communi. Am

pullae ex auro, argento aut alio metallo pretioso per
mittuntur , statui autem nostro parum sunt conve
nientes .
$ VI. – De aliquibus defectibus in celebratione Missae

occurrentibus ?
384. Quidquid validitati, liceitati, sanctitati et decori

Missae Sacrificii contrarium exstat, omni diligentia est
a Celebrante evitandum : est enim Sacrificium sanctis
simum et tremendum , id est Sacrificium , quod prae
sanctitate Sacerdotem facit tremere .
385. Defectus tamen contingunt aut saltem contin
gere possunt, et quidem primo ex parte materiae,
secundo ex parte formae, tertio ex parte Ministri seu
Celebrantis, et quarto defectus, qui in ipso Ministerio
occurrere possunt.
386. DE DEFECTIBUS MATERIAE . - Ad valide et licite
celebrandum requiruntur panis triticeus et vinum de vite ,
et ut utraque species sit integra et incorrupta , et in actu
celebrationis praesens. Quidquid huic contrarium est,
Sacrificium invalidum, aut saltem illicitum reddit, et
quantum possibile , in ipso Sacrificio emendari aut cor
rigi debet. Ergo :
387. Si panis non sit triticeus, vel si triticeus, sed
aliis grani speciebus in tanta quantitate admixtus, ut
non maneat triticeus, Sacrificium est invalidum . Idem
dicendum , si panis sit corruptus .
i S. Rit . C. 28 April . 1866 .
2 Vid . Missale Rom . De Defect, in celebrat . Missar . occurrentibus.
6
388. Si panis non sit corruptus, sed corrumpi in

coeperit , aut si non sit azymus , Sacrificium est va
lidum , sed valde illicitum .
389. Si panis confectus fuerit non cum aqua na
turali, sed alterius fuidi aut distillationis , e. g. cum
aqua ex rosis, etc. , Sacrificium dubium est.
390. Invalidum est Sacrificium , si vinum factum sit
penitus acetum , vel putridum , vel de uvis acerbis seu
non maturis expressum , vel ei aqua in tanta quantitate
fuerit admixta, ut non sit amplius vinum .
391. Validum vero, sed non licitum , et quidem sub
peccato gravi, quando vinum incipit corrumpi vel ace
scere, vel si ei admixtum sit tantum aquae aut al
terius liquidi, ut dubium oriri possit, an desierit esse
vinum .
392. Si dubia sit materia , non licet cum ea cele
brare , et Sacrificium dubium est et illicitum .
393. Si Celebrans ante consecrationem advertat,
quod materia (panis vel vinum) sit invalida , corrupta
aut saltem dubia, aliam substituere faciat, oblationem
renovet saltem mente, et Sacrificium prosequatur ab eo
loco, ubi desierit.
394. Si post consecrationem id advertat, oblatio
nem et consecrationem , posita alia materia id est
Hostiae vel Calicis vel utriusque in casu, renovet, et
Sacrificium , ubi errorem animadverterit, prosequatur, et
hostiam vel vinum benedictum , sed non consecratum
quia materia invalida, post consecratas Species sumat,
si sumi possint.
395. Si in ipsa sumptione hostiae advertat, quod ma
teria invalida fuerit, aliam hostiam mente saltem offerat,
et in veritate consecret, incipiens formulam consecratio

nis ab illis verbis : Qui pridie quam pateretur usque ad
verba consecrationis panis inclusive. Hoc idem faciat
cum vino, si illum in sumptione acetum , corruptum ,
aut aquam non vinum esse , etc. invenit, consecra
tionem incipiens cum verbis : Simili modo postquam
coenatum est,
396. Si post sumptionem Calicis hoc animadvertat,
rursus novus panis et novum vinum cum aqua offe
renda et consecranda sunt, incipiendo a verbis pro
consecratione : Qui pridie etc. , omissis omnibus aliis ,
et hoc ne Sacrificium remaneat imperfectum , non ob
stante praecepto ieiunii naturalis, quia integritas Sacra
menti praevalet.
397. Si Missa celebretur in loco publico, ubi plures
adsint, ad evitandum scandalum poterit apponere vinum
cum aqua, et facta oblatione, ut supra, consecrare et
statim sumere ac prosequi caetera .
398. Si non fuerit immissa aqua in Calice, et si error
ante consecrationem advertitur, statim aqua immittitur
omissa solita Oratione ; si post consecrationem Calicis,
non apponitur, quia aqua non est de necessitate Sa
cramenti.
399. Si materia valida et licita loco invalidae et illici
tae haberi nequit, v. g. panis triticeus, ante consecratio
nem Sacrificium interrumpitur; si error post consecratio
nem animadvertitur, et materia valida haberi nequit,tunc
Sacrificium propter honorem Speciei consecratae (panis
vel vini) debitum continuatur, et absolvitur, omissis
tamen omnibus verbis et signis, quae ad speciem de
ficientem pertinent.
84 Pars III . Art. I. De Sacrificio Vissae in genere .
400. Ne Sacrificium imperfectum maneat, licet exspe

ctare aliquamdiu (nonnulli dicunt etiam per duas horas)
si materia haberi potest.
401. Quacumque ex causa naturali vel supernaturali
Hostia consecrata dispareat, aut si Calix consecratus
casu evertatur et SS. Sanguis effundatur totus, ita ut
per modum potus non possit amplius sumi, Hostia vel
Calix noviter consecranda sunt modo n. 395 indicato.
402. DE DEFECTIBUS FORMAE . — In celebratione Mis
sae omnia verba clare, distincte et integre pronuntianda
sunt ; omnis additio, omissio , mutilatio aut immutatio
omnino est prohibita .
403. De essentia pro integritate et validitate Sacri.
ficii sunt sola verba consecrationis , quae sunt pro con
secratione Hostiae : Hoc est Corpus meum, et Calicis:
Hic est Calix Sanguinis mei. Quae si Celebrans certo
recordetur, se omisisse , aut mutilasse, aut immutasse,
ita ut per immutationem idem non significarent, conse
crationem speciei respective specierum ante sumptio
nem renovare debet, et etiam post sumptionem unius
aut utriusque speciei antequam de Altari discedat, quia
integritas Sacrificii praevalet legi ieiunii naturalis . Gra
viter tamen peccaret, licet valide consecraret, qui unum
etiam verbum scienter omitteret ab illis Qui pridie
usque ad Haec quotiescumque feceritis, in mei memoriam
facietis.
404 Si dubium de validitate consecrationis grave
est aut valde probabile, consecratio saltem sub condi
tione reiteretur ; si sine fundamento, omittatur.
405. Aliae partes Sacrificii omissae, ut v. gr. Gloria ,
Credo, aut aliqua Oratio Canonis, etc. , non resumantur,
-
nec Sacerdos, si horum recordatur, debet propterea

turbari, sed ulterius prosequatur, quia non sunt de ne
cessitate Sacrificii. Cavendum tamen est omni diligentia
a talibus omissionibus,
406. DE DEFECTIBUS EX PARTE MINISTRI. — Tres spe
cies defectuum ex parte Ministri occurrere possunt. Prima
est ex parte intentionis, hoc est, si Sacerdos non in
tendit celebrare, sed delusorie quid agit , quod esset
peccatum grave ; aut ad Altare accedit, quin intentionem
celebrandi faciat, quod vix possibile et certo inexcusa
bilis negligentia esset; aut si expressa intentione con
secrandi unam solam hostiam , quae intentio semper
est implicita, post consecrationem , aut ante , vel post
sumptionem aliam hostiam super Corporale invenisset,
haec altera non est consecrata, sed sumenda post ablu
tionem : secus vero si duae Hostiae fuissent simul iun
ctae, utraque consecrata est et a Sacerdote sumenda .
Caeterum quilibet Sacerdos semper intentionem habere
deberet consecrandi eas omnes hostias, quas ante se
ad consecrandum positas habet.
407. Intentio in actu consecrationis debet esse actua
lis, propter sanctitatem Sacrificii; virtualis tamen ad
validitatem sufficit, sed magnae evagationis mentis si
gnum est.
408. Alii defectus esse possunt ex dispositione ani
mae, scilicet: si Celebrans sit suspensus , excommuni
catus , degradatus, irregularis, vel aliis impedimentis
canonicis irretitus, aut in statu peccati gravis. Talis qui
dem valide celebrat, sed illicite , et graviter peccat.
409. Si quis in casu necessitatis non habens copiam
Confessarii, in peccato mortali celebret, contritus qui
dem et cum intentione et proposito confitendi quam

primum et satisfaciendi, non peccat graviter.
410. Si quis in ipsa celebratione, sed ante conse
crationem recordetur seipsum esse suspensum , irregu
larem , in statu peccati gravis, aut locum esse interdi
ctum, etc. a celebratione recedat, si absque scandalo
aut admiratione fieri potest ; si post consecrationem ,
Missam incoeptam prosequi debet.
411. Alii tandem sunt, defectus ex dispositione cor
poris, i. e. si quis non est ieiunus a media nocte, quamvis
in modicissima quantitate per modum cibi , vel potus, vel
medicinae quid sumpserit, aut infirmetur, aut moriatur
durante celebratione.
412. Si Celebrans ante consecrationem infirmetur ita ,
ut de Altari discedere debeat , et spes non affulgeat,
ut infra parvum temporis spatium Missam continuare
possit, Missa interrumpatur .
413. Si Celebrans post consecrationem infirmetur
aut moriatur, alter Sacerdos etiam non ieiunus , si ieiunus
non adsit, Sacrificium complere debet. Ratio est, quia
integritas Sacrificii praevalet legi ieiunii .
414. Sacerdos, qui in casu mortis aut infirmitatis
Celebrantis Sacrum perficit, eo die ulterius celebrare
non potest .
415. Si Sacerdos talibus laboret defectibus corporis,
ut celebratio , aut quasi impossibilis, aut valde difficilis
reddatur et populi admirationem provocet, a celebra
tione Missae abstineat.
416. Sacerdos impeditus in uno brachio, qui nequit
cum utraque manu elevare SS. Sacramentum nisi usque
ad os, cum tamen una tantum manu idem elevare possit
supra caput, absque dispensatione Apostolica celebrare

nequit
417. Sacerdos , cuius dextera est impedita ex apo
plexia, a celebratione abstinere debet.
418. Caecus, aut quasi-caecus celebrare nequit ; se
micaecus solummodo cum Apostolica dispensatione et
assistentia alterius Sacerdotis .
419. In casibus dubiis pro celebratione Missae pro
pter defectus corporales, recurrendum est ad S. Sedem .
420. DE DEFECTIBUS IN MINISTERIO IPSO OCCURREN
TIBUS , Multi sunt defectus, qui in ipsa celebratione
occurrere possunt, e quibus in particulari sequentes
indicantur.
421. Non licet celebrare Missam in loco vel Altari
non sacro, tempore indebito, vestibus sacerdotalibus non
benedictis, vasibus non sacris, aut quocumque modo
exsecratis, sine Missali , quamvis Sacerdos totam Mis
sam memoriter sciat : uno verbo, si in loco, Altari, ve
stibus , etc. ea desint , quae pro celebratione Missae
requiruntur , et si desit Clericus, vel alius deserviens
in Missa, vel adsit sola mulier, quae servire non debet ?.
In his casibus a celebratione est abstinendum sub gravi,
interrumpenda Missa, si Celebrans ante consecrationem
horum recordetur , continuanda , si solummodo post
consecrationem ,
422. Si durante celebratione periculum incendii , al
luvionis, ruinae loci, insurrectionis populi, incursus ho
stium , etc. etc. immineat, Missa ante consecrationem
i S. Rit . C. 2 Iulii 1661 , in una Pisaur.

2 Permittitur tamen ex necessitate, ut mulier respondeat, dummodo
non accedat ad Altare , ut Sacerdoti ministret.
88 Pars III. Art. I. De Sacrificio Missae in genere .
dimittatur ; si post consecrationem , omissis omnibus,

Sacerdos Species consecratas sumat et de Altari di
scedat.
423. Si excommunicatus vitandus adesset et expelli
nequeat, Missa ante Canonem interrumpatur; si , incoepto
Canone, hoc animadvertatur, Celebrans cum solo Mi
nistrante Missam usque ad Communionem inclusive
continuet, postea ab Altari discedat et reliqua in Sa
cristia persolvat.
424. Si musca, aranea, aliaque res ante consecratio
nem in Calicem ceciderit, quae nauseam causet, species
oblata in locum decentem proiiciatur , et oblatio vini
renovetur ; si vero post consecrationem , et nauseam
provocet, Celebrans eam extrahat, cum vino lavet et ,
finita Missa, comburat: combustio et lotio dein in Sa
crarium proiiciantur. Si vero nullam nauseain Sacer
doti creet, nec periculum Celebrans timeat, sumat cum
SS. Sanguine.
425. Si sumptio vomitum provocaret, aut si quid
venenosum in Calicem ceciderit, aut Hostiam tetigerit,
nova oblatio et consecratio est facienda ; post Missam
vero , illa Hostia in Tabernaculo deponenda et asser
vanda est in loco separato , usque dum corrumpatur,
et corrupta in Sacrarium dimitti potest. Sanguis vero
panno linteo vel potius stuppa colligatur, stuppaque
conservetur donec Species vini penitus est siccata, ac
dein comburatur et in Sacrarium dimittatur,
426. Cum hostia fracta non est celebrandum. Si post
oblationem fractio observetur , nisi populo evidenter
appareat, talis hostia consecrari potest; si autem scan
dalo populo esse possit, altera hostia accipiatur et
offeratur : prima vero hostia iam oblata post sumptio

nem SS. Specierum sumatur, quia est benedicta.
427. Si Hostia consecrata in formatione Crucis, etc.
in Calicem dilabatur, nihil est renovandum , sed omissis
signis respectivis Missa est continuanda , et Hostia et
Sanguis simul sumenda sunt dicendo : Corpus et San
guis Domini nostri etc. Si vero aliqua quamvis parvula
pars non madefacta fuerit, cum hac parte omnia signa
perficiuntur.
428. Quid faciendum sit, cum Sanguis congeletur,
vide supra num . 382 .
429. Si Hostia , aut pars Hostiae quacumque ex
causa in terram dilabatur, reverenter accipiatur, et locus
ubi cecidit abradatur aliquantulum, lavetur, et abrasio
ac aqua in Sacrarium proiiciantur. Si ceciderit extra
Corporale in mappam aut linteum , haec laventur, et
aqua mittatur similiter in Sacrarium .
430. Si Sanguis effundatur super Corporale, super
Altare, mappam , in terram aut etiam in vestimenta
Sacerdotis, lingua ubi fieri potest, lambatur terra, Cor
porale , vestimenta , etc. ter laventur, locus in terra
etiam satis radatur , et aqua ablutionis in Sacrarium
projiciatur: rasio vero comburatur, ac dein cineres in
Sacrarium mittantur.
431. Si Sacerdos Eucharistiam evomat, et si Species
adhuc integrae cognoscuntur, nisi nausea fiat, postea
ab ipso reverenter sumantur; si non , Species caute se
parentur, et reponantur in loco sacro donec corrum
pantur, deinde in Sacrarium mittantur. Si vero Species
non amplius cognoscuntur, vomitum comburatur et ci
neres in Sacrarium projiciantur.
432. In aliis casibus similibus, qui in ipso s. Ministerio

occurrere possunt, Sacerdos non turbetur, praesentiam
spiritus conservet, et id faciat, quod ei fides et reve
rentia erga SS. Sacramentum inspirant.
CAPUT II .
DE ACTIONIBUS SPECIALIBUS IN SACRIFICIO MISSAE

OCCURRENTIBUS .
§ I. De Crucis efformatione.
433. Cruces fiunt extensis ac iunctis digitis dexterae

manus, si modo tempus excipias quod inter Consecra
tionem et Communionem intercedit, quo pollices et in
dices manuum , extensis aliis digitis, coniuncti manent.
434. Celebrans se ipsum, populum, aut quamcumque
rem versus populum signans , manum sinistram exten
sam infra pectus collocat ; signans vero rem super Al
tari vel Corporali consistentem , ut Hostiam , Cali
cem etc, etc. , sinistram extensam super Altare collocat.
435. Dum signat vero Evangelium , sinistram ponit
super librum !
436. In quavis benedictione per signum Crucis, par
vus digitus, cum reliquis digitis coniunctus, vertendus
est versus rem cui benedicitur.
437. Lineae Crucis neque adeo exiguae sint, ut Crux
vix distinguatur, nec tam longae, ut rem signandam
i S. Rit. C. 7 Sept. 1816 ad 25 .

-
Cap. II. De action . special, in Sacrificio Missae occurrentibus. 91
valde excedant, ut v. g. frontem , humeros , Hostiam ,

Calicem , etc.
438. In quocumque Crucis signo peragendo, post
primam lineam rectam , quae semper incipit a parte
superiori respectu signantis , manus reduci debet ad
medium illius rectae lineae , tum vero transfertur ad
sinistram partem signantis , dehinc ad dexteram , ac ita
linea transversa ducitur.
439. Cruces omnes exacte, distincte et modeste per
ficiendae sunt, sine affectata aut agitata manuum vi
bratione vel nimia celeritate.
440. Ad singulas Crucis lineas, quae signo fiunt aut
contactu , verba diligenter sunt distribuenda. Hinc syl
labae aut verba, quae Crucem in Missali depictam prae
cedunt, sunt pronuntianda dum prior linea recta effor
matur ; quae autem sequuntur, dum efficitur linea trans
versa.
441. Ante singulas benedictiones aut Crucis efforma

tiones, manus, si non iam sint coniunctae, ante pectus
iungendae sunt , nisi alterutra sit impedita . Post per
actam vero Crucem , non iterum coniunguntur, nisi
aliunde sint iungendae ' . Sic v. g. in fine Gloria, Credo
et Sanctus, post Crucis efformationem , manus, quin iun
gantur, statim extenduntur ad osculandum Altare vel
peragendam aliam actionem subsequentem .
442. Celebrans ad Altare seipsum signat ter ante
gradus, ad In nomine Patris et Filii etc. , ad Adiuto
rium nostrum etc. , ,et ad Indulgentiam , absolutionem etc.
post Confiteor ; ad initium Introitus, exceptis Missis de
i S. Rit . C. 12 Novemb. 1831 .

Requie, in fine Gloria , Credo et Sanctus, et in Oratione

Supplices te rogamus .
443. Cum pollice se signat ad utrumque Evange
lium ; cum Patena infra Orationem Libera nos , cum
Hostia et Calice ante utriusque sumptionem .
444. Celebrans Oblata signat statim post Offerto
rium , ad vocem benedic , et quoties infra Canonem
Crux | depicta est.
§ II. - De inclinationibus.
445 SIMPLEX INCLINATIO seu capitis, a Celebrante fit:
in accessu ad medium Altaris postquam Missale ape
ruerit , dum transit ante medium Altaris ex uno Altaris
cornu ad alterum , vel dum ex alterutro cornu per me
dium Altaris, quin ibi moretur, descendit, v. g. antequam
descendat ad inchoandam Missam , ad Gloria Patri
post Ps. Iudica et post Ps. Lavabo, in Gloria in excelsis
ad verba Deo, Adoramus te, Gratias agimus tibi, Su
scipe deprecationem nostram ; quotiescumque Celebrans
dicit Oremus, et profert SS . Nomen Iesu vel Iesu Christi,
item SS. Trinitatis, nisi iam inclinatus exstet ; ad nomen
Mariae, Sancti de quo Missa celebratur vel cuius fit
commemoratio, ac regnantis Pontificis.
446. Ad Credo, dum pronuntiat Deum et simul ado
ratur ; in Praefatione, ad Gratias agamus, dum profert
Deo nostro ; ad utrumque Memento ; ad utramque con
secrationem , cum dicit : tibi gratias agens.
447. Caput similiter inclinatur ad Per eumdem Chri
stum , ante Nobis quoque peccatoribus, ad triplex Agnus
Dei, ad Benedicat vos omnipotens dum pronuntiat vocem
Cap. II. De action. special, in Sacrificio Missae occurrentibus. 93
Deus, et antequam ab Altari descendat post ultimum

Evangelium .
448. Ad Gloria Patri, Oremus, et ad nomen Iesu
caput inclinet versus Crucem ; in Evangelio tamen , dum
profert nomen lesu , erga Missale. Item servandum
ad nomina B. V. Mariae, Sanctorum diei, ac Summi
Pontificis.
449. In Missis tamen de Requie , cum nihil com
mune habeant cum Officio diei, nulla fit in Canone in
clinatio ad nomen Sancti occurrentis .
450. INCLINATIO MEDIA fit a Celebrante ad Deus tu
conversus usque ad Oremus inclusive, ad Oramus te
Domine usque ad quorum reliquiae, ad integrum In
spiritu humilitatis, ad Suscipe sancta Trinitas etc. , ad
Sanctus usque ad Benedictus qui venit exclusive, sub
utra que consecratione (cubitis super Altare positis ,
capite inclinato ), ad tres Orationes post Agnus Dei, ad
Domine, non sum dignus etc., ad sumptionem S. Hostiae
et ad Placeat tibi sancta Trinitas etc.
451. INCLINATIONEM PROFUNDAM Celebrans facit Cruci
vel imagini principali, dum e Sacrario egreditur, et post
Missam cum illuc redit; capite cooperto, si Calicem de
ferat, quoties transit ante Altare maius, si ibi non as
servatur .SS. Sacramentum , vel ante insignes Reliquias
publice expositas, capite ut supra cooperto.
452. Item ad infimum gradum Altaris, tam in ipso
accessu , quam in recessu, ac postquam descenderit ad
incipiendam Missam , nisi ibi adsit SS. Sacramentum .
453. In ipsa Missa Sacerdos caput profunde inclinat
ad Confiteor , donec Minister responderit Misereatur
tui, ad Munda cor meum , Tube Domine benedicere, Do
94 Pars III. Art. I. De Sacrificio Missae in genere,
minus sit in corde meo etc. , in Canone ad Te igitur,

et ad Supplices te rogamus post elevationem .
§ III. De genuflexionibus.
454. Genuflexio ad Altare , si dextero genu solo fiat,
facienda est corpore et capite erectis ; quod si facienda
sit utroque genu , nonnisi ambobus genibus iam flexis
caput et non totum corpus profunde inclinatur, et statim
erigitur ante surrectionem .
455. Celebrans genuflectens ad Altare , semper ma
nus hinc inde super Altare extendit, ut se sustineat,
praeterquam ante elevationem SS. Hostiae; Ministri
sacri vero cum genuflectant, nunquam Altare manibus
tangant, sed eas ante pectus iunctas teneant.
456. Si aliquando utrumque genu flectat cum pausa,
v. g. ad exspiravit, tunc manus ante pectus iungit,
usque dum sese erigat, sed antequam surgat, illas ite
rum super Altare extendit, ut se sustentet.
457. Qui in infimo gradu Altaris vel alibi genuflectit,
eodem modo manus iunctas teneat, nisi Calicem aut
aliam quampiam rem in manibus portet.
458. Celebrans genuflectit, dum ante Altare pertran
sit, et quidem uno genu, si ibi SS. Sacramentum asser
vetur, aut Reliquia SS. Crucis sit exposita, et utroque
genu , si expositum sit SS. Sacramentum aut Communio
Fidelibus distribuatur. Si vero transeat ante Altare, in
quo alius Sacerdos elevationem facit , tunc non so
lum utrumque genu flectere debet, sed ibi capite de
tecto permanere usquedum Celebrans completa eleva
tione deponat Calicem . Dum autem a Choro in Missa
Cap. II . De action. special. in Sacrificio Missae occurrentibus. 95
solemni cantatur Et incarnatus est etc. , non tenetur

genuflectere cum ante Altare transit '.
459. In huiusmodi genuflexionibus, ob Calicem
quem in manibus tenet, prius utroque genu genuflectit,
deinde manu dextera caput detegit, illud profunde in .
clinat, cooperit, ac surgens semitam suam prosequitur.
460. Genuflexio genu dextero fit ante Altare SS. Sa
cramenti, et quidem ad infimum gradum seu in pla
nitie, in primo accessu ad Altare, et in ultimo recessu
cum Sacerdos ad Sacristiam redit, ac toties quoties
ante Altare SS. Sacramenti sive pro aliqua processione,
benedictione, etc. etc. transit ; super infimum gradum
autem , cum descendit ad incipiendum Introitum .
461. Durante Missae Sacrificio (vel Officio ), quamdiu
Sacerdos ac Ministri in ambitu Altaris manent , aut
tantum ad sedilia transeunt aut inde reveniunt, semper
genuflectunt super infimum gradum , vel cum stant ad
Altare super suppedaneum , et quidem unico genu, sive
SS. Sacramentum expositum sit, sive in Tabernaculo
asservatum ?
462. Sacerdos ac Ministri sacri, cum ad Altare ac
cedunt, ubi SS. Sacramentum asservatur, prius genu
Hectunt, quamvis statim super gradum genuflexuri sint ;
et priusquam ab Altari recedant, similiter genuflectunt,
quamvis modo a genuflexione surgant.
463. Ad Altare ratione Missae, unico genu flectitur
ad Et incarnatus est etc. , ante et post utramque ele
vationem , ante et post Per ipsum etc. , ante et post
fractionem SS. Hostiae, et postquam Calicem Sacerdos
1 S. Rit . C. 13 lunii 1671 , in Angolopolit.
2 S. Rit . C. 12 Novemb. 1831 , in una Marsor. ad 53 .
96 Pars III . Art . I. De Sacrificio Missae in genere .
discooperuit et iterum cooperuit, ante Domine, non sum

dignus, antequam Hostiam in manus accipiat , ante
sumptionem SS. Sanguinis, postquam Calicem discoo
peruit, et ad Et Verbum caro factum est in Evangelio
S. loannis.
464. Genuflectitur item ad Flectamus genua (excepta
Missa solemni, in qua soli Ministri genuflectunt , non
vero Celebrans ), et quoties genuflexio in Missali indi
catur, ut aliquoties fit ad Epistolam, Tractum , Evan
gelium , ad verba exspiravit vel emisit spiritum in Pas
sione, etc.
465. Praeterea cum incensatur Altare in quo asser
vatur SS. Sacramentum , ante et post incensationem
Crucis , et quoties per medium transitur.
466. Coram SS. Sacramento exposito genuflectit
Sacerdos, quoties accedit ad medium Altaris , vel re
cedit a medio, vel transit per medium , vel ad populum
se vertit ad dicendum Dominus vobiscum , Orate fra
tres, etc. et postquam ad Altare se revertit, item an
tequam e suppedaneo in planum descendit, et post
quam e plano in suppedaneum ad Altare ascendit.
467. Celebrans cum Ministris utroque genu flectunt,
dum ad Altare cantatur aut recitatur in Hymnis Veni
Creator et Ave maris stella prima stropha, et in Hymnis
Vexilla Regis et Pange lingua stropha O Crux ave et
Tantum ergo ( coram SS. Sacramento ), et in Hymno
Te Deum versus Te ergo quaesumus, et quidem sub
integro versu .
Cap. II. De action. special. in Sacrifcio Missae occurrentibus. 97
§ IV. De gestis manuum in celebratione Missae.
468. DE MANUUM CONIUNCTIONE . Quomodo in ge

nere manus iungendae sint, vide num . 98 et seq.
469. Celebrans manus ante pectus iunctas teneat
ad Introitum , Gloria in excelsis, Evangelia, Credo, Offer
torium , ac per reliquas partes Missae, nisi alia prae
scribatur actio vel positio. Ad Munda cor meum autem ,
Sanctus et Agnus Dei in Missis Defunctorum junctas te
neat inter se et Altare, ita tamen, ut Altare non tangat.
470. Manus iunctae super Altare ponuntur ad Ora
mus te Domine, per totam Orationem in spiritu humi
litatis, Suscipe sancta Trinitas; ad Te igitur, et Sup
plices te rogamus usque ad osculum Altaris, per tres
Orationes ante Communionem , et ad integrum Placeat
tibi sancta Trinitas.
471. Cum iunguntur vero manus super Altari , sive
ante sive post Consecrationem ' , ita ponantur in medio
super oram mensae Altaris, ut parvi digiti dumtaxat
frontem seu partem anteriorem tangant, et reliquorum
digitorum extremitates absque ulla separatione a parvis
digitis super oram mensae quiescant.
472. DE MANUUM EXTENSIONE. Cum manus super
Altare extenduntur, sive utraque , sive una sola, ita po
nantur, ut palmae manuum extensis ac unitis digitis
(excipe semper pollices et indices post Consecrationem )
usque ad pulsum hinc inde super Altaris mensa extra
Corporale, et a Consecratione usque ad ablutionem di
gitorum super Corporali quiescant.
i S. Rit . C. 7 Septemb. 1816.

7
ficio Missae n genere
98 Pars III . Art . 1. De Sacri i .
473. Celebrans super Altare manum utramque ex

tendit, sub quolibet Altaris osculo, sub qualibet genu
flexione ad Altare, ante Praefationem ad Per omnia
saecula , et Dominus vobiscum, et ad Per omnia sae
cula etc. ante Pater noster.
474. Unam solam manum super Altare extendit Ce
lebrans , dum altera manu aliquid agit, v. g. folia vertit,
pectus percutit, Oblata signat, Patenam tenet,etc. Nun
quam vero una manus in aere suspensa haereat, dum
altera occupata sit , sed aut super Altare, pectus aut
librum poni debet, prout actio exigit.
475. Eodem modo, ut supra n . 472 , manus exten
duntur super Calicem et Hostiam ad Orationem Hanc
igitur, quin tamen pallam tangant. Hoc valet etiam
in benedicendis rebus, aut personis, ubi physicus con
tactus non est necessarius.
476. Cum manus ante pectus extendendae sunt, ut
fieri debet ad omnes Collectas usque ad verba Per
Dominum nostrum etc. vel in unitate Spiritus sancti
Deus, ad Sursum corda et per totam Praefationem , per
maiorem partem Canonis, ac ad integrum Pater noster,
ita teneantur, ut palma unius manus alteram respiciat,
digiti extensi ac simul iuncti sint, eorumque extremitates
distantiam ac altitudinem humerorum non excedant.
477. Manus ante pectus extendendae sunt usque
ad latitudinem humerorum , et eodem modo statim iun
gendae, quoties dicitur Oremus (praeterquam ante Pater
noster ), quoties ad populum conversus Sacerdos dicit
Dominus vobiscum et Orate fratres.
478. Extenduntur vero manus ut supra, n. 476, et
usque ad humeros elevantur, et iterum quasi per cir
culum ante pectus iunguntur , infra Missam dicendo :

Gloria in excelsis Deo, Credo in unum Deum , Veni
Sanctificator omnipotens aeterne Deus, ante Te igitur,
ad Memento Vivorum, et in fine Missae ad Benedicat
vos omnipotens Deus.
479. DE ALIIS MANUUM AC DIGITORUM ACTIONIBUS.
Folia Missalis ab Introitu usque post Evangelium in
clusive, et a Postcommunione usque ad finem Missae ,
vertantur manu dextera ; dum vero Sacerdos stat in
medio Altaris, habens Missale a sinistra (ab Evangelio
usque ad Communionem ), illa vertat manu sinistra.
Interim altera manus super Altare ponitur, nisi etiam ad
vertendum folium adhibeatur.
480. Pollex et index utriusque manus post Hostiae
consecrationem coniuncti maneant, nisi Hostia in Cor
porali aut super Patenam iacens accipienda sit aut
tangenda , permanentibus reliquis digitis extensis ac
coniunctis .
481. Caveat ergo Celebrans ne , dum seipsum si
gnat, Patenam sub Libera nos quaesumus purificat, vel
pallam in cooperiendo aut discooperiendo Calice , aut
Patenam sumit, pectus percutit, etc. etc. , pollices et
indices disiungat, aut his seipsum , Planetam , etc.
tangat.
482. Calix semper accipiendus est ad nodum (prae
terquam in sumptione SS. Sanguinis, in qua sumitur
infra nodum ? : et in ablutione digitorum, in qua pre
henditur ad cuppam ); et quidem a Consecratione ad
ablutionem digitorum , inter indicem pollici iunctum et
I Missal. De Rit. servand . in celebr . Miss , t. X , 11. 5 .

IOO Pars III. Art. 1. De Sacrificio Missae in genere .
tres reliquos digitos ; alias vero , inter pollicem et re

liquos digitos.
483. Ad discooperiendum et cooperiendum Calicem ,
sinistra ad cautelam (non ex praecepto) super pedem
eius ponitur, et dextra palla de cuppa tollitur, aut super
cuppam reponitur.
484. Pectus sibi percutit Sacerdos, manu dextera
extensa digitisque coniunctis, ter ad mea culpa, sinistra
infra pectus posita ; semel ad Nobis quoque peccatoribus,
et ter ad miserere nobis et dona nobis pacem ad Agnus
Dei (sed non in Missis Defunctorum ), sinistra super
Corporali, ac ter ad Domine, non sum dignus, sinistra
Patenam et Hostiam tenens.
§ V. -- De Altaris osculatione.
485. Cum Celebrans Altare in Missae celebratione,
vel in aliis functionibus sacris, osculatur, in medio la
biis physice illud tangendo osculari debet, manibus hinc
inde super ipsum aequaliter extensis.
486. Celebrans Altare osculatur antequam ad po
pulum se vertat dicturus Dominus vobiscum et Orate
fratres, sub Oratione Aufer a nobis ad verba quorum
reliquiae hic sunt, in initio Canonis ad verba uti accepta
habeas, sub Oratione Supplices te rogamus ad verba ex
hac Altaris participatione, in fine Missae post Orationem
Placeat, etiamsi non detur benedictio ut in Missa de Re
quie, et in Missa solemni antequam Diacono det pacem .
487. Item Celebrans Altare osculatur in Vesperis
solemnibus sub initio Magnificat, antequam thus im
ponat, et :
488. Cum prima vice Altare ascendit in benedictione

Candelarum , Cinerum et Palmarum , in Officio Feriae VI
in Parasceve et Sabbato sancto, ante Prophetias .
§ VI. De oculorum elevatione.
489. Oculi ad Crucem Altaris ', eamdem aspiciendo ,

eleventur, statimque dimittantur (praeterquam ad Offe
rimus) ante Munda cor meum , ante Suscipe sancte Pa
ter , ad integram Orationem Offerimus in oblatione Ca
licis, ad Veni Sanctificator, ante Suscipe sancta Trinitas,
ante Praefationem ad verba Deo nostro, in initio Ca
nonis ad Te igitur, ad verba et elevatis oculis in coelum
ante Hostiae consecrationem , et ad Benedicat vos omni
potens Deus in fine Missae.
490. Sub utraque elevatione, oculi continenter ad
SS. Sacramentum intenti teneantur. Idem valet ad Me
mento Mortuorum , per totum Pater noster, quando sine
cantu dicitur , in tribus Orationibus post Agnus Dei,
et quoties actio exercetur circa SS. Sacramentum .
491. Si expositum sit SS. Sacramentum, oculi non
ad Crucem , si adsit, dirigantur, sed ad SS. Hostiam
quoties elevantur.
§ VII. – De voce seu pronuntiatione

in Sacrificio Missae.
492. In celebratione Missae Sacrificii, sicut in aliis
sacris functionibus , vitanda est, quoad pronuntiationem ,
i S. Rit. C. 22 Julii 1848 , in Adiacen .

nimia festinatio ac nimia morositas, ita ut Sacerdos

commode advertere queat quae legit , et adstantes non
taedio afficiantur.
493. Rubricae Missalis quadruplicem vocem in pri
vata Missae celebratione distinguunt: secretam , sub
missam , parum elevatam et altam .
494. Secreta voce, id est voce ut Sacerdos seipsum
audiat, sed ab adstantibus non audiatur, sequentia pro
feruntur : integrum Aufer a nobis, Oramus te Domine,
Munda cor meum, Iube Domine benedicere et Per evan
gelica dicta , a Suscipe sancte Pater omnia usque ad
Per omnia saecula etc. ante Praefationem , exceptis
tantum verbis Orate fratres.
495. Eadem voce dicuntur totus Canon Missae
usque ad Per omnia saecula etc. ante Pater noster ,
exceptis solis verbis Nobis quoque peccatoribus, illud
Amen post Pater noster cum Oratione Libera nos quae
sumus etc. usque ad Per omnia saecula saeculorum
exclusive , Oratio Haec commixtio etc. , omnes Orationes
(excipiuntur tamen verba Domine, non sum dignus)
usque ad Communionem , ac demum Oratio Placeat tibi
sancta Trinitas etc.
496. Voce submissa, quae etiam a circumstantibus vi .
cinioribus auditur, dicitur Amen responso Suscipiat etc. a
Ministro post Orate fratres, et dicto ab eodem Sed libera
nos a malo. Voce autem parum elevata dicuntur haec
duo verba Orate fratres, integrum Sanctus, verba Nobis
quoque peccatoribus, ac ter repetita verba Domine, non
sum dignus, non vero reliqua quae haec sequuntur.
497. Voce denique alta omnia alia in Missa di
cuntur, quae in praecedentibus numeris non sunt no
Cap. 11. De action . special, in Sacrificio Missae occurrentibus. 103
minata seu indicata . Sit tamen haec vox moderata, ita

ut ad circumstantium aures pervenire possit , minime
autem ipsis, aut aliis Sacerdotibus eodem tempore ce
lebrantibus sit molesta, aut causa perturbationis.
§ VIII. – De iis, quae Celebrans memoriter

scire debet.
498. Celebrans memoriter scire debet Orationes

dicendas, dum manus lavat et sacras vestes indnit .
499. Item omnia , quae dicuntur ab initio Missae
usque ad Introitum .
500. Totum Gloria in excelsis (saltem perutile erit
hoc memoriter scire), Munda cor meum cum aliis usque
ad Evangelium, et post Evangelium illa verba Per
evangelica dicta etc. , ac Credo, saltem illa verba Et
incarnatus est usque ad alia et Homo factus est inclusive .
501. Praeterea memoriter scire debet Orationes Su
scipe sancte Pater etc. , Deus, qui humanae substantiae etc. ,
Offerimus tibi Domine calicem salutaris etc. , In spiritu
humilitatis etc. , Veni Sanctificator etc. , Psalmum La
vabo (saltem primos versiculos) , Suscipe sancta Trinitas
etc.; totum Orate fratres ac Sanctus.
502. Similiter Celebrans memoriter scire debet ini
tium Canonis Te igitur etc. usque ad verba haec
sancta sacrificia illibata inclusive, verba benedictam etc.
usque ad formam consecrationis Hostiae , ac verba
Simili modo etc. ante et Haec quotiescumque feceritis etc.
post consecrationem Calicis .
503. Post Consecrationem memoriter scienda sunt:
Unde et memores, Hostiam puram etc. , Supplices te
rogamus usque ad Per eumdem Christum etc., verba

sanctificas, vivificas etc. usque ad omnis honor et gloria,
da propitius pacem dum se Patena signat, et Per
eumdem Dominum etc. dum Hostiam frangit, et Haec
commixtio et consecratio etc. dum particulam Hostiae in
Calicem dimittit .
504. A Communione usque ad finem Missae me
moriter scire et recitare debet Sacerdos: Panem coe
lestem accipiam , Domine, non sum dignus, Corpus Do
mini nostri Iesu Christi etc. , Quid retribuam Domino,
Calicem salutaris accipiam etc. , Sanguis Domini nostri
Iesu Christi etc. , Quod ore sumpsimus etc. , Corpus
tuum Domine etc. , Placeat tibi sancta Trinitas, etc. ,
Benedicat vos omnipotens Deus etc. , ac denique Can
ticum Benedicite cum Antiphona Trium puerorum etc.
CAPUT III .
DE PARTIBUS MISSAE VARIABILIBUS .
505. Quoad partes, quae in Missae Sacrificio va

riantur, sequentia notantur :
Gloria dicitur in omni Missa convenienti Officio , in
quo Hymnus Te Deum fuit recitatus. Insuper in Missis
Feriae V in Coena Domini et Sabbati sancti : item in
Missa votiva B. M. V. in Sabbato (tantum ), in Missa vo
tiva Angelorum , in Missa votiva alicuius Sancti, cum de
eo celebratur festivitas ; in Missa Octavae, quae celebra
tur infra Octavam , sed more votivae, i. e. extra ordinem
Officii, et in Missa votiva solemni pro re gravi vel pro
Cap. III. De partibus Missae variabilibus. 105
publica Ecclesiae causa , nisi celebretur in colore vio

laceo.
506. Orationes seu Collectae in Missa dici de
bent iuxta regulas liturgicas, prout in Calendario in
dicantur, nec unquam licitum est Celebranti ex pro
pria aut Fidelium devotione aliquam Orationem addere
aut mutare, nisi in casibus a Rubricis permissis.
507. Hoc idem valet de Orationibus Secretis ac
Postcommunionibus , quae semper, sive quoad nume
rum, sive quoad ordinem , Orationibus ante Epistolam
correspondere debent.
508. Orationes Missae variantur quoad nume
rum , iuxta ipsummet numerum Commemorationum ra
tione Officii occurrentium : secundo iuxta ritum Officii
diei, ac demum , si sint aut non sint Orationes im
peratae.
509. Ordo Orationum est sequens: primo loco dicun
tur Orationes festi seu diei, deinde aliae speciales, quae
semper Commemorationibus Laudum correspondent et
in omni Calendario seu Ordine divini Officii indicantur ;
secundo loco Orationes communes a Rubricis prae
scriptae, uti sunt Orationes in festis semiduplicibus
Ecclesiae, pro Papa, A cunctis, etc.; ac demum Ora
tiones votivae .
510. Orationes communes in festis duplicibus et in
Dominicis . infra Octavas non dicuntur : in aliis vero
Dominicis, Feriis et festis semiduplicibus, variantur pro
varietate temporum et festorum , quod semper indicatur
in Calendario .
1 Vide Rubric. general. Missalis, t. IX : De Orationibus.

51. In festis semiduplicibus et simplicibus, in Feriis et

Vigiliis non specialiter exceptis, dicuntur tres Orationes:
possunt tamen dici quinque aut septem ad libitum Ce
lebrantis .
512. In Missis votivis privatis dicuntur tres Orationes:
prima est Oratio de Missa votiva, secunda de festo seu
Officio, et tertia quae in hac Missa fuisset secunda.
Excipitur Missa de B. M. V. , in qua tertia Oratio , nisi
alia adhuc dicenda sit, semper est de Spiritu sancto .
513. Si in Missa diei plures sunt Commemorationes
speciales, hae omnes eodem ordine dicendae sunt in
Missa votiva.
514. In festis semiduplicibus, Feriis et Vigiliis, et in
Missis votivis privatis, in quibus Orationes votivas ad
dere licet, Celebrans potest, sed non tenetur, Orationi
bus, si pares sunt, aliam superaddere ' , ut numerus
impar fiat; si autem Orationibus praescriptis Orationes
addit, semper curare debet , ut impares sint , i. e. ut
sint tres aut quinque aut septem .
515. Orationem ad libitum indicatam in Calendario
Celebrans dicere debet , quia est de praecepto ; potest
tamen ad libitum eligere Orationem quamcumque ex
Missalis Orationibus. Non potest tamen pro illa sub
stituere Orationem imperatam , quia etiam haec est de
praecepto ?, aut Orationem dicere in honorem alicuius
Sancti, qui in aliis dictis Orationibus iam erat nomi
natus : ex. gr. non potest dicere Orationem in honorem
B. M. V. , S. Ioseph, SS. Apostolorum Petri et Pauli,
etc. , si prius dixerit Orationem A cunctis.
i S. Rit. C. 2 Dec. 1684 .
2 S. Rit. C. 17 Aug. 1709.
-
Cap . III. De partibus Missae variabilibus. 107
516. In Oratione A cunctis ad litteram N. exprimen

dum est nomen S. Titularis Ecclesiae, vel Oratorii pu
blici, in quo actu celebratur, nisi ille Sanctus iam nomi
natus fuerit in praecedentibus Orationibus ' . SiEcclesia
non habet aliquem Sanctum Titularem , sed alicui My
sterio ut SS. Trinitati, Redemptioni, Cruci, etc. dedicata
est , aut si celebratur in Oratorio publico, quod non
habet specialem Patronum : nominandus est Patronus ci
vitatis vel loci , si consuetudo adsit faciendi eius Comme
morationem in Officio, et deficiente Patrono civitatis, Pa
tronus Dioecesis 3. Nomen Fundatoris Ordinis substitui
potest, dummodo Patronus Ecclesiae non omittatur 4.
517. In nominandis Sanctis in hac Oratione servan
dus est ordo liturgicus, i. e. SS. Angelorum , e. g. S. Mi
chaelis, si est Titularis, S. Ioannis Baptistae, S. Ioseph,
SS. Apostolorum , etc.; si vero Ecclesia non est dedi
cata alicui Angelorum aut S. Ioanni Baptistae, nomen
S. Ioseph immediate sequitur semper nomen Mariae 5.
518 . Eadem Oratio nunquam bis dicitur, v. g. si
Oratio pro Papa sit imperata et Missale praescribat in
Missa Orationem Ecclesiae aut pro Papa, dicitur primo
illa Ecclesiae ac dein illa pro Papa ut imperata.
519. Oratio vel Orationes imperatae illae dicuntur,
quae vel a Papa vel ab Episcopo, praeter generales Ru
bricae praescriptiones, ex speciali causa , aut pro parti
culari indigentia praescribuntur.
1 S. Rit. C. 12 Nov , 1831 , ad 31 .

2 S. Rit. C. 12 Sept. 1840 : et 16 Aprilis 1853
3 S. Rit. C. 12 Novemb . 1831 : et '12 Sept. 1840 .
4 S. Rit . C. 17 Iunij 1843 .
5 S. Rit . C. 22 Apr. 1871 .
520. Superiores Regulares maiores suis subditis ali

quam Orationem specialem pro re gravi praescribere
possunt , servatis tamen Rubricis et non sine licentia
Episcopi ?
521. Papa pro tota Ecclesia, Episcopus vero pro toto
Clero Dioecesis, etiam Regulari exempto, aliquas Ora
tiones speciales praescribere potest, quae non cessant,
priusquam Papa vel Episcopus id iusserint ?
522. Oratio imperata non dicitur in festis I. classis,
nisi imperata sit pro re gravi , pro determinata die vel
determinata Missa, et tunc sub unica conclusione cum
Oratione diei . Postea dicuntur Commemorationes v. g.
Dominicae, Octavae privilegiatae etc. sub propria con
clusione . In festis II . classis aut alterius ritus, haec spe
cialiter determinata Oratio semper dicitur sub pro
pria conclusione, aut unita cum Commemorationibus,
si quae sint 3
523. Orationes non pro determinato die etc. , sed pro
indefinito tempore imperatae, non dicuntur in festis I. clas
sis ; omnino autem excluduntur in Dominica Palmarum,
in Vigiliis Nativitatis et Pentecostes, Feria V in Coena
Domini et Sabbato sancto , quibus diebus nunquam lo
cum habet secunda Oratio , et in Missis solemnibus
votivis.
524. Eaedem Orationes in festis II. classis dici pos
sunt, vel non, in Missis privatis: non autem in Missis
cantatis et in Missa conventuali licet tantum lecta 4.
1 S. Rit . C. 27 Martii 1779 .

2 S. Rit. C. 17 Aug. 1709: 3 April. 1821 .
3 S. Rit . C. 7 Septemb. 1816: 16 April 1853 : et 3 Iulii 1869.
4 S. Rit . C. 23 Maii 1835 .
-
Cap . III. De partibus Missae variabilibus. 109
525. Oratio imperata semper est ultima inter Ora

tiones a Rubricis praescriptas; quod si plures ex Oratio
nibus communibus praescribantur, inter eas servetur ordo
seu numerus in Missali praescriptus, v. g. non potest
anteponi numerus 12 numero 7 , etc.
526. Oratio de SS . Sacramento dicenda est post
omnes Orationes a Rubricis praescriptas, etiam post
illam ad libitum, sed ante Orationes imperatas.
527. Dicitur semper etiam in festis I. classis, in Missa
cantata et in conventuali, in Altari ubi expositum est
(etiam in Pyxide) SS. Sacramentum , et in Missa cantata
ad faciendam expositionem ' .
528. In Missis cantatis ad aliud Altare, durante expo
sitione , dici aut omitti potest ad arbitrium Celebrantis;
exceptis festis I. et II. classis, in quibus in Missis can
tatis omittitur, et Dominica Palmarum , ac Vigiliis Na
tivitatis et Pentecostes . In Missis privatis fieri poterit
Commemoratio SS. Sacramenti, quando eius expositio
fiat ex pubblica causa, sive Missae celebrentur ad Al
tare expositionis, sive ad alia ; in duplicibus vero I. et
II . classis omittitur 3.
529. Si sit facienda aliqua Commemoratio, aut di
cenda Oratio imperata, Oratio de SSño Sacramento
semper adiungitur ante Orationes imperatas. In Missa
solemni et conventuali in festis I. et II. classis, Domi
nica Palmarum , Vigiliis Nativitatis et Pentecostes, et
in votivis solemnibus , dicitur sub unica clausula cum
i S. Rit . C. 3 Martii 1761 .

2 S. Rit. C. 7 Maii 1746 .
3 S. Rit. C. 2 Decemb. 1684 , in una Ord . Regular. Lateranen . Car
dellini instruct. Clem . % 17 , n. 21 , 24 et 33 .
ITO Pars III. Art. I. De Sacrificio Missae in genere.
Oratione Missae, et si facienda sit alia Commemoratio,

fiat sub alia conclusione .
530. In festis de SSño Corde lesu et de pretio
sissimo Sanguine, omittitur Oratio de SS. Sacramento .
531. Haec omnia valent et quoad Orationem pro
Papa, in anniversario creationis et coronationis Summi
Pontificis : item et in electione et consecratione Epi
scopi dioecesani, sed in festis I. classis omittitur.
532. Dicitur haec Oratio post Orationes de prae
cepto , sed ante votivas ' .
533. Variant conclusiones Orationum , prout ad unam
alteramve SS. Trinitatis Personam diriguntur. Si ad Pa
trem , et in illis non fit mentio Filii, dicitur: Per Do
minum nostrum I. C.... per omnia saecula saeculorum .
Si ad Patrem, et in medio Orationis fit mentio Filii,
conclusio erit: Per eumdem etc.; si vero circa finem ,
concluditur: Qui tecum vivit et regnat in unitate Spi
ritus s. Deus, per omnia saecula saeculorum .
534. Si Oratio dirigitur ad Filium , conclusio erit :
Qui vivis et regnas cum Deo Patre in unitate Spiritus
s. Deus, per omnia saecula etc.
535. Si in Oratione fit mentio Spiritus sancti , dice
tur in conclusione : in unitaie eiusdem Spiritus sancti etc ?.
536. Si plures Orationes in Sacrificio Missae sub
una conclusione sumuntur, attendendum est solummodo
ad ultimam Orationem , non autem ad praecedentes 3.
537. In Missae Sacrificio (quod valet etiam de Officio
divino) , conclusio semper, i. e. in omnibus Orationibus,
1 S. Rit. C. 14 Aug. 1858.
2 Rubr. gener . Missal., t . IX , n . 17.
3 S. Rit . C. 23 Maii 1835 .
Cap. III. De partibus Missae variabilibus. III
Secretis et Postcommunionibus, est longior; brevis est

extra Missam et Officium , nisi aliter notetur pro
prio loco .
538. Conclusio brevis, si Oratio dirigatur ad Patrem ,
erit : Per Christum Dominum nostrum ; si in corpore
Orationis fiat mentio Filii, dicatur : Per eumdem Chri
stum etc. ; si circa finem : Qui tecum vivit et regnat per
omnia etc. Si ad Filium dirigatur, erit : Qui vivis et regnas
per omnia etc. vel Qui vivis et regnas in saecula sae
culorum. Tamen Oratio SS . Sacramenti ante benedi
ctionem concluditur: Qui vivis et regnas in saecula sae
culorum : " .
539. Credo dicitur in omnibus Dominicis anni, sine
ulla exceptione et sine ullo respectu festi vel ritus.
540. Dicitur praeterea in omnibus festis Domini
ac B. M. V. , Angelorum, Apostolorum , Evangelistarum
ac Ecclesiae Doctorum , in festo Omnium Sanctorum ,
in festis S. Ioseph Sponsi B. V. M. , Patroni Ecclesiae
principalis ac S. Mariae Magdalenae .
541. Dicitur Credo in die Dedicationis Ecclesiae vel
Altaris, in anniversario Dedicationis Ecclesiae infra an
num occurrentis , eiusque Octavae ; si aliquod festum
ex se habeat Credo, et de ipso fiat Octava , dicitur
etiam per totam Octavam , nisi dicatur aliqua Missa vo
tiva, et quando transferatur aliquod festum in diem
octavam, non vero infra, quia tunc Octavam non habet.
542. Credo etiam dicitur in festo principali Patroni
primarii, non vero secundarii ditionis, civitatis, pagi
et Dioecesis ; et per totam eius Octavam, si Octavam
i S. Rit. C. 29 Martii 1851 .

II2 Pars III. Art. 1. De Sacrificio ilissae in genere.
habeat, sed solummodo intra limites ditionis, parochiae

vel Dioecesis, nisi ex se habeat Credo.
543. In festis secundariis Patroni, uti est translatio
Reliquiarum etc. , et in festis Patroni alicujus Capellae,
Altaris, Sodalitii et Confraternitatis ! , Credo non dici
tur; exceptis pro nobis festis secundariis S. P. N. Fran
cisci , in quibus semper dicitur.
544. In festo Tituli alicuius Ecclesiae, Credo dicitur
in hac sola Ecclesia . Idem dicendum de festo alicuius
Sancti , cuius Corpus, aut saltem Reliquia insignis in
Ecclesia adservatur ?, et de quo dicitur Officium .
545. Dicitur Credo in Missis votivis, quae solemniter
pro re gravi , vel pro publica Ecclesiae causa celebrantur,
etiamsi dicantur in paramentis violaceis in Dominica.
Item in Missa solemni, sive festiva, sive votiva, quae
cantatur ob extraordinarium concursum populi ad ve
nerandum Sanctum , cui Altare in Ecclesia erectum est.
546. Non dicitur Credo in Missis Beatorum », in Missis
Officii votivi, etiam sub ritu duplici, in Missis ferialibus ,
etiam infra aliquam Octavam , quae alias Symbolum ha
bet, aut in Dominicis, v. g. in Missa Stationis S. Marci .
547. In festis principalibus Fundatorum religiosorum
Ordinum et per eorum Octavas , dicitur Credo in omni
bus Ecclesiis eiusdem Ordinis, et ab omnibus in ipsis
Celebrantibus, quamvis ad eumdem Ordinem non per
tineant. Ipsi vero Religiosi hac die etiam in aliis Ec
clesiis celebrantes, servatis tamen servandis, Symbolum
dicere valent et possunt.
1 S. Rit. C. 23 Sept. 1837 .

Rubr. gener . Missal., t . XI , de Symbolo .
3 S. Rit . C. 12 Iulii 1664 , in una Romana.
-
Cap. III. De partibus Missae variabilibus. 113
548. In festis secundae classis Sanctorum Ordinis

nostri, Credo dicere possumus ex speciali privilegio ',
sed tantum in Ecclesiis nostris.
549. Praefationum genera tria distinguuntur : Prae
fationes de Tempore, quae in respectivis temporibus et
diebus in ipso Missali indicatis dicuntur; Praefatio
nes nonnullis festis propriae ; et Praefatio communis,
quae dicitur in festis et diebus , qui propriam non
habent.
550. Praefatio de Nativitate dicitur usque ad Epipha
niam exclusive, praeterquam in die Octavae S. Ioannis
Apostoli . Dicitur etiam in festo SS. Nominis lesu , in festo
Corporis Christi et per eius Octavam , nisi in ea oc
currat festum cum propria Praefatione, in Transfigura
tione Domini, in festo SS. Cordis Iesu ubi dicitur Missa
Egredimini uti apud nos, in die Purificationis B. M. V. ,
et in Missis votivis de SS. Sacramento .
551. Praefatio de Cruce dicitur a Dominica Passionis
usque ad Feriam V in Coena Domini inclusive (nisi
in festis tunc occurrentibus propria assignetur) , et in
Missis de Cruce et de Passione Domini etiam votivis et
in festo SS. Cordis lesu , ubi dicitur Missa Miserebitur .
552. De Pentecoste dicitur Praefatio a Vigilia usque
ad Sabbatum sequentem inclusive, et in Missis votivis
de Spiritu sancto , omissis tamen verbis hodierna die.
553. Praefatio de Trinitate dicitur in festo SS. Tri
nitatis, in omnibus Dominicis per annum , si iuxta
Rubricas non indicetur propria, et in Missis votivis de
SS. Trinitate .
I S. Rit . C. 23 Sept. 1852 , in una Ord . nostri.

8
554. Reliquae Praefationes de Tempore dicuntur so

lummodo in respectivis temporibus, et festis in iis oc
currentibus, nisi propriam habeant.
555. Praefatio de S. Maria dicitur in ipsius festis
omnibus, excepta Purificatione (vide n . 550 ), et etiam in
Missis votivis de S. Maria.
556. Praefatio Apostolorum dicitur in festis Apostolo
rum , praeterquam in die S. Ioannis Evangelistae 27 Dec. in
quo dicitur illa de Nativitate, et in Missis votivis de Apost.
557. In die Octavae S. Ioannis dicitur Praefatio de
Apostolis. Vide num. praec.
558. De S. P. Francisco Praefatio propria dicitur so
lummodo in ipsius festis et per totam Octavam, in Missis
votivis eiusdem S. P. F. et in festo omnium Sanctorum
Ord. die 29 Novembris.
559. Praefatio alicui festo propria dicitur etiam du
rante Octava , nisi festum propriam Praefationem ha
bens occurrat .
560. In Praefatione paschali, in Missa Sabbati sancti,
dicitur: in hac potissimum nocte ; in die Paschae usque
ad Sabbatum in Albis inclusive : in hac potissimum die ;
a Dominica vero in Albis et per totum tempus paschale :
in hoc potissimum .
561. Festa Domini, quae propriam habent Oratio
nem seu Communicantes, quae per totam respectivam
Octavam sumitur, sunt Nativitas, Epiphania, Pascha,
Ascensio et Pentecosten .
562. In festis Paschae et Pentecostes, proprium
Communicantes dicitur etiam in eorum Vigiliis .
563. Festa Paschae et Pentecostes, necnon eorum
Vigiliae propriam habent Orationem Hanc igitur .
-
Cap. 111. De partibus Missae variabilibus. 115
564. In Missis de Requie non dicitur Oratio Domine

lesu Christe, qui dixisti etc. , post Agnus Dei.
565. Dicitur Benedicamus Domino quoties Missa di
citur in colore violaceo, et quoties non dicitur Gloria in
excelsis; in Missis autem Defunctorum dicitur Requiescant
in pace ..
566. Evangelium S. Ioannis dicitur ordinarie in fine
Missae ; excipiuntur ab hac regula Dominicae per an
num , Feriae Quadragesimae et quatuor Temporum ,
Feria secunda Rogationum , et Vigiliae omnes, quando
his diebus de ipsis non fit Officium . Legitur tamen
Evangelium S. Ioannis in Dominica quarta Adventus,
quando in ipsa incidit Vigilia Nativitatis; et quando
Evangelium festi est idem cum Evangelio Feriae .
567. In concurrentia Feriae maioris, quae habeat
Evangelium proprium cum aliqua Vigilia, legendum
est Evangelium Feriae in fine Missae .
568. Si vero festum in aliqua Vigilia infra Adventum
occurrerit, in fine Missae legitur Evangelium Vigiliae,
quamvis in Officio non fuerit lecta Homilia pro nona
Lectione, nisi festum sit I. classis, in quo casu Vigilia
omittitur.
569. Evangelium Quatuor Temporum semper le
gitur, et in concurrentia Vigiliae et Quatuor Temporum
Evangelium legitur de Quatuor Temporibus .
116 Pars III. Art . I. De Sacrificio Missae in genere .
CAPUT IV .
DE MISSAE CULTUIQUE DIVINO INSERVIENTIBUS.
§ I. De officio Sacristae.
570. Superioris est unum ex Sacerdotibus Sacristiae
praeficere, cui, praesertim in maioribus coenobiis, Fra
trem Laicum socium addere poterit. In parvis conven
tibus sufficere etiam potest, si Frater Laicus deputetur.
Hi ad minima quoque cultum divinum respicientia di
ligenter et religiose incumbere debent.
571. Mane Sacristae omnes praeveniant, ut neces
saria disponant pro Missarum celebratione aliarumque
functionum , si quae faciendae sint. Depromant ex ar
mariis apparatus pro numero Missarum celebrandarum,
illosque super mensas armariorum , aut alias ad id pa
ratas ordinate disponant.
572. Mensae, super quas apparatus disponi debent,
sint tapete, aut saltem tela cerata obductae ; in festi
vitatibus autem principalioribus mappa nitidiore laciniis
ornata obtegantur.
573. Amictus, Albae, Cingula et purificatoria, sin
gulis Sacerdotibus distincta assignentur. Hinc in nostris
Sacristiis habeantur, vel in armariis vel alibi, tot ca
psulae, in quibus pro singulis separata asserventur.
574 Calices cum respectivis Patenis et pallis Sacrista
praeparet iuxta Planetarum numerum , et unumquemque
velo serico cooperiat, cui superimponat bursam eius
dem coloris cum Planetis, prout Officium diei requirit.
Cap. IV . De Missae cultuique divino Inservientibus. 117
In parte superiori bursae assuta sit Crux, et intus to

taliter inclusum adsit Corporale bene plicatum, ita ut
pars externa, quae limbo apparet ornata , sit ad apertu
ram ipsius, super quam velum reflecti debet, et quae
semper debet Sacerdotem respicere.
575. Purificatorium et hostiam , licet ipse Sacerdos
celebraturus ex Rubrica Missalis deberet Calici super
imponere, poterit tamen iuxta probatos Auctores tole
rari usus talia efficiendi a Sacrista .
576. Ita, quamvis ex eadem Rubrica Sacerdos Mis
sam inquirere et conspicere debeat antequam manus
lavet, conveniens tamen est, ut Sacrista Missalia praepa
rando quot necessaria sunt, in ipsis Missam, Commemo
rationes, Collectas, Praefationem etc. inquirat, et omnia
distincte et ordinate signaculis adnotet, ne Sacerdos co
gatur folia Missalis a vertice ad imum forsan revolvere.
577. In capsula sive metallica, sive ex alia materia ,
sed perpolita, et intus vel serico , vel linteo panno
obducta, paratae habeantur hostiae intégrae, rotundae
et a fragmentis detersae, rotula plumbea eodem modo
ac capsula vestita compressae, quot pro numero Mis
sarum necessariae sunt.
578. In promptu sit superpelliceum lineum , cum Stola
et bursa coloris Officii currentis, et in bursa Corporale
mundum pro Communione administranda extra Missam .
579. Pro Missa conventuali convenientior apparatus
et Calix pretiosior dispositus sit, una cum superpelliceo
pro Inserviente. Item convenientiora paramenta pro ad
venis, praesertim graduatis parata sint.
580. Antequam prima Missa incipiat, Sacrista cla
vem Tabernaculi ad Altare deferat, eamque in cornu
Epistolae collocet sed prope Tabernaculum ipsum, ubi

et paratum erit vasculum coopertum cum aqua munda,
et purificatorium pro purificatione digitorum Sacerdotis
post distributionem SS. Eucharistiae extra Missam .
581. Si consecrandae sint particulae, eas deferat pa
riter ad Altare Sacrista clausas in Pyxide non solo co
nopeo obtecta, sed aut linteo, aut velo-serico , ipsamque
ponat in cornu Evangelii. . Pyxide particulae integrae,
rotundae, et a fragmentis mundatae ita dispositae sint,
ut facile Sacerdos Communionem administrans singulas
haurire possit .
582. Attendat Sacrista, ut Species sacramentales
saepe renoventur, et Pyxides ac lunula Ostensorii etc.
saltem alternis hebdomadibus purificentur.
583. Curet quoque Sacrista , ut velum Tabernaculi
respondeat colori paramentorum : nunquam vero sit ni
grum, sed cum Missa solemnis pro Defunctis dicatur
in Altari SS. Sacramenti, sit violaceum ?
584. Sacrista vel Socius, antequam Missae cele
brari incipiant , lampadem SSñi Sacramenti expurget,
et si quae aliae per Ecclesiam accendendae sint, ac
cendat ; singulas a pulvere detergat, et novum in
ipsas oleum infundat. Vigilet praeterea, ut diu no
ctuque ante SSñum Sacramentum lampas semper col
luceat .
585. Altaria detegat, ipsaque peniculo detergat a
pulvere, foliis florum , etc. , legile in cornu Epistolae di
sponat, et duo candelabra parva pro Missis in extre
mitate Altaris utrinque collocet.
IS. Rit . C. 1 Decemb . 1882 , in una Nesqualien .

Cap. IV . De Missae cultuique divino Inservientibus 119
586. Valde conveniens esset, ut tempore, quo Missae

aliaeque functiones celebrantur, gradus aut saltem sup
pedaneum Altarium, et praecipue Altaris maioris ope
rirentur tapete ; quod maius et pulchrius in festivita
tibus esse decet.
587. Ampullas ( quas ex vitro aut crystallo albo or
dinarie esse oportet, ne aqua cum vino facile confun
datur) antea in Sacristia praeparatas, deferat cum suis
pelviculis et manutergiis mundis ad Altaria, omniaque
deponat super abacum , seu mensulam . Ampullas prae
parans, observet, an vinum acescere incipiat, aut cor
rumpi, et in casu provideat.
588. Praeparet item candelas necessarias ex cera
confectas pro Missis celebrandis, vel in candelabris ad
Altaria, vel in Sacristia binas et binas dispositas, ut
ordo et symmetria servetur.
589 Hisce peractis, nec prius nisi circumstantiae
speciales aliud exquirant, ianuas Ecclesiae aperiat ; et
ad Sacristiam reversus vigilet , ut cuncta ordinate
procedant.
590. Diebus Dominicis, ante Missam conventualem ,
disponet : in Sacristia omnia necessaria ad aquam lu
stralem benedicendam a Celebrante, vel ipse benedicat:
item paret Amictum , Albam , Cingulum et Stolam colo
ris Officio diei convenientis, et Pluviale eiusdem coloris
(Vid. n. 102 1 ) ; superpelliceum pro Clerico, vas cum aqua
et aspersorium . In Presbyterio, super credentiam prope
Altare maius in cornu Epistolae, Planetam cum Mani
pulo et instrumentum pacis ; librum autem aut tabellam
pro Versiculis et Oratione poterit vel super credentiam
ipsam vel super Altaris suppedaneum , ut facilius Cle
I 20 Pars III. Art. 1. De Sacrificio Missae in genere.
ricus Sacerdoti praebere possit , collocare. In Altaris

medio dispositus sit Calix super Corporale explica
tum ; bursa in cornu Evangelii ; et in cornu Epistolae
Missale apertum supra legile ; accendantur candelae
quatuor.
591. Diebus, quibus Missa cum incenso celebranda
est, praeparet in Sacristia praeter apparatum distin
ctum et nobiliorem , superpellicea pro Acolythis et Thu
riferario : thuribulum cum navicula etc.; et in Presby
terio super credentiam instrumentum pacis : et in su
periore ordine accendat candelas sex.
592. Quando danda est benedictio cum SSño Sa
cramento, praeparentur in Sacristia : pro Celebrante
Amictus , Alba cum Cingulo , Stola et Pluviale albi
coloris ; vel loco Albae superpelliceum, attamen cum
Amictu, non ad operiendum caputium , sed caput tam
in eundo quam in redeundo, Sacerdos enim paratus
debet incedere tecto capite; item superpelliceum cum
Stola alba pro Sacerdote assistenti ad expositionem et
repositionem faciendam ; insuper superpellicea pro Aco
lythis et Thuriferario, thuribulum , etc. Deferantur in
Presbyterio super credentiam Velum humerale et liber
Orationum , qui poni poterit etiam super suppeda
neum Altaris . Super Altare ponatur in cornu Evangelii
Ostensorium linteo vel serico velo obductum , bursa
cum Corporali, quod extendi debet a Sacerdote assi
stente, et clavis Tabernaculi in cornu Epistolae.
593. Missis caeterisque functionibus absolutis, Sa
crista Albas et alia lintea plicet ac in respectiva armaria
reponat: Planetas et alia paramenta in armariis pariter
collocet, sed suspensa vel strata nec nimis plicata, et
Cap. IV . De Missae cultuique divino Inservientibus. I 21
tegmine aliquo cooperiat, ut melius conserventur. Ea

autem , quae raro adhibentur, locis magis reservatis te
neantur, nec depromantur, nisi cum ad functiones neces
saria sunt: aliquando tamen infra annum exponantur
aeri, ne deperiant.
594. Diligenter, antequam omnia reponat, observet,
utrum aliquid vel dissutum vel scissum forte inveniatur,
et curet, ut statim reficiatur : maxime enim indecorum
est, aliquid tale in sacris functionibus adhibere.
595. Calices interius, si sit Sacerdos aut in Sacris
constitutus, non vero si Clericus aut Laicus, exteriu
sque, sicuti et alia vasa sacra, antequam reponat, subtili
linteo ad hoc designato detergat, in respectivis hinc
thecis claudat , advertens, ut unaquaeque Patena suo
Calici iungatur, et in scrinia omnia reponat, clavibusque
obseret.
596. Ampullas et pelviculas collectas quotidie lavet,
atque ut exsiccentur, suspendat : semel vero in hebdo
mada aut plumbeis globulis, aut ovorum testis contusis,
vel alia materia melius expurget.
597. Missalia non prius reponat, quam inspexerit
utrum folia et signacula sint rite composita : neque
permittat, ut aliquis Missalia aut Ritualia vel alios libros
a Sacristia in cellas aut alio deportet, nisi rationabili
ex causa et ad breve tempus.
598. Cumque Sacrista prae caeteris decorem domus
Dei ex officio diligere debeat, sic et quam magis ipsi
cordi sit oportet, ut et caetera omnia ad cultum spe
ctantia munditie et nitore effulgeant. Hinc :
599. Ecclesiam bis in hebdomada, atque vigiliis fe
storum de praecepto, et saepius Sacristiam per se vel
I 22 Pars III. Art. I. De Sacrificio Missae in genere.
per alios everret. Sed antea tegat Altaria, velum Taber

naculi alio tegumento operiat , flores artificiales ex Alta
ribus amoveat alioque reponat ; et sic tollat ex mensis
in Sacristia mappas ac tapetes, scriniaque claudat.
6oo. Chorus saltem bis quoque in hebdomada ever
ratur ab Acolythis , ad quos ipsius mundities specialiter
spectat : ast in coenobiis, ubi nec Clerici nec Sacerdotes
studentes adsunt, hoc quoque praestare tenetur Sa
crista, nisi quis a Superiore ad hoc deputetur.
601. Cum pulvis omnino consederit, Altaria, confes
sionalia, cancellos, subsellia, armaria, scrinia ab ipso
expurganda erunt vel linteis panniculis, vel peniculo.
Quae autem ex laevato ligno confecta sunt vel caela
turis ornata, leniter abstergantur, et postea laneo pan
niculo oleo intincto depoliantur.
602. Sed et quotidie vel Missis absolutis, vel post
prandium , a pulvere detergenda sunt omnia sive in Sa
cristia sive in Ecclesia .
603. Quotidie pariter abstergendae erunt lampades ;
et singulis hebdomadibus in ipsis renovandum oleum .
Aliquoties autem infra annum , et praecipue ante prin
cipales solemnitates lixivio laventur, et postea pulvere
vulgo tripolo perpoliantur : eodemque pulvere itidem sae
pius depoliantur caetera utensilia metallica, uti thuribu
lum , navicula, vas aquae benedictae etc. , et si quae sunt
metallica ornamenta sive in Sacristia sive aliis in locis.
604. Aliquoties in anno, praesertim vero ante so
lemniores festivitates, parietes quoque, fornices et ipsa
testudo sive Ecclesiae , sive Chori , sive Sacristiae,
aut scalis admotis, aut scopis longurionis immissis, a
pulvere et araneis emundentur.
605. Altaria, quae generatim secundum nostram

consuetudinem ex ligno' confecta sunt, saepe omnibus
ornamentis denudata expurgentur et perpoliantur. Can
delabra saepe a pulvere et a cera detergantur, sicuti
et credentiae, armaria, scrinia intus et foris.
606. Calices, Patenas, Pyxides etc. semel saltem
in anno Sacrista prius lavet aqua calida simplici, quae
postea in Sacrarium mittenda est : hinc cum aqua
calida et sapone, aut tenui lixivio, molli adhibito pe
nicillo , in caelaturis et angulis expurget: (non ta
men longo temporis spatio in lixivio teneat, ne de
tereant): panniculis inde lenibus abstergat ; ac tandem
aqua munda denuo lavet, et aeri exponat ut exsic
centur.
607. Linteamina semper munda et candida sint ;
hinc purificatoria singulis hebdomadibus , Amictus heb
domadibus alternis , Corporalia quae pro tribus aut
quatuor Missis quotidie inserviunt alternis pariter heb
domadibus, sin singulis mensibus mutentur. Albae, si
singulis Sacerdotibus assignatae sint, tertio quoque mu
tentur mense : sin autem saltem secundo. Mappas Al
tarium superiores singulis mensibus, inferiores bis sal
tem in anno mutari conveniens est.
608. Corporalia, pallas et purificatoria Sacrista, si
sit Sacerdos, per se lavet, aut ab alio in Sacris consti
tuto lavare faciat, antequam aliis lavanda tradantur ; et
aquam in Sacrarium immittat.
6og. Quando linteamina et alia vestimenta sacra non
amplius suo fini inserviunt, et qua detrita ad nullum
sacrum usum apta sunt , ne profanationi exponantur ,
Sacrista, Superiore prius admonito, igne comburat.
610. Quae autem certis temporibus, festivitatibus,

et pro quibusdam functionibus a Sacristis peragenda
aut paranda sunt , suis locis in hoc Caeremoniali de
prehendent; sed et optimum erit, ut in Sacristia com
mentariolum habeant, in quo omnia adnotata sint.
$ II. -
De officio Inservientium Missae privatae.

611. Praestantissimum obsequium est eorum , qui sa
crosancto Missae Sacrificio inserviunt : quum enim Deo
ipsi, qui in SS. Eucharistiae Sacramento praesens est,
ministrent, Angelorum plane ministerium implent. In
duantur proinde, in quantum fragilitati humanae licet,
puritate, moribus, incessu et gestibus Angelorum , et
angelicam prorsus totius corporis compositionem , quum
ad hoc ministerium accedunt, praeseferant.
612. Minister ante Sacerdotem celebraturum se con
fert in Sacristiam , ut ibi necessaria provideat. Genuflexus
et orans exspectat Sacerdotem, cui accedenti pallium
ex humeris demit illudque decenti loco reponit, et Sa
cerdoti assistit in manibus abstergendis.
613. Ad sinistram Sacerdotis stans, illi porrigit Ami
ctum . Deinde Albam Sacerdotis humeris imponit, dextera
manica primum , deinde sinistra aliquantulum elevata ,
quo Sacerdos commode iis indui possit. Cingulum du
plicatum tali modo tergo applicat, ut eius extremitates
ad dexteram dependeant. Albam ita componit, ut ex
omni parte aequaliter et apte pendeat, eamque circum
circa duorum fere digitorum spatio a terra elevat ; Ma
nipulum imponit brachio sinistro et chordulis ligat. Sto
lam illi praebet ita, ut facile Crucem , quae est in medio,
osculari possit: Sacerdos autem sibimet ipsam collo

imponit ; advertat Minister tamen , ne supra Planetam
exporrigat. Casulam supra credentiam ita adaptet, ut
Sacerdos eam sumere et sibi imponere sine incom
modo valeat: hinc eam parum elevet a tergo, ut Sacer
dos possit facilius chordulis sibi circumcingere, et ligare.
614. Sumit Missale, et utraque manu in extremita
tibus inferioribus tenens ante pectus paululum elevatum
portat, apertura ipsius ad suam sinistram versa.
615. E loco discedens, simul cum Sacerdote facit
profundam inclinationem versus Crucifixum , et mediam
versus Sacerdotem, quem praecedit. Ubi ad vasculum
aquae benedictae pervenerit, intinctis in ea digitis manus
dexterae, Sacerdoti porrigat, deinde seipsum signet.
616. Cum ad Altare pervenerit, locum det Sacerdoti
ut libere transeat;ad dexteram ipsius se collocet, et cum
eo faciat genuflexionem , si in Altari fuerit SS. Sacra
mentum, secus reverentiam profundam ; et tenens manu
dextera Missale, elevet sinistra extremitatem Albae et
vestis Celebrantis in parte anteriori, ut libere ascen
dere possit ad Altare : (quod semper faciet quando
cumque Sacerdos gradus ascendit) ; et incedens gra
dum unum post eum , ascendat et ipse in suppedaneum ,
et Missale super cussinum vel legile ponat, non apertum
sed clausum, apertura ipsius versa ad medium Altaris .
617. Accendat deinde candelas, non in medio Altaris,
nec prope medium , sed in utroque latere seu extremi
tate, prius in cornu Epistolae, postea ad partem Evan
gelii; et deposita arundine, si ea usus sit, geniculabit
in plano fere cubitum unum ab infimo gradu Altaris, et
duos fere a Sacerdote, in cornu Evangelii .
618. In principio Missae cum Celebrante se signo

Crucis signabit, et ipsi respondebit, ut in Missali nota
tur, eadem , qua fieri potest, vocis modulatione, verba di
stincte proferens, non intercipiens, quae dicit Sacerdos.
Dicens Misereatur, aliquantulum se inclinabit Sacerdoti.
Confessionem recitans profunde inclinabitur Altare ver
sus , et ad verba tibi pater et te pater paululum se
convertet ad Celebrantem . Dicens mea culpa, mea culpa,
mea maxima culpa, ter mediocriter sibi pectus percu
tiat, non extremitate digitorum iuncta, sed manu dextera
aperta, sinistra infra pectus applicata. Inclinatus pro
funde remanebit etiam dum Sacerdos dicit Misereatur, se
erigens cum respondet Amen . Ad Indulgentiam etc. se
signabit; et cum Celebrans dicit Deus tu conversus etc. ,
mediocriter se inclinabit usque dum dicat Oremus : quo
dicto surgit, manu dextera levabit Albam etc. , uti supra
dictum est, deinde geniculabit suo loco.
619. Locus autem Ministri, dum aliquid ipsi non est
agendum , est in parte opposita illi , in qua est Missale :
in primo gradu Altaris, si alii sint praeter suppeda
neum , secus in plano: ubi genuflexus manebit, se si
gnans quando Sacerdos signatur, cum ipso caput in
clinans Crucem versus, dum clara voce profert nomen
lesu, et directe in positione sua ad nomina Mariae,
Sancti, cuius festum colitur, et Summi Pontificis vi
ventis.
620. Cum ipsi transeundum erit ad aliam partem
Altaris, vel simpliciter etiam recedendum a suo loco,
semper sive reverentiam profundam sive genuflexionem
respective faciat, non in loco in quo est, sed in medio .
Nunquam autem transeat per gradus Altaris, sed per
planum ; semperque dum non agit, manus teneat iunctas,

corpus erectum , oculos demissos.
621. Post Epistolam , responso Deo gratias, Minister
surgat et accedat ad cornu Epistolae, ut Missale trans
ferat ad partem Evangelii. Si vero plures legendae
essent Epistolae, dicenti Sacerdoti Flectamus genua , re
spondeat Levate, ipse tamen genuflexus maneat usque
dum ultima lecta sit. Ita maneat pariter genuflexus, si
post Epistolam longa legenda sit Sequentia, et surgat
tunc cum Sacerdos dixerit Amen. Sumpto autem Mis
sali cum legili, facta in medio reverentia, ipsum de
ponat in cornu Evangelii, illud ita collocans, ut pars
inferior Missalis efformet quasi diagonalem inter fron
tem Altaris et Crucem .
622. Deposito Missali descendat de suppedaneo, ma
neat in gradu superiori , et ibi Sacerdoti respondeat
se signans cum ipso. Reversus deinde in planum vadat
ad cornu Epistolae, ubi stet usque ad finem Evangelii;
et dicto Laus tibi Christe, in genua procumbat et ma
neat usque dum Sacerdos dicat Oremus ante Offerto
rium . Si dicitur Credo, ad verba Et incarnatus est etc.
profunde se inclinet.
623. Ante Offertorium surgat et procedat ad aba
cum , sumat manutergium , et super mensam Altaris ex
tendat ad extremitatem in cornu Epistolae, et ipsi im
ponat pelviculam cum ampullis ; et recepto velo Calicis,
ipsum plicet et ponat prope Corporale non longe a
gradu candelabrorum , ut Celebrans possit ei superpo
nere pallam et facile resumere.
624. Cum ad latus Epistolae accesserit Sacerdos vi
num et aquam infusurus in Calicem , Minister, 'si opus
sit ampullis abstersis, dextera manu porrigit ampullam

vini, quam sinistra recipit, tum eadem dextera praebet
ampullam aquae, quam eadem manu resumat, advertens,
ut utramque osculetur tum porrigendo cum recipiendo.
625. Ampulla vini reposita super abacum , accipit si
nistra pelviculam et dextera ampullam aquae, sublevans
eodem tempore manutergium et sic implicatum relin
quens super mensam ; cum vero Sacerdos veniet ablu
turus manus, facta prius ipsi reverentia aquam manibus
ministrabit : et iterum facta reverentia, deponet pelvicu
lam super abacum superpositis ampullis, itemque et
manutergium plicatum . Caveat autem, ne super Altare
relinquat manutergium , sive extensum sive plicatum.
626. Redeat tunc ad locum suum , secum deferens
campanulam , nisi iam fuerit ad gradus Altaris; et ibi
genuflexus respondeat Suscipiat etc. ad Orate fratres
paululum inclinatus. Ad Sanctus, leniter tres distinctos
duplices tintinnos det campanulae, eamque deponat, et,
si accendendus sit cereus, in cornu Epistolae accendat.
627. Quando Celebrans signat Oblata, sumpta cam
panula , surgat, et propius Sacerdoti genuflexus sistat in
gradu immediate posito subtus suppedaneum . Cum Sa
cerdos genuflectit facta consecratione Hostiae, se pro
funde inclinans, sinistra manu Planetam a tergo sublevet,
dextera duplici tintinno campanulam pulset per tres
vices, nempe ad primam genuflexionem , ad elevationem
Hostiae, et ad posteriorem genuflexionem . Haec omnia
exequatur. et ad elevationem Calicis, post quam ad
suum locum redeat, et ibi genuflexus expansis brachiis
iuxta nostram consuetudinem oret usque ad finem Ora
tionis dominicae.
628. Dum Celebrans Hostiam consecratam sumit, Mi

nister mediocriter inclinabitur: cum vero fragmenta col
ligit super Corporali, nisi administranda sit Communio,
assurgit, et acceptis ampullis, ascendit ad superiorem
gradum in cornu Epistolae : se inclinat dum Sacerdos
assumit Calicem, deinde suppedaneum ascendit , et vi
num administrat, advertens, ne ampulla Calicem tangat.
Descendens tunc a suppedaneo et stans in gradu su
periori exspectat Celebrantem , cui super digitos in
fundit prius vinum, deinde aquam .
629. Si vero facienda sit distributio Eucharistiae ,
tunc cum Celebrans fragmenta colligit, Minister ad gra
dum lateralem in cornu Epistolae pergat, et ibi genufle
xus dicat Confiteor : si extendenda sit mappula , extendat,
prius deposita suo loco campanula , hinc genuflexus item
lateraliter in cornu Epistolae Sacerdoti respondeat ad
Misereatur etc. Completa distributione , surgat, ad me
dium pergat, ubi Sacerdoti elevet Albam et vestem ad
Altare ascendenti ; et, facta genuflexione, peragat quae
supra num . 628 .
630. Descendens hinc de Altari , ampullis super
abacum depositis, pergat ad latus Evangelii, ut Mis
sale deferat in cornu Epistolae: et extincto cereo,
si fuerit accensus , vadat ad locum suum in cornu
Evangelii, ibique Sacerdoti respondeat , quae respon
denda sunt.
631. Si deferendum sit Missale, ut in ipso legatur
ultimum Evangelium, responso Deo gratias ad Ite Missa
est, Minister illud deferat in partem Evangelii, ita ut
possit ad benedictionem genua flectere in suppedaneo.
Deinde remanens in eodem latere, prope Sacerdotem ,
9
quod est servandum, quoties legitur Evangelium in

Missali, Sacerdoti respondet ; responso Deo gratias, tollit
Missale cum legili , et remittit in cornu Epistolae, extincta
prius candela in cornu Evangelii ; et sublato a legili
Missali, extinguit pariter, quae est in cornu Epistolae,
et descendit in planum se collocans ad dexteram Cele
brantis .
632. Si vero legendum sit Evangelium S. Ioannis,
manet in suo loco genuflexus : ad benedictionem se pro
funde inclinat, et postquam responderit Gloria tibi Do
mine surgit, et sumpto de Altari Missali subsistit in
cornu Epistolae, factaque simplici genuflexione ad verba
Et Verbum caro factum est, ac responso Deo gratias,
transit ad cornu Evangelii ad extinguendam candelam ,
extinguit postea quae est ad cornu Epistolae, et de
scendit in planum, ut supra : ac facta simul cum Sa
cerdote reverentia profunda, vel genuflexione, ipsum
praecedens redit ad Sacristiam .
633. Sacristiam ingressus se ponit ad sinistram Sa
cerdotis, et facta reverentia primum Cruci, deinde ipsi
Sacerdoti, deponit Missale : tum Sacerdotem adiuvat in
deponendis sacris paramentis, quae supra mensam de
ponit, ut postea remittat in locum proprium , quae re
mittenda sunt.
634. Sacerdoti exuto ministret in lotione manuum ;
ipsi, si id requiratur, pallium humeris imponat, et dexte
ram osculetur.
635. Plicet deinde et reponat, si in loco assignato
ponenda sint, Amictum , Albam , Cingulum , et purifica
torium , et postea pergat quo iturus est.
-
§ III . De officio Inservientium Missae,

in qua fit incensatio Altaris.
636. Cum nobis ex SS. RR. Congregationis Rescri

pto concessum sit, iuxta antiquam consuetudinem Ordi
nis, quando Missa conventualis celebratur cum aliqua
maiori solemnitate, etiam sine cantu , ut in ipsa fiant in
censationes Altaris ' ; tunc non unus tantum Clericus,
uti innuunt Constitutiones nostrae, sed praeter Acoly
thos et Thuriferarium cottis indutos, tamquam Caere
moniarius Sacerdos, vel saltem Diaconus, superpelliceo
indutus huic Missae adsistat.
637. Clerici ad officium Acolythorum destinati exe
quentur in praxi caeremonias, quae in Missa privata,
seu lecta adimplenda sunt, quibus addent sequentia :
638. Sacristiam ingressi superpelliceum induant : et,
nisi iam parata sint omnia, praeparent quae ad sacrum
opus necessaria sunt. Caeremoniarius, vel etiam Sacrista,
praeparet Calicem et Missale, Thuriferarius thuribulum
et naviculam cum incenso et cochleari.
639. Rebus dispositis, Calix et Missale vel ab Aco
lythis vel a Sacrista deferuntur super credentiam in
cornu Epistolae.
640. Interim Sacrista aut alius candelas accendit,
et Acolythi ac Caeremoniarius Sacerdoti assistunt in
induendis paramentis.
641. Thuriferarius tenens thuribulum manu dextera,
digito annulari immisso in annulum positum in summi
S. Rit . C. 17 Dec. 1888; ad 3 .
tate capuli, qui catenas sustinet, et pollice in illum , qui

regit catenulam operculi , ut thuribulum aliquantulum
apertum maneat : et sinistra naviculam clausam, quasi
pectori admotam , stet a tergo Sacerdotis.
642. Cum tempus erit e Sacrario exeundi, omnes
simul reverentiam Cruci aut imagini principali faciunt,
et ad Altare procedunt hoc ordine : Thuriferarius, thu
ribulum suspensum tenens, duo Acolythi bini, absque
candelabris, et ultimo loco Celebrans, ad cuius latus
stet Caeremoniarius.
643. Ad fores Sacrarii primus Acolythus aquam
benedictam manu ex vase haustam alteri Acolytho por
riget et Caeremoniarius Celebranti, omnesque simul se
signabunt, excepto Thuriferario.
644. Thuriferarius cum ad Altare pervenerit, facta
Cruci genuflexione, sistet prope credentiam .
645. Duo Acolythi ad latera Celebrantis, primus a
dextris alter a sinistris , se disponent; et facta ab omni
bus simul genuflexione in plano , uterque geniculabit
in suo latere paulo penes Sacerdotem , ipsique respon
debit uti in Missa privata. Thuriferarius nec respondet,
neque se signat, nec pectus percutit.
646. Caeremoniarius tempore Introitus geniculabit
ad latus Epistolae facie versa ad cornu Evangelii.
647. Facta Confessione, Acolythi ascendunt super
primum gradum Altaris ; Caeremoniarius sustollens par
tem anteriorem Albae et vestis Celebrantis ascendit
Altare una cum Celebrante, ad cuius latus postea in
cornu Epistolae eidem adsistit.
648. Thuriferarius eodem tempore, translato antea
thuribulo in suam sinistram, ascendit Altare et praebet
--
Cap. Il '. De Missae cultuique dirino Inservientibus. 133
naviculam Caeremoniario : elevat inde operculum thu

ribuli quasi ad medietatem catenularum, tribus digitis
manus dexterae accipit catenulas prope coopertorium ,
et thuribulum elevat ad altitudinem manus Celebrantis,
ut in ipsum incensum immittere possit.
649. Caeremoniarius, tenens manu sinistra navicu
lam apertam, extrahit cochlear manu dextera et tenens
illud in inferiori parte manubrii , osculatur ipsius extremi
tatem , quam ponit in dextera Sacerdotis ipsam quoque
osculando ac dicens : Benedicite Pater Reverende. Cum
vero Celebrans immiserit incensum in thuribulum , stá
tim cochlear ab ipso recipiat, osculans primum manum ,
deinde cochlearis manubrium ..
650. Imposito a Sacerdote incenso in thuribulo ac
benedicto, non autem prius, Thuriferarius relinquens
annulum catenae mediae efficit, ut operculum decidat
supra thuribulum , quod statim manu sinistra tradit ipso
Caeremoniario , dextera ab ipso recipiens naviculam .
651. Caeremoniarius illico thuribulum Celebranti
praebet osculans extremitatem catenularum , quam dex
tera ponit in sinistra eiusdem Celebrantis, et deinde
osculatur eius dexteram , cui submittit easdem catenulas
parum supra operculum thuribuli.
652. Caeremoniarius tunc solus , elevatam tenens
aliquantulum Planetam , ipsum Celebrantem thurifican
tem Altare comitatur, alia manu pectori iuncta : ge
nuflectendo quandocumque Celebrans genuflectit, vel
etiam simplicem reverentiam facit.
653. Thuriferarius, postquam ab Altari descenderit,
deposita super credentiam navicula, accipit Missale cum
legili, et cum Celebrans incensat partem Evangelii,
illud ponit super Altare. Tunc sumit e credentia na

viculam manu sinistra, et se locat prope infimum gra
dum Altaris versa facie ad partem Evangelii.
654. Ad exitum thurificationis, videlicet quum Ce
lebrans frontem Altaris incensat in parte Epistolae ,
Caeremoniarius Planetam dimittit , et posita manu dex
tera sub dexteram Celebrantis, ipsam osculatur et re
cipit ab ea thuribulum, dum sinistra manu recipit ca
pulum seu extremitatem catenularum , quam pariter
osculatur. Postea descendit in planum, habens a sini
stris paulo inferius Thuriferarium : et ibi Sacerdotem
triplici ductu incensat , ipsum ante et post profunda
reverentia honorans .
655. Thuriferarius tunc accipit a Caeremoniario thu
ribulum et manet prope credentiam ut prius. Caeremo
niarius adsistit Celebranti ad Missam a latere Epistolae,
et Acolythi genuflexi manent in primo gradu Altaris.
656. Post Epistolam Acolythi surgunt, et ille, qui
partem Epistolae tenebat, accedit ad suppedaneum et,
accepto Missali, descendit in planum , et, facta una cum
altero Acolytho genuflexione in medio, illud locat su
per Altare ad cornu Evangelii, et descendens locum te
net, quem habebat alter Acolythus, qui, peracta genu
flexione, alteram partem adit.
657. Dum Celebrans legit Evangelium , Acolythi
stant in locis suis.
658. Nec liber Evangelii nec ipse Celebrans incen
sentur, quia haec incensatio locum habet solum in Missa
proprie solemni cum Ministris paratis.
659. Dum Celebrans legit Evangelium vel dicit
Credo, Caeremoniarius accipit de credentia Calicem et
--
Cap. IV. De Missae cultuique dirino Inservientibus. 135
defert ad Altare ubi explicat Corporale, bursam locat

versus cornu Evangelii . Manebit ibidem scilicet in medio
aliquantulum versus partem Epistolae.
660. Dicto a Celebrante ad Offertorium : Oremus,
Acolythi surgunt, et facta genuflexione in medio, ambo
procedunt ad cornu Epistolae. Ibi primus ascendit ad
suppedaneum et accipit de manu Caeremoniarii velum
Calicis, quod defert ad credentiam ; interim secundus
extendit super Altare manutergium , super quod po
nit pelviculam cum ampullis. Reversus primus Acoly
thus ascendit ad primum gradum , et more solito mi
nistrat cum osculis vinum et aquam Caeremoniario,
reddens ampullas secundo, qui ipsas reponit super cre
dentiam simul cum pelvicula, super quam relinquet am
pullam aquae, ponens manutergium ad sinistram pelvi
culae implicatum .
661. Recedente Celebrante ad medium Altaris, rece
dunt et Acolythi ad planum prope gradus Altaris; interim
ascendit Thuriferarius porrigens naviculam Caeremonia
rio ut prius. Imposito incenso et reposita navicula super
credentiam , pergit ad latus Evangelii et amovet Missale.
662. Ad incensationem Oblatorum , Caeremoniarius
manu dextera teneat pedem Calicis et sinistra Plane
tam, et facta genuflexione amovet Calicem ad partem
Epistolae, et incensata Cruce reponit suo loco ; iterum
genuflectit et Celebrantem comitatur.
663. Thuriferarius, absoluta incensatione a parte
Evangelii, reponit super Altare Missale, et pergit ad
latus Epistolae, et dum Caeremoniarius incensat Cele
brantem , se sistens paulo inferius, Caeremoniarium a
sinistris, a quo accepto thuribulo, manebit prope cre
dentiam . Si vero in Sacristiam reverti debeat, ut in fine

Praefationis redeat cum deferentibus intorticia, peracta
prius in eorum medio genuflexione respective reve
rentia se sistet prope credentiam .
664. Caeremoniarius incensato Celebrante adsistit
Missali ad latus Evangelii, et Acolythi aquam et ma
nutergium ministrant Celebranti pro lotione manuum ,
quo facto in locum suum redeunt.
665. Dum Sacerdos manus extendit super Oblata ,
Thuriferarius vel per seipsum vel per Caeremoniarium
immittat incensum in thuribulum ; et navicula posita
vel super credentiam vel super gradum infimum Al
taris, maneat genuflexus in cornu Epistolae ad incen
sandam ter Hostiam et similiter Calicem .
666. Ante Elevationem Caeremoniarius accedit ad
dexteram Celebrantis, et ibi in superiori gradu Altaris
genuflexus, dum Sacramentum elevatur, attollet partem
posteriorem Planetae, dum Celebrans genuflexionem fa
cit, et primus Acolythus campanulam pulsabit. Thuri
ferarius vero tum Hostiam , cum Calicem thurificat, ante
et postea se profunde inclinabit.
667. Post Elevationem Thuriferarius in medium redit
inter deferentes intorticia, qui surgentes simul genufle
xionem simplicem facient, et ad Sacristiam revertentur .
Thuribulo deposito (non enim amplius eo opus est),
Thuriferarius redibit vel in Chorum, vel ad Altare, se
sistens genibus Mexis prope credentiam , aut in primo
gradu Altaris laterali in cornu Epistolae ; Acolythi au
tem ad Altare reversi, facta in medio genuflexione una
cum Thuriferario, geniculabunt hinc inde super primum
gradum Altaris ; Caeremoniarius vero ad librum accedit
in cornu Evangelii, ubi manet usque ad Agnus Dei,

vertens folia quoties opus erit.
668. Dicto a Celebrante Agnus Dei, Caeremonia
rius, facta genuflexione, sumat ex credentia instrumentum
pacis et purificatorium , ascendat ad suppedaneum Al
taris a cornu Epistolae, et ibi genuflexus, postquam
Sacerdos recitaverit Orationem Domine lesu Christe,
qui dixisti etc. et osculatus fuerit Altare, praebeat idem
instrumentum osculandum ipsi Sacerdoti, cui ad verba
Pax tecum respondebit: Et cum spiritu tuo; et assur
gens, facta ibidem genuflexione, descendet, et stans
dabit osculandum duobus Acolythis dicens : Pax tecum ,
et similiter Thuriferario, si adsit, respondentibus sin
gulis : Et cum spiritu tuo.
669. Deinde, facta in medio genuflexione, ipse Cae
remoniarius et non unus ex Acolythis nec Thuriferarius,
idem instrumentum pacis deferet ad Chorum, pacem
singulis daturus.
670. Cum ad Chorum pervenerit, nulla facta reve
rentia ( quia praesente SS. Sacramento nulli debetur re
verentia ), praebeat osculandum instrumentum pacis di
gniori stans, etiamsi sit Minister Generalis aut Provincia
lis; postea Sacerdotibus ad latus Superioris seu dexterum,
deinde ad sinistrum : postea prosequatur pacem offerens
Clericis, et tandem Laicis ; nunquam vero saecularibus
cuiuscumque gradus, praeter Magistratus in forma so
lemni assistentes. Post quodlibet osculum tabellam pan
nulo albo abstergat. Demum in Presbyterium redeat, et
ibi instrumentum coopertum deponat super credentiam .
671. Postquam Celebrans sacram Hostiam sumpse
rit, primus Acolythus surgat, et, peracta genuflexione,
138 Pars III. Art . I. De Sacrificio Missae in genere .
procedat ad credentiam , pelviculam cum ampullis de

ferat ad Altare ad purificationem et ablutionem more
solito Celebranti administrandam , et ad credentiam re
ponat; deinde transeat ad medium Altaris in plano.
672. Alter Acolythus interea surgit, ascendit ad
Altare, et sumpto Missali cum legili descendit et ipse in
medium , ibique simul cum primo Acolytho genuflexione
facta, Altare ascendit, et deponit Missale in cornu Epi
stolae ; adinvento in ipso quod legendum est a Cele
brante, descendit et geniculat proprio loco.
673. Interim Caeremoniarius Altare ascendit ad si
nistram Celebrantis, purificatum calicem a Celebrante
accipit, cooperit illumque in medio collocat, vel ad cre
dentiam defert.
674. Si quid temporis supersit, Caeremoniarius Ce
lebranti ad Missale adsistat illudque, dicto Postcommu
nione seu Postcommunionibus , claudit; deinde pergit
ad cornu Evangelii ubi, genibus flexis accepta bene
dictione, tenet tabellam Evangelii dum Celebrans illud
legit, semper stans, etiam ad Et Verbum caro factum est.
675. Si ultimum Evangelium legendum sit in Mis
sali, dicto a Celebrante Ite Missa est, surgit primus
Acolythus : facta genuflexione, ascendit ad Altare, su
mit Missale more solito, et defert in cornu Evan
gelii. Uterque Acolythus inde genuflexus suo loco be
nedictionem recipit, et inde surgens stat usque ad
Evangelii finem (Caeremoniarius vero ad Missale in
eodem cornu Evangelii): quo expleto, secundus Acoly
thus tollit Missale cum legili et illud in cornu Epi
stolae remittit clausum, apertura ad medium Altaris
conversa .
-
-
676. Cum Celebrans ab Altari descenderit, peracta

cum ipso genuflexione, ad Sacristiam revertuntur eodem
ordine quo venerant; ibi facta primum reverentia Cruci,
deinde Celebranti, illum adiuvant Acolythi in deponendis
sacris vestibus; et ipsius postea osculata dextera, super
pelliceum deponunt.
677. Ubi Caeremoniarius haberi nequit, primus Aco
lythus eius vices supplebit quoad solas incensationes,
quin tamen Celebranti ad eius latus adsistat, folia Mis
salis vertat, Calicem detegat ante Offertorium et tangat
ad incensationem Oblatorum etc. Et si duo simpliciter
sint Clerici inservientes, partes Thuriferarii faciet simi
liter primus Acolythus , thuribulo vel in Choro vel ad
credentiam deposito.
140 Pars III. Art. 11. De Sacrificio Missae in specie.
ARTICULUS II.
DE SACRIFICIO MISSAE IN SPECIE
CAPUT I.
DE RITU SERVANDO IN MISSA PRIVATA GENERATIM .
§ I. De praeparatione ad Missam .
678. Sacerdos celebraturus Missam, praevia Confes

sione sacramentali, quando opus sit ', et saltem Matu
tino cum Laudibus absoluto , orationi aliquantulum vacet.
679. Nemo stricte tenetur Psalmos ac preces prae
paratorias Ne reminiscaris etc., quae in capite Missalis
inveniuntur , recitare, valde tamen conveniens est et
aequum , orationes ab Ecclesia statutas omnibus aliis
precibus praeparatoriis anteponere.
680. Si quis illas recitat, animadvertat, quod Anti
phona Ne reminiscaris etc. ante Psalmos duplicanda
sit in omnibus festis duplicibus ; in semiduplicibus, sim
plicibus et Feriis inchoatur tantum , et Alleluia nonnisi
tempore paschali adiicitur.
681. Nunquam tamen Sacerdos omittat formare
intentionem celebrandi, v. g. recitando illud : Ego volo
1 Concil. Trid . Sess. XIII, c. 7.

