ALANYAZIN TARAMA SÜRECİNİN AŞAMALARI

Konuyu Seçme

Bir araştırmacının alanyazın taraması yapabilmesi için öncelikle üzerinde çalışacağı

konuyu belirlemesi gerekir.
Bunu yaparken konuyu somut ve belirgin bir başlık haline getirme zorunluluğu vardır.
Konu başlığı çok geniş tutulduğunda aşırı sayıda ve ilgisiz kaynaklarla karşılaşılabilir.
Araştırmacının kendi konusuyla doğru dan ilgili olmayan kaynaklar gereksiz yere zaman
harcamasına neden olur.
Günümüzde birçok konu ya da başlık birden çok bilim dalını ilgilendirmekte ve hangi
alanda neyin çalışılacağı iyi belirlenmediği zaman araştırmacının işine yaramayacak çok
sayıda kaynak karşısına çıkmaktadır.
Bunun sonucunda alanyazın derin görünmekte ve araştırmacının güçlük yaşamasına
yol açmaktadır.
Anahtar Sözcükleri Listeleme

Konu belirlendikten sonra üzerinde çalışılacak sorunu en iyi temsil eden

anahtar sözcükler saptanır ve bunlar ilişki, öncelik ve önem sırasına göre
listelenir.
Ardından, ilk anahtar sözcükten başlayarak taramalar yapılır ve sonuçlar bir
yerde toplanır.
Listedeki her anahtar sözcükle ilgili tarama sonuçlarına ulaşıldıktan sonra
bunların arasından tekrar olanlar, ilgisiz görünenler ve yeterli bilgi
içermeyenler ayıklanır.
Geriye kalan uygun ve gerekli kaynaklar sistematik olarak düzenlenerek bunlar
hakkında daha ayrıntılı bilgiler elde etmek için kapsamlı çalışmalar başlatılır.
Bu aşamanın çıktısı geçici kaynak listesidir.
İlgili Kaynakları Toplama

Anahtar sözcüklerle yapılan taramanın sonucunda saptanmış olan kaynakları

bulmak için araştırmacı kütüphanelere gider.
Ulaştığı kaynakları genel olarak gözden geçirir ve araştırmasında her kaynağın
nasıl bir katkı sağlayacağını belirlemeye çalışır.
Bu kaynakların bazıları araştırmaya doğrudan ve çok büyük katkılar
sağlayacak, bazıları ikincil kaynaklar olarak dolaylı katkılarda bulunacak,
bazıları da yakından incelendiğinde ilgisiz kalacaktır.
İlke olarak, araştırmacı, kaynakça kaydını elde ettiği ve kendi araştırmasıyla
ilişkili gördüğü tüm kaynakları bulmalı ve bunları birinci elden incelemelidir.
Araştırmacılar, kendilerinin ulaşamadığı ve incelemediği kaynakları bulmuş ve
okumuş gibi kaynak göstermemelidir.
Her türlü çabaya karşın bulunamayan kaynakları, biraz da ihtiyatlı biçimde,
“aktarılan” olarak belirtmekte yarar vardır.
Kaynakları Okuma

Bu aşamada araştırmacı, konusuyla ilgili olan kaynakları dikkatle okur, bunlardan

notlar alır ve görüşlerini biçimlendirmede aldığı notlardan yararlanır.
İlgili kaynakları okurken araştırmacı yalnızca işine yarayacak kısımlardan notlar
almakla yetinmez, kendi değerlendirmelerini de yapar.
Bunun için her çalışmanın güçlü ve zayıf yönleri kadar kendi yapacağı araştırmayla
ilişkisini de dikkate alır.
Aldığı eleştirel notlar, araştırmacının konu hakkında kişisel görüşlerinin oluşmasına
ya da netleşmesine katkıda bulunur.
Ayrıca, kaynakları dikkatle okuyan bir araştırmacı hem konular arasında yeni ilişkileri
keşfeder hem de hangi sonucun ne tür koşulların ürünü olduğunu daha rahat
görebilir.
Yazma ve Düzeltme

İncelediği kaynaklardan yararlanan bir araştırmacı, söz konusu kaynakların hangi

kısımlarından nasıl yararlandığını yazılı olarak raporlaştırmak zorundadır.
Bu raporda alanyazın bir bütün olarak ele alınır ve belirli başlıklar altında
sistematik bir tartışma yapılır.
Alanyazınla ilgili bölümün ilk taslağını yazan araştırmacı, çoğu zaman yazıklarını
birkaç kez gözden geçirir ve her seferinde yeni düzeltmeler yapar.
Ekleme, çıkarma ve düzeltmeler tamamlandıktan sonra yazım hataları açısından
bir gözden geçirme daha yapılır ve olası hatalar giderildikten sonra alanyazın
taraması sonuçlandırılmış olur.
Alanyazın taramasının sonucunda ortaya çıkan rapor, ilgili kaynaklardan yapılan
tüm yararlanmaları yansıtır
Kaynakçayı Hazırlama