-
Cap. I. De ritu servando in Missa privata generatim . 141
celebrare Missam etc. ', ac applicandi Sacrificium Missae

ad determinatum finem .
682. Post praeparationem Sacerdos Missale accipit,
Missam inspicit, si omnia dicenda suis signaculis sint
signata, ne cum ad Altare venerit, inutiliter folia Mis
salis vertere et dicenda hinc et illinc quaerere cogatur,
adstantes fastidiant, ac ipse in Sacrificio ex oblivione
vel inadvertentia errores comınittat .
683. Postea manus lavat recitans Orationem Da,
Domine, virtutem etc. , ad paramenta accedit et Calicem
praeparat.
684. In praeparatione Calicis attendendum est, ut
hostia sit integra et a fragmentis mundata ; nitida sint
purificatorium et Corporale, Corporale penitus recon
ditum intra bursam, cuius apertura sit ad Celebran
tem versa.
685. In hostia consecranda imago Crucis cum Cru

cifixo impressa sit ’, nisi alia adsit consuetudo 3.
686. Calice parato , Amictum in extremitate prope
chordulas utraque manu accipit, Crucem quae in medio
est osculatur, illud capiti imponit circumducens manum
dexteram super humerum sinistrum , atque extendit su
per caput ipsum dicens : Impone, Domine, capiti meo etc.;
interim chordulas sub humeros reducit, iisque se prae
cingit et infra pectus utramque coniungit et alligat.
687. Formare Crucem super frontem , pectus et hu
meros antequam Amictus accipitur, non est de praece
i Gregorius XIII PP . concessit cuilibet dicenti hanc Orationem In

dulgentiam 50 dierum .
Benedict. XIV, De Sacrificio Missae l . 1 , c. 6 , n . 5 .
3 S. Rit . C. 26 Apr. 1834, in una Imolen .
142 Pars Ill. Art. II. De Sacrificio Missae in specie.
pto (convenit tamen) ; si quis autem hoc signo se mu

nire vult, id faciat priusquam Amictum manibus tangat
sibique imponat.
688. Albam ipse accipit vel a Ministro , et tunc
iunctis manibus et capite aliquantulum inclinato , eam
primo imponit humeris, deinde in manicas dexterum et
sinistrum brachium inducit, ad pedes illam defluere
facit, ac proin ita decenter componit, ut ex omni parte
aeque pendeat, totum habitum tegat, minime autem pe
des contegat, aut sub pedibus defluat, sed ab humo duos
fere digitos distet. Interea dicit : Dealba me, Domine, etc.
689. Dum Cingulum a Ministro porrigitur, quo Albam
circa lumbos constringit, Sacerdos dicit : Praecinge me,
Domine, etc. Cingulum duplicatur et capita ad terram
dimittuntur, ut ipsis Stola possit cohiberi.
690. Dum Manipulum sumit, illud in medio ubi est
Crux osculatur, et brachio sinistro, nempe inter pulsum
et cubitum, imponit dicens : Merear, Domine, etc.; dein
Minister Manipulum taeniis Sacerdotis brachio alligat,
ut non .excurrat.
691. Stolam ambabus manibus ipse, vel a Ministro,

accipit ; illam ubi est Crux osculatur, eam inter cervicem
et humeros ( et non inter humeros et tergum , ut aliqui
faciunt) sibi imponit, et ita aptat, ut neque super Pla
netam neque per humeros effluat, transversim ante
pectus partem dexteram sinistrae superimponit in mo
dum Crucis, deinde extremo Cingulo utramque a late
ribus cohibet. Dum Stolam sibi imponit, recitat Ora .
tionem : Redde mihi, Domine, etc.
692. Postremo Sacerdos Planetam induit, illamque
ante pectus et post tergum defluentem chordulis in
parte interiori ante pectus illigat, Orationem interea di

cens : Domine, qui dixisti etc.
693. Soli Episcopo ' licet in Altari sacra induere in
dumenta ; quod si alius Sacerdos ex quadam necessi
tate ad Altare sacra induere debet vestimenta, hoc in
cornu Evangelii et non in medio Altaris faciat ?
§ II. De ingressu ad Altare.
694. His sacris indumentis paratus Sacerdos Cali

cem manu sinistra sumit, dexteram extensam super
imponens bursae, elatumque ante pectus, non tamen
sibi applicatum , neque nimis longe ab ipso ; Crucem
profunda vel, si Crux non adsit, imaginem principa
lem Sacrarii media reverentia, capite cooperto , salu
tat, et ad Altare procedit, praecedente Ministro cum
Missali.
695. Quamvis Rubrica non praecipiat, ut in aditu
Ecclesiae aquam benedictam a Ministrante accipiat, se
seque ipsa signet, tamen more Fidelium, qui Ecclesiam
ingrediuntur, hoc faciat, si commode fieri possit, alias
omittat 4.
696. In ingressu ad Altare nunquam Ministrum
praecedat aut solus egrediatur, gravitatem , modestiam
animumque in Deo intentum praeseferat, oculos habens
• Excipe Praelatos privilegiatos, ut sunt Romae Protonotarii Apo
stolici ad instar participantium , dummodo habitu praelatitio sint induti ,
ut videri potest in Constitut. Pii IX , 28 Aug. 1872 .
2 Ex pluribus S. Rit. C. Decretis .
3 S. Rit. C. 14 Iun. 1845.
- S. Rit. C. 27 Martii 1779, in una Ord . Min. ad 14 .
144 Pars III. Art. II. De Sacrificio Missae in specie.
demissos sine ulla affectatione, aut ostentatione, aut

timore .
697. Si Sacristia duas habeat portas ad latera Al
taris, Sacerdos egredi debet a cornu Epistolae, et re
„ gredi per cornu Evangelii ?.
698. Salvo speciali privilegio S. Sedis, vel consue
tudine immemorabili, in Missis privatis nemo nisi solus
Episcopus duos Ministros habere potest ’ ; in aliis au
tem Missis non stricte privatis et quasi-conventualibus
aut conventualibus, tolerantur duo Ministri 3.
699. De transitu Celebrantis ante Altare, SS. Sa
cramentum , Reliquias, etc. etc., vide num. 458 .
700. Sacerdos Calicem gestans neminem salutat,
praeterquam si occurreret proprio Episcopo, magno
aliquo Praesuli, Principi regnanti aut alteri Sacerdoti
parato ad Altare procedenti vel inde redeunti.
701. Si transitus esset angustus, qui accedit ad
Altare, locum cedit de Altari redeunti, qui modeste
excipit, nulla mora renuendo interposita.
702. Cum ad Altare venerit Sacerdos, in medio subsi
stit ante infimum gradum, caput nudat, inclinationem pro
fundam Cruci, si vero aderit SS . Sacramentum in Taberna
culo reconditum , aut Reliquia SS. Crucis exposita, genu
flexionem usque ad terram in pavimento, minime vero in
infimo gradu, peragit, Altare ascendit, pede dextero prae
eunte, Calicem versus cornu Evangelii statuit, ac deinde
Amictum , quo coopertus fuerat in accessu , adaptat.
i S. Rit. C. 12 Aug : 1854 , in Brioc . ad XVII .

2 S. Rit. C. 7 Aug. 1627 , in una Castri Durant. : 19 Iulii 1659 ,
27 April. 1818 , et 27 Augusti 1822 .
3 S. Rit. C. 12 Sept. 1857, in una Molin . ad 7 et 8 .
703. His peractis, utraque manu Calicis velum de

mittit, bursam a Calice amovet, Altari imponit rectamque
sustinet manu sinistra, dextera vero Corporale extra
hens in Altari deponit ; ac deinde bursam eadem manu
dextera sumptam locat versus cornu Evangelii, appli
cans eam gradui quo insistunt candelabra, vel cande
labris ipsis, si gradus desint, ita tamen , ut a guttis
cerei forsan defluentis sit remota. Haec peragens, ma
num sinistram Altari impositam tenet.
704. Advertendum autem , ut apertura bursae sem
per sit versus medium Altare, nisi quaedam imago aut
sacrum emblema inscriptum sit, quod alium statum
requireret.
705. Deinde Celebrans ambabus manibus Corporale
in medio Altaris totum explicat, ita tamen , ut ultima
pars, quae explicatur, sit ea quae respicit Sacerdotem,
sicut et vice versa faciendum est, dum clauditur. Extre
mitas Corporalis a fronte Altaris spatium digiti, aut
etiam duorum digitorum absit, ne Celebrans cum ad
populum convertatur, Planeta aut Manipulo illud insimul
cum Calice secum ducat.
706. Corporali extenso super Altare, Calicem manu
sinistra ad nodum accipit , et superimposita dextera
sistit in medio Corporalis, et non in anteriori parte, ne
impedimento sibimet sit ad osculandum Altare; velum
ex parte anteriori ita extendit, ut totus Calix con
tegatur ".
707. Iunctis hinc manibus, accedit ad latus Epistolae,
Missale super legili aperit (non enim a Ministro, sed
I S. Rit . C. 1 Mart . 1698 , in una Pragen .

IO
ab ipso Celebrante aperiendum est ?) ad signaculum

quod Missam celebrandam monstrat, manibus semper
iunctis ad medium Altaris redit, et quin ibi moretur,
praevia Cruci mediocri inclinatione, versus cornu Epi
stolae faciem vertit, et iunctis manibus descendit in
planum , ubi rursus ad Altare convertitur ad incipiendam
Missam . Non descendat tamen, antequam candelae fue
rint accensae .
§ III. De principio Missae usque ad Offertorium .
708. Sacerdos in plano Altaris stans, ibi profundam

facit Cruci inclinationem , seu genuflexionem unico genu
super infimurn gradum, si SS. Sacramentum in Taber
naculo asservatur (cum genuflectit, nullam facit postea
reverentiam seu inclinationem) , ac se erigens et signum
Crucis more solito formans, Missam incipit dicens : In
nomine Patris etc. , recitat Introibo et Psalmum Iudica
me Deus. Ad Gloria Patri inclinat caput ; ad versum
Adiutorium nostrum etc. iterum se signat.
709. Confiteor profunde inclinatus recitat more solito,
non se vertens versus Ministrum ad verba vobis fratres
et vos fratres, quod in Missa solemni tantum est ob
servandum . Ter pectus sibi percutit dicens mea culpa etc.,
dextera aperta et extensa digitis simul iunctis, sinistra
infra pectus posita : et profunde inclinatus manet usque
dum responderit Amen , post Misereatur tui etc. dictum
a Ministro, et tunc se erigit.
1 S. Rit . C. 7 Sept. 1816 .

710. Dicto a Ministro Confiteor, Sacerdos semper

erectus dicit Misereatur vestri ac Indulgentiam etc. ,
se signans more solito.
711. Ad verba Deus, tu conversus etc. se medio
criter inclinat, et ita manet usque ad Oremus : Aufer
a nobis. Cum autem Oremus pronuntiat, aperit et iungit
manus se erigens et Altare ascendit, Orationem illam
recitans, seu potius prosequens in via.
712. Cum ad supremum gradum advenerit, medio
criter inclinatus manusque iunctas extremitati anteriori
Altaris ita imponens, ut digiti minimi frontem Altaris
contingant, recitat aliam Orationem : Oramus te, Do
mine, etc. Ad verba quorum reliquiae hic sunt, osculatur
Altare in medio ante Calicem et non ad latus, manibus
aequaliter super Altare, sed extra Corporale extensis.
713. Altari osculato, quin ullam reverentiam aut
inclinationem Cruci faciat, accedit, iunctis manibus, ad
cornu Epistolae absolvens interea praedictam Oratio
nem ; Introitum Missae legit, signans se signo Crucis
(in Missis vero Defunctorum signans signo Crucis li
brum , quin eum tangat, manu sinistra super Altare po
sita ') ad frontem , pectus et humeros, manu sinistra ante
pectus posita, quod signum ad iteratum Introitum non
iterabit. Ad Gloria Patri caput inclinat versus Crucem.
714. Post Introituni accedit ad medium Altaris, ubi,
omissa inclinatione Cruci, iunctis semper manibus, Kyrie
eleison recitat alternatim cum Ministro ; quod si Minister
non responderet ex inadvertentia, aut quia absens, ipse
Celebrans totum supplere deberet.
i S. Rit. C. 7 Septemb. 1816 , ad 42 .

715. Post Kyrie eleison , dicitur Gloria in excelsis.

Haec dicens Sacerdos, quin prius manus Altari imponat,
eas disiungit, elevat usque ad humeros, quin tamen
oculos ad Crucem extollat. Ad verbum Deo manus
iterum iungit, caput tantum inclinans. Stans erectus
manibusque semper iunctis, Hymnum prosequitur usque
ad finem . Ad verba Adoramus te, Gratias agimus tibi,
Iesu Christe, Suscipe deprecationem nostram , ut supra
dictum est, caput inclinat. Ad verba autem Cum sancto
Spiritu etc. se signat a fronte ad pectus et humeros,
et quin manus iungat, cum Rubricae Missalis nihil di
cant '; ac dicto Amen , Altare osculatur, se erigit, manus
ante pectus iungit, ad populum se convertit, ac manus
disiungens et iterum statim coniungens, dicit Dominus
vobiscum .
716. Ad Dominus vobiscum , Orate fratres, et quo
ties Sacerdos ad populum se vertit, renibus Altari non
insistat, sed paululum ab Altari recedat, ne aut timidus
aut fractus appareat .
717. Si non dicendum sit Gloria in excelsis, dicto
ultimo Kyrie eleison, statim osculatur Altare et dicit
Dominus vobiscum .
718. Dicto Dominus vobiscum , cui Minister respon
det Et cum spiritu tuo , versus cornu Epistolae se
convertit, ad Missale accedit , ac manus disiungens,
elevans ac simul coniungens, facta interim inclinatione
Cruci , dicit Oremus; dein iterum manus extendit et
Orationem dicit. Ad Per Dominum nostrum etc. ma
nus iungit , et ad verba Iesum Christum caput Cruci
i S. Rit . C. 12 Nov. 1831 , in una Marsor. ad 30 .

Cap. 1. De ritu servando in Missa privata generatim . 149
inclinat. Si in conclusione dicitur Qui vivis et re

gnas, aut Qui tecum vivit et regnat, caput non incli
natur nec ad Crucem, nec versus librum , et manus
non iunguntur, nisi ad verba in unitate Spiritus sancti
Deus.
719. Eodem modo ut Oratio prima , dicuntur et
concluduntur Commemorationes , si quae sint ; quod si
plures sint , Oremus ad primam tantum , et conclusio
nonnisi in fine ultimae Orationis dicuntur.
720. Orationes sequitur Epistola, quam manibus
libro aut Altari impositis dicit, ita tamen , ut palmae
manuum aliquo modo Missale tangant '.
721. Post Epistolam eodem modo tenens manus,
Graduale prosequitur (et Tractum tempore scilicet Se
ptuagesimae et Quadragesimae, servatis hoc tempore
servandis ), quo dicto sine mora manibus iunctis ante
pectus, in medium Altaris redit, omittens quamcumque
inclinationem .
722. Si casu vero contingat, ut Sacerdos ipse Mis
sale ad cornu Evangelii portare debeat, tunc illud cum
legili aut pulvinari ambabus manibus accipit, in medio
Crucem salutat, et ita legile collocat, ut pars inferior
Missalis sit paululum conversa ad latus Epistolae, deinde
in medium Altaris redit, ut recitet Munda cor meum et
Tube Domine benedicere.
723. Stans in niedio Altaris, oculos ad Crucem ele
vat, statimque eos dimittit ; deinde manibus iunctis ante
pectus neque appositis Altari, se profunde inclinat ac
recitat Munda cor meum et Tube Domine benedicere
1 Vid . Rit . celebr. Miss . t . VI , n . I.

(quod tamen omittitur in Missis de Requie); quo dicto,

semper tenens manus iunctas, ad Missale accedit, fa
cieque ad cornu Evangelii conversa dicit Dominus vo
biscum , et Initium vel Sequentia S. Evangelii secun
dum etc. , quae verba proferens, pollice manus dexterae
primo in libro principium Evangelii ac postea sibi fron
tem, os et pectus signat, manus iterum iungit, et le
ctionem Evangelii prosequitur.
724. Cum librum signat , manus sit extensa , non
clausa, et palma manus librum respiciat ; idem dicen
dum cum se ipsum signat ; sinistram autem ponat ex
tensam super Altare ', cum librum signat, et infra pe
ctus, cum se ipsum signat.
725. Absoluta Evangelii lectione, utraque manu Mis
sale accipit, aliquantulum sublevat, et inclinans se dicit
Per evangelica dicta, postea illud osculatur eo loco, quo
ipsum primo signo Crucis signaverit, subiungens de
leantur nostra delicta ? ; deinde librum deponit, ac legile
versus medium Altaris aliquantulum convertit, ita ta
men, ut nullo modo Corporale tangat.
726. Sacerdos nunc manibus iunctis, ad medium
Altaris redit , illud osculatur , ac dicit Dominus vobi
scum , eadem via rediens in medium .
727. Si vero dicendum sit Credo, tunc reversus post
Evangelium in medium Altaris, ad verbum Credo ma
nus extendit et extollit usque ad humeros, statimque
eas coniungit, et dicens in unum Deum caput incli
nat, quod etiam fit ad verba lesum Christum et ado
ratur, ut supra dictum est,
i S. Rit. C. 7 Septemb . 1816.
2 Merat. p. 2 , t. 6 , n . 2 .
728. Ad verba Et incarnatus est .... factus est,

manus in Altari extra Corporale extendit, dextero genu
genuflexionem usque ad terram lente conficit, non ta
men genuflexus sistit, sed statim se erigit ac manus
iterum iungit usque ad verba et vitam venturi saeculi,
quo tempore se signat a fronte ad pectus et ad hu
meros more solito, manus haud coniungens dum pro
nuntiat Amen '. Postea osculatur Altare et ad populum
versus dicit Dominus vobiscum .
§ IV. De Offertorio usque ad Canonem .
729. Dicto Dominus vobiscum , per eamdem viam

reversus, dicit Oremus, et haec proferens caput incli
nat versus Crucem , manus elevat statimque dimittit
ac iungit, iunctisque legit eadem voce Offertorium .
730. Lecto Offertorio, ambabus manibus extremi
tates veli Calicis ex parte anteriori accipit, illud ali
quantulum elevat, et a posteriori parte detrahit et extra
Corporale plicat, aut plicando Ministro porrigit; plicatum
velum super mensam extra Corporale, sed non longe
ab illo distans collocetur, ut super illud maioris com
moditatis causa, palla in aperiendo et cooperiendo Calice
poni possit et facilius recipi.
731. His peractis manu dextera , sinistra interim
super Altare extra Corporale posita, Calicem in nodo
accipit, extra Corporale locat, pallam ab ipso removet
et super velum ponit. Deinde pollice, indice et medio
digito eiusdem manus Patenam cum hostia accipiens,
• S. Rit. C. 12 Novemb. 1831 , in una Marsor . ad 30.

152 Pars III. Art. II . De Sacrificio Missae in specie.
illamque in medio Corporalis paululum a se distantem

et ad altitudinem pectoris elevatam tenens pollicibus
et indicibus utriusque manus , reliquis digitis subter
eamdem extensis, ac quantum fieri poterit iunctis, oculis
ad Deum in sublime elevatis ac statim ad hostiam di
missis, voce secreta dicit : Suscipe, sancte Pater etc.
732. Peracta oblatione, manus cum Patena aliquan
tum dimittit, cum illa ( Patena) Crucem super Corpo
rale, quin tamen illud tangat, format rectis paribusque
lineis ; deinde Patenam parum inclinat ad partem , quae
respicit Crucem Altaris, ita ut hostia super Corporalis
anteriorem partem ferme ad primae plicaturae medium
defluat, quin manibus illam tangat. Postea Patenam,
manum sinistram super Altare extensam tenens, aliquan
tulum subtus Corporale in parte Epistolae deponit, ita
tamen, ut tempore opportuno facile extrahi possit.
733. Iunctis nunc manibus , et sine praevia inclina
tione ad Crucem , vadit ad cornu Epistolae, ibique stans
versus medium Altaris aliquantulum conversus, manu
sinistra Calicem inter nodum et cuppam accipit, ne in
abstergendo Calice periculum fractionis incurrat, elevat
paululum ac manu dextera cum purificatorio extergit,
immittens manum intra cuppam et pollicem extra te
nens . Postea pollice sinistrae manus unam extremita
tem purificatorii ad nodum Calicis tenens , alteram ad
ipsius Calicis pedem defluere faciat, ne quae gutta vini
aut aquae desuper decidat.
734. Celebrans Calicem sic super Altare positum
tenens, ampullam a Ministro porrectam sumit, vinum
Calici infundit ; restituta ampulla, vel super pelviculam,
non vero super tobaleam deposita, porrectaque a Mini
stro ampulla aquae, dextera signum Crucis super eam

efformat (quod in Missa de Requie omittit), incipiens
Orationem Deus, qui humanae substantiae, eadem inde
manu ipsam aquae ampullam accipit, et dum pronun
tiat per huius aquae et vini mysterium , aliquas aquae
guttas infundit in calicem , deinde purificatorio dextero
indici obvoluto, guttas vini vel aquae Calicis cuppae
inhaerentes abstergit ’, et dum hoc facit supradictam
Orationem prosequitur, manus iungens et caput inclinans
versus Crucem dum profert verba Jesus Christus. De
nique manu sinistra Calicem appropinquat ad Corporale,
et Orationem explens, ipse in medium Altaris pergit,
ubi manu dextera purificatorium plicatum super partem
Patenae collocat, quae aperta extra Corporale apparet,
ita ut eius extremitates Altare respiciant.
735. Reversus in medium Altaris manibus iunctis
et omissa omni inclinatione, manu dextera Calicem ad
nodum accipit, sinistra super Altare extensa , deinde
ab hac coadiuvata pedem Calicis sustinens , illum ad
altitudinem oculorum super medium Corporalis elevans ,
secreto recitat Offerimus tibi Domine etc. , oculos semper
ad Crucem intentos habens ; qua Oratione absoluta Cali
cem aliquantum dimittit, ac cum eo utraque manu Cru
cem signat super mediam et posteriorem partem Cor
poralis , ita tamen , ut neque hostiam supergrediatur ,
neque Calice hostiam aut Corporale tangat. Posito in
medio Corporalis Calice, illoque palla cooperto, ma
nibus iunctis super Altare positis, mediocriter inclinatus
dicit secreto : In spiritu humilitatis etc.; deinde se eri
1 S. Rit . C. 7 Septemb . 1816 .

154 Pars III. Art. II. De Sacripcio Missae in specie.
git, manus disiungit, elevat manus ac oculos , manus

iterum iungit oculosque dimittit , ac erecto corpore
dicit eadem voce : Veni Sanctificator etc.; ad verba
benedic, manu dextera signat utraque simul Oblata
more solito , tenens laevam extensam super Altare.
Vide n . 434.
736. Sacerdos, nisi in Missa solemni, non permit
tat, ut Minister, etiam in Sacris, Calicem detegat, paret,
vinum et aquam infundat ' .
737. Finita Oratione, Celebrans iunctis manibus ac
cedit ad cornu Epistolae , ubi stans et conversus ad
Ministrum lavat manus, id est extremitates digitorum
pollicis et indicis, secreto dicens Ps. Lavabo ; deinde
conversus ad Altare manutergium accipit, digitos ab
stergit, ad verba Gloria Patri etc. caput Cruci inclinat ?,
ac dicto Amen , in medium Altaris redit manibus ante
pectus iunctis.
738. Gloria Patri etc. in Missis Defunctorum et
de Tempore, a Dominica Passionis ad Sabbatum san
ctum exclusive, omittitur, nec ei Requiem aeternam aut
quid aliud substituatur.
739. Celebrans in medio stans, oculos ad Crucem
elevat , illosque statim dimittens, ac manibus more
solito super oram mensae positis, mediocriter inclinatus
dicit Suscipe sancta Trinitas etc. , in cuius fine manus
disiungit, super Altare extendit, illud osculatur ; ac dein
se erigens et ad populum conversus, dimissis oculis
(quod semper observandum dum Celebrans ad populum
convertitur ), expandens ac statim coniungens manus,
2 Ibid.
dicit voce aliquantulum elata : Orate fratres etc. , et quin

moretur, explens circulum per Evangelii latus, ad Altare
iterum se vertit, prosequens voce secreta : ut meum ac ve
strum sacrificium etc. Responso a Ministro Suscipiat etc. ,
subiungit Amen, submissa voce.
740. Exposito SS. Sacramento circulum non perfi
ciat, neque ad Orate fratres neque ad Benedicat vos etc. ,
sed eadem via ad medium Altaris redeat, faciens etiam
genuflexionem .
741. Deficiente seu non respondente Ministro, ipse
Sacerdos dicit Suscipiat etc. , verbis manibus tuis sub
stituens manibus meis.
742. Stans in medio Altaris, manus ante pectus
extendens, sine Oremus voce submissa legit Secretam
seu Secretas, si plures sint, manus iungens (ut supra
dictum est) ad Per eumdem Dominum nostrum etc. ,
vel ad in unitate Spiritus sancti Deus respective pri
mae et ultimae Secretae , subiungens Amen ad pri
mam , si plures sint, alias abrumpit conclusionem post
verba Spiritus sancti Deus.
743. Ad finem vero ultimae conclusionis disiunctis
manibus, dexteram super mensam ponit, ac sinistra
Praefationem dicendam inquirit in Missali. Dein utra
que manu super Altare extensa, voce alta dicit : Per
omnia saecula etc. , Dominus vobiscum , Sursum corda, ad
quae verba manus elevat et extendit, elevatasque tenet
usque ad alia Gratias agamus etc. , sub quibus manus
ante pectus iungit. Ad verbum Deo oculos ad Crucem
elevat et statim caput inclinat ; ad Vere dignum et iustum
est, manus iterum extendit, elevat et Praefationem recitat
vel propriam vel communem, ut tempus requirit.
744. In fine Praefationis iungit manus, mediocriter

inclinatur, manus tenens iunctas ante pectus et non
super Altare positas, et Sanctus, Sanctus, Sanctus etc.
voce media recitat. Ad Benedictus, se erigit et manu
dextera Cruce signat frontem , ad qui venit pectus, ad
in nomine Domini humerum sinistrum , et ad Hosanna
in excelsis dexterum , quin postea manus iungat cum
Rubricae nihil dicant ' .
§ V. - De initio Canonis usque ad Consecrationem .

745. Post verba Hosanna in excelsis, Celebrans fo
lium vertit manu sinistra, dextera super Altare extensa;
postea manibus oculisque ad Crucem sublevatis et sta
tim dimissis, profunde inclinatus, tenens manus super
oram Altaris more solito, secreto ' dicit Te igitur etc.;
post verbum petimus Altare in medio osculatur, se
erigit, manus ante pectus coniungit : posita hinc si
nistra supra mensam, dextera ter Crucem super Oblata
formans dicit : haec * dona, haec * munera , haec * san
cta sacrificia illibata, prosequens quin prius manus
coniungat more solito, id est manibus extensis, in pri
mis quae tibi offerimus.
746. In hac Oratione, ad primum N. nomen regnan
tis Pontificis pronuntiatur, caputque aliquantulum ver
sus librum inclinatur ; ad secundum vero, nomen Epi
scopi Dioecesis, in qua Missa celebratur, non tamen
Episcopi simpliciter Dioecesis Administratoris, aut Vi
carii Apostolici, cum ordinariam iurisdictionem non ha
i S. Rit. C. 12 Novemb. 1831 , in una Marsor, ad 30.
2 S. Rit. C. 7 Sept. 1816, ad 53 .
-
beant ? : quod tamen omittitur Romae , cum proprius

Urbis Episcopus summus Pontifex sit. Una alterave
Sede vacante, nihil dicitur. Si Celebrans ipse sit Episco
pus, in loco secundi N. dicit : et me indigno servo tuo.
747. Non licet adiungere nomina aliarum persona
rum quacumque distinctarum , ut sunt Abbates, Supe
riores Generales ? etc. , vel Principes, nisi hi ultimi spe
ciali fruantur privilegio Apostolico, vel ipsis faveat im
memorabilis et probata consuetudo 3.
748. Si Celebrans nesciret nomen Episcopi, hoc casu
dicet tantum Antistite nostro, intendens orare pro Epi
scopo dioecesano loci.
749. Ad Memento, Domine, elevans manus ante
pectus aut ad faciem iungit, caput aliquantulum inclinat,
non ita tamen , ut digitis mentum aut nasum tangat, et
sic brevi temporis spatio manet, memoriam faciens Vivo
rum , pro quibus orare in Sacrificio vult aut intendit, quo
rum nomina, si vult, secreto commemoret : deinde manus
disiungit, ante pectus extendit et Canonem continuat.
750. In Oratione Communicantes, ad nomen lesu
caput inclinet versus Crucem , ad nomen Mariae vero
versus librum, quod etiam faciat, si nomen alicuius
Sancti , cuius festum aut commemoratio agitur, profe
rat 4. In fine Orationis, id est ad verba Per eumdem
Christum etc. , manus ante pectus coniungat, quin ta
men caput inclinet.
1 S. C. de Prop. Fide 13 Ian . 1776.

2 S. Rit . C. 13 Febr. 1666 .
3 Merat. p. 7 , t. 8, n. 2, 2. VI .
4 S. Rit . C. 12 Apr. 1823 , in una Panorm. -
Festa Sanctorum ,
qui in hoc Canone nominantur, sequentibus diebus celebrantur: S. Lini
751. Ad Orationem Hanc igitur oblationem etc., Cele

brans manus ex sola parte pollicum iunctas, ac pollice de
xtero super sinistrum in modo Crucis posito ', super
Oblata extendit, ita ut palmae sint apertae, extremitates
digitorum ad mediam pallam pertingant, et manus aut
digiti pallam minime tangant. Ad conclusionem Per
Christum Dominum nostrum , sine capitis inclinatione
manus retrahit, ante pectus devote coniungit, et prose
quitur : Quam oblationem etc.
752. Ad verbum quaesumus, manus disiungit, ac
sinistra super Altare extensa, dextera ter Crucem facit
super Oblata , dicens : bene * dictam , ad scriptam ,
ra #tam , et continuans rationabilem acceptabilemque
facere digneris, quin manus iungat; ad verba ut nobis
Cor #pus, hostiam : et ad alia et Sanguis, Calicem
benedicit manu dextera extensa ; deinde ad verba fiat di
lectissimi Filii tui Domini nostri, attollit manus ac statim
ante pectus coniungit, et ad Iesu Christi caput inclinat.
753. Nunc, si opus sit, Celebrans pollices et indices
Corporali extergit, dicens : Qui pridie quam patere
tur; post haec, hostiam in inferiori parte indice manus
sinistrae aliquantum premit, ut eo facilius illam acci
pere possit, inter pollicem et indicem manus dexterae
accipit, et parum elevatam super Corporale inter pol
lices et indices utriusque manus tenet, caeteris digitis
sub ipsa coniunctis, manibusque iunctis usque ad pul
23 Sept. , Cleti 26 Apr. , Clementis 23 Nov. , Sixti 6 Apr. (probabiliter,
vel 6 Aug.) , Cornelii et Cypriani 16 Sept. , Laurentii 10 Aug. , Chryso
goni 24 Nov. , Ioannis et Pauli 26 Iulii, Cosmae et Damiani 27 Sept.
(probabiliter )..
(Bened. XIV , de Sacr . Miss. sect. 1 , § 237 ; de Herdt,
t. I , n . 245 ) .
i S. Rit. C. 4 Aug. 1663 .
sum. Et cum hoc facit stans erectus, dicit : accepit

panem in sanctas ac venerabiles manus suas.
754. Ad verba et elevatis oculis etc. , oculos in
coelum elevat statimque dimittit ; ad tibi gratias agens,
caput inclinat ; ad benedixit, tenens hostiam pollice et
indice manus sinistrae, dextera Crucem super eam
facit ; deinde noviter pollicibus et indicibus utriusque
manus hostiam tenens ante pectus, prosequitur verba :
fregit deditque etc.; post verba manducate ex hoc omnes,
cubitos decenter super oram Altaris ponit et caput in
clinat, dicens secreto , clare, distincte ac devote verba
consecrationis : Hoc est enim Corpus meum ; tunc se
erigit, et cubitos ab Altari retrahit, semper tenens Ho
stiam ambabus manibus super anteriorem partem Cor
poralis, ita ut pulsus manuum intra Corporale requie
scant, dexterum genu flectit usque ad terram cum gravi
tate et quadam pausa, adorans SS. Sacramentum (quod
est observandum etiam ante elevationem Calicis) ; surgit,
S. Hostiam ambabus manibus elevat recta linea , ita ut
a populo circumstante videri possit, oculos tenens inten
tos in eam ; postea Hostiam dimittit, super Corporale
collocat , relinquens eam primo manu sinistra , deinde
etiam dextera, iterum genu dexterum flectit ac statim
surgit. Deinceps pollices et indices non disiungit usque
ad ablutionem digitorum inclusive, nisi ad tangendam
consecratam Hostiam , ut dictum est alibi.
755. Celebrans nunc, et non statim ac deposuit
Hostiam, pallam inter indicem et medium digitum ma
nus dexterae accipit, eam ab ore Calicis elevat ac super
velum plicatum collocat, digitis liberis manus sinistrae
super pedem Calicis positis, ut eum teneat ; deinde dicit
Simili modo etc., pollices et indices leviter confricans

super os Calicis abstergit, non ad marginem sed in
medium, ut si aliqua fragmenta Hostiae digitis adhae
serint, in Calicem decidant.
756. Ad verba accipiens et hunc praeclarụm Cali
cem etc. , Calicem ambabus manibus accipit, ita tamen ,
ut pollices et indices coniuncti ex parte anteriori, re
liqui vero digiti manuum ex parte posteriori Calicem
inter nodum et cuppam teneant ; illum aliquantum su
per Corporale elevat ac statim dimittit, quin tamen
manus amoveat, prosequens verba in sanctas ac vene
rabiles manus; ad tibi gratias agens, caput inclinat
versus Hostiam consecratam ; ad benedixit, sinistra Ca
licem tenens, iunctis tamen semper duobus digitis, de
xtera illum benedicit.
757. Peracta Cruce, Celebrans Calicem modo num.
praeced, indicato ambabus manibus accipit, et post ver
bum dicens cubitos super Altare ponit, caput inclinat, ac
tenens eum paululum elevatum , non studiose ad se con
versum , digitis manus dexterae ad nodum ligatum , digitis
liberis sinistrae pedem sustinens, profert verba consecra
tionis : Hic est enim Calix etc. eadem gravitate ac prae
cisione, ut dictum est de consecratione Hostiae, nec os
nec nares in ipsum immittens.
758. Post consecrationem Calicem in medio Cor
poralis ponit, se erigit prosequens verba Haec quoties
cumque etc. , genuflectit, adorat, surgit, Calicem manu
dextera ' ad nodum , sinistra ad pedem accipit, elevat
recta linea super Corporale, ut a populo videatur, co
mitans eum oculis suis ; postea eum dimittit, super
Corporale ponit, palla tegit, genuflectit ac surgit.
759. Plura hic advertenda sunt ; primo, caveat Sa

cerdos, ne in elevatione Calicis, vel alia quacumque
actione, Manipulo Hostiam tangat aut in terram cadere
faciat. Secundo, quod post Consecrationem usque ad di
gitorum ablutionem, quando manus super Altare po
nendae sunt, semper intra Corporale ' ponantur, et non
super oram Altaris, ut iam n . 472 dictum est. Tertio,
quoties digitis S. Hostia tangitur, illos super Calicem ,
ut supra n. 755 dictum est, abstergat. Quarto denique
prudens est, digitis liberis manus sinistrae Calicis pedem
tenere , quoties dextera circa illum occupatur in tegendo,
detegendo, etc. etc.
§ VI. Afine Consecrationis usque ad Communionem .
760. Celebrans nunc disiunctis et ante pectus ex

pansis manibus, atque aliquantulum ad Missale con
versus, dicit : Unde et memores etc.; post verba de tuis
donis ac datis, iungit manus ante pectus, et sinistra
super Corporale posita, dextera ter super Hostiam et
Calicem simul Crucem facit dicens: Hostiam * puram ,
Hostiam * sanctam , Hostiam * immaculatam ; deinde,
quin tamen prius manum - dimittat, signat semel super
Hostiam dicens : Panem sanctum vitae aeternae, et
semel super Calicem : et Calicem * salutis perpetuae.
761. Quin manus iungat, iam vero illis more solito
ante pectus extensis, prosequitur : supra quae propi
tio etc. Deinde profunde inclinatus, iunctis ac super
i Rubric. Missal. De Ritu celebrandi Missam, t. X , n. 1 ; et S. Rit.
Cong . 7 Sept. 1816 .
II
oram Altaris et non intra Corporale positis manibus ",

dicit : Supplices te rogamus etc. , et cum dicit : ex hac
Altaris participatione, manus more solito super Cor
porale · ponit, Altare osculatur in medio, cavens, ne
Hostiam ore vel fronte tangat ; se erigit, et dicens :
sacrosanctum Filii tui, iungit manus et sinistra super
Corporale posita, dextera Crucem super Hostiam agens,,
dicit Cor #pus, et super Calicem et San # guinem
sumpserimus, et cum dicit : omni benedictione coelesti,
dextera se ipsum signat a fronte ad pectus signo Cru
cis, sinistra posita infra pectus, et prosequitur: et gratia
repleamur. Ad Per eumdem Christum etc. , absque ca
pitis inclinatione manus iungit.
762. Cum dicit Memento etiam , Domine etc. , absque
oculorum et vocis elevatione manus more solito exten
dit ; ad verba in somno pacis, illas ante pectus iungit,
iunctas elevatasque usque ad faciem tenet, dum recor
datur Defunctorum , quorum recordari in specie inten
derit; quo tempore caput aliquantulum inclinat, et ocu
los defixos tenet ad SS. Sacramentum , advertens quod
n . 749 dictum est. Deinde caput erigit, manibusque
extensis prosequitur : Ipsis, Domine etc. usque ad Per
eumdem Christum etc. , quae verba proferens, manus iun
git et caput simpliciter inclinat versus SS. Sacramentum },
763. Ad verba Nobis quoque peccatoribus, quae voce
parum elata profert, sinistra super Corporale posita,
dextera , seu tribus digitis liberis dexterae extensis
pectus sibi leviter et nullatenus inclinatus percutit. Re
i S. Rit. C. y Septemb. 1816 , ad 35 .
2 Ibid .
3 De Rit, celebr. Missam , t . IX , n. 2 .
Cap. I. De ritu servando in Missa privata generatim. 163
liqua vero voce secreta et manibus extensis dicit. Ad

Per Christum etc. , iterum manus iungit ante pectus.
Ad nomina Sanctorum , qui in hac Oratione commemo
rantur, si eorum dies agatur , caput inclinat , ut alibi
dictum est .
764. Amen in praefata Oratione non dicitur, sed
immediate Celebrans prosequitur: Per quem etc.; ad
verbum creas, sinistram manum ponit super Corporale,
dextera vero signat ter super Hostiam et Calicem si
mul , dicens : sancti * ficas, vivi * ficas, bene dicis
et praestas nobis; deinde discooperit Calicem, genuflectit,
assurgit, dextera S. Hostiam reverenter accipit, tenens
sinistra Calicem ad nodum , signat cum Hostia ter a
labio ad labium Calicis, quin tamen Calicem tangat ,
dicens : Per ipsum , et cum ip * so, et in ip * so ;
postea eodem modo tenens sinistra Calicem , dextera
inter Calicem et pectus linea recta super Corporale
bis formans Crucem, dicit : est tibi Deo Patri om
nipotenti, in unitate Spiritus sancti ; deinde tenens
Hostiam super os Calicis, quin Calicem sinistra relin
quat, parum elevat Calicem cum Hostia, dicens : omnis
honor et gloria, reponit Hostiam, tum digitos in Calicem '
extergit, cooperit Calicem, genuflectit, surgit et dicit
intelligibili voce, manibus hinc inde super Corporale
positis :
• Festa Sanctorum , qui hic in Canone nominantur , celebrantur :

S. Ioannis Bapt . 24 Iun. , Stephani Protomar. 26 Dec. , Mathiae Apost.
24 Febr. , Barnabae Apost. 11 Iun . , Ignatii Ep. M. 1 Febr. , Alexandri
Pap . et Mar. 3 Maii , Marcellini M. et Petri Exorcistae 2 Iun .; Felici
tatis et Perpetuae 7 Mart. , Agathae 5 Febr. , Luciae 13 Dec. , Agnetis
21 et 28 Ianuar. , Caeciliae 22 Nov. , Anastasiae 25 Dec. (S. Rit. C. 27
Mart. 1824, not. Gard.)
765. Per omnia saecula saeculorum . Responso Amen

a Ministro, iungit manus, et caput inclinans versus
SS. Sacramentum, dicit intelligibili voce Oremus; tunc
erecto corpore et capite, tenens manus iunctas ante
pectus , eadem voce prosequitur: Praeceptis salutari
bus etc. Ad Pater noster, manus extendit ante pectus
et oculos ad Sacramentum intendit.
766. Sub Et ne nos inducas in tentationem , manus
dimittit, et responso a Ministro Sed libera nos etc. ,
submissa voce dicit Amen ; deinde sinistram imponit
Corporali, dextera vero , quin tamen pollices et indices
disiungat, Patenam de Corporali subducit, illam sinistra
manu tenens, purificatorio dextera abstergit.
767. Postea Patenam accipit inter indicem et me
dium digitum subtus palmam , erectam prope et non
super Corporale, ita tamen , ut pars concava Corporale
respiciat, et sinistra super Corporale posita dicit se
creto : Libera nos, quaesumus etc.; post verba et omnibus
Sanctis, signat se cum Patena a fronte ad pectus et
humeros, sinistram tenens subter pectus, dicens : da
propitius pacem ; deinde eamdem Patenam osculatur
non in medio sed in extrema parte superiori ', et pro
sequens Orationem, submittit Patenam Hostiae, quam
indice sinistro super Patenam accommodat, et hanc su
per Corporale ponit, parte superiori pede Calicis innixa ;
discooperit Calicem, genuflectit, surgit, et digito sini
strae manus leviter Hostiam premens in inferiori parte,
ducit ad dexteram versus Patenae extremitatem, accipit
dextera Hostiam inter pollicem et indicem , et cum illis
I S. Rit. C. 24 Iulii 1683, in Albig . ad 1 .

et pollice et indice manus sinistrae illam tenens supra

Calicem reverenter per medium frangit linea recta ,
incipiens a parte superiori ad inferiorem , dicens : Per
cumdem Dominum nostrum Jesum Christum Filium
tuum , caput inclinat, bene curans, ne fragmenta Hostiae
extra Calicem exeant.
768. Hostia sic divisa, partem , quae nunc in dextera
est, ponit super Patenam ; de dimidio, quod in sinistra
remansit, frangit ex inferiori parte ' particulam, dicens :
qui tecum vivit et regnat: et tenens hanc particulam
manu dextera super ore Calicis, sinistra alteram partem
Hostiae super Patenam ponit prope aliam , ita ut Hostiae
rotunditas servetur, dicens interea : in unitate Spiritus
sancti Deus.
769. His peractis, sinistram ponit ad nodum Calicis,
illum inter pollicem et indicem coniunctos et medium
digitum tenens, ac dicit elata voce : Per omnia saecula
saeculorum . Responso Amen per Ministrum , cum ipsa
particula, quam manu dextera tenet, signat ter super Ca
licem a labio ad labium dicens : Pax * Domini sit
semper vobis * cum. Et responso a Ministro Et cum
spiritu tuo, particulam ipsam immittit in Calicem , dicens
secreto : Haec commixtio et consecratio etc. , ad nomen
Iesu caput inclinans .
770. Absoluta Oratione, et non antea “, digitos super
os Calicis abstergit modo supra indicato, cooperit Ca
licem, genuflectit, surgit et inclinatus Sacramento, iunctis
inter pectus et Altare manibus, minime vero super
illud positis, dicit alta voce : Agnus Dei etc. , ac statim
1 S. Rit . C. 4 Aug. 1663 , in una Dalmat. ad 6 .
2 De Rit . celebr . Missam , t. X , n . 2 .
sinistram ponit super Altare, dextera percutiens sibi

pectus digitis liberis extensis, dicens miserere nobis, ac
sinistra semper eodem modo posita repetit Agnus Dei
secundo et tertio, sibi aequaliter pectus percutiens ad
miserere etc. ac dona nobis pacem .
771. Post unamquamque pectoris percussionem , Ce
lebrans dexteram ita lente moveat, ut quiescendi spa
tium non sit, non autem illam super Corporale ponat.
772. In Missa de Requie pectus non percutitur,
nec manus super Altare ponuntur, sed ante pectus
iunctae tenentur, ac loco miserere nobis etc. dicitur
prima et secunda vice dona eis requiem , tertia vero
dona eis requiem sempiternam .
773. Deinde iunctis manibus super oram Altaris,
et non supra Corporale , manens inclinatus ut ad Agnus
Dei, tres Orationes ante Communionem secreto recitat
( quarum prima in Missa Defunctorum omittitur), intentis
oculis in Sacramentum .
774. Absolutis tribus Orationibus, se erigit, ge
nuflectit, et surgens dicit : Panem coelestem accipiam etc.
Quo dicto binas partes Hostiae indice manus sinistrae
ad superiorem partem Patenae ducit et in inferiori
parte aliquantulum premit, illasque pollice et indice
dexterae in superiori parte maxima reverentia accipit,
et inter pollicem et indicem sinistrae manus ita ponit,
ut forma Hostiae rotunda appareat ; simulque Patenam
S. Hostiae supponit inter indicem et medium digitum
eiusdem sinistrae.
775. Paululum nunc inclinatus, quin tamen cum bra
chio sinistro Altari innitatur, et quin se hinc aut inde
vertat, sed recto ad Altare versus ac tenens S. Ho
stiam elevatam super Corporale paululum inter se et

Calicem, ita ut non ostendat populo ; ter dicit voce
media devote et humiliter : Domine, non sum dignus,
percutiens sibi simul pectus manu dextera, ut n. 771 ;
reliqua verba ut intres etc. dicens secreto.
776. His peractis, se erigit, pollice et indice manus
dexterae utramque partem Hostiae, adiuvantibus pollice
et indice sinistrae, accipit, et ut commodius illam sumere
possit, partem quae ad dexteram sui est alteri super
imponit; deinde sumens utrasque partes in parte in
feriori manu dextera, se signat cum Hostia super Pa
tena sed inter eius limites , dicens : Corpus Domini
nostri Iesu Christi etc. , mediocriter se inclinat, cu
bitos orae Altaris imponit, S. Hostiam reverenter
sumit, sinistra Patenam super Corporale elevatam te
nens, quin Hostiam diutius in ore teneat, ne inter pa
latuin et linguam aut dentibus adhaereat. Ad nomen
lesu Christi caput inclinat '.
777. Celebrans nunc Patenam deponit super Cor
porale, Calicis pede innixam , digitos super illam abstergit,
manus iunctis tamen pollicibus et indicibus ante faciem ,
quin illam tangat, iungit, et sic in meditatione SS. Sa
cramenti paulisper remanet.
778. Brevi meditatione peracta, manus disiungit di
cens : Quid retribuam Domino etc. , et sinistra super
pedem Calicis posita, dextera Calicem discooperit, ge
nuflectit, surgit, dextera Patenam accipit inter indicem
et medium ea in parte, quam Hostia non tetigit, omni
diligentia Corporale inspicit, illudque sinistra modice
1
S. Rit. C. 24 Septemb. 1842, in una Neapolit.
elevans fragmenta colligit , quin Calicem e loco suo

moveat ; postea Patenam super Calicem ipsa dextera
ducit , transmittit in manum sinistram , qua illam eo
loco, quo dextera eam tenebat, accipit inter indicem et
medium , indice et pollice dexterae Patenam abstergit et
fragmenta collecta diligentissime ac devotissime in Cali
cem mittit, ac dein duos digitos non in ore Calicis, sed
super ipsum Calicem abstergit.
779. Post haec manum sinistram , qua Patenam tenet,
super Corporale ponit, dextera Calicem infra nodum
inter iunctos pollicem et indicem et alios digitos liberos
accipit, dicens : Calicem salutaris accipiam etc., illum ad
altitudinem oculorum elevat linea recta, cum ipso se
Cruce signat ut supra cum Hostia, dicens : Sanguis Do
mini nostri Iesu Christi etc., inclinans caput ad nomen
lesu . Post haec stans erectus, et manu sinistra tenens Pa
tenam sub Calice prope ad mentum , reverenter SS. San
guinem sumit una cum particula Calici immissa.
780. SS. Sanguis sumatur, quin Calix a labiis amo
veatur ob periculum effusionis; cavebitque Celebrans
in sumptione Sanguinis, ne pedem Calicis nimium elevet,
ita ut etiam a populo videri possit, et ne cum quodam
impetu et sibilo SS. Species sumat.
781. Si post sumptionem Sanguinis particula Hostiae
in imo Calicis remaneat, illam indice dexterae ad os
Calicis ducat et labiis sumat ante purificationem , vel
melius infundat vinum et sumat " .
782. Celebrans post sumptionem , sinistram cum
Patena super Corporale ponit, dextera, quin tamen me
i Benedict . XIV , De Sacrif. Missae , 1. 3, c. 17 .

-
dium Altaris deserat, Calicem Ministro porrigit, ut

vinum pro purificatione infundat, dicens secreto : Quod
ore sumpsimus etc.; deinde Calicem levi agitatione cir
cumagit, ut dispersae colligantur Species, et tenens Pa
tenam eodem modo, ut supra dictum est, sub mento,
purificationem ex eadem parte Calicis sumit, per quam
iam sumpserit SS. Sanguinem ; Patenam apertam seu
detectam in anteriori parte Corporalis, Calicem vero
in medio deponit, pollices et indices utriusque manus
ori Calicis imponit , reliquis digitis cuppam appre
hendit, in cornu Epistolae vadit, Calicem tenens intra
mensam Altaris, non extra, nisi Minister nimis parvus
sit, ubi Ministrans vinum et aquam super pollices et
indices Calici infundit: quos Celebrans leviter confricat,
interim dicens : Corpus tuum , Domine, etc.
783. Ablutis digitis, semper eodem modo tenens
Calicem, illum defert prope Corporale ibique reponit,
digitos aliquantulum super Calicem excutit, purificato
rium indice et pollice manus dexterae sumit, pollici et
indici sinistrae, quae adhuc super Calicis ore quiescit, im
ponit, digitos abstergit viam faciens ad medium Altaris.
784. Digitis nunc abstersis et disiunctis, dextera
manu Calicem accipit, ablutionem sumit, purificatorium
sinistra tenens sub mento modo quo antea Patenam.
Postea Calicem in medio Corporalis deponit, purifica
torio primo labia abstergit, dein illud plicatum super
os Calicis ponit, digitis manus dexterae cuppae intro
mittit, Calicem abstergit, tenens illum in ima cuppa et
in gyrum agens manu sinistra.
785. Abstersum Calicem sinistra extra Corporale
ponit in cornu Evangelii, purificatorium totum vel sal
tem ad medium explicatum super illum extendit, deinde

manu dextera primo Patenam, ac dein pallam superim
ponit. Postea utraque manu Corporale, prout iacet, super
Altari plicabit, bursam sinistra accipiet, et rectam susti
nebit super Altare, eam aliquantulum comprimens, ut
facilius dextera Corporale in ipsam immittat.
786. Relinquens bursam super Altari, dextera ve
lum accipit et utraque manu Calici imponit ; bursam su
perimponit, apertura ad Celebrantem versa ; sinistra
Calicem accipit, dextera posita super bursam, in medio
Altaris ponit, et utraque manu velum ita disponit, ut
totam partem anteriorem Calicis cooperiat.
§ VII. - A Communione usque ad finem Missae.
787. Sacerdos postquam Calicem cooperuerit, iunctis

manibus vadit in cornu Epistolae, et Communionem
legit ; eodem modo in medium Altaris venit, et eo oscu
lato, more solito dicit Dominus vobiscum , sine mora ad
Missale redit, et dicit Oremus et Postcommunionem , seu
Postcommuniones, si plures sint, uti dictum est de Col
lectis num. 506 et seq.
788. Dicta ultimae Orationis conclusione, Missale
claudit (nisi in eo legendum sit ultimum Evangelium ),
ita tamen, ut apertura medium Altaris respiciat, et hoc
semper est servandum , quamvis statim alia Missa sub
sequatur.
789. Celebrans postea in medium Altaris revertitur,
Altare osculatur, dicit Dominus vobiscum , et iunctis
manibus versus populum Ite Missa est.
Cap. De ritu servando in Missa privata generatim . 171
790. In Missis, in quibus loco Ite Missa est di

citur aut Benedicamus Domino aut Requiescant in pace,
Celebrans post Dominus vobiscum se vertit ad Al
tare, et stans versus ad illud , iunctisque manibus
ante pectus dicit : Benedicamus Domino aut Requiescant
in pace.
791. Conversus ad Altare, mediocriter inclinatus et
positis manibus super mensae frontem seu oram Altaris,
dicit secreto Placeat tibi etc.; deinde more solito Altare
osculatur, se erigit, oculos ac manus ad coelum elevat,
manus extendit, iungit, caput Cruci inclinat intelligibili
voce dicens : Benedicat vos omnipotens Deus; ad po
pulum se vertit, iunctis ante pectus manibus oculisque
dimissis , et sinistra infra pectus extensa , dexteram
extensis ac iunctis digitis elevat et populum benedicit,
dicens : Pater et Filius, dimittens manum in linea recta
usque ad pectus, et Spiritus manum ad sinistrum , et
cum dicit sanctus ad dexterum movet. Cui Minister
respondet Amen .
792. In Missa pro Defunctis , haec benedictio
omittitur.
793. Post Amen, Celebrans, iunctis manibus ante
pectus, circulum perficit in cornu Evangelii , ac dicit
Dominus vobiscum , et responso a Ministro Et cum spi
ritu tuo, sinistram extendit super Altare, pollice vero
dexterae primo Altare vel tabellam (vulgo cartagloria ),
deinde seipsum in fronte, ore et pectore Cruce signat,
dicens : Initium S. Evangeliä etc. , manus iungit, Evan
gelium prosequitur; ad Et Verbum caro factum est, more
solito genu dextero genuflectit versus cornu Evangelii,
surgit, manus iungit, Evangelium usque ad finem re
citat, ac deinde dicto a Ministro Deo gratias, in medium

Altaris manibus iunctis redit.
794. In Missa pro Defunctis, cum populus non be
nedicatur, absoluto Placeat tibi etc. , osculato prius Altari,
immediate sine circulo ad cornu Evangelii vadit Evan
geliumque recitat.
795. Cum Evangelium ex Missali, quod medium
Altaris aliquantulum respiciat, legitur, loco Initium
S. Evangeliä etc. dicitur : Sequentia (vel etiam Initium )
S. Evangelii etc. , et cum Sacerdos hoc dicit, sinistram
Missali imponit et pollice dexterae primo initium Evan
gelii, deinde seipsum, ut supra, Cruce signat. In fine
textum Evangelii non osculatur, sed statim manu dextera
librum claudit.
796. Celebrans reversus in medium Altaris, ante
riorem partem veli super bursam reflectit, manu sini
stra Calicem ad nodum accipit, dexteram bursae im
ponit, ac sine inclinatione se convertit a parte Epistolae,
et retrahens se paululum ad cornu Evangelii, descen
dit gradus Altaris ac in plano profundam facit Altari
inclinationem , aut genuflexionem ", si SS . Sacramentum
ibi asservatur (vide n. 702 ) ; caput cooperit, eodem
modo, quo ad Altare venerit, in Sacristiam redit, et
viam faciens dicit Antiphonam Trium puerorum cum
Cantico Benedicite et Psalmo Laudate Dominum in
Sanctis eius etc.
797. Memorata Antiphona duplicatur in festis du
plicibus, non vero in semiduplicibus aut quando fit de
Feria. Alleluia adiungitur tempore paschali.
i S. Rit. C. 12 Nov. 1831 .

798. Sacristiam ingressus capite cooperto , ante

Crucem aut imaginem insignem (Vid. n. 694) se inclinat,
Calicem in loco suo reponit, sacra vestimenta adiu
vante Ministro deponit , incipiens a Planeta, deinde
Stolam, Manipulum, deosculans Crucem parvulam in
eorum parte externa, Cingulum , Albam , extrahens primo
brachium sinistrum ex manica, cum quo Albam sublevat,
super caput et humerum dexterum elevat, denique bra
chium dexterum e manica trahit. Priusquam Amictum
Ministro tradat, Crucem in medio eius osculatur.
799. Demum manus lavat et abstergit ', et in loco
ad hoc destinato gratiarum actionem facit aut ex tabella ,
quae in hunc finem in omnibus Sacristiis habetur, aut ad
suum arbitrium, dummodo devote, religiose et per con
gruens temporis spatium .
CAPUT II.
DE SPECIATIM SERVANDIS
IN QUIBUSDAM MISSIS PRIVATIS.
§ 1. – De Missis ferialibus in festo S. Marci, diebus

Rogationum , Quatuor Temporum et Quadragesimae .
800. In festo S. Marci et diebus Rogationum Missa"
Stationis est de praecepto ’, etiam, si festum S. Marci
transferatur, aut hoc festum occurrat in Dominicis, in
Octava Paschatis et in quocumque festo }, aut unica
tantum dicatur Missa in Ecclesia.
* Non per modum praecepti, sed convenientiae. S. Rit. C. 12 Aug. 1854.

2 S. Rit. C. 12 Nov. 1831, ad 37 .
3 S. Rit . C. 16 Apr. 1853 .
801. Huius regulae generalis duae sunt exceptiones

quoad Missam Stationis in festo S. Marci : primo, si hoc
festum occurrat in Dominica Paschatis, processio et
Missa transferuntur in Feriam III sequentem " ; secundo,
si incidat in aliam Dominicam aut aliud festum , in quod
etiam incidit festum Titularis aut Patroni, et unica tan
tum celebretur Missa, tunc dicitur Missa de Patrono
cum Commemoratione Stationis sub unica clausula cum
Oratione festi.
802. Hae Missae feriales celebrantur in colore vio
laceo, sine Commemoratione festi occurrentis (nisi unica
dicatur Missa) , cum tribus Orationibus in Missali assi
gnatis, non exclusa imperata, sine Gloria et Credo,
cum Praefatione Paschatis aut Octavae, si tempore
Octavae, quae propriam habet Praefationem , etiamsi in
Missa non commemoretur Octava ?, Communicantes et
Hanc igitur ut infra Octavam ; in fine Missae dicitur Be
nedicamus Domino sine Alleluia, etiam tempore paschali.
803. Quando commemoratur, ut num. praecedenti
dictum est, festum occurrens, haec Commemoratio di
citur loco secundae Orationis }, et pro tertia sumitur
una ex duabus .
804. In aliis Missis in festo S. Marci extra pro
cessionem , nulla fit Commemoratio Stationis; et ubi
nulla fit processio, Statio commemoratur solummodo
in Missa diei principali.
805. In tribus vero Feriis Rogationum, in omnibus
Missis extra processionem et etiam sine processione,
i S. Rit. C. 25 Sept. 1627 .
2 S. Rit. C. 17 Sept. 1853 , in una Veron . ad 5 .
3 $ . Rit . C. 23 Maii 1846, in una Iud.
Cap. II. De speciatim servandis in quibusdam Missis privatis. 175
fit Commemoratio Rogationum , et quidem Feria II, quae

est Feria maior, ante Commemorationem simplicis ; in
aliis autem duabus Feriis, post Commemorationem sim
plicis aut Vigiliae. Si vero in his duabus ultimis Feriis
coincidat festum I. cl. , Commemoratio Missae Rogatio
num omittitur ?
806. In Missis ferialibus Feriae IV et Sabbati Qua
tuor Temporum, exceptis illis de Pentecostes ac Feria IV
post quartam Dominicam Quadragesimae et Hebdo
madac maioris, post Kyrie eleison, Celebrans vadit ad
cornu Epistolae, dicit Oremus et Flectamus genua, sub
quibus ultimis verbis more solito genuflectit unico genu ,,
et responso a Ministro Levate, surgit, et manibus seu
brachiis extensis dicit Orationes.
807. In Missis Feriarum II, IV et VI per totam
Quadragesimam , in fine Tractus recitatur V. Adiuva
nos, Deus salutaris noster, sub quibus verbis, extensis
super Altare manibus, genu dextero genuflectit.
808. In Missis ferialibus Quadragesimae, post conclu
sionem ultimae Orationis Postcommunionis, Celebrans
noviter manus aperit et iungit dicens Oremus more so
lito ; dein manibus iunctis et capite inclinato versus li
brum °, dicit : Humiliate capita vestra Deo. Postea ca
put erigit, manus extendit ac in tono consueto Oratio
nem profert.
8og. In Dominica Palmarum , Feria III et IV Hebdo
madae maioris, Celebrans, dicto Tractu , absolute inchoat
in cornu Evangelii, iunctis manibus : Passio Domini
nostri etc., et neque librum neque seipsum signat; ad
1 S. Rit. C. 16 Apr. 1853.
: S. Rit. C. 12 Dec. 1879 .
176 Pars III. Art. II. De Sacrificio Missae in specie .
verba exspiravit vel emisit spiritum , genuflectit utro

que genu versus librum et parumper manet meditans
Christi Domini passionem. Deinde surgit et Passionem
continuat usque ad ultimam partem .
810. Tunc ad medium Altaris vadit, dicit more solito
Munda cor meum , Tube Domine benedicere ac Dominus
sit etc., ad Missale redit, et omisso signo Crucis super
librum et frontem , lectionem ad finem ducit. Qua finita,
librum ubi ultima pars incipit, osculatur dicens : Per evan
gelica dicta etc. , respondente Ministro : Laus tibi, Christe.
§ II . De tribus Missis privatis in Nativitate

Domini, et de binatione.
811. Die Nativitatis Domini licet Sacerdoti tres Mis

sas dicere, etiam in privato Oratorio, si ibi ex speciali
privilegio Sedis Apostolicae celebrat !.
812. Qui in hac die Nativitatis unam tantum Missam
celebrat, dicat illam, quae est horae celebrationis con
gruens ?. Hoc idem Celebrans faciat, dum duas solas
celebrat.
813. Si immediate duas aut tres Missas Sacerdos
celebraturus sit, adsint in Altari hostiae in capsula, va
sculum vacuum (cum suo operculo vel palla ad ipsum
cooperiendum) ad abluendos digitos post Communionem .
Haec omnia ponantur in cornu Epistolae prope Cor
porale.
814. Si Sacerdos die Nativitatis Domini omnes tres
Missas celebret, quin de Altari discedat, in prima et
1 S. C. Concil. 13 Ianuar, 1725 .
S. Rit. C. 19 Iunii 1875 , in una Ord. Carthus,
-
secunda Missa pretiosissimum Sanguinem diligenter

haurit, ita ut neque circa labia, neque in fundo Calicis
quid remaneat; deinde Calicem , quin illum purificet aut
extergat, super Corporale in medio Altaris ponit, et
Patena, altera hostia imposita, palla et velo, non vero
purificatorio, de more cooperit.
815. Si vero non immediate duas aut tres Missas
dicit , Calicem non purificatum neque extersum post
Missam maxima diligentia in Sacristiam portat et in
loco decenti tuto super Corporale seu pallam collocat ;
ibique Calix usque ad sequentem Missam permanet.
Si talis locus desit, in Tabernaculo reponatur .
816. Sumpto SSmo Sanguine , dum Calicem coo
perit, ut dictum est, dicit : Quod ore sumpsimus, deinde
digitos in vasculo vitreo postea palla cooperiendo
abluit vino et aqua, et purificatorio abstergit, interim
dicens : Corpus tuum , Domine, etc. ' ; sed os non ab
stergit, nisi post ultimam Missam , in qua post San
guinis sumptionem et purificationem , etiam digitorum
ablutionem Missarum antecedentium immittit in Cali
cem et assumit.
817. Ad Offertorium in secunda et tertia Missa, ante
infusionem vini et aquae non extergitur Calix, neque po
nitur super Altare extra Corporale, sed manu sinistra ali
quantulum elevatus tenetur a Celebrante aut super pal
lam collocatur, et postea statim super Corporale ponitur .
818. Guttulae vini vel aquae cuppae forte inhaerentes
non exterguntur purificatorio, sed circumagendo Cali
cem cum vino uniuntur.
1 S. Rit . C. 11 Martii 1858 .

12
819. SSmus Sanguis in omnibus Missis ex eadem

parte Calicis sumitur. Calici non purificato neque in
Altari ', neque in Sacristia genuflexionibus aut lumini
bus cultus exhibetur eucharisticus ; et vertendo se Ce
lebrans ad Dominus vobiscum et ad dandam benedi
ctionem , debet renes vertere ad Altare , licet species
vini non sint desiccatae in Calice ?
820. Ultima pars Missạe more solito peragitur.
821. Celebrans, sive in die Nativitatis Domini, sive
aliquo alio die Sacrificium Missae iterans, eodem Calice
utatur 3 .
822. Nonnullis in regionibus , praeterquam in die Na
tivitatis Domini, per speciale Indultum Apostolicum tres
Missas celebrare licet etiam in die Commemorationis
omnium Fidelium defunctorum , qua die ea observentur,
quae supra dicta sunt. Aliis autem diebus anni, Missam
iterare aut binare Sacerdoti solummodo licet iustis ex
causis et cum expressa licentia Ordinarii, respect. S. Sedis.
823. Nunquam datur ab Ordinario licentia binandi
generalis, sed specialis seu in casu particulari ab ipso
Episcopo examinando. Sacerdos ex se, ne quidem ex
iustissima causa, Missam iterare licite potest.
824. Facultas binandi valet tantum pro diebus festis
de praecepto *, et cessat ipso facto cum adventu alte
rius Sacerdotis celebrantis.
825. Non licet binare pro una sola familia aut pro
paucis personis, neque in eodem loco, oppido, vico,
I S. Rit . C. 12 Iulii 1686.
2 S. Rit . C. 20 Iulii 1686 .
3 S. Rit . C. 10 Iulii 1815 : et 16 Septemb. 1815 .
4 S. Rit . C. II Sept. 1841 .
--
—
et multo minus in eadem Ecclesia , sine speciali In

dulto Sedis Apostolicae '.
826. Quae supra dicta sunt de usu et modo tractandi
Calicem, de sumptione SS. Sanguinis , ablutione digito
rum , etc. servanda sunt etiam in binatione. Observan
dum tamen , quod Celebrans Calicem maxima diligentia
et religiositate ob speciei Sanguinis forsan praesentiam
ad alium locum portet, quin cuppam apertam ad ima
vertat .
827. Ablutionem digitorum ex prima Missa , si com

mode fieri possit , secum portat in alium locum ; si
non , pro Missa diei sequentis asservare potest , aut
in Sacrarii piscinam mittit.
828. Si ob nimiam distantiam locorum aut alia
gravia incommoda eumdem Calicem Celebrans secum
portare nequeat, aut saltem non nisi purificatum , tunc
servatis in prima Missa quae dicta sunt, post ultimum
Evangelium in medio Altaris stans Calicem discoo
perit, guttam SS. Sanguinis, quae forsan supersit, sor
bet ex ea parte, qua SS. Sanguinem sumpsit, deinde
aquam Calici infundit in ea quantitate , qua vinum
ante Missam infuderit, Calicem diligenter circumagit,
et aquam hanc in illud vas, quod digitorum ablutionem
continet, mittit. Postea Calicem extergit purificatorio,
et aut ipsum in alium locum secum portat, aut in
Sacristia relinquit, et in alio loco alio Calice pro Missa
utatur ?
829. Sacerdos, qui complevit Sacrificium ab altero
Sacerdote incoeptum (vide num . 414) , nullo modo potest
i S. Rit . C. 22 Maii 1841 .
2 S. Rit . C. u Martii 1858 .
iterum celebrare Missam, quamvis a sumptione ablu

tionis abstinuerit ' .
830. Sacerdos binans, non habens aliquam obligatio
nem strictae iustitiae, ut v..gr. Parochus qui diebus festis
pro populo applicare debet, pro una sola Missa elee
mosynam accipere potest ? Potest tamen aliquam re
munerationem accipere pro labore extraordinario 3.
$ III. -
De Missa privata coram SSmo Sacramento

exposito.
831. In Altari ubi expositum est SSmum Sacramentum ,
non licet alias Missas celebrare praeter solemnem pro re
positione 4 , stante praesertim quod adsint alia Altaria, in
quibus celebrari possint s ; nisi urgeat ibi celebrandi ne
cessitas, vel saltem adsit rationabilis causa , aut consue
tudo immemorabilis, quae sine offensione populi rescindi
nequit , modo SS. Eucharistia in Missa non distribuatur
832. Si tamen Missa privata in hoc Altari celebratur
iustis ex causis, praeter ea, quae in omni Missa pri
vata servantur, sequentia servanda veniunt.
833. Missa et color paramentorum sint Officio diei
conformes, nisi forte dies admittat Missam votivam ,
et tunc dici potest Missa de SS. Sacramento . Crux in
Altari non ponatur, nisi aliter consulat regionis vel
Dioecesis consuetudo ?
1 S. Rit . C. 16 Decemb . 1823 .

2 S. C. Concil . 25 Septemb . 1858 .
3 S. Rit . C. 14 Iunii 1845 .
4 S. Rit . C. 13 Iunii 1671 , in Angelop . ad 6 .
s S. Rit . C. 9 Aug. 1670 .
6 Ex variis Decretis .
7 S. Rit. C. 2 Septemb . 1741 .
834. De Collectis in Missa coram SSmo Sacramento

sumendis , vide num . 526 et seq.
835. Celebrans non ante Altare, ut de more, caput
discooperit, sed statim ac Ecclesiam seu Capellam , in
qua expositum est SS. Sacramentum, ingreditur.
836. Cum ad Altare pervenerit , utroque genu in plano
ante anteriores gradus genuflectit cum profunda capitis
inclinatione, surgit, Altare ascendit, Calicem aliquantu
lum ad partem Evangelii collocat, iterum genuflectit
unico genu , sine capitis inclinatione, quod semper ser
vabit, quandocumque infra Missam genuflectere debeat;
deinde Calicem more solito in medio super Corporale
extensum ponit, genuflectit, ad cornu Epistolae vadit,
librum aperit, in medium Altaris revertitur, genuflectit,
et vertens aliquantulum humeros ad cornu Evangelii,
ne eos SS . Sacramento vertat, quod est observandum
quoties ad populum se convertit, de Altari descendit,
super infimum gradum genuflectit et Missam incipit.
837. Post Confessionem in plano non genuflectit, sed
Altare ascendit, in medio genuflectit, illud de more
osculatur, iterum genuflectit, ad cornu Epistolae vadit,
Introitum dicit, ac rediens in medium , priusquam Kyrie
eleison incipiat, iterum genuflectit ; quo dicto, si non
sit dicendum Gloria, Altare osculatur, genuflectit, ad
populum se vertit et dicit Dominus vobiscum : si vero
dicitur Gloria, haec omnia postea peragat; dein ad Al
tare conversus iterum genuflectit, ad cornu Epistolae
vadit et Orationes dicit ac Epistolam legit.
838. Dicto Graduali, in medium Altaris venit, genu
flectit , dicit Munda cor meum , iterum genuflectit, et
vadit in cornu Evangelii ad legendum Evangelium .
1
182 Pars III. Art. 11. De Sacrificio Missae in specie.
839. Modus eundi et redeundi in medium aut ad

latus Altaris sub num . 707 et 713 indicatus, observatur
quoties eundum aut redeundum est ; ita tamen , ut si e
medio, Celebrans primum osculatur Altare vel aliam prae
scriptam actionem praemittit, et postea genuflectit: si
vero ab alterutro latere in medium redit, primum genu
flectit et postea osculatur Altare vel aliam praescriptam
actionem facit.
840. Capitis inclinationes , quae ordinario versus
Crucem fiunt, in hac Missa SSmo Sacramento exhibentur.
841. Ad lotionem manuum , postquam genuflexerit,
in cornu Epistolae per gradus laterales descendit in se
cundum gradum lateralem vel in planum iuxta consue
tudinem ', et tergo non SSmo Sacramento, sed dextror
sum cornu Epistolae dato, manus lavat, gradus in eodem
loco ascendit, more et loco solito Psalmum terminat, in
medium Altaris redit, genuflectit, Orationem Suscipe
S. Trinitas dicit, qua dicta Altare osculatur, genuflectit,
dextrorsum ad Altare versus populum Orate fratres
dicit, et per eamdem viam ad Altare se convertit, ite
rumque genuflectit.
842. Celebrans postquam digitos abluerit et ab
sterserit, dum recitat Psalmum Lavabo, aliquantulum ad
SS. Sacramentum se vertat.
843. Ad Sanctus et Elevationem non datur signum
tintinnabulo ?, quod etiam in Missis, quae tempore expo
sitionis in aliis Altaribus dicuntur, observatur 3. Sumpta
purificatione remanet in medio Altari ibique stans versus
I S. Rit . C. 12 Nov. 1831 , in una Marsorum ad 52 .
2 Merat . in Gavant., p . 2 , t . 14 , n . 21 .
3 S. Rit . C. 31 Aug. 1867 .
Cap. Il. De speciatim servandis in quibusdam Missis privatis. 183
SS. Sacramentum digitos abluit ' , quibus abstersis ablu

tionem haurit Calicemque de more componit.
844. Post Placeat tibi etc. Altare osculatur, more
solito dicit Benedicat vos omnipotens Deus , quin tamen
caput inclinet, dein genuflectit, ad populum se vertit ut
dictum est num . 836 , benedictionem impertit, per eam
dem viam et non per gyrum ad Altare se convertit,
sine genuflexione ad cornu Evangelii vadit et ultimum
Evangelium dicit aut legit, signans librum aut tabel
lam , ac se ipsum signo Crucis, non autem Altare.
845. Ad Et Verbum caro factum est, se vertit ali
quantulum versus SSmum Sacramentum , quod semper
observetur, si in cornu Altaris genuflectendum est ?.
846. Dicto Evangelio, in medium vadit, genuflectit,
Calicem apprehendit, sine nova genuflexione descendit in
planum, ibique usque ad terram (in plano) utroque genu
genuflectit, caput profunde inclinat, surgit et in Sacri
stiam redit, caput non operiens priusquam extra con
spectum SSmi Sacramenti fuerit.
847. SSmum Sacramentum sive in Pyxide, sive in
Ostensorio expositum sit, in utroque casu eaedem cae
remoniae servandae sunt.
§ IV. De Missa privata coram Praelatis.

848. In Missa coram Praelatis, quo nomine hic intelli
guntur Cardinales ubique terrarum , Nuntii et Legati
Sedis Apostolicąe in suis Legationibus, Patriarchae, Ar
chiepiscopi et Episcopi in suis respectivis Districtibus,
• Baseldus , p . 4 , c . 9 , a . 11 , n . 12 .
2 S. Rit . C. 7 Maii 1746, ad g : et 22 Decemb. 1753 .
Abbates Nullius in propriis Ecclesiis , comprehensis Ec

clesiis Regularium etiam exemptorum , sequentia veniunt
servanda.
849. Ante Altare ubi SSmum Sacramentum asser
vatur et ante illud, in quo Praelatus Missae intererit,
praeparatur faldistorium vel genuflexorium stratum , pul
villis coopertum , et in abaco prope Altare, in quo Missa
celebranda est, tabella pacis velo serico aut lineo coo
perta, coloris paramentorum conformis, si habeatur.
850. Si Praelatus iam ante Altare genuflectat, Cele
brans cum Calice ad Altare venit , et transiens ante
Praelatum eidem capite cooperto se inclinat, in planum
Altaris aliquantulum ad cornu Evangelii, ne terga vertat
Praelato, caput detegit, genuflectit aut reverentiam ad
ipsum Altare facit, Altare ascendit ac reliqua de more
perficit. Facta Cruci reverentia, in planum ad cornu Evan
gelii descendit, Praelatum profunda inclinatione salutat,
et aliquantulum ad Altare conversus Missam inchoat,
praemissa Cruci aut SSmo Sacramento debita reverentia.
851. Si Celebrans ante adventum Praelati ad Al
tare accedat, quod convenientius est, et fieri deberet,
more solito accedit, Calicem et librum praeparat, a
latere Evangelii descendit de Altari , per suam dexte
ram se vertit et conversa facie ad cornu Epistolae Prae
latum exspectat. Quodsi ille ad genuflexorium venerit,
et signum incipiendi Missam dederit, profunde versus
eum se inclinat, ad Altare genuflexione, si adsit SS. Sa
cramentum , si non, inclinatione se convertit, et Missam
incipit, ut num . praecedenti.
852. In Confessione non dicit vobis fratres et vos
fratres, sed ad Praelatum conversus Tibi Pater et Te
Pater, sine additione Reverendissime Pater. Quodsi plu

res adsint Praelati eiusdem gradus seu dignitatis, dicit
Vobis Patres et Vos Patres ? .
853. Post Oremus, priusquam Altare ascendat, pro
funde se inclinat Praelato, accedit in plano ad medium
Altaris, ibi incipit Aufer a nobis, Altare ascendit et
Introitum more solito dicit.
854. Celebrans in fine Evangelii non osculatur librum ,
nec dicit Per evangelica dicta etc. , sed aut per Capel
lanum Praelati aut per Ministrum cotta indutum illum
Praelato deferri facit, qui illum osculatur et dicit Per
evangelica dicta etc. Postea Celebrans ipsi Praelato re
verentiam facit et Missam prosequitur.
855. Si plures adsint Praelati, solus dignior librum
osculatur : si aequales, nullus, ne quidem Celebrans.
856. Praelatus, qui Missae privatae assistit, non
benedicit aquam ad Offertorium sicut in Missa solemni.
857. Dicta prima Oratione post Agnus Dei, Cele
brans osculatur Altare, et ad Ministrum in cornu Epi
stolae genuflexum conversus , qui tabellam pacis ad
deosculandam ei porrigit, dicit Pax tecum , cui ille re
spondet Et cum spiritu tuo. Et dum Celebrans Missam
prosequitur, Minister tabellam pacis panno serico con
tectam Praelato seu Praelatis deosculandam porrigit, di
cens unicuique Pax tecum , cui omnes respondent Et
cum spiritu tuo.
858. Dicto in fine Missae more solito Benedicat vos
omnipotens Deus, Celebrans se vertit ad Praelatum ,
profunde se inclinat versus eum , quasi ab ipso veniam
1 Caerem . Episcop. 1. II , c . VIII , n . 31 ; et S. Rit . C. 2 Septemb . 1597 .

186 Pars III. Art. I. De Sacrificio Missae in specie.
benedicendi petens, deinde benedictionem populo imper

tietur ex illa parte, quae directe ad Praelatum non vergit.
859. Finito Evangelio stans in eodem cornu ad Prae
latum se vertit , profunde inclinat et stans permanet,
usque dum Praelatus abierit ; dein more solito descendit
de Altari et in Sacristiam redit. Si vero Praelatus in
loco suo moratur longius, Celebrans ad medium rever
tens accipit Calicem , descendit more solito de Altari,
et facta Cruci reverentia vel SSmo genuflexione, et
capite operto ad Sacristiam redit , caput inclinando
Praelato in transitu .
860. Celebrans, si coram Praelatis num . 848 nomi
natis (Cardinalibus semper exceptis) extra eorum Lega
tionem , Dioecesim , etc. Missam dicat, illam dicit ac si
praesentes non fuissent, excepto quod in transitu, ac
cessu et recessu , capite tamen cooperto , eos inclina
tione capitis revereatur , et instrumentum pacis oscu
landum eis deferri faciat.
861. Si quis servitio alicuius Episcopi sit addictus,
et coram eo extra Dioecesim in Oratorio privato, ubi
cum sola familia assistit, Missam dicit : tunc omnia ob
servanda sunt sicut in propria sua Dioecesi, et in Ca
none Missae ipsius nomen et non nomen Episcopi loci
est proferendum .
862. Si coram Summo Pontifice quis Missam cele
bret, omnia observet, quae sub num. 850 et seq. dicta
sunt, ea tamen differentia, quod priusquam Missam inci
piat, genuflexus ab ipso petat benedictionem , et quod
in Confessione, ad verba Tibi Pater et Te Pater, ad
ipsum conversus unico genu genuflectat. Item antequam
Altare ascendat post Confessionem , antequam populo
benedicat in fine Missae, et demum post ultimum Evan

gelium , dum descendit et in Sacristiam redit..
863. Quae servantur coram Praelatis extraneis ,
servantur etiam coram Principibus catholicis. Ipsis, non
autem mulieribus, etiamsi regnantibus, defertur Missale,
non vero illud, quo utitur et quod osculatur ipsemet
Celebrans, ad deosculandum initium Evangelii Missae,
et instrumentum pacis. Confessio ante Missam fit in
medio Altaris et non in cornu Evangelii, reverentias
adversus eos non adhibet Celebrans, cui dicendum est
vobis fratres et vos fratres et ante benedictionem in
fine Missae non fit inclinatio. Ipsis tamen , et Dominis
loci aut Magistratui, in accessu ad Altare et in recessu
debentur capitis reverentiae.
§ V. -
De Missa privata Ministri Generalis.
864. Quum Minister Generalis Missam privatam

est celebraturus, vestimenta sint aliquantulum meliora
et varientur ratione maioris minorisve festivitatis.
865. Aderit saltem diebus festivis, alicuius functionis
particularis, et tempore sacrae Visitationis pastoralis
(Vid. n. 1080 et seq. ), Sacerdos assistens superpelliceo
absque Stola ' indutus , cum duobus Clericis cottis in
dutis. Super Altare ardeant quatuor candelae, et pro
Missa adhibeantur palmatoria et bacile ?
866. In accessu ad Altare praecedunt duo Clerici,
sequitur Assistens , et ultimo loco ipse Celebrans ; et
eodem ordine finita Missa ad Sacrarium redeunt.
1 S. Rit . C. 12 Martii 1836 , in Valentinen .

• S. Rit . C. 14 Maii 1890, in una Ord. nostri.
867. Clerici seu Acolythi Missae inserviant more

solito ; Sacerdotis vero est assistere ad Missale, vertere
folia, praeparare, discooperire, purificare et cooperire
Calicem , et coopertum portare ad Sacrarium , vel tra
dere Clerico ut ad Sacrarium deferat: porrigere Pate
nam (cum hostia) ad Offertorium , et post Orationem
Libera nos, abstergere eam , abstersamque Celebranti
cum solitis osculis tradere.
868. Ipse vinum et aquam ad Offertorium Calici in
fundat, ampullam aquae Celebranti benedicendam porri
gat dicens Benedicite Pater Reverendissime; ipse Calici
inhaerentes vini et aquae guttas purificatorio abstergit,
cum manus osculo Calicem Celebranti porrigit, ac lin
teum ad manus abstergendas post Lavabo.
869. Dum Sacerdos legit ad Missale , ipse palma
toriam manu tenet, nisi forte Clericus hoc praestet.
870. Assistens genuflectit utroque genu dum Cele
brans Hostiam et Calicem elevat (ad quam elevationem
posteriorem sublevabit partem Planetae) et ad benedi
ctionem in fine Missae (Vid. n. 666 et 674) ; dum vero
ab una parte Altaris ad alteram transit, et quoties ge
nuflectit ipse Celebrans, uno genu genuflectit.
871. Ministro Provinciali in sua Provincia (idem valet
de Custode vel Commissario in respectiva Custodia vel
Commissariatu) in Missa privata satis erit, ut unus Mi
nister superpelliceo indutus inserviat. Palmatoria et bacili
vero minime utatur.
872. Diebus festivis et pastoralis Visitationis, ipsi
inservire possunt duo Clerici et Sacerdos assistens.
CAPUT III .
DE MISSA VOTIVA PRIVATA .
§ 1. - De Missis votivis privatis in genere.
873. Missa votiva illa dicitur, quae plerumque extra

ordinem Officii diei celebratur ex voto, seu devotione
sive Celebrantis, sive iubentis , sive petentis, et non
quia a Rubricis praescribitur. Potest autem lato sensu
Missa votiva appellari etiam illa , quae concordat ali
quando cum Officio diei, uti de S. Maria, quando in
Sabbato de ea fit Officium ; aut dum celebrantur Officia
votiva sive Ordini concessa, uti Immaculatae Conceptio
nis in Sabbato, S. P. Francisci , S. Clarae, etc. semel
in mense, sive universali Ecclesiae , uti recentius con
cessa a Leone XIII Decreto 5 Iulii 1883. Sed ista non
cadit sub legibus pro vere votivis statutis: dicitur si
quidem ut in festo respectivo ritu semiduplici vel du
plici iuxta concessionem , cum Gloria sine Credo; et si
occurrat in aliqua Vigilia vel Feria proprium Evange
lium habente, cum Evangelio eiusdem in fine.
874. Ratione finis, Missa votiva dividitur in Missam
privatae vel publicae necessitatis ; ratione vero ritus, in
privatam et solemnem , Vivorum et Defunctorum , etc.
Spectat autem ad solam ecclesiasticam auctoritatem de
clarare publicam necessitatem .
875. Missa votiva solemnis permittitur, stante causa
sufficienti et Ordinarii indictione ' omnibus diebus ,
1 S. Rit, C. 19 Maii 1607, ad 14 .

exceptis festis et Dominicis duplicibus I classis, Fe

ria IV Cinerum , maiori Hebdomada, et Vigiliis Nati
vitatis et Pentecostes " .
876. Missa votiva privata celebrari potest quacum
que die Officio duplici non impedita . Excipiuntur autem
omnes dies Dominicae et infra Octavas Epiphaniae,
Paschatis, Pentecostes , Corporis Christi et Nativitatis
Domini, Feria IV Cinerum et Hebdomada maior, Vi
giliae Epiphaniae, Pentecostes et Nativitatis Domini,
ac dies Commemorationis omnium Fidelium defuncto
rum , in qua pro Vivis non permittitur.
877. Missae votivae privatae pro Sacerdotis devo
tionc quacumque die dici possunt per hebdomadam (ex
ceptis diebus num. praecedenti notatis ), tamen hoc nonnisi
rationabili de causa fieri debet, eo quod Missa quantum
fieri poterit cum Officio convenire debeat. Cuique autem
diei propria Missa votiva potest assignari , ut Feriae II
(nisi dicatur pro Defunctis) Missa de SSmma Trinitate,
Feriae III de Angelis , Feriae IV de Apostolis, Feriae V
de Spiritu sancto vel de SSmo Sacramento, Feriae VI
de Cruce vel de Passione Domini, Sabbato de S. Maria .
878. Color paramentorum in Missis votivis adhibetur
ut in respectivis Mysteriorum et Sanctorum festis, ex
cepta Missa votiva SS. Innocentium , in qua, ut in eorum
Octava, adhibetur color ruber.
879. In votivis de Passione, pro quacumque necessi
tate , pro remissione peccatorum , ad postulandam gratiam
bene moriendi , ad tollendum schisma, contra paganos,
tempore belli , pro pace, pro vitanda mortalitate, pro
I S. Rit, C. 27 Martii 1779 , ad 20 , in una Ord . Min . S. Francisci.
2 Rubr . gener . Missalis , t . IV , n . 3 .
Cap. III. De Missa votiva privata. 191
iter agentibus et pro infirmo, adhibetur color violaceus .

In Missa pro Sponso et Sponsa, color albus.
880. Psalmus Iudica et Gloria Patri ad Introitum
et Lavabo dicuntur in omnibus Missis votivis , etiam
tempore Passionis.
881. Si Introitus in Missa Sanctorum incipit voce
Gaudeamus, nisi aliud adnotetur proprio in loco, omit
titur et sumitur e Communi; et Alleluia ad Introitum ,
Graduale , Offertorium et Communionem omittuntur aut
adduntur, si desint, pro diversitate temporis.
882. Verba hodie et hodierna die ubicumque in
veniuntur , omittuntur, et verba natalitia , festivitas ,
solemnitas, etc. mutantur in memoria , commemoratio, etc.
883. Gloria dicitur in Missa solemni votiva , nisi ce
lebretur in colore violaceo ; in Missa votiva alicuius
Sancti ratione festivitatis, si celebretur extra Officii
diem , sed infra illius Octavam , in Missa de Immacu
lata Conceptione in Sabbato, et in Missa votiva Ange
lorum ; in aliis Missis votivis omittitur. Credo vero so
lummodo dicitur in Missa votiva de Sancto, de quo
Officium actum est, et qui ratione festi Credo habet,
vel de quo celebratur Missa solemnis quamvis ratione
sui festi Credo non habeat ' : et in votiva, quae dicitur
in Dominica pro publica Ecclesiae causa.
884. Missa votiva solemnis aequiparatur Missae du
plici I cl. , adeoque illas tantum Commemorationes ad
mittit, quae fiunt in dupl. I cl . , id est diei Octavae, Domi
nicae, Feriae maioris, Octavae privilegiatae aut Vigiliae
Epiphaniae. Ubi autem praeter Missam votivam can
I S. Rit . C. 1 April, 1662 .

tatur quoque Missa conventualis iuxta ordinem Officii,

v. gr. in Cathedralibus aliisve Ecclesiis, in quibus Of
ficium publice agitur et adest sufficiens numerus Cle
ricorum , votiva cantatur sine ulla Commemoratione, sed
secunda et tertia Oratio sumuntur de tempore .
885. Si diebus supra num . 875 exceptis, Missa votiva
solemnis praescribatur, celebranda est Missa diei, cuius
Orationi principali adiungitur Oratio Missae votivae sub
unica conclusione; reliquae Commemorationes, si facien
dae sunt, dicuntur iuxta ordinem sub distincta conclusione .
886. In Missis votivis privatis, quamvis ex privilegio
dicantur in duplicibus (v. gr. apud nos ex privilegio
dicitur Missa votiva Immaculatae Conceptionis), saltem
tres Orationes esse debent ' ; prima scilicet de ipsa
Missa votiva, altera de Officio diei , tertia quae ratione
Officii esset secunda, v. gr. Commemorationes Sancto
rum ritus simpl., Vigiliae , eodem ordine ac in Offi
cio, etc. , vel si desint Commemorationes, quae esset
tertia ratione diversitatis temporis . Vide num . 512 .
887. In supradictis Missis votivis hae Orationes sic
variantur : in Adventu, Deus, qui de B.M.V .; ab Octava
Epiphaniae ad Purificationem , Deus, qui salutis; a Pu
rificatione ad Dominicam Passionis, et ab Octava Pen
tecostes ad Adventum , A cunctis; in Hebdomada Pas
sionis, Ecclesiae tuae vel pro Papa ; tempore paschali
et infra Octavas communes , Concede.
888. Excipiuntur tamen ab hac regula : 1. Missa vo
tiva B. M. V. , in qua tertia Oratio est semper de Spiritu
sancto ; 2. Missa votiva S. Petri tantum vel S. Pauli,
• S. Rit . C. Decret. gener. 18 Februar. 1818 .

-
in qua secunda Oratio dicitur de alterutro iuxta qua

litatem Missae, et tertia de Officio diei : si vero votiva
sit utrique Apostolo communis, eo tempore quo po
nenda est Oratio A cunctis, in ipsius loco dicitur Con
cede nos de B. M. V.; 3. Missa votiva quae forte di
citur Feria tertia Rogationum , cum de hac peractum
est Officium : in ea nempe secunda Oratio est de Ro
gationibus utpote de Officio, et tertia Concede, quia
praescripta in Missa Rogationum ; 4. Missa votiva pro
gratiarum actione, in qua tertio loco dicitur Oratio Deus,
cuius misericordiae non est numerus etc.
889. Alia exceptio a regula num . praeced. fit in
Missa votiva pro Defunctis, in qua unica vel plures
dicuntur Orationes, ut in Missali adnotatur.
8go. Post Commemorationes et Orationes de Tem
pore , aliae ad libitum Celebrantis addi possunt , ita
tamen , ut septenarium numerum non excedant.
891. Graduale et Tractus in Missis votivis variantur
iuxta diversitatem temporis, et e Communi sumuntur,
si propria non sint. Sequentia alicui Missae propria in
votiva semper omittitur.
892. In Missis votivis, si festum propriam habeat Prae
fationem , sumitur propria ; si non habeat, de Octava ,
aut de Tempore, aut de Communi more solito. Nun
quam tamen usurpatur Praefatio propria festi occur
rentis, quamvis in Missa votiva de eo fiat Commemo
ratio, nec de Trinitate, si in Dominica aliquam ob
causam celebretur Missa votiva " .
1 S. Rit . C. 2 Decemb. 1684, in una Canon . Regul . Lateran ., ad 8 :

et 16 April . 1853, in una Ord . Min. Observ . , ad 27 .
13
194 Pars III. Art. Il. De Sacrificio Missae in specie .
893. Communicantes et Hanc igitur propria dicuntur

in omnibus Missis, etiam votivis , durante festi Octava,
etiamsi Missa votiva propriam habeat Praefationem .
894. Ite Missa est dicitur in Missis votivis quoties
in ipsis dicitur Gloria, secus autem Benedicamus Domino,
respective Requiescant in pace. Et in fine dicitur semper
Evangelium S. Ioannis .
895. Missa votiva, quando deest causa sufficiens et
Ordinarii indictio, non potest cantari ad arbitrium Ce
lebrantis, nisi dies votivam privatam admittat, et tunc
cantatur sine Gloria, Credo etc. more votivae privatae.
896. Missis votivis solemnibus aequiparatur Missa
solemnis , quae cantatur aut dicitur in festo suppresso
et translato in Dominicam sequentem ; item Missa so
lemnis de Titulo vel Dedicatione Ecclesiae seu Ora
torii publici, celebranda in Ecclesia seu Oratorio, quamvis
eius Officium recitatum non fuerit; denique Missa so
lemnis de aliquo festo, cuius Officium fit alio die, ce
lebranda propter populi extraordinarium concursum , ad
lucrandas Indulgentias , etc. Sed in omnibus his casibus
unicam Missam de hoc festo celebrare licet in colore
festi, sub ritu dupl . I cl. , cum Commemoratione Officii
diei, Dominicae, et aliorum occurrentium , quae in du
plicibus I cl . commemorari possunt, et cum ultimo
Evangelio Dominicae ' , aut Feriae, aut Vigiliae si oc
currat. Omnes aliae Missae privatae, nisi dies permittat
Missas votivas, sint conformes Officio diei absque Com
memoratione illius festi seu Missae festivae.
i S. Rit. C. 8 April . 1808, ad 8 : 22 Iulii 1848 : et 12 Aug. 1854,

ad 5 et 7 .
Cap. III. De Missa votiva privata . 195
§ II. De Missis votivis privatis in Missali Romano

assignatis in specie.
897. Quaenam in Missis votivis privatis, in Missali
Romano assignatis, servanda sint, sequenti tabula indi
cantur, et subsequentibus numeris speciatim (quantum
opus est) explicantur.
MISSA
COLOR MISSA GLORIA ORATIONES CREDO PRAEFAT . IN FINE
VOTIVA
Omitt.
2 et 3 diei Omitt. Propr.
Benedic.
SS. Trinitat. Albus Prop. current. Domino
Spir. sancti Rubeus Prop. Omitt.

2 et 3 diei Omitt. Propr.
Benedic.
current. Domino
2 et 3 diei Benedic .
SS. Sacram . Albus Prop. Omitt. current. Omitt. De Nativ. Domino
Prop. 2 et 3 diei Benedic.

Passionis Viol. Omitt. current. Omitt. De Cruce Domino
SS. Crucis Rubeus | Prop. Omitt. 2 et 3 diei Omitt. De Cruce Domino

Benedic.
current.
De SSmo. Egredi 2 et 3 diei Nativ. vel Benedic.
Cor. Iesu Albus mini Omitt, current.
Omitt. de Cruce Domino
Om . nisi 2 diei curr . 3 de Bened. In

B. M. v. Albus Prop. in Sab . Spir. san .
Omitt. Propr. Sab. Ite
Missa est
De Immac. Ite Missa
Concept. in Albus Prop. ut Dicitur 2 diei curr . 3 de Omitt . Propr.
in festo est
Sabbato (c) Spir. san .
2 et 3 diei Comm . Ite Missa
Angelor. Albus Prop. Dicitur current. Omitt. (b) est
Benedic .
Apostolor. Rubeus Prop. Omitt. 2 diei cur. 3 de Omitt. De Apost . Domino
B. M. V. ( a)
utin fe-
Sanctorum rum eo- Prop:
vel de Omitt. 2 et 3 diei Omitt. Propr. vel Benedic.
current. Comm . Domino
sto Com .
2 et 3 diei Benedic .
Pro Sponsis Albus Prop. Omitt. Omitt. Comm . Domino
current .
Pro qua :
2 et 3 diei Comm. Benedic.
cumque Ne- Viol. Prop. Omitt. Omitt. (b) Domino
cess . current.
2 et 3 diei Comm. Bencdic .

Pro Infirm . Viol. Prop. Omitt. Omitt. (b) Domino
current.
Una
vel plur. Omitt. Comm. Requie
Pro Defunc. Niger Prim . Omitt. unic.
ut in Missal. scant in
pace
s tako Quotid.
( a ) 3. Or. Concede ilos famulos, si in Missa diei dicitur or. A cunctis. — (b ) Vel de
Oct. vel de Temp. - (c) De Imm. Concept. 2 or. de Offic. occurr., 3 de Spiritu s. quae
tamen omitt. si in Offic. occurrat alig. Comm. simplic.aut festi.
N. B. In fine dicitur semper Evang. S. Ioannis In principio.
898. De aliis Mysteriis praeter in tabula praecedenti

indicata et in Missali assignata inter Missas votivas, non
licet Missam votivam dicere, v. gr. de Nativitate Domini,
Epiphania, Paschate, Pentecoste, etc. Qui ergo in hono
rem horum Mysteriorum, scilicet Nativitatis, etc. cele
brare desiderat, habeat hanc intentionem, sed Missam
dicat de SSma Trinitate.
899. Idem dicendum de Mysteriis Passionis. Ergo,
qui Quinque Vulnera, Spineam Coronam , Clavos, Lan
ceam, etc. venerari intendit, Missam dicat de Passione
aut de Cruce .
goo. Missa de SSmo Corde Iesu propria Egredimini,
ut in festo, Feria VI post Octavam Corporis Christi : color
albus, sine Gloria et Credo, Orationes 2 et 3 diei cur
rentis ; Praefatio de Nativitate Domini a Dominica Tri
nitatis usque ad Dominicam Septuagesimae, a Septua
gesima vero usque ad Pentecosten Praefatio de Cruce.
901. Ubi Feria VI, quae prima unoquoque in mense
occurrit, peculiaria exercitia pietatis in honorem divini
Cordis, approbante loci Ordinario , mane peraguntur,
SS. D. N. Leo XIII decreto 28 lunii 1889 indulsit, ut
hisce exercitiis addi valeat Missa votiva de SS. Corde
Iesu , dummodo in illam diem non incidat aliquod fe
stum Domini, aut duplex I cl. , vel Feria, Vigilia, Octava
ex privilegiatis. Celebratur ritu, quo celebrantur Missae
votivae solemnes, id est cum Gloria et Credo ac unica
Oratione.
902. Missa Votiva B. M. V. propria (una ex quinque
in Missali , iuxta diversitatem temporis ) : color albus ,
Gloria dicitur solummodo in Sabbato, Credo omittitur,
secunda Oratio diei, tertia de Spiritu sancto , Prae
Cap. III. De Missa votiva privata . 197
fatio de B. M. V. Et te in veneratione beatae Mariae

per totum annum , etiam infra Octavas , etc.; in fine
Missae Benedicamus Domino , in Sabbato vero Ite
Missa est.
903. Non potest dici Missa votiva de aliquo festo
B. M. V. , v. gr. de Annuntiatione , Purificatione , etc.;
sed, si quis SS. Deiparam sub hoc titulo honorare vult,
Missam dicat, ut sub num. praecedenti . Potest tamen
dici ut Missa votiva, servatis servandis seu mutatis mu
tandis, Missa septem Dolorum B. M. V. cum Oratione
propria Interveniat pro nobis, proprio Graduali, omisso
Tractu per annum , omissa quoque Sequentia , in Prae
fatione, Et te in transfixione.
904 Missa votiva de Immaculata Conceptione in Sab
bato propria de festo Gaudens gaudebo : color albus, di
cuntur Gloria et Ite Missa est, Credo omittitur; secunda
Oratio diei, tertia de Spiritu sancto , Praefatio Et te
in conceptione immaculata B. M. V. In Secreta pro so
lemnitate dicitur commemoratione. Sabbato infra Octa
vas festorum B. M. V. , pro Missa votiva dicitur Missa
de festo , cum Gloria, sine Credo ', et Orationes ut supra .
Si dicenda sit Missa votiva B. M. V. die, quo de eadem
agatur Officium ratione festi vel Octavae, Missa dicitur
de festo tamquam non votiva, nempe cum Commemo
rationibus occurrentibus, Gloria, Credo et Evangelio in
fine, prout Missa exigit. - In Vigiliis autem festorum
B. M. V. Missam propriam habentibus, loco Missae
votivae dicitur Missa Vigiliae, in colore violaceo, sine
Gloria, Credo, Oratio secunda de festo currenti, tertia,
1 S. Rit. C. 2 Decemb. 1684.

198 Fars III, Art, II. De Sacrificio Missae in specie .
si alia Commemoratio non sit facienda, erit de Spiritu

sancto, Praefatio de communi.
905. Missa votiva SS. Apostolorum extra tempus
paschale, erit Mihi autem , ut in festo SS. Apostolorum
Simonis et Iudae ( 28 Octob.) : cum Evangelio Dixit Pe
trus ad Iesum: Ecce nos etc. e Communi Abbat., color
rubeus, sine Gloria et Credo; in Oratione omittuntur
nomina Simonis et Iudae, et nomen Apostoli, de quo vo
tiva, adiungitur, secunda diei, tertia de B. M. V. Concede
nos famulos tuos , si in Missa diei dicitur A cunctis.
Post Septuagesimam dicitur Tractus Qui seminant, ut
in Missa votiva de SS. Apostolis Petro et Paulo. Prae
fatio de Apostolis; in fine Benedicamus Domino.
906. Tempore vero paschali, Introitus Protexisti e
Communi unius Martyris tempore paschali; post Episto
lam : Alleluia ... Confilcbuntur, sed loco ultimi 7. dicitur
sequens : Ego vos elegi de mundo, ut eatis et fructum
afferatis et fructus vester maneat. Alleluia. Offertorium
Constitues ex Missa SS. Apostolorum Petri et Pauli
( 29 Iunii) ; Communio Ps . 18 : In omnem terram exivit
sonus eorum , et in fines orbis terrae verba eorum . Al
leluia, Alleluia. Reliqua ut sub num . praecedenti.
907. Missa votiva de SS. Apostolis Petro et Paulo
propria : color rubeus , sine Gloria et Credo ; reliqua ut
num . 905. Tempore paschali dicitur Missa Protexisti,
praeter Orationes, Epistolam et Evangelium , quae di
cuntur ut in Missa votiva per annum .
908. Pro Missa votiva in honorem S. Petri aut
S. Pauli, sumitur illa quae est utrique Apostolo commu
nis, cum intentione colendi eum , in cuius honorem Missa
celebratur. Sed dici posset pro S. Petro Missa ut in
-
Cap. III. De Missa voliva privata . 199
die 29 Iunii , cum Orationibus ipsius ex Missa in Com

memoratione S. Pauli et secundo loco Oratio S. Pauli
ex eadem Missa ; et pro S. Paulo , Missa ut in eadem
die Commemorationis 30 lunii , prouti ibi invenitur.
909. Missa votiva de Sanctis dici potest de omnibus
et solis Sanctis, non vero de Beatis. Dicitur Missa pro
pria si festum propriam habeat, alias de Communi, mu
tatis mutandis iuxta diversitatem temporis.
gio . Si ergo tempore paschali contingit, ut celebretur
Missa votiva alicuius Sancti, cuius festum extra tempus
paschale celebratur, Missa, si propriam habet, tempori
paschali debet esse conformis, adiungendo Alleluia, ubi
adiungenda sunt ratione temporis, alias tota aut partes
non propriae sumuntur e Communi tempore paschali .
Si vero Missa votiva celebranda venit Sanctorum, quo
rum festa tempore paschali aguntur, omittantur in ea
quae propria sunt tempori paschali , et quae desunt
sumuntur e Communi extra tempus paschale.
911. Missa votiva pro Sponsis. Si benedictio Nuptia
rum facienda sit die Dominica vel alio die festo , vel die
bus quibus agitur Officium duplex I aut II cl . , nec non
diebus infra Octavas privilegiatas Epiphaniae et Penteco
stes, cum istius Vigilia , die Octava Corporis Christi,
aliisque diebus duplicia II classis excludentibus: dicatur
Missa de Dominica vel festo , cum Gloria et Credo, si
illa Missa id requirit, et cum Commemoratione Missae
votivae de Sponso et Sponsa, et reliquis quae pro
Communione et complemento benedictionis in ea ha
bentur ?
· Rubr. Missalis, in Missa de Sponsis.

200 Pars III . Art. II. De Sacrificio Missae in specie.
912. Si autem benedictio Nuptiarum facienda sit aliis

diebus, etiamsi in his occurrat festum duplex maius vel
minus, dicatur Missa votiva ut in Missali, in colore
albo, sine Gloria et Credo, cum secunda et tertia Ora
tione diei currentis , Praefatione communi, et in fine
Missae Benedicamus Domino et Evangelio S. Ioannis
In principio etc. ?
913. In diebus num . 911 recensitis, quibus Missa
pro Sponsis prohibetur, in Missa de die, post Comme
morationes a Rubricis praescriptas, et ante Collectas
ab Episcopo imperatas, si quae sint, fit Commemo
ratio pro Sponsis sub sua distincta conclusione, et nun
quam sub unica de die, etiam in festis I classis.
914. Dicto Pater noster, Sacerdos antequam dicat
Libera nos quaesumus, Domine, genuflectit et stans in
cornu Epistolae versus Sponsum et Sponsam ante Al .
tare genuflexos , dicit super eos Orationes Propitiare
Domine etc. , Deus, qui potestate virtutis tuae, ut in Mis
sali. Postea reversus in medium Altaris , dicit Libera
nos et reliqua more solito ; et postquam sumpserit
SS. Sanguinem , communicat, si hoc desiderant, Spon
sos, et Missam prosequitur. Communio Sponsorum non
est de praecepto .
915. Dicto respective Benedicamus Domino, vel Ite
Missa est , Celebrans antequam populo benedicat, ad
Sponsos conversus dicit Deus Abraham , Deus Isaac etc.;
dein brevem sermonem circumstantiarum faciat, Sponsos
aqua benedicta aspergat nihil dicens, et dicto Placeat
i Rubr. Missalis , in Missa de Sponsis.

2
S. Rit. C. 21 Martii 1874.
tibi sancta Trinitas, det benedictionem et legat Evan

gelium S. Ioannis In principio etc.
916. Tempore quo celebratio matrimonii prohibetur,
i. e. a Dominica prima Adventus usque ad festum Epi
phaniae, et a Feria IV Cinerum usque ad Dominicam
in Albis inclusive, etiamsi ex venia Ordinarii celebretur
matrimonium , et si mulier foret vidua !, non licet Mis
sam votivam celebrare pro Sponsis, neque pro eis ad
ditur Commemoratio in Missa de die, neque pro ipsis
dicuntur preces post Pater noster etc. , neque tempore
vetito elapso resumi possunt ?.
917. Missa votiva a caecutiente Sacerdote cele
branda Sacerdos caecutiens Missam votivam B. M. V.
quotidie (excepto Triduo Mortis Christi) celebrare po
test , si obtinuerit Apostolicum Indultum , in colore
albo, sine Gloria (extra Sabbatum ) et Credo ; etiam
diebus solemnioribus. Missa propria, una ex quinque vo
tivis pro diversitate temporis, etiam in festis B. M. V. 3 :
secunda Oratio de Spiritu sancto , tertia Ecclesiae.
Non tenetur addere Orationem ab Ordinario impe
ratam 4 .
918. Potest tamen etiam, diebus non vetitis, dicere
Missam de Requie.
919. Si Indultum obtinuerit Sacerdos celebrandi Mis
sam de SS. Cruce diebus solemnibus, quibus Ecclesia,
ubi Sacrum faciat, utitur colore rubro , adiungere debet
1 S. Rit. C. 3 Martii 1761 , in Aquen. , n. 4.

a S. Rit. C. 13 Aug. 1839 , in una Montis Pessulan.: 7 Sept. 1850 ,
in Veronen. , ad 3 : et 14 Aug. 1858, in una Montis Albani, ad 3.
3 S. Rit. C. 1 Septemb. 1847 , in Angelopol.
4 S. Rit. C. 28 April. 1866, in Nolana, ad 5 .
secundam Orationem de B. M. V. , tertiam Ecclesiae

vel pro Papa.
920. Die Nativitatis Domini unam solummodo Mis
sam celebrare potest, et non tres ?.
921. Sacerdos plane caecus aut ab omni celebra
tione Missae abstineat, aut non sine speciali Indulto
Apostolico et absque assistentia alterius Sacerdotis ce
lebret, ad quod tenetur sub gravi tametsi obligatio haec
expressim non fuerit Indulto apposita 3. (Vid. n . 418 ).
922. Sunt et multae aliae Missae votivae, quae
particularia seu specialia non habent, praeter ea, quae
in Missali ipso indicantur suis locis.
CAPUT IV.
DE MISSA PRIVATA IN ALIENA ECCLESIA
ET IN ORATORIO PRIVATO .
§ I. De Missa privata in aliena Ecclesia.

923. Iuxta regulam generalem , Missa cum Officio
diei concordare debet ; ideo Sacerdos celebrans in aliena
Ecclesia vel Oratorio publico , Missam dicere debet
Officio ab ipso recitato correspondentem , dummodo
cum colore Ecclesiae, ubi celebrat, aptetur ".
924. Qui celebrat in aliena Ecclesia Missam sui
Officii, eam, si propria est et in Missali invenitur, dicat ;
I S. Rit . C. 28 April . 1866 , in Nolana , ad 5 .
2 S. Rit. C. 11 April. 1840 , in Balneoregien. , ad 4 .
3 S. Rit. C. 12 April. 1823 , in Panormit. , ad 11 .
4 S. Rit. C. 17 Septemb. 1853 , in Calatayeron .
-
-
Cap. IV . De Missa privata in aliena Eccl. et in Orat. privato. 203
si non est propria aut in Missali non invenitur, illam

sumat de respectivo Communi, excepta Oratione, si
praesto sit, nec non Evangelio, quod semper respon
dere debet Evangelio Officii.
925. Si Celebrans Missam dicit iuxta Calendarium
alienae Ecclesiae, quia proprio uti non potest, quoad
Gloria , Credo, etc. huic Calendario se accommodare
debet ; si vero Sacrum facit iuxta proprium Officium ,
et in propria Ecclesia dicendum esset Credo, potest
illud dicere aut omittere , nisi foret dicendum in pro
pria Ecclesia tantum ratione Reliquiae insignis, vel ex
speciali privilegio, quia tunc debet illud omittere ' .
926. Regulares festis principalibus Ordinum suorum ,
et maxime festo Fundatoris seu Patriarchae , speciali
gaudent privilegio addendi Missae Symbolum , quando
celebrant in aliena Ecclesia ?.
927. A regula generali, num . 923 citata, variae
dantur exceptiones , et sunt sequentes :
928. Sacerdos, qui diebus festis supplet vicem Pa
rochi et dicit Missam parochialem, celebrare debet iuxta
Calendarium Ecclesiae alienae 3. Item, qui in aliena Ec
clesia celebrat Missam de die aut de Requie cum cantu * .
929. Quando in aliena Ecclesia celebratur festum cum
solemnitate et concursu populi , Sacerdos, etiamsi in suo
Officio habeat ritum duplicem I cl . , sese in celebra
tione huic Ecclesiae accommodare debet 5.
i S. Rit. C. 11 April. 1840.

2 S. Rit. C. 18 Decemb. 1779, ad 7 , in una Ord. Min . S. Franc .
3 S. Rit. C. 23 Maii 1846 , in una Iuden .
4 S. Rit C. 15 Dec. 1691 : 29 Ian . 1752, ad 11 : et 23 Maii 1840, ad 5.
5 S. Rit . C. 29 Ian. 1752 .
930. Similiter quando in illa Ecclesia celebratur fe

stum duplex, vel de Dominica, quae colorem exigunt non
congruentem Officio suo ' . Si ergo habeat Officium de
Martyre, et Missam celebret ubi fit de Confessore, et
vice versa ? ; aut si habeat Officium de Dominica , et
celebret ubi fit etiam de Dominica, sed infra Octavam
diversi coloris : in utroque casu quoad ritum , respective
Commemorationem Octavae se accommodare debet 3,
et nullo modo potest Missam dicere de Martyre cum
colore albo aut de Dominica sui Officii. Si vero ipse
Sacerdos habeat Officium de Dominica infra Octavam ,
et celebret in Ecclesia, ubi fit de Dominica in colore
viridi, tenetur se conformare Ecclesiae quoad colorem ;
sed potest , quamvis non teneatur, in Missa addere
Commemorationem suae Octavae, servata Rubrica de
duplici Oratione tantum , nisi alia occurrat de simplici
aut de alterius Octava 4.
931. Celebrans, qui recitavit Officium de aliquo Beato,
et celebrat in Ecclesia, ubi festum fit de Sancto, sequi
debet Calendarium Ecclesiae alienae 5, nisi habeatur
Indultum speciale. Si vero in eadem Ecclesia fiat Offi
cium de ' aliquo Beato sibi non concesso , sed solis
Sacerdotibus huic Ecclesiae addictis vel Ordini reli
gioso etc. adscriptis etc., celebrare ibi non potest, sed
alibi celebrandum vadat ” ; si vero ex aliqua necessi
tate, non autem ex devotione, in illa Ecclesia debeat
i S. Rit. C. 17 Septemb. 1853.

2 S. Rit. C. 7 Septemb. 1816, in una Iuden .
3 S. Rit . C. 11 Iunij 1701 ; et alias .
4 Ibid .
5 Ibid .
6 Ibid .
-
Cap. IV . De Missa privata in aliena Eccl, et in Orat. privato. 205
Sacrum facere, se conformet Ecclesiae , in qua ce

lebrat !.
932. Si Sacerdos celebret ex debito Missam conven
tualem in Ecclesia Monialium , vel aliorum , qui ad Cho
rum et Officium canonicum adstricti sunt, Missam ce
lebrare debet iuxta illorum Calendarium ex Missali
Romano ?; quodsi proprium Officium et Missam pro
priam ex privilegio habeant, Celebrans hanc Missam
propriam sumat 3. Haec non intelligenda sunt de Mo
nialibus, quae loco Officii canonici dicunt aliud Officium ,
v. gr. Officium parvum B. M. V. , etc.
933. Qui recitavit Officium de duplici, non potest in
Ecclesia, ubi fit de semi-duplici , celebrare Missam vo
tivam aut de Requie, etiamsi ista polleat privilegio de
quo infra num . 934, nisi et ad hoc specialiter exten
datur ; iam vero potest dicere Missam de Requie, si fit
Officium Defunctorum cum solemnitate et concursu po
puli, et si applicat pro Defuncto . Et vice versa, qui
recitavit Officium de semi-duplici , non potest dicere Mis
sam votivam aut de Requie, ubi fit de duplici 4.
934. Ecclesiae nostrae privilegio gaudent, quod
omnis Sacerdos et Religiosus extraneus Missam iuxta
Calendarium nostrum dicere possit, quin tamen tenea
tur, etiam de Requie in semi-duplicibus, quamvis recita
verit Officium de duplici 5. Similibus privilegiis gaudent
etiam et aliae nonnullae Congregationes religiosae.
• S. Rit. C. 13 April. 1867 , in una Ord . Praed .

2 S. Rit . C. 18 Martii 1702 , in Neapolit . : et 7 Decemb. 1844 .
3 S. Rit . C. 18 Martii 1702.
4 S. Rit . C. 12 Novemb. 1831 .
5 S. Rit . C. 5 Decemb. 1868 , in Siren. ad 1 .
935. Sacerdos, qui celebrat in Ecclesia, quae privile

gio num . praecedenti expresso non gaudet, et iuxta sub
num . 929 dicta tenetur se illius Calendario conformare,
adhibeat omnino Missale Romanum quoad ea omnia,
quae illi Ecclesiae specialiter sunt concessa: haec enim
ab iis solis dici possunt, quibus privilegium est con
cessum ".
936. Regulares quocumque modo, servatis servan
dis, alicui Ecclesiae ut Rectores , Vicarii aut Curati , etc.
praefecti, tenentur ad Officium et Missam Ordinis; si
vero pro populo statutis diebus applicare debent, stare
debent Calendario Dioecesis.
937. Parochus saecularis, qui non habet propriam
Ecclesiam , sed utitur Ecclesia Regularium , dum color
dissonat a dioecesano , se accommodare debet Calen
dario Ordinis, sed cum Missali Romano, nisi speciale
habeat privilegium .
938. Episcopus tum in propria cum in aliena Dioe
cesi, etiam tempore Visitationis, quoad Missam et co
lorem , etiam in Ecclesia Parochi regularis, tenetur ob
servare Decreta pro aliis Celebrantibus in Ecclesiis
alienis datis ?.
939. Quod dictum est de Ecclesia , hoc idem valet de
Oratorio publico , i . e. Oratorio Episcopi auctoritate
erecto, ad Dei cultum perpetuo dedicato et consecrato ,
vel saltem solemniter benedicto, ac ingressum liberum
in via publica habente.
940. Oratoriis publicis aequiparantur quoad celebra
tionem Missae Oratoria Cardinalium et Episcoporum in
1 S. Rit. C. II Iunii 1701 .
· S. Rit. C. 7 Decemb. 1844, in Alban.
-
Cap. IV. De Missa privata in aliena Eccl. et in Orat. privato. 207
propriis domibus, Sacella et Capellae piae (Sanctuaria)

auctoritate S. Sedis, sive licentia Ordinarii erectae, item
Capellae Collegiorum , Seminariorum , Congregationum
religiosarum (de auctoritate Generalis vel Provincialis
erectae ), Hospitalium , Nosocomiorum , Carcerum publi
corum, libero usui et commoditati destinatae.
§ II . De Missa privata in Oratorio privato.

941. Oratorium privatum dicitur Oratorium , quod ex
concessione S. Sedis et recognitione ac approbatione
Ordinarii ad certum vel indefinitum tempus pro Missae
celebratione destinatur in commodum alicuius privatae
familiae, certis sub clausulis. Prohibetur habere ingres
sum vel egressum in viam publicam .
942. Celebrans sive saecularis sive regularis, Sacrum
faciens in Oratorio privato , tenetur stare suo Calen
dario, etiam quando Officium dicitur de aliquo Beato,
excepto solo festo Patroni loci , quo etiam Oratoria
privata afficiuntur ?
943. In Oratorio privato una tantum Missa in die ce
lebrare permittitur; et ut haec unica celebrari liceat,
omnino requiritur actualis praesentia alicuius ex per
sonis , quibus principaliter concessum est Indultum et
quorum nomina leguntur a tergo Brevis Apostolici ?.
Si tamen Parochus cognoverit SSmum Viaticum aegroto
morti proximo difficillime porrigi posse , nisi celebret
in Oratorio domestico domui infirmi proximo : in hoc
casu Missam dicere potest in Oratorio, etiam si nullus
1 S. Rit. C. 12 Novemb. 1831 .
2 Benedict. XIV , Decret. Cum duo, 7 Ianuar . 1741 .
indultariorum Sacrificio adstet, et exinde SSmum Sa

cramentum infirmo deferre !
944. Festa, quibus non licet Missam celebrare in Ora
toriis privatis absque speciali Apostolico Indulto sunt :
festa Nativitatis et Epiphaniae Domini, Paschatis, Ascen
sionis et Pentecostes, et Feriae V , VI et Sabbato Heb
domadae maioris; festa Annuntiationis et Assumptionis
B. M. V. , festa SS. Apostolorum Petri et Pauli, Omnium
Sanctorum, et Patroni principalis civitatis vel Dioecesis,
non vero Titularis parochiae, quia hoc festum non est
de praecepto fori ?
945. Si vero ex speciali Indulto concessum sit pro
aliquo Oratorio privato Missam celebrare diebus num .
praecedenti assignatis, alias exceptis , die Nativitatis
Domini potest ibi Sacerdos tres Missas dicere.
946. Festum Titularis in Oratoriis privatis, et etiam
in Oratoriis sub num . 940 numeratis , non potest fieri sub
ritu I cl. cum Credo, Octava, etc. , nec sub quocumque
alio ritu (standum est Calendario et ritui diei curren
tis) ; iam vero in Ecclesiis parochialibus et etiam non
parochialibus, simpliciter dedicatis, licet non consecra
tis 3 sed benedictis, fieri potest et debet.
947. Quoad festa Immaculatae Conceptionis, S. lo
seph , et alia , standum est clausulis in Brevi ex
pressist
948. Quando aliquod festum ex Indulto Apostolico
transfertur in Dominicam proximam , Missa in Oratorio
I S. Rit . C. 27 Aug. 1836 , in una Veron . ad 8.
2 S. Rit . C. II April. 1840 .
3 S. Rit . C. 16 April . 1886.
4 S. Rit . C. 7 Februar. 1874 .
-
-
Cap. IV . De Missa privata in aliena Eccl. et in Orat. privato. 209
privato non in hac Dominica, sed in ipso die festi est

vetita ?
949. Sine speciali S. Sedis Indulto et Episcopi li
centia ad hoc, non licet in Oratorio privato dare S. Com
munionem adstantibus, etiam si ibi celebrent Regula
res ? ; nec generatim licet illis administrare Sacramenta.
:
CAPUT V.
DE MISSA PRO DEFUNCTIS IN GENERE .
950. Missae de Requie extra ordinem divini Officii

diei sunt, et cum ipso omnino nullam habent relationem ;
ideoque in eis non fit Commemoratio diei festi, neque
caput inclinatur. cum in Canone aut alibi occurrunt
nomina Sanctorum , quorum festum aut commemoratio
agitur :
951. Color paramentorum sit niger, nisi in casu quo
die 2 Novembris SS . Sacramentum sit expositum pro
solemni Oratione Quadraginta Horarum ; in hoc casu
color paramentorum sit violaceus 4.
952. In Missis pro Defunctis omnia, etiam ultimum
Requiescant in pace, dicuntur in plurali, quamvis Missa
pro uno tantum Defuncto celebretur aut applicetur.
953. In illis ritus in capite sequenti expositus est
servandus, praeter sequentia :
I S. Rit . C. 23 Maii 1835 .

2 Benedict . XIV, Constit . Magno, 2 Iunii 1751 .
3 S. Rit . C. 12 April. 1823 , in Panormit . ad 13 .
* S , Rit . C. 27 Iun . 1868 .
14
210
Pars III. Art. II. De Sacrificio Missae in specie.
954. Ante Confessionem non dicitur Ps. Iudica me,

sed facta de more Cruce et dicta Antiphona Introibo
ad altare Dei, Celebrans responso a Ministro Ad Deum
qui laetificat etc. statim subiungit Adiutorium no
strum etc. ac deinde Confiteor etc.
955. Ad Introitum non seipsum , iam vero , sinistra
super Altare posita, dicens Requiem aeternam etc. , manu
dextera extensa facit signum Crucis super librum , quasi
aliquem benedicens.
956. Gloria omittitur, similiter et Credo.
957. In Missis pro Defunctis in die obitus, depo
sitionis, tertio , septimo ac anniversario, et quandocum
que pro Defunctis solemniter celebratur, unica dicitur
Oratio diei ipsi congruens ; in aliis Missis dicuntur sem
per tres Orationes, quibus tamen aliae pro libitu addi
possunt, dummodo sint numero impares et ex illis de
sumptae, quae in Missali post Missam quotidianam sunt
assignatae : et primo loco dicatur Deus, qui inter apo.
stolicos ', ultimo vero Fidelium Deus etc.
958. Pro Oratione Deus, veniae largitor etc. , ali
quando subrogari potest in Missa quotidiana alia, vel
pro Patre et Matre, vel pro iis pro quibus Missa ap
plicatur etc. , dummodo ultima sit fidelium Deus etc.
959. Ubi in Oratione occurrit littera N., et tantum
ubi occurrit, exprimitur nomen Defuncti baptismale, si
est saecularis, Religionis vero, si est Religiosus , et
non aliud.
960. Dies irae recitari debet, cum una tantum di
citur Oratio aut cantatur in Missa ?; cum autem plures
I S. Rit . C. 16 Septemb. 1865 , in una Tuscan .
2 S. Rit . C. 12 Aug. 1854 , in Brioncen . ad 12 .
Cap. 1 '. De Vissa pro Defunctis in genere. 2II
dicuntur Orationes, dici aut omitti potest ad arbitrium

Celebrantis.
961. Dicitur Munda cor meum , non autem Tube Do
mine benedicere, nec Dominus sit in corde meo etc .;
librum in fine Evangelii non osculatur Sacerdos, neque
dicit Per evangelica dicta etc. ' .
962. Ad commixtionem aquae cum vino dicitur
consueta Oratio Deus, qui humanae substantiae etc. , sed
aqua non benedicitur manu .
963. In fine Ps. Lavabo non dicitur Gloria Patri etc. ,
neque quid aliud.
964. Agnus Dei recitatur a Celebrante manibus
ante pectus iunctis, sed non Altari impositis, quin tamen
pectus percutiatur: et loco miserere nobis, dicitur prima
et secunda vice dona eis requiem , et tertia vice loco
dona nobis pacem , subiicitur dona eis requiem sempi
ternam .
965. Omittitur Oratio Domine Iesu Christe, qui di

risti etc.
966. Loco Ite Missa est dicitur Requiescant in pace,

converso tamen prius Sacerdote ad Altare.
967. Dicta Oratione Placeat tibi, sancta Trinitas etc. ,
Celebrans osculatur Altare, et omissa benedictione ac
inclinationc , vadit ad cornu Evangelii ac dicit Evan
gelium S. Ioannis more solito.
I S. Rit . C. 11 Septemb. 1847 , in Veronen . ad 12 .

CAPUT VI.
DE MISSIS PRO DEFUNCTIS IN SPECIE .
§ 1. — De Missis in Missali Romano signatis.

968. Quatuor in Missali Romano Missae de Requie
habentur, quae tamen nonnisi quoad Orationes, Epi
stolam et Evangelium inter se differunt.
969. In Commemoratione omnium Fidelium defun
ctorum . Haec Missa dicitur die 2 Novembris non
impedita, in Commemoratione omnium Confratrum no
strorum defunctorum post festum S. P. N. Francisci,
similiter prima die non impedita, et in depositione, die
tertio , septimo, trigesimo et anniversario Summi Pon
tificis. Cardinalis et lipiscopi.
970. Vihil immutetur in hac Missa praeter Orationes,
quan: tum pro l'apa, tum pro Cardinalibus et Episcopis
propriae sunt, ct inter Orationes diversas pro Defun
ctis in Missali inveniuntur.
971. In sepultura Sacerdotis dici potest haec eadem
Vissa, vel etiam Missa sequens in die obitus, dum
niodo Oratio Deus, qui inter apostolicos, omnino adhi
beatur .
972. In die obitus seu depositionis Defuncti .
Dicitur haec Missa in die obitus vel depositionis, et
tempore intermedio a morte usque ad sepulturam in
clusive .
I S. Rit . C. 29 Ianuarii 1752, ad 14 .

Cap. VI. De Missis pro Definitis in specie. 213
973. Dicitur etiam cum primus accipitur nuntius de

obitu alicuius .
974. Item in die tertio, septimo et trigesimo depo
sitionis Defuncti, exceptis Orationibus, quae habentur
in Missali post eamdem Missam in die obitus.
975. In anniversario Defunctorum . Haec Missa
dicitur in primo anniversario et subsequentibus , si
Missa sit fundata vel petita , dummodo dies sit vere
anniversarius mortis .
976. Si Missae praedictae in proprio die liturgice

impeditae, in proximum diem non impeditum transfe
runtur, vel anticipantur, dicuntur sicut in proprio die
sine ulla mutatione in Orationibus etc. ' . Si vero pro
libitu transferuntur vel anticipantur, dicitur Missa quo
tidiana.
977. In Missis quotidianis Defunctorum . Missa
quotidiana dicitur quoties privatim vel etiam publice et
cum cantu extra praedictos dies pro Defunctis cele
bratur , et in anniversariis, quae extra verum diem
mortis peraguntur.
978. Si cum cantu et populi concursu celebretur,
dicitur cum unica Oratione ; alias vero cum tribus Ora
tionibus in ipso Missali assignatis.
§ II. De Missa privata pro Defunctis.

979. Missa privata pro Defunctis, i , e. ex privata
devotione extra Exequias, celebrari potest diebus, qui
bus fit Officium de ritu simplici vel semiduplici, et in
i S. Rit . C. 22 Dec. 1753 , in Wilnen . ad 2 .

214 Pars III. Art. 1 !. De Sacrificio Missae in specie.
Ecclesia, quae eodem die eamdem Missam ex proprio

Calendario non excludit ! .
980. Hoc idem valet etiam de Missa privata so
lemni, i . e. cum apparatu et pompa exteriori et magno
populi concursu .
981. Excipiuntur tamen, etiam praesente cadavere,
omnes Dominicae ? , Octavae privilegiatae Nativitatis,
Epiphaniae, Paschae, Pentecostes, cum respectivis Vi
giliis, et SS. Corporis Christi ; Feria IV Cinerum , Heb
domada maior, et quando expositum est SS . Sacra
mentum 3 .
982. Cum SS . Sacramentum sit expositum ex causa
privata, Missa privata de Requie dici nequit ad Altare
expositionis : cum vero sit expositum ex causa publica,
prohibetur ad omnia Altaria Ecclesiae 4.
983. Ab his regulis generalibus variae dantur excep
tiones. Potest Sacerdos, qui Officium duplex persolvit,
celebrare Missam privatam de Requie in Ecclesia, quae
eo die talem Missam permittit, et in qua funebre agitur
Officium cum solemnitate et populi concursu, aut fiunt
Exequiae, praesente cadavere vel die anniversario 5.
984. In Exequiis pauperum dici potest Missa privata
de Requie praesente cadavere in festo duplici, dummodo
festum non sit duplex primae aut secundae classis,
i S. Rit . C. 9 Iunii 1668, in Conversana : et 7 Maii 1746 , in Var

savien . ad 13.
2 Rubr . Miss . , t . V , n . 2 .
3 S. Rit . C. 29 Ianuar . 1752 .
4 Ita ex Rubr . et Decretis.
5 S. Rit. C. 11 Iunii 1701 , in una Tertii Ord . S. Francisci , ad 1 :
29 Ianuar. 1752 , in una Ord . Carmelit . Excalc . , ad 11 : et 3 Martii 1866 ,
in una dubiorum , ad 3 .
Cap . VI. De Missis pro Defunctis in specie. 215
neque dies inter Octavas privilegiatas , aut festum

de praecepto, aut dies festa duplicia excludens , aut
SS . Sacramentum ex publica causa sit expositum ' .
985. In Ecclesiis ruralibus, ubi non raro desunt Can
tores, dici potest Missa privata de Requie ex testatoris
mandato , recurrente eius die emortuali , si agatur de
festo duplici minori ?
986. Si celebranda sit Missa privata pro Defunctis
die quo Missa de Requie prohibetur , dicenda est Missa
de die vel festo currenti, cum applicatione Sacrificii pro
Defunctis . Et hoc sufficit ad satisfaciendum obligationi
celebrandi Missam privatam pro Defunctis », et ad lu
crandam Indulgentiam Altaris privilegiati '.
987. Sacerdos, die quo licet celebrare Missam priva
tam de Requie, suae obligationi satisfacit, celebrando
Missam diei vel festis, nisi testator aut dans eleemo
synam expresse Missam de Requie exigat . Congruentius
tamen in casu dicitur Missa de Requie.
988. Ad lucrandam vero Indulgentiam Altaris privi
legiati sive personalis sive localis, necessario dicenda est
-Missa de Requie in diebus , quibus Missa privata de
Requie permittitur 6.
1
i S. Rit. C. in April 1840, in Viterbien .: et 22 Maii 1741 , in Me
chlinien. ad 6 .
2 S. Rit. C. 19 Iunii 1700 , in Curien . ad 9 .
3 S. Rit . C. 27. Aug. 1662 : et 29 Nov. 1856 .
4 Ibid.
5 S. Rit. C. 5 Aug. 1662 : et 12 Septemb . 1840 , ad 7 .
6 S. Rit. C. 27 Aug. 1836 , in Rhedonen .: et 22 Iulii 1848 , in
Bellicen .
§ III . .
De Missis de Requie privilegiatis.
989. Missae privilegiatae de Requie, quae aequi

parantur votivis solemnibus et ideo celebrantur sub
ritu duplici cum unica Oratione , dicuntur illae , quae
pro Defunctis cantari aut dici possunt diebus, quibus
Missae de Requie prohibentur. Et sunt sequentes :
Missae de die obitus, de die tertio , septimo, trige
simo et anniversario , ac cum primo habetur nuntius
obitus alicuius.
990. Missa in die obitus praesente cadavere per
mittitur in Dominicis etiam primae classis, uti Domi
nica Palmarum ; et in duplicibus primae classis, etiam
festivis de praecepto ' , dummodo non celebrentur cum
magno populi concursu et exteriori pompa ? Prohibetur
tamen Dominicis Paschae et Pentecostes ; festis Nati
vitatis Domini, Epiphaniae, Ascensionis, Corporis Chri
sti, Immaculatae Conceptionis et Assumptionis B. M. V. ,
Nativitatis S. Ioannis Baptistae, S. Ioseph, SS. Apo
stolorum Petri et Pauli, Omnium Sanctorum ; et apud
nos, S. Patris nostri Francisci; Dedicationis Ecclesiae
propriae, et eiusdem Titularis ș, ac Patroni principalis
loci ; Feria V , VI et Sabbato Hebdomadae maioris ;
et diebus in quibus manet expositum SS. Sacramentum
pro publica causa.
991. Si cadaver adhuc manet insepultum sed non
praesens, Missa in die obitus prohibetur etiam in omni
i S. Rit . C. 29 Ianuar . 1752 .
a Rit . Roman . , de Exequiis .
3 S. Rit . C. 27 Februar. 1882 .
-
Cap . VI. De Missis pro Defunctis in specie . 217
bus duplicibus primae classis licet non festivis de prae

cepto, uti ex. gr, sunt in pluribus locis Feriae secunda
et tertia Paschae etc.
992. Ubi autem cadaver vel ex civili vetitu aut ob
morbum contagiosum deferri ad Ecclesiam , aut expo
situm teneri non permittitur, censeri potest uti phy
sice praesens licet nedum insepultum , sed etiam tumu
latum sit, dummodo non ultra biduum ab obitu : et in
casu Missa cum cantu celebrari potest quoties prae
sente cadavere permittitur '.
993. Attamen Missa istiusmodi sive non praesente
sive praesente cadavere, omnibus Dominicis et festis
de praecepto etiam dispensatis, aut in Dominicam se
quentem translatis quoad forum , sive primae sint sive
secundae classis, prohibetur in Ecclesiis ubi unica tan
tum celebratur Missa, ne impediatur Missa conventualis
aut parochialis ?
994. Missa de die obitus corpore iam sepulto vel
eodem die vel etiam pridie, quin Missa exequialis ce
lebrari potuerit, dici potest in duplicibus etiam maio
ribus, in Feriis, Vigiliis et Octavis privilegiatis praeter
quam in supra exceptis. Hinc dici potest primis tribus
feriis Hebdomadae maioris, quatuor ultimis infra Octa
vam Paschae et Pentecostes, in Vigilia et per Octavam
Epiphaniae, et etiam in Vigiliis Nativitatis et Penteco
stės, dummodo non impediatur Officium publicum diei .
995. Anniversaria, seu Missae cum cantu pro De
functis, sive fundata a testatoribus pro die obitus aut
alia determinata die, sive privata ad petitionem viven
1 S. Rit . C. 13 Februar . 1892 .
2 Rit . Roman ., de Exequiis.
218 Pars III. Art . II. De Sacrificio Missae in specie .
tium , dummodo pro die obitus, ex recentissimo De

creto SS. Rituum Congregationis ' ; prohibentur tan
tum in duplicibus primae et secundae classis , in Do
minicis et festis de praecepto, infra Octavas Nativitatis
Domini, Epiphaniae, Paschae, Pentecostes, et SS. Cor
poris Christi , nec non Feria IV Cinerum , in maiori Heb
domada, in Vigiliis Nativitatis et Pentecostes, sicuti et
tempore expositionis solemnis SS . Eucharistiae in re
spectivis Ecclesiis .
996. Dicta anniversaria si in diem impeditum in
cidant, vel in primam diem liberam transferri possunt,
vel in antecedenti similiter libera anticipari: dies autem
liberi ii sunt, qui in superius recensitis non comprehen
duntur.
997. Quod de diebus anniversariis pro Defunctis
statuit, Sacra Congregatio declaravit extendendum esse
quoque ad dies 3 , 7 et 30 ab obitu , sive quoad cele
brationem Missae de Requie cum cantu . sive quoad
translationem .
998. Denique eadem Sacra Congregatio declaravit
diem anniversarium pro Defunctis, nec non dies 3 , 7
et 30 tam a die obitus quam a die depositionis com
putari posse. Contrariis quibuscumque non obstantibus.
999. Ut Missa pro Defunctis attamen dici possit
diebus supra nominatis, advertendum est, requiri 1 ° ut
cum cantu celebretur ; 2 ° ut una tantum pro eodem De
functo eadem die in eadem Ecclesia celebretur. In alia
Ecclesia, servatis servandis , eadem die alia Missa de
Requie pro eodem Defuncto dici poterit.
I S. Rit . C. 2 Dec , 1891.

-
Cap. VI. De Missis pro Defunctis in specie. 219
1000. Anniversarium fundatum , sed nulli determi

nato diei affixum , non nisi in ipsamet die obitus testa
toris privilegio ut supra gaudet; extra eum diem vero,
tantum ut Missa privata diebus liberis (vide n . 979 )
cantari aut dici potest .
1001. Si Anniversarium pro pluribus fundatum sit,
sufficit ad privilegium , ut sit dies obitus alicuius ex
ipsis.
1002. Missa, cum accipitur primus nuntius de obitu
alicuius de gremio familiae, Congregationis etc. , in loco
dissito Defuncti, in primo die non impedito ' dici potest
ut in die obitus, iisdem diebus ac praedicta anniversaria
fieri possunt ? Si autem haec Missa ultra tres dies post
acceptum nuntium (nisi sint liturgice impediti) differtur,
amittit privilegium , et non nisi ut Missa privata diebus
liberis cantari aut dici poterit.
§ IV . – De Missa solemni de Requie.

1003. Frons Altaris maioris, in quo Missa de Re
quie celebratur, obtegitur pallio nigro sine Cruce alba,
et Tabernaculum , si adsit Sacramentum , velo violaceo .
Praeter sex candelabra cum cereis, inter quae Crux
emineat, nihil aliud in ipso collocetur.
1004. Missae solemnes de Requie, in quibus apud
nos incensum dari potest (etiamsi non cantentur cum
Ministris paratis ), sunt Missae in die Commemorationis
omnium Defunctorum post festum omnium Sanctorum ,
Commemorationis omnium Confratrum nostrorum de
i S. Rit . C. 27 Martii 1779 , ad 2 .

2 S. Rit . C. 4 Maii 1686 , ad 2 : et 27 Martii 1779, ad 3 .
functorum post festum S. P. N. Francisci, et in die

bus obitus Confratrum , minime vero in die septimo,
trigesimo ac anniversario.
1005. In Missis solemnibus de Requie Celebranti
Caeremoniarius adsistit, et incensum datur ad Offer
torium , quod est de praecepto ' ; fit ut in aliis Missis
solemnibus, ast in fine solus Celebrans incensatur et
non alii ?. Ad utramque elevationem sacrae Species ab
Acolytho incensantur. Ubi Caeremoniarius haberi ne
quit , serventur quae num . 677 dicta sunt.
1006. In impositione thuris et traditione cochlearis
et thuribuli omittuntur consueta oscula 3 ;
1007. Celebrans in finc Missac descendit in pla
num per gradus in cornu Epistolae, et ad credentiam
assumit Pluviale, aut simpliciter deponit Casulam et
Manipulum ad faciendam Absolutionem .
CAPUT VII.
DE MISSIS IN ORDINE NOSTRO SOLEMNIBUS .
§ 1. De Missa conventuali et solemni.
1008. Regulares Choro adstricti tenentur in eorum

Ecclesiis quotidie celebrare Missam Officio diei con
venientem , non tamen cum cantu , ut in Ecclesiis Col.
i S. Rit . C. 29 Nov. 1856 , ad 6 .

· Rit . celebr. Missam , t . XIII , 11. 2 .
3 Caerem . Episc . I. I , c . 18 , n . 16 .
4 S. Rit . C. 20 Decemb. 1783 , in Lusitan , ad 1 ; et 7 Decemb. 1844 .
in una Sanctimon . Capuccinarum .
Cap. VII. De Missis in Ordine nostro solemnibus. 221
legiatis et Cathedralibus; ad secundam vero Missam

conventualem de Feria aut Vigilia non tenentur, ut no
minatae Ecclesiae.
1009. Missa conventualis consideratur ut solemnis,
sive quoad Collectas, sive quoad numerum cereorum in
Altari accendendorum '.
1010. Accenduntur in Missa conventuali quatuor
candelae, et in solemnitatibus sex .
1011. Iuxta antiquam Ordinis consuetudinem spectat
ad Hebdomadarium celebrare Missam conventualem ;
in quibusdam festis autem ad Superiorem .
1012. In Missa conventuali Clericus, si adsit, si vero
non , Laicus, cotta indutus servire debet ? .
1013. Cum nostra Missa conventuali seu solemni con
iuncta esse possunt et sunt (non semper): aspersio aquae
benedictar, incensatio, osculum pacis, et Communio tira
trumi Clericorum et Laicorum : de quibus in sequentibus.
1014. DE PERSONE 1 PINEDITAH.. - 1 lit
pro aspersione populi benedicitur in Sacristia aut alio
loco decenti, a Sacerdote superpelliceo et Stola violacca
induto .
1015. Si vero diebus Dominicis benedicitur ab ipso
Celebrante immediate ante Missam conventualem , hic
Alba et Stola coloris diei indutus sit 3.
1016. Sal non toties, quoties fit benedictio aquae, est
exorcizandus , sed semel exorcizatus et ad hoc conser
vatus servire potest toties quoties +
1 S. Rit . C. 17 Dec. 1888 , in una Ord. nostri , ad 7 .
· Ibid ., ad 6 .
3 Missal . et Ritual . Rom ., de Benedict. aquae.
* S. Rit. C. 8 April. 1713.
1017. Vas ad conservandam aquam benedictam (con

venientius) non sit luteum , non testaceum fictileve,
sed aereum , stamnove intrinsecus illitum : binis ansis
et ore patenti amploque constans, fundo item pau
lum quam os angustiori , ita tamen , ut firmiter vas per
stare possit ' .
1018. Vas gestatorium aquae benedictae ex simili
materia sit confectum .
1019. Populus ante Missam conventualem , ab ipso
Celebrante et non ab alio, omnibus et solis diebus Do
minicis ?, etiamsi incidat festum solemne, aut fiat ex
positio SSmi Sacramenti, non autem festis » , asper
gitur aqua benedicta.
1020. Aspersio aquae benedictae omittitur illis die
bus Dominicis, in quibus Episcopus celebrat, eo quia
ipsemet Episcopus Ecclesiam ingrediens facit aquae
aspersionem ,
1021. Celebrans indutus Amictu , Alba et Stola Mis
sae diei , et non aliis paramentis ( Pluviale non est de
praecepto, nisi in aspersione solemni) , capite operto
ac manibus iunctis, praecedente Ministro (aut Ministris )
cum vase aquae benedictae et aspersorio, ad Altare
accedit , caput discooperit, genuflectit more solito, si in
Altari adsit Sacramentum , et se erigit ; in infimo gradu
utroque genu flexus, quod servandum est etiam tem
pore paschali, aspersorium madefactum accipit ac in
tonat Antiphonam Asperges me vel Vidi aquam .
1 Instruct. Eccles. Mediolan. 1. II , p. 2 .

2 S. Rit. C. 31 Iul. 1665 , ad 3 et 5 : et 27 Novemb. 1831 , ad 11 .
3 S. Rit. C. 31 Iulii 1665 .
4 S. Rit. C. 11 Februar. 1702 ; et Caerem . Episc. 1. II , c . xxx .
-
1022. Post haec ter aspergit Altare (nisi adsit SS. Sa

cramentum expositum , tunc enim aspersio Altaris omit
titur) , in medio , versus cornu Evangelii ac versus
cornu Epistolae , dein semetipsum tangendo cum asper
sorio in propria fronte. Tunc surgit , aspergit Mini
strum aut Ministros genuflexos, genutlectit, si adsit
SS. Sacramentum , et sinistra super pectus posita ac
dextera aspersorium portans , praecedente Ministro ,
exspectanteque altero ante Altare, si duo sint, detecto
capite Chorum ex parte Epistolae ingreditur, ac primo
Superiores , dein omnes a dextris et a sinistris stantes
Fratres per medium Chori ambulans aspergit, manente
Ministro a sinistra eius.
1023. Aspersis Fratribus Choro egreditur ex cornu
Evangelii , ante Altare genuflectit, si adsit Sacramen
tum , aspersorium iterum aquae benedictae intingit ac
dein , iuxta locorum consuetudinem , vel per mediam
viam Ecclesiae procedit aspergendo a dextris et a si
nistris populum , manente Ministro cum vase aquae
semper a sinistris : vel sistit ad cancellos et populum
aspergit in medio, a dextris et a sinistris.
1024. Finita aspersione, aspersorium Ministro por
rigit , et iunctis ante pectus manibus ad Altare rever
titur, ac stans in medio e tabella seu libro dicit Ver
siculum Ostende nobis etc. , et Orationem . Tempore
paschali Versiculo Ostende nobis etc. adiungit unum
Alleluia .
1025. Dum Celebrans aspersionem facit, submissa
voce Ps. 50. Miserere recitat, tempore vero paschali
Ps. 117. Confitemini, quo tempore loco Asperges me
dicitur Vidi aquam .
1026. Dum Sacerdos Fratres ac populum aspergit,

Chorus, omnibus in lateribus Chori stantibus, prosequi
tur Antiphonam Asperges me vel Vidi aquam cum re
spectivis Psalmis, quae Antiphonae in fine repetuntur.
1027. In Dominicis Passionis et Palmarum , in fine
Ps . Miserere non dicitur Gloria .
1028. Si Episcopus Missae Sacrificio assistat, Ce
lebrans, dicto Asperges me vel Vidi aquam et ter
asperso Altari, ad Episcopum accedit, cum osculo illi
aspersorium porrigit ; qui accepto aspersorio, primo
seipsum , deinde Celebrántem , Ministros, Clerum ac
populum aspergit !
1029. Aqua benedicta omnibus, etiam Superioribus
maioribus, danda est per aspersionem et non per con
tactum , qui illam capite aliquantulum inclinatu ac
cipiunt.
1030. Celebrans tinita aspersione in plano ad latus
Epistolae vel in Sacristiam vadit. Manipulun ac Pla
notam assumit, in medium Vltaris redit et mort. solito
Missam incipit . Vid . n. 390 .
1031. DE INCENSATIONE. Hic primo quaedam sta
tuuntur , quae in incensatione in genere, ac postea quae
in nostris Missis conventualibus seu solemnibus obser
vanda veniunt.
1032. Ad quamlibet incensationem praeter Caere
moniarium (vid . n . 636 et 677 ) . duo saltem Acolythi
inserviunt, quorum unus thuribulum et naviculam cum
cochleari portat et suo tempore Celebranti offert.
1 Caerem . Episcop. , I. II , c . XXX , n . 3 .
2 S. Rit . C. 2 Aug. 1698 : 27 Sept. 1698 .
1
3 S. Rit . C. 17 Decemb. 1888 , in una Ord , nostri, ad 8 .

1033. Celebrans semper stans et nunquam genufle

xus incensum imponit , et quidem in suppedaneo si
Altare , in plano ante gradus si solum SS. Sacramen
tum , et in loco suo si aliae res incensandae sunt.
1034. Item stent et non genuflectant Ministri , qui
Celebranti thuribulum et naviculam porrigunt ' .
1035. Thus modo sequenti imponitur : Celebrans pa
rum se vertit ad Ministros, qui ad eius dexteram sunt ,
dein sinistra super pectus posita , manu dextera cum co
chleari , quod ei a Caeremoniario tenente naviculam
apertam porrigitur, ter thus carbonibus ardentibus im
ponit dicens , ad primam thuris impositionem : Ab illo
benedicaris, ad secundam : in cuius honorem , ad tertiam :
cremaberis. Amen . Postea cochlear secundo Ministro
restituit et Crucem super thuribulum apertum producit,
nihil dicens.
1036. Cum SS. Sacramentum solum incensatur, omit
titur omnis benedictio, nec Crux super thus formanda est.
1037. Ad Offertorium Missae propria habetur be
nedictio pro impositione thuris.
1038. Incensatio vero sic fit : Celebrans post thuris
impositionem ad Altare se convertit, postea thuribulum
a Caeremoniario accipit et quidem manu sinistra ad
supremam partem catenulae prope annulum , dextera
vero ad inferiores partes supra operculum ; dein sinistra
manu aliquantulum ad pectus firmata, sola manu de
xtera thuribuli ductus praescriptos producit, et post
unumquemque ductum paululum quiescit, ut distinguan
tur incensationes.
I S. Rit . C. 4 April . 1699 , ad 8.

15
226 Pars I. Art. II. De Sacrificio Missae in specie.
1039. Sub incensatiore Celebrans nihil dicit , nisi

ad Offertorium . Vide num . 1062 et 1064 .
1040. SS. Sacramentum , Crux, Evangelium ac Ce
lebrans, cum incensantur infra aut extra Missam , triplici
ductu incensantur.
1041. In Missis solemnibus cum Ministris sacris, post
Offertorium incensantur etiam Assistens, Ministri , Cle
rus ac populus.
1042. Celebrans , dum Altare aut res incensat sive
stans, sive ambulans, sive genuflexus ut in incensatione
SS. Sacramenti, magnam conservet dignitatem et tran
quillitatem ; et dum infra incensationem genuflectit ad
Altare , ambas manus , quibus thuribulum tenet , super
oram Altaris teneat, ut fit in ordinariis genuflexionibus,
cavens tamen , ne thuribulo ardenti aut propria para
menta , aut Altaris mappam et antipendium damnificet.
1043. In Missa nostra conventuali aliisque Missis
aliqua maiori solemnitate celebrari solitis , quamvis sine
Ministris paratis et sine cantu celebrantur, ex gratia
incensationes Altaris perficere possumus ' .
1044. Festa, in quibus apud nos incensum dari de
bet, sunt festa maiora Domini: Nativitatis , Circumci
sionis, Epiphaniae , Paschae, Ascensionis, Pentecostes,
Dominica SSmae Trinitatis, festa SSmi Corporis Do
mini, SS . Cordis et Nominis Iesu, quibus annumerari
debent ultimi tres dies Hebdomadae sanctae.
1045. Porro festa principalia B. Mariae V. , scilicet:
Purificationis, Annuntiationis, Assumptionis, Nativitatis
et Immaculatae Conceptionis .
I S. Rit. C. 17 Decemb . 1888, in una Ord. nostri, ad 3.

1046. Similiter datur incensum in festis S. Ioseph

Sponsi B. M. V. , SS . Apostolorum Petri et Pauli, in
festis maioribus Ordinis , scilicet : in festo S. P. N. Fran
cisci , Ss. Stigmatum, S. Antonii , S. Bonaventurae ,
S. Clarae, in omnibus festis Sanctorum ac Beatorum
Ordinis nostri, et in festo Dedicationis Ecclesiae S. Ma
riae Angelorum , nec non in festo omnium Sanctorum
Ordinis.
1047. His accedunt festa Titularis et Dedicationis
Ecclesiae , Patroni principalis Dioecesis et civitatis
seu loci . In reliquis festis tolerantur usus Provinciarum.
1048. Celebrante ac Ministris in Sacristia paratis,
finita Tertia, respective Sexta, Celebrans, quin incerisum
ponat in thuribulo, caput cooperit, et facta Cruci de
bita reverentia de more ad Altare cum Ministris vadit
ac Confessionem incipit, genuflexis Ministris a dextris
et a sinistris .
1049. Finita Confessione, Celebrans Altare ascendit ,
dicens : Oramus te, Domine etc. , more solito Altare oscu
latur; erigens se caput inclinat Cruci, ad Ministros in
medio gradus superioris stantes manibus iunctis se ver
tit , tantillum ad cornu Epistolae, ac incensum imponit
thuribulo , ut dictum est sub n. 1035 .
1050. Benedicto incenso ad Altare se convertit, a
Caeremoniario cum osculis thuribulum accipit, Sacra
mento, si adsit, genuflectit, surgit, Cruci profunde incli
natur et incensationem incipit.
1051. Facta inclinatione, primo incensatur Crux tri
plici ductu in apposita figura sub num. 1 , 2 , 3 indicato :
quo facto caput iterum profunde Cruci inclinat, ac Re
liquias incensat, primo quae sunt in cornu Evangelii,
num. 4 et 5 : ac dein capite iterum Cruci inclinato ,

quae sunt in cornu Epistolae, num . 6 et 7. ( Ad
num. 1051-1066 vide tabulam appositam. )
1052. Tunc genuflectit, vadit ad latus Epistolae ,
ambulans ductus num . 8 , 9 et 10 versus Altaris par
tem supra mensam producens, parum se postea inclinat,
latus mensae Altaris incensat, ut num . II et 12 indi
catur, se erigit, et facie ad medium Altaris revertens
mensam Altaris incensat ductibus sub num . 13 , 14
et 15 , genuflectit in medio et eodem modo ductus
num. 16, 17 , 18 , 19 , 20 , 21 , 22 et 23 perficit.
1053. His peractis , antequam ad medium Altaris
perveniat, quasi retrogrediens frontem Altaris in cornu
Evangelii num . 24 , 25 et 26 incensat, genuflectit in
medio, et incensationem alterius partis frontis Altaris
ductibus num . 27 , 28 et 29 perficit : qua finita thuri
bulum Caeremoniario seu Assistenti restituit, ac facie
versus latus seu murum Ecclesiae conversa, manibus
iunctis ab illo triplici ductu incensatur, quo facto ad
librum se convertit ac more solito Introitum incipit.
1054. Genuflexio in medio Altaris, cum illud incen
satur, omittitur , si SS . Sacramentum non adsit : tunc
enim solummodo caput Cruci profunde inclinatur.
1055. Omittuntur quoque ductus 4 , 5 , 6 et 7 , si
Reliquiae non adsint, aut statuae insignes Sanctorum ,
aut expositum sit SS. Sacramentum , quia apponi tunc
non debent.
1056. Cum expositum sit SS. Sacramentum , illud
incensatur, sed non Crux " , genuflexo Celebrante utro
1 S. Rit. C. 29 Nov. 1738, in una Carthaginen . ad 5 .

que genu in ora suppedanei ' et non super infimum

gradum , cum profunda capitis inclinatione ante et post
incensationem .
1057. Nec ante thuris impositionem , exposito SS. Sa
cramento , nec post eam cum ad ora suppedanei de
scendat ad incensandum SS . Sacramentum , ut fit ad
Introitum et Offertorium , genuflexionem facit Celebrans,
quia in neutro casu ab Altaris medio recedit. Post in
censationem SS. Sacramenti vero, in accessu Altaris
genuflectit, quia ad perficiendam incensationem ab Al
taris medio recedit.
1058. In fine incensationis cum SS. Sacramentum sit
expositum , non in suppedaneo stans incensatur Cele
brans, sed descendit in cornu Epistolae per gradus
laterales in planum , ubi vertens se versus Altare, ne
tergum vertat SS. Sacramento , more solito incensatur.
Postea per breviorem viam Altare ascendit et Introitum
incipit ac reliqua prosequitur.
1059. Dicto Graduali, respective Tractu, Celebrans
more solito in medium Altaris accedit, quin incensum
imponat , Munda cor meum dicit, ad cornu Evangelii
vadit, et dicto Dominus vobiscum et Sequentia seu Ini
tium S. Evangelii Evangelium legit, quin librum triplici
ductu incenset .
1060. Dicto Evangelio nec liber Evangelii nec Ce
lebrans incensantur. Vid. num. 658.
1061. Ad Offertorium Celebrans, dicto Veni Sancti
ficator et facta super Oblata Cruce, more solito incen
sum imponit , sed loco Ab illo benedicaris, dicit : Per
i S. Rit . C. 27 Febr. 1847, in una Aretin . ad 5.

intercessionem beati Michaelis Archangeli etc. , et ad

verbum benedicere Crucem super thus impositum format.
1062. Deinde sine genuflexione ad Altare se con
vertit, thuribulum accipit et Oblata incensat modo, quo
apposita figura indicatur , proferens illa verba quae
figurae sunt impressa : Incensum istud etc.
1063. Incensatis oblatis genuflectit, et Crucem respe
ctive SS. Sacramentum ac Altare incensat, ut n . 105 I
et seq.
1064. Verba, quae singulos ductus suis numeris in
dicatos concomitantur, sunt sequentia :
1. Dirigatur, 2. Domine, 3. oratio mea , 4. - 5. - 6 . -
7. - 8 . sicut 9. incensum 10. in conspectu tuo. 11. Ele
vatio 12. manuum 13. mearum 14. sacrificium 15. ve
spertinum . 16. Pone, 17. Domine, 18. custodiam 19. ori
20. meo 21. et ostium 22. circumstantiae 23. labiis meis,
24. ut non declinet 25. cor meum 26. in verba malitiae
27. ad excusandas 28. excusationes 29. in peccatis.
1065. Cum non adsint Reliquiae vel statuae insignes
Sanctorum in Altari , ductus 4 , 5 , 6 , 7 omittuntur.
Vide num . 1055 .
1066. Finita incensatione, Celebrans thuribulum re
stituit Caeremoniario interim dicens : Accendat in nobis
Dominus ignem sui amoris et flammam aeternae chari
tatis. Amen, et incensatur ab eo ".
1067. Ante consecrationem , Thuriferarius ipsemet
vel per Caeremoniarium imittit incensum in thuribu
lum , et genuflexus in cornu Epistolae prope infimum
gradum , ter insensat Hostiam cum elevatur, et ter Ca
1 Missale . De Ritu celebr. Miss . t. VII , n . 10 .

-
(
18 17 16 на 8 9 10
21 22 23 15 13
20 24 25 26 27 28 29 12
19 11
2
(4
MAUI
*T+ ESOM
UT
ESIC
EVN IM
Cap. VII . De Missis in Ordine nostro solemnibus. 231
licem ! Caeremoniarius vero ad dexteram Celebrantis

in superiori gradu Altaris genuflexus tum Celebrans
genuflectit , partem posteriorem Planetae attollit, et pri
mus Acolythus campanulam pulsat. Vid . num . 665
et 666. Post elevationem thuribulum Sacristae resti
tuitur, quia incensatio est finita.
1068. De OSCULO PACIS . Pax in omnibus Missis
conventualibus ac solemnibus datur, exceptis diebus qui
bus a Rubricis non permittitur, scilicet Feria V in Coena
Domini , Sabbato sancto, et in Missis de Requie .
1069. De modo dandi pacem , vide n. 668 et seq.
1070. DE COMMUNIONE FRATRUM . Fratres Cle
rici et Laici ordinarie , praesertim diebus festivis , sa
cram Communionem faciunt in Missa conventuali. Ob
gervanda autem veniunt sequentia :
1071. Postquam Celebrans dixit ter: Domine, non sum
dignus, Clerici et Laici profunde se inclinant in suis locis ,
intelligibili voce pro offensionibus et scandalis datis
veniam petunt a praesentibus in Choro ; deinde terram
vel respective scamna osculantur, surgunt, sandalia et
mantellum deponunt, et iunctis ante pectus manibus
oculisque dimissis a latere Evangelii ad Altare vadunt,
ibique in plano genuflexionem faciunt, et tot quot pos
sunt in medio gradu in genua procumbunt, reliquis ge
nuflexis remanentibus linea recta in plano.
1072. Sumpto a Sacerdote SSmo Sanguine, Mini
ster Missae inserviens alta voce Confiteor incipit, quod
omnes simul profunde inclinati prosequuntur, remanen
tes inclinati, dum Sacerdos dicit Misereatur et Indul
1 Missale. De Ritu celebr. Miss. t. VIII , n . 8.

gentiam , quod observent etiam sub triplici Domine, non

sum dignus. Postea omnes se erigunt.
1073. Celebrans, hausto diligentius pretioso San
guine, Calicem palla obtegit et illum, non tamen extra
Corporale, ad cornu Evangelii collocat : quo facto, Ta
bernaculum aperit, genuflectit , Pyxidem extrahit et in
medio Corporalis sistit ac aperit.
1074. Completa Fratrum Confessione, genuflectit
more solito et conversus ad populum aliquantulum ad
latus Evangelii, ne SS . Sacramento tergum vertat, dicit
Misereatur vestri etc. et Indulgentiam etc., formans
Crucem super communicantes more solito.
1075. Postea in medio Altaris reversus , iterum genu
Aectit, surgit, manu sinistra Pyxidem ad nodum accipit,
dexterae indice et pollice, reliquos digitos tenens iunctos
ut de more, Particulam e Pyxide sumit, et super eius
os aliquantulum elevat , deinde sine genuflexione ad
populum se vertit ac dicit : Ecce Agnus Dei, et triplex
Domine, non sum dignus ; quibus dictis, Fratribus in
genua erectis sacram Communionem distribuit, incipiens
a cornu Epistolae, ubi primum locum inter communi
cantes tenent Ministri seu inservientes Missae.
1076. Cum qui in prima linea genuflectunt SS. Com
munionem sumpserint , omnes simul surgunt, retroce
dendo in planum descendunt , uno genu flectunt, et ele
vatis manibus ante pectus per latus Epistolae Chorum
petunt. Caeteri vero surgunt, genuflectunt, gradum me
dium ascendunt, SS. Communionem sumunt et eodem
modo in Chorum redeunt, ubi acceptis sandaliis et
mantello in genua procumbunt, et gratiarum actionem
faciunt.
-
1077. Hic modus communicandi intra Missam ser

vetur in Ecclesiis nostris tantum ab omnibus, qui, etsi
soli seu privatim, SSmam sumunt Communionem .
1078. Si etiam populus sit communicandus, Cele
brans, recessis Fratribus, per medium Altaris descendit
ad cancellum seu mensam Communionis, et incipiens a
parte sinistra SS. Communionem distribuit et ad eam
dem sinistram sine genuflexione ante Altare redit, quo
ties opus fuerit.
1079. Finita distributione, per eamdem viam ad
Altare revertitur , genuflectit, Pyxidem cooperit , quin
digitos in vasculo apposito abstergat, in Tabernaculo
ponit, iterum genuflectit, ostiolum claudit et more solito
Missam prosequitur .
§ II. De Missa Ministri Generalis et Provincialis

in occasione pastoralis Visitationis dicenda.
1080. Pro Missa die pastoralis Visitationis a Mini

stro Generali dicenda praeparantur in Sacristia para
menta missalia meliora, superpelliceum pro Sacerdote
assistente, cottae pro Ministris, bacile cum urceolo et
manutergio pro ablutione manuum ante et post Mis
sam , thuribulum et navicula pro benedictione et Exe
quiis, insuper Pluviale et Stola nigri coloris ad Abso
lutiones pro Defunctis.
1081. Altare, in quo asservatur SS. Sacramentum,
et in quo Minister Missam celebrabit , solemniter sit
ornatum , et super abacum ponetur palmatoria (vulgo
bugia ) cum candela accensa, vas aquae benedictae cum
aspergillo pro Absolutionibus, et hoc Caeremoniale vel
etiam Pontificale Romanum pro precibus et Orationibus ,

ut in Ordine ad visitandas Parochias. Adsit quoque in
latere abaci Crux processionalis .

1082. Calix ante Missam ab Assistente ad Altare
portatur et super Corporale more solito adaptatur, et
Missale super pulvinar positum aperitur.
1083. Hora debita et omnibus paratis , ad Altare
accedunt, iunctis manibus ; praecedunt duo Clerici , quos
sequitur Assistens, ultimo loco Celebrans. Cum ad Al
tare venerint, Celebrans caput detegit , et stans cum
omnibus in plano ad infimum gradum Altaris in linea
recta, cum ipsis genuflectit et Missam incipit.
1084. Peracta Confessione, Celebrans Altare ascen
dit et Missam more solito prosequitur ; Assistens vero
palmatoriam ex abaco accipit , quam in manu prope
Celebrantem tenet dum iste e libro legit, nisi forte
Clericus hoc praestet. Vid. n. 869 .
1085. Duo Clerici ea faciunt, quae sunt Ministran
tium , id est portabunt librum ab uno cornu ad alte
rum , ministrabunt ampullas, portabunt Calicem ad Sa
cristiam post Postcommunionem , etc.
1086. Assistens, dum Celebrans legit e libro, semper
manet ad eius latus, folia vertit, monstrat, quae legenda
sunt, etc. Ad verba Quam oblationem transit ad cornu
Epistolae, ibique super superiorem gradum genuflexus,
Planetam in elevatione SS. Hostiae aliquantum elevat,
et quo tempore surgit, pallam removet a Calice et
iterum genuflectit, ac facta a Celebrante genuflexione
post elevationem Calicis, denuo surgit et operit Cali
cem , ac facta genuflexione redit ad librum in cornu
Evangelii.
1087. Dicto a Celebrante Agnus Dei, Assistens ge

nuflectit et transit in cornu Epistolae, et iterum facta
genuflexione surgit, ibique manet stans et profunde in
clinatus , dum Celebrans communicat, ac opportuno tem
pore pallam removet a Calice, factis debitis genuflexio
nibus .
1088. Cum autem Clerici et Laici infra hanc Missam
communicare debeant , dicto a Celebrante tertio Do
mine, non sum dignus, petita de more venia, ordinatim
in Presbyterium accedunt a latere Evangelii seseque
disponunt in plano, et facta simul genuflexione, insimul
pariter se prosternunt . Assistens, vel primus Acolythus
dicit Confiteor : et peracta a Celebrante Calicis sum
ptione, Assistens Calicem cooperit et ostiolum Taberna
culi aperit, non tamen Pyxidem extrahit (nisi Celebranti
id difficile esset, et tunc solum assumit Stolam coloris
currentis, et nedum extrahit, sed et aperit positam su
per Corporale): factisque simul cum Celebrante debitis
genuflexionibus, Patenam cum purificatorio sumit, et Ce
lebrantem comitans ipsam mento singulorum communi
cantium submittit ; et reposita Pyxide in Tabernaculo
ostiolum claudit, ac deinde immittit vinum in Calicem
pro purificatione, vinum quoque et aquam pro ablutione,
ac purificatorium ministrat ad abstergendos digitos.
1089. Facta purificatione, librum pro Postcommu
nione signat, ad cornu Evangelii vadit, Calicem more
solito cooperit, relinquens Corporale apertum super Al
tari, et Clerico tradit, ut illum ad Sacristiam portet.
Deinde ad latus dexterum Celebrantis vadit, et, dictis
Orationibus, librum claudit, nisi legendum sit Evan
gelium Feriae vel Vigiliae etc.
1090. Sub benedictione super gradus Altaris in

cornu Evangelii genuflectit, postea surgit, ad latus si
nistrum Celebrantis accedit, illi porrigens ac tenens ta
bulam Evangelii S. Ioannis, respective vertens folia Mis
salis . Quo finito ad dexteram Sacerdotis vadit, qui in
medium Altaris accedit ; deinde ambo Cruci caput incli
nant et ad planum Altaris descendunt , ubi Celebrans
Manipulum deponit.
1ogi. Dum Celebrans ultimum dicit Evangelium ,
Fratres omnes cum cereis accensis Choro egrediuntur
bini et bini ex utroque Altaris laterę, praecedente Thu
riferario cum thuribulo et navicula, ante Altare genu
flectunt, et, dicto Evangelio, in gyro ante Altare in
genua procumbunt.
1092. Nunc Assistens Stola coloris diei currentis
indutus Altare ascendit, Tabernaculum aperit, genufle
ctit, Pyxidem velatam sub ostiolo ponit, iterum genu
Alectit et ad planum Altaris descendit. Postea Celebrans
peracta inclinatione profunda surgit, incensum ponit in
thuribulo absque benedictione, et deinde flexis genibus ,
SS. Sacramentum triplici ductu incensat. Interim can
tatur Tantum ergo, et post verba veneremur cernui aut
finita stropha, simul cum Assistente Stola induto surgit
et ad Altare ascendit et genuflectit ; deinde Assistens
Pyxidem aperit.
1093. Minister reverenter Particulas consecratas
scrutatur, Pyxidem , Particulis etiam , si opus sit , in aliam
Pyxidem immissis, ab intus et foris inspicit, si sit bene
inaurata , munda, si non adsint in ea multa fragmenta
Hostiarum , etc. Item inspicit capsulam , in qua asser
vatur Hostia maior. Similiter observat Tabernaculum,
si sit vacuum ab aliena re, mundum , panno serico albo

decenter ornatum, si clavicula ostioli sit ex auro, ar
gente , vel saltem inaurata , etc. etc. (Vide num. 1119
et seq.). Si quae faciendae sint observationes, illas non
in Altari faciat, sed, finita functione , in praesentia Sa
cristae et loci Superioris .
1094. His peractis, immissa capsula in Tabernacu
lum ab Assistente, posita Pyxide cooperta sub ostiolo ,
Celebrans purificatis digitis in vasculo praeparato, si
Particulas tetigit, facta cum Assistente genuflexione,
in planum descendit et denuo SS. Sacramentum in
censat, immisso novo incenso in thuribulum , si fumus
desiit , et interim cantatur Genitori Genitoque etc. Dicto
Hymno et pronuntiato ab Assistente et Acolythis V. Pa
nem de coelo, Celebrans surgit et Orationem Deus, qui
nobis sub Sacramento mirabili etc. dicit.
1095. Post Orationem genuflectit, Velum humerale ,
quod ipsi ab Assistente imponitur, assumit, surgit, Al
tare ascendit, genuflectit, manu sinistra Pyxidem ad no
dum cum Velo accipit, et dextera cum altera Veli parte
illam totam cooperit ; deinde ad populum se vertit, et
benedictionem impertitur : quo facto, per cornu Evan
gelii ad medium Altaris redit, Pyxidem super Corporale
deponit, ostiolum Tabernaculi ab Assistente, qui interim
Altare ascendit, aperitur, et ab illo Pyxis in Taber
naculo collocatur. Tunc Celebrans Velum dimittit, ambo
genuflectunt et ostiolum clauditur.
1096. Celebrans hinc vadit ad cornu Epistolae, et
super superiorem gradum stans SS. Oleum , et SS. Re
liquias, quae ab Assistente ad Altare portantur, visi
tat : quo facto SS. Oleum et Reliquias illi restituit,
238 Pars III . Art . II. De Sacrificio Missae in specie .
ut ea in locis suis recondat ; dein pergit in medium

Altaris, caput Cruci inclinat, de Altari descendit , ge
nuflectit et ad latus Epistolae in plano se recipit, ubi
depositis Casula et Stola, Stolam et Pluviale nigri co
loris induit.
1097. Interim fores, si qui sint, et quidquid festi
vum sapiat, ab Altari removentur a Sacrista, et, si coe
meterium aut locus sepulturae non sit adeundum , in me
dio Ecclesiae pannus niger cum quatuor candelabris
et cereis accensis paratur.
1098. Eodem tempore Religiosi omnes in Presbyte
rium conveniunt pro processione . Clericus deferens Cru
cem medius inter Ceroferarios, facie versa ad Altare,
stat ad ingressum Presbyterii : reliqui per ordinem , pri
mum Laici, deinde Clerici , demum Sacerdotes, in gyro .
Celebrans stans prope Altare in cornu Epistolae, in
cipit Antiphonam Si iniquitates sine cantu, et mox ab
omnibus sic stantibus, utroque Choro alternante, dicitur
Psalm . De profundis: quo expleto et dicta tota Anti
phona Si iniquitates, dicit : Kyrie eleison , Christe eleison,
Kyrie eleison , Pater noster, quod secreto completur ;
et interim , ministrante Assistente sine osculo, accepto
aspersorio, cum aqua benedicta aspergit ter ante se : et
imposito thure in thuribulo cum benedictione, eodem
modo incensat . Quo facto, pronuntiat :
W. Et ne nos inducas in tentationem :
R. Sed libera nos a malo.
Ñ. In memoria aeterna erunt iusti :
R. Ab auditione mala non timebunt.
V. A porta inferi :
R. Erue Domine animas corum .
y . Requiem aeternam dona eis Domine :

R. Et lux perpetua luceat eis.
. Domine exaudi orationem meam :
R. Et clamor meus ad te veniat.
V. Dominus vobiscum :
R. Et cum spiritu tuo.
OREMUS
Deus, qui inter apostolicos Sacerdotes fan

pontificalı fecisti dignitate vigere: praesta, quaesumus,
ut eorum quoque perpetuo aggregentur consortio . Per
Christum Dominum nostrum . R. Amen .
1099. Hisce peractis, ordinatur processio. Praece
dunt duo Clerici cum aqua benedicta, Rituali seu Cae
remoniali hoc, thuribulo et navicula ; sequitur Crux inter
Ceroferarios cum candelabris accensis, caeteri deinde
bini et bini , ultimo loco Celebrans , capite tecto, cum
Assistente a sinistris , quin Pluvialis fimbriam sublevet.
Canitur interim Responsorium :
Qui Lazarum resuscitasti a monumento foetidum , *
Tu eis, Domine, clona requiem et locum indulgentiae.
Ù. Qui venturus es iudicare vivos et mortuos, et saeculum
per ignem . * Tu cis, Domine, etc. Sed Celebrans cum As
sistente dicit : Si iniquitates etc. , De profundis, totum ut
supra ; et in fine V. Requiem aeternam etc. , R. Et lu.r
perpetua etc. Et Antiphona repetitur: Si iniquitates etc.
Joo . Si habeatur coemeterium aut locus sepulturae
extra Ecclesiam, eo dirigitur processio, alias circuit Ec
clesiam , aspergente Celebrante sepulchra, si quae sint,
aqua benedicta . Cum vero perventum fuerit ad coeme
terium vel locum sepulturae, expleto Psalmo et repetita
integra Antiphona, et non prius, Chorus cantat Respon

sorium :
Libcra me, Domine, de morte aeterna, in die illa
tremenda : * Quando coeli movendi sunt, et terra : * Dum
veneris iudicare saeculum per ignem .
. Tremens factus sum ego, et timeo, dum discus
sio venerit, atque ventura ira : * Quando coeli movendi
sunt, et terra .
W. Dies illa, dies irae, calamitatis et miseriae, dies
*
magna et amara valde. Dum.
ụ . Requiem aeternam dona eis, Domine : et lux per
petua luceat eis.
IIOI . Dum repetitur Responsorium Libera me, Do
mine, Celebrans ponit more solito incensum in thuribulo :
expleto Responsorio, canitur Kyrie eleison , et Celebrans
de more dicit : Pater noster , et dum secreto completur,
aspergit et incensat ter ante se ut supra, ac deinde
dicit Versus ut supra n . 1098 eodem ordine, ac postea :
OREMUS
Deus, qui inter apostolicos Sacerdotes famulos tuos

sacerdotali fecisti dignitate vigere: praesta, quaesumus,
ut eorum quoque perpetuo aggregentur consortio .
Deus, veniae largitor , et humanae salutis amator ,
quaesumus clementiam tuam : ut nostrae congregationis
fratres, propinquos, et benefactores, qui ex hoc saeculo
transierunt, beata Maria semper Virgine intercedente
cum omnibus Sanctis tuis, ad perpetuae beatitudinis con
sortium pervenire concedas.
Deus, cuius miseratione animae fidelium requiescunt,
famulis et famulabus tuis omnibus hic et ubique in
Christo quiescentibus, da propitius veniam peccatorum :

ut a cunctis reatibus absoluti, tecum sine fine laetentur.
Per Christum Dominum nostrum . Ņ. Amen .
Et responso Amen , dicit : Requiem aeternam etc.
et duo Cantores dicunt : Requiescant in pace etc. Mox
Celebrans producit signum Crucis ab omni parte super
coemeterium vel Ecclesiam.
1102. Tum revertuntur ordine quo venerant, vel
ad Ecclesiam vel ad Presbyterium, dicendo sine cantů
Psalm . Miserere mei Deus, et cum pervenerint ad Al
tare maius ibi sistunt, et expleto Psalmo cum Requiem
aeternam etc. Celebrans dicit : Kyrie etc. Pater noster,
secreto usque ad
V. Et ne nos inducas in tentationem :
V. A porta inferi etc.
OREMUS
Absolve, quaesumus Domine, animas famulorum fa

mularumque tuarum , ab omni vinculo delictorum : ut in
resurrectionis gloria inter Sanctos et Electos tuos resu
scitati respirent. Per Christum Dominum nostrum .
R. Amen .
1103. Dicto Amen a Choro, omnes sub silentio in
Sacristiam redeunt, et Celebrans ac Ministri paramenta
et indumenta deponunt.
1104. Si Commissarius Generalis aut Provincialis
Missam occasione pastoralis Visitationis celebret, Sacer
dos quoque ei assistet vel saltem assistere poterit. Pal
matoria autem et bacili non utatur, quia solius Ministri
Generalis est, ea uti ex privilegio. Vid. n. 865 .
16
242 Pars III. Art. I. De Sacrificio Missae in specie.
§ III . De Missa dicenda die Capituli

generalis et provincialis.
1105. Comitia generalia et provincialia apud Regula
res pro electione Superiorum Ordinis et Provinciae, cen
seri queunt causa gravis et sufficiens dicendi Missam vo
tivam de Spiritu sancto : ea quippe ad plurium familia
rum religiosarum bonum maxime conducunt !.
1106. Finita ergo Missa conventuali, statim ab ipso
Praeside dicta Missa votiva de Spiritu sancto cele
bretur, cum Gloria, Credo et unica tantum Oratione,
etiamsi festum sit duplex II classis. Dantur incensum
et pax ,
1107. Nisi obstet festum duplex, aut sit dies, quo
Missa votiva privata prohibeatur, omnes Capitulares et
Sacerdotes in loco Capituli praesentes , Missam votivam
privatam dicant de Spiritu sancto (vide num . 897 ). Si
dies est impedita, dicere possunt, sed non sine expressa
licentia Episcopi, Collectam de Spiritu sancto, etiam in
festo II classis , ob gravitatem causae . Missa tamen con
ventualis est de Officio currenti.
§ IV. -
De Missa Neo - Sacerdotis.
1108. Missa primitiarum neo - Sacerdotis Missis so

lemnibus annumeratur, ideoque cum incenso celebrari
potest , et dari pax. Ecclesia et Altare sint festive
ornata .
I S. Rit . C. 16 April . 1853 , ad dubium 26 .

110g. Si haec Missa cantetur, praeter Diaconum

et Subdiaconum tolerari potest Sacerdos assistens '
superpelliceo et Pluviali , sed absque Stola, indutus ?,
cuius praecipua cura erit Missam totam in Sacristia
praevidere, signacula suis locis componere , Celebranti
demonstrare, quae ex libro legenda vel cantanda , et
quae in decursu Sacrificii Missae facienda sunt, ne in
prima celebratione perturbatus, errores contra Rubricas
committat .
IIIO . Assistens, cum ad Altare proceditur, a sini
stris Celebrantis incedit, et cum Sacerdos ante infimum
gradum Altaris facit Confessionem , ipse ad eius dexte
ram stans respondebit cum Diacono et Subdiacono
stantibus a sinistris. Ad eius dexteram , aut respective
sinistram prope Missale semper manebit. Si sedendum
sit ad Gloria et Credo aut concionem, Celebrans se
debit medius inter Diaconum et Subdiaconum, Assi
stens autem in scamno particulari prope Diaconum, si
comode fieri potest.
IIII . Dum Celebrans adolet Altare, Assistens inde
amovet Missale, et post thurificationem illud in loco
suo reponit. Ipse primus post Celebrantem in hac Missa
incensatur ; pax illi datur a Celebrante, et dat ipse Dia
cono et hic Subdiacono, reditque ad Missale.
1112. Si vero Missa Neomystae non cantatur, aut
cantatur sine Diacono et Subdiacono, duo Sacerdotes
in cottis sine Stolis Celebranti a dextris et a sinistris
assistunt eumque adiuvant, quin unquam locum mutent
i S. Rit. C. 19 Iunii 1604 , in Mantuana ; et 17 Iunii 1843 , in Lucen .
et 30 Iun . 1883.
2 S. Rit. C. 12 Martii 1837 , in una Mathelicen . , ad 2 .
seu a latere ad latus Altaris vadant. Tunc Thurifera

rius sub thurificatione Missale ab Altari amovet ; Cele
brans autem incensatur a primo Assistente.
1113. Si neo - Sacerdos sacram administret Commu
nionem , nemini permittatur ipsius osculari manum.
IIId . Missas votivas, quae ei ab Episcopo iniunctae
fuerunt in actu Ordinationis, scilicet de Spiritu sancto,
de S. Maria et pro Defunctis, non potest dicere, nisi
diebus quibus Missae votivae privatae permittuntur '.
1115. Nonnullis in locis seu regionibus, ante Mis
sam novellam cantari solet Hymnus Veni Creator cum
respectivis Versiculis et Oratione, et post Missam
Te Deum similiter cum respectivis Versiculis et Ora
tione. Ubi talis mos viget, observari potest etiam a
Nostratibus .
• S. Rit. C. 11 April. 1840, in Barchinonen ., ad 5 .

2 Paulus Pp. V Bulla diei 23 Maii 1606 , quae incipit Romanus Pon
tifex , tum Neo-Sacerdoti , tum Religiosis confessis et communicatis, qui
primitiarum Sacrificio intersunt, plenarias concessit Indulgentias. Leo
Pp. XIII Indulgentias plenarias etiam ad Celebrantis consanguineos ad
tertium usque gradum inclusive extendit; qui , servatis servandis , primo
eidem Sacrificio interfuerint; caeteris vero Christifidelibus adstantibus,
Indulgentiam septem annorum totidemque quadragenarum concessit
(S. Rit. C., ex Audientia Sanctissimi 18 Decemb. 1885) .
PARS QUARTA
De cultu SS . Eucharistiae.
CAPUT I.
DE ASSERVATIONE SS. EUCHARISTIAE,
1116. SSña Eucharistia perpetuo asservari debet in

Ecclesiis Cathedralibus , Collegiatis , parochialibus et
quasi-parochialibus, et in Ecclesiis Regularium , tum viro
rum , tum monialium !. In aliis vero Ecclesiis, Sacellis et
Oratoriis, sive publicis sive privatis, asservari non potest
absque speciali Indulto Sedis Apostolicae ?.
1117. In Ecclesiis, ubi SS. Sacramentum Eucharistiae
asservatur, quantum possibile, quotidie Missa est cele
branda 3.
1118. SSma Eucharistia in uno tantum Ecclesiae Al
tari - servari debet in Tabernaculo clave obserato et Py
xide bene clausa. Coram Tabernaculo lampas semper
ardeat. De his in sequentibus.
1 S. Rit. C. 25 Martii 1593 , in una Bavariae .

2 S. Rit. C. 14 Iunii 1646 .
3 S. Rit . C. 16 Martii 1833.
4 S. Rit. C. 16 Martii 1861 , in una S. Iacobi de Chile , ad 13.
246 Pars IV . De cultu SS . Eucharistiae.
§ 1. – De Tabernaculo.
1119. Tabernaculum , quod regulariter apud nos in

Altari maiori collocari solet, debet esse quam nitidum ,
ornatum, eminens, conopeo ad instar tentorii decenter
opertum quocumque tempore etiam quadragesimali ”,
cum parva Cruce in eius vertice , intus panno serico albi
coloris, vel auro aut argento decenter contectum ? : ita
spatiosum , ut continere possit duas Pyxides cum capsula
maioris Hostiae vel Ostensorio, et clave argentea aut
auro vel argento obducta, iugiter obseratum , quae non
in eius ostiolo vel in loco aperto relinquenda , nec Laicis
dimittenda, sed a Sacrista custodienda est in Sacrario.
1120. Sit Tabernaculum Ecclesiarum nostrarum lapi
deum vel marmoreum , licet non valde pretiosum, vel
saltem ex ligno non vulgari affabre elaborato “, aliquo
colore pulchre depictum .
1121. Conopeum, quo tegitur, potest esse ex gossy
pio, lino, lana , sive cannabe, sed summopere convenit,
etiam iuxta Constitutiones nostras, ut sit ex materia
aliqua pretiosa, uti ex panno serico vel argenteo etc.
confectum 5 : et quidem debet esse coloris Officio con
gruentis, sin minus albi 6.
· Ritual . Rom .; et S. Rit . C. 21 Iulii 1855 .
2 S. Rit. C. 7 Aug. 1871 , in una Urgellen . , ad 7.
3 Tabernaculum lapideum vel marmoreum debet intrinsecus esse
tabulis populeis vel cypressinis vel similibus circumamictum , quibus ab
humiditate SS . Species defendatur.
+ Ex concess. S. C. EE. et RR . 13 Iulii 1649 : confirm . per Decr.
S. Rit . C. 17 Decemb. 1888 .
5 Constit. Ord . c . VI , n . 7 .
6 S. Rit . C. 21 Iulii 1855 , in Briocen .
Cap. 1. De asservatione SS. Eucharistiae. 247
1122. Indecens proinde omnino esset ac reprobandus

usus adservandi ipsum SS. Sacramentum , licet ad pau
cos tantum dies , ratione alicuius Tridui aut Noven
dialis etc. , in Tabernaculo ligneo ineleganti, nec deau
rato vel saltem affabre depicto, in inferiori gradu Altaris
minoris posito, et adeo parvo , ut vix vel ne vix quidem
a Fidelibus conspiciatur, nisi per quoddam velum adeo
exiguum talisque formae, ut miserationem potius mo
veat, quam devotionem excitet.
1123. Convenit , ut Tabernaculum ad asservandam
SS . Eucharistiam benedicatur « Benedictione taberna
culi » , ut in Rituali .
1124. In Tabernaculo nihil omnino, nisi vasa SS. Eu
charistiam actu continentia vel nondum purificata, non
vero vasa vacua, nec sacra Olea, neque multo minus
sacrae Reliquiae servari debent.
1125. Ante illius ostiolum poni non possunt Reliquia
rium ' , neque vas florum vel quid simile ' , neque super
imponi imagines aut Reliquiae Sanctorum , nec quidem
Reliquiae SS. Crucis 3, ita ut Tabernaculum eis pro basi
inserviat. Contraria consuetudo , licet immemorabilis ,
tanquam abusus est eliminanda.
1126. Supra Tabernaculum SS. Sacramenti, seu su
pra Ecclesiam vel Oratorium , in qua asservatur SS. Sa
cramentum , non construendum est cubiculum , in quo
quis de nocte moretur 4.
• S. Rit . C. 3 April. 1821 .

2 S. Rit. C. 22 Ian. 1701 .
3 S. Rit. C. 12 Martii 1836 : et 6 Septemb. 1845 .
4 S. Rit. C. 12 Martii 1836 .
248 Pars IV . De cultu SS. Eucharistiae.
§ II. De Pyxide.
1127. Pyxis debet esse ex solida decentique materia,

intus deaurata, suo operculo bene clausa, et velo serico
albi semper coloris, vel ex pretiosiori alia materia con
fecto cooperta.
1128. Quam maxime convenit, ut saltem cuppa sit ar
gentea ; ob paupertatem Ecclesiae tamen, aut periculum
furum , ex stamno aut aurichalco ' perpolito confici potest.
1129. Ostensorium, in quo SS. Sacramentum Fide
lium adorationi exponitur, ab utraque parte, ante et
retro, vitro seu crystallo munitum esse debet, ut sacra
Hostia adorantibus exterius appareat.
1130. Pyxis et lunula cum Ostensorio non quidem
ut Calices consecrari, sed ab Episcopo vel Sacerdote
facultatem habente « Benedictione tabernaculi seu va
sculi pro sacrosancta Eucharistia conservanda, » ut in
Rituali, benedici debent.
1131. Lunula, in qua inserta esse debet Hostia ma
gna, argentea saltem sit et bene inaurata : et cum ex
Ostensorio retrahitur , non aperta super merum Cor
porale in Tabernaculo deponenda, sed in aliqua solida
pyxide seu capsula ad hunc usum confecta interius
inaurata et bene clausa custodienda est.
1132. Vasa SS . Eucharistiam actu continentia attre
ctare non licet, nisi Sacerdoti aut Diacono, et quidem
saltem superpelliceo et Stola induto et accensis duobus
cereis. Pyxidi et Ostensorio aliisque vasis SS. Eucha
i S. Rit . C. 31 Aug. 1867

Cap. 1. De asservatione SS, Eucharistiae. 249
ristiam continentibus semper et ubique, tum in Taber

naculo, tum alibi ubicumque collocentur, Corporale mun
dum , quantum licet per spatium extensum , aut palla
substerni debet. Sed absonum omnino est et Rubricis
contrarium , SS. Hostiis intra Ciborium sacculum lineum
substernere, sicut etiam purificatorium ad nodum Pyxidis
annectere .
1133. De corona Ciborii nec Rubricae nec Auctores
liturgici ullam mentionem faciunt.
1134. Cum Sacerdos Hostiam consecratam attrecta
vit , quod non nisi pollice et indice facere debet, eos di
gitos non disiungit, nec eisdem aliud quid tangit, donec
eos abluerit. Ideo iuxta Tabernaculum a latere Epi
stolae (non vero intra) adesse debet vasculum decens
cum aqua nitida pro ablutione digitorum , quod identi
dem , aqua in Sacrarium proiecta , purificandum est.
Prope illud vasculum servetur etiam purificatorium
mundum ad extergendos digitos, quod frequenter mu
tari debet.
1135. Omnia ad SS. Sacramenti cultum ordinata, Ta .
bernaculum , vasa sacra, Corporalia, purificatoria, etc.
integra et munda esse et conservari debent, prout di
vinam Maiestatem in hoc Mysterio realiter praesentem
decet.
1136. Ubi SS. Sacramentum e loco, in quo asser
vatur, ad alium ( rationabili de causa) asportari contigerit,
tum in Altari a quo dimovetur, tum in alio ad quod
defertur, binae candelae accendantur. Duo praeibunt
Ministri cum facibus, et alius cum umbella super
SS. Sacramentum expansa a sinistris incedet Sacerdotis
illud deferentis, qui superpelliceo ac Stola amictus, Velo
250 Fars IV . De cultu SS. Eucharistiae.
ab eius humero dependente Pyxidem obteget. In via

Psalmi seu Hymni recitabuntur, et cum ad Altare ven
tum est, Sacerdos super illud sacram Pyxidem depo
net, genuflectet ac Velum humerale dimittet ; tum aperto
Tabernaculi ostiolo sacram recondat Pyxidem , et repe
tita genuflexione ostiolum claudat. Qui intorticia gerunt,
hoc tempore genuflexi hinc inde manebunt ante infi
mum Altaris gradum .
1137. Consuetudo autem asservandi SS . Sacramen
tum in duobus vel tribus Altaribus , et nonnunquam
occasione Novendialis, aut alicuius festivitatis , transfe
rendi etiam in aliud Altare diversum ab illis, in quibus
ordinarie asservatur , ferri non potest ' .
§ III. De lumine,
1138. Coram Tabernaculo SS . Sacramenti diu no

ctuque perpetuo collucere debet lampas ?. Culpabilis
absentia huius luminis per tempus notabile, v. gr. in
tegro die vel aliquot integris noctibus, esset peccatum
mortale 3. Superiori incumbit obligatio huic prospiciendi
seu invigilandi.
1139. Oleum huius lampadis sit ex oliva factum , vel
saltem , cum consensu tamen Episcopi , ex aliis ve
getalibus ; nunquam autem adhiberi potest petroleum
neque gas
i S. Rit. C. 16 Martii 1861 .

2 S. Rit. C. 22 Aug. 1699.
3 S. Alph. Ligor.
4 Ex variis S. Rit . C. Decretis.
--
---
Cap. II. De consecratione et renovatione SSmi Sacramenti, elc . 251
CAPUT II .
DE CONSECRATIONE ET RENOVATIONE
SSÑI SACRAMENTI , ET DE PYXIDIS PURIFICATIONE .
§ 1. De consecratione SSmi Sacramenti.
consecrandae et in Tabernaculo
1140. Particulae consecrand
pro Communione Fidelium asservandae, ante Missam
in Pyxide (aut Calice) linteo cooperta super Altare
ponendae sunt. Celebrans autem posteaquam Cali
cem in Altari praeparaverit, illam retro post Calicem
statuat ?.
1141. Ad Offertorium operculum a Pyxide seu pal
lam a Calice amovet, et hostiam Missae simul cum
particulis consecrandis, quin tamen Pyxidem tangat aut
elevet, eadem intentione offert. Postea Pyxidem oper
culo, seu Calicem palla cooperit.
1142. Celebrans priusquam dicat Qui pridie quam
pateretur, Pyxidem noviter detegit, deinde accipit ho
stiam et super hanc et particulas verba consecrationis
profert: quo facto et Hostia Missae elevata et super
Corporale posita, genuflectit, ac Pyxidem cooperit ?.
1143. Hausto SSño Sanguine , ac deposito Calice
palla cooperto super Corporale ad latus Evangelii, et Pa
tena ante seipsum relicta, Pyxidem in Tabernaculo ponit,
genuflectit, Tabernaculum claudit et Missam prosequitur
more solito .
1 Rubr. Missal. Rit. celebrandi Miss. t. II , n . 3.
2 Ibid . t. VII , n. 3 , t. VIII , n . 5 et 6.
1144. Si paucae particulae consecrandae sint pro

Communione Fidelium in Altari, ubi SS. Sacramentum
non asservatur, et vas proprium non adsit, ponuntur
usque ad Offertorium super Patenam , sed subtus ho
stiam maiorem ; facto Offertorio , simul cum hostia maiori
ac signo Crucis de more, eas super Corporale ante Ca
licem collocat Celebrans ac relinquit, mentaliter formans
intentionem in actu consecrationis consecrandi illas cum
hostia maiori. Sumpto pretiosissimo Sanguine, eas super
Patenam colligit pro Communione Fidelium .
1145. Caveat tamen Celebrans, ne in decursu Mis
sae Manipulo aut manicis Albae has Particulas tangat,
dispergat, aut etiam in terram proiiciat; post Commu
nionem Fidelium , magna diligentia fragmenta in Cor
porali colligit et more solito in Calicem iniicit !
1146. Multae particulae nunquam super nudum Cor
porale, sed semper in Pyxide seu aliquo Calice aut va
sculo ad hoc destinato consecrandae sunt.
1147. Particulae, quae post Fidelium Communionem
supersunt, aut ab ipso Celebrante ante purificationem
Calicis sumuntur, aut, si multae sint, super Corporali
relinquuntur usque ad finem Missae, ac postea ad Ta
bernaculum transferuntur, quo in casu Missa conti
nuatur servatis servandis, ut in Missa coram SS. Sa
cramento.
1148. Hostia pro Ostensorio in capsula aperta aut
saltem in lunula posita super Corporale consecretur ;
non enim decet Hostiam in lunula adaptari post con
secrationem .
1 Rubr. Missal. , De Ritu celebrandi Missam , t. X , 1. 5 .

Cap. II. De consecratione et renovatione SSími Sacramenti, etc. 253
§ II . De renovatione Ssmi Sacramenti

et de purificatione Pyxidis.
1149. SSña Eucharistia iuxta Rituale Romanum fre

quenter, iuxta Decretum Clementis VIII ad minus sin
gulis quindenis, et iuxta Caeremoniale Episcoporum ',
saltem semel in hebdomada mutanda et renovanda est.
Quod praeceptum a S. C. Concilii et S. C. Rituum ut
strictum et rigorosum declaratur ?
1150. Qui ultra mensem renovationem differunt,
iuxta communem sententiam non sunt immunes a pe
riculo gravis irreverentiae erga SS. Sacramentum , ma
xime quando Ecclesia est humida. Necesse tamen est,
ut particulae consecrandae sint recentes 3, ut pericu
cum talis irreverentiae removeatur .
1151. Pyxis toties est purificanda, quoties renovan
tur SS. Particulae. Ratio est, ne fragmenta in Pyxide
ad longius tempus remanentia corrumpantur.
1152. Nunquam Hostiae recenter consecratae cum
veteribus misceantur, sed in alia Pyxide vel vase sunt
conservandae : et veteres vel communicantibus primo
distribuendae, vel a Sacerdote sumendae sunt 4.
1153. Purificatio autem fit sequenti modo. Cele
brans sumpto SS. Sanguine, Calicem palla contectum et
Patenam aliquantulum ad cornu Evangelii, super Cor
porale tamen ponit ; Pyxidem si sit in Tabernaculo , facta
1 Caerem . Episc . I 1 , c . 6, n . 2 .
2 S. Rit. C. 7 Septemb. 1850, in Parisien . ad s .
3 Ibid .
4 S. Rit. C. 3 Septemb . 1672 .
254 Pars IV . De cultu ss . Eucharistiae.
more solito genuflexione, extrahit, super Corporale in

medio deponit , operculum aufert, iterum genuflectit,
et erectus seu potius parum inclinatus Particulas resi
duas sumit. Postea, tenens Pyxidem ad nodum sinistra
manu, pollice et indice dexterae fragmenta diligenter
colligit et in Calicem mittit ; quo facto, parum vini in
eam infundere facit, circumagit , totam illius partem
interiorem , sine tamen multa gesticulatione, indice ab
luit, vinum in Calicem transfundit et cum purificatione
Calicis sumit '. Denique Pyxidem purificatorio extergit,
extra Corporale ponit, et Missam prosequitur.
CAPUT III.
DE DISTRIBUTIONE SANCTISSIMAE EUCHARISTIAE

EXTRA MISSAM ,
1154. Sacerdos extra Missam Communionem datu

rus , lotis prius manibus et superpelliceo ac Stola colo
ris Officio illius diei convenientis indutus, ad Altare
accedit, in quo duo cerei ardere debent, bursam cum
Corporali ante pectus deferens ?. Ibi post factam debi
tam genuflexionem , et Corporali extenso, collocat se in
medio Altaris, donec Minister (qui convenienter cotta in
dutus esse potest iuxta locorum consuetudinem ) , a parte
Epistolae genuflexus, dicit voce intelligibili Confiteor.
Hic modus purificandi Pyxidem magis securus et conveniens est,
quam si sine infusione vini in earn fragmenta solis digitis colligerentur,
cum quasi impossibile sit , etiam minima fragmenta videre et colligere.
a S Rit. C 12 Martii 1836 .
Cap . III. De distributione SSimae Eucharistiae extra Missam . 255
1155. Eodem tempore Sacerdos ostiolum Taberna

culi aperiens , genuflectit , extrahit Pyxidem eamque
aperit, operculum super Corporale ponit, iterum genu
flectit, et manibus iunctis ante pectus , et in cornu
Evangelii versus ad communicandos dicit : Misereatur
et Indulgentiam , absolutionem et remissionem peccatorum
vestrorum , etiamsi unus tantum communicetur, manu
dextera faciens signum Crucis super communicantes .
Minister manet inclinatus, donec responderit Amen post
Misereatur et Indulgentiam .
1156. His absolutis, per eamdem viam revertitur et
reliqua distributionis SS. Eucharistiae, ut num. 1071
et seq. dictum est, perficit.
1157. Sacerdos advertat , ne praecipitanter sacram
Eucharistiam distribuat: est enim Ministerium sanctis
simum omni possibili attentione et devotione pertractan
dum ; neve oculis per Ecclesiam vagetur, sed eos de
missos et ad SS. Sacramentum intentos habeat.
1158. Advertat quoque, ne digitis inferioribus tangat
faciein communicandorum : quapropter sub porrectione
sacrae Hostiae eos inflectat, et quasi infra pollicem et
indicem supponat.
1159. Si in eodem aut proximo Altari celebretur
Missa, et SS. Sacramentum elevetur, ac contra ipsum
transire debeat, non genuflectit, sed se vertit ad Altare,
et erectus cum Pyxide in manibus tantisper subsistit,
donec Elevatio sit peracta .
1160. Finita Communione, Sacerdos ad Altare re
versus Pyxidem super Corporale deponit , genuflectit,
diligenter advertit, an aliquod fragmentum digitis adhae
serit, et illud in Pyxide deponit, digitos, quibus tetigit
256 Pars IV . De cultu ss. Eucharistiae.
SS. Sacramentum , in vasculo apposito abluit et purifi

catorio abstergit. Interea claudit Pyxidem , facta genu
flexione, et dicit Antiphonam : O sacrum convivium etc. ,
V. Panem de coelo etc. , (tempore paschali et infra
Octavam Corporis Christi, utrique addens Alleluia ') ;
deinde adiungit . Domine exaudi etc. Dominus vo
biscum , facie ad Altare versa : Oremus. Deus, qui nobis
sub Sacramento etc. , cum conclusione longa ? ; cuius
loco tempore paschali dicitur Oratio : Spiritum nobis,
Domine, tuae charitatis infunde etc. Per Christum Do
minum nostrum . Amen .
1161. Oratione dicta , Pyxidem coopertam in Ta
bernaculo reponit , factaque genuflexione , clave ob
serat. Statim , sine Altaris osculo, manus extendens et
una cum oculis elevans, dicit : Benedictio Dei omnipo
tentis etc. ; tum manibus reiunctis , Cruci caput incli
nat et conversus ad populum subiungit: Patris et Fi
lii etc. , et super communicatos signum Crucis efformat
ut in fine Missae : quod etiam observatur , si Com
munio immediate ante vel post Missam datur. Postea
ad Altare iterum conversus, plicat Corporale et in
bursa reponit; tum portans bursam cum debitis re
verentiis ab Altari discedit.
1162. Si quae Hostia, dum fit Communio, deciderit
in terram, reverenter eam Sacerdos accipiat, et locum,
in quem ceciderit, obsignet atque aliquid interim super
imponat : opportuno postmodum tempore abradat et
abrasionem in Sacrarium proiiciat. Si ceciderit supra
mappam , huiusmodi mappa signetur, et postmodum di
1 S. Rit. C. 2 Iun . 1883 , in una Cuneen . ad XI .
2S , Rit . C. 24 Septemb. 1842 , in una Tert. Ord. ad 3: et 11 lun . 1880.
i
Cap. III. De distributione SSmae Eucharistiae extra Missam . 257
ligenter lavetur : ipsa vero lotio in Sacrarium proiicia

tur. Si in vestem mulieris ceciderit , ab ipsa extraha
tur et sumatur.
1163. Quando digiti Sacerdotis sunt saliva communi
cantium humefacti , non eos , saltem ex qua parte sacras
Particulas attrectat, ad purificatorium abstergat , ne
fragmenta consecrata digitis forte adhaerentia extergat :
sed redeat ad Altare et illos abluat in vasculo ibi
praeparato, et tunc purificatorio abstergat. Ita S. Ca
rolus, de S. Communione.
1164. Sacra Communio extra Missam eodem tem
poris spatio ministrari potest, quo celebratio Missae per
mittitur , id est ab aurora ad meridiem, nisi obtentum
fuerit Indultum tempus illud prorogans '. Hinc eam
ministrare non licet in nocte Nativitatis Domini ?, nisi
habeatur specialis concessio S. Sedis ; nec a reposi
tione SS. Sacramenti post Missam Feriae V in Coena
Domini, usque post Missam in Sabbato sancto, nisi
periculose aegrotantibus per modum Viatici 3.
1165. Quoties S. Communio extra Missam distribui
tur, semper, etiamsi expositum esset SS. Sacramentum ,
communicatis benedictio ut supra danda est. Haec be
nedictio dari non potest cum Pyxide; neque formulae
Ecce Agnus Dei et Domine, non sum dignus in idio
mate vulgari dici possunt *.
1166. Clerici et Religiosi in gradibus Altaris vel sal
tem prope Altare sacram Communionem suscipiunt , et
i S. Rit. C. 7 Sept. 1816 , ad 37 .
2 S: Rit. C. 18 Septemb. 1781 .
3 Vide die Parasceve et Sabbato sancto huius Caeremonialis.
4 S. Rit. C. 16 Septemb. 1736 : et 23 Maii 1835 .
17
258 Pars IV . De cultu SS . Eucharistiae .
quidem Sacerdotes Stola induti ; Laici vero saeculares

genuflexi non ad Altare vel in Presbyterio , sed ad
mensam seu ad cancellos communicandi sunt, nisi forte
Altari inserviant. Communio prius ministranda est in
servientibus quam aliis ratione ministerii.
1167. Quando Episcopus sacram Communionem mi
nistrat, omnes communicantes, tam de Clero, quam de
populo, et etiam Magistratus , ante Communionem oscu
lantur manum Episcopi.
1168. Diaconus in Ordine tantum Diaconatus, extra
casum necessitatis Communionem Fidelibus distribuere
non potest .
CAPUT IV.
DE EXPOSITIONE SANCTISSIMI SACRAMENTI.
1169. Cum expositio SSmi Sacramenti solemnissimus

actus eucharisticus sit, ideo tunc tantum exponi potest ,
quando gravis et iusta causa habeatur, et ubi debitus
ipsi honor debitaque reverentia exhiberi possit, tum
decenti apparatu Ecclesiae, Altaris, paramentorum , tum
numero Ministrorum et adorantium frequentia.
§ 1. De servandis in expositione privata

Ssmi Sacramenti.
1170. Privata expositio est illa, quando ex privata ,

gravi tamen causa, v. gr. pro aliquo infirmo etc. , SSmum
Sacramentum exponitur.
Cap. IV . De expositione Sanctissimi Sacramenti. 259
1171. Haec expositio propria auctoritate Rectoris Ec

clesiae, respective Superioris Regularis fieri potest ; sed
cum parum et paucis in locis sit in usu , aut non est
introducenda , aut magna tantum cum prudentia.
1172. In hac expositione Sacerdos superpelliceo et
Stola albi coloris sit indutus ; cum ad Altare accedit,
ipsum praecedant duo Acolythi cum thuribulo et navi
cula, cottisque induti. Altare sit debito modo ornatum ,
et in ipso saltem sex ardeant candelae.
1173. Cum ad Altare more solito pervenerit , Sa
cerdos genuflectit cum Ministris, Altare ascendit, Taber
naculum aperit, Pyxidem seu Ostensorium velatum ta
men sub ostiolo ponit, quin e Tabernaculo extrahat ;
iterum genuflectit, ad planum descendit, ambobus ge
nibus genuflectit, surgit, incensum iniicit in thuribulum ,
genuflexusque de more ter Sanctissimum incensat, ser
vatis solitis inclinationibus ante et post thurificationem ,
et Acolytho restituit thuribulum .
1174. Postea recitat genuflexus super infimum gra
dum preces necessitati congruentes , dummodo sint ex
approbatis ' , quales sunt ex. gr. Litaniae Lauretanae,
Pange lingua, O salutaris Hostia , preces et Orationes,
quae in Missali et Rituali Romano etc. inveniuntur.
1175. Cum privata SS. Sacramenti expositio fieri
possit etiam pro Defuncto vel pro Defunctis, licet reci
tare Ps. Miserere vel De profundis et in fine adiun
gere Requiem aeternam , A porta inferi etc. , ubi scilicet
talis consuetudo viget ::
• S. Rit. C. 31 Aug. 1867 , in Mechlinien ., ad g.

S. Rit. C. 16 Decemb. 1828, in Volaterrana , ad 5 .
1176. Si expositio perduret, Sacerdos cum Ministris,

facta brevi adoratione, surgunt , in plano utroque genu
flectunt, et ad Sacristiam redeunt. Convenit autem , ut
aliquis Sacerdos, superpelliceo et Stola indutus , con
tinuo adorationi incumbat.
1177. Si non perduret, Sacerdos , dictis precibus de
quibus supra, intonat Tantum ergo. Ad verba Veneremur
cernui profunde inclinatur ; ad Genitori thus imponit,
SS. Sacramentum adolet, et dicto Ņ. Panem de coelo
et Oratione Deus, qui nobis sub Sacramento mirabili etc. ,
Altare ascendit, genuflectit, ostiolum Tabernaculi claudit,
quin benedictionem det, et more solito ad Sacrarium
revertitur.
1178. Ubi vero consuetudo viget benedicendi popu
lum cum Pyxide vel Ostensorio (velato semper), finita
adoratione, si talis consuetudo sit longa et quasi ab im
memorabili et absque gravi offensione populi aut scan
dalo tolli nequeat, et si Episcopus expresse vel saltem
tacite talem consuetudinem approbet, benedictio semel
tantum in die dari potest ,
1179. In hoc casu Sacerdos, dicta Oratione, Velum
humerale album assumit, Altare ascendit ut supra , Pyxi
dem e Tabernaculo educit, super Corporale ponit, sini
stra velata ad nodum illam capit, et dextera manu to
tum Ostensorium respective Pyxidem cum altera Veli
parte cooperit ? , ad altitudinem pectoris elevat , per
dexteram suam ad populum se vertit et illum benedicit
de more . Vid. n. 1213 .
1 Vide Gardellini, Comment, in Clementin . instruct. & 36, n. 24.

2 S. Rit. C. 23 Februar. 1839, in Meliten . ad 5 .
1180. Deinde per cornu Evangelii ad Altare se con

vertit, Pyxidem super Corporale ponit, Velum hume
rale dimittit, Pyxidem in Tabernaculum recondit, ge
nuflectit, ostiolum claudit, et revertitur more solito ad
Sacristiam .
1181. Observandum hic, quod in expositione SSmi
Sacramenti Pyxide inclusi thurificatio non sit de prae
cepto, sed omitti possit '.
§ II. - De iis, quae pro publica expositione

SSmi Sacramenti requiruntur.
1182. Publica expositio SSñi Sacramenti fieri nequit,

nequidem in Ecclesiis Collegiatis et Regularium etiam
exemptorum , sine Ordinarii expressa licentia, quae li
centia potest esse aut generalis, aut particularis pro
casu particulari. Qui contra faciunt, censuris ecclesia
sticis coercendi sunt ?
1183. SS. Sacramentum regulariter in Ostensorio
exponi debet et quidem in throno, ita ut ab omnibus
videri possit ; si vero aliqua ex causa rationabili expo
sitio fit in Pyxide, haec non in throno sub umbella col
locatur, quod est prohibitum », sed aperto ostiolo in
ipso Tabernaculo relinquatur.
1184. Altare expositionis, quod ordinarie esse debet
Altare maius, utpote dignius, sit decentissime ornatum :
ab eo removeantur, et ubi fixae sunt, contegantur Reli
1 S. Rit. C. 1 Septemb. 1487 , in Ariminen .

2 Ex multis Decret. S. Rit. C.: et Decret. gener. 31 Martii 1821 ,
confirmato a Pio VII 3 April. 1821 , ad 4.
3 S. Rit. C. 3 April . 1821 , ad 5 .
quiae Sanctorum " ; item imagines , repraesentationes

luctus aut mortis, tam ab Altari , quam ab Ecclesia
removeantur ; ardeant in ipso saltem duodecim can
delae ex cera alba ? >, nisi instructio Ordinarii confirmata
a S. Sede aliter statuerit.
1185. Super Altare statuetur thronus seu baldachi
num, in cuius plano, ubi SSmum Sacramentum collo
cabitur , sit extensum Corporale seu palla : et ante
Altare ponatur pallium albi coloris, licet alius sit color
Officio conformis.
1186. Altare expositionis, si structura Ecclesiae hoc
permittat, cancellis fixis vel saltem scamnis ad hoc ap
positis clausum sit, et laicis saecularibus non permittatur,
ut intra Presbyterium vel septa Altaris ingrediantur ;
et solis Clericis vel Laicis cotta indutis permittitur ac
cendere candelas aut eas emungere, extinguere, etc. In
eorum absentia hoc fieri potest a devoto saeculari seu
Sacrista , cotta induto 3.
1187. Toto tempore expositionis Fideles et saltem
duo ex nostris Clericis vel Laicis cotta induti, atque Sa
cerdos superpelliceo et Stola alba amictus SSmum Sa
cramentum continuo adorare debent * ; et quicumque ad
Altare accedit, ab illo recedit, vel ante Sanctissimum
transit, ambo genua flectat.
1188. SSmum Sacramentum non potest eodem die
in eadem Ecclesia bis exponi in pluribus Altaribus, nec
1 S. Rit. C. 2 Sept. 1741 , ad 5 .

? S. Rit. C. die 21 Decemb. 1849 instructionem Clement. in hoc
sensu confirmavit .
3 Instruct . Clement . & VII .
4 S. Rit . C. 10 Sept. 1701 , ad 18 : et 17 Aug. 1833 , ad 2.
-
semel expositum in uno Altari transferri ad aliud, ut

ibi exponatur aut benedictio cum ipso detur ".
1189. SSmum Sacramentum ante concionem, si con
cionandum sit, non exponi debet ; sed si iam expositum
est, ut tempore XL Horarum , sub concione tela tega
tur ; cerei accensi maneant, et Orator, si Sacerdos sae
cularis, birreto non utatur ?
119o . Quando celebrare in Altari expositionis liceat,
et quid in hoc casu servandum, vide num . 831 .
1191. Benedictio Candelarum, Cinerum, Palmarum
in Altari expositionis SS. Sacramenti est vetita.
1192. Non licet tempore expositionis sive in Osten
sorio sive in Pyxide, introducere in Ecclesiam cadavera,
celebrare Missas de Requie, Exequias peragere, et si
milia. Quodsi sepultura immineat aut urgeat, SS. Sacra
mentum primo reponatur et occludatur, aut functiones
funebres extra Ecclesiam peragantur , et Missa exe
quialis aut in alia Ecclesia aut in aliquo Sacello sepa
rato celebretur, aut ad diem sequentem differatur.
1193. In Missa diei fieri potest Commemoratio pro
Defunctis, quando tertia Oratio est ad libitum.
1194. Cantus non liturgici, ut sunt cantus in lingua
vernacula aut alii, qui non sunt ex Missali, Breviario
et Rituali Romano , coram SSmo Sacramento expo
sito improbantur 3 ; Preces vero faciendae approba
tae sint. Vid. n. 1174.
1195. Orationes dicuntur cum brevi conclusione, nec
illis praemittuntur Versiculi Domine exaudi etc. et Do
i Innocent . XI , 20 Maii 1682 .
2 S. Rit . C. 22 Sept. 1837 , ad IV.
3 S. Rit. C. 21 Martii 1609 : et 24 Martii 1657 .
264 Pars IV. De cullu SS. Eucharistiae .
minus vobiscum , quando benedictio immediate Oratio

nem sequitur.
1196. Tantum ergo et Genitori semper cantantur aut
recitantur ante benedictionem cum Versiculo Panem
de coelo etc. et Oratione Deus, qui nobis sub Sacra
mento , cui adiungi potest aliqua Oratio, si dicenda,
aut ex rationabili et gravi causa sit ab Episcopo con
cessa vel praescripta, praeterquam in festo et Octava
Corporis Christi ?
§ III . De ritu publice exponendi et reponendi

SS. Sacramentum .
1197. Pro publica expositione SS. Sacramenti, ornato

convenienter Altari, et disposito necessario numero can
delabrorum cum cereis , et throno cum Corporali super
basim ; paratis in Sacrario, quae dicta sunt alibi (de
officio Sacristae, num . 592 ) : datis consuetis campanae
signis ; hora competenti a Clericis vel a Fratribus Laicis
cotta indutis accenduntur candelae Altaris, et interim
Sacrista vel Clericus pariter indutus cotta defert ad
Altare Ostensorium parvo velo albo obtectum , bursam
albi coloris cum Corporali, claviculam Tabernaculi, et
haec omnia collocat super mensam prope medium ;
item Velum humerale, quod ponit super abacum seu
credentiam, et librum precum locandum vel super aba
cum vel super gradus Altaris . Maxime autem convenit,
ut tabellae Secretarum amoveantur ab Altari et alibi
ponantur.
i S. Rit. C. 22 Septemb. 1837.

-
1198. Omnibus dispositis, Sacerdos superpelliceo et

Stola alba indutus , praecedentibus Thuriferario cum
thuribulo et navicula , duobus Clericis cum intorticiis
accensis, et alio saltem Clerico pro adsistentia, facta
prius ab omnibus simul Cruci aut imagini reverentia,
manibus iunctis procedit ad Altare. Cum ad Presbyte
rium pervenerint, Thuriferarius parum recedat a latere
Epistolae, deferentes intorticia ante Altare a lateribus
hinc inde sistant : Sacerdos et alii progrediantur usque
ad infimum Altaris gradum , et tunc omnes simul ge
nuflexionem faciant in plano.
1199. Thuriferarius vel suo loco stabit, vel medius
inter deferentes intorticia cum ipsis in plano Presbyterii
adgeniculabitur, caeteri ad infimum gradum : Sacerdos
vero statim , sine mora , ascendet in suppedaneum ,
extrahet Corporale e bursa et super mensam extendet,
ostiolum Ciborii clavicula aperiet, genuflectet, custo
diam seu capsulam cum sacra Hostia educet et ponet
super Corporale, atque ostiolum Ciborii claudet. Hinc
posito super Corporale Ostensorio, illud detegit, velum
ponens super Altare in cornu Evangelii , aperit cry
stallum spherae, deinde Custodiam, et accepta per ma
nubrium lunula cum sacra Hostia, ipsam collocat in
sphera, ita ut ex nulla parte crystallum tangat, sphe
ramque claudit. Claudit inde et Custodiam , ipsam col
locans a latere Epistolae super Corporale, hinc Osten
sorium vertit ex parte nobiliori et super basim throni
statuit si facile possit, et facta genuflexione descendit
in planum ex parte Evangelii.
1200. Si thronus autem ita sit elevatus, ut Sacerdos
ad eius basim manibus non pertingat, tunc posito Osten
sorio in medio Corporali recedit aliquantulum a latere

Epistolae, dum Clericus a latere Evangelii parvam sca
lam seu scabellum admovet in medium suppedaneum :
hinc uterque simul Clericus et Sacerdos genuflexionem
faciunt et surgunt; Clericus Sacerdotem scalam ascen
dentem sustentat, Sacerdos, sumpto manu dextera Osten
sorio, ascendit et illud super Corporale in basi throni
collocat, et scala seu scabello descendit, simul cum Cle
rico genuflexionem iterat, et se vertens paululum a la
tere Epistolae, ita ut dorsum Sacramento non vertat,
descendit in planum , et in infimo gradu adgeniculatur
profunda reverentia Sacramentum adorans, et assurgit.
Clericus interim, scabello in suo loco reposito, accedit
ad Sacerdotem et prope ipsum in eodem gradu genua
flectit.
1201. Si opus sit SS. Sacramentum ad posticam
partem Altaris deferre, ut in throno ponatur, Sacerdos
collocata in Ostensorio S. Hostia, simplici facta genu
flexione, manu dextera Ostensorium infra nodum accipit
submissa sinistra, per gradus Altaris a cornu Epistolae
descendit, Clerico comitante ut ipsum scalam ascen
dentem sustentet, sic in throno exponit ; inde descendit,
et cum Clerico ad suum locum redit. Notandum , quod
in hoc casu Sacerdos non utitur Velo humerali.
1202. Genuflexus Sacerdos sic in infimo gradu Al
taris, facta Sanctissimo adoratione, profunde se inclinans
assurgit. Thuriferarius, facta duplici genuflexione et re
verentia eodem tempore, cum Sacerdote ipso assurget,
accedet ad Altare et stans, tradita navicula vel Clerico
assistenti pariter stanti, qui Sacerdoti sine osculis mi
nistrabit incensum , vel ipsi Sacerdoti si Clericus assi
-
stens non adsit , thuribulum apertum offeret : et Sa

cerdos parum conversus in illud sine benedictione in
censum injiciet, hinc rursus geniculabit in infimo gradu,
et accepto thuribulo vel a Clerico assistente , vel ab
ipso Thuriferario, praemissa profunda inclinatione , thu
rificabit triplici ductu SS. Sacramentum et thuribulum
restituet ei a quo acceperat.
1203 Si post expositionem cantandae sint Litaniae,
vel recitandae preces ex consuetudine , vel ex aliqua
rationabili causa, dummodo sint liturgicae, aut ab aucto
ritate ecclesiastica approbatae, Thuriferarius , accepto
thuribulo, procedet in medium Presbyterium ante Al
tare : Clerici deferentes intorticia assurgent, et, simul
cum illo facta duplici genuflexione, ipso praeeunte ad
Sacrarium redeunt. Sacerdos autem genuflexus in in
fimo gradu preces recitat, cantat si quae cantanda
sint, surgens ipsc solus ad Dominus vobiscum , si dici
debeat, et ad Orationes; quibus expletis, iterum genu .
flectit, et facta brevi adoratione, cum Adsistentibus, si
adsint, surgit, et duplici ab omnibus simul genuflexione
peracta in plano, ad Sacrarium , ordine quo venerant,
revertuntur. Advertatur tamen , ut toto expositionis
tempore aliquis ad adorandum maneat. Tid. n . 1187 .
1204. Si vero statim post preces danda sit bene
dictio et Sacramentum reponendum non enim licet
benedicere populum cum SS. Sacramento nisi in re
positione) , tunc Clerici circa finem precum redeant ad
Sacrarium, ubi Celebrans interim induetur Amictu , su
perpelliceo aut Alba et Cingulo, Stola et Pluviali albi
coloris. Sub fine Orationum Celebrans sic paratus, simul
cum Ministris Cruci aut imagini facta de more reve
rentia, praecedentibus Thuriferario et Clericis cum in

torticiis, si adsint, inter duos Clericos fimbrias Pluvialis
tenentes ad Altare procedat , tecto capite Amictu ; at
cum in conspectu Sacramenti advenerit, caput detegat.
1205. Sacerdos, qui mansit ad Altare, superveniente
Celebrante assurget, utroque genu flexo adorabit in
plano, et Stola deposita, recedet in cornu Epistolae,
ibique maneat prope gradus Altaris.
1206. Cum Celebrans pervenerit ad Presbyterium ,
Thuriferarius parum se retrahit ad latus Epistolae, qui
intorticia deferunt hinc et inde, ut Celebrans et Assi
stentes libere transire possint usque ad Altaris gradus,
ubi subsistunt ; et tunc omnes eodem tempore utrum
que genu flectunt in plano , et assurgunt. Hinc Thu
riferarius stabit, Clerici deferentes intorticia contra fa
ciem Altaris adgeniculabuntur, et Celebrans priusquam
genua submittet in infimo gradu Altaris, incensum in
thuribulo ponet parum versus ad latus Epistolae more
solito sine benedictione , naviculam ministrante Cle
rico, qui stat ad eius dexteram , vel Sacerdote assi
stente, si unus tantum esset Clericus, qui a sinistris ad
stabit et fimbriam dexteram Pluvialis elevatam tenebit,
ut brachium Celebrantis sit liber, ac Thuriferario stante
obiiciente thuribulum . Si duo Clerici assistant Cele
branti, Sacerdos assistens vices geret Caeremoniarii.
1207. Hoc peracto omnes geniculabunt: Celebrans
in medio, Adsistentes prope ipsum a dextris et a si
nistris in infimo gradu Altaris, Sacerdos assistens a
dextris primi Clerici , vel loco ipsius si unus tantum
assistat, Thuriferarius prope primum Assistentem a
dextris in plano. Statim autem Celebrans cum Ministris
--
Cap. IV . De expositione Sanctissimi Sacramenti . 269
intonabit Tantum ergo , quod Chorus respective po

pulus continuabit ; ad verba Veneremur cernui fiet ab
omnibus reverentia profunda, et dictis his verbis Assi
stens a dextris accipit naviculam a Thuriferario et sine
osculis tradit Celebranti, ut incensum ponat in thuri
bulo . Post verba Genitori Genitoque Celebrans triplici
ductu Sacramentum thurificabit, et thuribulum restituet
Assistenti et hic Thuriferario, qui ad suum locum re
dibit inter deferentes intorticia.
1208. Cantato Genitori Genitoque etc. , adiicietur
V. Panem de coelo etc., cui tempore paschali et per
totam Corporis Christi Octavam additur Alleluia. Ce
lebrans post Versiculum , nullam faciens reverentiam
neque genuflexionem , assurget et tono feriali cantabit
Orationem Deus, qui nobis etc. caput inclinans ad
Oremus. Dominus vobiscum non dicitur ' ; et conclusio
erit : Qui vivis et regnas in saecula saeculorum . Librum
vel sustinebunt Assistentes, vel poterit ipse sibi manibus
sustinere. Post Orationem statim denuo procumbit in
genua .
1209. Orationi Deus, qui nobis poterit adiungi aliqua
alia Oratio ? , dummodo ab Ordinario praescripta sit,
aut gravis adsit ratio id faciendi: nunquam tamen
infra Octavam Corporis Christi 3 ; conclusio semper
erit brevis.
1210. Cantata Oratione , Sacerdos assistens sibi
Stolam imponit, assurgit et in suppedaneum Altaris
ascendit, et simplici genuflexione ibi facta , SS. Sacra
1 S. Rit. C. 3 Martii 1761 , in Aquen ., ad 7 .
2 S. Rit. C. 7 Septemb. 1850.
3 S. Rit. C. 22 Septemb. 1837 .
270 Pars IV. De cultu SS . Eucharistiae .
mentum deponit e throno eodem modo quo antea

exposuit ; Ostensorium super Corporale collocat, et in
suppedaneum adgeniculatur.
1211. Eodem tempore, quo Sacerdos Sacramentum
deponit, Clericus, qui est a dextris Celebrantis, assurgit,
Velum humerale sumit, explicat et Celebrantis humeris
imponit, et Clericus alter Velum ipsum ante pectus
eidem alligat. Quod si unicus esset Clericus a sinistris,
ipse surget, et facta duplici genuflexione in medio omnia
ista peraget.
1212. Celebrans hinc facta simul cum Assistentibus
profunda reverentia, ad Altare cum ipsis ascendet ; hi
in extremo suppedaneo geniculabunt, Celebrans mani
bus insistens Altari simplicem genuflexionem peragit,
et dum ipse assurgit, surget quoque Sacerdos assistens,
qui illi tradet Ostensorium ita conversum, ut in danda
benedictione pars anterior populum respiciat : Celebrans
autem manibus Veli humeralis extremitatibus coopertis
illud accipit, dextera ad nodum, sinistram pedi submit
tens. Sacerdos assistens recedet ad latus Epistolae,
sibi detrahet Stolam et in extremitate suppedanei in
genua procumbet : vel si non adsit Clericus assistens,
a dextris in loco ipsius genua flectet. Notandum , quod
Velo humerali tegendae sunt manus Celebrantis, non
autem Ostensorium aut pars illius.
1213. Celebrans convertatur ad populum super si
nistram suam , Ostensorium ante pectus tenens : et be
nedictionem impertietur faciens super populum signum
Crucis, elevans primo Ostensorium usque ad oculos,
demittens inde infra pectus, iterum usque ad pectus
elevet, ducet deinde ad sinistrum humerum et linea
horizontali reducet ad dexterum , quin pedes moveat;

convertetur hinc super dexteram suam ad Altare et
ibi , adiuvante Sacerdote assistente, qui Stolam rursus
sibi imposuerit, super Corporale Ostensorium dimittat.
1214. Deposito Ostensorio, Celebrans simplicem ge
nuflexionem peragit, seque convertens descendit, parum
se tenens a parte Evangelii, ne terga Sacramento vertat;
rursus geniculabit in medio, in infimo gradu, profundam
reverentiam facit simul cum Clericis, qui pariter descen
derint ; et tunc, non antea, a Clerico, qui est a sinistris,
Velum humerale ei expedietur, quod ab alio excipietur,
vel ipse detrahet, si alius non adsit. Si ex consuetudine
vel ex praescripto statim post benedictionem vel laudes
aliquae recitandae sint, vel aliquid liturgicum cantan
dum , hoc fieri debet, dum Sacramentum reponitur, neque
relinquendum est Sacramentum expositum post imper
titam benedictionem .
1215. Sacerdos assistens assurgit, genuflectit pau
lulum in latere Epistolae, ad medium Altaris accedit,
convertit aliquantulum Ostensorium , aperit custodiam
seu capsulam Hostiae, inde crystallum Ostensorii, et,
detracta reverenter lunula, ipsam in custodiam reponit,
ipsam claudit et sistit in medio Corporalis: claudit
hinc crystallum Ostensorii , et illud extra Corporale col
locat in cornu Evangelii: aperto deinde ostiolo Taber
naculi , Sacramentum recondit ; et, facta genuflexione,
assurgit , claudit ostiolum , et sibi detracta Stola re
cedat. Postea surgentes omnes genuflexionem in plano
faciunt, et ordine quo venerant ad Sacrarium redeunt.
1216. Si Sacerdos assistens non habeatur, omnia
ab ipso facienda faciet ipse Celebrans: verum si Sacra
272 Pars IV . De cullu ss. Eucharistiae .
mentum in locum valde elevatum exponatur, tunc sive

in expositione sive in depositione dimittat Pluviale, ne
evertat candelabra, aut aliquod aliud inconveniens ac
cidat.
1217. Si expositio facienda sit ante Missam vel im
mediate post, Sacerdos celebraturus illam perficere po
terit cum paramentis sacerdotalibus, deposito simpliciter
Manipulo. Si non immediate post Missam danda sit
benedictio cum Ostensorio, Sacerdos redeat ad Sacri
stiam , deponat Casulam et Manipulum , et Pluviale in
duat, et sic revertatur ordine indicato ad Altare .
1218. Quando expositio SS. Sacramenti, ut pluries
evenit, fit simpliciter ad benedictionem populo imper
tiendam, tunc paratis omnibus, Celebrans cum Ministris
more solito pergit ad Altare, ibique facta ab omnibus
genuflexione in plano , statim vel ipse Celebrans, vel
Sacerdos assistens, si adsit, aliis genuflexis in infimo
gradu Altaris, Sacramentum exponit. Ponitur hinc in
censum in thuribulo, incensatur more solito Sacramen
tum et intonatur Tantum ergo. Dicuntur, si quae di
cendae sint, preces et post verba Genitori Genitoque,
secundo incensatur SS. Sacramentum . Caetera omnia
complentur ut supra dictum est.
$ IV. - De expositione Quadraginta Horarum .
1219. Quandocumque Oratio Quadraginta Hora

rum cum SSñi Sacramenti expositione instituitur, Al
tare, in quo illud est exponendum, pallio albo ' ac so
1 S. Rit. C. 19 Decemb . 1829.

lemni apparatu adornabitur, pluribus cum candelabris

apte dispositis, in quorum medio thronus seu balda
chinum coloris albi positum sit , super cuius basim
extensum sit Corporale. De die super illud decem et
octo saltem ardebunt candelae , Romae vero saltem
viginti : nocturno etiam tempore, idem numerus nequa
quam minuetur. Attamen quoad numerum cereorum ,
qui iugiter ardere debebunt ante SSmum Sacramen
tum, servabitur dioecesani Episcopi mandatum, aut Sy
nodalis praescriptio. Picturae et imagines, quae sunt
super et prope Altare, operiantur velo albo vel rubro.
Nec Sanctorum sive imagines sive Reliquiae, ut in qua
vis SSmi Sacramenti expositione , super Altare unquam
collocabuntur ! Poterunt tamen Angelorum simulacra
sustinentia candelabra cum candelis adhiberi .
1220. In Altari expositionis , tempore Missae so
lemnis, adsit Crux visibilis populo cum imagine Cru
cifixi, ponantur et tabellae Secretarum seu chartaeglo
riae . In abaco seu credentia, praeter ea quae parantur
pro aliis Missis solemnibus, ponatur Ostensorium parvo
velo albo obtectum ; capsula clausa cum hostia con
secranda bene aptata in sua lunula ; liber precum pro
Celebrante , et saltem alii duo pro Cantoribus ; Pluviale
concolor paramentis Missae. Si autem facienda sit pro
cessio , adsit et Velum humerale album : thuribulum
alterum , si habeatur : duo candelabra cum cereis pro
Ceroferariis : et prope abacum Crux processionalis ,
umbella, aut baldachinum cum hastis ; et si processio
extra Ecclesiam facienda esset, parentur ad limina Pre
1 S. Rit . C. 2 Septemb. 1741 .

18
274 Pars IV . De cullu SS . Eucharistiae.
sbyterii etiam quatuor laternae hastiles, quae a Clericis

indutis cotta, aut saltem a Confratribus capa seu sacco ,
vel ubi mos est, cotta indutis, a lateribus baldachini de
ferendae erunt.
1221. In Sacristia omnia parata sint, uti pro Missis
solemnibus cantatis et cum Ministris paratis. Praesto
ergo sint praeter paramenta missalia pro Celebrante ,
Tunicella et Dalmatica pro Ministris.
1222. Ut Missa votiva solemnis de SSmo Sacra
mento , cum pro adoratione Quadraginta Horarum expo
nitur ac reponitur, celebrari queat, necesse est, ut expo
sitio diu noctuque iugiter perduret. Hoc in casu illa di
citur prout in fine Missalis cum Gloria, Credo, unica
Oratione, Praefatione Nativitatis ac consueto Evangelio
S. Ioannis sub Missae exitum , non omissa tamen Missa
conventuali de Officio currente. Excipiuntur nihilominus
Dominicae primae et secundae classis, duplicia itidem
primae et secundae classis, Feria quarta Cinerum , et
secunda, tertia ac quarta maioris Hebdomadae, Octavae
Epiphaniae, Paschatis et Pentecostes, nec non Vigiliae
Nativitatis et Pentecostes. Quibus diebus canitur Missa
de die, eique adiicitur sub unica conclusione Oratio
Missae votivae , dehinc sub conclusione distincta aliae
aguntur Commemorationes occurrentes ; caeterum illa
celebratur cum vel absque Gloria et Credo, prout ritus
et qualitas Missae diei exigunt.
1223. In Missa expositionis, quae usque ad sumptio
nem non differt ab aliis Missis solemnibus, binae conse
crantur hostiae, altera pro Sacrificio , altera pro expo
sitione facienda, quae a Subdiacono simul cum Calice
deferenda est ad Altare, ante Offertorium clausa in sua
Cap. IV . De e.rpositione Sanctissimi Sacramenti. 275
capsula. Celebrans ipsam , aperta prius capsula, offert

cum alia. Paulo ante Communionem , Minister ex abaco
Ostensorium sumit suo velo coopertum et ad Altare in
cornu Epistolae defert, cum genuflexione, tum in ac
cessu, tum in recessu . Hausto a Celebrante pretioso
Sanguine, Diaconus et Subdiaconus, genuflexione pe
racta , locum mutabunt, videlicet Diaconus transibit ad
dexteram , Subdiaconus ad sinistram Celebrantis, hinc
omnes genuflexionem faciunt. Diaconus tunc Ostenso
rium detegit, velum deferente ad abacum Clerico, ponit
super Corporale, crystallum aperit, sumit de capsula
lunulam cum Hostia sacra, eamque ponit in Ostenso
rio, crystallum ac capsulam claudit, et Ostensorium in
medio Corporalis ponit erga gradus candelabrorum fa
ciem ipsius vertens, ita ut Celebrantem respiciat, ite
rumque genuflectunt, ac Diaconus ad sinistram Cele
brantis se rursum recipit, Subdiaconus vero ad dexte
ram . Post haec Missa absolvitur, uti coram Samo Sa
cramento exposito .
1224. Finita Missa , Celebrans et alii genuflectunt in
suppedaneo unico genu et a latere Epistolae descendunt
in planum , ubi, prope scamnum vel abacum , conversa
facie versus Altare, Celebrans deponit Casulam et Ma
nipulum et assumit Pluviale: Ministri deponunt Mani
pulos. Hinc, si facienda est processio, postquam Ce
lebrans Pluviali se induerit sic stando ad scamnum
vel ad credentiam, non ad Altare, incensum ponit in
duobus thuribulis, ministrantibus more solito Ministris,
sed sine osculis. Interea Sacrista vel Clericus, cotta
indutus, tollit de Altari Crucem , tabellas Secretarum ,
Missale, legile , et omnia vel ad abacum , vel alibi deponit.
1225. Celebrans, incenso posito in thuribulo, cum

Ministris tenentibus fimbrias Pluvialis, ante Altare pro
cedet, utroque genu genuflexionem faciet cum aliis, as
surget et geniculabit in infimo gradu. Accepto deinde
thuribulo, triplici ductu SS . Sacramentum thurificabit,
et thuribulum restituet. Primus Minister imponet Ce
lebranti Velum humerale, quod secundus illi ante pectus
alligabit. Tunc Celebrans cum Ministris ad supremum
gradum ascendit, et genuflectit cum Subdiacono in ora
suppedanei. Diaconus vero ascendit usque ad Altare,
genuflectit, assurgit, accipit Ostensorium vertens ipsius
faciem anteriorem contra se, et illud tenens manu de
xtera in parte superiore pedis , quasi ad spheram , se
vertit, et stans porrigit Celebranti genuflexo, deinde
genuflectit et adorat. Celebrans surgit, et ascenso sup
pedaneo se vertit ad populum . Statim Cantores into
nant Hymnum Pange lingua, et simul omnes surgunt,
et facta duplici genuflexione suo ordine devote pro
cedunt.
1226. Praecedit Crucifer medius inter duos Aco
lythos cum candelabris, accensis cereis ; prosequuntur
Religiosi bini et bini cum cereis accensis ; postea
duo Thuriferarii hinc inde ante Celebrantem extra
baldachinum , continue SS. Sacramentum thurificantes,
qui facie incedunt quasi ad invicem versa , ne Ve
nerabili Sacramento terga obvertant. Ultimus omnium
venit Celebrans medius inter Ministros hinc inde lim
bos Pluvialis elevantes, et cum iisdem recitans sub
missa voce Pange lingua et alios Hymnos et Psal
mos. Convenit, ut hastae baldachini a Sacerdotibus
vel saltem a Clericis superpelliceo indutis deferan
tur. Si autem processio extra Ecclesiam fiat, a la

teribus baldachini deferuntur laternae hastiles. Vide
num . I 220 .
1227. Ubi processio ad Altare redierit , Crucifer

ad latus Epistolae Crucem et Ceroferarii candelabra
super abacum deponunt ; Religiosi in Chorum redeunt,
cereos attamen accensos usque ad finem sacrae fun
ctionis retinentes. Celebrans autem sistit ad Altare,
Diacono genuflexo ante eum Sanctissimum tradit, qui
Ipsum super thronum deponit, adiuvante Clerico vel
Sacrista . Celebrans statim ac Ostensorium cessit, ge
niculabit ad infimum Altaris gradum , et adiuvantibus
Ministris Velum humerale dimittet.
1228. Sacramento exposito, Cantores intonant Tan
tum ergo ; post verba Veneremur cernui, Celebrans cum
Ministris assurget, incensum in thuribulum iniiciet more
solito , et Sacramentum thurificabit. Expleto Tantum
ergo, quin dicatur V. Panem de coelo etc. , Cantores iugi
ter genuflexi immediate Sanctorum Litanias more solito
canant cum hisce variationibus. Dicto Ab ira tua, li
bera etc. , dicatur:
Ab imminentibus periculis, libera nos Domine.

A flagello terraemotus, libera .
A peste, fame, et bello, libera .
A subitanea et improvisa morte, libera .
Ab insidiis diaboli, libera .
Ab ira, et odio, et omni mala voluntate, libera .
A spiritu fornicationis, libera .
A fulgure et tempestate, libera .
A morte perpetua , libera .
Postea proceditur :
Per mysterium sanctae Incarnationis tuae etc. ,
usque ad : Ut domnum Apostolicum etc. inclusive; quo
dicto additur :
Ut Turcarum et haereticorum conatus reprimere ,
et ad nihilum redigere digneris, te rogamus.
Caetera more solito.
1229. Si processio non fiat, Celebrans, Missa abso
luta et Pluviali assumpto, ut num . 1224, statim ad Al
tare accedit, et facta genuflexione utroque genu cum
Ministris , Diaconus Sacramentum exponit in throno.
Cantores vel Celebrans intonat Pange lingua ad Tan
tum ergo, incensum ponit in thuribulo, thurificat , et
deinde caetera sequuntur, ut num . antecedenti .
1230. Finitis Litaniis , intonato alta voce a Cele
brante Pater noster etc. , et dicto eadem voce Et ne
nos etc. , Cantores praecinunt Psalmum Deus in adiuto
rium alternatim cum Choro recitandum . Tum Celebrans
adhuc genuflexus preces subiungit in tono feriali, dicens
erectus Dominus vobiscum et Orationes sequentes :
OREMUS.
Deus, qui nobis sub Sacramento mirabili Passionis

tuae memoriam reliquisti: tribue, quaesumus, ita nos
Corporis et Sanguinis tui sacra mysteria venerari, ut
redemptionis tuae fructum in nobis iugiter sentiamus.
Ab Adventu usque ad Nativitatem Domini:
Deus, qui de beatae Mariae Virginis utero Ver
bum tuum , Angelo nuntiante, carnem suscipere voluisti :
praesta supplicibus tuis, ut qui vere eam Genitricem Dei
credimus, eius apud te intercessionibus adiuvemur.
Cap. IV. De expositione Sanctissimi Sacramenti. 279
A Nativitate usque ad Purificationem :

Deus, qui salutis aeternae , beatae Mariae virgini
tate foccunda, humano generi praemia praestitisti : tri
bue, quaesumus, ut ipsam pro nobis intercedere sentia
mus, per quam meruimus auctorem vitae suscipere Do
minum nostrum lesum Christum Filium tuum .
A Purificatione usque ad Adventum Domini , etiam
tempore paschali :
Concede nos famulos tuos, quaesumus, Domine Deus,
perpetua mentis et corporis sanitate gaudere: et gloriosa
beatae Mariae semper Virginis intercessione a praesenti
liberari tristitia, et aeterna perfrui laetitia.
Omnipotens, sempiterne Deus, miserere famulo tuo
Pontifici nostro N., et dirige eum secundum tuam cle
mentiam in viam salutis aeternae : ut , te donante, tibi
placita cupiat, et tota virtute perficiat.
Deus, refugium nostrum et virtus : adesto piis Ec
clesiae tuae precibus, auctor ipse pietatis, et praesta, ut
quod fideliter petimus, efficaciter consequamur.
Omnipotens, sempiterne Deus, in cuius manu sunt
omnium potestates, et omnium iura regnorum : respice
in auxilium Christianorum , ut gentes Turcarum et hae
reticorum , quae in sua feritate et fraude confidunt,
dexterae tuae potentia conterantur.
Omnipotens, sempiterne Deus, qui vivorum domina
ris simul et mortuorum, omniumque misereris, quos tuos
fide et opere futuros esse praenoscis: te supplices exo
ramus, ut pro quibus effundere preces decrevimus,
quosque vel praesens saeculum adhuc in carne retinet,
vel futurum iam crutos corpore suscepit, intercedentibus
omnibus Sanctis tuis, pietatis tuae clementia omnium de
280 Pars IV . De cultu ” SS . Eucharistiae,
lictorum suorum veniam consequantur. Per Dominum

nostrum Iesum Christum , Filium tuum: qui tecum vivit
et regnat in unitate Spiritus sancti Deus , per omnia
saecula saeculorum . R ). Amen .
Deinde iterum genuflectit, et pronuntiato per Can
tores V. Exaudiat nos omnipotens etc. et ab aljis
R ). Amen , subdit submissa voce Fidelium animae ab
sque signo Crucis, et repetito Amen , universi brevi
vacant orationi ; qua finita, omnes genuflexionem utro
que genu cum profunda inclinatione faciunt et debito
ordine in Sacristiam redeunt, quin Celebrans caput
cooperiat, nisi postquam e conspectu SSñi Sacramenti
recesserit.
1231. Dum SSmum Sacramentum Fidelium adora
tioni patet expositum , duo Religiosi vel saltem unus su
perpelliceo, et Sacerdotes etiam Stola amicti coloris
albi, flexis genibus ante scamnum in plano Presbyterii
situm ac tapete coopertum continue astabunt, unus
quisque per horae spatium , vel minus iuxta consuetu
dinem . Ad horas indicandas, horis singulis cum cam
pana signum dabitur. Si forte sermo sit habendus,
Orator pietate ac brevitate sibi proposita concionabitur,
et tempore sermonis SS. Sacramentum obtegatur.
1232. Secunda expositionis die celebrabitur Missa
solemnis pro Pace in colore violaceo, si ritus permittat ,
iuxta notata num . 1222 , ad Altare laterale , sine Gloria
cum unica Oratione , sine Credo, Praefatio communis
vel de Tempore aut Octava.
1233. Missae privatae, quae expositionis tempore ce
lebrantur, erunt de Officio currente cum Commemoratione
SSñi Sacramenti post alias a Rubricis praescriptas,
Cap. IV. De expositione Sanctissimi Sacramenti. 281
si excipiantur festa primae et secundae classis, ac Mis

sae, quae unicam tantum Orationem admittunt, quippe
cum in hisce Commemoratio illa a Decretis vetita sit .
Diebus vero semiduplicibus ac simplicibus non privi
legiatis , recitari poterit votiva de SSmo Sacramento ,
prout in fine Missalis, sine Gloria et Credo, cum tri
bus saltem Orationibus ac Praefatione Nativitatis . In
ista porro, sicuti in reliquis, minime pulsabitur tintinna
bulum ', sed parvulum dumtaxat signum dabitur, dum
Sacerdos e Sacristia ad Altare celebraturus accedet.
1234. Quod ad depositionem SSñi Sacramenti in fine
Quadraginta Horarum attinet, solemnis celebrabitur
Missa ad Altare expositionis . Porro Missa haec erit vel
votiva, vel de die, ut supra num. 1222 dictum est. Ab
soluta Missa, Celebrans una cum Diacono et Subdia
cono ad scamnum descendit, et postquam ille Pluviale
induerit, ac isti Manipulos deposuerint, se cum Mini
stris ad medium Altaris confert, ubi facta in plano ge
nuflexione utroque genu cum profunda inclinatione , in
infimo gradu genuflectunt. Tunc Cantores Litanias San
ctorum canere incipiunt, ut in expositione . Omnes Re
ligiosi manibus candelas accensas tenentes genuflecten
tesque respondent. Continuatur cantus vel recitatio Li
taniarum usque ad Ņ. Domine exaudi orationem meam
inclusive. Quo dicto, Celebrans assurgit, thus absque
benedictione imponit et genuflexus ter SS. Sacramen
tum adolet atque Velum humerale assumit. Exinde Al
tare ascendentes debitis reverentiis praemissis, Dia
conus Ostensorium e throno deponit et Celebranti, ut
i S. Rit. C. 31 Aug. 1867 .

282 Pars IV . De cullu SS . Eucharistiae.
n. 1227 dictum est, tradit, et fit processio eodem or

dine et modo, sicut in expositione.
1235. Post supplicationem Diaconus acceptum e ma
nibus Celebrantis Ostensorium non ponit in throno, sed
in medio Altaris. Postmodum Cantores praecinunt Tan
tum ergo, et Celebrans ad Genitori thus ingerit in thu
ribulum et SSmum Sacramentum adolet. Finito Hymno
et dicto a Cantoribus genuflexis v . Panem de coelo etc.
( cui tempore paschali et infra Octavam Corporis Christi
additur Alleluia) , Celebrans surgit, et sustinentibus li
brum Ministris, omittens Versiculum Dominus vobiscum ,
cantat Orationem Deus, qui nobis sub Sacramento mi
rabili etc. una simul cum aliis Litaniarum Orationibus,
ut supra n . 1230, sub unica longiori conclusione.
1236. Post Orationes iterum flectit genua, et recitato
W.Fidelium animae sicut in expositione, accipit Velum
humerale , Altaris gradus ascendit et benedictionem cum
SSmo Sacramento impertit, debitis reverentiis Sanctis
simo non omissis. Post haec descendit more solito et
Velum humerale dimittit. Hinc Diaconus sacram Ho
stiam ab Ostensorio extrahit, in suam capsulam , quae
in Altari parata erit, includit et in Tabernaculum re
condit, et peracta genuflexione eius ostium claudit.
Descenso Diacono ante infimum Altaris gradum , Cele
brans surgit, genuflectit in plano una cum aliis, et ad
Sacristiam omnes redeunt eo modo quo egressi sunt.
Si processio non sit facienda, Celebrante Pluviali in
duto , ut num . 1229 dictum est, Litaniae cantantur,
et post ý. Domine exaudi orationem meam etc. canta
bitur Pange lingua ad Altare, et caetera perficientur
ut supra .
-
1237. Quando autem , iuxta consuetudinem multis

in locis inductam , expositio SS. Sacramenti diu noctuque
non perdurat, tunc, iuxta dicta num . 1222 Missa vo
tiva solemnis de SS. Sacramento, nisi expositio fiat ex
gravi publica causa, dici nequit nec in Dominicis neque
in festis duplicibus: sed Missa dicenda erit officio diei
respondens, nec opus est, ut solemniter cantetur. Expo
sitio autem fieri potest vel ante Missam vel immediate
post Missam vel ab ipsomet Celebrante vel a Sacer
dote assistente more solito, et facta incensatione cani
potest Hymnus Pange lingua : quo expleto, facta brevi
oratione, Celebrans et Ministri ad Sacristiam recedunt.
Caetera autem ordinanda erunt eodem modo ac in
expositione Quadraginta Horarum .
1238. In expositione Celebrans Pluviali indutus cum
Ministris seu Assistentibus ea peraget, quae dicta sunt
§ III . Dicantur preces si quae dicendae sunt, et more
solito impertiatur populo benedictio.
-
-
PARS QUINTA
De actibus et functionibus in aliquibus festis
per annum observandis .
CAPUT I.
DE TEMPORE ADVENTUS, NATIVITATIS ET EPIPHANIAE .
§ I. De tempore Adventus.
1239. Tempus Adventus, quod perdurat usque ad

Vigiliam Nativitatis Domini nostri Iesu Christi, est pri
vilegiatum . Hoc tempore in Officiis et Missis de Tem
pore adhibetur color violaceus, etiam in Dominicis ,
quae infra Octavas occurrunt. Ornatus Altaris , etiam
Tabernaculi, coloris violacei esse debet, et removenda
sunt ab eo flores, et Reliquiae Sanctorum , neque pul
santur organa, excepta sola Dominica tertia et Vigilia
Nativitatis Domini ? . Si vero occurrit festum alicuius
Sancti, ornatus Altaris sit coloris Officio convenientis.
Semper vero ornatus Altaris coloris albi esse debet, si
SS. Sacramentum expositum est, etiam in Missis, quae
cantari contingat in paramentis rubris seu violaceis ?
i S. Rit . C. 11 Septemb . 1847 .
2 S. Rit . C. 9 Iulii 1678 .
286 Pars V. De actibus et functionibus in aliquibus festis etc.
1240. Dominica prima Adventus est primae classis ;

hinc impedit Officium cuiuslibet festi, etiam solemnis
simi ; impedit quamcumque Missam votivam solemnem ,
etiamsi festum Patroni vel Titularis cum populi con
cursu celebretur ; ad summum Oratio Patroni Orationi
Dominicae sub una conclusione uniri potest ' . Missa
exequialis vero, corpore praesente vel recens humato,
non prohibetur, dummodo non omittatur Missa con
ventualis ? Ritus Officii est semiduplex .
1241. Dominica secunda, tertia et quarta Adventus
sunt secundae classis, quae nulli festo occurrenti ce
dunt, nisi sit primae classis. Celebrari vero potest, ser
vatis servandis, Missa votiva solemnis pro re gravi et
publica Ecclesiae causa, excepta tamen Missa votiva
Orationis XL Horarum , pro qua requiritur speciale
Apostolicum Indultum . Ritus Officii semiduplex. In
Dominica tamen tertia , quae dicitur Gaudete, Missa , ce
lebrari debet quadam cum solemnitate et laetitiae appa
ratu : quare inter candelabra apponuntur vasa cum flori
bus, et paramenta Altaris , Ministrorum et Celebrantis
aliquanto esse debent sumptuosiora, sed coloris violacei.
1242. Ab Adventu usque ad Octavam Epiphaniae
omittuntur Sanctorum Suffragia , necnon Commemoratio
de Cruce. A die 17 , in qua incipiunt Antiphonae ( ), seu
maiores, ad 24 Decembris inclusive, cessant Officia vo .
tiva a Leone XIII 5 Iulii 1883 concessa; cessant quoque
omnes Octavae peculiares.
1243. A Vesperis Sabbati ante Dominicam primam
Adventus dicitur Antiphona Alma Redemptoris etc. , cum
1 S. Rit . C. 2 Martii 1744 .
2 S. Rit . C. 22 Septemb . 1837 .
Cap. 1. De tempore Adventus, Vativitatis et Epiphaniae. 287
V. Angelus Domini et Oratione Gratiam tuam . Ad Pri

mam in Responsorio brevi dicitur : Qui venturus es in
mundum, etiam in Officio de Sanctis, praeterquam in
die Immaculatae Conceptionis B. M. V. et per Octavam .
1244. De Feriis Adventus fit semper Commemoratio
in utrisque Vesperis, Laudibus et Missa , quocumque re
currente festo, etiam primae classis ; hae Feriae appel
lantur maiores, quae nunquam omittuntur. Infra heb
domadas Adventus , quando dicitur Missa festi se
miduplicis , 'secunda Oratio est de Adventu , et tertia
Deus, qui de B. M. V. utero, quae omittitur, si Com
memoratio aliqua sit peragenda. Sed infra Octavam
Immaculatae Conceptionis, in eiusdem Missa tertia Ora
tio est de Spiritu sancto, quae similiter omittitur, cum
aliqua fit Commemoratio.
1245. De Vigiliis in Adventu nihil fit in Officio : in
festis novem Lectionum , nisi sint I classis , tertia Oratio
Missae erit de Vigilia et legetur eius Evangelium in
fine . In Feriis vero Quatuor Temporum Evangelium
ultimum erit de Feria ; non occurrente festo novem Le
ctionum , Officium erit de Feria, Missa vero de Vigilia
cum Commemoratione Adventus, exceptis tamen Feriis
Quatuor Temporum , in quibus Missa dicitur de Feria
cum Commemoratione Vigiliae et eius Evangelium in
fine . In Missis votivis semper legitur Evangelium S. Ioan
nis, et, si solemnis non sit, in ipsa fit Commemoratio
Vigiliae post Commemorationem Feriae.
1246. Feria secunda post Dominicam primam Adven
tus leguntur in publica mensa apud Regulares Decreta
Urbani VIII et Innocentii XII super celebratione Mis
sarum .
§ II. De observandis in Vigilia

et in festo Nativitatis Domini.
1247. Pro solemni cantu Martyrologii in Vigilia Nati

vitatis Domini, Sacerdos Cantor seu Hebdomadarius
indutus Amictu , cotta et Pluviali violaceo, sine Stola,
quae in Officio utcumque solemni est vetita ', accedit
ad Chorum hoc ordine : praecedit Thuriferarius cum
thuribulo et navicula, sequuntur duo Ceroferarii, can
delabra cum cereis accensis deferentes , ultimo ipse
Cantor, iunctis ante pectus manibus ; et facta ab omni
bus, more solito, Altari genuflexione et utrique Choro
reverentia, accedunt ad legile panno violaceo tectum ,
ubi caput Sacerdos detegit. Acolythi seu Ceroferarii
stabunt hinc inde, se mutuo respicientes, Thuriferarius
vero ad dexteram Sacerdotis .
1248. Dicto Benedicamus Domino ac R. Deo gratias
a Choro, Cantor ? ponit incensum, more solito, cum be
nedictione, quam petit Thuriferarius , dum naviculam
ministrat, dicens : Benedicite Pater Reverende; et Sacer
dos , imposito thure, more solito benedicit his verbis : Ab
illo benedicaris etc. , interim formans Crucem super thu
ribulum, ac Martyrologium incensat, sicut in Missa so
lemni incensatur liber Evangeliorum . Deinde Thurifera
rius, qui cum debitis osculis thuribulum Sacerdoti tradidit,
solitis item osculis thuribulum accipit e manu Sacerdotis.
1249. Finita incensatione, Sacerdos manibus ante pe
ctus iunctis , incipit cantare , stantibus universis , facie
1 S. Rit. C. 7 Septemb. 1816.
2 S. Rit. C. 27 Martii 1779 , in una Ord . Minor. Reformat., ad 11 .
Cap. I. De tempore Adventus, Nativitatis et Epiphaniae. 289
versa ad Altare, Ceroferariis exceptis, qui stant se mu

tuo respicientes ; et cum Sacerdos pervenerit ad illa
verba In Bethlehem Iudae, vocem elevat, usque dum
dixerit factus Homo. His dictis, omnes in genua pro
cumbunt, Sacerdote et Ceroferariis exceptis , et Sacer
dos statim altiori voce , eo tono quo canitur Passio,
prosequitur : Nativitas Domini nostri Iesu Christi secun
dum carnem . Quibus prolatis verbis, et ipse Cantor
genuflectit; Acolythi vero stant.
1250. Post parvam pausam omnes surgunt, Sacer
dos, more solito, Choristis sedentibus, lectionem Mar
tyrologii prosequitur; qua finita, ipse ac Ministri genu
flexionem versus Altare et reverentiam versus Chorum
faciunt, et eo ordine quo venerant, ad Sacrarium re
deunt.
1251. Si Vigilia Nativitatis Domini occurrat in Domi
nica quarta Adventus, in Vesperis Sabbati nihil fit de
Vigilia, quia Officium Vigiliae tantum incipit ad Matu
tinum , sed de Sabbato ante Dominicam quartam .
1252. In Vigilia Nativitatis Domini occurrente in Do
minica, non legitur nona Lectio Homiliae Dominicae, ne
que eius Evangelium in fine Missae, quia lectum est
in Sabbato praecedenti ; fit tamen Commemoratio Do
minicae , non solum in Laudibus, sed et in Missa, in qua
nulla alia dicitur Oratio : et post Graduale dicuntur
Alleluia et Versiculus sequens ut in Missali. Ad coenam
huius diei pro benedictione mensae adhibenda est for
mula Nativitatis , die enim Dominica coena fit post Ve
speras, id est in sero.
1253. In sacratissima Nocte, uno quadrante ante ho
ram undecimam , vel hora magis competenti ut Missa
19
290 Pars. V. De actibus et functionibus in aliquibus festis etc.
hora duodecima incipi possit ; Religiosi excitantur non

instrumento solito, sed campanulis et devota cantilena,
per Cantores aptos pridie designatos , quibus caeteri Re
ligiosi iunguntur, simulque pergunt ad Chorum vel alio,
iuxta locorum consuetudinem, ubi cantum absolvunt.
1254. Ad Matutinum dantur tria prolixiora signa et
accenduntur in Altari maiori sex candelae, quae usque
ad finem Laudum ardebunt. Matutinum Superior into
nat , quod solito solemnius cantandum est. Prima et
secunda Homilia leguntur a duobus distinctis Sacerdo
tibus absque Stolis ", tertia ab ipso Celebrante Amictu
et Alba induto, et etiam Stola et Pluviali, si ad Te Deum
fiat processio cum imagine Christi infantis. Adhibentur
ex immemorabili Ordinis Franciscani consuetudine in
prima Homilia duo intorticia, quatuor in secunda, et
sex in tertia, quae a Clericis vel Fratribus Laicis de
feruntur. Dum Celebrans legit suam Homiliam , omnes
de Choro pro eius reverentia stant detecto capite.
1255. Finitis tribus Nocturnis , Celebrans intonat
alta voce Te Deum laudamus; quo absoluto , dicitur
ab ipso Celebrante Dominus vobiscum , Oratio Concede
quaesumus, et dicto Benedicamus Domino sine Fidelium
animae etc., sequitur prima Missa , cui, sicut et duabus
aliis solemnibus Missis, praeter Caeremoniarium saltem
tres Acolythi inserviunt. Ubi fit processio, puerum le
sum , cum perventum fuerit ad Altare, Sacerdos loco
eminenti exponit, et posito more solito incenso in thu
ribulo, triplici ductu adolet ; deinde dicit Dominus vobi
scum , Orationem etc.
• S. Rit. C. 7 Septemb. 1816.

1256. In his tribus Missis solemnibus ad Sanctus sex

Ceroferarii egrediuntur cum cereis accensis ex parte
Evangelii, in medio genuflectunt, et ante Altare genu
flexi manebunt usque ad peractam consecrationem, nisi
in Missa fiat solemnis populi Communio aut expositum
maneat SS. Sacramentum . In primo casu , post Com
munionem populi ad Sacristiam redeunt ; in secundo
vero, finita tota functione. Media nocte tamen SS . Sa
cramentum non exponatur, nisi aliud consulat legitima
consuetudo ?
1257. In Missis dicitur Gloria et Credo. In qualibet
Missa solemni , dum cantatur : Et incarnatus est, Cele
brans et Ministri debent genuflectere in infimo gradu
Altaris utroque genu in cornu Epistolae, si sedeant ad
scamnum , alias genuflectunt more solito in suppedaneo.
In prima Missa ad Communicantes in Canone, dicitur
noctem sacratissimam , etsi celebretur de die ; in aliis
duabus et per Octavam : diem sacratissimum . In se
cunda Missa fit Commemoratio sanctae Anastasiae M. ,
licet celebretur solemniter. In tertia Missa dicitur ulti
mum Evangelium e festo Epiphaniae.
1258. In sacratissima Nocte vel post colatiunculam
alloquitur P. Superior suos Religiosos sive in Choro
sive in refectorio , brevem et devotum sermonem de
sacro mysterio proferens. Omnes Religiosi , facta de
more Confessione, accipiunt absolutionem generalem et
renovant sua vota .
1259. In nocte Nativitatis Domini , ante auroram
non licet plures Missas celebrare, praeter unam solem
1 S. Rit. C. 17 Septemb. 1785 .

nem, neque s. Communionem ministrare, sine speciali

Indulto vel privilegio S. Sedis ' . Sacerdos, qui unam
tantum Missam celebret, legat Missam, quae respon
deat circiter horae iuxta Rubricas peculiares eiusdem
diei ? . Vide etiam n . 812 .
1260. Sacra imago divini infantis natalitio tempore,
principe loco super Altare, sed minime super Tabernacu
lum exposita, post Crucem est thurificanda triplici ductu,
eodem prorsus modo, quo incensatur Crux 3. Sed hanc
incensationem omittendam esse, si est expositum SS. Sa
cramentum , per se patet.
1261. Hodie prohibentur Missae de Requie, etiam
praesente cadavere. Aliis vero diebus infra Octavam
Nativ. Domini, potest cantari una Missa solemnis prae
sente corpore. Item prohibentur hodie omnes Missae
votivae, et diebus infra Octavam huius festi solummodo
solemnis permittitur, pro re gravi vel publica Ecclesiae
causa .
1262. Hodie prohibentur Missae in Oratoriis priva

tis. Si ex privilegio die Nativitatis concessa sit Missae
celebratio in Oratorio privato, Sacerdos potest ibi ter
Sacrum facere 4. Contra Sacerdos caecutiens, qui In
dulto gaudet dicendi Missam votivam B. V. Mariae ,
non potest hac die tres Missas votivas B. V. M. ce
lebrare, nec ratione solemnitatis tenetur addere Credo
vel Gloria, sive privatim , sive publice celebret 5.
i S. Rit . C. 23 Martii 1686 : et 18 Septemb. 1781 .
2 S. Rit . C. 19 Iunii 1875 , in una Ord . Carthus.
3 S. Rit. C. 15 Februar. 1873 .
4 S. Rit. C. 13 Ianuar. 1725 .
5 S. Rit. C. 11 April . 1840 , in Barc. ad 4 : et 28 April . 1866 , in
Nolan . ad 3 et 6 .
1263. A Nativitate Domini usque ad Epiphaniam ha

betur benedictio mensae : Verbum caro factum est etc. ,
et pro gratiarum actione : Notum fecit Dominus etc.
1264. Fratres Minores tenentur ad praeceptum ab
stinentiae a carnibus et ieiunii vi s . Regulae, si Natalis
Domini incidat in Feriam sextam , non tamen in Sab
batum .
$ III. De observandis in Vigilia et in festo

Epiphaniae.
1265. Vigilia Epiphaniae, quamvis ritus semiduplicis,

est privilegiata : ita ut, si occurrat in ea festum duplex
etiam primae classis , debeat in Officio et Missa festi
fieri Commemoratio Vigiliae , eiusque Homilia legi pro
nona Lectione, et ipsius Evangelium in fine Missae : ae
quiparatur enim diei Dominicae. Si haec Vigilia venerit
in Dominica, licet eo anno Dominica ipsa vacet, atta
men in Missa Vigiliae dicitur Credo. et habetur aspersio
aquae benedictae. Ipsa est Vigilia sine ieiunio.
1266. Cum Matutinum Epiphaniae careat Invitatorio,
ideo praemisso ab omnibus Choristis Pater, Ave, Credo
ac signo Crucis , inchoatur a Superiore per integram
Antiphonam : Afferte Domino etc. Responsorium primum
primi Nocturni hodie, in Dominica infra Octavam et in
ipsa Octava dicitur : Hodie in Iordane etc. In tertio
Nocturno Antiphona prima dicitur : Venite adoremus etc. ,
et Psalmus 94 ; Antiphona intra Psalmum repetitur, et
1 Seraphicae Regulae Expositores et Doctores Corduba, Miranda,
Rodrig. Fortel. Marchant. C. 4 , Bulsanus et alii .: Decret . S. Officii diei
18 Nov. 1891 .
quidem a Choro, Psalmus vero dicitur ab Acolythis.

Repetita post Gloria Patri etc. a Choro tota Antiphona,
secundus Acolythus statim subiungit secundam , nem
pe : Adorate Dominum etc. , et dicitur Psalmus Cantate
Domino. In Responsorio septimo et octavo tertii No
cturni , ad verba : procidentes adoraverunt, caput incli
natur.
1267. In reliquis huius Octavae Officiis, ad Matuti
num , post Pater, Ave et Credo, dicitur: Domine labia
mea etc. , Deus in adiutorium etc. , cum Invitatorio Chri
stus apparuit nobis etc. et Hymno : Crudelis Herodes etc. ,
tuncque primus Psalmus tertii Nocturni est : Fundamenta
eius etc.
1268. Infra hanc Octavam dicitur eadem Missa, quae
in festo, et post Orationem diei dicuntur Orationes :
Deus, qui salutis aeternae etc. et Ecclesiae.... vel pro
Papa, nisi occurrat festum simplex ; tunc enim tertia
Oratio est : Deus, qui salutis etc.
1269. In hac Octava prohibentur Missae votivae pri
vatae ; non vero solemnes pro re gravi vel publica Ec
clesiae causa, et Defunctorum praesente corpore ". Infra
eamdem Octavam , non vero in die Octavae , fit tantum
de festo primae classis', nempe Titularis et Patroni
principalis ac Dedicationis Ecclesiae propriae ? Prae
fatio erit de Octava , nisi festum habeat propriam ; Com
municantes semper erit de Epiphania.
1270. Ad quaesitum : « An in aquae benedictione,
quae in Vigilia, vel in festo Epiphaniae in aliquibus locis
cum aliqua solemnitate fieri consuevit, permittendus sit
1 S. Rit C. 28 Aug. 1827.
? S. Rit . C. 20 Novemb. 1660 .
Cap. 1. De tempore Adventus, Nativitatis et Epiphaniae. 295
ritus alius, quam qui praescribitur a Rituali Romano

ad faciendam Aquam benedictam ? » ; S. Rituum Congre
gatio Decreto 17 Maii 1890 respondit : Negative. Quod
responsum SS. D. N. Leo Papa XIII ratum habuit
et confirmavit, die 11 lunii anno eodem ' .
1271. In Officio et Missa de Tempore, ab Octava
Epiphaniae usque ad Septuagesimam , adhibetur color
viridis, exceptis Dominicis infra Octavas occurrentibus,
quibus color debet esse Octavae conveniens ? ; et quando
Officium non est duplex, secunda Oratio in Missa usque
ad festum Purificationis erit, Deus, qui salutis, tertia
Ecclesiae vel pro Papa : post Purificationem secunda
A cunctis, tertia ad libitum . Si autem facienda sit aliqua
Commemoratio, erit tertia quae alias esset secunda.
CAPUT II.
DE FESTO PURIFICATIONIS B. M. V.
ET DE BENEDICTIONE CANDELARUM .
1272. Praeparanda sunt pro benedictione Candela

rum , processione et Missa conventuali , in credentia :
Calix pro Missa cum omnibus ornamentis ; Planeta ,
Stola et Manipulus coloris albi, vel violacei, si in Do
minica privilegiata festum celebretur ; thuribulum et
navicula cum thure ; vas aquae benedictae cum asper
sorio ; pelvis, urceus et mantile, pro lotione manuum
post distributionem Candelarum . Manutergium ; pelvi
1 Analecta , Vol . VI , pag . 227.
2 S. Rit, C. 12 April, 1823 , in una Panormit.
296 Pars V. De actibus et functionibus in aliquibus festis elr.
cula cum ampullis vini et aquae ; et Rituale pro reci

tandis in processione.
1273. In Altari praeparanda sunt : pallium violaceum
faciliter amovibile super aliud albi coloris, si Missa est
de festo B. Mariae V. , et Missale in cornu Epistolae
super pulvino violaceo vel legili parvo.
1274. Prope cornu Epistolae, in plano ponitur : mensa
cooperta linteo mundo, et super illud Candelae bene
dicendae, velo violaceo vel tela alba obtectae; et Crux
processionalis.
1275. In Sacristia parantur : Amictus , Alba, Cingu
lum , Stola et Pluviale coloris violacei pro Celebrante ;
tria superpellicea pro Clericis, et aliud pro Caeremo
niario seu Assistente, quando haberi possit.
1276. Hora competente , Sacerdos celebraturus Mis
sam subsequentem et non alius ', facta praeparatione
ad Missam ac lotis manibus in Sacristia, duobus Acoly
this ministrantibus, accipit Amictum , Albam, Cingulum ,
Stolam et Pluviale coloris violacei. Interim primus Aco
lythus vel Sacrista candelas in Altari accendit.
1277. Celebrans, facta cum Clericis debita reve
rentia Cruci vel sacrae aliae imagini in Sacristia, prae
cedente Thuriferario manibus iunctis, vel cum thuribulo
et navicula, medius inter Acolythos elevantes fimbrias
Pluvialis, tecto capite, procedat ad Altare. Si adsit
Caeremoniarius, hic incedat solus post Thuriferarium .
Cum ad gradus Altaris pervenerint, Celebrans detecto
capite et facta in plano ab omnibus respective reverentia
vel genuflexione, si adsit Sacramentum, et peracta, si
1 S. Rit . C. 15 Septemb. 1640, in una Civit . Castell .

Cap. II, De festo Purificationis B. M. V. et de bened . Candel. 297
fuerit Dominica, more solito aspersione, statim Altare

ascendit, illoque osculato in medio, accedit ad Missale
in cornu Epistolae, prope quod sistit Caeremoniarius.
Ibidem facie ad Altare versa manibus semper iunctis
etiam ad Oremus, in tono feriali dicit : Dominus vo
biscum , et postea subiungit Oremus, et Orationem Do
mine sancte etc. cum quatuor aliis Orationibus.
1278. Dum Celebrans dextera benedicit Candelas,
sinistram ponit super Altare: quod etiam in benedi
ctione Cinerum , Palmarum , etc. servandum est.
1279. Dum dicitur quinta Oratio, Clericus, qui erat
a sinistris Celebrantis, facta genuflexione Altari, recedit
et accepto e credentia vase aquae benedictae, una cum
Thuriferario accedit ad Celebrantem .
1280. Celebrans, completis Orationibus , ministrante
cum osculis consuetis naviculam Caeremoniario vel Aco
lytho, imponit cum benedictione incensum in thuribulo ;
deinde , accepto aspersorio ab eodem Caeremoniario vel
Acolytho, ter aspergit Candelas, in medio, a dextris ea
rum et a sinistris, dicens submissa voce Antiphonam :
Asperges me etc. Successive similiter triplici ductu
Candelas adolet incenso, nihil dicens. Acolythi postea
vas aquae benedictae et thuribulum suis in locis re
ponunt.
1281. Sub quinta Oratione, dignior de Choro sine
mantello et Stola ' ad Altare accedit, genuflectit, surgit,
a primo Acolytho unam ex benedictis Candelis accipit,
et Celebranti cum osculo Candelae tantum porrigit , quam
Celebrans accipit, osculatur et primo Acolytho tradit
1 S. Rit. C. 14 Febr. 1705 , in una Ord . nostri Capucc. in Galliis .

servandam ; hinc ipse digniori Candelam porrigit, qui,

si sit Praelatus, eam accipit stans, ipsam osculando, sed
non manus Celebrantis .
1282. Dum Celebrans accipit Candelam, Cantores in
Choro inchoabunt Antiphonam : Lumen ad revelationem
gentium , et Canticum: Nunc dimittis servum tuum etc. ,
Antiphonam repetendo ad singulos versus ut in Missali.
1283. Celebrans interim versus ad populum Candelas
distribuit Sacerdotibus, deinde Clericis et Laicis , super
ora suppedanei , qui omnes bini per ordinem accedunt
et genuflexi Candelam et manum Celebrantis osculan
tur. Et ubi mos est, distribuit etiam populo ad cancellos.
1284. Completa distributione, Celebrans lavat ma
nus consueto in loco, vel in plano Epistolae, si ad can
cellos descendit, fundente aquam primo Clerico, et aliis
duobus pelvim et manutergium ministrantibus.
1285. Celebrans lotis manibus, si fuerit in plano,
ascendit ad Altare in cornu Epistolae et ad Missale
consistit, si vero lavit manus in suppedaneo, statim se
convertit ad Missale. Cantores interim intonant Anti
phonam Exsurge Domine, qua repetita, Celebrans stans
ibidem , subdit Oremus, et, si sit post Septuagesimam,
et non in die Dominica, subiungit ipsemet genuflectens
cum omnibus : Flectamus genua, et Chorus surgens re
spondet : Levate. Postmodum Celebrans dicit Orationem :
Exaudi, quaesumus Domine, semper tenens manus iun
ctas, ut supra .
1286. Completa Oratione, Celebrans accedit ad me
dium Altaris, quo tempore accenduntur Candelae pro
processione, nisi ab initio accensae fuerint, et incensum
in thuribulum ingerit, uti supra ; dein accipit a Caere
Cap. II. De festo Purificationis B. M. V. et de bened. Candel. 299
moniario vel ab Acolytho Candelam accensam et Rituale

pro Antiphonis in processione cantandis. Alii Clerici
similiter accipiunt Candelas accensas.
1287. Celebrans vertit se ad populum et dicit alta
voce : Procedamus in pace, et responso a Choro : In
nomine Christi, Amen. vel ipse Celebrans vel Cantores
intonant Antiphonam Adorna etc. , alternatim per ver
siculos prosequendo.
1288. Interim secundus Acolythus, qui accepta prius
Cruce processionali stabit in medio contra Altare inter
Ceroferarios, si habeantur, vertit se ad populum, nulla
facta Altari genuflexione aut reverentia , quam alii
}
omnes respective faciunt, praecedente Thuriferario , pro
cedit iuxta consuetudinem vel extra Ecclesiam , per
medium transiens, vel intus eamdem et dirigit proces
sionem a sua parte dextera, et circuit et redit ante
Altare.
1289. Sequuntur caeteri bini per ordinem Candelas
accensas dextra vel sinistra tenentes prout dextrorsum
vel sinistrorsum incedunt, ultimo subsequitur Celebrans,
cooperto capite, medius inter Caeremoniarium et pri
mum Acolythum fimbrias Pluvialis elevatas tenentes.
Toto processionis tempore campana pleno tractu fe
stivo modo pulsatur. Si Cantores non adessent, Cele
brans cum Clericis alta voce recitat Antiphonam :
Aña. Adorna thalamum tuum Sion : et suscipe Re
gem Christum .
Amplectere Mariam : quae est coelestis porta.
Ipsa enim portat Regem gloriae: novi luminis.
Subsistit Virgo, adducens manibus Filium : ante lu
ciferum genitum .
Quem accipiens Simeon in ulnas suas, praedicavit

populis : Dominum cum esse vitae et mortis, et Salva
torem mundi.
Alia AÑA. Luc. 2. Responsum accepit Simeon a Spi
ritu sancto: non visurum se mortem , nisi videret Chri
stum Domini.
Et cum inducerent Puerum in templum : accepit eum
in ulnas suas, et benedixit Dcum , et dixit:
Nunc dimittis servum , Domine : secundum verbum
tuum in pace .
V. Cum inducerent puerum Iesum parentes eius, ut
facerent secundum consuetudinem legis pro eo : ipse ac
cepit eum in ulnas suas .
1290. Ingrediendo Ecclesiam, si extra, vel in ipso
cancellorum Presbyterii ingressu , si processio intus Ec
clesiam peracta fuit, cantatur :
V. Obtulerunt Domino par turturum : aut duos
pullos columbarum .
Sicut scriptum est: in lege Domini.
, Postquam impleti sunt dies purgationis Mariae :
secundum legem Moysi.
Tulerunt lesum in lerusalem : ut sisterent eum Domino.
y. Gloria Patri, et Filio : et Spiritui sancto.
1291. Finita processione Crucifer, nulla facta genu
flexione, deponit Crucem in loco suo ; Thuriferarius et
Ceroferarii facta genuflexione accedunt ad credentiam .
Celebrans cum adsistentibus manet ante Altare usque
dum absolvatur Responsorium. Fratres facta genufle
xione recedunt ad Chorum .
-
1292. Absoluto Responsorio, primus Acolythus re

sumit Candelam a Celebrante, extinguit et servat in
credentia. Celebrans vero, facta reverentia aut genu
Alxione Altari, accedit ad planum Epistolae, deponit
Pluviale et Stolam violaceam , et accipit paramenta mis
salia albi coloris, si Missa erit de B. Maria ; alias coloris
violacei, si Missa erit de Dominica privilegiata, id est
Septuagesimae, Sexagesimae vel Quinquagesimae.
1293. Si Missa est de festo, Sacrista aut quis alius
tempore processionis amovet pallium violaceum ab Al
tari, remanente albo ; et Missa celebrabitur cum incen
sationibus more solito.
1294. Item si Missa est de festo, Fratres tenent
Candelas accensas ad Evangelium, et ab Elevatione
usque ad Communionem inclusive.
1295. Completa Missa, Celebrans, praecedentibus
Clericis , redit in Sacristiam et deponit paramenta. Cle
rici ex Altari et credentia reportant omnia in Sacri
stiam , et quaeque suis locis reponunt.
1296. Si festum Purificationis occurrat in Domi
nica privilegiata vel in festo I classis non translato ,
transfertur in Feriam secundam immediate sequentem ,
resp. diem tertiam , tanquam in sedem propriam , trans
lato quocumque alio festo aequalis non tamen altioris
ritus in eam diem incidente . Benedictio, distributio ac
processio Candelarum vero non transferuntur, sed in
ipso die habentur !
1297. Si dies tertia Februarii sit impedita occurrente
festo I classis, Officium Purificationis transferendum est
1 Ita Rubr. Miss . et Brev.: et S. Rit. C. 20 Iulii 1748 , ac 9 Aug. 1681 .

in diem quartam Februarii, ne continuatio mysterii Do

minicae Incarnationis diu protrahatur '.
1298. Cum transferatur festum , Candelae accensae
non tenentur, ut supra num . 1 294 ad Missam , neque die
secunda Februarii, neque die, quo festum Purificationis
celebratur ?
1299. Quamvis transferatur Officium Purificationis,
non tamen transfertur feriatio, sed haec manet annexa
diei secundae Februarii ; et licet transferatur Purifica
tionis Officium , in fine tamen Completorii diei secundae
Februarii dicitur Ave Regina 3 .
1300. Si B. Maria V. sit Titularis sub titulo Purifi
cationis, tunc festum Purificationis celebrari debet ipsa
die, occurrente etiam Dominica privilegiata (Septuagesi
mae etc. ) ; non vero, si sit sub alio titulo, v. g. Con
ceptionis, Nativitatis etc. 4.
1301. Munus benedicendi Candelas ( Palmas, Cine
res) spectat (non quidem de iure) ad Superiorem , aut
ipso absente vel impedito ad digniorem, non vero ad
Hebdomadarium 5.
1302. Si benedictio Candelarum (Palmarum , Cine
rum) fieri debeat in Ecclesia, ubi expositum est SS. Sa
cramentum pro adoratione XL Horarum die noctuque
perdurante, illa perficienda est in Altari laterali, quod
longius distet ab Ara maxima, in qua SS. Sacramentum
patet adorationi Fidelium , servatis quidem omnibus
i S. Rit . C. 7 Sept. 1850.

2 S. Rit. C. 27 Sept. 1860 .
3 Iuxta Decr. gen. II Ian . 1681 .
4 Ita Rubr. gen. Brev.; et S. Rit. C. 1 Sept. 1612 , ac 9 Aug. 1681 .
5 Ex variis Decretis S. Rit. C.
-
caeremoniis in Missali respective praescriptis, sed pro

cessio omitti debet '.
1303. Si vero expositio SS. Sacramenti intermit
tatur sub vesperum, in hoc casu Sanctissimum est re
ponendum , donec Candelarum (Palmarum etc.) bene
dictio ac processio peracta fuerit.
1304. Si Candelae benedictae etiam populo ad can
cellos distribuantur , mulieres manum Celebrantis vel
alterius Sacerdotis cotta et Stola violacea parati et
Candelas distribuentis convenienter non osculentur.
1305. Candelae in die Purificationis distribui non
debent ad aedes saecularium , sed recipientur a populo
in Ecclesia
1306. Sabbato ante Dominicam Septuagesimae ad

Primam annuntianda est in Martyrologio Dominica uti
initio eiusdem Martirologii adnotatur; et quidem primo
loco licet non fieret Officium de Dominica ex occur
rentia festi primae classis.
CAPUT III .
DE DOMINICIS SEPTUAGESIMAE , SEXAGESIMAE

ET QUINQUAGESIMAE.
1307. In fine Vesperarum Sabbati ante Dominicam

Septuagesimae , ad . Benedicamus Domino, bis additur
Alleluia, et responso a Choro Deo gratias, repetitur bis
Alleluia, et amplius non dicitur usque ad Missam Sab
S. Rit. C. 17 Sept. 1822 .
2 S. Rit. C. 9 Iunii 1668 .
bati sancti : sed eius loco, in principio Horarum post

Gloria Patri dicitur Laus tibi Domine etc. , quae verba
super Psalterium in tabula inscripta videantur.
1308. Tacetur etiam Alleluia in Officio et Missa ubi
cumque hoc tempore invenitur.
1309. Pro unaquaque harum Dominicarum , Altaria
ornamentis violaceis parantur , quod etiam de vestimen
tis sacerdotalibus quoad colorem servatur ; nec ornentur
floribus, etc.
1310. In Officio harum Dominicarum , exceptis festis
Sanctorum primae classis, usque ad Dominicam Palma
rum inclusive, loco Hymni Te Deum etc. dicitur nonum
Responsorium : Psalmus primus ad Laudes erit Mise
rere, secundus Confitemini, et in fine Laudum dicuntur
Suffragia Sanctorum . Ad Primam , loco Psalmi Confite
mini dicitur Dominus regnavit cum Symbolo Quicumque
etc. , et habentur Preces .
1311. De dictis Dominicis semper oportet peragi Of
ficium , ac propterea quodcumque festum occurrens est
transferendum , nisi fuerit duplex primae classis ; et
tunc de Dominica fit tantum Commemoratio in utris
que Vesperis , Laudibus et Missa, cum nona Lectione
de Homilia ad Matutinum , et Evangelium in fine
Missae " .
1312. In his Dominicis dicitur Missa propria, Credo,
sine Gloria ; secunda Oratio ante Purificationem vel ipsa
die Purificationis est : Deus, qui salutis aeternae, tertia
Ecclesiae vel pro Papa. Post Purificationem secunda
Oratio est : A cunctis, tertia ad libitum .
• S. Rit . C. 26 Novemb . 173

Cap. III. De Dominicis Septuag. Sexag . et Quinquag. 305
1313. Tractus in Missis de Tempore a Dominica

Septuagesima usque ad Feriam IV Cinerum non di
citur, nisi in Dominicis ; in Feriis, in quibus Missa Do
minicae repetitur, dicitur tantum Graduale ; et in hoc
casu Credo non dicitur et Praefatio est communis et
non de Trinitate. In fine Missae : Benedicamus Domino.
Post Graduale dicitur, ommissis Alleluia et ř. se
quenti, Tractus etiam in festis Sanctorum , sive pro
prius sive ex Communi .
1314. Si Dominica Septuagesimae venerit ante fe
stum Purificationis vel ipsa die Purificationis, Secreta
de S. Maria erit Tua Domine, ut in eiusdem Missa
votiva, et non Mentibus nostris, utpote quae coincidit
cum Oratione huius Dominicae.
CAPUT IV .
DE FERIA IV ET BENEDICTIONE CINERUM .
1315. Feria IV Cineruin est Feria privilegiata et nulli

festo ne primae classis quidem cedit, neque Missas
votivas solemnes etiam pro re gravi admittit. Hac
tamen Feria Missa exequialis, corpore praesente, et
etiam pridie sepulto, cantari permittitur. Vid . n. 992 .
1316. Ad Altare ponitur vas ex decenti materia
cum cineribus ex Ramis praecedenti anno in Dominica
Palmarum benedictis, combustis et subtiliter cribratis et
aridis in modum pulveris et non in modum luti ,
1 S. Rit. C. 23 Maii 1603 , in una Egitanien .

20
coopertum vel operculo consimili vel velo violaceo ,

inter Missale et cornu Epistolae. Antependium est vio
lacei coloris. In credentia , praeter les consuetas , pa
ratur Calix cum velo et bursa coloris violacei , Mani
pulus et Planeta violacea, aqua benedicta , thuribulum
et navicula, pelvis et urceus ad lavandas manus post
Cinerum distributionem .
1317. Praeparatis omnibus et accensis sex cereis in Al
tari absque foribus aliisque ornamentis festivis, dicta in
Choro Nona ", Celebrans in Sacristia, lotis manibus ,
accipit Amictum , Albam , Cingulum, Stolam et Pluviale
violacei coloris. Deinde proceditur, facta Cruci in Sa
cristia profunda reverentia , ad Altare maius. Praecedit
Thuriferarius, manibus iunctis, et subsequitur Celebrans,
tecto capite, medius inter primum et secundum Aco
lythum .
1318. Celebrans, facta cum Clericis debita reve
rentia aut respective genuflexione, ascendit Altare, me
dius inter primum et secundum Clericum , et osculatur
illud in medio; interim Thuriferarius discooperit Cineres.
Celebrans accedit ad cornu Epistolae, et ex Missali re
citat absque signo Crucis Antiphonam : Exaudi etc. ,
quae a Choro eodem tempore cantatur in tono feriali. In
terim Thuriferarius praeparat thuribulum cum igne. Re
petita Antiphona, Celebrans stans ibidem , non se vertens
ad populum, dicit iunctis manibus: Dominus vobiscum , et
postmodum subiungit quatuor Orationes in tono feriali.
1319. Dum dicitur quarta Oratio, secundus Acoly
thus, facta genuflexione Altari, accipit vas aquae bene
1 Ex Rubr. et Decret. S. Rit. C.

Cap. IV . De Feria IV et benedictione ( inerum . 307
dictae et una cum Thuriferario accedit ad Celebrantem ,

qui ministerio primi Acolythi imponit incensum in thu
ribulo, et deinde aspergit et thurificat Cineres de more.
1320. Expleta benedictione, Celebrans redit ad me
dium Altaris, ubi dignior de Choro, ut in distribu
tione Candelarum (vide n. 1281 ), sine mantello et Stola
accedens ad Altare, imponit Cineres Celebranti, qui
stabit capite inclinato et facie versa ad populum , di
cendo : Memento homo, quia pulvis es, et in pulverem
reverteris.
1321. Quo facto, Celebrans imponit Cineres omni
bus Fratribus dispositis et genuflexis super ora suppe
danei , primum digniori a quo ipse accepit, stante si
est Praelatus, secus genuflexo, ut dictum est supra
num . 1281 , dicens : Memento homo etc. Deinde, facta
Altari reverentia, accedit ad cancellos Presbyterii e cornu
Epistolae et imponit Cineres primo viris, deinde femi
nis . Dum Cineres imponuntur, primus Acolythus a dex
tris stans elevat partem anteriorem Pluvialis manu sini
stra, et secundus Acolythus manu dextra vas Cinerum
sustinet . Interea a Choro cantatur Antiphona : Immute
mur etc.
1322. Completa impositione Cinerum , Celebrans lavat
manus et tergit in plano Epistolae. Deinde ascendit Al
tare per gradus laterales, sistens ut prius ad latus
Epistolae. Ibidem facie ad Altare versa , dicit manibus
iunctis : Dominus vobiscum et Orationem : Concede nobis
Domine, etc. , et facta ibidem reverentia Altari per viam
breviorem descendit in planum Epistolae , ubi prope
credentiam , adiuvantibus suis Clericis, deponit Pluviale
et accipit Manipulum et Planetam . Interim primus Aco
lythus defert Calicem ad Altare, et expanso Corporali

in medio eius, aptat Calicein super illud .
1323. Celebrans deinde procedit ad Missam , in qua
omnia ut in Missali peragit, Clerico uno inserviente .
1324. Completa Missa; Celebrans redit, praecedente
Clerico , in Sacristiam , ubi depositis paramentis, Deo
gratias agit. Clerici reportant omnia in Sacristiam et
recondunt.
1325. Quilibet Sacerdos, expleta Missa privata, sa
cris indutus paramentis potest Cineres distribuere, non
autem sibimetipsi imponere ' .
1326. De benedictione Cinerum coram SS. Sacra
mento exposito, valent quae dicta sunt de benedictione
Candelarum num . 1302 .
CAPUT V.
DE TEMPORE QUADRAGESIMALI .
1327. Sabbato ante Dominicam primam Quadra

gesimae et deinceps usque ad Pascha, exceptis diebus
Dominicis tantum , in Choro Vesperae dicuntur ante
comestionem , quod laudabiliter fit etiam extra Chorum .
Tunc in Sabbato Ave Regina dicitur stando, sed Salu
tatio angelica in meridie dicitur flexis genibus ad lu
crandas Indulgentias , quum quoad ipsam ritus standi
incipiat hora consueta .
1328. In Ecclesiis ubi quadragesimalis concio ha
betur circa undecimam horam antemeridianam , simulque
1 S. Rit. C. 16 Martii 1833 , in Veron. ad 5 :

-
Cap. V. De tempore quadragesimali. 309
obligatio ad Chorum viget , Vesperae nequeunt per

solvi ante concionem , sed omnino post ipsam persol
vendae sunt , ut disciplina et ritus ab Ecclesia prae
scriptus servetur.
1329. Color paramentorum Ecclesiae et Sacristiae
in diebus Dominicis et Feriis Quadragesimae est vio
laceus , nec fores, nec statuae, aut Reliquiae super
Altare ponantur : Dominica tamen Laetare excepta,
quae flores, Reliquias et alios ornatus non excludit.
1330. Per Quadragesimam , in oninibus festis etiam
primae classis legitur nona Lectio de Homilia Feriae
currentis , et fit Commemoratio Feriae in Laudibus et
Vesperis et Missa, in qua et dicitur ultimum Evange
lium Feriae. Pro Commemoratione Feriae ad Postcom
munionem , non dicitur Oratio super populum , sed ipsa
Postcommunio Feriae : Oratio super populum non di
citur nisi in Missa feriali. In Missis votivis fit Comme
moratio Feriae, sed in fine legitur Evangelium S. Ioannis.
1331. Sabbato ante Dominicam Passionis, ante Ve
speras, Cruces et imagines Sanctorum per Ecclesiam
velantur velis violaceis, absque ulla in eis depicta Cruce
vel imagine, etiam repraesentante Passionem Domini;
et detegi nequeunt quocumque festo solemni occur
rente , licet Titularis, Patroni, etc. , aliaque quacumque
de causa ! Cruces detegi non possunt, nisi detecta
Cruce Arae maioris in Parasceve , et imagines non ante
Gloria in excelsis in Sabbato sancto, iuxta Decreta .
Licet tamen in eiusdem solemnitate detegere et expo
nere SS. Reliquias.
I S. Rit. C. 1 Aug. 1663 , in una Dalmat.: et 16 Novemb. 1649 .

1332. In festo Septem Dolorum B. M. V. , permit

titur expositio Matris dolorosae in Altari ' .
1333. A Vesperis huius Sabbati cessant Commemo
ratio de Cruce et Suffragia Sanctorum , sed Preces ad Pri
mam et Completorium dicuntur. In Officio de Tempore
(non de Sanctis) omittitur Gloria Patri post Psalmum
Venite exsultemus, et simul pars sequens Invitatorii, ita ut
post Versiculum Quadraginta annis Invitatorium bis in
tegrum dicatur, primo quidem totum a Choro, secundo
autem partim ab Acolythis, partim a Choro. Omittitur
etiam Gloria Patri in Responsoriis post Lectiones ,
cuius loco repetitur Responsorium usque ad Versicu
lum ; item omittitur in Responsoriis brevibus Horarum
et Completorii .
1334. In Missis de Tempore, non de festis nec
in votivis, omittitur Psalmus Iudica, et Gloria Patri
ad Introitum et Lavabo, et ad Asperges in Dominica.
(In administratione SS. Viatici servetur Rituale.) Prae
fatio dicitur de Cruce usque ad Feriam quintam maioris
Hebdomadae inclusive, etiam in festis Sanctorum et
Missis votivis, nisi propriam habeant. In Missa de Feria,
a Dominica Passionis usque ad Feriam quartam maioris
Hebdomadae, Orationi diei additur altera Ecclesiae vel
pro Papa, non exclusa tamen Oratione imperata. Si
vero adest aliqua Commemoratio simplicis vel instar
simplicis, praetermittitur Oratio Ecclesiae vel pro Papa
1335. Dominica prima Quadragesimae , Passionis et
Palmarum cum tota Hebdomada maiori reputantur tan
quam primae classis, et excludunt quodcumque festum ,
i S. Rit. C 21 Mart. 1744 , in Bergomen . ad 6 .

-
Cap. V. De tempore quadragesimali . 311
etiam Patroni vel Titularis, seu Dedicationis propriae

Ecclesiae. In Ecclesiis tamen, ubi Dominica Passionis
incidat titulus Ecclesiae, et concursus populi ad cele
brandum festum , quod transferri debet, est ingens,
potest celebrari Missa una solemnis de festo, dum
modo, si adest obligatio Chori, saltem una de Domi
nica celebretur : et dicitur in Missa de festo Psalmus
Tudica , Gloria, Credo, item Praefatio de eodem festo,
si propriam habeat, sine ulla Commemoratione, et in
fine Evangelium S. Ioannis '.
1336. Officiis votivis ad libitum a SS. D. N.
Leone XIII concessis non est locus tempore Passionis.
CAPUT VI.
DE HEBDOMADA MAIORI .
1337. Haec Hebdomada dicitur maior, quia sanctior

est apud Fideles totius anni hebdomada, unde per anto
nomasiam Hebdomada sancta vocatur, quia maiora di
vinae erga nos charitatis monumenta in illa recoluntur.
1338. A Dominica Palmarum usque ad Dominicam in
Albis inclusive prohibentur Missae de Requie , excepta
una solemni pro sepultura Defuncti , quae tamen in Coena
Domini, in Parasceve, Sabbato sancto et in die Paschae
dici nequit ?
1339. Item prohibentur Missae votivae privatae a
Dominica Palmarum usque ad Dominicam in Albis
i S. Rit . C. 23 Aug. 1701 .
2 S. Rit . C. u Aug. 1736 , in Placent.
inclusive. Missae votivae solemnes , quamvis pro re

gravi et publica Ecclesiae causa, prohibentur a Domi
nica Palmarum usque ad Feriam quartain post Pascha
exclusive, et in Dominica in Albis. Festa occurrentia ,
quamvis sint primae classis, transferuntur.
§ I. De Dominica Palmarum .
1340. In Altari ad sacras actiones huius Dominicae

praeparanda sunt: Pallium violaceum ; Missale in cornu
Epistolae super pulvino violaceo vel legili ; rami Pal
marum , seu Olivarum aut aliarum arborum loco florum ,
inter candelabra ubi adsit consuetudo. In credentia :
Calix pro Missa cum omnibus ornamentis coloris vio .
lacei ; Planeta et Manipulus coloris violacei ; thuribulum
et navicula cum thure ; pelvis et urceus pro lotione
manuum cum manutergio ; pelvicula cum ampullis vini
et aquae, et mappula ad manus tergendas; libri con
tinentes recitanda in processione .
1341. Prope cornu Epistolae in plano praeparantur :
mensa cooperta mantili albo, et super eam Palmae be
nedicendae; Crux processionalis tecta velo violaceo , et
vitta violacea pro liganda Palma in summitate Crucis.
1342. Paratis omnibus, hora congrua Celebrans,
id est Superior aut eius vice dignior ex Religiosis, in
Sacristia, adiuvantibus Clericis, induit Amictum , Albam ,
Cingulum , Stolam et Pluviale violaceum. Interim unus
ex Clericis cereos in Altari accendit.
1343. Mox Celebrans Crucem Sacristiae salutat et
tecto capite manibusque iunctis, pergit cum Thurife
rario deſerente vas aquae benedictae, medius inter pri
Cap. I'I. De Hebdomada maiori. 313
mum et secundum Acolythum , ad Altare, ubi facta ge

nuflexione in plano, si adsit SS. Sacramentum , genu
flexus in infimo gradu statim intonat Antiphonam Asper
ges me, et aspersionem aquae de more peragit.
1344. Post aspersionem aquae Celebrans medius
inter Clericos , ut num . 1277 , ascendit Altare ac illud
osculatur in medio, deinde in cornu Epistolae alta et
aequali voce absque Crucis signo, incipit Antiphonam
Hosanna etc. , quam Chorus prosequitur. Stans ibidem
dicit manibus iunctis Dominus vobiscum , et deinde Ora
tionem : Deus, quem diligere etc. Dum Celebrans Ora
tionem cantat, primus Acolythus, sumpto a credentia
Missali, accedit ad medium Altaris, et facta ibi genu
flexione, post Celebrantem se statuit in plano, et re
sponso a Choro Amen , legit tono Epistolae Lectionem ,
quam una cum Graduali Celebrans demissa voce legit.
1345. Praemisso eodem loco, more solito : Munda
cor meum et Iube Domine etc. , legit Evangelium , et
osculatur illud in fine. Deinde dicit : Dominus vobiscum ,
Orationem et Praefationem , tenens semper manus iun
ctas, tam ad haec, quam ad subsequentes Orationes.
In fine Praefationis Celebrans dicit cum suis Clericis :
Sanctus, Sanctus etc. , signans se ad Benedictus. Dicto
similiter a Choro Sanctus Celebrans, praemisso Do
minus vobiscum , subiungit quinque alias Orationes .
1346. Interim Thuriferarius ponit ignem in thuri
bulo, et accipit naviculam . Dum dicitur quinta Oratio ,
secundus Clericus, facta genuflexione Altari, accipit e
credentia vas aquae benedictae, et una cum Thurife
rario accedit ad Celebrantem . Celebrans, ministrante
primo Clerico , imponit incensum in thuribulo cum be
314 Pars I'. De actibus et functionibus in aliquibus festis etc.
nedictione et osculis. Deinde ter aspergit Ramos, dicens

submissa voce : Asperges me etc. sine Psalmo, ac de
mum eosdem thurificat. Deinde Celebrans dicit iterum
Dominus vobiscum , et sextam Orationem . Thuriferarius
deponit thuribulum , et secundus Acolythus stat ad si
nistram Celebrantis,
1347. Dicta Oratione ultima, Thuriferarius accipit
e credentia Palmas pro Celebrante et Fratribus, et col
locat super Altare. Celebrans, facta reverentia Cruci,
adit medium Altaris , ubi facie ad populum conversa ,
stans accipit a digniore de Choro Ramum benedi
ctum , hunc tantum et non manum tradentis deosculans,
ipsumque Ramum alicui Acolytho servandum tradit.
1348. Tunc Celebrans, dum cantatur a Choro An
tiphona : Pueri Hebraeorum , Ramos distribuit primum
digniori, a quo ipsemet accepit, deinde caeteris Fra
tribus ac populo, qui omnes genuflexi, excepto Prae
lato, Ramum et eius manum osculantur.
1349. Completa distributione,Celebrans lavat manus
in plano Epistolae, Clericis ministrantibus. Deinde dicit
in cornu Epistolae : Dominus vobiscum , et ultimam Ora
tionem . Interim Thuriferarius apponit et firmat vitta
violacea unam ex Palmis in summitate Crucis proces
sionalis. Completa Oratione, accedente Thuriferario,
incensum iniicit in thuribulum more solito . Tum ad
medium Altaris pergit, ibique sistit donec ordinetur
processio. Primus Acolythus porrigit Celebranti et se
cundo Clerico Palmas et Rituale pro recitandis in pro
cessione.
1350. Celebrans, tenens Palmam in manibus, vertit
se ad populum et dicit : Procedamus in pace, et Chorus
Cap. VI. De Hebdomada maiori. 315
respondet: In nomine Christi. Amen . Celebrans inchoat :

Cum appropinquaret etc. Tum fit processio, in qua prae
cedit primo loco Thuriſerarius, hinc Clericus cum Cruce
inter duos Ceroferarios; sequuntur Fratres Palmas manu
sustinentes , ultimus omnium Celebrans inter duos Cle
ricos , recitans alternatim cum Choro alta voce Anti
phonam : Cum appropinquaret etc. , et aliam : Cum
audisset populus etc. cum reliquis, vel omnibus vel in
parte, quousque durat processio.
Antiph. Matth . 21. Cum appropinquaret Dominus
Ierosolymam : misit duos ex discipulis suis, dicens:
Ite in Castellum , quod contra vos est: et invenietis
pullum asinae alligatum , super quem nullus hominum
sedit.
Solvite : et adducite mihi.
Si quis vos interrogaverit, dicite : opus Domino est.
Solventes adduxerunt ad Iesum : et imposuerunt illi
vestimenta sua, et sedit super eum.
Alii expandebant vestimenta sua in via : alii ramos
de arboribus sternebant.
Et qui sequebantur clamabant : Hosanna, benedictus
qui venit in nomine Domini.
Benedictum regnum Patris nostri David: Hosanna
in excelsis, miserere nobis, fili David.
Alia Antiph. Cum audisset populus, quia lesus venit
Ierosolymam : acceperunt ramos Palmarum .
Et exierunt ei obviam : et clamabant pueri, dicentes :
Hic est: qui venturus est in salutem populi.
Hic est salus nostra : et redemptio Israel.
Quantus est iste : cuu Throni et Dominationes 06
currunt.
316 Pars l '. De actibus et functionibus in aliquibus festis etc.
Noli timere, filia Sion, ecce Rex tuus venit tibi, se

dens super pullum asinae : Sicut scriptum est.
Salve Rexfabricator mundi: qui venisti redimere nos.
Alia Antiph. Ante sex dies solemnis Paschae : quando
venit Dominus in civitatem Jerusalem .
Occurrerunt ei pueri: et in manibus portabant ramos
Palmarum .
Et clamabant voce magna , dicentes: Hosanna in ex
celsis.
Benedictus qui venisti in multitudine misericordiae
tuae: Hosanna in excelsis.
Alia Antiph. Occurrunt turbae cum floribus et Palmis
Redemptori obviam : et victori triumphanti digna dant
obsequia.
Filium Dei ore gentes praedicant: et in laudem Christi
voces tonant per nubila : Hosanna in excelsis.
Alia Antiph . Cum Angelis et pueris fideles invenia
mur : triumphatori mortis clamantes : Hosanna in ex
celsis.
Alia Antiph. Turba multa , quae convenerat ad diem

festum , clamabat Domino: Benedictus qui venit in no
mine Domini, Hosanna in excelsis.
1351. Processio sequatur partem dexteram portae
et redeat ante ipsam , ubi sistet. Duo vel quatuor Cho
ristae maneant in Ecclesia , et egressa processione, fores
claudant. Clericus cum Cruce sistat in limine cum Cero
ferariis et Thuriferario, reliqui per ordinem ; Celebrans
in medio adversus portam . Hinc Choristae, qui sunt
intra Ecclesiam , versa facie ad processionem , incipiunt :
. Gloria , laus, et honor tibi sit, Rex Christe Re
demptor : cui puerile decus prompsit Hosanna pium .
Cap VI. De Hebdomada maiori 317
Celebrans autem ( cum aliis) extra Ecclesiam tecto

capite, repetit :
Gloria , laus, et honor tibi sit, Rex Christe Re
demptor : cui puerile decus prompsit Hosanna pium .
Cle . Israel es tu Rex , Davidis et inclyta proles : No
mine qui in Domini, Rex benedicte, venis.
Cel. Gloria , laus etc.
Cle. Coetus in excelsis te laudat coelicus omnis : Et
mortalis homo, et cuncta creata simul.
Cel . Gloria , laus etc.
Cle. Plebs hebraea tibi cum Palmis obvia venit: Cum
prece, voto, hymnis, adsumus ecce tibi.
Cle. Hi tibi passuro solvebant munia laudis: Nos
tibi regnanti pangimus ecce melos.
Cel . Gloria, laus etc.
Cle . Hi placuere tibi, placeat devotio nostra : Rex
bone, Rex clemens, cui bona cuncta placent.
1352. Quibus expletis, Crucifer leviter percutit por.
tam ima parte hastae Crucis ; Choristae qui sunt intus
Ecclesiam , portam aperiunt et sistunt se hinc inde
ad ianuam . Clericus cum Cruce ingreditur Ecclesiam ,
praecedente Thuriferario , hinc omnes per ordinem ;
et Celebrans subsequendo incipit Responsorium : In
grediente Domino etc. , quod alternatim prosequuntur
omnes .
Ingrediente Domino in sanctam Civitatem : Hebraeo
rum pueri resurrectionem vitae pronuntiantes,
Cum ramis Palmarum : Hosanna clamabant in ex
celsis.
Cumque audissent, quod Iesus veniret Terosolymam :

exierunt obviam ei.
Cum ramis Palmarum : Hosanna clamabant in excelsis.
1353. Terminatur processio et Responsorium ante
Altare inaius. Crucifer deponit Crucem et deinde recipit
Palmas a Celebrante. Celebrans deponit Pluviale in
plano Epistolae, et accipit Manipulum et Planetam . Pri
mus Clericus portat Calicem ad Altare, et expanso Cor
porali, in medio eius illum collocat et aptat.
1354. Celebrans procedit ad Missam celebrandam ,
in qua Clericus, Missae inserviens, poterit tenere Pal
mas in manibus, dum legitur Passio, quae legitur, uti
in Missa privata, in cornu Evangelii. In fine Missae le
gitur Evangelium S. Ioannis : In principio etc.
1355. Completa Missa, Celebrans redit in Sacri
stiam , et ibidem deponit sacra paramenta, et gratias
agit. Clerici ex Altari et credentia resumunt omnia , et
suis locis recondunt.
1356. Si SS. Sacramentum expositum sit , v. gr. in
Oratione XL Horarum , benedictio Palmarum facienda
est in alio Altari diverso ab eo, in quo SS. Sacra
mentum est, sed absque processione '.
1357. In fine Missae privatae, imo et in solemni , in
qua non benedicuntur Rami, legitur Evangelium ex be
nedictione Palmarum .
1358. Dum dicitur Passio, non extinguuntur cerei
Altaris, tam in privata, quam in solemni Missa .
1359. Qui benedicit Ramos, debet etiam celebrare
Missam sequentem ?.
• S. Rit . C. 17 Septemb. 1822 .
2 S. Rit . C. 15 Sept. 1840 , in una Çivit. Castell.
1360. Praedictae functiones licite fiunt in omnibus

Ecclesiis publicis, neque possunt a Parochis impediri, si
cuti etiam benedictiones Candelarum et Cinerum !.
§ II. De Matutino Tenebrarum .
1361. Pro Matutinis solemnibus Tenebrarum Feria

quarta, quinta et sexta Hebdomadae maioris, Altare
manet absque floribus ac Sanctorum imaginibus, Re
liquiis seu statuis, et pro Matutino Feriae quartae
(reliquis Feriis Altare est denudatum ) ornetur pallio
violaceo. Super illud candelabra sex apponuntur, ac
totidem cerei ex cera communi ? . In medio Crux prima
et secunda die velo violaceo tecta, tertia detecta. A
latere Epistolae, ante Altare, in plano Presbyterii prae
grande paratur candelabrum triangulare, in quo quin
decim candelae ex cera pariter communi gradatim de
positae infiguntur.
1362. Hora congrua, remoto a maiori Altari SS. Sa
cramento , si commode fieri potest, Feria IV ad secun
dum campanae signum , Completorium , more solito,
dicitur demissa voce. Circa finem tertium datur signum
pro Matutino Tenebrarum . Ad initium ultimi signi, ac
cendit Sacrista simul cum cereis Altaris quindecim can
delas triangularis candelabri , incipiens in cuspide, prius
a parte Evangelii , deinde a parte Epistolae.
1363. Completorio de more expleto, assurgunt omnes
ad nutum Superioris, et dictis ab omnibus secreto Pater,
Ave et Credo, ipse incipit Antiphonam : Zelus domus
• 1S . Rit. C. 10 Decemb. 1703 .
2 Caeremoniale Episcop . I. II , c . XXII , n . 4 .
tuae etc. , ad quam et ipse et alii signo Crucis se si

gnant. Psalmodia cum gravitate, devotione et inflexione
vocis in fine cuiusque Psalmi, Antiphonae, Versiculi, Re
sponsorii et Lectionis peragatur.
1364. Post unumquemque Psalmum Matutini et
Laụdum extinguitur una candela ex quindecim can
delis positis in triangulo, incipiendo ab infima, hinc a
parte Evangelii, et sic a parte Epistolae ' alternatim ;
decima quinta, quae est in cuspide candelabri, remanet
accensa.
1365. Lecturi vel cantaturi Lamentationes cum lit
teris alphabeticis Hebraeorum , devotissime cantent. In
principio Lectionum non petitur benedictio, nec in fine
dicitur : Tu autem Domine.
1366. Laudes Superior absolute incipit signo Crucis,
intonans primam Antiphonam . Ad Benedictus, Sacrista
extinguit lampades, quae sunt in Ecclesia , illa excepta ,
quae ardet coram SS. Sacramento ; interim pariter
extinguuntur sex candelae in Altari positae per sex
ultimos versus eiusdem Cantici, incipiendo ab extrema
quae est in cornu Evangelii : extinguitur hinc extrema ,
a parte Epistolae, et sic alternatim ad quemlibet ver
siculum , ita ut ad ultimum versum extingatur, quae
est prope Crucem in cornu Epistolae.
1367. Cum repetitur Antiphona post Benedictus,
Sacrista candelam , quae in triangulo accensa manet, tol
lit, et elevata manu sustinet super cornu Epistolae Al
taris usque ad finem Antiphonae, et statim illam sic ac
censam abscondit retro Altare . Amoto lumine, gravi
i Caeremon . Episcop . 1. II , c. XXII , n . 7 .

voce intonat Superior, et Chorus prosequitur: Christus

factus est etc. , et omnes genuflectunt. Quo finito dicitur :
Pater noster, totum cum silentio, moxque Psalmus Mi
serere Aebili voce canitur. Post Psalmum , Superior ge
nuflexus permanens ac caput paululum inclinans, recitat
Orationem : Respice, quaesumus, et in fine dicendo tor
mentum , vocem parumper deprimit, secreto complens:
Qui tecum vivit et regnat etc. Qua finita, fit modicus stre
pitus, donec Sacrista candelam praedictam accensam,
quae fuerit abscondita, in medium proferat, et statim ces
sabit. Triangulum removetur et reponitur. Haec omnia
servantur in duobus quoque sequentibus Matutinis.
1368. Matutinum his tribus diebus terminari debet
sole occidente, ut mystica significatio repraesentetur, id
est occasus Solis Iustitiae, qui est Christus Dominus, et
significentur gentis iudaicae tenebrae in mundi Serva
torem negando et crucifigendo.
§ III . De feria V in Coena Domini.
1369. Pro hodiernis functionibus persolvendis, prae

parari debent in Altari solemniter ornato et pallio albị
coloris contecto , dimisso violaceo post Nonam : Crux
inter candelabra, tecta velo albi coloris, cui superpo
situm aliud sit coloris violacei , amovendum facile post
Nonam : Missale super pulvino albo sive legili in cornu
Epistolae.
1370. In Credentia : Calix pro Missa cum ornamentis
coloris albi et duplici hostia ; alius Calix amplus cum
palla, Patena, velo albo , et ligula serica albi coloris ;
Pyxis cum particulis consecrandis ad Communionem
21
322 Pars I'. De actibus et funclionibus in aliquibus festis etc.
Fratrum ; pelvicula cum urceolis vini et aquae, et ma

nutergio ; thuribulum cum navicula ; Velum humerale
albi coloris ; mappa oblonga pro Communione Fratrum .
Prope Credentiam : Crux processionalis cooperta velo
violaceo ; baldachinum hastatum vel umbella pro pro
cessione ; et crotalum .
1371. In Sacristia : tria superpellicea pro Clericis, et
aliud cum Stola pro Sacerdote assistente , si habeatur;
Amictus, Alba, Cingulum , Manipulus, Stola et Planeta
albi coloris ; Pluviale album ; Stola violacea ; foculus
cum igne et forcipe; in Choro funalia sive candelae pro
processione: et Stolae albae pro Sacerdotibus communi
cantibus.
1372. Sacellum , ubi reponendum est SS. Sacra
mentum pro sequenti die aliturgico , ornari debet,
quo pulchrius ac magnificentius poterit, velis , non
tamen nigris, foribus ac copioso numero cereorum ,
exclusa quacumque scenica repraesentatione , necnon
quibuscumque figuris vel symbolis sepulturam do
minicam significantibus ; neque licet subtus Altare,
ut perperam alicubi fit, Christi vita functi imaginem
ponere .
1373. Supra Altare dispositus sit sufficiens numerus
candelabrorum cum candelis albis ; in medio, Capsula
seu Arcula elegans, clave firmata, pro Calice servando;
Corporale stratum intra Capsulam ; aliud Corporale
super Altari ; scabellum graduatum pro repositione Ca
licis in Capsula. Caveatur autem ne, cum clausa fuerit
Urna, Calix intus inclusus ab aliqua parte videatur.
1374. Martyrologium hodie et duobus subsequen
tibus diebus non legitur.
1375. Dicta Nona, Clerici induti superpelliceis di

sponunt omnia suis locis , ut supra. Primus Clericus
accendit candelas in Altari maiori , et aptat Calicem
in medio eius, et retro illum Pyxidem cum particulis .
Celebrans, praecedentibus Clericis, et Sacerdote as
sistente , si haberi possit , manibus iunctis , procedit
tecto capite ad Altare more solito ad Missam cele
brandam , quae saltem cum incensatione celebranda est.
1376. In Missa ad Confessionem omittitur Psalmus
Iudica ; ad Introitum et post Psalmum Lavabo non di
citur Gloria Patri. Ad Gloria in excelsis Deo, pul
santur campanae, quae deinde silent usque ad Gloria
in excelsis in Sabbato sancto . Loco tintinnabuli adhi
betur crotalum ad excitandam attentionem adstantium !
Ad finem Praefationis duo saltem Clerici , aut Fratres
Laici cotta induti venient ad Presbyterium cum intor
ticiis accensis et ibi genuflexi manebunt usque ad pe
ractam Communionem .
1377. Ultra hostiam consuetam , consecrantur et
alia, necnon particulae pro Communione Fratrum ac
Fidelium, et pro infirmis.
1378. Celebrans dicit Agnus Dei more solito, sed
non datur pax. Primus Acolythus afferet ex credentia
ad Altare Calicem vacuum cum Patena, palla, velo et
taenia serica albi coloris. Celebrans, sumpto SS. San
guine, cooperit Calicem et ponit seorsim versus cornu
Evangelii super Corporale ; hinc adiuvante Sacerdote
assistente, si adsit, Stola alba prius assumpta , in al
tero Calice , facta prius ab utroque genuflexione, al
I S. Rit. C. 7 Septemb. 1850, in Veronen . ad 14 .

teram Hostiam consecratam ponit. Assistens Calicem

cooperit palla et Patena inversa , et velum desuper
extendit et supra nodum colligit ac taenia alligat, in
terim Celebrante manum dexteram seu digitos ipsius
medium et annulare supra velum et Patenam tenente,
hinc Calicem ipsum in medio Corporalis versus Crucem
seu Tabernaculum collocat. Si vero Sacerdos assistens
non adesset, haec omnia ipse Celebrans peragit , sed
velum non alligat nisi ablutione assumpta.
1379. Deinde Pyxidem ante praefatum Calicem Ce
lebrans aut Assistens ponit, discooperit, et simul ge
nuflectunt. Clericus interim genuflexus in cornu Epi
stolae, omnibus similiter genua flectentibus, dicit alta
voce Confiteor Deo etc. Celebrans, iterata genufle
xione , convertitur ad populum , retrahens se paulu
lum in cornu Evangelii facie aliquantulum versa ad
latus Epistolae, et subiungit Misereatur etc. Indul
gentiam etc. ut alias. Interea duo Clerici assistentes
surgunt, simul genuflectunt in medio , et primus ac
cipit ex abaco tobaleam seu velum oblongum , tradit
alteri unam extremitatum ipsius , et iterum simul ge
nuflexione peracta , concorditer ascendunt ad latera
suppedanei, ibi procumbunt in genua et velum seu
tobaleam explicant ante Fratres communicandos, qui
a Choro ordinatim procedunt in Presbyterium . Cele
brans ad Altare conversus genuflectit, sinistra Pyxidem
super nodum accipit et dextera unam Particulam ex
trahit, quam supra Pyxidem parum elevatam tenens
se , vertit ad communicandos, et dicto de more Ecce
Agnus Dei etc. et ter Domine, non sum dignus etc. ,
communicat Fratres , primo Sacerdotes Stolis albis
amictos, deinde Clericos ac Laicos genuflexos in ora

suppedanei: si vero Fideles sint communicandi, ad
cancellos expansa mappa super septum communi
centur. Peracta Communione, Celebrans se vertit ad
Altare , cooperit Pyxidem , facta prius genuflexione, et
eam in Tabernaculo ponit .
1380. Verum , si adesset alius Sacerdos , vel ipse
Assistens, induta Stola supra cottam et assumpto Velo
humerali, poterit Pyxidem sumere genuflexus de ma
nibus Celebrantis, et descendens per latus Epistolae,
praecedentibus duobus Fratribus cum candelis accensis,
alioque subsequente cum umbella, ad Sacristiam vel
alium locum ad hoc paratum deferre, ibique in Taber
naculo reponere. Incedens autem dicat aliquem Psal
mum , sed sine Gloria. Locus sit convenienter ornatus,
tempore repositionis Pyxidis accensae ibi sint duae sal
tem candelae, et postea iugiter ibi ardeat lampas. Ostio
lum Tabernaculi sit bene clausum, et Sacerdos secum
deferat clavem .
1381. Celebrans, deposita vel tradita Pyxide alteri
Sacerdoti, purificationem accipiet more solito, inde ablu
tionem, sed nil prorsus abscedens de medio Altaris,
Calicem tamen utraque manu tenens extra Corporale.
Calicem hinc abstergat, et coopertum Clerico tradat,
ut eum deferat ad abacum , et Missam perficiat iisdem
ritibus, quibus celebratur exposito SS . Sacramento. Ad
Evangelium S.Ioannis signat tabellam , non autem Altare,
quia SS. Sacramentum manet supra mensam eiusdem
Altaris. Interim accenduntur cerei in Sacello , in quo re
ponendum est SS. Sacrainentum , disponitur baldachinum
sive umbella, et distribuuntur cerei accensi Fratribus.
1382. Missa finita, Celebrans et si qui sunt cum

ipso ad Altare, facta genuflexione in suppedaneo, de
scendunt in planum in cornu Epistolae , ubi Celebrans,
dimissa Planeta et Manipulo, Pluviale albi coloris in
duit ; deinde accedit ante Altare medius inter Assi
stentes fimbrias Pluvialis sustinentes , et facta duplici
genuflexione in plano , omnes surgunt et adgeniculant
in inferiori gradu . Brevi peracta oratione assurgunt,
et more solito, imposito incenso, sine benedictione et
sine osculis in thuribulo vel in duobus si habeantur,
genuflectunt, ac Celebrans, accepto ab Assistente uno
ex thuribulis, SS. Sacramentum thurificat, reddit thu
ribulum Assistenti et hic Thuriferario.
1383. Hinc Celebrans a primo Clerico assistente
accipit Velum humerale, quod secundus alligat, ac sur
gens ascendit in suppedaneum , genuflectit, surgit, et
si velum Calicis antea alligatum non foret, niodo vitta
serica ligat, deinde accipit Calicem sinistra per nodum ,
et dexteram ponit supra Patenam ; Assistentes autem
surgentes extendunt extremitates ambas Veli hume
ralis, ita ut contegant Calicem et manus Celebrantis,
qui inde ad populum conversus intonat Hymnum Pange
lingua etc. quem alii prosequuntur , et fit processio ad
Sacellum ordine sequenti . Praecedit Crucifer cum Cruce
velo violaceo tecta, inter duos Ceroferarios ; hinc Fra
tres cum luminibus, bini et bini , non confuse, sed per
ordinem iuxta gradum et aetatem : Clericus vel Cle
rici cum thuribulo fumigante ipsum leviter agitando
SS. Sacramentum iugiter incensantes : Celebrans sub
baldachino seu umbella inter duos Assistentes fimbrias
Pluvialis sustinentes .
1384. Ad Sacellum cum perventum fuerit, Crucifer

et Ceroferarii sistunt prope eiusdem aditum ad latus
Evangelii, caeteri se disponunt in duas partes, ita ut
Thuriferarii , Celebrans et Assistentes sub baldachino
libere possint transire per medium . Omnes autem or
dinatim ita se statuunt, ut digniores Altari proximiores
sint. Celebrans ascendit Altare Sacelli et deponit Ca
licem super Corporale. Si adsit Sacerdos assistens ,
Celebrans, facta in suppedaneo genuflexione, descendit,
et adgeniculatus in infimo gradu dimittit Velum hume
rale , interea Sacerdos assistens imposita sibi Stola
alba, peracta genuflexione parum in latere Epistolae,
sumit Calicem et reponit in Urna parata , adhibito
scabello , si opus sit , ipsum ministrante Clerico vel
Laico superpelliceo induto, et ostiolum Urnae apertum
relinquens in suppedaneo iterum eodem modo genu
flectit, et descensus ad suum locum in infimo gradu,
ibi in genua procumbit. Si autem Sacerdos assistens
non adesset, Celebrans, deposito Calice, genuflexus in
suppedaneo deponit Velum humerale, et surgens Ca.
licem collocat in Urna, quin ostiolum claudat, et facta
genuflexione in suppedaneo descendit, et in infimum
gradum genua flectit. Tunc intonat Tantum ergo, vel
prosequitur Hymnum ubi suspensus fuerit : ad verba
Veneremur cernui omnes profunde se inclinant , hinc
Celebrans cum Assistentibus surgens imponit incensum
in thuribulo, ut num . 1382 , et SS. Sacramentum cum
debitis reverentiis genuflexus incensat. Peracta thuri
ficatione , Sacerdos assistens, vel ipse Celebrans , si
Assistens non adsit, surgit , ascendit in suppedaneum ,
genuflectit, assurgit, et Urnam claudit, extrahens cla
328 Pars V. De aclibus et functionibus in aliquibus festis etc.
vem, descendit de Altari, et in infimo eiusdem gradu

genuflexus cum omnibus aliquantulum orat.
1385. Completo Hymno, nihil subditur, sed post
brevem orationem , extinctis intorticiis seu candelis ,
quas vel Clericus vel Frater Laicus colligit , omnes
surgunt, duplicem genuflexionem peragunt et ordinatim
revertuntur ad Chorum : Celebrans vero facta pariter
duplici genuflexione in plano , praecedentibus Thurife
rariis et Crucifero inter Ceroferarios, medius inter As
sistentes revertitur, tecto capite, directe ad Sacrarium ,
ubi depositis paramentis albis sumit Stolam violaceam
decussatam supra pectus firmatamque extremitatibus
Cinguli. Pergit inde secundum consuetudinem nostram
simul cum aliis adhuc superpelliceis indutis ad Chorum ,
ubi Vesperae sine cantu , sed candelis maioris Altaris
adhuc accensis, dicuntur ritu in Breviario indicato. Sub
id tempus, si Pyxis nondum asportata fuerit, P. Sa
crista vel alius Sacerdos id perficiat ritu consueto , uti
dictum est num . 1380. Si vero nullus alius adsit Sa
cerdos, id faciat ipse Celebrans, adhuc Pluviali indutus,
antequam ad Sacrarium revertatur. Notandum vero ,
quod Pyxis non est reponenda in Urna, ubi positus est
Calix cum Hostia pro crastina die , nisi absolute alius
non habeatur locus conveniens ad ipsam servandam .
1386. Vesperis finitis, Celebrans cum Acolythis aliis
que Assistentibus, tecto capite et manibus iunctis, facta
reverentia Choro, accedit ad Altare maius, ubi detecto
capite et facta ab omnibus genuflexione Cruci, ascendit
in medium suppedanei, Clerici vero in gradum supe
riorem ad latera, et ibi stans inchoat alta voce Anti
phonam Diviserunt sibi vestimenta mea , quam prose
-
-
quitur Chorus, cum Psalmo: Deus, Deus meus, respice

in me etc. Interim , adiuvantibus Acolythis seu Assisten
tibus, Altare denudat, amovens tres tobaleas unam post
aliam ; reliqua ornamenta ut pallium , tabellas Secre
tarum, vasa florum , tapete etc. Clerici auferant, adeo
ut in Altari non remaneant, nisi Crux et candelabra
cum candelis extinctis . Postea eodem modo procedant
ad denudationem reliquorum Altarium , incipientes ab
illo, quod proximum est Altari maiori a cornu Evan
gelii et ita prosequentes, ut ultimum quod spolietur sit
propius Altari maiori a cornu Epistolae ; Crux et can
delabra in ipsis relinquantur, nisi alia vigeat consue
tudo ! Transiens ab uno ad aliud Altare, Celebrans
sibi caput cooperiat ; transeuntes autem ante Sacellum ,
ubi SS. Sacramentum repositum est, omnes genufle
xionem duplicem conficiant. Altaribus cunctis denudatis,
praeter illud in quo repositum est Sacramentum , Ce
lebrans redit cum aliis ante Altare maius, ibique in
plano exspectant, donec in Choro ex toto fuerit reci
tatus Psalmus et repetita Antiphona Diviserunt: curetur
autem a Choro, ut praedictus Psalmus ita sensim reci
tetur, ut cum denudatione Altarium prorsus absolvatur.
Hisce peractis, facta genuflexione Cruci, omnes rever
tuntur in Sacristiam. Primus Clericus deinde amovet a
Cruce Altaris maioris vestem coloris albi , remanente
consueta veste violacea.
1387. Curabit Superior, ut assidue adsint, qui orent
ante SS. Sacramentum in Sacello ubi repositum est,
utque decens numerus cereorum in eo colluceant.
i S. Rit . C. 7 Septemb. 1850 , in Veronen. ad 12 .

1388. In transitu ante Crucem Altaris maioris, hodie

ab initio adorationis usque ad Nonam Sabbati sancti
inclusive, omnes cuiusque conditionis sint, Celebrante
parato non excepto, infra vel extra Officium unico genu
genuflectunt. (Vid. n . 83 ) !
1389. In Ecclesiis nostris non parochialibus, ubi ali
qua de causa functiones Hebdomadae maioris perfici
non possunt, libere potest Superior Missam Feria V in
Coena Domini privatim celebrare ? , ianuis clausis, ut
suis alumnis Eucharistiam ministret ad Paschale prae
ceptum adimplendum : id fas est etiam peragere in
Oratorio privato : Immo eadem de causa potest Su
perior celebrare in Oratorio privato de Indulto Aposto
lico erecto in domo de venia Superiorum conducta ad
cohabitationem Fratrum , qui v. gr. vi legis suppressionis
a proprio coenobio expulsi fuerunt. Nullus vero Sa
cerdos privatim hac die Missam celebrare potest sine
speciali licentia.
1390. Haec de Missa et repositione SS. Sacramenti
Feria V in Coena Domini, uti apud nos celebrari solet
cum incensatione, iuxta concessionem Ordini liostro
factam a S. Rituum Congregatione ; ast ubi habetur
numerus sufficiens Sacerdotum et Clericorum, Missa
cantari debet cum Ministris paramentis sacris indutis
iuxta ritum Missalis Romani, sive cantetur cantu Gre
goriano, sive cantu chorali nostro. Et tunc Rubricis
1 S. Rit. C. 9 Maii 1857 in Cadurcen . ad 5 : 12 Septembr. 1857 in

Molinen . ad 4 .
2 S. Rit . C. 15 Iun . 1776 , in una Ord . Min . ad 17 .
3 S. Rit . C. 31 Aug. 1839 , in una Tert. Ord . S. Francisci,
ad i et 2 .
--
-
Cap. II. De Hebdomada maiori. 331
Missalis totaliter standum est * ; iuxta quas haec Missa

differt a caeteris solemnibus in sequentibus tantum .
1391. Dicto Agnus Dei more solito, cum hodie non
detur pax, Diaconus et Subdiaconus genuflectunt ad
Sacramentum , et Diaconus transit ad sinistram Cele
brantis et Subdiaconus ad dexteram, ibique manent in
suo ministerio . Postquam autem Celebrans Calicem as
sumpserit, Subdiaconus illum cooperiet palla, et statim
facta genuflexione Diaconus et Subdiaconus locum mu
tabunt, Diaconus quippe ad dexteram et Subdiaconus
ad sinistram transibit. Caeremoniarius Calicem vacuum
prope Corporale ponet, et Celebrans cum Ministris ge
nuflectent ; hinc S. Hostiam accipiet , quae in parte Cor
poralis est, et ponet in Calice , quem Diaconus susti
nebit intra Corporale. Pallam inde ipse Diaconus ponet
super Calicem , et inde Patenam inversam , extendet ve
lum , ligabit , uti dictum est de Sacerdote assistente
(num . 1378) .
1392. Composito sic Calice , Diaconus illum ponet
in inedio Corporalis Crucem versus, Calicem vero Mis
sae versus cornu Evangelii, sed supra Corporale ; tum
cipiet Pyxidem eamque ponet ante Calicem in quo
est Hostia, et. operculum ei detrahet. Hinc ambo Mini
stri, facta genuflexione, descendent in gradum superio
rem Altaris, Diaconus ex parte Epistolae, Subdiaconus
ex parte Evangelii, et Diaconus inclinatus cantabit Confi
teor pro Communione, quae fiet modo indicato num. 1 379 .
1393. Ministri ante omnes alios communicabunt,
et statim Acolythus primus retrahet tobaleam , et Mi
4 S. Rit . C. 17 Decemb . 1888 in una Ord . n . ad n . 3, 4 , 5 et 17 :
et hoc Caeremon , n . 116 et seq .
332 Pars I'. De actibus et functionibus in aliquibus festis etc.
nistri surgent et ibunt, Diaconus a dextris, Subdia

conus a sinistris Celebrantis, manibus iunctis : quod
si usus adsit, Diaconus poterit Patenam submittere
mento communicantium , non adhibens purificatorium .
Clerici autem post Communionem Ministrorum , iterum
tobaleam extendant, et continuetur Communio : qua
completa, factis debitis genuflexionibus, ibit Diaconus
in cornu Epistolae , Subdiaconus in cornu Evangelii, ubi,
si usus sit Patena, ipsam tradet Celebranti purifican
dam , factaque iterum genuflexione Pyxidem cooperiet
et reponet, aut tradet Sacerdoti asportandam , uti dictum
est num . 1380. Post haec, quoties Ministri locum mu
tant, genuflectent ad latera Celebrantis.
1394. Diaconus canit Ite Missa est parum in cornu
Evangelii. Finita Missa, Ministri in suppedaneo genu
flexionem faciunt cum Celebrante, descendunt in cornu
Epistolae, deponunt Manipulos, Celebranti ministrant
in deponenda Planeta et Manipulo, ac induendo Pluviali.
Simul cum Celebrante procedent ad Altare , genufle
xionem facient in plano, et facta brevi oratione, more
solito ministrabunt pro incensatione : qua peracta, et
imposito Velo humerali Celebranti, Diaconus ascendit
in suppedaneum, genuflexionem facit parum in cornu
Epistolae , assurgit, Calicem dextera infra cuppam su
mit, sinistram pedi submittens ; se inde convertit super
dexteram suam et Calicem ipsum porrigit Celebranti
genuflexo, qui statim assurgit , accipit Calicem sinistra
ad nodum , ponens dexteram super Patenam . Diaconus
genuflectit, surgit, et adiuvante Subdiacono, qui cum
Celebrante surrexit, extendit extremitates ambas Veli
humeralis super Calicem et manus Celebrantis. Cae
-
tera hinc peraguntur ut in processione SS. Sacra

menti.
1395. Ad Sacellum cum pervenerint, Diaconus su
per gradibus Altaris ante Celebrantem genuflectat, as
surgat et, detracto Velo e manibus Celebrantis, Calicem
dextera infra cuppam , sinistra sub pede recipiat. Ce
lebrans statim in infimo gradu geniculabit et Sacra
mentum adorabit. Diaconus inde convertetur ad Altare ,
et Sacramentum immediate condet in Urna praeparata ,
adhibito scabello, si opus sit, relinquens ostiolum aper
tum, et compleat deinde omnia more solito, atque uti
dictum est de Sacerdote assistente (num . 1384). Reversi
Ministri cum Celebrante ad Sacrarium , deponunt para
menta albi coloris, Diaconus sumit Stolam violaceam ,
Subdiaconus retinet simpliciter Albam , et inde pergunt
ad Chorum pro Vesperis, ac postea ad denudationem
Altarium simul cum Acolythis, uti dictum est num . 1386 .
1396. Denudatis Altaribus, Sacrista aut quis alius
amovebit a vasis Ecclesiae et Chori aquam benedictam ',
et effundet in Sacrarium : aliquam tamen partem reser
vabit pro administratione Viatici et Extremae Unctionis,
quae occurrere posset hisce diebus, et pro benedictione
novi ignis in Sabbato sequenti , praesertim si nostra Ec
clesia esset parochialis et adesset in ipsa Fons bapti
smalis, tunc enim benedicenda non est nova aqua, cum
in vasis Ecclesiae ponenda sit hausta a sacro Fonte,
ante infusionem sacrorum Oleorum .
1397. Post Missam solemnem , usque ad Dominicam
Resurrectionis, SS. Eucharistia neque publice , neque pri
I S. Rit . C. 12 Nov. 1831 , in una Marsor . ad 60.

vatim ministratur, nisi infirmis per modum Viatici. Quod

si infirmo portandum sit Viaticum , caeteris servatis,
signum non datur cum tintinnabulo, neque benedictio
cum Sanctissimo impertitur, nisi infirmo communi
canti ' : de caetero serventur omnia more solito , et Sa
cerdos iuxta viam aliquos Psalmos submissa voce re
citabit absque Gloria Patri etc.
1398. Hodie et cras ad comestionem post Vesperas,
pro mensae benedictione dicitur . Christus factus est etc.
et Pater noster, totum secreto, deinde Superior, quin ali
quid dicat, manu mensae benedicit. Pro gratiarum
actione idem repetitur ¥. et Ps. Miserere; postea di
citur Oratio Respice ac Pater noster secreto. Ad coenam
dici potest Ave Maria more solito , et mensa a Supe
riore manu simpliciter benedicitur; vel etiam Christus etc.
et Oratio Respice tantum .
1399. Attendant Superiores locales , nullo modo
nobis iuxta Decretum S. Rit. C. 17 Dec. 1888 editum
(Vide num . 120-122 ) : licere hac die et duobus subse
quentibus diebus pro sacris functionibus uti Memoriali
Rituum a Benedicto XIII pro parvis Ecclesiis edito,
nisi, ubi sufficiens numerus Sacerdotum et Clericorum
aut Laicorum habilium non habeatur ; de caetero cae
remonias omnino faciendas esse iuxta Rubricas Missalis
Romani.
Curent etiam Superiores, et cum Sacerdotes tum
Clerici et Laici ante dies festos Rubricis in his sanctis
functionibus exsequendis diligenter studeant et in ipsis
sese exerceant. Nihil enim sanctius ac praestantius Li
1
1 S. Rit . C. 15 Maii 1745 , in Lucana .
Cap. VI . De Hebdomada maiori. 335
turgia catholica Hebdomadae sanctae, sed et nihil op

probriosius erroribus et confusionibus, quae non raro
his diebus in sacris functionibus ex negligentia et Ru
bricarum ignorantia committuntur.
§ IV. – De Mandato, seu lotione pedum .

1400. Licet Mandatum , seu lotio pedum enumeretur
inter ritus huius diei in Missali Romano, attamen non
est praeceptivum ' , neque locum habere solet, nisi in
Cathedralibus et in quibusdam Regularium Communi
tatibus. Cum igitur istiusmodi functio libera sit, si fiat,
absolute facienda est iuxta Rubricas statutas in ipso
Missali Romano, quin aliquid ullo modo immutetur.
Haec lotio fit ordinarie aut in Sacristia aut in aliqua
aula capaci , uti apud nos est refectorium : processio non
est incipienda ab Ecclesia, sed a Sacristia.
1401. Igitur, si fiat: denudatis Altaribus, hora com
petenti, vel ante meridiem , vel etiam a prandio ?, cro
tali pulsatione Fratribus ad Sacrarium adunatis, duobus
Acolythis et Thuriferario superpelliceis indutis, Superior
cum Ministris, id est, Diacono et Subdiacono, sacris pa
ramentis induantur : Superior Amictu, Alba, Cingulo,
Stola et Pluviali violacei coloris; Ministri pariter Amictu ,
Alba, Cingulo ; Diaconus autem Manipulo, Stola ac Dal
matica albi coloris, et Subdiaconus Manipulo et Tuni
i Caerem. Episcop . I. II , c. XXIV , n . 3 .

2 Exemplo et mandato Christi inhaerentes Episcopi , et alii Praelati
et Superiores Regularium , necnon ipsemet S$ . Pontifex et Principes sae
culares catholici solent tredecim subditis vel pauperibus iuxta locorum
et Ecclesiarum consuetudinem lavare pedes.
cella eiusdem coloris . Hinc facta reverentia profunda

Cruci, procedant ordinatim ad refectorium . Praeibit Thu
riferarius cum thuribulo ; absque incenso , et navicula ;
deinde Acolythi cum candelabris accensis ; non autem
Crucifer, procedendum est enim sicut ad Missam , non
ad processionem , et soli Archiepiscopo in hac functione
praecedit Crux ' . Sequentur hinc Fratres bini per or
dinem , postea Celebrans medius inter Ministros in si
lentio, capite tecto .
1402. Refectorium erit in pavimento conspersum
floribus: in extremitate ipsius erit efformatum Altare
pallio violaceo instructum , tobalea superposita erit men
sae hinc inde a lateribus pendens : Crux velo violaceo
tecta locata erit in medio Altaris inter candelabra sex
cum candelis cerae albae accensis. Aderit in cornu Epi
stolae legile, seu cussinus cum Missali pro Celebrante ;
et gradus Altaris erunt tapete, vel viridi , vel subobscuro
cooperti . Prope Altare, in latere Epistolae, paratus erit
abacus mappa alba obtectus, in quo disposita erunt :
Evangeliarium seu Missale pro Diacono ; cincticulus
albus exornatus reticulis ac taeniis oblongis pro Cele
brante ; urceus cum pelvi, manutergium et aliquantula
panis medulla, pro manuum Celebrantis ablutione; man
tilia ad abstergendos pedes ; et prope abacum , vel retro
Altare, vasa cum aqua calida et frigida, pelvis magna
ad pedes lavandos, et magnum aliquod vas, in quod
effundatur aqua pro lotione adhibita. In cornu Evan
gelii sit scamnum panno coopertum , vel viridis, vel sub
obscuri coloris , super quod sedere possint ii , quorum
Caerem . Episcop . I. II , 6. XXIV , n . I et 5 : Martinucci 1. II,
c . XXV , 11. 92
lavandi sunt pedes ; et ante scamnum sit gradus seu

subpedale in commodum Celebrantis. Sint super mensas ,
Aoribus conspersas , aliqua Missalia pro Cantoribus .
1403. Cum ad refectorium perventum fuerit, Thu
riferarius et Ceroferarii atque Celebrans cum Ministris
procedunt usque ad Altare. Religiosi caeteri refectorium
ingressi, facta versus Crucem profunda inclinatione, ab
utroque latere ante mensas consistunt, ut consistere
solent ad benedictionem mensae ; Celebrantem tran
seuntem versus caput inclinant. Celebrans, detecto ca
pite, cum Ministris ascendit ad Altare, illud osculatur
in medio, sed Ministri non genuflectunt. Diaconus de
scendit a latere, accipit ex abaco Missale, quod affert
ad Altare ritibus pro Missa solemni, et in medio mensae
deponit. Thuriferarius tunc ascendit in suppedaneum,
Celebrans aliquanto conversus, Diacono ministrante cum
osculis usitatis , et Subdiacono sublevante fimbriam Plu
vialis, imponit incensum in thuribulo more solito, illud po
stea benedicens formula consueta Ab illo benedicaris etc. ,
applicans sinistram Altari, dum benedicit. Hinc Thuri
ferarius, Acolythi, Subdiaconus ante Altare sistunt, ut
in Missa solemni ; Diaconus accipit Missale de Altari,
et, ut in Missa solemni, genuflexus ante Celebrantem et
tenens librum ante pectus, petit benedictionem, cui Ce
lebrans solita formula Dominus sit etc. benedicit. Dia
conus inde descendit a dextris Subdiaconi: et facta ab
omnibus simul, nempe a Ministris, Acolythis et Thuri
ferario genuflexione Cruci et reverentia Choro, pergit
ad Evangelium canendum iisdem ritibus ac in Missa,
Celebrante se convertente ad Diaconum more solito.
Cantato Evangelio, Subdiaconus defert librum oscu
22
landum Celebranti, Diaconus eumdem Celebrantem tri

plici ductu incensat. Celebrans, accepta thurificatione
et facta reverentia Cruci cum Subdiacono, descendit ad
abacum ; Diaconus, restituto thuribulo, aliis se adiungit,
facta cum Acolythis et Thuriferario Cruci genuflexione.
Thuriferarius deponit thuribulum , Acolythi candelabra
ponunt super abacum . Celebrans deponit Pluviale, Mi
nistri Manipulum ; et hinc adiuvabunt Celebrantem sibi
cingentem linteum , ac taeniis ligabunt.
1404. Celebrans sic praecinctus accedet ad lotionem
pedum : procedetur autem hoc modo. Praeibunt duo
Acolythi, quorum primus ministrabit aquam , secundus
amovebit pelvim , sequetur Celebrans medius inter Mi
nistros, tectis capitibus ; deinde Thuriferarius deferens
mantilia , vel in pelvi, vel in canistro. Ante Altare
omnes genuflectent praeter Celebrantem , qui inclina
tionem profundam faciet. Chorus incipiet statim cantare
Antiphonam Mandatum novum etc. , et prosequetur cae
tera , ut in Missali, usque dum actio durabit. Celebrans ,
cum pervenerit ad locum statutum , geniculabit, et ad
geniculabunt etiam Ministri. Acolythus secundus a si
nistris Celebrantis admovebit pelvim sub pedem dexte
rum eius , cui lavandus est , Subdiaconus sustinebit
aliquantulum pedem ipsum, primus Acolythus a dextris
sensim aquam effundet super pedem , quem Celebrans
manu dextera lavabit : Diaconus accipiet unum ex man
tilibus, quod explicabit et praebebit Celebranti, qui
eodem lotum pedem abstergit et osculatur. Lavatur
pes dexter solus, primo Laicis , deinde Clericis, demum
etiam Sacerdotibus, si numerus sufficiens alias non ha
beretur; excipi tamen debent Ministri et Clerici super
-
pelliceo induti : ubi igitur numerus sufficiens Fratrum

non habeatur, Mandatum non fiat. Sed si vigeat usus
admittendi ad hanc functionem Tertiarios, dummodo
tunica vel sacco induti sint, poterunt et ipsi de numero
esse. Usus qui viget alicubi, ut Religiosi ante et post
lotionem osculentur terram , non est liturgicus : tamen
tolerari potest, dummodo nihil omnino dicant, non enim
licet alia verba miscere sacris caeremoniis.
1405. Abluto tertiidecimi pede, Chorus cessabit a
cantu. Celebrans surget et medius inter Ministros co- .
mitantibus Clericis redibit ante Altare, et facta reve
rentia Cruci, a caeteris genuflexione , procedet ad aba
cum ibique manus lavabit. Primus Acolythus pelvim
sustinebit sinistra, et dextera urceo aquam effundet;
secundus pelvim cum medulla panis exhibebit : Ministri
sustinebunt mantile, quo ille manus abstergat. Sic lotis
manibus, deponet linteum quo erat praecinctus, et Plu
viali rursus induetur. A latere cum Ministris, detecto
capite, hinc ibit ad Altare, et sistens ante Missale in
cornu Epistolae cum Diacono a dextris, Subdiacono a
sinistris , surgentibus omnibus si sederint, cantabit elata
voce Pater noster, quam Orationem omnes dicent se
creto , deinde eadem voce ac prius dicet Et ne nos etc.
cum Versiculis sequentibus ut in Missali , et Orationem
in tono feriali. Acolythi interim candelabra recipient et
ante Altare procedent, Celebrans et Ministri ab Altari
descendent et facta genuflexione Cruci , et praeceden
tibus Acolythis, ordine quo venerant ad Sacristiam re
dibunt, et paramenta deponent.
§ V. De Feria sexta in Parasceve.
1406. Hodie Altare maius et pavimentum penitus

denudata esse debent, et in Altari nihil apponi potest
praeter Crucem grandioris formae, coopertam velo vio
laceo, quod facile solvi possit, et sex candelabra ob
scuri coloris, cum candelis ex cera communi ' extinctis.
Gradus Altaris nudi sint, sed tamen bene mundi pro
Sacerdotis et Ministrorum prostratione, et super eius
dem superiorem gradum vel suppedaneum tria pulvi
naria violacea ponantur, vel unum tantum , si non adsint
Ministri .
1407. Credentia simplici linteo cooperta sit in su
periori parte tantum ; super ipsam disponantur sequen
tia : duo candelabra pro Acolythis cum candelis ex cera
communi; bursa nigri coloris cum Corporali et purifi
catorio ; ampullae vini et aquae in pelvicula cum ma
nutergio ; mappa unica plicata pro Altari ad mensuram
mensae , non enim extra ipsam pendere debet ; legile
cum Missali pro Celebrante, et aliud pro Ministris seu
Clericis; vasculum vitreum cum aliquantula aqua, et
purificatorium pro purificatione digitorum Celebrantis,
si opus fuerit ; velum nigrum pro Calice operiendo;
thuribulum , vel duo, cum navicula et thure : et etiam
aliquot exemplaria citati Manualis Rituum vel huius
Caeremonialis pro recitandis vel canendis Improperiis
et Hymno Vexilla etc. Prope credentiam parata sint :
tapete oblongum violaceum, vel subobscuri coloris, cum
1 Caerem . Episcop. l . II , c . XXV , n . 2. Memoriale Rit. ,
t . V , c. 1 .
pulvino eiusdem coloris et velo albo pro Crucis adora

tione ; Crux processionalis velo violaceo obtecta. A la
tere Epistolae : scamnum pro Celebrante et Ministris
totaliter nudum .
1408. In Sacello, ubi SS . Sacramentum repositum
est, parentur : Corporale stratum super Altare ; Velum
humerale album ; baldachinum albi coloris ; intorticia et
cerei pro processione.
1409. In Sacristia praeparentur : pro Celebrante
Amictus, Alba, Cingulum, Manipulus, Stola et Planeta
nigri coloris ; pro Ministris, si adsint, Amictus, Alba ,
Cingulum, Manipulus, et pro Diacono etiam Stola eius
dem coloris ; et tria superpellicea pro Clericis. Si autem
numerus sufficiens adesset Sacerdotum aut Diaconorum ,
item praeparentur necessaria paramenta pro tribus
Diaconis, qui cantare debent Passionem ; quod si non
habeatur numerus sufficiens, possunt tali officio sup
plere ipsi Ministri, assumendo, cum tempus erit, Stolam
diaconalem , qui vices Subdiaconi agit, et verba Christi
canere ipse Celebrans in suis paramentis manens ad
Altare, sed in cornu Evangelii.
1410. Hora competenti dicuntur in Choro Horae
minores, candelis extinctis, convocatis prius omnibus ad
signum crotali. Interim Celebrans et Ministri, si adsint,
accipiunt respectiva paramenta, adiuvantibus Clericis
prius superpelliceo indutis ; praecedentibusque iisdem
Clericis manibus iunctis, accedunt ad Altare, tecto ca
pite. Ibi detecto capite , Celebrans cum caeteris Cru
cem salutat genuflexione, et deinde genuflexus in in
fimo gradu procumbit, ponens brachia et caput super
pulvinum positum in superiori gradu vel in suppeda
neo, idemque faciunt Ministri, si adsint, et orat spatio

unius Miserere circiter.
1411. Clerici interim tobaleam seu mappam extendunt
per longum super mensam Altaris, non explicando eam
per latitudinem , ita ut duplicatio sit versus Altaris
medium, et partes explicandae versus frontem eiusdem
Altaris ; Clericus tertius collocat Missale apertum cum
cussino seu legili in cornu Epistolae .
1412. Celebrans, si Ministri non adsint, surgit ab
oratione, et amoto per Clericum pulvino, ascendit Altare
et osculatur illud in medio. Deinde accedit ad cornu
Epistolae et legit alta voce Prophetiam cum Tractu.
Finito Tractu, in eodem cornu Epistolae, cantat vel
dicit : Oremus, et genuflectens cum omnibus : Flectamus
genua, et secundus Clericus primo surgens respective
Chorus, si sufficiens numerus Fratrum adsit, dicit : Le
vate: et subiungit Orationem Deus, a quo etc. Deinde
legit eadem voce secundam Lectionem cum Tractu in
eodem cornu Epistolae, et successive Passionem. Post
verba tradidit spiritum , in genua procumbit et orat
aliquantulum , idemque omnes faciunt. Hinc surgens legit
quae sequuntur. Et dicto ibidem : Munda cor meum etc. ,
prosequitur eam partem, quae cantaretur in tono Evan
gelii. In fine non osculatur librum , sed immediate incipit
in eodem cornu Epistolae Monitiones et Orationes, ut
in Missali. Circa finem Orationum, primus Clericus ,
adiuvante tertio, extendit ante gradus Altaris vel Pre
sbyterii tapete, et aptat desuper pulvinar violaceum
et velum album sericum , pro adoratione Crucis.
i Rubr. gen . Missal.

-
1
Cap VI. De Hebdomada maiori. 343
1413. Completis Orationibus, Celebrans descendit

de Altari a latere ad scamnum , vel prope abacum
in eodem cornu Epistolae, et ibi deponit Planetam ;
deinde veniens ante Altare facit genuflexionem Cruci,
ascendit in suppedaneum et accipit Crucem , ac utraque
manu sustinens illam secedit ad angulum posteriorem
cornu Epistolae : ibi facie ad populum versa, et Cle
rico primo sustinente Missale ante ipsum , dextera
summitatem Crucis discooperit, non vero caput figurae
Crucifixi, et ambabus manibus illam aliquantulum ele
vans, gravi voce incipit : Ecce lignum Crucis, et Clerici
respective Chorus eadem voce prosequuntur : in quo
salus mundi pependit. Et genuflectentibus omnibus ,
praeter Celebrantem , subiungunt: Venite adoremus, et
deinde surgunt. Deinde procedit ad anteriorem partem
anguli eiusdem cornu Epistolae, et discooperiens bra
chium dextrum Crucis et Crucifixi atque caput eiusdem
imaginis, elevansque eam paulisper altius quam primo
incipit : Ecce lignum Crucis, aliis prosequentibus et ado
rantibus, ut supra. Deinde Celebrans procedit ad me
dium Altaris, et discooperiens Crucem totaliter ac ele
vans eam tertio altius incipit : Ecce lignum Crucis, aliis
prosequentibus et adorantibus , ut supra, flexisque ge
nibus remanentibus .
1414. Si vero adsint Ministri , facta oratione ut
num . 1410, omnes consurgunt et a Clericis amotis pul
vinis, Celebrans et Ministri ascendunt in suppedaneum .
Celebrans osculatur Altare , sed Ministri non genu
Aectunt. Celebrans pergit ad Missale , Ministri adstant
illi a dextris , ut in Introitu Missae. Statim Lector as
sumpto Missali ex abaco procedit in medium , et facta
in plano genuflexione, pergit ad locum ubi cantatur

Epistola, et in tono Lectionis cantat Prophetiam Haec
dicit Dominus etc. , quam Celebrans legit submissa voce
cum șubsequenti Tractu, quem Chorus, finita Lectione,
statim cantabit. Post Tractum Ministri se sistent post
Celebrantem , Clerus omnis stabit : Celebrans cantat
more solito Oremus, Diaconus canit Flectamus genua
et Subdiaconus Levate. Ad Flectamus genua, tum in
ista, cum in aliis Orationibus, omnes genu dexterum fle
ctunt praeter Celebrantem , ad Levate omnes surgunt. Ce
lebrans hinc cantat Orationem Deus, a quo et Indas etc. ,
.
et interim Clericus vel Caeremoniarius tradit Missale
Subdiacono ipsumque more solito comitatur ad medium
Altaris, ubi faciunt simul genuflexionem : et reversi ad
solitum locum et responso a Choro Amen post Ora
tionem, Subdiaconus canit Epistolam , quam Celebrans
submissa voce legit .
1415. Si adsint Diaconi pro canenda Passione , in
duti iam Amictu, Alba, Cingulo, Manipulo et Stola nigri
coloris, procedunt ad Altare tecto capite , quod detegunt
Presbyterium ingressi . Praecedit qui canit textum effe
rens pectori applicitum librum , sequitur qui turbarum
partes canere debet, et ultimo qui Christi personam
agit. Si adsint alii Clerici, convenit, ut ipsos comitentur.
Contra faciem Altaris sistent : medius Cantor textus , a
dextris qui Christi personam gerit, alter a sinistris;
genuflectent, et eodem ordine ibunt ad locum , ubi can
tandum est. Si Diaconi alii non adsint, qui Subdiaconum
agit, finita Epistola, Stolam diaconalem sumit et a sini
stris Diaconi venit in medium , simul genuflectunt et
vadunt ad locum destinatum in cornu Evangelii, gerente
personam Christi Celebrante. Incipit tunc qui canit

textum : Passio Domini nostri etc. Si Celebrans non
egerit personam Christi, integram Passionem legit sub
missa voce usque ad illam partem, quae canenda est
in tono Evangelii, et tunc in eodem loco manendo dicit
Munda cor meum etc. inde prosequitur legens ultimam
partem , qua absoluta convertetur ad Cantores, simul
cum Ministris manentibus in eadem linea et positione.
Celebrans, lectis verbis tradidit spiritum , non genuflectit,
sed cum omnibus genuflectet in positione, in qua est
postquam eadem verba cantata fuerint, uti in sua po
sitione genuflectent Cantores et reliqui , et omnes sur
gent surgente Celebrante. Cantata Passione, Celebrans
versus Missale convertetur: Cantores facta Cruci ge
nuflexione in medio, ordine quo venerant redibunt ad
Sacrarium ad deponenda sacra indumenta. Diaconus
ibit ad abacum , sumet Missale et ad Altare deferet,
et genuflexus in extremo suppedaneo dicet Munda cor
meum , et interim Acolythi manibus iunctis venient ante
Altare, ubi et sistet Subdiaconus . Diaconus surget, su
met librum de Altari, descendet, se addet Subdiacono
a dextris, et facta simul ab omnibus genuflexione , pro
cedet ad cantandam ultimam partem Passionis in tono
Evangelii, nec librum, nec seipsum signans. Celebrans
convertetur ad Diaconum ut in Missis : Diaconus, can
tata illa parte , claudet librum , quem Subdiaconus tradet
Acolytho, et facta iterum in medio ab omnibus genu
flexione, ibunt singuli ad proprium locum .
1416. Cum Ministri post Celebrantem stabunt, ipse
incipiet canere Admonitiones et Orationes: Admonitiones
tono indicato in Missali , manibus iunctis , ad Oremus
ante Orationes aperiet et claudet manus more solito ;

Orationes canet tono feriali, manibus extensis. Flectarus
genua cantabitur a Diacono, Levate a Subdiacono, et
omnes genuflectent praeter Celebrantem . Post Orationes
Celebrans cum Ministris a latere descendit in planum ,
dimittit Planetam et sistit in cornu Epistolae, facie versa
ad populum , cum Subdiacono a sinistris, dum Diaconus
ex eodem latere ascendit ad medium Altaris, genuflectit
in suppedaneo et tollit Crucem , utendo scabello, si opus
sit ; descendit inde per medium , Crucem utraque manu
elevatam tenens, et pergens ad Celebrantem , illi reveren
ter, sine osculis, tradit, se inde statuens ad eius dexteram.
Acolythus cum Missali aperto accedit ad Subdiaconum,
Missale vertens ad Celebrantem . Celebrans accepta
Cruce, superiorem eiusdem partem discooperit, adiu
vante Diacono, deinde canit : Ecce lignum Crucis ; Mi
nistri et alii Assistentes prosequuntur: in quo salus
mundi pependit, et Chorus: Venite adoremus; et sic ultra
ut supra num. 1413. Detecta a Celebrante Cruce, Cle
ricus detegit Crucem processionalem et Sacrista aut
alius reliquas per Ecclesiam.
1417. His peractis, Celebrans solus, vel comitante
Caeremoniario aut Acolytho, defert Crucem ambabus
manibus elevatam ad locum praeparatum , et genuflexus
ibidem locat. Dum Celebrans defert Crucem ad locum
adorationis, Diaconus, Subdiaconus et reliqui omnes ge
nuflexi manent donec ille, posita Cruce, assurgat. Surgit,
et facta genuflexione vadit ad planum, seu ad scamnum
in cornu Epistolae, ubi ei se adiungunt Ministri, si adsint,
vel Clerici , ibique deponit sandalia et Manipulum. His
depositis, procedit ad adorationem Crucis solus, genua
-
flectens tribus distinctis locis cum aliqua pausa, et post

tertiam genuflexionem , quam facit prope Crucem , se in
clinans Crucifixi pedes osculatur. Surgit, et facta sim
plici genuflexione Cruci, redit et sandalia ac Manipulum
resumit; et si adessent Ministri, recipit quoque Planetam,
quam alias resumet tantum ad processionem . Caeteri
deponent et ipsi sandalia, Ministri etiam Manipulum ,
et post Celebrantem omnes adorabunt Crucem eodem
modo, quo Celebrans, et reversi, quae deposuerunt, re
sument. Primi omnium ibunt duo Ministri simul, nisi
adesset Minister Generalis, aut Provincialis in sua Pro
vincia, tunc enim immediate post Celebrantem ibit ipse
solus. Procedent hinc bini Patres seu Sacerdotes etiam
ante Clericos assistentes , sunt enim in Choro Sacerdotes
regulares, quod Canonici in Cathedralibus: inde Clerici,
postremo Fratres Laici omnes bini, iunctis ante pectus
manibus, quod si numerus sit dispar, ultimi ibunt terni.
Dum autem Celebrans defert Crucem ad locum paratum ,
Chorus, si Fratres numero sufficienti adessent, incipit
more nostro canere Improperia , quae Ministricum
Celebrante, stantes ad scamnum capite tecto , legunt
ex Missali quod apertum ante Celebrantem sustinet Cle
ricus. Si vero Ministri non adsint, neque Chorus, tum
reversi ab adoratione Crucis Clerici accedunt ad Ce
lebrantem et alta et clara voce recitant cum eo Im
properia modo, quo in maiorem commoditatem hic
divisa ponuntur. Animadvertendum autem, Improperia
ex toto esse legenda, quamvis completa esset adoratio
Crucis: non tamen necessarium esse, ut omnia cantentur
a Choro.
Improperia recitanda a Celebrante

cum secundo et tertio Clerico.
PRIMA PARS
Cel . ¥ . Popule meus, quid feci tibi ? aut in quo con

tristavi te ? responde mihi.
). Quia eduxi te de terra Aegypti: parasti Crucem
Salvatori tuo.
2. Cl. R. Agios o Theos.
3. Cl. Sanctus Deus.
2. Cl. Agios ischyros.
3. Cl. Sanctus fortis.
2. Cl . Agios athanatos, eleison imas.
3. Cl. Sanctus immortalis, miserere nobis.
Cel. ). Quia eduxi te per desertum quadraginta
annis : et manna cibavi te, et introduxi te in terram
satis bonam : parasti Crucem Salvatori tuo.
2. Cl. R. Agios o Theos.
3. Cl . Sanctus Deus.
2. Cl . Agios ischyros.
3. Cl . Sanctus fortis.
2. Cl. Agios athanatos, eleison imas.
3. Cl . Sanctus immortalis, miserere nobis.
Cel . ư. Quid ultra debui facere tibi, et non feci ?
Ego quidem plantavi te vineam meam speciosissimam : et
tu facta es mihi nimis amara ; aceto namque sitim meam
potasti, et lancea perforasti latus Salvatori tuo.
2. Cl . R. Agios o Theos.
3. Cl . Sanctus Deus.
2. Cl. Agios ischyros.
-
3. Cl. Sanctus fortis.

2. Cl. Agios athanatos, eleison imas.
3. Cl. Sanctus immortalis, miserere nobis.
SECUNDA PARS
Cel. y . Ego propter te flagellavi Aegyptum cum

primogenitis suis ; et tu me flagellatum tradidisti.
2. et 3. Cl. R. Popule meus, quid feci tibi ? aut in
quo contristavi te ? responde mihi.
Cel. ¥. Ego eduxi te de Aegypto, demerso Pharaone
in mare rubrum ; et tu me tradidisti principibus sa
cerdotum .
Cel. . Ego ante te aperui mare ; et tu aperuisti
lancea latus meum .
Cel . y . Ego ante te praeivi in columna nubis ; et
tu me duxisti ad praetorium Pilati.
Cel. Ņ. Ego te pavi manna per desertum ; et tu me
caecidisti alapis, et flagellis.
2. et 3. Cl. R. Popule meus, quid feci tibi? aut in
Cel. y. Ego te potavi aqua salutis de petra ; et tu
me potasti felle, et aceto.
2. et 3. CI . R. Popule meus, quid feci tibi ? aut in
Cel. y. Ego propter te Chananaeorum reges percussi ;

et tu percussisti arundine caput meum .
qulo contristavi te ? responde mihi.
Cel . y. Ego dedi tibi sceptrum regale ; et tu dedisti
capiti meo spineam coronam .
Cel . y . Ego te exaltavi magna virtute ; et tu me
suspendisti in patibulo Crucis.
TERTIA PARS
Cel . ). Crucem tuam adoramus, Domine, et sanctam

Resurrectionem tuam laudamus, et glorificamus : ecce
enim propter lignum venit gaudium in universo mundo.
Psalm . Deus misereatur nostri, et benedicat nobis.
2. et 3. Cl. R. Illuminet vultum suum super nos,
et misereatur nostri.
Cel. v. Crucem tuam adoramus, Domine, et sanctam
Resurrectionem tuam laudamus, et glorificamus: ecce
enim propter lignum venit gaudium in universo mundo.
2. et 3. CI. R. Crux fidelis, inter omnes arbor
una nobilis : nulla sylva talem profert, fronde, flore,
germine. Dulce lignum , dulces clavos, dulce pondus
sustinet.
Cel. ». Pange lingua gloriosi lauream certaminis .
et super Crucis trophaen dic triumphum nobilem : qua
liter Redemptor orbis immolatus vicerit.
2. et 3. Cl. R. Crux fidelis, inter omnes arbor una

nobilis: nulla sylva talem profert, fronde, flore, germine.
Cel. y. De parentis protoplasti fraude factor con
dolens, quando pomi noxialis in necem morsu ruit: ipse
lignum tunc notavit, damna ligni ut solveret.
2. et 3. CI. R. Dulce lignum , dulces clavos, dulce
pondus sustinet.
Cel. ¥. Hoc opus nostrae salutis ordo depoposcerat,
multiformis proditoris ars ut artem falleret: et medelam
ferret inde, hostis unde laeserat.
2. et 3. Cl . y. Crux fidelis, inter omnes arbor una
nobilis : nulla sylva talem profert, fronde, flore, germine.
Cel. y. Quando venit ergo sacri plenitudo temporis,
missus est ab arce Patris Natus, orbis Conditor : atque
ventre virginali carne amictus prodiit.
2. et 3. Cl. R. Dulce lignum , dulces clavos, dulce
pondus sustinet.
Cel. . Vagit infans inter arcta conditus praesepia :
membra pannis involuta Virgo Mater alligat: et Dei
manus, pedesque, stricta cingit fascia.
2. et 3. CI . R. Crux fidelis, inter omnes arbor
una nobilis: nulla sylva talem profert, fronde, flore,
germine.
Cel . y. Lustra sex qui iam peregit, tempus implens
corporis: sponte libera Redemptorpassioni deditus: Agnus
in Crucis levatur immolandus stipite.
pondus sustinet.
Cel. ¥. Felle potus ecce languet: spina, clavi, lancea
mite corpus perforarunt, unda manat, et cruor : terra,
pontus, astra, mundus, quo lavantur flumine.
2. et 3. Cl. R. Crux fidelis, inter omnes arbor- una

nobilis : nulla sylva talem profert, fronde, flore, germine.
Cel. y. Flecte ramos arbor alta , tensa laxa viscera :
et rigor lentescat ille, quem dedit nativitas : et superni
membra Regis tende miti stipite.
2. et 3. Cl . R. Dulce lignum , dulces clavos, dulce
pondus sustinet.
Cel. Ý . Sola digna tu fuisti ferre mundi victimam :
ue portum praeparare arca mundo naufrago: quam
sacer cruor perunxit, fusus Agni corpore.
2. et 3. C1 . R. Crux fidelis, inter omnes arbor una
nobilis: nulla sylva talem profert, fronde, flore, germine.
Cel. ¥ . Sempiterna sit beatae Trinitati gloria : aequa
Patri, Filioque; par decus Paraclito : Unius Trinique
nomen laudet universitas : Amen .
pondus sustinet.
1418. Circa finem adorationis accenduntur sex cerei

Altaris, tertius Clericus amovet legile cum Missali ab
Altari, duo primi accedunt per planum ad Altare, alter
ad cornu Evangelii, alter ad cornu Epistolae, et explicant
totaliter tobaleam super mensam. Diaconus , lectis Im
properiis, accedit ad abacum , sumit bursam cum Cor
porali incluso , et super eam purificatorium , et facta
genuflexione versus locum ubi est Crux, per latus Epi
stolae ascendit Altare, extrahit et explicat Corporale,
et prope illud in parte Epistolae ponit purificatorium
plicatum , bursam vero collocat iuxta morem in parte
Evangelii. Eodem tempore tertius Clericus collocat Mis
sale cum legili super Altare in cornu Evangelii apertum ,
aliquantulum conversum ad medium ; alius vasculum

vitreum cum purificatorio in cornu Epistolae. Si Ministri
non adsint , secundus Clericus peragit quae facienda
essent a Diacono. Animadvertant Clerici in hisce omni
bus actionibus semper, sive in accessu sive in recessu ,
genuflexionem esse faciendam versus locum Crucis.
Completa autem adoratione, Diaconus nudato capite ,
comitante Caeremoniario vel Acolytho, veniet ad tapete
in quo posita est Crux, ibi genuflectet, deinde adgeni
culabitur, accipiet Crucem , eamque elatam sustinens
utraque manu referet ad Altare. Si Ministri non ades
sent, hoc peragat ipse Celebrans. Statim autem ac Dia
conus vel Celebrans adgeniculabitur ad Crucem tollen
dam a tapeti, omnes detecto capite in genua procum
bant, ac ita remaneant, donec ipsa Crux locata sit in
Altari. Clerici sollicitissime amovent tapete , pulvinar et
velum , et apponunt ignem in thuribulo ; et interim
luminaria accenduntur ad Sacellum , ubi SS. Sacramen
tum est repositum.
1419. Hisce dispositis, dirigitur processio ad Sacel
lum . Praecedunt Thuriferarii cum thuribulis et prunis
accensis, sine incenso in eis posito, quia nondum est
processio facta, sed aditus ad eam ' ; deinde sequitur
Crucifer cum Cruce denudata, delata a tertio Clerico
inter duos Ceroferarios, sequuntur in silentio Fratres
bini per ordinem cum cereis extinctis, hinc Subdia
conus, postea Diaconus, et ultimo Celebrans, qui cum
Ministris ibit capite tecto et iunctis manibus. Si vero
Ministri non adsint, ibit ultimo Celebrans, assumpta
• Gavant. p . 4, t . 9, de Fer . VI in Parasceve .

23
Planeta, habens ante ipsum a sinistris secundum Cle

ricum. Cum perventum fuerit ad Sacellum, Crucifer si
stit in cornu Evangelii e regione Altaris : reliqui hinc
inde in duas partes, ut Celebrans cum Ministris com
mode transire possit per medium illorum : iuniores re
motiores et seniores propinquiores Altari . Celebrans
cum Ministris ante aditum Capellae caput detegunt,
facta postea genuflexione utroque genu in plano Ca
pellae, genuflectit in primo gradu Altaris et orat pa
rumper cum omnibus; et interim disponitur baldachi
num sive umbella, accendunturque intortitia et candelae
albae in processione deferendae, quae non 'extinguun
tur, nisi post sumptionem SS. Sacramenti.
1420. Brevi facta mora, si non adsit Diaconus, aut
Sacerdos assistens qui, ut dictum est, deficientibus Mi
nistris vices facit Ministrorum , assurgit Celebrans , aperit
Arculam , genuflectit et descendit ad primum Altaris
gradum , ubi stans imponit thus in thuribulo, sine be
nedictione et sine osculis , ac deinde genuflexus incen
sat. Si adsit Diaconus, ipse surgens aperit Urnam , et
facta genuflexione in suppedaneo parum in cornu Epi
stolae, descendit ; et tunc Celebrans surgens incensum
ponit in thuribulo respective duobus thuribulis more
solito et incensat. Exinde surgit ipse Celebrans, si Mi
nistri non adsint, et praevia genuflexione extrahit ex
Arcula Calicem , quem in medio Altaris super Corporale
reponit, tum facta alia genuflexione descendit ad pri
mum gradum , et genuflexus accipit Velum humerale
album . Quo facto, Aram conscendit, genuflectit, stans
que Calicem . accipit, quem secundus Clericus Velo coo
perit, et facie versa ad populum inchoat alta voce Hyn
num : Vexilla Regis prodeunt etc. , quem Chorus pro

sequitur. Si vero adsint Ministri, surgit Diaconus, et
facta more solito genuflexione, Calicem extrahit, et illum
tenens dextera sub cuppa, sinistra sub pede posita,
tradit Celebranti, qui interim accepit Velum humerale.
Celebrans Sacramentum adorabit, assurget, accipiet Ca
licem sinistra ad nodum , dextera posita super Pate
nam : Diaconus extremitatibus Veli operiet Calicem et
manus Celebrantis, genuflectet et SS. Sacramentum
adorabit; Celebrans cum Ministris vertitur ad popu
lum, deinde intonatur
HYMNUS.
Vexilla Regis prodeunt:

Fulget Crucis mysterium :
Qua Vita mortem pertulit,
Et morte vitam protulit.
Quae vulnerata lanceae
Mucrone diro, criminum
Ut nos lavaret sordibus :
Manavit unda, et sanguine.
Impleta sunt, quae concinit
David fideli carmine,
Dicendo nationibus :
Regnavit a ligno Deus.
Arbor decora, et fulgida,
Ornata Regis purpura :
Electa digno stipite
Tam sancta membra tangere.
Beata , cuius brachiis

Pretium pependit saeculi :
Statera facta corporis,
Tulitque praedam tartari.
O Crux ave, spes unica :
Hoc passionis tempore,
Piis adauge gratiam ,
Reisque dele crimina.
Te, fons salutis, Trinitas,
Collaudet omnis spiritus :
Quibus Crucis victoriam
Largiris, adde praemium . Amen .
1421. Intonato Hymno, omnes surgunt, et facta ge

nuflexione utroque genu, revertitur processio ad Altare
ordine sequenti : praecedit Cruciſer inter Ceroferarios,
sequuntur Fratres ordinatim et deinde Thuriferarius re
spect. Thuriferarii, continuo thuribula agitantes, et Ce
lebrans sub baldachino inter Ministros procedentes ma
nibus iunctis, vel habens secundum Clericum ante se a
sinistris. Cum processio ad Altare maius pervenerit,
Acolythi candelabra in abaco reponunt , et Crucifer
deponit Crucem processionalem prope credentiam et
secundus Thuriferarius thuribulum dimittit : Fratres Pre
sbyterium ingressi , quin Cruci genuflectant, procumbunt
hinc inde vel quasi in gyro, cereos usque ad Officii
finem in manibus tenentes.
1422. Celebrans, si non adsint Ministri , ascendit
Altare, Calicem super Corporale reponit et deinde ge
nuflectit, surgit et descendit ad primum gradum Al
taris. Hic deposito Velo humerali , et stans imponit in
censum in thuribulo, sine benedictione et sine osculis,

deinde genuflexus in suppedaneo, triplici ductu SS. Sa
cramentum incensat. Si vero Ministri adsunt, Diaconus
cum ad Altare ventum est, ante Celebrantem genicu
labit, et ablatis extremitatibus Veli , assurgit et de
manibus eius accipit Calicem dextera infra cuppam ,
sinistra sub pede, et cum Celebrans genuflexus in in
fimo gradu Sacramentum adoraverit, vertitur ad Altare,
ascendit, deponit super Corporale Sacramentum , genu
flectit, surgit, solvit et expandit Velum , et iterata ge
nuflexione descendit ad dexteram Celebrantis, cui Sub
diaconus Velum expedivit et Caeremoniarius vel Cle
ricus abstulit. Celebrans cum Ministris tunc surgit, in
censum ponit, et in infimo gradu iterum genuflexus
incensat .
1423. Incensato SS. Sacramento, Celebrans, si Mi
nistri desint, accedit ad Altare, genuflectit et Calicem
discooperit, et ex eo Hostiam sacram super Patenam
deponit , inde e Patena super Corporale, nihil dicens
neque signans. Patenam ponit ubi alias, sed super Cor
porale , non subtus. Deinde genuflectit, et in cornu
Epistolae vinum et aquam imponit in Calicem , sine
benedictione et nihil dicens. Calicem non abstergit, sed
ponit in latere Corporalis. Rediens ad medium Altaris
genuflectit, Calicem in loco solito sine signo Crucis
collocat et palla cooperit. Si vero adsint Ministri,
Celebrans, incensato Sacramento, simul cum Ministris
ascendit ad suppedaneum, ibique manibus positis su
per Altare genuflectit, Ministri autem genuflectunt
iunctis manibus. Subdiaconus, genuflexione facta, transit
ad dexteram Diaconi, iterando ibi genuflexionem . Dia
conus tollet velum e Calice, quod tradet Caeremo

niario vel Acolytho, ut deferat ad abacum ; tollet deinde
Patenam et pallam : Patenam inde accipiet et ante
Celebrantem sustinebit intra Corporale ; Celebrans ac
cipiet Calicem, et sacram Hostiam ex ipso faciet ef
Aluere super Patenam , digito etiam , si opus sit, extol
lendo, quo in casu digitum postea purificabit in vasculo
et absterget purificatorio. Diaconus Patenam tradet Ce
lebranti, qui Hostiam ex ea demittet in medio Corporalis
nullum signum faciens, et Patenam ponet a dextris super
Corporale. Diaconus inde accipiet Calicem, quem nec
ponet super Altare, neque exterget, sed sustinebit si
nistra, ampullam vini accipiet a Subdiacono, ut aliquan
tulum infundat in Calicem ; Subdiaconus, sumpta am
pulla aquae, tres vel quatuor guttas in Calicem infundet,
quin benedictionem petat. Nec Celebrans Crucem faciet,
nec solitam Orationem dicet , sed accepto Calice sine
osculis a Diacono nihil dicens nec aliquod signùm fa
ciens ipsum collocat suo loco super Corporale. Subdia
conus traditis ampullis Acolytho genuflectit et transit
ad laevam Celebrantis iterumque genuflectit. Diaconus
Calicem cooperit palla.
1424. Hisce peractis, accedit ad Altare Thurifera
rius; Celebrans, ministrante Diacono vel respective Sa
cerdote assistante aut Acolytho respective, imponit in
censum absque benedictione et osculis , genuflectit et
incensat Oblata dicens : Incensum istud etc.; iterum ge
nuflectit et incensat Crucem , dicens : Dirigatur Do
mine etc. , et repetita genuflexione Cruci , prosequetur
more solito incensationem Altaris, semper genuflectens
quoties transit per medium . Incensato Altari, dat thu
ribulum Diacono vel respective Sacerdoti assistanti aut

Thuriferario dicens: Accendat in nobis etc. , et ipse non
incensatur. Deinde aliquantulum extra Altare, in cornu
Epistolae lavat manus, nihil dicens, facie ad populum
versa ; Subdiaconus aquam ministrabit, Diaconus ma
nutergium , qui si non adsint, haec facient Acolythi.
1425. Mox Celebrans rediens ad Altaris medium,
Ministris sequentibus , si adsint , nempe Diacono in
primo gradu, Subdiacono in plano, façta ab omnibus ge
nuflexione, mediocriter inclinatus super Altare, iunctis
manibus, dicit voce submissa : In spiritu humilitatis etc.;
postea, Altari osculato et facta genuflexione, dicit : Orate
fratres, conversus ad populum , circulum non perfi
ciendo, ad quod non respondetur : Suscipiat....
1426. Genuflexione facta, proferens interim secreto :
ut meum ac vestrum Sacrificium etc., Celebrans iunctis
manibus ante pectus, in tono feriali dicit aut cantat
spective : Oremus : Praeceptis salutaribus etc. , et extensis
manibus : Pater noster etc. : Clerici vel Chorus respon
dent : Sed libera nos a malo, et Celebrans : Amen sub
silentio. Deinde subiungit in priori tono feriali sine
cantu item extensis manibus usque ad finem : Libera
nos etc. , non se signans Patena ad verba : da propitius
pacem , et Clerici in fine respondent Amen . Sub fine
Orationis, si adsint Ministri, Diaconus in eodem gradu
ibit ad dexteram , Subdiaconus ascendet ad eumdem
primum gradum ad sinistram , et geniculabunt in extremo
suppedaneo .
1427. Tunc Celebrans , facta genuflexione, discoo
perit Calicem , supponit Patenam Hostiae , et tenens
manu sinistra Patenam super Altare , elevat dextera
Hostiam , ut ab omnibus videri possit, non tamen cum

Patena , quam Celebrans sinistra tenet super Corpo
rale ; non elevatur Casula, nec incensatur Hostia, iam
vero crotalum vice tintinnabuli pulsari potest '. Dum
Celebrans demittet Hostiam , Ministri consurgent et
ibunt ad latera Celebrantis, et Diaconus statim deteget
Calicem , non enim antea detegit Celebrans, si adsint
Ministri.
1428. Deinde Hostiam sacram more solito dividit
super Calicem in tres partes, nihil dicens , quarum ulti
mam immittit in Calicem , pariter nihil dicens nec signans.
Tunc Diaconus, si adsit, cooperit Calicem , et facta simul
cum Celebrante genuflexione, Ministri locum mutant,
et, veniens ad dexteram Subdiaconus , iterum genufle
ctunt. Si Ministri non adsint, Celebrans ipse Calicem
cooperit, quo cooperto genuflectit. Praetermissis Agnus
Dei et duabus primis Orationibus ante Communionem ,
dicit tantum manibus iunctis, super Altare modice in
clinatus : Perceptio Corporis ... et Panem coelestem .... ac
Domine, non sum dignus... more solito ; dein se signat
cum Hostia, dicens : Corpus Domini etc. , et eam reve
renter sumit.
1429. Facta brevi meditatione, discooperit Calicem ,
vel id faciet Subdiaconus, si adsit, cum debitis genu
flexionibus, genuflectit, surgit, colligit de more frag
menta, et Patenam purificans demittit in Calicem, quem
accipiens dextera, et mento supponens Patenam more
solito, omissis omnibus, quae dici solent ante sumptio
nem Sanguinis , nec se signans, sumit reverenter ex
i S. Rit . C. 7 Sept. 1850, in una Veronen . ad 14 .

eo particulam Hostiae cum vino. Omissa consueta pu

rificatione, Subdiaconus, vel Acolythus, si Ministri non
adsint, ablutionem vini et aquae ministrabit, et Cele
brans more solito abluet digitos super Calicem , et ablu
tionem in medio Altaris assumet nihil dicens.
1430. Interim omnes assurgunt, candelas extinguunt
quas vel Clerici, vel aliqui Fratres Laici colligunt. Mi
nistri, si adsint, locum mutant, facta Cruci genufle
xione, et Subdiaconus abstergit Calicem, plicat Cor
porale ut in Missis solemnibus, et defert ad credentiam.
Celebrans, adstantibus ambobus Ministris ad Altare, in
clinatus et manibus iunctis dicit secreto Orationem :
Quod ore sumpsimus etc. Si Ministri non adsint, ipsemet
abstergit Calicem, cooperit velo, et Acolythus defert
ad abacum . Recitata Oratione, Celebrans descendit in
planum , cum Ministris et aliis facit genuflexionem Cruci,
et tecto capite revertitur ad Sacristiam et paramenta
deponit. Deinde dicuntur Vesperae in Choro, ut heri.
Quibus finitis, extinguuntur cerei Altaris, et denudatur
Altare per Clericos.
1431. Si forte intra functionem huius Feriae Celebrans
repentino morbo vel morte corripiatur, alius Sacerdos
ieiunus Officium et Missam Praesanctificatorum absolvat;
si vero nemo alius Sacerdos ieiunus sit, cessat Offi
cium, et sacra Hostia reponatur in Tabernaculo die se
quenti sumenda a Celebrante post sumptionem Calicis ".
1 S. Rit . C. 8 Martii 1821 , in una dub . , ad 1 et 2. Ratio est, quia

Missa Praesanctificatorum non est Sacrificium , nec complementum Sa
crificii praecedentis diei ; ideoque casus , qui supra, non est identicus
cum casu expresso in Rubricis Missalis t. X , 3. de defectibus : et num. 413
huius Caeremonialis.
§ VI. - De Sabbato sancto .
1432. Pro hodierna functione paranda sunt in atrio

Ecclesiae, seu extra portam principalem, vel si quid
impediat , in ipso aditu Ecclesiae aliquantulum ad
partem quae respondit lateri Epistolae maioris Altaris :
mensa alba tobalea obducta ; et super ipsam : Missale
pro benedictione ignis et incensi ; Manipulus, Stola et
Dalmatica albi coloris pro Diacono ; Manipulus vio
laceus pro Subdiacono ; parvae candelae, vel etiam la
terna, si opus sit, et aliqua sarmenta sulphurata ad
accendendum lumen.
1433. Si autem ex deficientia Cleri Ministri haberi
nequeant, tunc paretur simpliciter Manipulus, Stola et
Dalmatica albi coloris pro Celebrante, qui post bene
dictionem vices Diaconi aget ; et si pauci etiam habeantur
Clerici, poterunt super eamdem mensam poni : patera
cum quinque granis incensi figendis in Cereo, thuri
bulum sine igne et navicula cum incenso , ac vas
aquae benedictae cum aspergillo : attamen convenien
tius erit ista disponi in Sacristia a Clericis deferenda,
ut dicetur.
1434. Prope mensam ad dexteram erit in sua basi
arundo floribus et taeniis eleganter ornata, ita tamen,
ut arundo oculis omnium evidenter appareat, cum tribus
candelis in summitate ipsius infixis, ita in calce simul
connexis, ut unam ceram efforment, ac ita dissitis in
vertice, ut trianguli similitudo exoriatur, ad mysterium
Unitatis et Trinitatis symbolice significandum . Nullo
perinde modo licet loco arundinis baculo uti, quamvis in
arundinis similitudinem elaborato, nec candelas divisim

in cornucopiis in arundine infixis ponere . Singula in
hodierna functione aliquod mysterium innuunt.
1435. Contra portam Ecclesiae positus sit focus
decens, in quo parati habeantur carbones accendendi
dum in Choro dicuntur Horae minores, et forceps ad
ignem sumendum. Adnotandum autem serio est, ignem
accendi absolute debere ex favillis excussis e lapide
seu silice , uti statuit Rubrica Missalis : lapis enim
angularis est Christus, cuius Mors per extinctionem
omnium luminum figuratur, et est eiusdem Resurre
ctionis e sepulchro lapideo figura ignis ex silice ex
cussus, praeterquamquod et apertam falsitatem innueret
Oratio, qua in benedictione utitur Ecclesia, imo nullum
sensum haberet ; dicit enim : - Deus, qui per Filium
tuum , angularem scilicet lapidem , claritatis tuae ignem
fidelibus contulisti : productum e silice .... novum hunc
ignem sanctifica etc.
1436. Si Ecclesia nostra sit parochialis , vel ex aliqua
ratione in ipsa habeatur Fons baptismalis, octiduo ante
Pascha educatur ex ipso Fonte aqua, aliqua tantum
retenta parte pro necessitatibus, apertus Fons maneat,
ut inde graveolentia evanescant. Hac mane, vel pridie
in sero, recte undique extersus limpida aqua ita im
pleatur, ut post benedictionem pars auferri possit, et
sufficiens quantitas maneat ad Baptisma administran
dum usque ad futuram benedictionem . In promptu
ideo sint vasa, in quibus pars haurienda ponatur. Fons
ipse circumornetur floribus et herbis odoriferis, et ipsum
pavimentum iisdem sternatur. Prope Baptisterium pa
retur alia mensa alba cooperta tobalea, et super ipsam
disponantur : urceus cum aqua, pelvis, manutergium,

pelvicula cum medulla panis et fragmentis aliquibus
mali medici pro ablutione manuum Celebrantis; alia
pelvicula cum ampullis sacri Chrismatis et Olei Cate
chumenorum ; Missale velo violaceo obtectum ad usum
Celebrantis ; spongia vel mantile ad abstergendam
aquam in labro Fontis suo tempore, et pannus subtilis
pro extergendo Cereo, cum elevatus fuerit ab aqua ;
vas perpolitum aliquod ad aquam hauriendam ex Fonte
ante infusionem Oleorum ; Stola violacea pro Sacerdote
aliquo si adsit ; et vasculum vacuum cum aspergillo,
ad aspersionem suo tempore faciendam . Si vero aliquis
esset baptizandus, parentur in alia mensa necessaria
pro administratione Baptismi, et Stola ac Pluviale albi
coloris pro Celebrante.
1437. Altare maius solemniter paretur cum
candelabris et totidem cereis albis ac Cruce discoo
perta in medio ; super pallium album aliud violaceum
positum sit, auferendum post Litanias. In Presbyterio
ad latus Evangelii, adsit pes vel basis aliqua pro fir
manda arundine; legile maius velo albo contectum
pro Praeconio ; Cereus magnus benedicendus, positus
non in cornucopio, sed in magno candelabro vel co
lumna, cum ellychnio concinnato ad prompte flammam
recipiendam , et quinque foraminibus in quibus figenda
incensi grana in forma Crucis dispositis. Ad latus Epi
stolae, in credentia albo panno tecta : Missale velo
albo ornatum pro Praeconio et Missa, et aliud violaceo
velo obductum pro Prophetiis, et poterit idem esse quod
ad ianuam Ecclesiae paratum erat ; item omnia neces
saria pro Missa solemni, nempe Calix cum ornamentis
albis, pelvicula cum ampullis vini et aquae, manuter

gium , Velum humerale pro Subdiacono, si adsit. Ad
scamnum autem , vel etiam super credentia : Planeta et
Manipulus coloris violacei pro Celebrante, et Manipulus
ac Stola eiusdem coloris pro Diacono (Stola erit quam
deposuit ad ianuam ). Si vero benedicendus sit Fons, po
nantur super eamdem credentiam candelabra cum can
delis pro Acolythis, alioquin parentur in Sacristia. Ad
sint quoque apud credentiam cussini violacei , adhibendi
in prostratione ad Litanias; locis quoque suis paratae
sint lampades suo tempore accendendae.
1438. In Sacristia disponantur supra mensam pa
ramenta alba pro Missa solemni, nempe Planeta, Stola
et Manipulus pro Celebrante ; et si habeantur Ministri,
etiam Tunicella et Manipulus pro Subdiacono , Dal
matica et alia pro Diacono erunt ad ianuam Ecclesiae.
Item ponantur in alia mensa paramenta coloris vio
lacei, idest pro Celebrante Stola et Pluviale, et pro
Diacono Stola ; Manipulus pro Subdiacono erit ad
portam , pro Diacono ad scamnum in Presbyterio, uti
Manipulus et Planeta pro Celebrante : pro singulis
autem in promptu sint Amictus, Albae, et Cingula.
Parata quoque erunt Crux processionalis, superpellicea
saltem quatuor pro Clericis, aliud pro Sacerdote , qui
post Missam deferre debet Sacramentum ad Altare ,
et hinc Stola alba, bursa cum Corporali, umbella, in
torticia seu candelae etc. Praeterea optimum erit, si
in Sacrario, potiusquam ad portam Ecclesiae, praepa
rentur thuribulum cum navicula, vasculum cum aqua
benedicta et aspergillum , patera cum granis incensi
figendis in Cereo ; et si non sit benedicendus Fons, et
Missa celebretur cum Ministris, debent in Sacristia pa

rata esse candelabra pro Acolythis ad Missam.
1439. Omnibus sic paratis, hora competenti pul
sabitur crotalum ad congregandos Fratres, et dum in
Choro recitantur Horae, ritu duobus anteactis diebus
usitato, ignis ad fores Ecclesiae accendatur a Clerico,
vel a Sacrista modo quo dictum est ; focus ponatur
in medio atrii , vel extra portam in ipso aditu. Interea
in Sacrario Celebrans (et Ministri si adsint) induantur
paramentis violaceis supranotatis, et Clerici superpel
liceis. Finita Nona ordinetur processio.
1440. Praeibunt tres Clerici, scilicet medius Aco
lythus ferens vasculum aquae benedictae et asper
gillum, a dextris ipsius Thuriferarius cum thuribulo
vacuo et navicula cum incenso, a sinistris alter Aco
lythus gerens pateram cum quinque globulis incensi ;
procedat hinc Subdiaconus (vel Clericus) cum Cruce
processionali, tum Fratres qui adsunt bini secundum
ordinem ; ultimo Celebrans cum Diacono a sinistris,
uterque capite tecto , caeteri omnes denudato capite. Si
Ministri non adsint, possent comitari Celebrantem duo
Clerici , dispositis antecedenter omnibus ad ianuam Ec
clesiae, si opus sit, et unus tantum posset Crucem
praecedere manibus iunctis.
1441. Cum perventum erit ad atrium sive in aditum
Ecclesiae, Subdiaconus (vel Crucifer) subsistet contra
portam, si foris facienda sit benedictio , alias in limine
portae, facie versa ad Altare maius ; Fratres dispo
nentur circa portam, iuniores prope Crucem , caeteri per
ordinem ; Celebrans stabit contra Crucem versis renibus
Altari, ita ut focus et mensa sint inter ipsum et Cru
--
-
Cap . VI. De Hebdomada maiori. 367
cem ; hinc detecto capite, legens ex Missali vel posito

super legile, vel a Clerico ante ipsum subiecto, dicit
aut cantat in tono feriali Dominus vobiscum et tres
Orationes pro benedictione ignis, deinde absolute, sine
Oremus, Orationem aliam Veniet quaesumus ad bene
dicendum incensum . Dum autem Celebrans incensum
ultima Oratione benedicit, Thuriferarius accepto for
cipe, prunas benedictas ponit in thuribulo, quod postea
ante Celebrantem sustinet : qui, naviculam ministrante
Diacono vel Clerico, imponit incensum cum consueta
benedictione et osculis. Accepto hinc aspergillo a Dia
cono vel Clerico, ministrante cum osculis , Celebrans
primum ter aspergit grana incensi, nempe in medio,
a dextris et a sinistris, et eodem modo deinde ignem ,
dicens submissa voce Asperges me sine Psalmo, et re
stituto aspergillo accipit thuribulum et similiter thuri
ficat incensum et ignem. Thuriferarius, recepto inde
thuribulo, alium novum ignem in ipsum immittit '.
1442. Diaconus tunc deposita Stola violacea (quae
ad scamnum in Presbyterio deferenda erit), assumit
Manipulum , Stolam et Dalmaticam albi coloris, Sub
diaconus Manipulum violaceum ?. Secundus Clericus in
terim accendit ex novo igne parvam candelam, quam
si opus sit, recondit in laterna ; quartus accipit pateram
cum globulis incensi ; Thuriferarius iterum sistit coram
Celebrante, qui denuo ritu consueto ponit incensum in
thuribulo, ministrante Diacono, qui restituta navicula
accipit arundinem, quam tenet utraque manu 3.
1 Manuale Rit . Benedict. XIII , t . 6 , c. 2 , % 1 , n . 10.
2 Caeremon. Episcop. 1. II , c. 28, n . 1 .
3 Martinucci, I. II, c . XXVII, n . 33 .
1443. Si Ministri non adsint, Celebrans , completa

benedictione ignis et incensi, deponit ipse paramenta
violacea et induit diaconalia alba ; ponit hinc incensum
in thuribulo cum benedictione, accipit a Clerico arun
dinem, et inde complet illa omnia quae a Diacono fa
cienda essent, quaeque cum pertineant ad Diaconum ,
nullo modo fieri debent in paramentis sacerdotalibus.
Pro ipso itaque Celebrante vices faciente Diaconi, va
lent quae de Diacono deinceps dicuntur.
1444. Hisce peractis, ad benedictionem Cerei pro
ceditur sequenti ordine : praecedit Clericus ferens pa
teram cum globulis incensi a dextris Thuriferarii le
viter thuribulum fumigantem agitantis ; inde Subdia
conus (seu Clericus) cum Cruce ; Fratres deinde omnes
bini per ordinem ; postea Diaconus cum arundine,
habens a sinistris secundum Clericum cum candela
accensa ; ultimo Celebrans iunctis manibus et capite
tecto : caeteri omnes detecto capite incedunt. Ingressi
omnes in Ecclesiam sistunt: Diaconus inflectit arundi
nem aliquantulum , ut Clericus unam accendat ex tribus
candelis, erigit deinde arundinem, genuflectit, et cum
ipso omnes, excepto Crucifero qui semper stabit ; ge
nuflectet et Celebrans, et caput deteget. Diaconus sic
genuflexus cantat Lumen Christi, et omnes eodem tono
respondent Deo gratias, et surgentes omnes procedunt
usquedum Diaconus pervenerit ad medium Ecclesiae,
ubi eodem modo, accensa secunda candela, genuflectunt,
et Diaconus voce aliquantulum elata iterum canit Lu
men Christi, et Chorus aequaliter respondet Deo gratias.
1445. Proceditur inde usque ad Altare. Crucifer
cum Thuriferario et Clerico deferente grana incensi
-
sistunt ante Altare, Fratres vel a lateribus se dispor

nent, vel ibunt ad subsellia Chori ; et cum Diaconus
ante Altare pervenerit, et Celebrans ingressus saltem
fuerit Presbyterium , tertia candela accenditur et omnia
repetuntur quae supra, sed vox adhuc magis extollitur,
et responso Deo gratias omnes surgunt. Thuriferarius
recedit versus latus Evangelii ante gradus Altaris,
Clericus ferens grana incensi versus latus Epistolae,
Subdiaconus seu Crucifer a dextris Thuriferarii; qui
tenet candelam accensam , ipsam extinguet et deponet
super credentiam , ex qua accipiet Missale pro Prae
conio et tradet Diacono ab ipso accipiens arundinem ,
et inde subsistet a sinistris illius qui fert grana incensi.
1446. Celebrans facta reverentia Cruci, ascendit ad
Altare et osculatur illud in medio, ibique consistit.
Tunc Diaconus, accepto Missali, ascendit gradus Al
taris et genuflectit in extremitate suppedanei, ubi be
nedictionem petit ut ad Evangelium , non praemittens
Munda cor meum, sed dicens tantum : Lube Domne be
nedicere; Celebrans ad illum conversus ipsi benedi
ctionem elargitur dicens : Dominus sit in corde tuo etc.
sed loco Evangelium suum dicit : suum paschale Prae
conium in nomine Patris et Filii etc. Diaconus manum
Celebrantis non osculatur, sed descendit de Altari
et sistens medius inter Subdiaconum et Clericos, facta
simul cum aliis, exceptis Crucifero et Clerico arun
dinem gerente , genuflexione , pergit inter ipsos ad
legile, super quod deponit et aperit librum ; Subdia
conus seu Crucifer cum Cruce sistet a dextris Diaconi
prope legile, facie et Crucifixi imagine versa ad Al
tare ; a sinistris Diaconi stạbit Clericus cum arundine,
24
et prope ipsum qui fert grana incensi , ipsique ad

Altare conversi. Thuriferarius a dextris consistens of
feret thuribulum Diacono, qui statim , nihil praemittens ,
librum adolebit ut ad Evangelium, et reddito thuri
bulo incipiet absolute Exultet, ad cuius initium Fratres
omnes in Choro surgent et capite detecto stabunt
usque ad finem . Celebrans, manibus iunctis, detecto
capite, stabit in cornu Epistolae conversus ad Diaco
num ; Thuriferarius deferet thuribulum prope creden
tiam , ignem ab ipso retrahet, et redibit ad legile prope
Subdiaconum .
1447. Si ex deficientia Ministrorum Celebrans ipse
vices gerat Diaconi, tunc post tertium Deo gratias,
tradita Clerico arundine et accepto libro, non ascendet
ad Altare, sed genibus flexis in infimo gradu Altaris
dicet : Iube Domine benedicere: et subiunget : Dominus
sit in corde meo et in labiis meis, ut digne et compe
tenter annuntiem suum paschale Praeconium . Amen.
Surget, et facta cum aliis genuflexione in plano, ut
supra dictum est, peraget deinde omnia, quae dicta et
dicenda sunt de Diacono : cantabit autem Exultet, aut
alta et hilari voce leget, prout circumstantiae ferent.
1448. Cantatis verbis curvat imperia , Diaconus
cum Clerico gerente grana incensi accedit ad Cereum ,
et adhibito scabello, si opus sit, infigit in foraminibus
praeparatis quinque grana hoc ordine :
I
4 2 5
3
Redit hinc ad legile et prosequitur ; Clericus vero pergit
ad credentiam , facta in medio genuflexione, deponit :
pateram vacuam et assumit candelulas vel gossipion

ceratum , ac repetita genuflexione redit ad pristinum
locum . Post verba rutilans ignis accendit, iterum Dia
conus accedit ad Cereum, secum habens Clericum ge
rentem arundinem , qua accepta, Cereum ex ipsa ac
cendit. Reversus ad legile cantum continuabit, et Cle
ricus receptam arundinem ponet in sua basi prope
Altare in cornu Evangelii. Et quum Diaconus ceci
nerit verba apis mater eduxit et aliquantulum silebit,
lampades in Presbyterio et postea per Ecclesiam ac
cendent Thuriferarius et alii Clerici,candelulis prius ex
Cereo vel ex Tricereo accensis, et post brevem pausam
Diaconus cantum usque ad finem prosequetur, omittens
Orationem , cum imperium Romanum sublatum sit, pro
Imperatore, ut pluries decretum est.
1449. Finito Praeconio, Diaconus librum claudit et
relinquit in legili ; Subdiaconus Crucem tradit Clerico
sibi proximiori, qui eam applicabit muro a latere Evan
gelii (si Subdiaconus non adesset, per se id Crucifer
aget) ; hinc omnes ante Altare genuflectent; Celebrans
a loco in quo stat Crucem reverebitur, descendet a
latere Epistolae et ad scamnum cum Ministris veniet,
ubi , deposito Pluviali, assumit Manipulum et Planetam
violaceam ; Diaconus exuit paramenta alba et sumit
Manipulum et Stolam violacei coloris. Si vero vices
Diaconi egit Celebrans, tum, clauso libro super legili,
veniet cum Clericis ante Altare, et facta genuflexione
accedet ad scamnum a latere Epistolae, et depositis
paramentis diaconalibus albis accipiet sacerdotalia vio
lacea . Interea unus ex Clericis vel Sacrista denudet le
gile velo albo, et opertum violaceo ponat in medio
Presbyterii parum ad latus Epistolae. Missale velo albo

ornatum deponet in credentia pro Missa, et aliud, quod
ad portam Ecclesiae adhibitum fuit, collocet in legili
pro Prophetiis, si adsint, qui eas legant.
1450. Celebrans et Ministri parati redibunt ad Al
tare a latere Epistolae sine ulla reverentia, et in cornu
Epistolae sistent ut ad Introitum Missae solemnis. Cle
rici omnes stent prope abacum : et sic etiamsi Ministri
non adessent. Quodsi paramenta aliquam ob causam
non essent disposita in scamno neque in abaco, tunc
expleto Praeconio omnes, factis reverentiis Altari re
spective, redeant ad Sacrarium et, assumptis. relativis
paramentis, redibunt ad Presbyterium manibus iunctis et
capite tecto praecedentibus Clericis, et declinato Amictu
antequam ad gradus Altaris perveniant, ante infimum
gradum omnes genuflectent, excepto Celebrante, qui pro
funda inclinatione Crucem reverebitur, ascendent per
medium , Celebrans Altare osculabitur, et sistent ut supra .
1451. Primae Prophetiae Lector tunc recto tramite
accedat capite detecto ad legile, ubi Cruci genuflectat,
et manibus positis super librum alte legat aut cantet
in tono ordinario lectionis Prophetiam usque ad finem ;
quod et ab aliis tenendum est. Celebrans interim ipsam
Prophetiam (et sic alias) submissa voce integre legat.
Cum Lector pervenerit ferme ad finem Prophetiae,
Ministri ibunt post Celebrantem ut in Missa solemni.
Finito Prophetiae cantu , Celebrans, caput Cruci inclinans
et manus iungens, canit Oremus, Diaconus Flectamus.
genua , et Subdiaconus subiungit Levate. Ad verba Fle
ctamus genua omnes genuflectunt, excepto Celebrante,
et surgunt ad Levate. Et Celebrans statim , extensis
Cap . VI. De Hebdomadu maiori. 373
manibus, in tono feriali cantat Orationem. Lector, com

pleta Prophetia, sistit ad legile usque ad Flectamus
genua, cum aliis genuflectit et surgit, hinc absque alia
genuflexione aut reverentia ad suum locum recedit ;
quando tamen post Prophetiam habetur Tractus, tunc
redit statim ad suum locum , sed facta prius genufle
xione. Tractus vel cantentur vel saltem alta voce reci
tentur in Choro ; Celebrans et Tractus integre legere
debet. Post Prophetiam duodecimam, ante Orationem
non dicitur Flectamus genua .
1452. Si Ministri non adsint, Flectamus genua di
citur a Celebrante, qui tunc et ipse genuflectit, re
spondet autem Levate Chorus respective Clericus, qui
stat in cornu Epistolae. Quod si nec Cantores nec
Lectores habeantur, Celebrans omnes Prophetias alta
voce legere debet, sicuti et Tractus. Non erit hic inu
tile addere, abusum non tolerandum esse, alio uti cantu
in Prophetiis praeter praescriptum , quod aliquibus in
locis fit praesertim ad ultimam .
1453. Si in nostra. Ecclesia exstet Fons baptismalis,
ad finem ultimae Prophetiae unus ex Clericis tollat
Cereum de suo candelabro, alius candelas accendat
in candelabris pro Acolythis; et dum ultima cantatur
Oratio , Sacrista vel alius Clericus e medio Presbyterii
transferat legile ad Baptisterium simul cum Missali.
Oratione completa, Celebrans cum Ministris descendat
a latere in planum , et ad scamnum demittat Planetam
et Manipulum , induatque Pluviale : Ministri dimittant
Manipulum ; hinc ordinatur processio.
1454. Praecedat Clericus tenens Cereum elevatum ,
sequatur alius cum Cruce inter duos Acolythos te
nentes candelabra cum candelis accensis, si Clericorum

numerus habeatur sufficiens, alias Crucifer solus ; in
cedant postea Cantores, si adsint, et inde Fratres
omnes per ordinem ; ultimo Celebrans manibus iunctis
inter Ministros, vel duos Clericos , qui fimbrias Plu
vialis sustinebunt. Antequam de Presbyterio disce
dant, omnes genuflectunt Cruci Altaris, exceptis Cle
ricis qui deferunt Cereum , Crucem et candelabra, qui
nec genuflectunt neque ullam reverentiam faciunt, ac
Celebrante, qui tantum facit inclinationem profundam :
omnes autem incedunt capite detecto, exceptis Cele
brante et Ministris. Cantores, vel Celebrans, si Can
tores non adsint, statim incipiunt Tractum Sicut cer
vus, vel cantando vel alta voce recitando pro oppor
tunitate ,
1455. Ad cancellos Fontis omnes sistent: Crucifer
a dextris versus ad Celebrantem , inter Acolythos, Cle
ricus qui fert Cereum magis prope Baptisterium , caeteri
in ordine dispositi iuxta capacitatem loci. Celebrans
nudato capite, sicuti et Ministri, extra ingressum , le
gens ex Missali, quod ante ipsum apertum tenet Cle
ricus, in tono feriali dicit iunctis manibus : Dominus
vobiscum et Oremus. Omnipotens sempiterne Deus etc.
Postea Clericus cum Cereo, et Crucifer aliique Clerici
intrant cancellos Baptisterii, si, locus permittat, et sta
bunt contra Celebrantem , qui accedens ad Fontem ,
dicit : Dominus vobiscum et aliam Orationem , pariter
iunctis manibus, alte legens vel cantans in tono feriali,
et alia prosequitur prout in Missali adnotantur, ele
vans et demittens vocem uti ad singula Rubricae Mis
salis indicant, licet non cantet.
1456. Post aquae benedictionem , antequam infun

dantur Olea, si quis alius Sacerdos adsit, superpel
liceo indutus et Stola violacea, hauriet vasculo aliquan
tulum aquae, et aspergillum ex ipsa perfusum tradet
Celebranti, qui seipsum signabit, et postea Sacerdotem
ipsum ac Ministros asperget et aspergillum restituet.
Ipse autem Sacerdos, comitante Clerico cum vasculo,
asperget omnes de Clero, deinde populum per Eccle
siam incedens, et redibit deinde ad Fontem. Si vero
alius Sacerdos non adesset, ipse Celebrans ista omnia
perficiet. Interim Sacrista cum Clericis aquae partem
hauriet a Fonte vasis praeparatis, infundet conchis
apud ianuas Ecclesiae, et partem servabit in usum Fi
delium . Reverso Sacerdote qui aspersionem peregit, seu
ipso Celebrante, prosequuntur caetera , ut in Missali. Si
qui erunt baptizandi, Celebrans, postquam sacra Olea
expanderit per totam aquae superficiem , manus gos
sipio absterget, et Baptismum conferet iuxta Ritualis
Romani praescripta.
1457. Collato Baptismate, vel si nullus sit baptizan
dus, finita benedictione Fontis, Celebrans lavet manus
ipsas abstergendo medulla panis et fragmentis mali
medici more solito, ministrantibus Clericis et Ministris
(si adsint) ; deponat Pluviale album , si eo usus sit pro
administratione Baptismi et Stola, et paramenta vio
lacea iterum induat ; et processio ad Altare eodem quo
venit redeat ordine. Cantores interim , si adsint, Litanias
incipiunt ' , Fratribus idem respondentibus, quas pro
sequuntur in Choro flexis genibus. Cum perventum
S. Rit . C. 7 Septemb. 1861 , in una S. Marci et Bisiniani, ad in

s
376 Fars V. De actibus' ei functionibu in aliquibus festis etc.
fuerit ad Altare, Clericus ferens Cereum , illum ponit

in suo candelabro ; Crucifer Crucem deponit in cornu
Evangelii ad murum prope cancellos; Acolythi cande
labra referunt ad credentiam , caeteri , facta genufle
xione et mutua inter se reverentia, redeunt unusquisque
ad suum locum ; Celebrans cum Ministris, nudato ante
Altare capite, Crucem revereantur, Celebrans inclina
tione profunda, Ministri genuflexione, ' et accedant ad
scamnum , ubi Celebrans deponit Pluviale: et inde simul
iuncti cum Clericis procedant ad Altare, ibique procum
bant, ut dicetur.
1458. Si Fons baptismalis non exstet, finita Oratione
post ultimam Prophetiam , Celebrans, facta Cruci reve
rentia stando in latere Epistolae , descendat per idem
latus cum Ministris seu Clericis, accedat ad scamnum ,
deponat Planetam et Manipulum , itemque Manipulum
deponant Ministri , si adsint. Interim , si habeantur Can
tores ad Litanias cantandas, Clericus cussinum (vel
tres, si adsint Ministri ) ponat super gradus Altaris :
Celebrans cum Ministris et Clericis procedat ad Altare
manibus iunctis, et facta respective inclinatione, seu
genuflexione, omnes inde procumbant genuflexi in in
fimo gradu : Celebrans et Ministri se prosternant, bra
chia ponentes super cussinum , quem sibi quisque ada
ptet: Clerici genuflexi maneant, non prostrati. Duo
Cantores statim Litanias incipiunt ut in Missali notan
tur, nihil omnino, nec verbum quidem addentes, et alii
integros versus repetant ex toto. Ad versum Peccatores
Celebrans et Ministri surgunt cum Clericis, et facta
respective reverentia seu genuflexione, ibunt ad Sa
crarium ( si proximum sit, alioquin ad praedictum scam
Cap. VI. De Hebdomada 'maiori. 377
num), capite tecto ad sumenda paramenta alba pro

Missa. Interea amovebuntur ab Altari pallium viola
ceum , extendetur super gradus tapete solemne, accen
dentur Altaris candelae, ponentur super mensam ta
bellae Secretarum , Missale super legile velo albo ob
tectum : immo et vasa forum inter candelabra, nisi
facile poni possint tantum ad Gloria in excelsis. Omnia
violacea hucusque adhibita referantur ad Sacrarium :
omnia sint festiva.
1459. Ubi Cantores non habeantur nec Ministri,
sive Fons baptismalis adsit sive non, Litaniae dicendae
erunt à Celebrante cum iam erit ad Altare: ideoque
Celebrans ad scamnum deponit Pluviale aut Plane
tam , cum Manipulo ' . Clericus praeparet in gradibus
Altaris scabellum et super ipsum Missale apertum ad
Litanias: Celebrans inde ad Altare procedat cum aliis
Clericis, et facta respective inclinatione vel genufle
xione , omnes genuflectunt in infimo gradu, et Celebrans
alta voce Litanias recitet, Clericis omnia repetentibus.
Ad verbum Peccatores tollatur pallium violaceum , ac
cendantur candelae, et omnia fiant, ut numero prae
cedenti. Celebrans integras Litanias dicat usque ad
Christe exaudi nos inclusive, et tunc erectus et facta
inclinatione profunda Cruci, cum Clericis redeat ad
Sacrarium ad assumenda paramenta alba pro Missa.
1460. Si itaque Litaniae cantatae sint, Celebrans
(cum Ministris si adsint), Acolythi et Thuriferarius ad
finem Litaniarum procedant ad Altare, ita ut ibi sint,
dum in Choro cantatur Christe audi nos ; si vero Li
* Memorial . Rit. Bened. XIII , t. 6 , C , 2 , & 3 , n. 4 : De Herdt. Sacr.
Liturg. 'prax. t. 3 , p. 5 , n . 64 : Cavalieri t. IV, c. 21 .
378 Fars V. De actibus et functionibus in aliquibus festis etc.
taniae cantatae non sint, Celebrans vix paratus ad Al

tare accedat modo quo fieri solet, quando Missa apud
nos cum incenso celebratur, hodie enim maxima cum
solemnitate celebranda est.
1461. Missa non differt ab aliis, nisi in quibusdam
quae hic notantur. Dicto Ps. Iudica cum Gloria, et
facta Confessione etc. de more, thurificatur Altare. Fa
cta incensatione, si Missa cantetur, Celebrans in cornu
Epistolae dicit Kyrie respondentibus Ministris, alias
dicit in medio respondentibus Clericis. Ad intonationem
Gloria in excelsis, pulsantur campanulae ad Altare,
Sacrarium , ianuam etc. (quoad campanam turris, ser
vanda erit lex Concilii Lateranensis sub Leone X) ;
deteguntur imagines Sanctorum in Altaribus, saltem
in maiori Altari, ubi celebratur Missa. Post Epistolam
Celebrans ter intonat Alleluia, vocem semper elevando,
etsi non cantet, aliis respondentibus eodem tono . Po
stea Chorus prosequitur, y. Ps. 117. Confitemini Do
mino etc. Ad Evangelium , si cantetur a Diacono, non
deferantur luminaria, sed Acolythi assistant iunctis ma
nibus. Non dicitur Credo, neque Offertorium . In Prae
fatione dicitur: In hac potissimum nocte ; in Communi
cantes : noctem sacratissimam . Non dicitur Agnus Dei,
nec datur osculum pacis ; dicuntur tamen tres Orationes
consuetae ante Communionem .
1462. Peracta consummatione, Chorus cantat Anti
phonam Alleluia, Psalm . Laudate Dominum omnes gentes
cum Gloria, et iterum cantat Antiphonam. Celebrans,
sumpta ablutione, vadit in cornu Epistolae, et submissa
voce cum Ministris et Clericis dicit Antiphonam et Psal
mum etc. stantibus Ministris, ut ad Introitum Missae.
Repetita a Choro Antiphona , Celebrans intonat Ve

spere autem Sabbati ; Chorus prosequitur et cantat Ma
gnificat. Celebrans se signat, cum Ministris venit in
medium, ponit incensum in thuribulo, et Altare thurifi
cat, ut initio Missae, dicens interim cum Ministris vel
Clericis Magnificat et repetens Antiphonam. Diaconus,
seu primus Acolythus (si non adsint Ministri), accepto
cum osculis thuribulo, Celebrantem incensat hinc more
solito . Repetita in Choro Antiphona Vespere autem Sab
bati, Celebrans redit ad medium , osculatur Altare, et
versus ad populum cantat Dominus vobiscum , et com
plet deinde Sacrum, ut alias, excepto quod Diaconus
aut Celebrans (si Diaconus non adsit), ad Ite Missa est
addit duo Alleluia . Si neque Ministri neque qui Cho
rum efforment, habeantur, Celebrans Vesperas dicit alta
voce cum Clericis.
1463. Finita Missa, Celebrans cum aliis revertitur
solito ordine ad Sacrarium , ubi sacra paramenta de
ponit, et, lotis manibus, gratias agit. Si quis alius Sa
cerdos adsit, induit superpelliceum et Stolam albam ,
ac comitantibus Clericis procedat ad locum , ubi San
ctissimum Sacramentum repositum manet, et ritu con
sueto extrahat Pyxidem , et Velo humerali obtectam , prae
cedentibus duobus Clericis cum candelis accensis, alio
subsequente cum umbella, referat ad Altare et in Ta.
bernaculo includat. Si autem nullus adesset Sacerdos,
idem faciat ipse Celebrans, sed depositis prius sacris
paramentis, et non cum Alba et Stola, verum indutus
superpelliceo et Stola alba " ; et reversus in Sacristiam
1 Memoriale Rit. Bened. XIII , t. VI, c. II , & VII , n. 1 .

dicat Antiphonam Trium puerorum cum Alleluia etc.

pro gratiarum actione. Clerici inde extinguant candelas
Altaris et Cereum , arundinem vero extinctis candelis
totaliter amoveant. Si qui post Missam sacram Eu
charistiam recipere velint, hoc licere S. Rit. C. pluries
declaravit, immo et posse paschali praecepto satisfieri,
si Ecclesia parochialis sit. Hodie aliae Missae prohi
bitae sunt praeter unicam solemnem .
CAPUT VII.
DE PASCHA ET TEMPORE PASCHALI .
$ 1. — De Pascha et eius Octava .
1464. Pascha Resurrectionis D. N. I. C. , dies quam

fecit Dominus, vocata a Patribus nobilitas anni, men
sium lux, alma dierum, celebratur ritu totaliter pro
prio, uti in Breviario et Missali aliisque libris liturgicis
indicatur ; perpauca de hac solemnitate adnotare iu
vabit.
1465. In Officio huius diei et per Octavam non
dicuntur Capitula, Hymni, nec ad Horas minores et
Completorium Responsoria brevia : sed eorum loco
dicitur ad singulas Horas Officii Antiphona : Haec dies,
quam fecit Dominus etc., quae intonari debet ab Heb
domadario et ab omnibus prosequenda est , stantibus
et capite detecto. In fine Laudum et Vesperarum ad
Benedicamus Domino, per totam Octavam , seu usque
ad Vesperas Sabbati in Albis exclusive, Octava enim
Cap. VI . De Pascha et tempore paschali. 381
terminatur post Nonam , duo adduntur Alleluia et sic

ad Deo gratias. Dominica ipsa Resurrectionis, ad Pri
mam , Lector Martyrologii antequam pronunciet Ca
lendas, tono vocis elevato et solemni annuntiat pa
schalem Solemnitatem dicens : Hac die quam fecit
Dominus, Solemnitas etc. uti habetur in principio. Mar
tyrologii; interea omnes in Choro stabunt detecto
capite. Lector hinc breviter pausabit , donec omnes
sedeant, inde prosequetur, more solito pronuncians
Calendas etc.
1466. Ante Missam solemnem seu conventualem ,
ab ipsomet Celebrante fiat aspersio, sed si in Ecclesia
hesterna die benedictus sit Fons baptismalis, facienda
est ex aqua ab ipso extracta ante Oleorum infusionem :
cantabitur autem, aut alta voce dicetur, praeintonante
Celebrante : Vidi aquam etc. et ad versiculum Ostende
nobis etc. ac relativum Responsorium addetur Alleluia :
quod servabitur singulis Dominicis usque ad Penteco
sten inclusive. Ante eamdem Missam (et non ad Evan
gelium , uti erronee fit in aliquibus locis) accendatur
Cereus et extinguatur peracta totaliter Missa : et ac
cendatur pariter ad Vesperas; si solemniter dicantur.
Erit autem accendendus Cereus aequaliter Feria se
cunda et tertia sequenti : Sabbato et Dominica in Albis:
Dominicis usque ad Ascensionem , et in omnibus festis
solemnioribus; quoad alia festa occurrentia infra id tem
pus, servari poterit locorum consuetudo.
1467. Die solemni Paschae prohibitum est in Ec
clesiis Regularium , nisi sint paroeciales, Eucharistiam
non subditis administrare, etiamsi communicare vellent
devotionis causa. Romae prohibitum est etiam Feria V
in Coena Domini. Toto autem tempore paschali, dum

Eucharistia ministratur extra Missam addatur Alleluia
Antiphonae O sacrum Convivium et Versiculo Panem
de coelo ac respectivo Responsorio ! . Si eodem tempore
paschali administrandum sit SS. Eucharistiae Sacra
mentum ante vel post Missam de Requie, Alleluia
neque Antiphonae neque Versiculo est addendum ? In
administratione autem SS . Viatici standum est Rituali
Romano et nihil immutandum ratione temporis pa
schalis,
1468. Octava Paschae est privilegiata primi ordinis ,
hinc infra ipsam non fit de aliquo festo quamvis prin
cipali, nec de Patrono civitatis, nec de Titulari, nec
de Dedicatione Ecclesiae, sed transferuntur post Octa
vam . Primo Triduo nulla fit Commemoratio sive in
Officio, sive in Missa ; a Feria autem quarta usque ad
Sabbatum fit Commemoratio in Officio et Missa simpli
cium sive per se, sive per accidens, non legitur au
tem eorum lectio historica ad Matutinum . Verum si
Feria IV incidat festum simplex sive per se, sive per
accidens, facienda est de ipso Commemoratio in Ve
speris Feriae III praecedentis 3. In Missis non dicitur
tertia Oratio, nisi duae essent faciendae Commemora
tiones ; si nulla autem Commemoratio occurrat, secunda
Oratio erit Ecclesiae vel pro Papa : dicitur tamen Oratio
imperata ab Ordinario .
1469. Die solemni Paschae prohibetur Missa De
functorum etiam praesente corpore, et votiva quae
i S. Rit . C. 2 lun. 1883 , in una Cuneen. ad XI .

2 S. Rit . C. 26 Novemb. 1878, in una Senen .
3 S. Rit. C. 28 Mart. 1775 , in una Urbis, ad 4.
Cap. VII. De Pascha et tempore paschali. 383
cumque. Solemnis Defunctorum praesente cadavere

permittitur diebus omnibus infra Octavam , etiam Feria
secunda et tertia : votiva vero solemnis pro re gravi
vel publica Ecclesiae causa tantummodo a Feria quarta
ad Sabbatum inclusive, et in ipsa ad Ite Missa est non
additur Alleluia ' .
§ II. De variandis in Officio et Missa

tempore paschali.
1470. Tempore paschali Officium de Dominica et
Feria ordinandum est, uti notatur in Proprio de Tem
pore , Sabbato et Dominica in Albis ac Feria secunda
sequenti. In Officio Dominicae ad Primam non dicitur
Psalm . Confitemini, at vero Symbolum Quicumque. Of
ficium Apostolorum et Martyrum habetur proprium : in
caeteris Officiis, nempe Confessorum , Virginum, non
Virginum , Dedicationis , et in festo B. M. V. , Ange
lorum, et in Officiis votivis, ad Invitatorium , ad Anti
phonas, Versiculos et Responsoria , ad Responsoria
post Lectiones (non ad Versiculos) unum additur Al
leluia ; Responsoriis brevibus ad Horas et Completo
rium adduntur duo . Hoc autem fit ubi Alleluia iam
non adest, tunc enim novum non additur. Nocturni
dicuntur singuli sub unica Antiphona, excepto Officio
Ascensionis Domini et eius Octavae. Non adduntur
tamen Alleluia in Officio parvo B. M. V. , in Officio
Defunctorum , nec in Versiculis et Responsoriis Pre
cum , nec in Versiculo Domine exaudi orationem meam .
· Merati, p . 4 , t . II , n . 6 et 9 .
!
1471. Usque ad Nonam Vigiliae Ascensionis D. N.

I. C. inclusive, conclusio Hymnorum , dummodo sint
eiusdem metri, nec propriam habeant, erit : Deo Patri
sit gloria, et Filio qui a mortuis ....... in sempiterna
saecula ; et Versiculus in Responsorio brevi ad Pri
mam : Qui surrexisti a mortuis, nisi proprius adsit.
Eodem tempore in Officio non dicuntur Commemora
tiones communes seu Suffragia, sed quando Officium
non est duplex , nec infra aliquam Octavam, fit simpli
citer Commemoratio Crucis, uti habetur in Psalterio
post Vesperas Sabbati, et Feria secunda post Dominicam
in Albis in Proprio de Tempore: Preces vero ad Pri
mam et Completorium dicuntur.
1472. In Missis ad Introitum , ubi non sunt, addun
tur duo Alleluia : solis Missis Defunctorum exceptis .
Quando non fit de festo duplici, a Feria secunda post
Dominicam in Albis usque ad Ascensionem , secunda
Oratio erit Concede, tertia Ecclesiae vel pro Papa, nisi
sit facienda aliqua Commemoratio, et tunc Concede erit
tertia, si locum habeat. Post Epistolam a Sabbato in
Albis, usque ad Octavam Pentecostes, tam in Officiis
de Tempore quam de Sanctis, et etiam in Missis vo
tivis, non dicitur Graduale, sed eius loco dicuntur duo
Alleluia, et postea duo Versiculi, ad singulos addendo
unum Alleluia : si vero Missa non habeat duos . Ver
siculos proprios, erunt sumendi e respectivo Communi:
si in Missa dicenda sit Sequentia, non dicitur Alleluia
post secundum Versiculum , sed post Sequentiam . Ex
cipiuntur ab hac lege Missae Rogationum , et Vigiliae
Pentecostes, in quibus unicum dicetur Alleluia cum unico
Versu : et Sabbatum Quatuor Temporum post Penteco
sten , in quo pariter unum Alleluia et unicus Ver

siculus dicetur post singulas Lectiones. Item additur
unum Alleluia Offertorio et Communioni , ubi non ha
betur ; Praefatio usque ad Ascensionem erit paschalis,
nisi Missa habeat propriam .
§ III . De processionibus maiorum minorumque

Litaniarum .
1473. Processio Litaniarum maiorum celebranda est

die XXV Aprilis, nisi in illum diem incidat Pascha,
et tunc transfertur ad Feriam III sequentem : Litania
rum vero minorum Feriis II, III, et IV post Domini
cam V a Pascha celebratur. Hisce processionibus Re
gulares interesse tenentur solummodo apud Ecclesias
ab Episcopo designatas : facere autem in Ecclesiis
propriis nullo modo tenentur ; libere tamen possunt ,
dummodo vel intra septa conventus faciant, vel intra
ambitum dumtaxat Ecclesiae, hoc est prope muros Ec
clesiae, et non extra ambitum , nisi de licentia aut con
sensu Episcopi. Si autem fiant, erunt ordinandae se
quenti modo.
1474. Celebrans indutus Amictu, Alba, Cingulo,
Stola et Pluviali violaceo : vel tantum superpelliceo et
Stola violacea ( si Missam post processionem ipse non
celebret), praecedentibus Acolythis cum candelabris
et candelis accensis , aliis Clericis comitantibus et te
nentibus fimbrias Pluvialis , procedit ad Altare maius
et ipsum violaceo colore ornatum , ubi facta ab omni
bus genuflexione, a Celebrante vero profunda inclina
tione, si Sacramentum non adsit, omnes in genua pro
25
cumbunt et aliquantulum orant. Celebrante surgente,

omnes pariter surgunt, et statim vel a duobus Canto
ribus, vel ab ipso Celebrante intonatur Antiphona
Exurge Domine etc. , quam omnes prosequuntur alta
voce, (seu cantando) prouti habetur in Rituali Ro
mano, sine Alleluia : qua repetita, omnes genuflectunt,
et duo Cantores vel Celebrans cum Clericis incipiunt
Litanias prout exstant in Breviario et Rituali, et respon
debunt omnes repetentes integros versus ut a Canto
ribus praecinuntur: integre enim Litanias in proces
sione repetendas esse pluries declaratum est ?
1475. Cantato et repetito Versiculo Sancta Maria,
ora pro nobis, omnes surgunt et ordinatur processio.
Praecedit Crucifer inter Ceroferarios, subsequentur Re
ligiosi bini per ordinem, facta Altari genuflexione, ultimo
loco Celebrans inter duos Clericos , et ante ipsum duo
Cantores incedunt Litanias clara et alta voce prosequentes
a Versiculo Sancta Dei Genitrix, ora pro nobis. Percurso
ambitu designato, processio revertitur in Ecclesiam ; ad
gradus maioris Altaris omnes genuflectent, praeter Cru
ciferum et Ceroferarios, et singuli vel se disponent late
raliter in Presbyterio vel ad sua subsellia in Choro : cum
autem ad Altare pervenerit Celebrans, omnes in genua
procumbent, et Litaniae a Cantoribus absolventur, si ex
pletae non essent. Cantores, aut Celebrans cum suis
Clericis respective Psalmum Deus in adiutorium meum
alternatim decantabunt . Quo expleto, Celebrans adhuc
genuflexus preces alta voce recitabit, et ad Dominus vo
biscum surget ac Orationes pronuntiabit eadem voce .
• S. Rit. C. 16 Sept. 1865 , in una S. Iacobi de Cuba.

Cap. VII. De Pascha et tempore paschati. 387
1476. Absolutis Orationibus, Celebrans ad creden

tiam deponit Pluviale et assumit Manipulum et Pla
netam eiusdem coloris, et more solito procedit ad Al
tare, et Missam celebrat de Rogationibus, uti habetur
Fer. II post Dominicam V a Pascha, absque Gloria et
Credo cum tribus Orationibus, quarum secunda Concede,
tertia Ecclesiae vel pro Papa, absque ulla Commemo
ratione festi currentis. Praefatio paschalis, in fine Be
nedicamus Domino ; Evangelium S. Ioannis. Cereus pa
schalis non accenditur, nisi inveterata adsit consuetudo .
Missa Rogationum , ubi fit processio, omnino dicenda est.
1477. Rogationum nulla fit Commemoratio , neque in
Officio neque in Missa festi çurrentis, die XXV Aprilis,
seu Litaniarum maiorum . Attamen si alicubi una tan
tum habeatur Missa et processio facienda sit, Missa
erit de Rogationibus, et secunda Oratio de festo cur
renti ' . Si vero festum esset duplex I cl . , Missa dicenda
erit de festo cum Commemoratione Rogationum sub
unica conclusione ? Feria secunda Litaniarum minorum
fit Commemoratio in Officio cum IX Lectione Homiliae,
et in Missis cum Evangelio Feriae in fine; Feria III
nihil in Officio, sed Oratio Rogationum in Missis; Feria
autem IV fiet in Officio et Missa Comm. Vigil. iuxta
Rubricas communes, et in Missis tertia Oratio erit
Rogationum : si autem fiet processio, nihil unquam erit
de Rogationibus in Missa conventuali .
1478. Litaniae citatis diebus sunt de praecepto,
ideo in Choro dicendae sunt, ubi processio non fiat,
tamquam Officii pars. Dicuntur autem iuxta consuetu
i S. Rit. C. 23 Maii 1846, ad 2 .
2 S. Rit . C. 27 Febr. 1847 .
dinem nostram ante Primam . Si vero dicantur post Ma

tutinum , iunguntur immediate dicto Benedicamus Do
mino, nec dicitur Fidelium animae. Antiphona finalis
autem non dicitur post Litanias . Idem fiat, si iungantur
cum aliqua alia Hora . Qui Choro non intersunt, si te
nentur ad Officium , tenentur etiam ad Litanias , quae
neque in communi, neque in privato anticipari possunt
in sero diei praecedentis; nec , extra processionem , dup
plicantur ?
1479. Adveniente processione ab alia Ecclesia in
nostram, a parte dextera ingressus stat Sacerdos su
perpelliceo indutus , absque Stola ?, secum habens Cle
ricum cum vasculo aquae benedictae , et aspergillo
aspergit omnes ingredientes , Celebranti autem aquam
impertit per aspersorii contactum 3, tinctum porrigat
singulis a dextra ingredientibus, qui sumptam aquam
offerent socio ad laevam existenti .
§ IV. Ab Ascensione ad Octavam Pentecostes.
1480. Quoad Ascensionem D. N. I. C. simpliciter

adnotandum est, quod in Missa conventuali, quae cum
solemnitate celebranda est, cantato aut lecto Evangelio,
statim a Clerico extinguendus est Cereus ; hucusque
enim erat figura Christi conversantis cum discipulis post
Resurrectionem , sed nunc lectum est : Et postquam lo
cutus est eis, assumptus est in coelum . Post Missam tol
1 S. Rit . C. 28 Martii 1775 , in una Urbis ad 16 : 7 Maii 1853 , in

una Congreg . SS . Redemptoris .
2 S. Rit . C. 22 Aug. 1818 .
3 S. Rit. C. 12 Sept. 1699, in Taurinen .
latur a candelabro et in Sacristiam deferatur, asser

vandus pro benedictione Fontis in Vigilia Pentecostes,
si facienda alicubi sit, alias reponatur. Sacrista auferet
et candelabrum .
1481. Feria VI post Octavam Ascensionis, nisi oc
currat festum novem Lectionum , fit Officium ut in Do
minica infra Octavam , exceptis propriis, ritu semidu
plici : non fit Commemoratio Crucis. Missa dicitur de
Dominica sine Commemoratione Octavae , cum Gloria ,
secunda Oratio Concede, nisi facienda sit aliqua Com
memoratio, tertia Ecclesiae vel pro Papa, sine Credo :
si vero occurrat festum novem Lectionum, in ipso fiet
Commemoratio Feriae in Laudibus, Missa et Vesperis ,
nisi festum sit primae classis . Praefatio erit de Ascen
sione, nisi festum habeat propriam , Communicantes com
munis.
1482. Sabbato, Vigilia Pentecostes, quae est privi
legiata, Officium fit de eadem Dominica, exceptis pro
priis, excluso quocumque festo etiam primae classis ;
de simplici, sine per se , sive per accidens, fit Comme
moratio in Officio sine nona Lectione historica , nihil
autem absolute in Missa quae habetur propria , et in
qua unica dicitur Oratio. Dicta Nona, Sacerdos cum Mi
nistris (si adsint) , induti paramentis violaceis, nempe Ce
lebrans Manipulo, Stola et Planeta, Diaconus Manipulo
et Stola, Subdiaconus Manipulo, tecto capite, manibus
iunctis, praecedentibus Clericis item iunctis manibus,
nullo dato tintinnabuli signo, accedunt ad Altare, quod
pallio violaceo rubro superposito, et sex candelabris
cum candelis extinctis paratum erit. Facta ab omnibus
Altari debita reverentia, ad ipsum ascendunt. Celebrans
Altare osculatur in medio, omnes inde procedunt in cornu

Epistolae, se disponentes ut ad Introitum Missae so
lemnis : et statim, uti in Sabbato sancto, leguntur Prophe
tiae in Missali indicatae cum Versiculis et Orationibus,
ante quas non dicitur Flectamus genua. Dicta sexta Ora
tione, fit benedictio Fontis, si habeatur ; dicuntur Litaniae
Sanctorum et caetera ut in Sabbato sancto. Missa so
lemnis, si cum cantu et Ministris celebrari non possit, sal
tem celebretur cum incensationibus. In ipsa non dicitur
Introitus, sed dicto Psalmo Iudica et facta Confessione,
incipitur a Kyrie statim post Litanias ; ad Gloria pul
santur campana et tintinnabula ; ad Evangelium non de
feruntur luminaria ; non dicitur Credo ; Praefatio, Com
municantes, et Hanc igitur etiam in Missis privatis)
propria ; dicitur Agnus Dei, et datur pax. In Missis pri
vatis , Introitus Cum sanctificatus, uti in Missali notatur.
1483. Festum Pentecostes ex praecipuis est. Habet
Octavam privilegiatam primi ordinis, ut Pascha Resur
rectionis. Ad primam stropham Hymni Veni Creator,
qui dicitur quotidie etiam ad Tertiam , omnes in Choro
genua flectunt, conclusio ipsius et aliorum eiusdem me
tri per totam Octavam erit : Deo Patri sit gloria, et
Filio qui a mortuis. ... in saeculorum saecula, et non
in sempiterna saecula. Octava Pentecostes clauditur ad
Nonam Sabbati ; et cessat tunc tempus paschale.
Cap. VIII. De solemni festo Corporis Christi. 391
CAPUT VIII.
DE SOLEMNI FESTO CORPORIS CHRISTI .
1484. Pro festo SS. Corporis Christi decenter or

netur Ecclesia ; et Altare, in quo est exponenda SSiña
Eucharistia, paretur festivo apparatu et supellectili , et
praesertim non desit copia candelarum, quae ardeant,
iuxta instructionem Clementis PP. XI . Sacrae autem
imagines seu Reliquiae Sanctorum super Altare non
collocentur ; floribus vero ornetur idem Altare.
1485. Regulares tenentur ad solemnem processionem
convenire sub propria Cruce, si ab Ordinario loci man
datum fuerit. Incedunt bini per ordinem cum candelis
accensis, quas extinguunt tantum post impertitam bene
dictionem cum SS. Sacramento ! .
1486. Possunt Regulares , per Octavam Corporis
Christi, publice exponere SS . Eucharistiae Sacramentum ,
absque licentia Ordinarii ?, sive ad Missam conventua
lem, sive ad Officium : et in hoc servetur usus cuius
cumque Ecclesiae vel Provinciae.
1487. Optimum erit tamen , saltem ante Missam con
ventualem , seu ante Tertiam , peragere expositionem
SS. Sacramenti, et ad Matutinum cum Laudibus, quod
iuxta nostram consuetudinem anticipatur in sero, ut Fi
deles lucrari possint Indulgentias a Summis Pontificibus
concessas iis, qui divinis intersunt Officiis infra Octavam
1.Caerem . Episc. 1. II , c . XXIII, n . 29.
a S , Rit. C. 20 April. 1641 .
392 Fars V. De actibus et functionibus in aliquibus festis etc.
Corporis Christi ' . Die autem octava , expositio facienda

esset ad Vesperas aut Completorium ; siquidem Matu
tinum sequentis diei nullam habet relationem cum Octa
va Corporis Christi.
1488. Solemnitas Corporis Christi est primae classis
cum Octava privilegiata, de qua semper fit Commemo
ratio in Officio et Missa , etiam in duplicibus primae clas
sis. Si festum S. Ioannis Baptistae hac die occurrat ,
singulari privilegio transfertur in sequentem diem a
quocumque festo, itidem primae classis, impeditam, cum
Commemoratione Octavae ; et in secundis Vesperis Cor
poris Christi fit Commemoratio S. Ioannis.
1489. Occurrente Vigilia eiusdem S. Ioannis die Cor
poris Christi, anticipatur ieiunium ? Nec quidquam fit
in Officio vel Missa de Vigilia S. Ioannis 3.
1490. Infra hanc Octavam festa duplicia locum ha
bent, non autem translata, nisi sint primae et secundae
classis 4. De festis simplicibus et semiduplicibus fit
Commemoratio in Officio et Missa absque nona Le
ctione , si Officium celebratur de die infra Octavam ; si
vero recitetur Officium de festo duplici, tunc nona Le
ctio historica locum habet, dummodo non sit duplex
primae classis, quia tunc non fit Commemoratio de sim
1 Indulgentiae memoratae eiusmodi sunt, videlicet in festo ipso :
pro Missa 400 dies , pro Matutino 400 dies , pro utrisque Vesperis
400 dies , pro qualibet Hora parva 160 dies ; et in quibuslibet infra Octa
vam diebus, pro Matutino, Vesperis ac Missa 200 dies , et pro reliquis
Horis 80 dies. Martinus V , 26 Maii 1429 , et Eugenius IV , 26 Maii 1433 ;
quae Indulgentiae valent ex decreto Ioannis XXII , etiamsi dicatur Offi
cium de Sancto occurrente .
2 S. Rit . C. 15 Octob . 1638 , et 2 Octob . 1706 .
3 S. Rit. C. 18 Septemb. 1706 , et 23 Martii 1641 in Giennen.
+ S. Rit . C. 30 Maii 1699 , in Ulissipon. ad 2 et 3 .
Cap. VIII. De solemni festo Corporis Christi. 393
plici ? . In die octava non fit, nisi de duplici primae

classis occurrente ; caetera vero transferuntur.
1491. Feria VI post Octavan Corporis Christi fit de
SS. Corde Iesu ritu duplici primae classis : ast notan
dum , quod in die Octava Corporis Christi ad Vesperas
nihil fit de sequenti ? Si vero in dictam Feriam VI
incidat festum S. Ioannis Baptistae vel SS . Aposto
lorum Petri et Pauli, festum SS . Cordis transfertur
tamquam in sedem propriam ad Sabbatum sequens,
et de primis Vesperis eiusdem non fit nisi Commemo
ratio in Vesperis praecedentis festi 3.
CAPUT IX.
DE RITU PROCESSIONIS IN FESTO PORTIUNCULAE .
1492. In festo Portiunculae, ubi pia consuetudo in

valuit, ut ante primas Vesperas processio instituatur :
Fratres, post primum campanae signum omnes in Choro
conveniant.
1493. Superior, superpelliceo et Pluviali albi coloris
indutus, subsequentibus omnibus Religiosis, e Choro
seu e Sacristia vadit ad Altare maius cum Ministris
cottis indutis , et factis debitis reverentiis in infimo
gradu genuflectit, et paulisper orat. Reliqui Fratres hinc
et hinc genuflectunt, exceptis Crucifero et Ceroferariis,
qui coram Altari prope mensam Communionis stant.
i S. Rit . C. 12 Septemb . 1671 , in Nuscana ad 1 .
2 S. Rit . C. Decr . 28 Iul . 1889.
3 S. Rit . C. Decr. 5 Sept. 1891 .
1494. Peracta adoratione omnes surgunt, et Sacer

dos intonat Hymnum Ave maris stella ; facta genufle
xione, prosequendo Hymnum processio instituitur, per
fores Ecclesiae egrediendo , ac circumeundo aream ,
quae est ante Ecclesiam, et rursus ingrediendo Ec
clesiam.
1495. Cum ad Altare pervenerint, Crucifer deponit
Crucem in latere Evangelii et Acolythi candelabra su
per abacum , et cuncti suo ordine genuflectentes, Sacer
dos ad infimum gradum accedit cum Ministris, qui com
pleto Hymno sequentem Versiculum cantat, respon
dente Choro :
V. Dignare me laudare te, Virgo sacrata :
R. Da mihi virtutem contra hostes tuos.
OREMUS.
Concede nos famulos tuos, quaesumus Domine Deus,

perpetua mentis et corporis sanitate gaudere: et glo
riosa beatae Mariae semper Virginis intercessione, a prae
senti liberari tristitia , et aeterna perfrui laetitia. Per
Christum Dominum nostrum .
R. Amen.
1496. Quibus absolutis, pro Indulgentia lucranda
recitentur quinquies Pater noster et Ave Maria ; deinde
omnes simul, dato signo a Superiore, surgunt, Chorum
ingrediuntur, et praemissis aliis duobus campanae si
gnis, Vesperas incipiunt. Notandum autem , Indulgen
tias lucrari non posse, nisi incipiente die ecclesiastica,
idest medio tempore inter meridiem et solis occasum.
1497. Ad solis occasum SS. Sacramentum , si non
est expositum , more solemni exponitur, Celebrante et
Cap. IX . De ritu processionis in festo Portiunculae. 395
Ministris seu Assistentibus paramentis albis indutis.

Deinde intonatur Hymnus Te Deum laudamus, quem
omnibus stantibus ! , et solummodo, dum recitatur ver
siculus Te ergo quaesumus, genuflectentibus ?, uterque
Chorus prosequitur. Completo Hymno ad infimum gra
dum Altaris genuflexus cum Ministris Celebrans solus
cantat sequentes Versiculos, respondente Choro :
V. Benedictus es, Domine, Deus patrum nostrorum :
R. Et laudabilis et gloriosus in saecula .
V. Benedicamus Patrem , et Filium cum sancto
Spiritu :
R. Laudemus et superexaltemus eum in saecula.
V. Benedictus es, Domine, in firmamento coeli:
R. Et laudabilis, et gloriosus, et superexaltatus in
saecula .
. Benedic, anima mea , Domino:
R. Et noli oblivisci omnes retributiones eius.
X. Ostende nobis, Domine, misericordiam tuam :
R. Et salutare tuum da nobis.
V. Ora pro nobis, sancta Dei Genitrix :
R. Ut digni efficiamur promissionibus Christi.
V. Signasti, Domine, servum tuum Franciscum :
R. Signis Redemptionis nostrae.
V. Domine, exaudi orationem meam :
R. Et clamor meus ad Te veniat.
Et tunc surgens:
i S. Rit. Č . 27 Mart. 1779.

2 Caeremon . Episcop. I. II, c. 5 , n. 16.
396 Pars V. Da actibus et functionibus in aliquibus festis etc.
OREMUS.
Deus, cuius misericordiae non est numerus, et bo

nitatis infinitus est thesaurus, piissimae Maiestati tuae
pro collatis donis gratias agimus, tuam semper clemen
tiam exorantes, ut, qui petentibus postulata concedis,
cosdem non deserens ad praemia futura disponas.
Deus, qui corda fidelium sancti Spiritus illustratione
docuisti: da nobis in eodem Spiritu recta sapere et de
eius semper consolatione gaudere.
Deus, qui salutis aeternae, beatae Mariae Virgini
tate foecunda, humano generi praemia praestitisti: tribue,
quaesumus, ut ipsam pro nobis intercedere sentiamus, per
quam meruimus Auctorem vitae suscipere Dominum no
strum Iesum Christum Filium tuum .
Deus, qui Ecclesiam tuam beati Patris nostri Fran
cisci meritis, foetu novae prolis amplificas: tribue nobis
ex eius imitatione terrena despicere et coelestium donorum
semper participatione gaudere.
Deus, qui nobis per singulos annos huius sancti templi
tui consecrationis reparas diem , et sacris semper my
steriis repraesentas incolumes : exaudi preces populi tui,
et praesta, ut quisquis hoc templum beneficia petiturus
ingreditur, cuncta se impetrasse laetetur. Per Christum
Dominum nostrum .
R. Amen .
1498. Terminatis Orationibus, Celebrans genuflectit
utroque genu, cantatur Tantum ergo, more solito in
censatur sub Genitori SS. Sacramentum, ac reliqua
perficiuntur, ut sub n. 1207 et seq. Finita benedictione,
ordine quo venerant omnes ad Sacristiam redeunt.
Cap . X. De transitu S. P. N. Francisci. 397
CAPUT X.
DE TRANSITU S. P. N. FRANCISCI .
1499. Cum S. P. N. Franciscus circa occasum solis

diei quarti Octobris anni 1226 pie in Domino obierit,
et ipsius beata anima in coelum evolaverit, mox in Or
dine mos invaluit commemorandi tam sanctam mortem
singulis annis, die ipsa recurrente, immediate post Ve
speras, aut, quod melius , circa solis occasum, sub no
mine transitus S. P. N. Francisci, sequenti modo.
1500. Hora statuta signo campanae Fratres con
vocantur ad Chorum. Superior vel Hebdomadarius in
Sacrario induitur Amictu , superpelliceo, Stola et Plu
viali albi coloris, vel saltem superpelliceo et Stola alba ;
tres Clerici superpelliceis. Interim Fratres a Choro bini
per ordinem procedunt ad Sacellum Seraphici Patris,
aut quo ipsius Reliquia est exposita, ibique adgenicu
lantur.
1501. Praecedentibus Thuriferario cum thuribulo et
navicula, et duobus Ceroferariis cum candelis accensis ,
Sacerdos inter alios duos Clericos tenentes limbos Plu
vialis accedit ad ipsum Altare , ubi facta ab omnibus
profunda inclinatione (si Sacramentum non adsit), omnes
in genua procumbunt.
1502. Brevem post moram Sacerdos et Clerici sur
gunt, et more solito incensum ponitur in thuribulo : hinc ,
facta a Clericis genuflexione, et a Celebrante profunda
inclinatione , Celebrans duplici ductu sacram Reliquiam
thurificat, et repetita reverentia ac restituto thuribulo,
surgentibus omnibus, maiori qua fieri potest devotione

et solemnitate intonatur et canitur
ANTIPHONA.
O sanctissima anima, in cuius transitu coeli cives

occurrunt, Angelorum chorus exsultat, et gloriosa Tri
nitas invitat dicens: Mane nobiscum in aeternum .
1503. Deinde cantatur, seu alta voce recitatur Ps . 141 :
Voce mea ad Dominum clamavi etc. , ut in Vesperis Fe
riae sextae ; postremum autem versum , sub quo Seraphi
cus Pater, Psalmum recitans, exspiravit, magna devo
tione et gravitate atque magis elevata voce cani opor
teret.
1504. Dicto Gloria Patri, repetitur Antiphona 0 san
ctissima anima, omnes genuflectunt, ac quinque Pater,
Ave et Gloria recitant: quibus finitis, surgunt et se
quentem Antiphonam subiungunt:
ANTIPHONA .
Salve, S. Pater, patriae lux , forma Minorum ,

virtutis spectaculum , recti via, regula morum , carnis ab
exilio duc nos ad regna polorum .
1505. Postea Sacerdos adiungit : Franciscus pauper
et humilis, coelum dives ingreditur; cui Chorus respon
det : Hymnis coelestibus honoratur.
Deinde Sacerdos dicit :
OREMUS.
Deus, qui hodierna die animae beati Patris nostri

Francisci aeternae beatitudinis praemia contulisti: con
cede propitius , ut qui eius migrationis memoriam piżs
Cap. X. De transitu S. P. N. Francisci. 399
affectibus celebramus, ad eiusdem beatitudinis praemia

feliciter pervenire mereamur . Per Christum Dominum
nostrum . R). Amen.
. Dominus vobiscum :
V. Benedicamus Domino :
R. Deo gratias.
1506. Tunc Sacerdos surgit, Reliquiam accipit, et .
conversus ad Fratres et populum omnes cum illa bene
dicit, nihil dicens. Quo facto, Fratres ad superiorem gra
dum Altaris, Fideles autem ad cancellos Presbyterii aut
Capellae accedunt, et devote s. Reliquiam a Sacerdote
manu dextera porrectam (sinistra post quodlibet oscu
lum linteolo abstersam) osculantur, dum Celebrans dicit :
Per intercessionem S. P. N. Francisci Confessoris
liberet te Deus ab omni malo. R. Amen .
1507. His finitis, Sacerdos cum Ministris ad Sa
cristiam revertitur, portans utraque manu ante pectus
elevatam s. Reliquiam ' .
1 Hic modus semper est servandus, mutatis mutandis, quoties sa

cris Reliquiis Fideles benedicuntur. Notandum est , 1 ° quod Reliquiae
SSñae Crucis alteriusve Dominicae Passionis Instrumenti triplici incen
sentur ductu, cum genuflexione unius genu ante et post ; 2° quod nulla
Reliquia , nequidem SS. Crucis etc. poni possit nec ante , nec supra
Tabernaculum , in quo SSíðum Sacramentum asservatur, ita ut idem
Tabernaculum pro basi inserviet * ; 3° quod in omni expositione Reliquia
rum, saltem duae candelae aut lumina ardere debeant ; 4° quod, si Fi
deles ad osculum SSmae Crucis aut alicuius Instrumenti Dominicae Pas
sionis admittantur, nihil pronuntietur; et 5° quod populus semper be
nedicendus sit cum Reliquia SSñae Crucis aut Dominicae Passionis
Instrumenti, quod tamen non est de praecepto quoad Reliquias B. M. V.
aliorumque Sanctorum .
* S. Rit. C. Decret. general 3 April. 1821.
CAPUT XI.
DE DIE COMMEMORATIONIS OMNIUM FRATRUM
NOSTRORUM DEFUNCTORUM , 5 OCTOBRIS.
1508. Die 5 Octobris, vel die sequenti non impedita

festo duplici maiori , fit Commemoratio omnium Fra
trum nostrorum defunctorum . Dicto ergo ad Vesperas
solemnitatis S. P. N. Francisci ý. Benedicamus Domino,
inchoentur statim Vesperae Defunctorum ritu duplici
pro Fratribus nostris defunctis, in quarum fine dicun
tur preces flexis genibus sine Ps. Lauda anima mea ,
surgente Hebdomadario , qui est Superior, ad Oratio
nem Deus, veniae largitor etc. , quam dicit sub longiori
conclusione, omissis verbis propinquorum et benefacto
rum ; Antiphona finalis B. M. V. omittitur, ni statim se
quatur Completorium , in cuius fine semper dicitur..
1509. Cum incongruum sit festiva simul et fune
bria misceri, idcirco tumulus in medio Ecclesiae eri
gatur post Completorium , expletis sacris functionibus
solemnitatis S. P. Francisci, simulque Altare maius
exspolietur omni ornatu , appositis pallio et conopeo vio
lacei coloris, si adsit SS. Sacramentum ' , alias solo pallio
nigro ?, sex candelabris cum cereis, in quorum medio
peralta Cruce, sine floribus, hermis vel imaginibus cuius
cumque generis . Suppedaneum tantum tapeti violaceo
insternatur
I S. Rit. C. 1 Decemb. 1882 , in una Nesqualien.

2 S. Rit . C. 20 Mart . , in una Montis Regalis, ad 12 .
Cap. XI. De die Commemorationis omnium Fratrum etc. 401
1510. Omnes Missae hodie, excepta conventuali, quae

esse debet de Officio occurrente, celebrentur de Requie ,
dummodo applicentur pro Fratribus defunctis, et dica
tur prima in ordine Missalis cum unica Oratione Deus,
veniae largitor (et respondentibus Secreta et Postcom
munione), omissis vocibus propinquorum et benefacto
rum , et dicitur Sequentia.
1511. De mane dicatur in Choro integrum Officium
Defunctorum ritu duplici, cum precibus in fine Laudum,
sine Ps. De profundis, cum Oratione ut heri ad Ve
speras. Dum dicuntur Laudes, Sacerdos cum Ministris
(si adsint) parentur pro celebratione Missae solemnis,
quae si in cantu et cum Ministris celebrari nequeat , ce
lebretur saltem cum incensatione.
1512. Dicto in Choro, post Orationem Requiescant
in pace. Amen, statim incipit Missa , qua finita Cele
brans et Ministri ( si adsint) , facta in suppedaneo ge
nuflexione in medio Altaris, si Sacramentum ibi as
servetur (alias soli Ministri genuflectunt et Celebrans
facit reverentiam ad Crucem ), descendunt per gradus
laterales in planum ad cornu Epistolae, ibique Mi
nistri deponunt Manipulos, Sacerdos Casulam et Ma
nipulum, induitque Pluviale nigrum. Subdiaconus, vel
Clericus si Subdiaconus non adsit, accipit Crucem et
medius inter Acolythos , qui antea candelabra cum
candelis accensis sumpserunt de credentia , procedit
in medium Presbyterii prope cancellos ; Fratres omnes
exeuntes a Choro candelas accensas in manibus te
nentes per ordinem disponantur ad latera . Notan
dum , quod candelam accensam tenere non debent,
neque Celebrans, neque Ministri : hoc enim tantum
26
praescribitur in processione, quae fit die Purificationis

B. M. V. ?
1513. Si Fratrum sepulcrum fuerit in Presbyterio,
Celebrans, quin veniat ad medium Altaris , stabit in la
tere Epistolae cum Diacono a dexteris, et a sinistris Cle
rico deferente vasculum aquae benedictae et asperso
rium , ac Thuriferario cum thuribulo et navicula, versa
facie ad Crucem ; et statim Chorus incipit Responsorium
Qui Lazarum etc., quod alternatim cantabitur, ut infra.
1514. Ad y. Requiem aeternam , qui non a Cele
brante, sed a secundo Choro canendus est, advertat
Celebrans, ne signet Crucem super pannum aut sepul
chrum, sed cum repetitur Responsorium Libera me,
Domine, etc. ponat incensum in thuribulo ?, more so
lito cum benedictione, sed sine osculis. Cantato Kyrie
eleison, Celebrans alta voce dicit Pater noster, quod se
creto omnes complebunt ; statim autem accepto asper
sorio a Diacono, vel ab alio Ministrante (si Diaconus non
adsit) , qui levabit fimbriam dexteram Pluvialis, ter
aspergit pannum, nempe in medio, ad dexteram et
sinistram suam, ac restituto aspersorio et accepto thu
ribulo ter aequaliter thurificat. Reddito thuribulo Dia
cono tenente librum , iunctis manibus dicit alta voce :
Et ne nos inducas in tentationem etc. ut infra n. 1516 ,
et tandem Orationem Deus, veniae largitor etc. ut supra
dictum est, sed cum conclusione brevi ; et responso a
Choro Amen, ipse solus dicit alta voce : Requiem ae
ternam dona eis Domine, manu dextera interim signum
Crucis formans in aere super pannum (quod in fine
1 V. Martinucci 1. IV , c . IX , n . 12 et in nota : ac c . X , n . 20 .
2 Caerem . Episc. I. II , c. XI , n. 12 .
Absolutionis semper faciendum est) ' , et postquam re

sponsum fuerit Et lux perpetua etc. , cantatur ý. Re
quiescant in pace, R). Amen , et statim ordinatur pro
cessio.
1515. Quod si Fratrum sepultura sit vel in alia
parte Ecclesiae vel extra Ecclesiam , tunc Celebrans as
sumpto Pluviali, cum Diacono seu alio Ministrante a
sinistris, procedit ad medium Altaris, et facta ab omni
bus genuflexione, processio statim initiatur. Praecedunt
duo Clerici, nempe Thuriferarius cum thuribulo et na
vicula a sinistris, et qui defert vasculum aquae bene
dictae cum aspersorio et librum a dextris; sequitur
Subdiaconus seu Crucifer inter duos Acolythos defe
rentes candelabra ; veniunt hinc Fratres bini ordina
tim cum candelis accensis , ultimo loco Celebrans et
Diaconus capite tecto et manibus iunctis, non enim
Diaconus sustentat, neque Celebrans et Ministri defe
runt candelas, uti dictum est. Si sepulchrum aut coe
meterium aliquantulum distet, poterit durante itinere
recitari Psalmus Miserere sine Antiphona, non tamen
praescribitur. Cum ad locum sepulturae seu coemete
rium perventum fuerit, fiat Absolutio, ut num. praece
denti , Celebrante contra Crucem stante, caeteris in gyro
hinc inde dispositis .
1516. Hac Absolutione peracta, eodem ordine pro
cessio dirigitur ad tumulum erectum in medio Ecclesiae,
ibique intonatur Responsorium Libera me, Domine, ut
n . 1524. Ad Requiem , uti dictum est, Crucem non facit,
sed Thuriferarius ipsi accedit pro immissione incensi in
1 Missal. De Rit. celebrandi Miss. t. XIII , n. 4, unde haec omnia
desumpta sunt.
thuribulum , quam facit dum repetitur Responsorium.

Dicto Kyrie eleison, intonat Pater noster, et dum ab
omnibus recitatur secreto, circumit tumulum, primum
illum ter aspergens a parte Evangelii et ter a parte
Epistolae, et aequali modo ter inde thurificat, asperso
rium ac thuribulum ministrante Diacono aut Clerico, qui
ipsum comitatur et dexterum limbum Pluvialis sustinet.
Transeuntes ante SS. Sacramentum genuflectant: ante
Crucem , sive Altaris, sive processionalem , Celebrans
profundam inclinationem faciat, Diaconus vel alius Mi
nister genuflectat. Celebrans ad suum locum reversus ,
restituto thuribulo , eadem peragit, quae numero supra
citato dicentur, et dicit :
V. A porta inferi:
R. Erue, Domine, animas eorum.
7. Requiescant in pace :
R. Amen .
R ). Et clamor meus ad te veniat.
OREMUS.
Absolve, quaesumus Domine, animas Fratrum nostro

rum defunctorum ab omni vinculo delictorum : ut in re
surrectionis gloria inter Sanctos et Electos tuos resuscitati
respirent. Per Christum etc. R ). Amen .
Deinde solus Crucem formans super tumulum can
tat : Requiem etc.; et dicto Requiescant in pace. Amen,
Celebrans voce aliquantulum demissa dicit W. Animae

eorum et omnium Fidelium defunctorum per misericor
diam Dei requiescant in pace. R. Amen .
Processio eodem quo venerat ordine regreditur ad
Chorum vel ad Sacrarium , et interim , intonata Anti
phona Si iniquitates, dicitur alternatim Psalmus De pro
fundis: qui licet non praescribatur, nisi post Exequias
super cadaver, attamen ex consuetudine semper dicitur,
excepto die Commemorationis omnium Fidelium defun
ctorum , et confirmatur ex praxi Basilicarum Patriarcha
lium Romae ! .
1517. Si tres hodie faciendae essent Absolutiones, ut
in aliquibus locis contingit, tunc ad secundam dicatur Re
sponsorium : Domine, quando veneris, ut n. 1523 ; et pe
ractis caeteris ut supra num . 1513. et seq. , dicatur Oratio :
OREMUS .
Deus, cui proprium est misereri semper et parcere,

propitiare animabus Fratrum nostrorum defunctorum ,
et omnia eorum peccata dimitte, ut mortalitatis vinculis
absolutae transire mereantur ad vitam . Per Christum etc.
1518. Si quis hodie obierit, celebretur pro eo altera
Missa solemnis, ut in die obitus praesente cadavere.
1 Videatur Ordo Divini Officii Basilicarum Lateran . Vatic . et Liber .

ad 2. Nov., ubi dicitur : « Hodie tantum non dicitur Animae eorum , nec
Psalm . De profundis etc. >>
CAPUT XII.
DE DIE COMMEMORATIONIS
OMNIUM FIDELIUM DEFUNCTORUM .
1519. Die secunda Novembris, vel tertia si secunda

inciderit in Dominicam , fit in Ecclesia universali Com
memoratio omnium Fidelium defunctorum . Die antece
denti, dicto Benedicamus Domino post Vesperas festi,
dicuntur immediate Vesperae Defunctorum , ritu duplici
ut in Breviario notatur , sine Psalmo Lauda, et cum '
Oratione Fidelium , quae longiori conclusione termina
tur, et dicto Requiescant in pace ac responso Amen , nihil
aliud superadditur. De mane omnes Missae dicuntur
pro Defunctis, et legitur quae est prima in ordine cum
unica Oratione et Sequentia : excepta tantum conven
tuali de Officio occurrente . Hora competenti dicitur Ma
tutinum cum Laudibus, et statim Missa solemnis Defun
ctorum, nisi Matutinum dictum sit in sero, quia tunc Missa
dicitur convenientius post Horas parvas. Vide n. 1512 .
1520. Secundum antiquam Ordinis nostri consuetu
dinem, hac die tres et etiam plures Absolutiones fieri so
lent. Prima ad Altare maius, ordinarie pro fundato
ribus, seu pro eis , quorum eleemosyna Ecclesia erecta
est ; nisi ibi sit Fratrum sepultura, tunc enim Absolu
tio pro fundatoribus seu benefactoribus fiet ad ianuam
Ecclesiae. Secunda ad sepulturam Fratrum ; si alibi, sive
in Ecclesia , sive in horto vel coemeterio Ecclesiae adia
centi. Ultima, quae universalis est pro omnibus Defun
ctis, fit ad tumulum in medio Ecclesiae erectum : quod
. Cap . XII. De die Commemorationis omnium Fidelium etc. 407
semper servandum est, quamvis etiam extra Ecclesiam

plures Absolutiones faciendae essent. Ordo autem te
nendus quoad Responsoria in Absolutionibus, convenit,
ut sit, qui adnotatur in Caeremoniali Episcop. et ha
betur in Pontificali Romano ?.
1521. Missa finita, et assumpto a Celebrante Plu
viali, et omnibus dispositis ut n. 1512 , nulla interposita
prece aut Psalmo, immediate prima Absolutio facienda
est, uti praescribunt Missale, Rituale, Pontificale Roma
num et Caeremoniale Episcoporum ?. Dum Absolutiones
fiunt, sono funebri pulsetur campana usque ad finem.
ABSOLUTIO I.
1522. Celebrans stans in latere Epistolae, facie ali

quantulum versa Cruci processionali, vel Cantor desi
gnatus intonat, et omnes alternatim cantant sequens
RESPONSORIUM.
1. Chorus. Qui Lazarum resuscitasti a monumento

foetidum , * Tu eis, Domine, dona requiem et locum in
dulgentiae.
II. Chor. V. Qui venturus es iudicare vivos et mor
tuos, et saeculum per ignem .
I. Chor. Tu ers, Domine, dona requiem et locum in
dulgentiae.
II . Chor. . Requiem aeternam dona eis, Domine,
et lux perpetua luceat eis.
1 Caerem . Episc. I. II , c . XI ; Pontif. Rom . De Exequiis.
2 Missale Rom . Rit . celebrandi Miss. XIII , n . 4 : Rit . et Pontif.
De Exequiis post Miss .
I. Chor. Tu eis, Domine, dona requiem et locum

indulgentiae.
Dum a secundo Choro canitur Ý. Requiem aeter
nam , Thuriferarius, uti dictum est supra n. 1514 , ac
cedit ad Celebrantem , qui ponit incensum in thuribulo.
Finito Responsorio, canitur a I. Choro : Kyrie eleison,
a II . Choro : Christe eleison , ab omnibus simul : Kyrie
eleison. Hinc Celebrans alta voce dicit : Pater noster,
et ab omnibus secreto completur ; et ipse interim ,
accepto aspersorio et facta Cruci processionali reve
rentia, ter aspergit pannum , et ter deinde thurificat,
ut n. iam citato 1514. Postea accepto libro, vel illum
sustinente Diacono aut alio Ministro, dicit :
Ñ. Et ne nos inducas in tentationem :
V. A porta inferi:
R. Erue, Domine, animas eorum .
. Requiescant in pace :
R. Amen .
y. Domine, exaudi orationem meam :
OREMUS.
Absolve, quaesumus Domine, animas famulorum fa

mularumque tuarum ab omni vinculo delictorum : ut in
resurrectionis gloria inter Sanctos et Electos tuos resu
scitati respirent. Per Christum Dominum nostrum .
R. Amen .
-
Cap . XII. De die Commemorationis omnium Fidelium etc. 409
Deinde solus Celebrans, signum Crucis efformans

supra pannum , dicit
Ñ. Requiem aeternam dona eis, Domine :
R ). Et lux perpetua luceat eis.
W. Requiescant in pace :
R. Amen .
Si vero haec Absolutio prima sit pro Fratribus no
stris, tunc Oratio erit : Deus, veniae largitor etc., ut in
Absolutione sequenti.
1523. Completa Absolutione prima, ordinatur pro
cessio ut n. 1515 , et cum perventum fuerit ad Fratrum
sepulchrum seu coemeterium , aequali modo ut supra fiat
ABSOLUTIO II.
AD SEPULTURAM FRATRUM .
Celebrans stabit facie conversa ad Crucem , et ipse

vel Cantor incipiet, et caeteri prosequentur alternatim
RESPONSORIUM .
I. Chor. Domine, quando veneris iudicare terram ,

ubi me abscondam a vultu irae tuae ? * Quia peccavi
nimis in vita mea .
II. Chor. y. Commissa mea pavesco, et ante te eru
besco : dum veneris iudicare, noli me condemnare.
I. Chor. Quia peccavi nimis in vita mea .
II. Chor. y. Requiem aeternam dona eis, Domine :
I. Chor. Quia peccavi nimis in vita mea .
Dum . II . Chorus cantat y Requiem , Celebrans po
nit incensum in thuribulo etc. ut supra , et cantato
Kyrie, dicit Pater noster, aspergit, thurificat sepulturam

seu coemeterium , deinde dicit Et ne nos inducas etc.
ut in Absolutione antecedenti, et tandem Orationem
sequentem :
OREMUS.
Deus, veniae largitor, et humanae salutis amator,

quaesumus clementiam tuam : ut nostrae Congregationis
Fratres, qui ex hoc saeculo transierunt, beata Maria
semper Virgine intercedente cum omnibus Sanctis tuis,
ad perpetuae beatitudinis consortium pervenire concedas.
Per Christum Dominum nostrum .
R. Amen .
Verumtamen, si Absolutio prima facta in Presbyterio
fuerit pro Fratribus, et haec secunda ad sepulchrum vel
coemeterium pariter pro iisdem , tunc Oratio erit sequens:
OREMUS.
Deus, fidelium lumen animarum , adesto supplicatio

nibus nostris : et da famulis tuis Fratribus nostris, quo
rum corpora hic et ubique in Christo requiescunt, refri
gerii sedem , quietis beatitudinem , et luminis claritatem .
Per eumdem Christum Dominum nostrum . R. Amen .
Postea Celebrans solus dicit y. Requiem aeter
nam etc. , Crucem formans super sepulchrum etc. ut
in Absolutione antecedenti,
Si autem unica pro Fratribus nostris fiat Absolutio
ad Presbyterium tantum, secunda cum Responsorio Do
mine, quando veneris, fiet pro fundatoribus seu bene
factoribus ad ianuam Ecclesiae. Subdiaconus aut Cru
cifer inter Ceroferarios stabit ad valvas Ecclesiae, facie
Cap. XII. De die Commemorationis omnium Fidelium etc. 411
et Cruce versa ad Altare maius ; Celebrans ad latus

Epistolae, versus ad Crucem, ne terga vertat Altari : et
hic canetur Responsorium ut supra, cum Oratione Ab
solve, ut in Absolutione prima. Quod si duae factae sint
Absolutiones pro fratribus, tunc revertendo a coeme
terio, aut a sepultura Fratrum , fiat pro fundatoribus
seu benefactoribus
ABSOLUTIO III .
RESPONSORIUM .
I. Chorus . Ne recorderis peccata mea , Domine, dum

II. Chor. y . Dirige, Domine Deus meus, in conspectu
tuo viam meam .
I. Chor. Dum veneris iudicare saeculum per ignem .
II. Chor. ¥. Requiem aeternam dona eis, Domine :
Caetera ut in Absolutione prima.
1524. Hisce peractis, processio dirigatur ad tumu
lum in medio Ecclesiae erectum , ibique fiat
ABSOLUTIO ULTIMA .
Subdiaconus seu Crucifer inter duos Ceroferarios,

pergens per latus Epistolae , sistit se ad pedes tumuli
contra Altare; Thuriferarius et Clericus deferens vascu
lum, qui Cruciferum praecedebant, sistunt ad caput
tumuli in latere Epistolae ; reliqui Fratres sequuntur
Crucem , donec unusquisque in suo loco permaneat, ut
circulus compleatur, ita ut iuniores sint Cruci viciniores,

seniores prope Celebrantem, et spatium maneat, ut Ce
lebrans cum Diacono libere tumulum circumire possint.
Celebrans cum Diacono manent ad caput tumuli, parum
ad latus Epistolae, facie aliquantulum versa ad Crucem.
Hinc Celebrans aut Cantor intonat, et caeteri alternatim
prosequuntur
RESPONSORIUM . .
I. Chorus. Libera me, Domine , de morte aeterna,

in die illa tremenda : Quando coeli movendi sunt et
terra : * Dum veneris indicare saeculum per ignem .
II. Chor. . Tremensfactus sum ego, et timeo, dum
discussio venerit, atque ventura ira .
I. Chor. Quando coeli movendi sunt et terra : * dum
II. Chor. . Dies illa, dies irae, calamitatis et mi
seriae : dies magna et amara valde.
II. Chor. y. Requiem aeternam dona eis, Domine :
et lux perpetua luceat eis .
Repetitur Responsorium : Libera me, Domine, de
morte aeterna, in die illa tremenda : * Quando coeli mo
vendi sunt et terra : * Dum veneris iudicare saeculum
per ignem .
Ad Requiem Thuriferarius accedit ad Celebrantem ,
qui, dum repetitur Responsorium , ponit incensum in
thuribulo. Deinde Chorus cantat more solito : Kyrie
eleison. Christe eleison . Kyrie eleison .
Celebrans : Pater noster , secreto .
Cap . XII. De die Commemorationis omnium Fidelium etc. 413
Sub Pater noster aspergit et incensat tumulum , cir

cumiens ut n. 1514 ; hinc dicit :
. Et ne nos inducas in tentationem , etc. ut supra.
OREMUS .
Fidelium Deus omnium Conditor et Redemptor, ani

mabus famulorum famularumque tuarum remissionem
cunctorum tribue peccatorum : ut indulgentiam , quam
semper optaverunt, piïs supplicationibus consequantur.
Qui viris et regnas in saecula saeculorum .
R. Amen .
V. Requiem aeternam dona eis, Domine :
R ). Et lux perpetua luceat eis.
7. Requiescant in pace:
R. Amen .
Quibus persolutis, Fratres redeunt nihil dicentes
ad Sacristiam , et cessat pulsus campanae.
PARS SEXTA
De sacris functionibus extraordinariis

in Ordine nostro occurrentibus.
CAPUT I.
DE ADMISSIONE ET RECEPTIONE AD ORDINEM NOSTRUM .
§ I. – De ritu admittendi ad habitum .
1525. Candidatus a Ministro Provinciali, servatis

servandis , ad Ordinem admissus , prius quam ad ha
bitum admittatur, per aliquot dies exercitiis spiri
tualibus et piis orationibus vacet sub directione Ma
gistri Novitiorum , Confessione generali peccata vitae
praeteritae luat , S. Communionem in die vestitionis
sumat, et sic ad sumptionem habitus sese praeparet.
1526. Die vestitionis, post Missam conventualem
vel post Vesperas, Superior aut alius Pater ad hoc
deputatus, superpelliceo et Stola coloris albi indutus,
praecedentibus duobus Acolythis cottis indutis, progre
ditur ad Altare maius, et, genuflexione facta SSmo Sa
cramento , ad suppedaneum ascendit et in medio oscu
latur Altare, iuvene in inferiori gradu flexis genibus
existente, caeterisque Fratribus ipsum quasi in gyro aut
416 Pars Vi. De sacris funct . extraord , in Ord . nostro occurr .
ex utroque latere Presbyterii circumstantibus, Acolythis

vero prope credentiam .
1527. Facie conversa ad Altare, clara voce, sine
cantu dicit :
Et subiungit deinde sequentes Orationes :
OREMUS.
Deus, qui a saeculi vanilate conversos ad bravium

supernae vocationis accendis ; et qui renuntiantibus sae
culo mansiones paras in coelis : dilata cor huius famuli
tui ( corda horum famulorum tuorum ) coelestibus donis :
ut fraterna nobiscum teneatur ( teneantur) compagine
charitatis unanimis, constans, sobrius, simplex, quietus
(unanimes, constantes, sobrii , simplices, quieti ); regu
laria sanctorum Patrum instituta custodiat ( custodiant),
et ad eum , quem te inspirante perfectionis spiritum con
cepit (conceperunt), te adiuvante perveniat ( perveniant).
Per Christum Dominum nostrum . R ). Amen .
OREMUS.
Domine Iesu Christe, dux, salus et fortitudo nostra,

humiliter petimus , ut famulum tuum , quem ( famulos
tuos, quos) sanctae compunctionis ardore ab huius sae
culi vanitate separasti, etiam a conversatione terrena
discernas, et gratiam qua in te perseveret (perseverent),
infundas ; ut protectionis tuae praesidio munitus (mu
niti ), quod te donante affectat (affectant), te adiutore
1 Si plures vestiendi sunt iuvenes, omnia , quae eos respiciunt , di
cantur in numero plurali.
Cap. I. De admissione et receptione ad Ordinem nostrum . 417
compleat ( compleant): ut suae conversionis executor effe

ctus (executores effecti), ad ea quae perseverantibus in
te promittere dignatus es, feliciter pertingat ( pertingant).
Qui vivis et regnas in saecula saeculorum . R. Amen .
1528. Deinde Sacerdos ad cornu Epistolae procedit,
et ibi stans benedicit vestimenta super aliquam mensam
posita modo sequenti :
AD HABITUM .
Ý. Adiutorium nostrum in nomine Domini :

R ). Qui fecit coelum et terram .
V. Sit nomen Domini benedictum :
R ). Ex hoc nunc, et usque in saeculum .
Ý. Dominus vobiscum :
R ). Et cum spiritu tuo.
OREMUS.
Domine Iesu Christe, qui tegumen nostrae mortali

tatis induere dignatus es : obsecramus immensam tuae
largitatis abundantiam , ut hoc genus vestimenti, quod
sancti Patres ad innocentiae et humilitatis indicium , ab
renuntiantes huic saeculo ferre sanxerunt ; ita beneXdi
cere et sanctificare digneris, ut hic famulus tuus, qui
( hi famuli tui, qui) sanctae Religionis habitum piae de
votionis affectu assumere intendit ( intendunt), te intus
veraciter induere mereatur (mereantur ): Qui vivis et
regnas cum Deo Patre in unitate Spiritus sancti Deus,
per omnia saecula saeculorum . R ). Amen.
27
418 Pars VI. De sacris funct . extraord . in Ord . nostro occurr .
AD CHORDAM SEU CINGULUM.
OREMUS.
Deus, qui ut servim redimeres, Filium tuum per

manus impiorum ligari voluisti; beneEdic, quaesumus,
cingulum istud ( cingula ista ), et praesta : ut famulus
tuus ( famuli tui), qui eo velut ligamine poenitentiali sui
corporis cingetur ( corporum suorum cingentur), vincu
lorum eiusdem Domini nostri Iesu Christi perpetuo me
mor existat (memores existant): et in Ordine, quem as
sumit (assumunt), perenniter perseveret (perseverent),
tuisque cum effectu semper obsequiis se alligatum esse
cognoscat ( alligatos esse cognoscant). Per eumdem Chri:
stum Dominum nostrum . R ). Amen .
1529. Completis Orationibus , Sacerdos accipit de
manu primi Acolythi aspersorium , et ter Candidatum ,
terque i. e. in medio, a dextris et a sinistris aspergit
vestimenta, proferens, sed sine Psalmo, Antiphonam :
Asperges me Domine etc.
1530. Restituto aspersorio Ministro, Sacerdos ad
Altaris medium redit; ad Candidatum, stantem ali
quantulum in cornu Epistolae, se convertit : et ab utro
que Acolytho adiutus, exuit illum superioribus vestibus
saecularibus, voce intelligibili dicens :
Exuat te Dominus veterem hominem cum actibus
suis. R ). Amen .
1531. Deinde, adiutus ut supra, iuvenem vestimentis
Religionis induit, dicens :
AD HABITUM .
Induat te Dominus novum hominem , qui secundum

Deum creatus est, in iustitia , et sanctitate veritatis.
R. Amen .
Et statim , dum iuveni habitus aptatur, subiungit :
Domine Iesu Christe, qui dixisti: Iugum meum suave
est, et onus meum leve ; praesta quaesumus, ut hic fa
mulus tuus sic istud deportare valeat, ut possit consequi
tuam gratiam in praesenti, et gloriam in futuro. Qui
vivis et regnas in saecula saeculorum . R. Amen.
AD CAPUTIUM.
Pone, Domine, caputium salutis in capite eius ad

expugnandas diabolicas fraudes. Per Christum Domi
num nostrum . R. Amen .
AD CINGULUM .
Praecingat te Dominus cingulo puritatis, et extin

guat in lumbis tuis humorem libidinis : ut maneat in
te virtus continentiae et castitatis. Per Christum Domi
num nostrum . R ). Amen .
1532. Deinde porrigit ei candelam accensam, di
cens :
Accipe, Frater charissime, lumen Christi, in signum

immortalitatis tuae ; ut mortuus mundo, Deo vivas. Exurge
a mortuis, et illuminabit te Christus. R. Amen .
1533. Tunica interiori Candidatus non induitur,
neque Breviarium , Regula, rosarium , disciplina, neque
quid aliud praeter nominata , in Ecclesia seu in actu
vestitionis ipsi traditur, iuxta antiquam Ordinis nostri
420 Pars VI. De sacris funct. extraord . in Ord . nostro occurr.
nostri consuetudinem . Quidquid ergo hisce contrarium

est, omnino tollendum .
1534. Novitius sic indutus, candelam accensam in
manu tenens, iterum ut primum genuflectit; Sacerdos
vero ad Altare conversus alta voce dicit :
V. Salvum fac servum tuum ( Salvos fac servos tuos):
R ). Deus meus, sperantem ( sperantes) in te.
. Mitte ei ( eis), Domine, auxilium de Sancto :
R ). Et de Sion tuere eum ( eos).
7. Nihil proficiat inimicus in eo ( eis).
R. Et filius iniquitatis non apponat nocere ei ( eis ).
. Domine, exaudi orationem meam :
Ý Dominus vobiscum :
OREMUS.
Maiestatem tuam , Domine, suppliciter exoramus : ut

famulum tuum , cui ( famulos tuos, quibus) de tua gratia
praesumentes nostrae Religionis habitum imposuimus ,
digneris inter discipulos tuos virtute ex alto induere,
iustitiae lorica munire, et salutis protegere vestimento,
ut, intercedente beato Francisco Confessore tuo, sub hu
militatis veste tibi perseveranter deserviens (deservientes),
ad stolam immortalitatis et gloriae pervenire mereatur
(mereantur ). Per Christum Dominum nostrum . R ). Amen .
OREMUS.
Deus, qui mira Crucis mysteria in beato Francisco

Confessore tuo multiformiter demonstrasti: da huic fa
mulo tuo (his famulis tuis), eius piae devotionis semper
--
Cap. 1. De admissione et receptione ad Ordinem nostrum . 421
exempla sectari, et assidua eiusdem Crucis meditatione

muniri. Per Christum Dominum nostrum . R ). Amen .
1535. Quibus dictis, Sacerdos descendit et cum Mi
nistris in ora infimi gradus Altaris genuflexus, intonat,
Choro prosequente,
HYMNUM :
Veni, Creator Spiritus,

Mentes tuorum visita,
Imple superna gratia,
Quae tu creasti, pectora.
Qui diceris Paraclitus,
Altissimi donum Dei,
Fons vivus, ignis, charitas,
Et spiritalis unctio.
Tu septiformis munere,
Digitus paternae dexterae,
Tu rite promissum Patris,
Sermone ditans guttura.
Accende lumen sensibus,
Infunde amorem cordibus,
Infirma nostri corporis
Virtute firmans perpeti.
Hostem repellas longius,
Pacemque dones protinus :
Ductore sic te praevio,
Vitemus omne noxium .
Per te sciamus da Patrem ,
Noscamus atque Filium :
Teque utriusque Spiritum
Credamus omni tempore.
422 Pars VI. De sacris funct. extraord , in Ord , nostro occurr .
Deo Patri sit gloria,

Eiusque soli Filio,
Cum Spiritu Paraclito,
Nunc et per omne saeculum . Amen .
( Tempore paschali dicitur :)
Deo Patri sit gloria,
Et Filio, qui a mortuis
Surrexit, ac Paraclito,
In saeculorum saecula . Amen .
1536. Dicta prima stropha, assurgunt omnes, fa

ctoque initio a dignioribus, bini accedunt ad latus No
vitii, Altari genuflectunt et eidem Novitio unus post
alterum pacis osculum dant, prout in Missa, dicendo :
Pax tibi, frater, quibus ille nihil respondit.
1537. Dato osculo pacis, repetita Altari genufle
xione, singuli ad suum locum revertuntur: et Novitius
iterum in infimo gradu Altaris genuflectit.
1538. Finito Hymno, Sacerdos subiungit voce alta :
V. Confirma hoc, Deus, quod operatus es in nobis :
R. A templo sancto tuo, quod est in Ierusalem .
W. Post partum , Virgo, inviolata permansisti :
R. Dei Genitrix, intercede pro nobis.
W. Ora pro nobis, beate Pater noster Francisce :
-
OREMUS.
Deus, qui corda fidelium sancti Spiritus illustra

tione docuisti : da nobis in eodem Spiritu recta sapere,
et de eius semper consolatione gaudere.
beatae Mariae semper Virginis intercessione, a praesenti
liberari tristitia , et aeterna perfrui laetitia .
cisci meritis foetu novae prolis amplificas: tribue nobis
ex eius imitatione terrena despicere, et coelestium do
norum semper participatione gaudere. Per Dominum
nostrum Iesum Christum Filium tuum , qui tecum vivit
et regnat in unitate Spiritus sancti Deus, per omnia
saecula saeculorum . R. Amen.
W. Benedicamus Domino :
R. Deo gratias.
1539. Postea benedicit Novitio et adstantibus, prout
sub fine Missae, dicens :
Benedicat vos omnipotens Deus, Pater et Filius, et
Spiritus sanctus. R. Amen .
1540. Demum Novitio nomen alicuius Sancti im
ponit, et stans in cornu Evangelii brevem (si placet)
facit sermonem actioni congruentem ; quo finito omnes
discedunt. Magister vestitionem in libro notet.
424 Pars VI. De sacris funct. extraord , in Ord. nostro occurr .
§ II . — De ritu in scrutinio de Novitiis servando.
1541. Novitius (vel Novitii, si plures sint), de quo

suffragia ferenda sunt, dato pro scrutinio signo, quo
ordinarie Fratres vocantur in refectorium , in Chorum
se confert, ibique tempore scrutinii pias preces effundat.
1542. Fratribus omnibus, etiam qui sunt votorum
simplicium, in refectorio congregatis, Superior Hymnum
intonat Veni Creator (vid. num. 1535), quem alternatim
omnes prosequuntur. Quo dicto, subiungit :
V. Emitte Spiritum tuum , et creabuntur :
R. Et renovabis faciem terrae.
Ý. Ora pro nobis, sancta Dei Genitrix :
R. Signis redemptionis nostrae.
W. Domine, exaudi orationem meam :
W. Dominus vobiscum :
R ). Et cum spiritu tio.
OREMUS.

docuisti : da nobis in eodem Spiritu recta sapere, et de
Concede nos famulos tuos, quaesumus, Domine Deus,
liberari tristitia, et aeterna perfrui laetitia .
Cap. 1. De admissione et receptione ad Ordinem nostrum . 425

cisci meritis foetu novae prolis amplificas: tribue nobis
ex eius imitatione terrena despicere, et coelestium dono
rum semper participatione gaudere.
Actiones nostras, quaesumus Domine, aspirando prae
veni, et adiuvando prosequere : ut cuncta nostra oratio
et operatio a te semper incipiat, et per te coepta finia
tur. Per Christum Dominum nostrum . R ). Amen .
1543. Deinde expansis manibus, dicuntur 5 Pater
noster et Ave Maria .
1544. Quibus dictis, Fratres professionis solemnis
surgunt et more solito ad locum suum mensae acce
dunt. Iuvenes vero, qui professionem solemnem nondum
emiserunt, genuflexi manebunt, ubi sunt.
1545. Fratribus sic sedentibus , Superior omnes
exhortatur, ut quidquid Novitii admissioni ad Ordinem
prodesse aut esse contrarium possit , candide, sincere
et coram Deo manifestent, exceptis rebus nullius mo
menti vel defectibus omnino occultis , quos iam ante
scrutinium Superiori aut Magistro Novitiorum manife .
stare debuerunt, et quod in dandis votis sine ullo hu
mano affectu et respectu agant, ac denique quod postea
de dictis et auditis in scrutinio strictum silentium te
neant inter se, ac praesertim cum Novitio.
1546. Primo deinde simplicis professionis iuvenes de
dignitate admittendi iudicium clara et intelligibili voce
dicant, incipiendo a iunioribus ; quo facto, omnes simul
terram osculentur, e refectorio recedant et Chorum pe
tant ad implorandum a Deo felicem scrutinii exitum.
1547. Ipsis discessis, deliberatio de dignitate Novitii
continuatur, incipiendo a iuniore Fratre Laico, deinde
426 Pars VI. De sacris funct. extraord . in Ord. nostro occurr .
sequuntur eodem modo Clerici et Patres, ultimo loco

Magister ac Superior; quo finito , vota fabis albis et
nigris urna aliqua secreto sumuntur, incipiendo a Su
periore , postea ex una et altera parte mensarum re
fectorii. Vota dein omnibus videntibus a Superiore nu
merantur, et qui maiorem partem, id est saltem unam
fabam albam super medietatem habuerit , admissus
habetur.
1548. Qui in primo vel secundo scrutinio, nunquam
vero in tertio, maiorem partem votorum favorabilium
non habuit, consentiente maiori parte familiae et Pro
vinciali , Novitiatum continuare potest pro ulteriori pro
batione.
1549. In fine scrutinii Fratres genuflectant, et Su
perior dicat :
Agimus tibi gratias, omnipotens Deus, pro universis
beneficiis tuis. Qui vivis et regnas in saecula saeculo
rum . R. Amen.
Deinde alternatim dicitur Ps. 116 : Laudate Domi
num omnes gentes, etc. Quo dicto, omnes discedunt.
§ III . De ritu recipiendi Novitium

ad professionem .
1550. Primo notandum , quod idem ritus servandus
est quoad professionem simplicem et solemnem , ser
vatis de iure servandis.
1551. Novitius completo integro anno Novitiatus ,
praemissis spiritualibus exercitiis ac sacramentali Con
fessione, pridie professionis coram Superiore, Magistro
et duobus testibus iuramentum praestet, sibi non esse
conscium alicuius impedimenti professionem invalidam

reddentis ; et sacram professionem libere , voluntarie
et sincera mente, exclusa omni fraude, fictione et con
ditione vel restrictione, etiam mentali, se emissurum
esse, promittens, etiam iuxta novissimi Capituli gene
ralis Ordinationes , se observare velle vitam commu
nem . Quod iuramentum scripto confirmet in libro pro
fessionum , subscribentibus quoque Superiore, Magistro
et testibus.
1552. Post Missam conventualem , quam ipse Supe
rior vel alius ad hoc a P. Provinciali deputatus cele
brabit, et in qua Novitius Communionem recipiet, Ce
lebrans ipse, deposita Planeta et Manipulo, vel si alia
hora aut ab alio functio facienda sit, superpelliceo et
Stola indutus , ad Altare maius se confert cum duobus
Acolythis cottis indutis. Praecedunt omnes Religiosi in
conventu degentes, ac ipse Novitius.
1553. Facta debita reverentia, Altare ascendit, ali
quantulum ad cornu Evangelii accedit, et facie ad No
vitium in infimo gradu Altari genuflexum conversa ,
sedens super sellam paratam , sermonem facit, quo et
gravitatem et pietatem huius sacri actus tum ipsi pro
fitenti, tum caeteris circumstantibus exponit.
1554. Finito sermone, Sacerdos in ora suppedanei
cum Acolythis genuflexus clara voce intonat Hymnum
Veni Creator (vide num . 1535 ) ; quo alternantibus Choris
finito, dicit :
V. Emitte Spiritum tuum ,et creabuntur :
1 Ordinationes et Decisiones Capituli generalis LXV. De paupertate
seraphica et de vita communi , n . 33.
1555. Dein surgens , suppedaneum conscendit , et

facie ad Altare conversa dicit:
OREMUS.

veni, et adiuvando prosequere : ut cuncta nostra oratio,
et operatio a te semper incipiat, et per te coeptafiniatur.
Per Christum Dominum nostrum . R. Amen .
1556. Expleta Oratione omnes surgunt, et Sacerdos
redit ad sellam. Mox Novitius ante pedes eius genu
flexus, iunctis manibus suis inter Sacerdotis palmas,
clara et intelligibili voce profert formulam professionis
(Laici in lingua vernacula) sequentem :
Ego Frater N. N. voveo et promitto Deo omnipo
tenti, et beatae Mariae Virgini, et beato Francisco, et
omnibus Sanctis, et tibi Pater, toto tempore vitae meae
servare Regulam Fratrum Minorum , per Dominum
Papam Honorium confirmatam , vivendo in obedientia,
sine proprio; et in castitate.
Cui recipiens ad professionem , quin surgat, su
biungit (profitentibus Laicis in lingua vernacula) :
Et ego ex parte Dei, si haec observaveris, promitto
tibi vitam aeternam . R ). Amen .
1557. Quo dicto, primus Acolythus caparonem, si
gnum Novitiatus, a caputio iam dissutum, a collo pro
fitentis aufert.
1558. Superior nunc surgit, ad Altaris medium ac
cedit, ibique in suppedaneo versus Crucem consistit, et
Ps. intonat Ecce quam bonum etc.
Cap . I. De admissione et receptione ad Ordinem nostrum . 429
PSALMUS 132 .
Ecce quam bonum et quam iucundum * habitare fra

tres in unum !
Sicut unguentum in capite, * quod descendit in bar
bam , barbam Aaron .
Quod descendit in oram vestimenti eius: * sicut ros
Hermon, qui descendit in montem Sion.
*
Quoniam illic mandavit Dominus benedictionem , et
vitam usque in saeculum .
Gloria Patri, et Filio, * et Spiritui sancto.
Sicut erat in principio, et nunc, et semper, * et in
saecula saeculorum . Amen .
1559. Interim neo - Professus osculum pacis ab om
nibus accipit ut in die vestitionis (vide num. 1536),
dum Sacerdos stans sequentia dicit :
V. Confirma hoc, Deus, quod operatus es in nobis.
R ). A templo sancto tuo, quod est in Ierusalem .
OREMUS.

docuisti: da nobis in eodem Spiritu recta sapere, et de
Deus, quiper coaeternum Filium tuum cuncta creasti,
quique mundum peccatis inveteratum , per mysterium In
carnationis eius renovare dignatus es : te supplices exo
ramus, ut super hunc famulum tuum , fratrem nostrum
N. (hos famulos tuos, Fratres nostros N. N.), qui hodie
in hoc sancto templo tuo vanitatem mundi , et pompas
diaboli, per nostrae servitutis ministerium , voto solemni
( simplici) abrenunciare decrevit (decreverunt), ita respi
cere digneris, ut spiritu mentis suae renovatus ( -ati ),

veterem hominem cum actibus suis exuere, et novum ,
qui secundum Deum creatus est, induere mereatur (me
reantur ). Per eumdem Christum Dominum nostrum .
R. Amen.
OREMUS .
Domine Iesu Christe, qui es via , sine qua nemo vadit

ad Patrem , quaesumus clementiam tuam ; ut hunc famu
lum tuum (hos famulos tuos) a carnalibus desideriis
abstractum (abstractos) per arctam ac tutam regularis
disciplinae viam deducas; et qui peccatores vocare di
gnatus es, dicens : Venite ad me omnes qui laboratis et
onerati estis, et ego reficiam vos : praesta, ut haec vox
vocationis tuae ita in eo (eis) convalescat, quatenus onera
peccatorum deponens ( deponentes) et quam dulcis es de
gustans (degustantes), tua refcctione sustentari mereatur
(mereantur ). Qui vivis et regnas in saecula saeculorum .
R ). Amen.
OREMUS.
Sancte Spiritus, qui te Deum ac Dominum morta

libus revelare dignatus es, immensam tuae pietatis abun
dantiam suppliciter exoramus ; ut sicut ubi vis, spiras,
sic et huic famulo tuo Fratri nostro N. ( his famulis
tuis Fratribus nostris N. N.) affectum piae devotionis
inspires: et qui tua sapientia est condi'us (sunt conditi)
tua quoque providentia gubernetur: quem (gubernentur:
quos) etiam unctio lua de omnibus doceat. Et per inter
cessionem beatae Mariae Virginis, Sanctorum Apostolo
rum Petri et Pauli, beati Patris nostri Francisci, ac
Cap . I. De admissione et receptione ad Ordinem nostrum . 431
beati N. (beatorum N. N.) ' et omnium Sanctorum , fac

eum (eos) a saeculi vanitate ita veraciter converti, ut quod
hodie te inspirante inchoat ( inchoant), sic iuste, pie, ac
sancte per veram humilitatem et obedientiam fraterna
charitate fundatus (fundati), te adiuvante, perficiat ( per
ficiant); ut in sancto Religionis proposito iugiter perse
verans (perseverantes ), ad vitam perveniat ( perveniant)
sempiternam . Qui cum Deo Patre et Filio eius, Domino
nostro Iesu Christo , viris et regnas Deus per omnia
saecula saeculorum . R. Amen .
1560. Post ultimam Orationem , Sacerdos intonat
Ps. Laudate Dominum omnes gentes etc.; quo alternatim
dicto , subiungit :
X. Confirma hoc, Deus, quod operatus es in nobis:
. Post partum , Virgo, inviolata permansisti:
R ). Dei Genitrix , intercede pro nobis.
. Ora pro nobis, beate Pater noster Francisce:
OREMUS .
Adsit nobis, quaesumus Domine, virtus Spiritus sancti :

quae et corda nostra clementer expurget, et ab omnibus
tueatur adversis.
liberari tristitia , et aeterna perfrui laetitia .
i Patronus Ecclesiae vel Provinciae .


cisci meritis foetu novae prolis amplificas : tribue nobis
ex eius imitatione terrena despicere, et coelestium dono
rum semper participatione gaudere. Per Dominum no
strum Iesum Christum Filium tuum , qui tecum vivit et
regnat in unitate Spiritus sancti Deus, per omnia sae
cula saeculorum . R. Amen.
7. Benedicamus Domino :
R. Deo gratias.
1561. Postea omnibus dabit benedictionem , dicens
ut in fine Missae : Benedicat vos omnipotens Deus, Pater,
et Filius, et Spiritus sanctus. R. Amen .
Tunc omnes recedunt, et emissio votorum in libro
professionis postea adnotabitur.
1562. Si eodem tempore vestitio facienda sit at
que professio, tunc caeremoniae fiunt sequenti modo :
Primo Sacerdos observat omnia, quae dicta sunt supra
in vestitione Fratrum, usque ad benedictionem vesti
mentorum . Deinde cantatur Hymnus Veni Creator cum
W. et Oratione , ut supra in professione. Oratione dicta,
benedicit vestimenta et procedit ad vestitionem . Dicta
Oratione Deus, qui mira Crucis etc., Sacerdos se ver
tit ad illos, qui profiteri debent, et excipit eorum pro
fessionem , ut supra indicatum est, ita ut tam Novitius,
quam neo - Professus osculum pacis a Religiosis acci
piat sub Ps. Ecce quam bonum .
Cap . II. De renovatione s. professionis. 433
CAPUT II.
DE RENOVATIONE S. PROFESSIONIS.
$ I. -- De renovatione s. professionis quotannis die 6 la

nuarii facienda occasione dedicationis totius Ordinis
SSmo Cordi lesu ' .
1563. Opportune diebus nostris facta est perpe

tua dedicatio Ordinis nostri SSmo Cordi lesu, ut tota
familia nostra a periculis liberaretur , et nos omnes
digniores effici mereremur promissionibus B. Marga
ritae Alacoque factis in favorem Sacerdotum et Con
gregationum Regularium ad zelum efficacem redden
dum et observantiam regularem servandam et resti
tuendam ? .
1564. Perpulchre cum hac solemni dedicatione re
novatio professionis coniungitur , ita ut utraque fun
ctio unam tantum constituat. Sequentia observanda
veniunt.
1565. Die : 6 Ianuarii , post Missam conventualem
aut alia hora magis opportuna , exposito de more
1 Vide Analecta Ordinis, vol . III , pag. 10 . Dies in quibus simili

-
modo, ut hic notatur, professio renovari solet, sunt dies 16 Aprilis et

29 Novembris.
2 Indulgentiae ob renovationem dedicationis concessae : 1. Plenaria
omnibus Fratribus (poenitentibus , confessis et S. Synaxi refectis) reno
vantibus professionem in festo Epiphaniae D. N. Iesu Christi ; 2. Septem
annorum singulis primis sextis Feriis cuiuslibet mensis, omnibus Fratribus
professionem renovantibus (Pius IX : 7 Octob . 1873 , et 14 Ianuar. 1874 ) .
28
434 Pars VI. De sacris funct. ertraord , in Ord. nostro occurr.
SSmo Sacramento, genuflexis Fratribus in gyro ante

SSmum Sacramentum cum cereis accensis in manibus,
Superior aut alius ex dignioribus Patribus in infimo
gradu Altaris genuflexus, sacris indutus pro expositione
paramentis, sequentem actum consecrationis clara et
omnibus intelligibili voce recitat:
ACTUS CONSECRATIONIS.
En ego , o divinissimum Cor Iesu mei, appareo

coram realem Tuam praesentiam in hoc Altaris Sacra
mento, in quo Te, ut suum Creatorem et Glorificatorem
circumdant Cherubim et Seraphim incessabili voce di
centes : Sanctus, Sanctus, Sanctus ! Et ego Frater N.
me coniungo cum illis et Te benedico et adoro ut meum
Salvatorem , Patrem et Sponsum animae meae , quam
pretiosissimo Tuo sanguine redemisti. Deus infinitae bo
nitatis ! Quid est homo, ut illum adeo diligas et illius
recordatus fueris a diebus aeternitatis ? Pro ipso dimi
sisti Tuum coelestem Thronum , descendens de coelis, ut
Te exinanires et assumeres miserias humanas. Pro ipso
sustinuisti gravissimas ignominias et iniurias ab ipsis
hominibus Tibi illatas, qui atrocissimis tormentis et do
loribus Te dilaniarunt, ita ut ne minima quidem pars
innocentissimi Tui corporis illaesa permanserit. Pro ho
mine voluisti fieri obediens usque ad mortem , mortem
autem crucis. Et tamen haud sufficiens hoc Tibi fuit.
Tenerum Cor Tuum , ardentissima charitate inflamma
tum , antequam morereris Te adegit, ut perpetuum et
pretiosissimum Tui amoris pignus nobis derelinqueres, ideo
voluisti Te abscondere sub speciebus panis et vini , ut
cibus et potus noster esse possis cum Tuo corpore et
Cap. II. De renovatione s. professionis. 435
cum Tuo sanguine, cum humanitate et Divinitate tua ,

et sic permanere cum hominibus in sacrosancto Tuo Sa
cramento usque ad consummationem saeculi.
Sanctissimum Cor Iesu mei! ineffabili stupore abri
pior, si attentius considero immensa et inaudita prodigia
a Te operata, non alia ex causa quam ut me ames, sine
ullo tuo emolumento, et nisi ut me eodem in Te amore
accendas. Ast hucusque infinito tuo amori non respondi
nisi cum indifferentia, frigore et ingratitudine. Supra
miserias et praevaricationes cordis mei vivissimo dolore
penetratus, humillime veniam peto, desiderio flagrans
illud cum omnibus suis cupiditatibus, affectibus et suspiriis
Tibi consecrandi. Sed ante omnia, mi Deus, rogo cum
regio Propheta, ut novum cor in me creare digneris : Cor
mundum crea in me, Deus. Desidero tale cor , quod Te
dignum sit, et Tuum maneat in sempiternum . Cor novum ,
omnimode avulsum ab omnibus, quae Tibi displicent, cor
omnino vacuum ab amore proprio, et sine interruptione
Tuo amore accensum , cor humile, obediens, sincerum et
fidele in servanda promissione, mediantibus tribus votis
obedientiae, paupertatis et castitatis, Tibi facta, quam
nunc renovo, cum proposiło illam servandi usque ad finem
vitae meae. Confixus his tribus votis, ut in cruce pendens
ex amore mei confixus fuisti tribus claris, Tibi offero ex
amore Tui hoc meum cor , dedico et consecro Sacratissimo
Tuo Cordi una cum universo meo Instituto Seraphico,
quod fervidissime Tibi commendo. O conserva illud, prout
iam promisisti servo tuo Francisco, et sifilii ipsius imitati
fuerint praeclara eius exempla, converte oculos tuos ad
ipsos, et subleva eos manu tua potenti. Non minus Tibi
commendo dilectam Tuam sponsam , Catholicam Ecclesiam ,
436 Pars VI. De sacris funct, extraord , in Ord . nostro occurr .
et supremum ipsius caput, Vicarium Tuum visibilem in

terris, accelera huius et istius triumphum et gloriam ,
quae tua omnino gloria est. Amen .
Vel etiam :
O Divinum Cor Iesu , in Sanctissimo Sacramento rea
liter praesens, nos B. Patriarchae Francisci Filii, coram
Te genuflexi, cultum nostrae adorationis, amoris et gra
titudinis nostrae offerimus. Haud immemores insignis di
lectionis, qua ab aeterno nos indesinenter prosecutus es,
vitaeque tuae aerumnis, labore et dolore refertae, quam
in Cruce pro nobis immolasti,et quotidie in Altaris Sacra
mento adhuc offers, profundissime humiliamur et operi
mur confusione, propter peccata et ingratitudinem no
stram , necnon propter tantam erga nos Tuam bonitatem .
O Divinum Cor Iesu ! liceat nobis hodie saltem , nostram
gratitudinem , fidelitatem et sincerum amorem publice
testari. Ideo etsi de indignitate nostra conscii, absque ulla
restrictione, Sacratissimo Cordi Tuo nosmetipsos conse
cramus. Publica hac manifestatione, sint Tibi personae
nostrae, Praelati nostri et quicumque sacro Seraphico Or
dini adnumerantur, totaliter consecrati ! Pia desideria
nostra et vota renovantes, protestamur, nos in posterum ,
absque ulla exceptione et irrevocabiliter Tibi velle esse sa
cratos. O Cor Iesu, Tu solum animam nostram et corpus
nostrum , intellectum nostrum et voluntatem posside ! Quae
cumque facimus aut valemus tua sunt, et si necesse est,
vita nostra immoletur et sanguis pro le fundatur !
Exemplum Beati Patris et Ducis et stigmata ferentis
D. Francisci Assisiatis sectantes, in mediis tenebris et in
tribulationibus, quibus servi tui circumveniuntur , ad
vulnus sacrum adorandi Cordis Tui confugimus. Ordini
Cap. II. De renovatione s . professionis. 437
Seraphico zelum et plenitudinem paupertatis, poenitentiae

et humilitatis conserva , contra diabolicas et mundi insidias
eum protege, abundantiam gratiae Tuae ipsi concede.
O bone Iesu ! dignare benigne accipere hanc Ordinis
nostri consecrationem , quam Tuo Sacratissimo Cordi offe
rimus per manus Matris ac Protectricis nostrae Mariae
immaculate conceptae. Tribue nobis fideliter usque ad
mortem in hac perseverare, ut illius fructus tandem in fe
lici aeternitate consequamur. Ideo: Ego Frater N. voveo
et promitto Deo Omnipotenti, et Beatae Mariae Virgini,
et Beato Francisco et omnibus Sanctis, (et tibi Pater ):
toto tempore vitae meae servare Regulam Fratrum Mi
norum , per Dominum Papam Honorium confirmatam :
vivendo in obedientia , sine proprio, et in castitate. Amen .
1566. Facta hac dedicatione et prolata professione,
quam omnes Fratres submissa voce simul cum Sacer
dote renovant, omnes surgant, et intonato Te Deum
alternatim cum gravitate Hymnum prosequantur. Quo
finito omnes subiungunt
ANTHIPHONAM :
Respice, B. P. N. Francisce, de excelso coelorum ha

bitaculo et deprecare pro populo tuo:populo, quem elegisti,
ut serviat coram te omni tempore in ministerio Sanctuarii
Domini.
ỹ. Confirma hoc, Deus, quod operatus es in nobis :
. Post partum , Virgo, inviolata permansisti:
R ). Dei Genitrix, intercede pro nobis.
V. Ora pro nobis, Beate Pater noster Francisce :
438 Pars VI. De sacris funct. extraord . in Ord . nostro occurr .
OREMUS .
Deus, qui neminem in te sperantem nimium affligi per

mittis, sed pium precibus praestas auditum : pro postulatio
nibus nostris, votisque susceptis gratias agimus, te piis
sime deprecantes, ut a cunctis semper muniamur adversis.
Fac nos, Domine lesu, sanctissimi Cordis tui virtu
tibus indui, et affectibus inflammari: ut et imagini boni
tatis tuae conformes, et tuae Redemptionis mereamur esse
participes.
Defende, quaesumus Domine, B. Maria semper Vir
gine intercedente, istam ab omni adversitate familiam , et
toto corde tibi prostratam ab hostium propitius tuere cle
menter insidiis .
Deus, qui Ecclesiam tuam B. P. N. Francisci meritis
foetu novae prolis amplificas, tribue nobis ex eius imita
tione terrena despicere, et coelestium donorum semper
participatione gaudere.
Deus, omnium fidelium Pastor et Rector, Famulum
tuum N., quem Pastorem Ecclesiae tuae praeesse voluisti,
propitius respice : da ei, quaesumus, verbo et exemplo,
quibus praeest, proficere, ut ad vitam una cum grege sibi
credito perveniat sempiternam .
Deus, a quo sancta desideria, recta consilia et iusta
sunt opera : da servis tuis illam , quam mundus dare non
potest, pacem , ut et corda nostra mandatis tuis dedita, et
hostium sublata formidine, tempora sint tua protectione
tranquilla. Per Christum Dominum nostrum . Amen .
1567. Dictis his Orationibus, Sacerdos intonat
Hymnum Tantum ergo etc. , et datur benedictio cum
SSño Sacramento more solito : qua data et SSño Sa
cramento in Tabernaculo recondito , Sacerdos antequam

discedat, in infimo gradu Altaris genuflexus, ter dicit,
quod ab omnibus repetatur :
Cor lesu sacratissimum , miserere nobis.
§ II. De renovatione s. professionis

occasione Iubilaei.
1568. Iubilaeum vitae religiosae quinquagenarium ,

quo s. professio renovatur, sequenti modo et ritu ce
lebrari potest.
1569. Habito consensu Superiorum pro celebratione
Iubilaei, die et hora constituta , Religiosi processionaliter
pergunt ad refectorium , ubi Iubilaturus superpelliceo
indutus, si est Sacerdos , ipsos una cum aliis Iubilariis ,
si sint, exspectat. Praecedit Crucifer superpelliceo in
dutus , inter duos Ceroferarios similiter indutos. Se
quuntur Religiosi bini , tandem Superior aut saltem
dignior Sacerdotum superpelliceo indutus, medius inter
duos Acolythos.
1570. Iubilaturo a Superiore aliquibus verbis salu
tato , processio ordine quo venerat ad Ecclesiam per
portam maiorem revertitur. Patres seniores sequitur
Iubilaturus cum aliis Iubilariis, si adsint ; ultimo loco
Superior cum duobus Clericis. In via alternatim recitatur
Ps. 121 : Laetatus sum in his, quae dicta sunt mihi etc.
1571. Cum omnes ad Sanctuarium pervenerint, Fra
ter Iubilarius in genuflexorio genuflectit ante Altare, et
omnibus circumstantibus, Superior stans Iubilato verba
sequentia dicit :
Frater, quid postulas ?
440 Pars VI. De sacris funct, extraord . in Ord . nostro occurr .
Frater Iubilatus respondet :

Pater, postulo a Deo remissionem omnium negligen
tiarum , quas in Ordine commisi, et quarum toto corde
poeniteo. Postulo gratiam a novo incipiendi et in bono toto
tempore vitae meae perseverandi.
+
1572. Tunc brevi exhortatione seu sermone ad rem
a Superiore facta , cantatur Hymnus Veni Creator, ( vide
num . 1535 ) cum Versu et Oratione sequentibus :
R ). Et renovabis faciem terrae.
OREMUS.

docuisti : da nobis in eodem Spiritu recta sapere, et de
eius semper consolatione gaudere. Per Christum Dominum
nostrum .
R. Amen .
1573. Superior rursum petit :
Frater , quid post !las adhuc ?
Frater Iubilatus respondet :
Pater, postulo favorem renovandi professionem , et
me totum Domino nostro lesu Christo strictius conse
crandi.
Tunc genuflectens in suppedaneo Altaris, renovat
professionem dicens :
Gratias ago tibi, Domine Iesu Christe, pro gratia
singulari, qua me vilissimum peccatorem de hoc saeculo
nequam eduxisti et in hoc religiosissimo Ordine ad so
lemnem professionem admisisti.
Doleo ex toto corde, quod gratiae huic non satis
responderim , et pro tanto beneficio ingratus fuerim . De
testor omnes negligentias in hoc statu commissas, quod

tam parum ad eius perfectionem aspiraverim . Ignosce
mihi Deus veniae largitor, et da, ut vel nunc tandem tua
gratia incipiam , sicuti ex animo cupio, propono et de
sidero. Quod si me votis necdum tuae Maiestati ob
strinxissem , nunc sane id facerem , ideoque, quanta de
votione possum, illa nunc renovo, illisque meipsum tibi
in unione sacrosanctae oblationis, qua te ipsum pro nobis
primo sanctissimae Incarnationis tuae instanti ad mor
tem usque Patri obtulisti, immolo, et novo fervore voveo
et promitto Deo omnipotenti, et beatae Virgini Mariae,
et beato Francisco, et omnibus Sanctis, et tibi Pater ,
toto tempore vitae meae servare Regulam Fratrum Mi
norum per Dominum Papam Honorium confirmatam :
vivendo in obedientia, sine proprio et in castitate.
Verumtamen, quia ad haec implenda me nimis te
pidum et infirmum agnosco, rogo te, misericordissime
lesu , ut qui dedisti mihi vovendi voluntatem , tribuas
etiam exequendi facultatem , meque ita dirigas, ut non
mihi, sed tibi soli vivam , omnesque Ordinis observantias
et quiquid animae meae perfectionem promovere potest,
summo studio amplectar ad maiorem Nominis tui glo
riam , qui es Deus benedictus in saecula. Amen !
Reliqua ut n. 1556 et seq. peraguntur ut in die
professionis.
1574. Deinde, si Sacerdos sit, sacra vestimenta in
duit ad Missam celebrandam , aut si Missam celebrare
non velit aut non sit Sacerdos, alius ex Sacerdotibus
Missam celebrabit.
1 Via Franciscana , Oeniponte , 1882 .

1575. Missa absoluta, ipse Celebrans intonat Hymnum

Te Deum , quem Fratres prosequuntur. Deinde dicit :
W. Benedicamus Patrem , et Filium cum sancto
Spiritu :
R. Laudemus, et superexaltemus eum in saecula.
OREMUS.
Deus, cuius misericordiae non est numerus, et bonitatis

infinitus est thesaurus, piżssimae Maiestati tuae pro col
latis donis gratias agimus, tuam semper clementiam exo
rantes, ut qui petentibus postulata concedis, eosdem non
deserens adpraemia futura disponas. Per Christum Do
minum nostrum .
R. Amen .
1576. Oratione finita, omnes ad Sacristiam se con
ferunt. Postea Fratres Iubilario congratulantur de lu
bilaeo celebrato.
CAPUT III.
DE RITU SEU MODO RECIPIENDI PRAELATOS

IN ECCLESIIS ET DOMIBUS NOSTRIS.
$ I. De receptione Praelati, seu Legati ' .

1577. Altare SSñi Sacramenti paramentis coloris
tempori congruentis decenter ornabitur, ac super illud
sex accendentur cerei. Praeparabitur item coram illo
1 Ex Pontificali Romano. Sed hoc intelligendum de primo ingressu
Praelati aut Legati Apostolici in locum suae iurisdictionis, aut quando
venit ut Visitator Apostolicus.
Cap. III. De ritu seu inodo recip . Prael. in Eccl.et dom . nostris. 443
faldistorium vel genuflexorium cum suo tapeti et pul

vinis. Ad ingressum pulsetur campana pleno tractu .
1578. Cum Praelatus, vel Legatus Ecclesiam est
ingressurus, processio Fratrum cum Cruce procedit illi
obviam extra fores Ecclesiae, et cum Legatus sive Prae
latus advenerit, Superior superpelliceo sed sine Stola
indutus, offert venienti Crucem osculandam , quam Lega- .
tus super tapete stratum genuflexus devote osculatur.
1579. Tunc si intrans est episcopali caractere insi
gnitus, aut Presbyter Cardinalis, Cantores incipiunt et
consequuntur Antiphonam :
Sacerdos et Pontifex, et virtutum opifex, pastor bone
in populo, sic placuisti Domino.
Vel dicunt Responsorium :
Ecce Sacerdos magnus, qui in diebus suis placuit
Deo : * Ideo iureiurando fecit illum Dominus crescere
in plebem suam . V. Benedictionem omnium gentium dedit
illi, et testamentum suum confirmavit super caput eius. *
Ideo. Gloria Patri. * Ideo.
1580. Si vero Legatus recipiendus non sit Sacerdos,
licet Diaconus Cardinalis, cantatur Responsorium :
Fidelis namque et prudens dispensator in magni Pa
trisfamilias domo constitutus erat: * Ut conservis suis men
suram erogaret. V. Pro salute et augmento gregis sibi
commissi cura pervigili sollicitus erat. * Ut conservis.
1581. Si autem duo vel plures reciperentur Legati,
etiam si non essent Episcopi vel Presbyteri Cardinales ,
cantatur Antiphona :
Vos estis cives Sanctorum , et domestici Dei, super
aedificati supra fundamentuṁ Apostolorum et Prophe
tarum .
444 Pars VI. De sacris funct. extraord , in Ord. nostro occurr.
1582. Incoepta Antiphona, processio ordine suo

progreditur. Cum Praelatus seu Legatus Ecclesiae por
tam intraverit, Superior offert illi aspersorium cum
aqua benedicta, praevio annuli osculo, quod Praelatus
seu Legatus accipiens aspergit primo se ipsum , deinde
alios. Aspersione facta , omnes surgunt, Superior et
Ministri thus benedicendum et thuribulo iniiciendum of
ferunt : quo facto , Superior Praelatum triplici ductu
thurificat debitis reverentiis ante et post.
1583. Tunc , praecedente Cruće , omnes accedunt
ad Sanctuarium , Superiore immediate ante Praelatum
incedente, et ibi super faldistorio seu genuflexorio ante
infimum gradum Altaris parato Praelatus seu Legatus
procumbit et orat, caeteris in plano genuflexis et oran
tibus.
1584. Interim Superior stans in cornu Epistolae

Altaris, versus ad orantem dicit :
V. Protector noster aspice Deus :
R. Et respice in faciem Christi tui,
V. Salvum fac servum tuum :
R. Deus meus, sperantem in te.
. Mitte ei, Domine, auxilium de Sancto :
R. Et de Sion tuere eum.
V. Nihil proficiat inimicus in eo :
R. Et filius iniquitatis non apponat nocere ei.
y. Domine, exaudi orationem meam:
Cap. III. De ritu seu modo recip. Prael. in Eccl. et dom , nostris. 445
OREMUS .
Omnipotens, sempiterne Deus, qui facis mirabilia

magna solus, praetende super hunc famulum tuum , et
cunctas congregationes illi commissas, Spiritum gratiae
salutaris : et ut in veritate tibi complaceat, perpetuum ei
rorem tuae benedictionis infunde. Per Christum Dominum
nostrum .
R. Amen .
Si Praelatus est Diaconus Cardinalis, omittitur Ver
siculus Protector noster ; nec ipse ponit incensum in
thuribulo, sed Superior illi porrigit aspersorium ut aqua
benedicta se signet, et incensum ponit.
1585. His dictis, cantatur Antiphona cum Versiculo
de Patrono Ecclesiae. Et cum dicitur Versiculus, Prae
latus vel Legatus surgit, ascendit ad Altare, oscula
turque illud in medio, denique procedit ad cornu Epi
stolae, ubi stans et ad ipsum Altare versus cantat
Orationem de dicto Sancto ; deinde ad medium Altaris
revertitur, ubi stans dat benedictionem solemnem po
pulo, dicens : Sit nomen Domini benedictum etc. Qua
data, promulgari facit per unum ex suis Indulgentias,
quas ipse interessentibus concedit.
1586. Post haec Chorum ingrediuntur, Superior et
Ministri s. indumenta deponunt, Praelatumque usque
ad diversorium associant.
1587. Si vero aliqua ex dictis personis non prima
vice et tamquam ad locum iurisdictionis, licet in publica
forma, ad Ecclesiam convenerit, tunc Superior localis
cum aliquibus ex Patribus et Clericis, ingredienti aquam
benedictam exhibebit, porrigendo aquam cum aspersorio
ad Ecclesiae ianuam. Deinceps comitabitur illum ad ge

nuflexorium , ac denuo ad Ecclesiae portam, praetermisso
campanae pulsu .
§ II. De receptione et visitatione

P. Ministri Generalis.
1588. Quam primum ac Minister Provincialis ex Lit

teris P. Generalis didicerit, eum suae Provinciae ius
et officium visitationis proxime impendere velle, tempe
stive Definitorium ac Provinciam suam certiores reddat,
et cum aliquo ex Definitoribus, si P. Generalis id non
recusaverit, opportuno tempore ad proximum contiguae
Provinciae conventum illi obviam se conferat; eumdem
que de statu suae Provinciae certiorem reddat, causas
iudicandas, si quae sint, aperiat, et familiarum catalo
gum praebeat; denique ad suam Provinciam accedentem
comitetur.
1589. Ministro Generali Provinciam ingresso, Pro
vincialis ab omni externae iurisdictionis usu abstineat ;
nisi secus illi a Generali Ministro iniunctum fuerit. Ea
tamen , quae ad spirituale forum spectant, veluti a ca
sibus reservatis absolvere, Confessorem sibi eligere, et
si quae alia huiusmodi sunt, quae ad Provincialis Mini
stri munus intrinsece ex Regula pertineant , quibus Ma
ioris visitatio minime impeditur, illi integra erunt.
1590. Generali autem Ministro ad aliquod Provin
ciae monasterium visitationis gratia accedente , curet
Superior, ut Ecclesia et Altaria sint festive ornata . In
suppedaneo Altaris maioris sedes ponitur in latere
Evangelii , et ante Altare paratur genuflexorium .
-
Cap. III. De ritu seu modo recip. Prael. in Eccl. et dom . nostris. 447
1591. Ante Praelati adventum, Religiosi processio

naliter e Sacristia seu Choro aliquantulum extra fores
Ecclesiae se conferunt. Praecedit Crux absque lumi
naribus, sequuntur Religiosi bini, ac tandem Superior
medius inter duos Ministros, superpelliceo absque Stola
indutus. Unus Ministrorum similiter cottis indutorum
vas aquae benedictae cum aspergillo defert, alter vero
Stolain coloris Officio diei congruentis.
1592. Subsistente processione extra fores Ecclesiae,
Superior loci duos vel tres ex dignioribus familiae Pa
tribus secum assumens, paulo longius procedat, donec
ad ipsum perveniat; quem reverenter recipientes, usque
ad processionis locum a dextris et a sinistris pedestrem
comitabuntur : quo cum pervenerint, Crucem ipsi deo
sculandam offerant. Statim vero Superior domus para
tam Stolam ipsi offerens deosculandam, collo eius ex
utraque parte pendentem imponet, tumque a Cantoribus
inchoabitur : Te Deum laudamus, etc.
1593. Accedente processione ad Ecclesiam , cam
pana pulsabitur. Crucifer, ubi ad cancellos processerit,
ibi sistet. Cum vero Generalis Minister ad Ecclesiae
limen pervenerit, Superior genuflexus aspersorium cum
osculo aspersorii et manus eidem porriget , qui per
medium incedens Fratres asperget, donec ad infimum
Altaris maioris gradum pervenerit, ubi genuflectet.
1594. Expleto Hymno Te Deum etc. , duo Acolythi
dicant sequentes Versiculos :
V. Benedicamus Patrem , et Filium cum sancto Spiritu:
R. Laudemus, et superexaltemus cum in saecula.
V. Panem de coelo praestitisti eis :
R. Omne delectamentum in se habentem .
. Emitte Spiritum tuum , et creabuntur :

R ). Et renovabis faciem terrae.
V. Ora pro nobis, sancta Dei Genitrix :
1595. Generalis vero Minister stans Orationes, quae
sequuntur, graviter et morose proferet:
OREMUS.
Deus, cuius misericordiae non est numerus, et boni

tatis infinitus est thesaurus: piissimae Maiestati tuae pro
collatis donis gratias agimus, tuam semper clementiam
exorantes ; ut qui petentibus postulata concedis, eosdem
non deserens, ad praemia futura disponas.
Deus, qui nobis sub Sacramento mirabili passionis
tuae memoriam reliquisti : tribue, quaesumus, ita nos
Corporis et Sanguinis tui sacra mysteria venerari, ut
Redemptionis tuae fructum in nobis iugiter sentiamus.
tione docuisti ; da nobis in eodem Spiritu recta sapere,
Deus, qui Ecclesiam tuam beati P. N. Francisci ine
ritis foetu novae prolis amplificas: tribue nobis, ex eius
imitatione terrena despicere, et coelestium donorum sem
per participatione gaudere.
Cap. III. De ritu seu modo recip. Prael. in Eccl. el dom . nostris. 449
Actrones nostras, quaesumus Domine, aspirando prae

veni, et adiuvando prosequere ; ut cuncta nostra oratio, et
operatio atque visitatio a te semper incipiat, et per te
coepta finiatur. Per Christum Dominum nostrum . Amen .
1596. Tunc vero cum omnibus aliquantisper orabit.
Post Orationem Minister surgit, Altare ascendit illud
que in medio osculatur, ibique Fratribus benedictionem
impertit dicens ut in fine Missae :
Benedicat vos omnipotens Deus, Pater, et Filius, et
Spiritus sanctus. Amen .
1597. Deinde in sede parata sedet, et Fratres omnes
per ordinem, incipiendo a Provinciali, si adsit, vel Su
periore conventus, bini accedunt et genuflexi manum
ipsius osculantur.
1598. His expletis surgit, de Altari descendit, Sto
lam exuit et una cum sociis ac familia religiosa con
ventum ingreditur, ubi cellae iuxta nostri status sim
plicitatem mundae ac nitidae paratae sint. Superior
vero , ubi alia charitatis officia erga Generalem Mini
strum expleverit, eumdem ad cellam usque reverenter
perducat, prospiciatque, ut eorum , quae ad charitatis
officium spectant, tam erga Generalem Ministrum , quam
illius socios, nihil prorsus omittatur.
1599. Ante visitationem , Visitator Fratres omnes
cuiusque conventus in refectorium convocat, ad eosque
sermonem facit, quo eos graviter, paterne ac pie hor
tatur, ut sincere, fideliter et charitatis zelo aperire ve
lint in s . visitatione, quae pro Dei gloria, proque ani
marum salute ac Ordinis augmento , admonitione, cor
rectione, reformatione, pro sua quisque conscientia, in
Domino cognoverint indigere .
29
450 Pars. VI. De sacris funct. extraord , in Ord. nostro occurr .
1600. S. visitationem Minister ordinario incipit cum

Missa solemni , visitatione SS. Sacramenti, S. Olei, et
SS . Reliquiarum , ac Absolutione Defunctorum .
1601. Potest tamen Minister, si velit et tempus et
circumstantiae id permittant ( et esset Pontificali Ro
mano plus conforme), Absolutionem peragere , SS. Sa
cramentum , Oleum S. , et Reliquias sacras visitare in
primo adventu suo : quo casu , post osculum manus
Fratrum de Altari descendit, in latere Epistolae su
perpelliceum et Stolam'et Pluviale, si adsit, coloris nigri
assumit, ad medium Altaris in plano redit, ac caetera
ut n. 1097 et seq . perficit. His peractis, depositis
Stola et Pluviali nigris , et assumptis albis , visitat
SS. Eucharistiam ut n. 1092 , deinde sancta Olea et
sacras Reliquias.
1602. Notandum , quod pro visitatione S. Olei vio
lacea, et pro visitatione SS . Reliquiarum rubra Stola
Visitator utatur, si extra Missam illa visitet ; alias uta
tur Stola Missae diei congruenti .
1603. Hora convenienti, Minister Generalis visitet Al
taria, Capellas, confessionalia , piscinam, Sacristiam, vasa
sacra, paramenta, linteamina, caeteramque suppellectilem
Ecclesiae et Sacristiae. Deinde officinas publicas, valetu
dinarium , bibliothecam , cellas Fratrum, portam , cellam
Ostiarii, locutorium si adsit, hortum , clausuram , etc. etc.
Inspicit magna cum diligentia libros Missarum , introitum
et exitum eleemosynarum , et archivium conventus.
1604. Fratres singillatim a Visitatore advocentur,
audiantur et interrogentur de cultu divino, de obser
vantia vitae communis, S. Regulae et Constitutionum,
de silentio, fraterna charitate, studio , labore, de edu
Cap. III. De ritu seu modo recip . Prael. in Eccl. el dom. nostris. 451
catione iuvenum , si adsint, de Superiorum gubernio,

subditorum reverentia et obedientia Superioribus debita,
de fidelitate Officialium , aliisque multis, prout zelus et
prudentia ipsi suggerunt.
1605. Visitatione peracta, Fratres iterum ad refe
ctorium hora determinata vocantur, ubi Visitator ser
monem pro circumstantia ad ipsos dirigit, exhortando
eos ad regularem observantiam et disciplinam etc. Quae
corrigenda sunt, corrigit , et quae praecipienda et or
dinanda, praecipit et ordinat; relinquens etiam in scripto
ordinationes speciales , si quae pro rerum et persona
rum circumstantiis sint necessariae.
1606. Si quis Fratrum specialem meretur corre
ctionem et punitionem pro publicis defectibus aut de
lictis etc. , illum publice sed cum paterna charitate cor
rigat et castiget, et ad meliora vestigia sequenda in
ducat et adhortetur ; si nihil speciale in publico corri
piendum sit, audita culpa , omnibus salutarem poeni
tentiam pro commissis negligentiis et transgressionibus
Statutorum etc. iniungat, ac denique absolutionem ge
neralem impertiatur.
ABSOLUTIO GENERALIS I.
ANTIPHONA. Ne reminiscaris, Domine, delicta nostra ,

vel parentum nostrorum : neque vindictam sumas de pec
catis nostris,
1 Haec Absolutio generalis Fratribus nostris dari potest in festis

Nativitatis Domini , Circumcisionis , Epiphaniae, Paschae, Ascensionis,
Pentecostes, SS . Trinitatis , SS. Corporis Christi, et singulis diebus Hieb
Kyrie, eleison .
Christe, eleison .
Kyrie, eleison.
Pater noster, secreto .
. Et ne nos inducas in tentationem :
. Ostende nobis, Domine, misericordiam tuam :
R. Et salutare tuum da nobis.
OREMUS.
Deus, cui proprium est misereri semper et parcere,

suscipe deprecationem nostram ; ut nos et omnes famulos
tuos, quos delictorum catena constringit, miseratio tuae
pietatis clementer absolvat.
Exaudi, quaesumus Domine, supplicum preces, et
confitentium tibi parce peccatis : ut pariter nobis indul
gentiam tribuas benignus et pacem .
Ineffabilem nobis, Domine, misericordiam tuam cle
menter ostende : ut simul nos et a peccatis omnibus exuas,
et a poenis, quas pro his meremur , eripias.
Deus, qui culpa offenderis, poenitentia placaris: pre
ces populi tui supplicantis propitius respice ; et flagella
domadae sanctae; in festis Immaculatae Conceptionis, Purificationis , An

nuntiationis, Assumptionis, Nativitatis et Praesentationis B. M V .; item
in festo S. P. N. Francisci, Omnium Sanctorum , ac S. Catharinae V. M. ,
necnon in fine Visitationis canonicae.
Cap. IIl. De ritu seu modo recip. Prael. in Eccl. et dom . nostris. 453
tuae iracundiae , quae pro peccatis nostris meremur ,

averte. Per Christum Dominum nostrum .
R. Amen .
1607. Completis precibus , ab uno ex adstantibus
dicitur Confiteor. Deinde Visitator dicit :
Misereatur vestri etc. Indulgentiam , absolutionem etc.
Postea subiungit :
Dominus Noster Iesus Christus per merita suae sa
cratissimae Passionis vos absolvat, et gratiam suam vo
bis infundat. Et ego, auctoritate ipsius, et Beatorum Apo
stolorum Petri et Pauli et Summorum Pontificum Or
dini nostro ac vobis concessa , et mihi in hac parte com
missa , absolvo vos ab omni vinculo excommunicationis ,
maioris vel minoris, suspensionis et interdicti, si quod
forte incurristis, et restituo vos unioni et participationi
fidelium , nec non sacrosanctis Ecclesiae Sacramentis. Item
eadem auctoritate absolvo vos ab omni transgressione vo
torum et Regulae, Constitutionum , ordinationum et ad
monitionum Maiorum nostrorum , ab omnibus poenitentiùs
oblitis, seu etiam neglectis, concedens vobis remissionem
omnium peccatorum , quibus contra Deum et proximum
fragilitate humana, ignorantia, vel malitia deliquistis,
ac de quibus iam confessi estis.
In nomine Patris, et Filii, ei Spiritus sancti.
R. Amen .
1608. Omnibus peractis, cum Visitator a conventu
discedit, Fratres in refectorio conveniunt, benedictio
nem cum aspergillo a Ministro Generali accipiunt, et
postquam omnes ipsius manum devote osculati fuerint,
si commode fieri poterit, accedunt ad Ecclesiam , et stans
P. Generalis ante Altare in cornu Epistolae versus illud,
454 Pars VI. De sacris funcl. extraord. in Ord. nostro occurr.
dicit Psalmum De profundis, deinde Antiphonam Si ini

quitates, Kyrie etc. , Pater noster, Et ne nos etc.
Ņ. A porta inferi:
R. Erue, Domine, animas eorum .
V. Requiescant in pace :
R. Amen .
Ť. Domine, exaudi orationem meam :
. Dominus vobiscum:
OREMUS.

famulis et famulabus tuis omnibus hic et ubique in Christo
quiescentibus, da propitius veniam peccatorum : ut a cun
ctis reatibus absoluti, tecum sine fine laetentur. Per Chri
stum Dominum nostrum .
R. Amen.
1609. Comitatus tunc a Religiosis usque ad portam
Ecclesiae , Minister Generalis omnibus valedicit et di
scedit.
§ III. De receptione ac visitatione aliorum

Superiorum Ordinis.
1610. Commissarius Visitator, a Ministro Generali

pro visitatione alicuius Provinciae nominatus, tempore
debito Provinciali nominationem suam in Commissarium ,
diem ac horam sui adventus in Provinciam , respective
primum Provinciae conventum indicat ; Provincialis vero
advenientem Visitatorem personaliter, vel si legitime
Cap. III. De ritu seu modo recip. Prael. in Eccl. et dom . nostris. 455
impeditus, per nuntium salutat, ei Provinciae sigillum

tradit, et opportunas informationes exhibet.
1611. Adventantem Fratres non processionaliter et
cum pulsu campanae excipiant, ut Ministrum Genera
lem ; sed Superior loci duobus vel tribus ex dignioribus
comitatus ei per milliare circa occurrat, in ingressu Ec
clesiae Stolam et aspersorium porrigat ; ipseque et Fra
tres , qui ad Ecclesiae portam Visitatorem exspectant ,
aspergantur . Postea ipse Commissarius in genuflexorio
tapeti cooperto ante Altare maius genuflexus, caete
risque genuflexis in gyro, paulisper orat ; deinde con
ventum ingreditur, ubi omnes genuflexi reverenter eius
manum osculantur,
1612. Provincialis Minister (aut ipsius Commissarius)
iuxta antiquum morem nostrum , cum ad visitandum
conventum venit, a P. Guardiano alteroque Patre di
gniori domus, unius milliarii distantia a conventu ex
cipitur : domum ingredientem in ipso vestibulo universi
Fratres genuflexi excipiant. Guardianus inclinatus cum
osculis aspersorium eidem porrigat, cunctique ab eo
aspergantur atque ipsius manus osculentur. Post haec,
universa charitatis et hospitalitatis officia ipsi, prout
Ministro Generali aut ipsius Commissario, praestentur.
1613. In visitatione conventuum Provinciae a Mi
nistro Provinciali, respective Commissario Generali vel
Provinciali, omnia peragantur ut num. 1600 et seq.
dictum est, etiam quae spectant ad visitationem SS. Sa
cramenti et Absolutionem Defunctorum . Vide num . 1092
et seq.
CAPUT IV.
DE RITU CELEBRANDI CAPITULA NOSTRA ' .
§ 1. De ritu servando in Capitulo generali.
1614. Minister Generalis congruo tempore ante exple

tum officii tempus, citatorias seu convocatorias Litteras
ad totius Ordinis Ministros Provinciales mittat, quibus
locum ac tempus futuri generalis Capituli celebrandi
indicet, nec non eos, quibus simul cum Provincialibus
competit ad Capitulum generale convenire (nimirum Cu
stodes), si iam non electi fuerint, eligendos praescribat.
1615. Mortuo P. Generali durante suo officio, Pro
curator Generalis ad normam Constitutionum Capi
tulum convocat ; Ordinis vero regimen et praesidentia
Capituli, usque ad electionem sex Definitorum inclu
sive , ad Vicarium Generalem, respective primum De
finitorem Generalem pertinet.
1616. Minister Generalis etiam opportuno tempore
inter Capitulares tres designabit , qui triduo Capituli
panegyricos recitabunt sermones ; et primus quidem
sermo de Samo Sacramento , secundus de Immaculata
Conceptione B. M. V. , et tertius de S. P. N. Francisco
dicatur.
1617. Capitularibus omnibus (aut quasi omnibus) in
loco Capituli congregatis, Minister Generalis tribus aut
quatuor diebus ante diem electionum, post Vesperas,
1 Ex variarum Provinciarum Ord. Caeremonialibus.

Cap. IV . De ritu celebrandi Capitula nostra. 457
Capitulum aperiet cum convenienti sermone et quidem

in lingua latina, ut ab omnibus intelligatur, Capitula
ribus facultatem tribuet absolvendi a casibus reservatis,
ac pro crastina die horam indicabit, qua Custodes co
ram Definitorio Generali comparere debeant ad prae
sentandas Litteras testimoniales pro admissione ad Ca
pitulum.
1618. Ad Vesperas Feriae quintae praecedentis ele
ctiones, exponetur in Altari maiori SSmum Sacramen
tum ad formam XL Horarum ; designabuntur in spe
ciali elencho Capitulares et Religiosi familiae, qui die
noctuque coram Sanctissimo vigilabunt et orabunt.
Prima hora adorationis pertinet ad ipsum Ministrum
Generalem , eiusque Definitorium .
1619. Prima hora adorationis terminata, congrega
buntur Capitulares in refectorio, et Minister Generalis
secundum sermonem pronuntiabit de electionibus capi
tularibus faciendis, id est de gravitate huius negotii , de
gravi officio eligendi digniores ad praelaturas Ordinis, de
qualitatibus eligendorum etc. , ac simul ea omnia ordi
nabit et annuntiabit , quae die sequenti servanda sunt.
1620. Matutinum pro Feria sexta dicetur hora se
cunda post mediam noctem . Ad Laudes incipient Missae
iuxta ordinem in elencho, qui in loco publico et omni
bus accessibili est expositus, indicatum .
1621. Hora determinata omnes Missae finitae sint.
Deinde celebretur ab ipso Ministro Generali Missa de
Spiritu sancto ( vide pag. 241 ), cui omnes Capitulares
interesse tenentur. Post Elevationem dicitur Hymnus
Veni Creator, cum respectivis Versiculis et Orationibus
(vide n. 1535 ) ; Orationes dicuntur a primo Definitore.
1622. In refectorio iam parata sint carta , atramen

tum , cera seu etiam fragmenta hostiarum , duo vasa
pro recipiendis schedulis, grandis numerus schedarum ,
acus cum filo , lumen et focus pro comburendis sche
dulis, Constitutiones, hoc Caeremoniale , et quidquid
necessarium est pro scrutiniis. Adsint tot mensae ac
sedilia, quot necessaria sunt pro Capitularibus , mensa
propria pro Scrutinatoribus, elenchus, saltem in duobus
exemplaribus, omnium Capitularium cum integra inte
statione pro promulgationibus, ita ut Scrutinatores ni
hil addere debeant, nisi numerum votorum et propriam
subscriptionem ; insuper tot exemplaria elenchi omnium
Capitularium quot sunt Vocales, sed sine intestatione.
1623. Post Missam datur primum signum prolixius
ad tegulam refectorii pro Capituli congregatione; post
quadrantem secundum , sub quo Vocales ad aulam
capitularem i . e . refectorium accelerant, muniti penna
et atramento . Tertium tandem signum datur ad nutum
Ministri Generalis.
1624. Vocalibus omnibus cum Ministro Generali in
refectorio unitis, praeleguntur ab aliquo Capitulari ad
hoc designato a Praeside nomina Vocalium, et singuli
nominati respondebunt: Adsum .
1625. Leguntur quoque Litterae convocatoriae Ca
pituli, e Constitutionibus nostris Cap. 8 , incipiendo a
verbis : In omni electione..... usque ad verba : Clerici
quamvis non sint Subdiaconi exclusive, cum aliis : Quoad
Capitulum Generale ordinatur.... usque ad illa : Ita si
militer in Capitulis Provincialibus exclusive; et Decre
tum Clementis VIII et Urbani VIII . Haec omnia, ad
lucrandum tempus, Feria V ad coenam legi possunt.
Cap. IV. De ritu celebrandi Capitula nostra . 459
E CONSTITUTIONIBUS ORDINIS. CAP. VIII .
In omni electione procedant Fratres pure, simpli

citer , sancte et canonice, adnitentes , iuxta Christi no
stri piissimi Domini consilium , quando ad cius nuptias
sunt invitati, postremum cum ipsomet, non vero priorem
cum Lucifero, locum tenere ; scientes, quod erunt novis
simi primi et primi novissimi ; verum , fugientes potius
cum Christo dignitates, eas non acceptent, nisi a Deo,
tanquam Aaron, per sanctam obedientiam fuerint vocati.
Omnia scrutinia nostrorum Capitulorum Genera
lium , Provincialium et Localium , fiant per schedulas
secretas, adeo ut nomina eligentium nunquam publicen
tur, prout vult ac mandat sacrum Concilium Triden
tinum : nec sit licitum supplere absentium voces : et si
contra huius decreti statutum ad quodcumque officium
aliquis eligatur, talis electio omnimode irrita sit ac nulla.
Declaratur etiam universis Fratribus, quod in omni
electione necessarium sit et sufficiens, ut qui electus erit
habeat ultra dimidiam partem vocum ; et notum facimus,
quod, sub poena peccati mortalis, in omni electione, ille
eligendus est qui melior et magis idoneus existimabitur
ad id ad quod eligitur officium , quovis alio seposito
respectu .
Quoad Capitulum Generale ordinatur, ut omni se
xennio fiat, iuxta Breve Domini nostri Papae Pauli V ,
in festo Pentecostes, ut tantae rei maxime apto, ac a
nostro Seraphico Patre in Regula designato ; et in anno
praefati Capituli Generalis cligantur Custodes a Voca
libus in Capitulo Provinciali : aliis vero annis eligantur
tantum suffragiis Definitionis , et collocando Custodes
460 Pars VI. De sacris funct. extraord. in Ord. nostro occurr.
mittantur in locis custodialibus vel intra Custodiam . Et

quia a Domino nostro Papa Urbano VIII per Breve
determinatum fuit, ut unaquaevis Provincia duos habeat
Custodes ad Generale Capitulum mittendos cum condi
tionibus in dicto Breve contentis : constituatur primo per
unum scrutinium primus Custos, qui deferre debeat ad
Generale Capitulum defectus Ministri Provincialis eo
tempore cessantis, una cum necessitatibus Provinciae ; et
in eo primo scrutinio solus hic eligatur, dictusque Mi
nister in illo non habeat vocem passivam ; dein vero alter
eligatur Custos in alio scrutinio, in quo supradictus
Pater Minister vocem habeat passivam : et praefati Cu
stodes vocales sint prout et Provincialis, et dato quod
aliqua Provincia , ut in praedicto Breve statuitur, tractu
temporis, debeat instituere maiorem numerum Custodum ,
hi eligentur in secundo scrutinio.
Neque eligantur Custodes ad Generale Capitulum
ituri, illi qui non possunt pedester pergere, nisi actua
liter essent Definitores Generales electi in praecedenti
Capitulo. Idipsum intelligitur de Definitoribus Capituli
Provincialis. Et non nominetur nec proponatur ille Pa
ter, qui debet remanere Vicarius Provinciae, ante ele
ctionem Custodum .
In Generali Capitulo eligantur sex Definitores,
quorum tres ad summum esse valeant ex iis, qui fue
runt in Capitulo proxime elapso ; et in hac electione
vocem passivam habeant cuncti Vocales, qui in dicto loco
Capituli aderunt, et Rîus Pater Generalis habeat vocem
activam . Horum autem Definitorum una cun futuro Ge
nerali erit definire, determinare et dijudicare causas
omnes, ac declarare dubia quae in istis Cor.stitutionibus
occurrent, nec non providere necessitatibus, ac disponere

et ordinare tabulas Provinciarum .
Facta electione Patrum Definitorum , Rñus P. Ge
neralis in eorum manus sigilla resignabit, et dicet cul
pam in publico Capitulo , eodem plane modo quo fa
ciunt Provinciales in Capitulo Provinciali ; quo facto ,
ab omnibus Vocalibus invocato prius Spiritu sancto cum
solitis caeremoniis, procedetur ad electionem novi Gene
ralis, qui , absoluto sexennio , liber remanebit ab omni
Praelatura per sex alios annos.
In eodem Capitulo Generali eligatur Pater Pro
curator Generalis, et cum officium suum e pluribus
capitibus magnae sit considerationis, determinatur, quod
ab universo Generali Capitulo eligatur ; ipse vocalis erit
in sequenti Capitulo Generali ; et cum absolverit sexen
nium , dicet culpam in publico refectorio, ante Capituli
Generalis electionem ; liberque manebit ab eodem Procu
ratoris officio per sex alios annos.
Et quamvis mos habeatur, ut Pater Generalis com
mittat Patri Procuratori auctoritatem super aliquas
Provincias, dum ille reperitur in Italia : ac super Pro
vincias Italiae, dum reperitur in Ultramontanis ; at
tamen declaratur, quod Capitulum Generale eum eligit
ad officium tantummodo Procuratoris : nam , quoad offi
cium Commissarii, pendet a voluntate Patris Generalis,
qui eidem illud committit plus minusve extensum , prout
iudicat expedire.
Ad facilitandam expeditionem negotiorum , omneque
obstaculum auferendum , quod ex paritate votorum oriri
posset, determinatur a toto Generali Capitulo, quod in
Capitulis Generalibus, ultra Ríum P. Ministrum Ge
neralem , adsint semper sex Definitores ; unde, ubi com

pleta erit electio Patrum Definitorum et Rîmi Patris
Generalis, si Generalis fuerit electus de gremio Defi
nitionis, procedere oportebit ad electionem Patris Pro
curatoris, qui si non fuerit electus de eodem Definitionis
gremio, sed de corpore Capituli, non erit procedendum
ad electionem septimi Definitoris : verum , si fuerit electus
de gremio Definitionis, fiat electio septimi Definitoris,
ut compleatur Definitorum numerus maneantque vota
numero imparia. Si vero Pater Generalis electus fuisset
extra gremium Definitionis, et Pater Procurator intra
gremium Definitionis, non fiat septimus Definitor, cum
iam completus habeatur Definitorum numerus. Et in casu
quo tam Pater Generalis quam Pater Procurator essent
electi extra gremium Definitionis, debebit Rmus Pater
Procurator exclusus remanere e gremio Definitionis, cum
iam completus habeatur numerus Definitorum ab hac
praesenti Constitutione ordinatus.
DECRETUM CLEMENTIS VIII ET URBANI VIII .
Ut omnis Officiorum ambitus occasio praecludatur,

caveant omnes a directa vel indirecta vocum seu suffra
giorum procuratione, tam pro seipsis, quam pro aliis,
tum in Capitulis Locorum , tum in caeteris praesertim
Generalibus Capitulis, aut Congregationibus , seu alibi.
Quicumque secus fecerint, praeter alias poenas et cen
suras hactenus contra huiusmodi ambientes inflictas, quas
in suo robore permanere volumus, in poenam privationis
officiorum , quae obtinent, eo ipso incidant, et ad futura
quaecumque pariter inhabiles habeantur, super quo cum
eis dispensari a nemine possit, nisi a Nobis, vel Suc
cessoribus nostris, et pro qualitate culparum gravius etiam

plectantur. Porro supradictas omnes poenas ad complices
ac simpliciter scientes et non revelantes extendimus.
In Superiorum et Officialium omnium electionibus,
forma praescripta a sacro Concilio Tridentino et Or
dinis Constitutionibus inviolabiliter servetur , iurentque
Electores, secundum veritatem cuiusque conscientiae, pro
biores ac magis idoneos se electuros, ac propterea prius
quam ad electionem deveniatur, in primis, et ante omnia
perlegantur Constitutiones de qualitate et requisitis eli
gendorum . Ad officia, gradus, et Praelaturas illi prae
cipue eligantur, qui possint et consueverint Regulas Or
dinis et Constitutiones observare, praesertim quae perti
nent ad servitium Chori, ac vestitum , et victum com
munem .
1626. Si Cardinalis Protector Ordinis Capitulum

praesideat, aut quis pro eo , et sermone Electores al
loqui desideret, ipsum omni attentione audiant.
1627. His finitis, Praeses Capituli interrogat, num
quis aliquod impedimentum sciat, sive ex parte eligen
tium sive ex parte eligendorum , aut undequaque , le
gitimae electioni contrarium ? Idque tribus vicibus per
semel - bis - ter interrogat. Si nullus aliquid respon
derit, neque exemptionem a concursu aliquis praetendat
(utrumque vero melius pridie Praesidi Capituli mani
festatur ), onnes statim genua flectunt et Confiteor re
citant : quo recitato , Praeses Vocalibus absolutionem
impertitur sequenti modo :
Misereativ vestri etc. Indulgentiam etc. Deinde :
1
464 Fars VI. De sacris funct. extraord . in Ord. nostro occurr .
FORMULA ABSOLUTIONIS.
Dominus noster Iesus Christus per merita suae sa

cratissimae Passionis vos absolvat et gratiam suam vobis
infundat. Et ego auctoritate ipsius, et beatorum Aposto
lorum Petri et Pauli, et Summorum Pontificum Ordini
nostro ac vobis concessa , et mihi in hac parte commissa,
absolvo vos ab omni vinculo excommunicationis maioris, vel
minoris, suspensionis et interdicti,si quodforte incurristis,
et restituo vos unioni et participationi fidelium , necnon
sacrosanctis Ecclesiae Sacramentis. Item eadem auctori
tate absolvo vos ab omni transgressione Votorum et Re
gulae , Constitutionum , Ordinationum et Admonitionum
Maiorum nostrorum , ab omnibus poenitentiis oblitis, seu
etiam neglectis, concedens vobis remissionem et indulgen
tiam omnium peccatorum , quibus contra Deum et pro
ximum fragilitate humana, ignorantia, vel malitia de
liquistis, ac de quibus iam confessi estis : et ad effectum
electionis, canonice ac rite nunc per vos celebrandae, qua
tenus opus est et vos indigetis, vos habilito. In nomine
Patris et Filii et Spiritus sancti. Amen.
1628. Absolutione impertita, invocatur Spiritus san
ctus cum Hymno Veni Creator (n . 1535 ) et sequen
tibus Versiculis, et Orationibus.
. In Conceptione tua, Virgo, Immaculata fuisti:
R. Ora pro nobis Patrem , cuius Filium peperisti.
. Ora pro nobis, beate Pater Fran :isce:
-
-
7. Iustum deduxit Dominus per vias rectas :

R. Et ostendit illi regnum Dei.
R. Et clamor meus ad te veniat,
R. Et cum spiritu tuo .
OREMUS.

tione docuisti ; da nobis in eodem Spiritu recta sapere,
Deus, qui per Immaculatam Virginis Conceptionem
dignum Filio tuo habitaculum praeparasti; quaesumus :
ut, qui ex morte eiusdem Filii tui pracvisa, cam ab omni
labe praeservasti, nos quoque mundos eius intercessione
ad te pervenire concedas.
cisci meritis foetu novae prolis amplificas, tribue nobis
ex eius imitatione terrena despicere, et coelestium do
norum semper participatione gaudere.
Ecclesiam tuam beati Antonii, Confessoris tui, com
memoratio votiva laetificet, ut spiritualibus semper mu
niatur auxiliis, et gaudiis perfrui mereatur aeternis.
Actiones nostras, quaesumus , Domine , aspirando
praeveni , et adiuvando prosequere ; ut cuncta nostra
oratio , et operatio, atque electio a te semper incipiat,
et per te coepta finiatur. Per Christum Dominum no
strum .
R. Amen.
In fine dicuntur 5 Pater noster et Ave Maria expansis
manibus.
30
466 Pars VI. De sacris funct. extraord . in Ord. nostro occurr.
1629. Tunc omnes surgunt, et iuramentum praestant

sequenti modo : Minister Generalis sedens recipit iura
mentum P. Procuratoris et Definitorum Generalium ;
postea Procurator similiter sedens recipit iuramentum
Ministri Generalis ; ac deinde Minister Generalis et
Definitores recipiunt iuramenta caeterorum Capitula
rium. Iurantes manum dexteram ponunt supra pectus,
sinistra librum seu tabellam iuramenti tenent.
IURAMENTUM .
Ego Fr. N. de N. iuro et promitto Deo omnipo

tenti, B. Mariae Virgini, Seraphico Patri Nostro Fran
cisco, et omnibus Sanctis, me in hac electione Ministri
Generalis et Definitorum Generalium , iïs daturum meum
votum , quos in conscientia mea meliores et aptiores iu
dicavero. Ita me Deus adiuvet.
1630. Facto iuramento omnes surgunt, et Minister
Generalis cum Definitoribus proponit tres Disquisitores
ex diversis Provinciis et linguis, quos foras exire iubet ;
deinde interrogat Vocales , an sit contra eos aliqua
exceptio : sin autem ulla fiat, revocentur et genuflexi
audiant admonitionem eiusdem Ministri Generalis de
habenda in notandis votis attentione, fidelitate et secreti
observantia, ad quam tum lege naturali, tum expresso
s . obedientiae praecepto pro semper obligantur.
1631. Statim post hanc admonitionem , Minister
Generalis instruit Disquisitores, si ei expedire videtur,
quomodo schedulas colligere , numerare, aperire, no
mina describere, computare, et denique promulgare de
beant, iuxta Constitutiones Ordinis et antiquum Reli
gionis usum, ita ut ex. gr. nomina eorum, qui minus
Cap. IV . De ritu celebrandi Capilula nostra. 467
quam tria vota acceperunt, non promulgentur, sed di

catur tantum : Patres unius vocis, Patres duarum vo
cum etc.
1632. Etiam ipsi Patres Vocales instruendi sunt ,

quomodo schedulas scribere, complicare et aliquod si
gnum vel verbum super eas inscribere debeant ; nam
semper aliqui aderunt, qui prima vice in Capitulo se
dent, et ideo instructione indigent.
1633. Schedulae sint omnes eiusdem chartae et for
mae, figuram habeant rectangularem oblongam . In parte
superiori, quae plicatur quin tamen obsignetur, scribitur
nomen eligendi ; in parte vero inferiori, quae bis pli
catur et hostia aut cera obsignatur, ut Scrutinatoribus
occultum maneat, scribitur nomen eligentis. Totum ite
rum involvitur , et schedula externo aliquo signo ar
bitrario, v. gr. Cruce , stella, nomine Iesu vel Mariae,
signetur, ut dubiis circa votum datum exortis , is cuius
schedula est, illam cognoscere valeat.
1634. Finita instructione ac sedentibus omnibus in
locis suis, Procurator in medio refectorio genuflexus,
dicit culpam de defectibus in officio suo commissis, cui
Minister Generalis levem poenitentiam imponit, gratias
agendo pro suis curis et laboribus pro bono Ordinis
exantlatis . Postea Procurator ad suum locum accedit.
1635. Scrutinatores nunc singulis Vocalibus unam
tantum schedam distribuunt (quod etiam in subsequen
tibus scrutiniis est servandum ), in qua sex nomina pro
Definitoribus scribantur, e quibus soli tres e Definitorio
praecedenti esse possunt, quod ne errores et confusio
nes eveniant, Minister Generalis antea clara voce ad
vertat. Similiter dicat, ne vota dent illis, et quidem sub
poena nullitatis voti, qui voci passivae renuntiarunt, et

quorum renuntiatio a Praeside acceptata fuit.
1636. Cum omnes scriptionem suam finierunt, colli
guntur a duobus iunioribus Scrutinatoribus schedae, in
cipiendo a Ministro Generali et descendendo ex utraque
parte mensarum ; quo facto ad loca sua redeunt, et sche
dulas in unam solam urnam mittunt. Deinde ipsis stan
tibus, facie versa ad Vocales, primus seu maior Scru
tinator qui in medio stat, schedulas voce clara numerat,
extrahens singulas ex urna et ponens in altera omnino
vacua. Quod si numerus schedarum numero Vocalium
non coaequet, novae schedae scribendae sunt, combustis
prius primis, quia invalidae.
1637. Primus Scrutinator schedulas aperit, nomina
inscriptorum exacte notat, apertas secundo tradit, qui
similiter omnia adnotat; tertius, qui aliis duobus invi
gilat, ne in adnotatione errent, schedas notatas acu et
filo affigit, ne bis numerentur et notentur. Deprehenso
in aliqua scheda errore, primus Scrutinator inspecto prius
schedulae signo exteriori surgit et exclamat: « Qui habet
signum N. veniat ad nos » ; quo audito, ille qui sub hoc
signo votum suum dedit, surgit, ad Scrutinatores accedit
et errorem corrigit aut schedulam interpretatur.
1638. In dubio aliquo Scrutinatores consulere pos
sunt Praesidem Capituli, qui ius habet inspiciendi ta
bulam scrutiniorum , sed etiam obligationem silendi
sicut et Scrutinatores.
1639. Notatis ac probatis omnibus votis, primus
Scrutinator eventum electionis pronuntiet dicendo : Nul
lus electus est, vel unus, duo, tres etc, electi sunt. Deinde
totam legit intestationem tabellae scrutiniorum , ipso et
omnibus Vocalibus stantibus. Cum ad vota data per

venerit, legere incipit ab illis, qui unum vel duo vota
habuerunt, tacitis eorum nominibus ; deinde ascendendo
ad eos, qui tres, quatuor etc. voces habuerunt, usque
ad illum , qui plura habuit. Illi, qui sufficientem nume
rum votorum habent, Electi declarantur. Scrutinia re
petuntur usque dum sex Definitores electi fuerint. Hinc
solito signo tegulae convocata communitate, primus Di
squisitor alta voce nomina Electorum promulgat.
1640. Lectio seu pronuntiatio votorum fit sequenti
modo : Patres, qui habuerunt unum votum sunt : N. (in
dicetur numerus); Patres qui habuerunt duo vota sunt: N.
(indicetur numerus) ; P. N. a N. habuit tria, sex etc.;
P. N. a N. habuit octoginta vota : electus est.
1641. Exitus uniuscuiusque scrutinii etiam tunc pro
mulgandus est, quando effectu caret. Si quis cum in
clusiva solummodo electus fuerit, quod valet etiam in
electionibus provincialibus et localibus, primus Scruti
nator quaerit signum schedae Electi a primo Scrutina
tore, scheda deinde aperitur, et electus declaratur, cum
aparuerit, quod sibimetipsi votum non dederit, quod
adnotandum est in tabula scrutiniorum .
1642. Electis sex Definitoribus, neo-Electi locum
Definitorum adeunt ; deinde Minister Generalis surgit,
Sigillum Ordinis primo Definitori, respective Protectori
Ordinis, vel ei qui nomine Papae est Praeses Capituli,
tradit, in medio refectorii genuflectit et culpam dicit:
cui primus Definitor, respective Praeses respondet ut
num. 1634 dictum est. Postea refectorio egreditur, co
mitante sexto Definitore usque ad portam, Chorum in
greditur, ut pro felici exitu Capituli oret.
470 Pars VI. De sacris funct. extraord, in Ord . nostro occurr .
1643. Proceditur tunc ad electionem novi Ministri

Generalis, distributis primum a Scrutinatoribus schedis ;
qua facta in primo, secundo etc. scrutinio, ad tegulam
refectorii signum datur ad annuntiandum talem fau
stum eventum . Congregata etiam familia religiosa in
refectorio, primus Scrutinator nomen Electi pronuntiat ;
tunc omnibus stantibus, neo-Electo vero in medio refe
ctorii genuflexo, alta et omnibus intelligibili voce pronun
tiat: In nomine Domini etc. (vide n . 1678) , legens more
solito etiam nomina eorum , qui vota aliqua habuerunt.
Facta neo-Electi proclamatione, religiosa familia re
cedit.
1644. Sedentibus iterum omnibus, proceditur ad
electionem P. Procuratoris , qui, ut ipse Minister Gene
ralis, potest esse de gremio Definitionis vel etiam as
sumi extra gremium . Si tum Minister Generalis, tum
et ipse Procurator assumpti fuerint e gremio, proce
dendum est ad electionem septimi Definitoris , ut De
finitorium sit completum . Si vero electus fuerit Mini
ster Generalis extra gremium Definitionis, tunc electio
septimi Definitoris omittitur, quia iam completum est
Definitorium , et Procurator, de corpore Capituli electus,
exclusus manet e gremio Definitorii, ut Constitutiones
nostrae ordinant.
1645. Electionibus sic persolutis , schedae coram
omnibus comburuntur, Litterae scrutiniorum , quae in
archivio Ordinis asservandae sunt , a Scrutinatoribus
subscribuntur , familia religiosa in refectorio congre
gatur, et instituitur processio. Novus Minister super
pelliceo et Stola coloris diei indutus, incipit Hymnum
Te Deum laudamus, quem alternatim recitantes Fratres
-
Cap. IV . De ritu celebrandi Capitula nostra . 471
processionaliter ad Ecclesiam pergunt. Praecedit Cru

cifer inter duos Acolythos cum luminibus, cottis in
dutos, sequuntur bini Fratres Laici, Clerici, Patres fa
miliae , Capitulares secundum dignitatis gradus , ac
demum Definitores neo-electi ac Minister Generalis
habens a sinistris suum Antecessorem , qui in hac
functione tantum habet locum primi Definitoris .
1646. Ad portam Ecclesiae primus Definitor asper
gillum iam ad hoc a Sacrista paratum P. Generali por
rigit, qui seipsum signat, et ab eodem loco Fratres
capite alquantum inclinato hinc inde stantes a dextris
et a sinitris aspergit, et reddito aspergillo ad Altare
maius pergit. Definitores, Capitulares et reliqui Fra
tres , si locus adsit, eum sequuntur in Presbyterium .
1647. Minister Generalis inter Definitores in infimo
Altaris gradu genuflectit. Deinde duo iuniores Defi
nitores dicunt sequentes Versiculos : primus vero De
finitor stans Orationes , quae hos sequuntur :
W. Benedicamus Patrem , et Filium cum sancto Spiritu :
R ). Laudemus, et superexaltemus eum in saecula .
W. Confirma hoc, Deus, quod operatus es in nobis:
Ñ. Salvum fac servum tuum N .:
V. Mitte ei, Domine, auxilium de Sancto:
R ). Et de Sion tuere eum .
y. Dominus vobiscum :
OREMUS.
Deus, cuius misericordiae non est numerus, et boni

tatis infinitus est thesaurus : piissimae Maiestati tuae pro
collatis donis gratias agimus, tuam semper clementiam
exorantes ; ut qui petentibus postulata concedis, eosdem
non deserens, ad praemia futura disponas.
Omnipotens sempiterne Deus , miserere famulo tuo
Ministro nostro N., et dirige eum secundum tuam cle
mentiam in viam salutis aeternae, ut te donante tibi
placita cupiat et tota virtute perficiat.
perpetua mentis et corporis sanitate gaudere : et gloriosa
Beatae Mariae semper Virginis intercessione a praesenti
Deus, qui Ecclesiam tuam beati P. N. Francisci me
ritis foetu novae prolis amplificas: tribue nobis ex eius
imitatione terrena despicere, et coelestium donorum semper
participatione gaudere.
veni, et adiuvando prosequere : ut cuncta nostra oratio
et operatio a te semper incipiat, et per te coepta finiatur.
Per Christum Dominum nostrum .
R. Amen .
1648. Dictis Orationibus, Praeses Capituli resp.
primus Definitor neo - Electum genuflexum paucis verbis
alloquitur stans in suppedaneo ad cornu Evangelii,
caeteris item stantibus . Finito sermone, novus Gene
ralis accepto Sigillo a Praeside resp. primo Definitore
ascendit Altare et sedet in cornu Evangelii, et omnes Ca
pitulares, incipiendo a Definitore primo, aliis Definito
Cap. IV. De ritu celebrandi Capitula nostra. 473
ribus, ex-Generali, ex -Definitoribus Generalibus, etc. etc.

cum debitis reverentiis accedunt et osculantur Sigillum
et manum Generalis: quo facto, quivis praeter sex De
finitores in Chorum interiorem se retrahit.
1649. Hisce peractis, Ministro Generali in scabello
genuflexo manente , Sacerdos Pluviali indutus cum Mi
nistris e Sacrario procedit, more solito cum Sanctissimo
benedictionem impertit ac SS. Sacramentum reponit.
Postea in locum Congregationis definitorialis P. Gene
ralis se retrahit, ubi gratulationes et iuramentum Defi
nitorum accipit de secreto servando.
1650. Si electiones terminentur noctu, SS. Sacra
mentum convenientius hac nocte manet expositum , et
processio ac benedictio fiunt mane hora competenti.
1651. Absolutis omnibus actibus capitularibus, sta
tuta die convocantur iterum Vocales ad refectorium , pu
blicantur Ordinationes et Decisiones, si forsan factae
fuerint, ac dein Capitulum sermone, qui a novo Mi
nistro pronuntiatur, dimittitur !
§ II. De ritu servando in Capitulo provinciali.
1652. Obtenta a Ministro Generali licentia, Provin

cialis, et ipso mortuo, Vicarius Provinciae seu primus
Definitor, statuto tempore per Litteras citatorias Ca
pitulum convocat, diem et locum celebrationis accurate
indicans, electionem Discretorum , ubi fiunt, ordinans,
aliaque disponens quae Capitulum respiciunt.
Olim totum Capitulum processionaliter novem Basilicas Urbis vi
sitabat, et simili modo a Romano Pontifice admittebatur ad osculum
pedis : quae hisce temporibus in hac forma melius omittuntur.
474 Pars VI. De sacris funct. extraord. in Ord. nostro occurr .
1653. Pridie diei Capituli ad prandium , quo tem

pore omnes Vocales adesse debent , legitur Regula
cum Testamento S. P. N. Francisci.
1654. In refectorio duo indices subsignati proprio
nomine et sigillo per P. Provincialem parieti affigantur,
quorum unus nomina Hebdomadarii, Lectorum, caetero
rumque Officialium Capituli, alter vero ordinem Missa
rum exhibeat, in quo Definitores aliique Patres aliqua
ornati dignitate caeteris Capitularibus et familiae Sa
cerdotibus praeponendi sunt.
1655. Quando durante Capitulo SS . Sacramentum
publicae venerationi exponi contingit, tertius insuper
index affigendus est, exhibens nomina Religiosorum ,
quibus per horas SS. Sacramentum est adorandum.
1656. Post meridiem , hora a Provinciali determinata,
P. Provincialis cum Definitoribus convenire solet ad
probandas Discretorum electiones : qui Discreti iuxta
ordinem in Albo descriptum intrant, Litteras testimo
niales exhibent, et non nisi prius obtento signo a Pro
vinciali abscedunt, osculantes cum intrant et cum re
cedunt manus Provincialis ac limen.
1657. Post Vesperas ac durante Missa conventuali,
tum in loco Capituli cum in omnibus aliis conventibus
Provinciae , dicitur Hymnus Veni Creator cum precibus
et Orationibus ut sub num . 1535 , et quidem hac die
et tribus diebus subsequentibus pro prospero successu
electionum aliorumque negotiorum capitularium .
1658. Mane diei electionis, Horae canonicae aliquan
tulum prius solito recitantur ; post Tertiam ab Heb
domadario capitulari dicitur Missa conventualis, in qua
omnes Clerici et Laici S. Communionem suscipere te
--
nentur; qua finita dicitur a Praeside Capituli Missa de

Spirito sancto (vide n . 1106) , cui omnes Capitulares
et familiae Fratres adsistant.
1659. Hora indicta tria dantur signa prolixiora pro
congregatione Capituli; omnibus dein collectis, leguntur,
ut num. 1624 dictum est, nomina Vocalium : leguntur
quoque Litterae convocatoriae P. Provincialis : Decre
tum nominationis in Commissarium, si Commissarius
Generalis Capitulum praesideat : ex Capite octavo Con
stitutionum Ordinis illa pars, quae incipit : In omni
electione.... usque ad verba : Clerici quamvis non sint
exclusive, et illa alia : Capitula Provincialia .... usque
ad verba : Ac dein cesset ut supra inclusive ; et Decre
tum Clementis VIII et Urbani VIII (vide n . 1625 ).
E CONSTITUTIONIBUS ORDINIS. CAP. VIII.
In omni electione (vide n. 1625).

Capitula Provincialia habeantur quolibet anno, Fe
ria VI secundae vel tertiae hebdomadis post Pascha vel
alio anni tempore, secundum Provinciarum consuetudi
nem : et ordinatur, ad tollendam omnimodam suspicionem ,
ut per menses duos dicto tempori proximos, nulla fiat
Fratrum mutatio sine magna ac manifesta necessitate ; et
si quemdam permutare opus esset, remittatur dein ad
dandam vocem tempore electionis Discreti in loco , ubi
prius erat de familia. Advertant RR. Patres Provin
ciales et Definitores, ut in dispositione familiarum et
permutatione Fratrum , nil faciant quod rationabilem )
pariat suspicionem alicuius pro futura electione consilii :

et intimato Capitulo Provinciali, in quovis loco Frater
476 Pars. VI. De sacris funct. extraord . in Ord. nostro occurr .
eligatur in Discretum , qui debeat ad Capitulum ire

cum Patre Guardiano, secum deferens necessitates loco
rum et etiam Fratrum in particulari : et Vocalis sit ut
Pater Guardianus.
Socii Ministri Provincialis habeant vocem activam
et passivam in electione Discreti Conventus Capituli
Provincialis, et idipsum intelligatur de sociis Rñi Patris
Generalis (in loco Capituli Generalis), quando ibidem re
periri poterunt.
Praedicatores, cum ad praedicandum in Quadra
gesima non nimis procul iverint, ad suum locum re
deant, ad faciendam Discreti electionem ; si vero tam
procul profectifuerint, ut tempore huius electionis reverti
nequeant, vel ad id vires eis non sufficiant, vocem habeant
in suae Provinciae Conventu, qui vicinior sit loci in quo
concionati fuerint.
Et Fratres , qui pedester adire non possunt, in
Discretos ad Provinciale Capitulum ituros non eligan
tur : excepto si essent Capituli immediate peracti Definito
res in actu .
Eligantur porro in Capitulo Provinciali quatuor
Definitores, quorum duo ad summum possunt esse ex iis
praecedentis Capituli; et in hac electione vocem habeant
passivam omnes Vocales in loco Capituli praesentes ; Mi
nistri vero Provinciales in hac electione vocem habeant
activam .
Ordinatur praeterea , ut , facta hac electione, in
humilitatis signum , ad ostendendum animum nostrum sin
cerum et ab omni specie ambitionis alienum , RR. PP. Pro
vinciales sponte renuncient officio suo omnique auctoritati
in manus Definitorum a Capitulo electorum ; et in per
fectae abdicationis testimonium , sigilla in manus ipsorum

tradent, omnium suorum defectuum culpam dicentes in
publico Capitulo ; et accepta humiliter poenitentia, ad ele
ctionem procedatur R. P. Provincialis : nulloque modo
eligantur in Provinciales iï, qui non possunt iter pedester
agere : et cum Provincialis electus fuerit, RR. Patres
Definitores, nomine Capituli, mittant aut scribant Rño
P. Generalı pro confirmatione, iuxta Clementinam ; in
terim vero, donec responsum venerit, valeat officium exer
cere tanquam Minister electus, dummodo in ipsa versetur
Provincia : et cum exactum fuerit triennium , non possit
in eadem Provincia reeligi, sed in ipsa liber permaneat
ab omni Praelatura per annum unum , et a Provincialatu
per annos tres. Si tamen in alia Provincia fuerit electus,
poterit illuc exercere officium per aliud triennium , ac
dein cesset ut supra .
Decretum Clementis VIII et Urbani VIII (Vid.
pag. 462).
1660. Lectionibus his finitis, Praeses ter interro
gat Vocales, si quis impedimentum cognoscat sive ex
parte eligendorum , sive ex parte eligentium, etc. etc.
ut sub num . 1627 ; datur dein absolutio a censuris
ecclesiasticis, invocatur Spiritus sanctus, emittitur iura
mentum ab omnibus , designantur tres Disquisitores,
et proceditur ad electiones, ut sub numero 1635 et seq.
dictum est, servatis tamen servandis et mutatis mu
tandis.
1661. In mensa Disquisitorum parata sint duo
vasa , acus cum filo, schedulae aequales, etc. etc. ut
num . 1622 dictum est ; quod valet etiam in electione
Discreti.
1662. Scrutinia repetuntur usque dum electi sunt

quatuor Definitores. Quod si intra 24 horas numerus
Definitorum non esset completus, Vocalibus ab electione
cessandum esset, et Ministro Generali ius competit
omnium electionum quae peractae non sunt.
1663. Pronuntiatio electionum fit eodem modo, ut
in electione Definitorum Generalium dictum est. Vide
num. 1639 et seq.
1664. Facta promulgatione Definitorum , Electi se
conferunt ad mensam Definitorum ; Provincialis vero
Sigillum primo Definitori vel Commissario Praesidi
tradit, culpam in medio refectorii dicit, ac postea re
cedit, ut dictum est num. 1642 .
1665. Postea proceditur ut sub num. 1643 et seq. ,
servatis tamen servandis , ad electionem novi Provincialis
et respective quinti Definitoris ac duorum Custodum .
1666. Facta promulgatione omnium electionum, ad
quam etiam membra familiae per aliquot ictus ad te
gulam ad refectorium vocantur, schedae comburuntur,
et scrutinia a Disquisitoribus subscribuntur, obsignantur
Sigillo Provinciae, et statim a novo Definitorio cum
littera commendatitia pro confirmatione novi Provin
cialis ad Ministrum Generalem mittuntur.
1667. Instituitur processio et reliqua peraguntur,
mutatis mutandis , ut dictum est num . 1645 et seq. No
tandum tamen est, quod sermo (vide num. 1648) omit
tatur, si ipse Praeses Capituli electus fuerit Provin
cialis.
Cap. IV. De ritu celebrandi Capitula nostra. 479
§ III . -
De ritu servando in Capitulo locali.
1668. In electione Discreti omnia observantur, quae

in electionibus Capituli provincialis respective gene
ralis dicta sunt, mutatis mutandis.
1669. Praeses huius electionis est Guardianus , qui
etiam vocem activam habet.
1670. Ipsa electionis die , in Provinciis ubi talis
laudabilis mos invaluit , post Missam conventualem,
intra quam Clerici et Laici recipiant S. Communio
nem, dicitur servatis servandis (vide num . 1 106) Missa
votiva solemnis de Spiritu sancto ,1. intra quam
post Elevationem in Choro recitantur preces ut in
n . 1535 .
1671. Praeter Litteras citatorias Provincialis et De
cretum Clementis VIII et Urbani VIII , legitur e capite
octavo Constitutionum nostrarum pars incipiens a ver
bis : In omni electione.... usque ad verba : Capitula Pro
vincialia exclusive (vide n. 1625).
1672. Interrogantur Vocales, si forte aliquod im
pedimentum cognoscant, quod electionem alicuius nul
lam reddere possit, aut etiam votationem ; invocatur
Spiritus sanctus , et iuramentum praestatur, tacto libro
Evangeliorum seu Missali , a Clericis et Laicis, sed ta
men absolutio non datur.
1673. Si P. Provincialis Capitulum praesideat, ipse
iuramentum non praestat , quia ad electionem non
concurrit.
1 S. Rit. C. 7. Aug. 1709; et Capit. gen . 1747 , ad n. 7 .

1674. Postea proceditur ad electionem. Si in quinto

scrutinio nullus habetur eventus, Vocales omnes in re
fectorio disciplinam faciant recitando simul Ps . Miserere,
et noviter invocatur Spiritus sanctus. Si etiam in sexto
scrutinio nullus electus fuerit Discretus, privetur illa
familia Discreto pro Capitulo provinciali proximo se
quenti ! Tabula scrutiniorum nihilominus a Disquisi
toribus subscripta et obsignata ad P. Provincialem pro
Capitulo mittitur.
1675. Facta electione schedae comburuntur, et Lit
terae testimoniales a duobus Disquisitoribus subscri
ptae et obsignatae Electo traduntur, ut eas in Capitulo
exhibeat. Superscriptio sic sonat : Adm . Reverendis Pa
tribus Ministro Provinciali et Definitoribus Capituli FF .
Minorum Capuccinorum Provinciae N. N.
1676. Totum finitur cum Oratione Agimus tibi gra
tias, omnipotens Deus et uno Ave Maria.
1677. Sic conficitur
TABULA SCRUTINIORUM .
In nomine Domini Nostri Iesu Christi, eius SSmae

Genitricis Mariae, ac Seraphici Patris nostri Francisci,
totiusque coelestis Curiae triumphantis. Amen .
Haec est electio canonica (Rmorum Definitorum Ge
neralium -- Rmi P. Ministri Generalis - Adm . RR. De
finitorum Provincialium A. R. P. Ministri Provin
cialis - RR. Custodum huius nostrae Provinciae N. N. -
Discreti huius loci nostri N. N .; facta ex impositione
A. R. P. N. N. Ministri Provincialis Provinciae N. N. -
1 Dec. Capit . gen . 1782 , ad n. 7 .

-
Cap. IV . De rilu celebrandi Capilula nostra . 481
(N. B. Quando Capitulo provinciali praesens erit Min .

Generalis , pronuntietur et dicatur : Haec est electio ca
nonica etc. facta ex impositione Rři P. N. a N. Mi
nistri Generalis totius nostrae Congregationis, praesidente
ADNOTATIONES
ipso et assistente) in hoc loco N. N. facta hodie die ....

mensis .... anni .... . in qua quidem electione vota habuere:
passive
lusiva
eda
. rta
non
cum
concurrit
sch
ape
inc
.
DISCRETI
. ODES
vel INCIALIS
,Scrut
• ENERALIS COST
.III
I,1I
PROV
Serut
.II
80
16
3
G
1.Scrut
DEFINITORES
52
16
.
N
Vocalium
.(1)Sequitur
elenchus
omnium
S.IIcrut
IO
14
I.Scrut
II
. OCALIUM
31
56
.
I
NOMINA
4
7
Franciscus
NUM
Antonius
Andreas
Paulinus
Aloysius
ET
V
Iacobus
. ocalium
Petrus
NPaulus
NR.
P..
siva
.a
P..
R.
P...
a.
R.
.R.
R.
Num
P.
P.
N
a
P.
aN.
aN
.
..
R.
N
P.
aNR.
110
)(1aR.
.
N
a
P.
.
Inclu
V
56
.
31
482 Pars VI. De sacris funct, ertraord. in Ord . nostro occurr .
Et ego Fr. N. a N. Compromissarius, nomine meo

et sociorum meorum Compromissariorum , virtute compro
missi limitati in nos facti, eligo et electum ( electos) esse
pronuntio ipsum A. R. P. N. a N. Ministrum Genera
lem totius Congregationis nostrae ( Provincialem De
finitores - Custodes Discretum ), in cuius ( quorum )
electione vestrum pars maior consentit. Amen .
mensis .... anni ....
Ex loco nostro N. die .... mensis
Fr. N. a N. Sacerdos, Disquisitor et

Compromissarius, Cap. ind.
Fr. N. a N. Sacerdos, Disquisitor et
(L.XS.) Compromissarius, Cap. ind.
Fr. N. a N. Sacerdos , Disquisitor et
Compromissarius, Cap. ind.
Nota. In Litteris testimonialibus electi Discreti , post

verba : pars maior consentit,adiungitur : Rogamus igitur
Adm . RR. PP ., ut eum admittatis in nostro Capitulo
provinciali ad omnia legitime celebranda, quae de iure
ei competere bene noveritis. Valete.
Cap. V. De ritu admin . Sacram.grav. in firm .et de modo iuv . mor . 483
CAPUT V.
DE RITU ADMINISTRANDI SACRAMENTA

GRAVITER INFIRMIS, ET DE MODO IUVANDI MORIENTES.
§ I. - De ritu administrandi S. Communionem

moribundis.
1678. S. Communio extra Ecclesiam ministratur vel

per modum Viatici periculose aegrotantibus , vel ad
implendum praeceptum Communionis paschalis , aut
etiam ex devotione iis tantum, qui ob infirmitatem aut
aliud impedimentum ad Ecclesiam convenire non valent.
1679. Communio pro Viatico ministratur , cum pro
babile est, quod infirmo periculum vitae immineat , aut
saltem quod infirmus graviter aegrotet . Viaticum dari
potest non ieiunis ; quod si aeger sumpto Viatico aliquot
adhuc dies vixerit , et perdurante eodem mortis periculo ,
iterum communicare desideret , denuo Viaticum ei non
ieiuno dari potest, si ieiunus manere nequit , et quidem
iteratis vicibus , si eadem adiuncta perdurant.
1680. Si dubitetur, an aegrotus S. Hostiam deglu
tire possit, et urgeat praeceptum Viatici, experimentum
capiatur cum particula non consecrata vel re alia ; si
saltem partem S. Hostiae deglutire valet, pars ei detur ;
si prae ariditate oris et faucium difficile deglutit, haec
praevie aqua etc. madefiant et post sumptionem SS. Eu
charistiae aliquid liquidum ei potus detur, ut facilius
S. Hostiam deglutiat, vel sacra Hostia aut pars ei in
decenti cochleari cum liquido porrigatur.
484 Pars VI. De sacris funct. ertraord . in Ord . nostro occurr .
1681. Si Sacerdos allato iam Sacramento intelligat,

aliquid v. g. tussim, vomitum, delirium , Communioni
obstare , SS. Eucharistiam super mensam deponere et
cum adstantibus adorando paulisper morari poterit ,
donec obstaculum cesset. Si vero intra breve tempus
obstaculum non cessaturum videatur, infirmum monebit
et exhortabitur , ut si valet , spiritualiter communicet,
deinde ei cum SS. Sacramento benedictionem imper
tietur, et ad Ecclesiam SS. Eucharistiam reportabit.
1682. Aliis infirmis , non periculose aegrotantibus,
potest saepius S. Communio deferri et ministrari , sed
ieiunis ante omnem cibum et potum , non secus ac cae
teris Fidelibus. Si quis diuturno, non tamen periculoso
morbo laborans, usque ad auroram ieiunus manere ne
quit, tunc ei etiam ante auroram, imo statim post me .
diam noctem S. Communio ministrari poterit, sed nun
quam non ieiuno.
1683. Quando Religioso infirmo deferendum est
S. Viaticum resp. S. Communio, aegri cubiculum mun
detur diligenter, odoriferisque floribus, si haberi pos
sint, convenienter exornetur; mensa mappa candida et
munda contegatur, in eaque ponantur imago Christi
Crucifixi inter duo candelabra cum cereis accensis, va
sculum cum aqua aut vino ad abluendos Sacerdotis di
gitos et pro purificatione ab infirmo sumenda, purifi
catorium ad detergendos Sacerdotis digitos, linteum
denique mundum tempore Communionis pectori infirmi
imponendum . In promptu sit etiam aqua lustralis cum
aspersorio .
1684. Hora competente aliquot campanae ictibus
convocantur Religiosi (vide num. 17), qui SS. Sacramen
Cap. V. De ritu admin . Sacram.grav. in firin .et de modo iuv. mor. 485
tum cum cereis accensis comitentur et umbellam , ubi

haberi potest, deferant. Superior, lotis prius manibus,
induit superpelliceum et Stolam albi coloris, et accen
sis duobus cereis in Altari modo solito vadit ad Al
tare, et extenso in eo Corporali debitis cum genufle
xionibus e Pyxide sumit aliquas Particulas et immittit in
minorem Pyxidem , illaque, "digitis prius purificatis, in
Tabernaculo reposita et obserata (Pyxis ipsa semper in
Tabernaculo relinquenda est, dum Communio ad infirmos
defertur, ne interea in Ecclesia Eucharistia deficiat), hanc
suo operculo bene claudit . et velo serico albi coloris
operit ; tum imposito sibi Velo humerali albi coloris et
vitta ad pectus ligato ne decidat, Pyxidem extremitatibus
Veli humeralis coopertam utraque manu tenens , ad
infirmum defert.
1685. In processione ad cubiculum infirmi praecedit
Acolythus portans Rituale, et tintinnabulum seu campa
nulam iugiter pulsans ; succedunt Fratres et Patres
bini et bini, cereos accensos tenentes ; ultimo Sacerdos
SS. Sacramentum ante pectus elevatum gestans ince
dit, intelligibili voce incipiens Psalmum : Miserere mei
Deus etc. , qui a caeteris alternatim recitatur. Si forte
via ad infirmum sit longior, possunt addi alii Psalmi
et Cantica .
1686. Interea infirmarius aegrotantem Fratrem eri
git et genuflexum iuxta lectum sustinet, vel si ob de
bilitatem surgere nequeat, sedere facit in lecto, si facile
fieri possit, linteum mundum eius pectori applicat, et
si Sacerdos sit, Stolam albam humeris eius imponit.
1687. Cum processio ad locum pervenerit, sonus
campanulae cessat, et Acolythus praecedens ianuam
aperit, genuflectit, et cum eo reliqui etiam genuflectunt

ab utraque parte, in medio transitum relinquentes Sa
cerdoti, quem duo ex senioribus Patribus cum cereis
accensis in cubiculum infirmi praecedunt ; ingrediuntur
deinde, qui Sacerdoti ministrant, et alii quotquot vo
luerint vel potuerint.
1688. Sacerdos cubiculum infirmi ingrediens dicit:
Pax huic domui. R. Et omnibus habitantibus in ea ; tum
Sacramentum supposito Corporali extenso super men
sam depositum genuflexus adorat, et statim erectus de
ponit Velum humerale. Mox aqua benedicta aspergit
infirmum et cubiculum , dicens (etiam tempore paschali):
Asperges me, Domine, hyssopo, et mundabor : lava
bis me , et super nivem dealbabor ; et primum versum
Psalmi Miserere, cum Gloria Patri etc.
Deinde repetitur Antiphona : Asperges me etc. Po
stea conversus ad SS. Sacramentum :
Ť. Adiutorium nostrum in nominc Domini :
R ). Qui fecit coelum et terram .
V Domine, exaudi orationem meam :
OREMUS.
Exaudi nos, Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne

Deus : et mittere digneris sanctum Angelum tuum de
coelis, qui custodiat, foveat, protegat, visitet atque defen
dat omnes habitantes in hoc habitaculo. Per Christum
Dominum nostrum . R ). Amen .
Cap. V. De ritu admin . Sacram.grav. infirm . etdemodo iuv.mor . 487
1689. His dictis genuflectit, et accedit ad infirmum ,

brevi adhortatione eum monens, ut secundum piam Re
ligiosorum consuetudinem veniam petat, si forte ex fra
gilitate humana quempiam verbo vel facto contrista
verit aut offenderit, et Fratrum orationi humiliter se
commendet ; quod cum praestitit , Sacerdos vicissim
nomine omnium Fratrum ab eo veniam petit, eumque
monet, ut s. professionem more solito renovet.
FORMULA PROFESSIONIS.
Ego Fr. N. voveo et promitto Deo omnipotenti, et

B. Mariae Virgini,et B. Francisco, et omnibus Sanctis, et
tibi Pater, toto tempore vitae meae servare Regulam Fra
trum Minorum , per Dominum Papam Honorium confir
matam , vivendo in obedientia , sine proprio, et in castitate .
1690. Sacerdos dein ad mensam reversus iterum
genuflectit; tum dicto ab infirmo ipso, si potest, vel
eius nomine a Ministro Confiteor etc. , Pyxidem discoo
perit, genuflectit, et cavens ne tergum vertat SS. Sacra
mento , convertit se ad infirmum et dicit Misereatur etc.
Indulgentiam etc. more solito. Deinde facta iterum ge
nuflexione accipit sinistra Pyxidem et dextera sacram
Hostiam, eamque ostendit infirmo dicens de more : Ecce
Agnus Dei etc. et Domine, non sum dignus etc.; tum
faciens supra Pyxidem signum Crucis cum Hostia, eam
infirmo porrigit sub praescripta forma : Accipe, frater,
Viaticum Corporis Domini nostri Iesu Christi, qui te
custodiat ab hoste maligno, et perdiucat in vitam aeternam .
Amen ., si per modum Viatici : Corpus Domini etc. , si
ex devotione Communio ministratur.
1691. Si mors immineat et periculum sit in mora ,

omissis precibus praedictis statim Viaticum infirmo
praebeatur.
1692. Infirmo communicato , Sacerdos reponit et
claudit Pyxidem super Corporale , abluit digitos nihil
dicens, et infirmo datur ablutio ; tum dicit :
Ý . Dominus vobiscum :
OREMUS.
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, te

fideliter deprecamur, ut accipienti fratri nostro sacro
sanctum Corpus Domini Nostri Iesu Christi Filii tui,
tam corpori quam animae prosit ad remedium sempi
ternum : Qui tecum vivit et regnat in unitate Spiritus
sancti Deus, per omnia saecula saeculorum .
R ). Amen .
1693. Et reassumpto Velo humerali, genuflectit, ac
cipit utraque manu ut antea Pyxidem , facit cum ea e
loco suo signum Crucis super infirmum , nihil dicens, et
reverenter SS. Sacramentum deferens, ordine quo ve
nerat, revertitur ad Ecclesiam dicendo Psalrnum Lau
date Dominum de coelis etc. , quem caeteri alternatim
prosequuntur ; imo et alios Psalmos et Hymnos, prout
tempus feret.
1694. Cum pervenerit ad Ecclesiam , ponit SS. Sa
cramentum super Altare supposito Corporali, genu
flectit et dicit : Panem de coelo, Dominus vobiscum etc. ,
cum Oratione : Deus, qui nobis sub Sacramento etc.
cum longiori conclusione. Deinde annuntiat Indulgen
tias a Summis Pontificibus concessas SS. Sacramentum
Cap. V. De ritu admin . Sacram.grav. infirm . et de modo iuv. mor. 489
comitantibus ! Postea cum SS. Sacramento in Pyxide

Velo cooperta faciat signum Crucis super praesentes,
nihil dicens ; deinde reponat illud in Tabernaculo.
§ II. De ritu administrandi

Extremam - Unctionem .
1695. Extremae -Unctionis Sacramentum periculose

aegrotantibus tantum administrandum est, et quidem
semel in eadem infirmitate, nisi infirmus convaluerit, et
iterum in periculum mortis inciderit.
1696. Debet autem hoc Sacramentum infirmis prae
beri, qui cum ad usum rationis pervenerint, tam gra
viter laborant, ut mortis periculum imminere videatur ;
et iis, qui prae senio deficiunt, et in diem videntur mo
rituri etiam sine alia infirmitate.
1697. Administranda est Extrema-Unctio, si fieri
possit, eo tempore, cum infirmis adhuc integra mens
et ratio viget, ut ad uberiorem Sacramenti gratiam
percipiendam , ipsi etiam suam fidem ac piam animi
voluntatem conferre possint, dum sacro liniuntur Oleo.
1698. Praebeatur etiam infirmis, qui sensibus sunt
destituti, qui phrenesi aut amentia laborant, dummodo
non sit periculum , ut quidquam fieri possit contra re
verentiam Sacramenti.
· Septem annorum et totidem quadragenarum iis , qui cum lumine,

et quinque annorum et totidem quadragenarum ijs , qui sine lumine de
vote comitati sunt , modo orent ad consuetos fines sanctae Ecclesiae.
Praedicta Indulgentiarum annuntiatio, si iam sufficienter notae sunt, non
singulis vicibus est repetenda.
490 Pars. VI. De sacris funct. extraord . in Ord. nostro occurr .
1699. Si tempus et infirmi conditio permittant, ante

Extremam-Unctionem , Poenitentiae et Eucharistiae Sa
cramenta infirmo praebeantur.
1700. Si quis laboret in extremis, et periculum
immineat ne decedat , antequam finiantur Unctiones ,
cito ungatur, incipiendo ab eo loco : Per istam sanctam
Unctionem etc. ut infra ; deinde, si adhuc supervivat,
dicantur Orationes praetermissae suo loco positae.
1701. Quod si dubitet Sacerdos , an ungendus
vivat adhuc, Unctionem prosequatur, sub conditione
pronuntiando formam , dicens : Si vivis, per istam san
ctam Unctionem etc. Si vero dum ungitur, infirmus de
cedat, Sacerdos ultra non procedat, et praedictas Ora
tiones omittat.
1702. Unguntur s . Oleo oculi, aures, nares, os et
manus ; pedes etiam et renes ungendi sunt ; sed renum
unctio omittitur, quando infirmus commode moveri non
potest.
1703. Manus vero , quae reliquis infirmis interius
ungi debent, Sacerdotibus exterius ungantur.
1704. Si quis autem sit aliquo membro mutilatus,
pars loco illi proxima inungatur, eadem verborum forma.
1705. Dum oculos, aures, et alia corporis membra,
quac paria sunt, Sacerdos ungit, caveat, ne alterum
ipsorum inungendo Sacramenti formam prius absolvat,
quam ambo huiusmodi paria membra perunxerit.
1706. Cum ergo alicui nostro Confratri sit admini
stranda Extrema-Unctio, acgri cubiculum mundetur et
exornetur, ut num . 1683 dictum est.
1707. Mensa mappa candida sit cooperta , in ea pa
rata sint vas , in quo sit bombacium in septem glo
Cap.V. De ritu admin Sacram. grav . in firm .et de modo iuv.mor . 491
bulos distinctum , ad abstergendas partes inunctas, me

dulla panis ad detergendos digitos, aqua ad abluen
das Sacerdotis manus ; item cerea candela, quae deinde
accensa ipsi Ungenti lumen praebeat.
1708. Omnibus ad administrationem s. Unctionis
necessariis praeparatis, Superior sine superpelliceo et
Stola praecedentibus Clerico cum Cruce sine hasta, Fra
tribus sine luminaribus, s. Oleum ad cubiculum infirmi
defert sacculo serico violacei coloris inclusum , illudque
caute deferat, ne effundi possit.
1709. Dum ad locum procedunt, Fratres alterna
tim, ipso Superiore intonante , recitant Ps . Miserere.
1710. Cum perventum fuerit ad locum , ubi iacet
infirmus, Sacerdos intrans cubiculum, dicit : Pax huic
domui: R. Et omnibus habitantibus in ea .
1711. Deinde deposito s . Oleo super mensam , su
perpelliceo, Stolaque violacea indutus, aegroto Crucem
pie deosculandam porrigit ; mox in modum Crucis eum
aqua benedicta, et cubiculum, et circumstantes asper
git, dicens : Asperges me, Domine etc. cum Vers. et
Oratione, ut supra num. 1688 .
1712. Deinde piis verbis illum consoletur , et de
huius Sacramenti vi atque efficacia , si tempus ferat,
breviter admoneat ; et quantum opus sit, eius animam
confirmet, et in spem erigat vitae aeternae.
1713. Postea dicit :
V. Adiutorium nostrum in nomine Domini :
R. Qui fecit coelum et terram .
492 Pars VI. De sacris funct. extraord. in Ord. nostro occurr.
OREMUS.
Introeat, Domine Jesu Christe , domum hanc sub

nostrae humilitatis ingressu , aeterna felicitas, divina
prosperitas, serena laetitia, charitas fructuosa , sanitas
sempiterna : effugiat ex hoc loco accessus daemonum :
adsint Angeli pacis, domumque hanc deserat omnis ma
ligna discordia . Magnifica , Domine , super nos nomen
sanctum tuum ; et benedic * nostrae conversationi: sancti
fica nostrae humilitatis ingressum , qui sanctus et pius
es, et permanes cum Patre et Spiritu sancto in saecula
saeculorum . Amen .
Oremus, et deprecemur Dominum nostrum Iesum
Christum , ut benedicendo benedicat * hoc tabernaculum ,
et omnes habitantes in eo ; et det eis Angelum bonum
custodem , et faciat eos sibi servire ad considerandum
mirabilia de lege sua : avertat ab eis omnes contrarias
potestates : eripiat eos ab omni formidine, et ab omni
perturbatione, ac sanos in hoc tabernaculo custodire di
gnetur. Qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat
Deus in saecula saeculorum . Amen .
OREMUS.
Exaudi nos, Domine sancte, Pater omnipotens, ae

terne Deus : et mittere digneris sanctum Angelum tuum
de coelis, qui custodiat, foveat, protegat, visitet, atque
defendat omnes habitantes in hoc habitaculo. Per Chri
stum Dominum nostrum . Amen .
1714. Si tempus non patiatur, praecedentes Oratio
nes ex parte vel in totum poterunt omitti.
Cap. V. De ritu admin . Sacram . grav infirm . et de modo iuv. mor . 493
1715. Tunc de more facta Confessione generali, Sa

cerdos dicat : Misereatur vestri etc. Indulgentiam etc.
1716. Antequam Sacerdos incipiat ungere infirmum ,
moneat adstantes Fratres, ut pro illo orent, et ubi
commodum fuerit, recitent septem Psalmos Poeniten
tiales cum Litaniis, vel alias preces, dum ipse Unctionis
Sacramentum administrat. Mox dicat :
In nomine Patris X ,et Filii * , et Spiritus sancti,
extinguatur in te omnis virtus diaboli per impositionem
manuum nostrarum , et per invocationem omnium sancto
rum Angelorum , Archangelorum , Patriarcharum , Pro
phetarum , Apostolorum , Martyrum , Confessorum , Vir
ginum , atque omnium simul Sanctorum . Amen.
1717. Deinde intincto pollice in Oleo sancto, in
modum Crucis ungit infirmum in partibus hic subscriptis,
aptando proprio loco verba formae; et post quamlibet
Unctionem tergat loca inuncta novo globulo bombacii ,
eumque in vase mundo reponat, et ad Ecclesiam postea
deferri faciat, ut comburantur et cineres proiiciantur in
Sacrarium. Unctio fit sequenti modo :
AD OCULOS.
Per istam sanctam Unctionem * , et suam piissimam

misericordiam , indulgeat tibi Dominus quidquid per vi
sum deliquisti. Amen .
AD AURES.

misericordiam , indulgeat tibi Dominus quidquid per au
ditum deliquisti. Amen.
AD NARES,

misericordiam , indulgeat tibi Dominus quidquid per odo
ratum deliquisti. Amen .
AD Os, compressis labiis.
misericordiam , indulgeat tibi Dominus quidquid per gu
stum et locutionem deliquisti. Amen .
Ad Manus.
Per istam sanctam Unctionem X , et suam piissimam

misericordiam , indulgeat tibi Dominus quidquid per
tactum deliquisti. Amen.
AD PEDES.

misericordiam ,indulgeat tibi Dominus quidquid per gres
sum deliquisti. Amen.
AD LUMBOS sive RENES.
Per istam sanctam Unctionem * , et suam piżssimam

misericordiam , indulgeat tibi Dominus quidquid per lum
borum delectationem deliquisti. Amen .
1718. Quibus omnibus peractis, Sacerdos dicit :
Kyrie eleison . Christe eleison . Kyrie eleison.
Pater noster.
. Et ne nos inducas in tentationem :
Cap. V. De ritu admin Sacram. grav . infirm . et de modo iuv. mor. 495
. Salvum fac servum tuum :

R ). Deus meus, sperantem in te.
V. Mitte ei, Domine, auxilium de Sancto :
R. Et de Sion tuere eum.
. Esto ei, Domine, turris fortitudinis:
R. A facie inimici.
W. Nihil proficiat inimicus in eo:
R. Et filius iniquitatis non apponat nocere ei.
OREMUS .
Domine Deus , qui per Apostolum tuum Iacobum

locutus es : Infirmatur quis in vobis ? inducat Presbyteros
Ecclesiae, et orent super eum , ungentes eum Oleo in no
mine Domini: et oratio fidei salvabit infirmum , et alle
viabit eum Dominus : et si in peccatis sit, remittentur ei;
cura , quaesumus, Redemptor noster, gratia sancti Spi
rilus languores istius infirmi, eiusque sana vulnera, et
dimitte peccata, atque dolores cunctos mentis et corporis
ab eo expelle, plenamque interius et exterius sanitatem
misericorditer redde, ut ope misericordiae tuae restitutus,
ad pristina reparetur officia. Qui cum Patre et Spi
ritu sancto vivis et regnas Deus in saecula saeculo
rum . Amen .
OREMUS.
Respice, quaesumus Domine, famulum tuum N. in

infirmitate sui corporis fatiscentem , et animam refove,
quam creasti: ut castigationibus emendatus, se tua sen

tiat medicina salvatum , Per Christum Dominum no
strum . Amen .
OREMUS.
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, qui

benedictionis tuae gratiam aegris infundendo corporibus,
facturam tuam multiplici pietate custodis: ad invocatio
nem tui Nominis benignus assiste, ut famulum tuum ab
aegritudine liberatum , et sanitate donatum , dextera tua
erigas, virtute confirmes, potestate tuearis, atque Eccle
siae tuae sanctae, cum omni desiderata prosperitate, re
stituas. Per Christum Dominum nostrum .
R. Amen .
1719. Ad extremum, pro personae qualitate, salu
taria monita breviter praebere poterit, quibus infirmus
ad resignationem, imo ad moriendum in Domino confir
metur, et ad fugandas daemonum tentationes roboretur.
1720. Post haec aspergit eum aqua benedicta, eique
dat benedictionem S. P. N. Francisci dicens :
Benedicat tibi Deus, et custodiat te : ostendat faciem
suam tibi et misereatur tui, convertat vultum suum ad
te et det tibi pacem : Dominus benedicat te * , et liberet
te ab omnibus malis. Amen .
1721. Omnibus finitis, Superior superpelliceum et Sto
lam deponit, et omnes quo venerunt ordine ad Cho
rum revertuntur , dicentes Ps. Laudate Dominum de
coelis, et s. Oleum in suo loco reponitur.
Cap. V. De ritu admin . Sacram.grav .infirm . et de modo iuv. mor . 497
§ III. — De ritu benedictionis Apostolicae

in articulo mortis impertiendae.
1722. Sacerdos facultatem habens a S. Sede Aposto

lica delegatam, superpelliceo et Stola violacea indutus,
ingrediens locum, ubi iacet infirmus, dicit :
Pax huic domui:
R ). Et omnibus habitantibus in ea .
Deinde aspergit infirmum et cubiculum dicens :
Antiph. Asperges me, Domine, hyssopo, et mundabor :
lavabis me, et super nivem dealbabor.
Miserere mei, Deus, secundum magnam misericor
diam tuam . Gloria Patri. Sicut erat.
Repetitur Antiphona Asperges me.
1723. Conversus nunc ad infirmum , dicit :
V. Adiutorium nostrum in nomine Domini:
Ant. Ne reminiscaris, Domine, delicta famuli tui:
neque vindictam sumas de peccatis eius.
Kyrie eleison. Christe eleison . Kyrie eleison .
Pater noster, secreto .
Ý. Et ne nos inducas in tentationem :
7. Salvum fac servum tuum :
y. Domine, exaudi orationem meam :
R. Et clamor meus ad te veniat,
y. Dominus vobiscum :
32
498 Pars VI. De sacris funct, extraord . in Ord . nostro occurr .
OREMUS.
Clementissime Deus, Pater misericordiarum , et Deus

totius consolationis, qui neminem vis perire in te cre
dentem , atque sperantem : secundum multitudinem mise
rationum tuarum respice propitius famulum tuum N.,
quem tibi vera fides, et spes christiana commendant. Vi
sita eum in salutari tuo, et per Unigeniti tui passionem
et mortem , omnium ei delictorum suorum remissionem ,
et veniam clementer indulge: ut eius anima in hora
exitus sui te iudicem propitiatum inveniat, et in san
guine eiusdem Filii tui ab omni macula abluta , transire
ad vitam mereatur perpetuam . Per eumdem Christum
Dominum nostrum . R. Amen.
1724. Tunc dicto ab uno e Clericis adstantibus Con
fiteor, Sacerdos dicat Misereatur etc. , ac deinde :
Dominus noster Iesus Christus, Filius Dei vivi, qui
beato Petro Apostolo suo dedit potestatem ligandi atque
solvendi, per suam piïssimam misericordiam recipiat con
fessionem tuam , et restituat tibi stolam primam , quam
in Baptismate recepisti: et ego facultate mihi ab Apo
stolica Sede tributa , indulgentiam plenariam , et remis
sionem peccatorum tibi concedo. In nomine Patris ,
et Filii, et Spiritus sancti. Amen .
Per sacrosancta humanae reparationis mysteria, re
mittat tibi omnipotens Deus omnes praesentis et futurae
vitae poenas, paradisi portas aperiat, et ad gaudia sem
piterna perducat. Amen.
Benedicat te omnipotens Deus, Pater * , et Filius,
et Spiritus sanctus. Amen.
Cap. V. De ritu admin . Sacram.grav. infirm.et de modo iuv. mor. 499
1725. Si vero infirmus sit adeo morti proximus, ut

neque Confessionis generalis faciendae, neque praemis
sarum precum recitandarum tempus suppetat , statim
Sacerdos benedictionem ei impertiatur, dicens : Domi
nus noster, etc. ut supra.
1726. Et si mors urgeat, dicat :
Indulgentiam plenariam et remissionem omnium pec
catorum tibi concedo. In nomine Patris, et Filii, et Spi
ritus sancti. Amen .
1727. Haec formula ( ex Brevi Apostolico Quo universi
Leonis Papae XIII sub die 7 Iulii 1882 ) retineri debet
quoad omnes, etiam Regulares, Tertiarios etc. , addito
tantum ab istis ad Confiteor nomine sancti proprii Fun.
datoris .
§ IV. - De commendatione animae.
1728. Sacerdos Fratri agonizanti superpelliceo et

Stola violacea indutus assistat, eumdemque non dere
linquat, donec animam exspiraverit.
1729. Ad primum ingressum dicit Pax huic do
mui etc. , ac infirmum et cubiculum aspergit ut sub
n. 1688 dictum est.
1730. Tunc Fratri moribundo Crucifixum ad osculan
dum porrigit, placidis verbis eum ad confidentiam in
Deum exhortatur , ac Crucifixum ita ante ipsum col
locat, ut eum videre ac osculari possit. Accenditur
candela benedicta , ac deinde omnibus et ipso Sacerdote
genuflexis, dicuntur Litaniae breves ut in Breviario vel
Rituali Romano .
1731. Deinde cum in agonia sui exitus anima an

xiatur, dicatur : Proficiscere anima christiana etc. ut
ibi. Interim Sacerdos infirmum aqua benedicta aliquo
ties aspergit, illique Crucifixum ad deosculandum por
rigit.
1732. Si anxiatur adhuc anima, dicuntur Psalmi 117
et 118 per Horas distributi , et leguntur caput 17
S. Ioannis ac Passio secundum eumdem Ioannem ; ita
tamen , ut hinc inde in lectione et oratione pausetur,
interpositis piis precibus iaculatoriis.
1733. Egressa autem anima, dicitur R. Subvenite
Sancti Dei etc. , ut in eodem Breviario aut Rituali
Romano .
CAPUT VI.
DE DEPOSITIONE CONFRATRIS NOSTRI

SEU DE EXEQUIIS !.
1734. Constituto tempore, quo corpus ad Ecclesiam

deferendum est, conveniant Fratres ad locum , ubi funus
iacet, ac datis certis campanae signis, Superior indutus
superpelliceo et Stola nigra , vel etiam Pluviali eius
dem coloris, Clerico praeferente Crucem et alio aquam
benedictam , ad funus accedit : Fratribus distribuantur
cerei et accendantùr. Superior antequam efferatur ca
daver illud aspergit, nihil dicens, et mox incipit Anti
phonam Si iniquitates, et alternatim dicitur Ps. De pro
fundis, cuius in finé : Requiem aeternam dona ei, Do
1 Ex Rituali Romano .
Cap. VI. De depositione Confratris nostri seu de Exequiis. 501
mine, et lux perpetua luceat ei; repetit Antiphonam to

tam Si iniquitates etc. Deinde cadaver effertur.
1735. Dum corpus defuncti processionaliter, praece
dente Cruce , a Fratribus in Ecclesiam defertur, Sa
cerdos gravi voce intonat Antiphonam Exultabunt Do
mino , et Fratres inchoant Psalmum Miserere, quem
alternatim cum debitis pausis prosequuntur, ita ut illi,
qui incedunt a parte dextera, dicant primum versum ,
et qui a sinistra secundum ; interimque campana pul
satur, donec funus in Ecclesia fuerit depositum .
1736. Ad ingressum Ecclesiae repetitur a Sacerdote
Antiphona : Exultabunt Domino ossa humiliata . Deinde
Ecclesiam ingressi , praecinente Cantore aut Superiore,
alternatim cantant sequens Responsorium .
Subvenite, Sancti Dei : Occurrite, Angeli Domini *,
suscipientes animam eius *, offerentes eam in conspectu
Altissimi.
. Suscipiat: te Christus, qui vocavit te, et in si
num Abrahae Angeli deducant te.
R. Suscipientes animam eius * , offerentes eam in
conspectu Altissimi.
V. Requiem aeternam dona ei, Domine.
R. Et lux perpetua luceat ei.
Offerentes eam in conspectu Altissimi.
1737. Deposito feretro in medio Ecclesiae, ita ut de
functi pedes, si fuerit Laicus aut Clericus, sint versus
Altare maius, si vero fuerit Sacerdos, caput sit versus
ipsum Altare ; et cereis accensis circa corpus, statim ,
nisi quid impediat, dicitur Officium Defunctorum , cum
tribus Nocturnis et Laudibus ; duobụs Clericis incipien
tibus absolute Invitatorium : Regem , cui omnia vivunt,
502 Pars VI. De sacris funct. extraord. in Ord. nostro occurr .
venite adoremus etc. ; Ps. Venite exultemus etc. , et du

plicantur Antiphonae.
1738. Ad finem Officii, post Antiphonam Cantici Be
nedictus etc. , Ego sum resurrectio etc. , dicitur Pater
noster secreto .

W. A porta inferi:
R. Erue, Domine, animam eius.
. Requiescat in pace. R. Amen .
Ñ. Domine, exaudi orationem meam :
Ý . Dominus vobiscum :
OREMUS.
Absolve, quaesumus Domine, animam famuli tui ab

omni vinculo delictorum : ut in resurrectionis gloria inter
Sanctos et Electos tuos resuscitatus respiret. Per Chri
stum Dominum nostrum . R. Amen .
1739. Dum in Officio dicuntur Laudes, Superior cum
Ministris parantur ad Missam solemnem celebrandam ;
quodsi Ministri haberi non possint, alius Sacerdos aut
Clericus in Sacris constitutus induatur superpelliceo, et
adsint Acolythi quoque superpelliceo induti, et Missa
si cantari non possit, saltem dicatur cum incenso iuxta
facultatem nobis concessam . Missa erit de die obitus
ut in Missali Romano.
1740. Finita Missa Celebrans cum Ministris descen
dit a latere in cornu Epistolae, et deposita Casula cum
Manipulo, accipit Pluviale nigri coloris ; Ministri depo

nunt Manipulum . Subdiaconus vel respective Crucifer
inter duos Acolythos cum candelabris et candelis ac
censis, accepta Cruce, procedit ad feretrum , et se si
stit ad caput defuncti. Reliqui per ordinem cum cereis
accensis sequuntur Crucem et circa feretrum disponun
tur, ultimo venit Celebrans cum Diacono et Assistente,
et Clerici deferentes unus thuribulum cum navicula ,
alter vas aquae benedictae cum aspergillo et librum ;
et hi omnes sistunt contra Crucem , ibique Celebrans
absolute dicit sequentem Orationem :
Non intres in iudicium cum servo tuo, Domine, quia
nullus apud te iustificabitur homo, nisi per te omnium
peccatorum ei tribuatur rcmissio. Non ergo eum , quae
sumus, tua iudicialis sententia premat, quem tibi vera
supplicatio fidei christianae commendat: sed gratia tua
illi succurrente, mereatur evadere iudicium ultionis, qui
dum viveret, insignitus est signaculo sanctae Trinitatis .
qui vivis et regnas in saecula saeculorum . R. Amen .
1741. Deinde, Cantore vel Celebrante incipiente, can
tatur alternatim sequens Responsorium .
R. Libera me, Domine, de morte aeterna , in die
illa tremenda *, quando coeli movendi sunt et terra *,
dum veneris iudicare saeculum per ignem .
ỹ. Tremens factus sum ego, et timeo, dum discussio
venerit, atque ventura ira.
Quando coeli movendi sunt et terra *, dum veneris
iudicare saeculum per ignem .
7. Dies illa , dies irae , calamitatis et miseriae *,
dies magna et amara valde.
Dum veneris iudicare * saeculum per ignem .
504 Pars. VI. De sacris funct. extraord. in Ord. nostro occurr .
Ď. Requiem aeternam dona ei, Domine *, et lux per

petua luceat ei.
R. Libera me, Domine, de morte aeterna *, in die
illa tremenda *, quando coeli movendi sunt et terra
dum veneris iudicare saeculum per ignem .
1742. Dum R ). Libera me etc. repetitur, Sacerdos,
Diacono vel respective Assistente aut Acolytho mini
strante, accipit incensum de navicula, et ponit in thu
ribulo ; et finito R. , dicit :
# Kyrie eleison.
Chorus : R. Christe eleison .
Omnes : V. Kyrie eleison .
Mox Sacerdos dicit alta voce : Pater noster.
1743. Dum hoc secreto dicitur ab omnibus, ipse
Sacerdos accipit a Diacono respect. Assistente aut ab
Acolytho aspersorium , et facta profunda inclinatione
Cruci, quae est ex adverso, Ministro genuflectente et
fimbrias Pluvialis sublevante , circumiens feretrum (si
transit ante Sacramentum , genuflectit) aspergit corpus
defuncti; deinde reversus ad locum suum, Diacono vel
resp. Assistente aut Acolytho ministrante, accipit thuri
bulum , et eodem modo circuit feretrum , et corpus in
censat ut asperserat ; postea reddito thuribulo ei, a quo
acceperat, stans in loco suo, Acolytho seu alio Ministro
tenente librum apertum ante se, dicit :
7. Et ne nos inducas in tentationem :
V. A porta inferi:
R ). Erue, Domine, animam eius.
Ť. Requiescat in pace.
R. Amen .
-

7. Dominus vobiscum :
OREMUS .
Deus, cui proprium est misereri semper, et parcere :

te supplices exoramus pro anima famuli tui N., quam
hodie de hoc saeculo migrare iussisti, ut non tradas eam
in manus inimici, neque obliviscaris in finem , sed iubeas
eam a sanctis Angelis suscipi, et ad patriam Paradisi
perduci: ut quia in te speravit, et credidit, non poenas
inferni sustineat, sed gaudia aeterna possideat. Per Chri
stum Dominum nostrum . R. Amen .
1744. Si defunctus fuerit Sacerdos, in Oratione di
catur : pro anima famuli tui N. Sacerdotis, quam etc.
1745. Finita Oratione, corpus defertur ad sepul
chrum , si tunc deferendum sit ; et dum portatur, Fratres
cantant unanimiter Antiphonam :
In Paradisum deducant te Angeli: in tuo adventu
suscipiant te Martyres, et perducant te in civitatem san
ctam Ierusalem . Chorus Angelorum te suscipiat, et cum
Lazaro quondam paupere aeternam habeas requiem .
1746. Cum autem pervenerit ad sepulchrum , si non
est benedictum , Sacerdos illud benedicit, dicens hanc
Orationem :
OREMUS.

hunc tumulum benedicere dignare, eique Angelum tuum
sanctum deputa custodem : et quorum , quarumque cor
506 Pars VI. De sacris funct. extraord in Ord . nostro occurr.
pora hic sepeliuntur, animas eorum ab omnibus absolve

vinculis delictorum , ut in te semper cum Sanctis tuis
sine fine laetentur. Per Christum Dominum nostrum .
R. Amen .
1747. Dicta Oratione , Sacerdos aqua benedicta
aspergat, deinde incenset corpus defuncti et tumulum ;
si vero sepulchrum iam fuerit benedictum, haec omnia
omittuntur, sed statim Sacerdos intonat Antiphonam
Ego sum , diciturque Canticum Benedictus. Et repetitur
Antiphona:
Ego sum resurrectio et vita : qui credit in me, etiamsi
mortuus fuerit, vivet: et omnis qui vivit et credit in me,
non morietur in aeternum .
Postea Sacerdos dicit : Kyrie eleison . Christe eleison .
Kyrie eleison. Pater noster. Interim corpus aspergit.
Ť. A porta inferi:
R. Erue, Domine, animam eius.
Ý. Requiescat in pace. R ). Amen .
Ý. Dominus vobiscum :
OREMUS.
Fac , quaesumus Domine, hanc cum servo tuo de

functo misericordiam , ut factorum suorum in poenis non
recipiat vicem , qui tuam in votis tenuit voluntatem : ut
sicut hic eum vera fides iunxit fidelium turmis; ita
illic eum tua miseratio societ Angelicis choris. Per Chri

stum Dominum nostrum . R. Amen.
W. Requiem aeternam dona ei, Domine :
R. Et lux perpetua luceat ei.
. Requiescat in pace. R. Amen .
V. Anima eius, et animae omnium fidelium defun
ctorum per misericordiam Dei requiescant in pace.
R. Amen .
1748. Deinde a sepultura in Ecclesiam vel in Sa
cristiam revertentes , dicant sine cantu Antiphonam
Si iniquitates, cum Psalmo De profundis et Requiem
aeternam etc. cum Oratione Fidelium etc.
1749. Quod si corpus defuncti ad sepulchrum non
deferatur, aut si alibi deferendum sit, tunc omnia in
Ecclesia coram feretro persolvuntur ; et dicitur etiam
Antiphona : In Paradisum etc. si vigeat consue
tudo ? .
1759. Si vero ob rationabilem causam , videlicet ob
temporis angustiam, vel aliorum funerum instantem ne
cessitatem , praedictum Officium Mortuorum cum tribus
Nocturnis et Laudibus dici non possit, deposito in
Ecclesia feretro cum corpore, dicatur saltem primus
Nocturnus cum Laudibus , vel etiam sine Laudibus,
maxime ubi eiusmodi viget consuetudo, incipiendo ab
Invitatorio : Regem , cui omnia vivunt, venite adoremus.
Et postea omnia alia peragantur, quae praescripta sunt
agenda post Officium Mortuorum et Missam .
1751. Quod si etiam ea fuerit temporis angustia, vel
alia urgens necessitas, ut unus Nocturnus cum Lau
I S. Rit. C. 28 Iulii 1832.

dibus dici non possit, aliae praedictae preces et suffragia

nunquam omittantur.
1752. Missa vero , si hora fuerit congruens, ut in die
obitus, praesente corpore, et etiam humato, dummodo
non ultra biduum ab obitu censeri potest ' , non omit
tatur, nisi obstet magna diei solemnitas, aut aliqua ne
cessitas aliter suadeat ; et post Missam, fiat ut supra.
FINIS.
i S. Rit. C. 13 Febr . 1892 , in una Calagurrit. et Calceaten.

BENEDICTIO
impertienda Fratribus expleto ieiunio Quadragesimae

post Epiphaniam .
Die 14 aut 15 , secundum Provinciarum consuetu
dinem , in sero Sacrista praeparet in Refectorio Super
pelliceum et Stolam albam , nec non vasculum cum
aqua benedicta et aspergillo. Post refectiunculam , gratiis
persolutis , Superior induit Superpelliceum et Stolam ,
et omnibus genuflexis dicitur alternatim
Psalmus 66 .
Deus misereatur nostri, et benedicat nobis : * illu

minet vultum suum super nos, et misereatur nostri.
Ut cognoscamus in terra viam tuam : * in omnibus
gentibus salutare tuum .
Confiteantur tibi populi, Deus: * confiteantur tibi
populi omnes.
Laetentur et exultent gentes : * quoniam iudicas po
pulos in aequitate, et gentes in terra dirigis.
Confiteantur tibi populi, Deus, confiteantur tibi po
::
puli omnes : terra dedit fructum suum.
Benedicat nos Deus, Deus noster , benedicat nos
Deus : * et metuant eum omnes fines terrae.
Gloria Patri, etc.
Surgit tunc Superior et dicto Kyrie eleison , Christe

eleison , Kyrie eleison, intonat Pater noster , quod dicitur
secreto ; deinde
V. Et ne nos inducas etc.

R. Sed libera nos etc.
W. Memento Congregationis nostrae.
R. Quam possedisti ab initio.
. Salvum fac populum tuum , Domine.
R. Et benedic haereditati tuae.
V. Benedicat et custodiat nos omnipotens et mise
ricors Dominus.
R. Amen .
V. Ora pro nobis, sancta Dei Genitrix.
V. Signasti, Domine, servum tuum Franciscum .
V. Domine, exaudi orationem meam .
v. Dominus vobiscum .
OREMUS.
Devotionem familiae tuae, Domine lesu Christe, be

nignus intende, et quae se per abstinentiam ad tui imi
tationem maceravit in corpore, reficiatur in mente , et
in tua semper benedictione laetetur. Qui vivis et regnas
in saecula saeculorum . R. Amen .
V. Adiutorium nostrum in nomine Domini.
Ñ . Sit nomen Domini benedictum .
R. Ex hoc nunc et usque in saeculum .
Per intercessionem beatissimae Dei Genitricis Mariae,
ac Seraphici Patris nostri Francisci omniumque Sancto
rum , copiosa descendat super nos Dei Patris Omnipo
tentis , et Filii eius Iesu Christi , et Spiritus Sancti
bene | dictio et maneat semper. R. Amen.
Superior hinc aqua benedicta ter religiosos aspergit.
INDEX RERUM ALPHABETICUS
( Numeri indicantur marginales)
Ablutio Calicis. - 606 , 782-784. - V. Binatio.

Absolutio generalis FF. impertienda. - In s. visitatione, 1606. -
In Capitulis, 1627. - In festis, 1606 (nota). - In articulo
mortis, 1722-1728 .
Absolutiones Defunctorum . - Tempore visitationis, 1098-1104,
1608 . In die Comm . omn. FF. nostr. , 1513-1517 ; omn.
Fidelium defunct., 1520-1524 . - In Exequiis Fratrum , 1734
1736, 1740-1749 .
Acolythi. - Inclinationes in Choro, 73 , 78, 79. - Eorum officium
in Choro, 160-182. - V. Ministri in Missa .
Adventus . - 1239 .
Agnus Dei in Missa . - 770, 771. - In Missa Defunctorum , 772 ..
Alba. - Materia, 337. - Ornatus, 345. - Cum Pluviali, 355 .
Alleluia , -
1470, 1472 . V. Paschale tempus.
Altare. - 309-326 . - Ornatus , 325 , 326. - Privilegiatum , 988. -
Vestes sacras in Altari induere, 693.
Amictus. - Materia, 337. - Forma, 343. - Cum Pluviali, 346. -
Benedictio , 370.
Ampullarum materia. - 383 .
Angeli. - In Orat. A cunctis, 517 .
Anniversaria Defunctorum . Quoad Missam , 957 , 995-1001.
Dies tertia, septima, trigesima, 974 , 989 , 995-1001 .
Anniversaria dedicationis Ordinis nostri SS. Cordi Iesu . - 1563
1567 .
510 Index rerum alphabeticus.
Anniversaria electionis et consecrationis Episcopi . - . 531 , 532.

Anniversaria electionis et consecrationis Papae. - 531 , 532 .
Anniversaria dedicationis Ecclesiae. - Quoad Offic. Defunct. 262. -
In Dominicis Adventus 1240 ; Quadrag. 1335 .
Annuntiationis B. M. V. festum . Si occurrerit in Domin . Pas
-
sionis, Palmarum vel in Hebd. maiori, 1335 .

Annus bissextilis . - Quoad Martyrolog ., 223 .
Antiphonae finales B. M. V. - 275-280.
Antiphonae in Officio. - 169.
Antiphonae maiores. - Ante Nativit. , 1242. - Haec dies, 1465 .
Aqua lustralis seu benedicta. - Benedictio, v. Aspersio. - A ce
lebrante accipienda ad libitum, 695. - In Triduo Mortis Do
mini, 1396 .
Aqua in Calice. - 734 .
Aqua pro Baptismo. - V. Baptismalis Fons.
Arundo Sabbati sancti . - 1434 .
Ascensione (Ab) ad Octavam Pentecostes. - 1480-1483 .
Aspersio aquae benedictae, - 1014-1030. - In die Paschae, 1466.
Assistens Sacerdos. - In Missa Min. Generalis, 865. - In expo
sitione et benedictione solemni cum SS. Sacr. , 1206-1216. -
In Missa neo- Sacerdotis, 1109-1112. - V. Caeremoniarius..
Asteriscus. - 126, 170, 171 .
Bacile in Missa Min . Generalis. - 865 .

Baldachinum pro SS. Sacram . - V. Thronus.
Baptismalis Fons. - Aqua Triduo Mortis Domini, 1396. - Bene
dictio in Sab. sancto, 1436, 1437 , 1453-1457 .
Baptismus. - In Sab. sancto, 1456, 1457 .
Beati . - Missa in aliena Ecclesia, 931. - Privilegium pro celebran
tibus in nostris Ecclesiis, 934.
<< Benedicamus Domino » . - 565. - In Missis votivis , 894.
Benedictio Candelarum , Cinerum , Palmarum , si sit expos. SS. Sa
cram . - 1302 .
Benedictio cum SS. Sacramento. - V. Expositio.
Index rerum alphabeticus. 511
Benedictio cum S. Reliquia. - 1507 ( nota ).

Benedictio Nuptiarum . - 911-916.
Benedictiones variae, - Color adhibendus, 367 .
Benedictio Apostolica pro infirmis. - V. Absolutio generalis.
Berrettino, Calotta, Solideo, Zucchetto. - V. Pileolus.
Binatio Missae. - 822-830.
Brachiorum extensio. - 102-106.
Bugia seu palmatoria in Missis. - 321 .
Bursa corporalis. - Quomodo collocanda a Celebrante, 704.
Cadavera. - Non possunt introduci in Ecclesiam tempore exposit.

SS. Sacram ., 1192. - Offic. Defunct. praesente cadavere.
262 , 264 ; Missa , 981 , 990-994 .
Caecutiens ( Sacerdos ). - Quoad Missam, 418, 917 , 918 , 920, 921 .
Caeremoniae sacrae . Stricte servandae, 116-120.
Caeremoniale nostrum. - Approbatio , pag. III.
Caeremoniarius. - In Missa cum incensatione, v. Missa cum in
censatione. - Ubi haberi nequit, 677. - In Missis Defuncto
rum , 1005 . In Missis Min. Generalis et Provincialis in
s. visitatione, 1080-1104 . - In exequiis Fratrum, 1739 .
Calix. - V. Vasa Sacra.
Campana. - Varia signa, 1-22.
Campanula in Missis . - Locus, 323. - Non pulsatur, 324.
Candelabra . -
320 .
Candelae. - Materia, 320. - Pro Missa , 321 ; - pro expositione,
322. V. Bugia. - Ubi collocandae, 617. - In Missa conven
tuali, 1009, 1010. - In expos. XL Horar. , 1219 .
Candelarum Benedictio. - V. Purificatio.
Canon. - Nomen Episcopi, 746-748 . - Festa Sanctorum ibi no
minatorum , 750, 764 (nota).
Cantus. - In Officio div. , 122-129. - Durante exposit. SS. Sa
cram . , 1194 .
Capitulum generale. - Missa dicenda, 1105-1107 . - Ritus cele
brandi, 1614-1651 , 1677.
Capitulum provinciale. - Missa dicenda, 1105-1107. - Ritus ce

lebrandi, 1652-1667 , 1677.
Capitulum locale. - 1668-1677.
Capuccini. - Quoad cantum, 122.
Caput cooperire. - V. Inclinatio.
Casula. - Materia, 358. - Color, 361-366. - Benedictio, 330, 370.
Celebrans. V. Missa .
Cereus paschalis. - Benedictio, 1444-1448. - Extinguitur, 1480.
Chorus . Modus ingrediendi , 23-29 ; - conversandi, 30-35 ; -
egrediendi, 36-43 . - Signa Crucis in Choro facienda, 44-50. -
Modus standi et sedendi , 51-57. - Mutuae conversiones,
58-65 . - Inclinationes, 66-80. - Genuflexiones, 81-91 . - Pro
strationes, 92-97 . - Coniunctio et contectio manuum, 98-101 .
Brachiorum extensio, 102-106. - Pectoris percussio, 107
109. - Caput aperiendum et operiendum , 110-114. - Man
telli depositio, 115. - Ritus in Officio, v. Officium divinum . -
Chorus primus, 158. - Salutatio Superiorum , 29.
Cinera. - Materia, 1316. - Benedictio, impositio, 1315-1326 .
Cingulum. - Materia, color, 347. - Benedictio, 330, 370.
Clavis . - Tabernaculi , T119 .
Coemeterium seu Sepultura Fratrum . - Absolutio a Visitatore
facienda, 1100-1102 ; - die 5 Octobris, 1515 ; - die 2 No
vembris, 1520, 1523 .
Collectae. - V. Orationes in Missa. An praescribi possint a
Super. Regularibus, 520.
Color. - Paramentorum , 361-368. - Palii Altaris, 314. - Conopei
Tabernaculi, 326 , 1121. - V. Missa in aliena Ecclesia .
Commendatio animae. - 1728-1733 .
Commemorationes . - V. Orationes.
Commemoratio de Cruce. 203 , 1242 , 1333 , 1481 .
Commemoratio omnium Fidelium defunct. - 261 , 1519-1524 . -
Fratrum nostrorum defunctorum , 261 , 1508-1518.
« Communicantes » (Oratio in Canone). - 561 , 562 .
Communio. - Officium Ministri , 629. - Distributio in Oratoriis
privatis, 949. - Communio Fratrum et populi, 1070-1079. -
In Missa Visitatoris, 1088. - Extra Missam , 1154-1168. - In
firmorum , v. Viaticum . Triduo Mortis Domini , 1397 .

Licita Sabbato S. post Missam, 1463. - Romae, Feria V in
Coena Domini, 1467. - Tempore paschali, 1467 .
Completorium et Vesperae. 227-232 .
-
Conceptio Immaculata B. M. V. - Missa votiva, 904.

Concio. - Coram SS. Sacram , expos ., 1189. - In Quadrag. , 1328. -
In admiss. Novit. ad habit ., 1540 ; - item ad profess ., 1553.
Conclusio Orationum . V. Orationes,
Conopeum Tabernaculi. - 1121. - Color, 326 .
Consecratio et renovatio SS. Sacramenti. - 1140-1153 .
Consuetudo contra Decreta S. R. C. - 119 .
Conversiones ad invicem in Choro et Ecclesia . - 58-65 .
Cor (SS. ) Iesu. - Missa votiva, 900 , 901 . Festum , 1491 .
Concurrentia cum S. Ioanne Bapt. vel SS. Apost. Petro et
Paulo, 1491. - Dedicatio Ordinis 6 Ianuar. , 1563-1567 .
Corporalis. - Materia, 337. - Forma, ornatus, 338, 345. - Bursa,,
340, 352. - Benedictio, 330, 370. - Quid super Corpor. de
ponere liceat, 339. - Lotio, 608. - Extensio in Missa, 705,
706 .
Corporis (SS.) Christi festum . - 1484-1490 .
Cotta. - V. Super pelliceum .
Credo in Missa . Quando dicatur, 539-548 . - In Missis vo
tivis, 883 .
Crux . - In Altari collocanda, 317-319 . - Tempore Missae XL Ho
rarum coram SS. Sacram ., 1220,
Crucis efformatio in Choro et in Ecclesia. - 44-50. - In Missa,
433-444, 955 .
Dalmatica. - Materia et color, 353 , 359, 361. - Benedictio, 330,

370. Non sufficit sola Alba cum Cingulo, Stola et Ma
nipulo, 353. - Laicis prohibita, 356.
Decreta SS. Congreg. - 119. - Quoad paramenta, 360..
Dedicatio. - Ecclesiae, v. Anniv. Dedic. Eccl. - Ordinis nostri
SS. Cordi Iesu, v. Cor lesu .
33
514 Inile x rerum alphabeticus.
Defectus in Missa occurrentes. Ex parte materiae, 386-401 . -

Ex parte formae, 402-405 . - Ex parte Ministri, 406-419. -
In ministerio ipso occurrentes, 420-432 , 1431 .
<< De profundis » . - Omittitur, 254.
Diaconus. - V. Dalmatica, Ministri, Stola . - Quoad SS. Eucha
ristiae distributionem , 1168 .
« Dies irae » (Sequentia ). - Quando recitari debeat, 960.
Dolores B. M. V. - Velatio imaginis temp. Passionis, 1332 .
« Domine exaudi » « Dñus vobiscum » . Non dicuntur ante
Orat. in exposit. SS. Sacram ., 1195 .
Dominica . - Septuag ., Sexag. et Quinquag ., 1307-1314 . - Qua
dragesimae Passionis, 1327-1336. - Palmarum , 1340-1360.
« Dominus vobiscum ») . - 1195 .
Dormire non licet in cubiculo supra Tabernaculum aedificato . -
I 126 .
Ecclesia . - Mundities, 599-605. - In quibusnam Eccl. asservari

potest SS. Eucharistia , 1116 .
Epiphania. - Vigilia et festum , 1265-1271 . - V. Cor lesu.
Episcopus. - Nomen in Canone, 746-748 . - Missa coram , 848
861. - Licentia pro publica exposit. SS. Sacramenti, 1182. -
Collecta pro Episcopo, 531 , 532 .
Errata corrigere - in Choro, 34 , 135 .
Eucharistia (SS. ). - Materia , 374-382 . - Defectus materiae, formae,
386-405. - Distributio, v. Communio. - Missa coram SS . Sa
cramento , 831-847 . - Missa Defunctorum coram SS. Sacram. ,
982. - Asservatio SS . Euchar ., 1116-1139 ; - it, in pluribus
Altar., 1137. - Consecratio, 1140-1148 . - Renovatio, 1149
1153. - Distributio, 1154-1168, 1397. - Expositio privata,
1170-1181 . - Expositio publica , 1182-1196. - Ritus publicae
exposit. et reposit. , 1197-1218 . - Exposit. XL Horarum ,
1219- 1338. - Asportatio, 1136.
Evangelium . - Ultimum , 566-569.
Exsecratio . V. Paramenta, Vasa sacra.
Exequiae. -
Prohibentur quando SS. Sacram . est expositum ,
1192. - Exeq. Fratrum nostrorum , 1734-1752.
Expositio SS. Sacramenti. - Quando licita, 1169. - Licentia, 1171 ,
1182. - Color paramentorum , 366. - Res praeparandae a Sa
crista, 592. - Missa in Altari exposit., 831 . - Expos. pri
vata, 1170-1181 ; - publica, 1182-1196. - Ritus, 1197-1218 . -
Quadrag. Horarum , 1219-1238 .
Extrema Unctio . - 1695-1721 .
<< Exultet » ( Praeconium ). - V. Sabbatum sanctum .
Feretrum . - Absolutiones Defunctorum .

Feria II , III et IV Rogat. (et in festo S. Marci), - 800-805 .
Feria IV et benedictio Cinerum . - 1315-1326 .
Feria V in Coena Dñi. - 1369-1399 . - Quando celebrari poterit
Missa privata, 1389.
Feria VI in Parasceve. - 1406-1431 .
Feria VI post Oct. Ascensionis. - Quoad Offic. et Missam, 1481 .
Feria VI prima mensis SS. Cordi Iesu sacra. 900 , 901 .
Feriales Preces . - 202 .
Festa. - Sanctorum qui in Canone nominantur, 750, 763 (nota). -
Suppressa quoad Missam solemn., 896. - Titularis Oratorii,
946. - Titularis in Dominica Palmarum , 1335 .
Flores. - Ante Tabernaculum , 11 25. - In Dominica Gaudete, 1241 ;
Laetare, 1329 .
Fons baptismalis. - V. Baptismalis Fons.
Franciscus (S. P. N.) Assisias. - Transitus, 1499-1507 .
Functiones in Ecclesiis nostris . I 20 .
Fundator (S. ) Ordinis. - In Orat. A cunctis, 517 .
Funera. - V. Exequiae.
516 Inder rerum alphabeticus.
Generalis Minister Ordinis nostri quoad Missam , 864-872 , 1080

I104 .
Genuflexio. - In Choro, 81-91. - In privata Officii recitatione,
290. - In Missa , 454-467 .
« Gloria in excelsis » . - Quando dicatur, 505. - In Missis vo
tivis, 883 .
Gossypium . - An materia licita paramentorum , 337 , 344, 358.
Guttae vini in Calice. 734.
« Hanc igitur » (Oratio) propria. - 563 .

Hebdomada maior. - 1337-1339 . - Dominica Palmarum, 1340
1360. - Matutinum Tenebrarum, 1361-1368. - Feria V in
Coena Dñi , 1369-1399. - Mandatum seu lotio pedum , 1400
1405. - Feria VI in Parasceve, 1406-1431 . - Sabbatum san
ctum . 1432-1463 .
Hebdomadarius. - Inclinationes, 73 , 77 , 78. - Eius officium in
Choro, 140-159 . - Superior, quibus diebus, 136-139.
Homilia. - 146 , 196. - In Nativ. Dñi , 1252 , 1254 .
Hora Officii recitandi. - 183-188.
Horae canonicae. - V. Officium divinum .
Hostia . - Maior, minor consecranda, 376-378, 581 , 582. - Crux
in hostia, 685. - Quomodo a Sacrista servanda, 577. - Si
ceciderit in terram etc. , 1162. - V. Defectus.
I
Icones. - V. Imagines.
Ieiunium . - FF. Minor, in festo Nativ. Dñi , 1264..
Iesus. - V. Cor, Nomen .
Imagines sacrae. · Velatio tempore Passionis, 1331 , 1332 .
Imperator, Rex, Princeps. - Missa coram , 863. - Salutatio a Ce
lebr ., 700 .
Improperia. - 1417. - V. Hebdomada maior.

Incensatio. - In genere , 1031-1047 . - Quibus diebus nobis licita
in Missa , 1043-1047 . - Ritus in Missa, 1048-1067 . - V. Missa
cum incensatione. - In expositione privata SS. Sacram . , 1181 .
Inclinatio. - In Choro : simplex, 67 , 68 ; media , 69-71 ; profunda,
72-79. - Ab Hebdomadario, 77 ; ab Acolythis, 78, 79. - Ante
Crucem Feria VI in Parasceve, 83. - A Celebrante facienda :
simplex , 445-449; media, 450 ; profunda, 451-453 .
Infirmi. - V. Viaticum , Unctio Extrema, Bened . Apost., Commend .
animae..
Indulgentia. - In festo SS. Corporis Christi , 1487 (nota ). In -
Missa neo-Sacerdotis, 1115 (nota ). - De Portiuncula, v. Por

tiuncula .
Indumenta sacra. V. Paramenta .
--
Intorticia. - In Nocte Nativ. Dñi , 1254 .

Invitatorium . - In festo Epiphaniae, 1266.
Ioannes Bapt. (S.). - Concurrentia cun SS. Corde lesu, 1491 .
Ioseph (S.) Sponsus B. M. V. - Nomen in Collectis, 515 , 517 .
Irregularis. - 410.
« Ite Missa est » . -
V. Benedicamus Dño.
« Iube Domine » domne » . - 284, 723.
Iubilarii. - Iubilaeum Fratrum , 1568-1576.
Laici. - Acolythi, 121. - Quoad usum sacr. paramentor. , 356. -

Accessum ad Altare ubi expos . SS. Sacram . , 1186 .
Lampas. - Officium Sacristae, 584. - Coram SS. Sacram ., 1138,
1139 .
Lapis consecr. - V. Altare.
Laternae pro associatione SS. Sacram. I 220 .
« Lauda » (Ps.) et « De profundis » . - In Off. Defunct ., 254.
Laudes et Matutinum . - 189-205 .
Lectiones Nocturnorum . - Tituli Lectionum, 196.
Lectio nona in Quadrag. - 1330.
« Libera me Domine » (Responsor. ). - 253.
Libri liturgici. - 117 .

Licentia . - Egrediendi e choro, 36, 37. - Exponendi SS. Sacra
mentum , 1171 , 1182 .
Lignum Crucis. - 702 , - V. Genuflexio : Tabernaculum .
Lingua vulgaris in eccles. functionibus. - 1194..
Litaniae. - V. Rogationes. - In Sabbato S. et Pentecoste, 1458
1460. - In Choro, 272-274.
Lunula pro Ostensorio. - V. Pyxis.
Magister Caeremoniarum. - V. Caeremoniarius.

Mandatum seu lotio pedum. - 1400-1405 .
Manipulus. - Forma, 348. - Usus , 349. - Benedictio , 330, 370.
Mantellum . - 115.
Manus. - Coniunctio et contectio in Choro, 98-101 . - In Missa :
coniunctio, 468-471 ; - extensio, 472-478 ; - aliae manuum
ac digitorum actiones, 479-484.
Manutergium . Materia, 344. - Non benedicitur, 371 .
Mappae. - Pro Altari, 314. - Materia, 337. - Ornatus , 345. - Be
nedictio, 330, 370.
Marci (S.) festum . - V. Rogationes.
MARIA SS. - V. Conceptio Immaculata , Purificatio, Antiphonae
finales.
Martyrologium . - 216-226 . - In Vigilia Nativitatis, 1247-1250. -
Sabbato ante Dom. Septuag. , 1306. - Die Paschae, 1465 .
Matrimonium . - V. Nuptiae.
Matutinum et Laudes. - 189-205 .
Memoriale Rituum. - 120. - Triduo Mortis Domini , 1390, 1399.
Memoriter scienda a Celebrante. - 498-504.
Minister Generalis. - Missa privata , 864-870 .
Minister Provincialis (item Custos, Commissarius ). - Missa pri
vata , 871 , 872 .
Ministri in Missa . - Numerus in Missa privata, 698. - In Missa
convent. Cotta sit indutus, 1012. - An mulieres, 421 (nota). -
Ministrorum officium in Missa privata, 611-635 ; in Missa
Index rerum alphabeticus 519
cum incensatione, 636-677 . - Quinam necessarii in Missa so

lemni XL Horar . , 1221 .
Missa. - Locus, 294-298. - Tempus, 299-308 . - Anticipatio quibus
licita, 304-306 . Altare, 309-326 . Vestes sacrae, v. Pa
ramenta . Materia Sacrificii, 374-383 . - Celebrare.cum mi
nori hostia, 377. - Defectus in lissa occurrentes, v. De
fectus. - Crucis efformatio, 433-444. - Inclinationes, 445
453. - Genuflexiones, 454-467 . - Gestus manuum , 468-484 . -
Osculatio Altaris, 485-488 . Oculorum elevatio, 489-491 . .
Vox seu pronuntiatio, 492-497 . - Memoriter scienda, 498

504 . Partes variabiles Missae, 505-569. - Ministri seu In
servientes, 611-635 . - V. Missa cum incensatione.
Missa. - Ritus servandus. - Praeparatio, 678.693 . - Ingressus ad
Altare, 694-707 . - A principio Missae ad Offertorium , 708
728. - De Offertorio ad Canonem , 729-744. · De Canone
ad Consecrat., 745-759 . - A Consecrat. ad Communionem ,
760-786. - A Communione ad finem , 787-799. - Binatio,
822-830 .
Missa privata in genere. - 678-799 .
Missa priv. ferialis in festo S. Marci , diebus Rogationum , IV Tem
porum , et Quadragesimae. - 800-810.
Missa priv. in Nativit. Domini. 811-821 .
Missa priv. coram SS . Sacramento . 831-847 . - Crux , 833 .
Missa priv. coram Praelatis. - 848-862 ,
Missa priv. coram Principibus catholicis. - 863.
Missa priv. Ministri Gen. - 864-870 ; Min. Prov. , 871 .
Missa votiva. - In genere, 873-896 . - In specie, 897-922. - So
lemnis, 884, 885 , 896. - Color paramentorum , 365 , 878 ,
879. - Tabula , 897. - De Immaculata , 904. - Pro sponsis,
911-916. - Pro re gravi, 874, 875 .
Missa privata in aliena Ecclesia . - 923-940.
Missa priv. in Oratorio privato. - 941-949 .
Missa priv. in nostris Ecclesiis privilegiata , 934.
Missa Defunctorum . - In genere, 950-957 . - In specie, 968-978 . -
Color paramentorum , 951. - Orationes , 957-959 .
Missa Defunctorum privata . - 979-988 .
520 Inder rerum alphabeticus.
Missa Defunct . privilegiata. - 989-1002 .

Missa Defunct, solemnis. - 1003-1007. - Incensatio, 1004-1005.
Missa conventualis, ( solemnis apud nos). - 1008-1079 . - Tempus,
12 , 308 . Incensatio, 1031-1067 . - Pax, 668-670, 1068,
1069. Apud Moniales , 932. - Minister, 1012 .
Missae solemnes extraordinariae. - 896 .
Missa Ministri Generalis et Provincialis in visitatione, 1080-1 104 .
Missa die Capituli gen . et prov. - 1105-1107 .
Missa neo- Sacerdotis . - 1108-1115 .
Missa cum incensatione . - 1031-1067. - Inservientes, 636-677 . -
Caeremoniarius, 636 677. - In Missis Defunctorum , 1004 ,
1005 .
Missae feriales et de Vigilia. .
Ad quas teneamur, 1008 .

Missale Romanum . V. Rubricae.
Mulieres . - In Missis inservire , 421 .
Nativitas Domini. - Vigilia et festum , 1247-1264. - Caeremoniae

in sacratissima Nocte, 1253. - Quoad Missas, 303 , 811-821 . -
Abstinentia a carnibus, 1 264.
Nativitas S. Ioannis Baptistae. - Concurrentia cum SS. Corde
Iesu , 1491 .
Neo - Sacerdotis Missa . - 1108-1115 . - Indulgentiae, 1115 (nota).
Nomen (SS.) Iesu . - V. Inclinatio .
Nomen . - Sanctorum in Canone, dies festus, 750, 763 (nota). -
Episcopi, 746 , 748 .
Novitii. - Admissio ad habitum , 1525-1540, 1562. - Scrutinium
pro Novitiis, 1541-1549. - Professio , 1550-1562 . - Abusus
in ritu admissionis ad habitum , 1533 .
Nuptiae. - 911-916.
Oculi . - Oculorum elevatio in Missa , 489-491 .

Offertorium . - 729 .
Officium divinum . - Ritus et cantus, 116-129 . Officium Supe
rioris in Choro, 130-139 ; - Hebdomadarii, 140-159 ; - Aco
lythorum, 160-182. - Hora, 183-188. - Matutinum et Laudes,
189-205 . - Horae parvae, 206-215 . - Martyrologium, 216
226. - Vesperae et Completor., 227-232. - Privata recitatio ,
284-293 .
Officium parvum B. M. V. - 233-242 .
Officium Defunctorum in Choro. - 243-265 . - Quibus diebus pro
hibitum , 262-265 .
Officia votiva. - 873. - Ad libitum, 1336.
Oleum sanctum . Vasa , 330 .
Oratio « Sacrosanctae » . 281-283 .
Oratio Quadraginta Horarum . - I219-1238 .
Orationes in Missa ( Commemorationes, Collectae, Secretae , I'xist
communiones ). 506-538. - Ordo, 509. - Numerus, 5 )
514. - « A cunctis » , 515-517 . Non bis dicendae, 518 , -
Imperatae, 519-525 . - De SS . Sacramento, 526-530 . - 110
anniversario Papae vel Episcopi , 531 , 532. - Conclusiones,
533-538. - In Missis votivis, 882, 884-890.
Oratoria privata . - V. Missa in Oratorio privato. Publica :
quaenam , 939 , 940.
Ordinarius loci. - V. Episcopus.
Osculatio. - Altaris, 485-488. - Manus Episcopi SS. Commun.
ministrantis, 1167 .
Osculatio terrae. V. Prostratio.
Ostensorium . - V. Pyris.
Pallae Calicis. - Materia, ornatus , 341 , 345 . Benedictio , 330,

370 .
Pallium Altaris . - Color , 314.
Palmarum benedictio . - 1340-1360 .
Palmatoria . - V. Bugia .
Paramenta sacra . 337-373 . - Materia, 357-360. Color, 361
368. - Quaenam benedicenda, 369-371 . - A quonam bene
dicenda, 330. - Quando exsecrantur, 372 , 373 , 609.
Parochus Regularis. - Quoad Officium et Missam , 936. - Saecu
laris in Ecclesiis Regularium celebrans, 937 .
Pascha et eius Octava . - 1464-1469. - Communionis distributio,
1467.
Paschale tempus . - Missa votiva, 910. - Varianda in Officio et
Missa, 1470-1472 , 1483 .
Passio. - Cantus, 1415 .
Passionis tempus. - 1331 -1336.
Patena . - V. Vasa sacra.
Pax in Missa. - 668-670, 1068. - Feria V in Coena Domini non
datur, 1391 .
Pectoris percussio. - In Choro , 107-109. - In Missa , 484.
Pentecostes eiusque Vigilia . - 1482, 1483 .
Petrus et Paulus (SS.). - Concurrentia cum SS. Corde Iesu, 1491 .
Pileolus. -
110-114 .
Planeta . -
V. Casula .
Pluviale . - Quando necessarium , 354 , 355. - Laicis prohibitum ,
356. - Quando induitur supra Albam , 355. - Apud nos
semper requiritur Amictus, 346.
Poenitentiales Psalmi . - 271-273 .
Portiuncula . - 1492-1498 .
Postcommunio. - V. Orationes in Missa.
Praefatio. - Diversae Praefationes, 549-560 .
Praelati seu Superiores in Choro. - 130. - V. Chorus. - Quando
Superior est Hebdomadarius, 136-139 .
--
Praelatorum receptio. - 1577-1587 .

Preces Officii. - 149 , 151 , 153 , 156 , 202 , 203 , 208 , 214 .
Presbyter assistens. - V. Assistens Sacerdos, Caeremoniarius.
Presbyterium . - V. Chorus.
Prima . - 206-212 .
Princeps. - Missa coram Princ. , 863 .
Processiones. - Color paramentorum , 366, 367. - Processiones
Litaniarum maiorum minorumque, 1473-1479. - Advenientes
in nostram Ecclesiam , quomodo accipiendae, 1479. - Occa
sione XL Horarum , v. XL Horae. - Die Portiunculae, 1492
1498. - Obligatio conveniendi , 1485.
Professio religiosa , 1550-1562 . - Renovatio in festo Epiphaniae,
1563-1567 . - In Nocte Nativitatis, 1258. - Occasione lubi
laei, 1568-1576.
Pronuntiatio in Missa . 492-497 .
Prophetiae. - In Sabbato S. , 1451 , 1452. - In Vig. Pentec. , 1482 .
Prostratio . - 92-97 .
Psalmi. - Graduales, 266-270. - Poenitentiales, 271-274.
Pueri. - Officium Clericorum supplentes, 121 .
Purificatio B. M. V. - Festum et bened. Candel., 1272-1305 .
Purificatoria. - Materia, 337. - Forma, 342.- Non benedicitur, 371 .
· Pyxis. - 1127-1137 . - V. Vasa sacra. - Purificatio Pyxidis, 1153 ;
v. Binatio, Nativitas.
Q.
Quadragesima. - Quoad Missam, 806-810. - Ritus, 1327-1336.
Quadraginta Horarum Oratio. - 1219-1238. - In Quadrag. quoad
horam Vesper. , 187 .
Quatuor tempora. - Quoad Missam , 806.
Receptio. - Praelati seu Legati, 1577-1587. - Ministri Generalis,

1588-1599 . - Aliorum Superiorum Ordinis, 1610-1613 .
Receptio processionis. - 1479.
Reconciliatio Ecclesiae . 297 , 298 .

Regulares. - Processiones, 1485. - Expositio SS. Sacramenti,
1171 , 1182 ,
Reliquiae . - Benedictio cum Reliquiis , 1507 (nota ).
« Requiescant in pace » . - In Missis Defunct. dicitur in plurali ,
952. - Quando in singulari in Officio Defunct., 259.
Res gravis, quoad Missam votiv. - 874 , 775.
Responsoria. - Quoad asteriscum , 126 , 170, 171 .
Reverentia. - V. Genuflexio, Inclinatio.
Rex . Missa coram Rege, 863 .
Ritus. - Haud mutandi, sed stricte servandi, 116-1 20.
Rochettum. - V. Super pelliceum .
Rogationes. - Quoad Missam ferialem , 800-805 . - Litaniae ma
iores minoresque, 1473-1479.
Rubricae. - Stricte observandae sunt, 116-120. - V. Decreta.
Sabbatum sanctum. - 1432-1463. - Post Missam licita distributio

SS. Eucharistiae, 1463 .
Sabbatum in Vigil . Pentecostes. - 1482 .
Sacerdos assistens. - V. Assistens.
Sacramentum (SS. ). - V. Eucharistia.
Sacrista. - Eius officium , 570-610 .
« Sacrosanctae » . 281-283.
Sal pro aqua benedicta. 1016 .
Salutatio. - A Celebrante facienda, 700, 701 .
Sancti in Canone invocati. - Dies festi , 750, 764 ( nota ).
Sandalia . - Ea deponunt Fratres SS . Communionem ( collegialiter )
suscepturi , 1071 .
Scrutinium . - Pro Novitiis : ritus servandus, 1541-1549 . - Tabulae
scrutin . pro Capitulis, 1677.
Secretae. - V. Orationes in Missa .
Sedere, - 51-57 : v. Stare.
Septuagesima, Sexag . , Quinquag. - 1307-1314.
Sepulchrum . - V. Altare.
Inde.r rerum alphabeticus. 525
Sepulchra. - V. Exequiae.
Sermo. - V. Concio.
Sponsi. - V. Nuptiae.
Stare quando debeant Chorales. - 51-56 . - Ad Ave Regina in
Quadrag ., 1327 .
Stolae. - Forma, 348. - Usus, 350, 354. - Benedictio, 330, 370.
Subdiaconus. - V. Ministri in Missa .
Suffragia Sanctorum . - Omittuntur, 1242 , 1333 .
Superpellicea seu Cottae. - Materia, 344. - Ornatus, 345. - Be
nedictio , 330 , 370 . In Missa conventuali , 1012 .
Suppedaneum . - V. Altare.
Surgere in Choro. - V. Stare.
Symbolum . - In Missis, v. Credo. - S. Athanasii temp. paschali ,
1470 .
Tabula Missarum votivarum . - 897 .

Tabellae Altaris removeantur pro expos. SS. Sacramenti , 1197 .
Tabernaculum . - 1119-1126 . - Abusus, I122.
.
« Tantum ergo » ante Bened . cum SS. Sacram . , 1196 .
Thronus SS . Sacramenti. - 1183 , 1185 , 1219 .
Thuriferarius et thurificatio. - V. Missa cum incensatione. In
Missis Defunctorum quando et quomodo nobis licet, 1004 ,
1005. - Reliquiarum extra Missam, 1507 (nota).
Titularis Ecclesiae, Oratorii. - V. Festum .
Transitus S. P. N. Francisci . - 1499-1507.
Triduum Mortis Domini. - V. Hebdomada sancta .
Tunicella. - V. Dalmatica .
Umbella adhibenda etiam in mera asportatione SS. Sacramenti ,

1136 .
Unctio .Extrema. - 1695-1721 . - Benedictio Apost. in art, mortis ,
1722-1727 . - Commendatio animae, 1728-1733 .
Variabiles Missae partes. 505-569 .

Vasa sacra, - 328-336. An Laicis licitum tangere, 335 , 595. -
-
Consecratio, benedictio, 330. - Exsecratio, 332 , 334. - Lotio,

606. - V. Pyxis.
Velum Calicis. - Materia, forma, 351. - Benedictio, 330, 370.
Velum humerale. - Materia, color, 357 , 366. - Benedictio, 330,
370. Veli Tabernaculi materia, color, 583 , 1121 , 1122 .
« Veni Creator » (Hymnus ). - 1535 .
Versiculi. - Quoad asteriscum, 126.
Vesperae et Complet. - 227-232 .
Vestes sacrae. V. Paramenta.
Vestitio seu ritus admittendi ad habitum nostrum , 1525-1540 .
« Vexilla Regis » (Hymnus ). - 1420 .
Viaticum (SS. ). - 1678-1694 .
Vigilia Nativitatis. - 1247-1252 . - Epiphaniae, 1265. - Pente
costes , 1482 .
Vinum . - Consecrandum melius sit album, 380. -
Congelatum ,
382. - Corrumpi incipiens, 379 .
Visitatio Pastoralis. - Missa, 1080-1104 . Visitatio SS . Sacra .
menti, 1092-1095 . - Visitatio Olei sancti et SS. Reliquia
rum , 1096. - Absolutio pro Defunctis, 1098-1104 .
Votorum renovatio. - V. Professio religiosa.
Vox. - V. Pronuntiatio.
L. D. M. I. F.
IMPRIMATUR
Fr. Raphael Pierotti O. P. S. P. A. Magister.

Iulius Lenti Patr. Const. Vicesgerens.
ERRATA .
Pag. 113 , num . 552 , lin, 2, lege sequens pro sequentem .

I 22 601 2 cancelli cancellos .
>>
131 637 3 »
adimplendae » adimplenda.
>)
138 674 >> 2 dicta dicto .
>> >> » 2 » oram >> ora
229 1057
>>
243 >> IIII >> 4 » quam dat >> et dat .
>> 268 1206 IS liberum liber.
307 1321 3 stanti >> stante .
354 >> 1419 7 >>

detegit >>
detegunt.
389 >> 1482 4 sive » sine .
>> 402 1514 14 tenenti » tenente .
>> 422 >> 1536 5 respondet
>> respondit.
>)
469 1641 »
5 lege Electi ; a primo Scrutinatore
scheda pro Electi a primo Scrutinatore, scheda.
Alia leviora errata benevolus lector ipse corrigat.
|
-
점
|

Ceremoniale Romano Seraphicum Ad Special

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ceremoniale Romano Seraphicum Ad Special

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ISI

FF. MINORUM S. FRANCISCI

SACRA RITUUM CONGREGATIONE REVISUM

ET DE LICENTIA EIUSDEM S. CONGREGATIONIS

SACRAE RITUUM CONGREGATIONIS

Revisione rite peracta, praesens Opus, cui titulus

Pro R. P. D. VINCENTIO Nussi , S. R. C. Secretario

Ioannes Ponzi , Substitutus.

Quem laudantes in coelis Seraphim canentes ad

rum et paxillorum numerum determinasse ; praeter

nominemur et simus ( cf. I. Cor. IV, 1.), vel per reli

iudicio Reverendissimi Pontificii Caeremoniarii et Sacrae

Decretum S. Rit. Congregationis.. PAG. III

Ad omnes Ordinis nostri Fratres. ..

Index rerum synopticus. IX

De rebus ad divinum cultum spectantibus in genere.

DE VARIIS SIGNIS CAMPANAE I

DE MODO INGREDIENDI CHORUM , CONVERSANDI IN EO ,

SI . - De modo ingrediendi Chorum .. 6

$ III. De modo Choro egrediendi .. 9

DE QUIBUSDAM ACTIBUS IN CHORO ET IN ECCLESIA FA

SI. De signo Crucis faciendo .. Ιο

II. - De tempore et modo standi et sedendi in Choro. I2

§ III . De mutuis conversionibus ad invicem et ad Altare. 13

S VIII. - De brachiorum extensione. 21

§ X. De aperiendo et operiendo capite, et de mantello

DE ATTINENTIBUS AD ILLOS , QUI DIVINO OFFICIO IN

§ I. - De officio Superioris in Choro. 29

DE HORA PERSOLVENDI DIVINUM OFFICIUM ..

DE HORIS CANONICIS IN PARTICULARI 43

$ III . - De lectione Martyrologii facienda ad Primam . 48

DE ALIIS OFFICIIS IN CHORO RECITARI SOLITIS 52

§ I. - De Officio parvo B. Mariae Virginis .. 52

DE ANTIPHONA FINALI B. M. V. ET ORATIONE ( SACRO

DE PRIVATA OFFICII DIVINI RECITATIONE .. 63

DE SACRIFICIO MISSAE IN GENERE .

DE REQUISITIS AD CELEBRATIONEM MISSAE ..

§ I. De loco et tempore celebrandi Missam .. 65

$ III. De vasis sacris 71

§ IV. De paramentis sacris . 72

$ VI . De oculorum elevatione . ΙοΙ

S VII . De voce seu pronuntiatione in Sacrificio Missae. 101

DE PARTIBUS MISSAE VARIABILIBUS . 104

DE MISSAE CULTUIQUE DIVINO INSERVIENTIBUS . 116

$ I. De officio Sacristae 116

§ II . - De officio Inservientium Missae privatae .. .. .. 124

DE SACRIFICIO MISSAE IN SPECIE .

DE RITU SERVANDO IN MISSA PRIVATA GENERATIM . 140

SI. - De praeparatione ad Missam .. 140

DE SPECIATIM SERVANDIS IN QUIBUSDAM MISSIS PRIVATIS . 173

SI . De Missis ferialibus in festo S. Marci, diebus

De tribus Missis privatis in Nativitate Domini,

§ IV. De Missa privata coram Praelatis ..

DE MISSA VOTIVA PRIVATA .. 189

DE MISSA PRIVATA IN ALIENA ECCLESIA ET IN ORATORIO

SI . De Missa privata in aliena Ecclesia .. ..

S II . - De Missa privata in Oratorio privato . 207

DE MISSIS PRO DEFUNCTIS IN SPECIE . 212

§ II. - De Missa privata pro Defunctis .. 213

De Missis de Requie privilegiatis

$ IV . - De Missa solemni de Requie

DE MISSIS IN ORDINE NOSTRO SOLEMNIBUS 220

§ I. De Missa conventuali et solemni . 220

§ II. De Missa Ministri Generalis et Provincialis in