Araştırmacı, alanyazın taramasıyla ilgili çalışmalarının başından itibaren yararlandığı

tüm kaynakların kaydını tutar ve elindeki listeyi sürekli günceller.
Alanyazın bölümü, genellikle araştırma raporlarında en çok kaynak gösterilen
bölümdür.
Bu nedenle, alanyazın taramasıyla ilgili bölüm tamamlanır tamamlanmaz ana
metinde yararlanılan kaynaklar belirli bir yazım sistematiğine göre toplu olarak
listelenir.
Daha sonra araştırmanın öteki bölümlerinde anılan kaynaklar da bu listeye
eklenerek kaynakçaya son şekli verilir.
Kural olarak, ana metinde yararlanılmayan hiç bir yapıt araştırmanın kaynakçasında
listelenmez.
Tersi de doğrudur: Kaynakçada belirtilmiş olan tüm kaynaklar, araştırma raporunun
içinde yararlanılan yerlerde mutlaka gösterilmiş olmalıdır.
 Kaynakların tasnifi
• Tezin hangi kısımlardan oluştuğunu ortaya koyduktan sonra, tezi yazmaya geçmeden önce
yapılması gereken çalışmaların başında yararlanacak kaynakların ve eldeki bilgilerin tasnif
edilmesi (gruplandırılması) gelmektedir.
 KAYNAĞIN
İNCELENCEK
VERİ KAYNAĞI ADI BULUNDUĞU
KONULAR
YER

Lügat ve Ansiklopediler Üniversite Kütüphanesi

Kitaplar Tanımlar vb. Fakülte kitaplığı
Periyodikler (Sürekli Teorik Bilgiler Milli Kütüphane
Kütüphaneler Yayınlar) Güncel Veriler Halk kütüphanesi
Gazeteler Tarihsel Veriler Şirket kütüphanesi
Arşiv Belgeleri Diğer Veriler Diğer kütüphaneler
Diğerleri

Elektronik veri tabanları Tanımlar vb.

Kamu Kuruşları Teorik Bilgiler İnternet
Kitapçılar/Yayınevleri Güncel Veriler İlgili kurumlar
Kütüphane Dışı Kaynaklar
Araştırma Kurumları Tarihsel Veriler
Kişiler Diğer Veriler

Gözlem
Sayım Araştırma konuları Araştırma Evreni ve örneği
Ölçme/Tartma „ „
İstihdam edilen Yüz yüze görüşme „ „
Araştırmacılar Mektup „ „
Telefon „ „
Faks „ „
Diğerleri
 Kütüphane İncelemesi

http://library.hacettepe.edu.tr/
http://www.librarycalendar.hacettepe.edu.tr/ e-kaynak eğitimi !!!!

 Alfabetik konu indeksinin incelenmesi

 Alfabetik yazar indekslerinin incelenmesi
 Sürekli yayınlar(periyodikler) listesinin incelenmesi
 Karteks Referans kitapları indeksinin incelenmesi
 Bu bilgilerin bilgisayar ortamında düzenlenmesi
 Kütüphanede kaynak nasıl incelenmeli
• Eldeki kitabın incelemenin amacı unutulmamalıdır.
• Bir tek veri ya da formülden yararlandığınız kitap ile, konuya ilişkin bilgilenmeye yönelik
temel bir kitabın okunuş amacı farklı olmalıdır.

• Bir kitabı tekrar tekrar okumak mümkün değildir.

• Kitap ile ilgili bazı notlar yazmak ve satırları işaretlemek ya da çizmek uygun bir davranış
değildir.
• Ancak kişisel kitaplarınızı serbestçe çizer veya işaretleyebilirsiniz.
 Kütüphanede kaynak nasıl incelenmeli
 Bir süre sonunda bu kitapları tekrar nerede bulabileceğinizi ve bu kitabın hangi
kısımlarının bizi daha çok ilgilendirdiği bir kenara kaydetmekte yarar vardır.
 Kaynakları inceleme ve not alma yöntemleri

• Kaynakları amaca uygun şekilde incelemek, daha sonra işe yarayacak tarzda notlar
tutarak ve bir zaman sonra da ihtiyaç duyularak arandığında yeniden bulunabilecek bir
yöntem uygulamak çok önemlidir.
• Bunun için HANGİ BİLGİLERE ihtiyaç duyduğumuzu, bunları NEREDE bulabileceğimizi ve
İŞE YARAYACAKLARINI belirlemeliyiz.
 İncelenecek kitaptan notlar alırken bazı hususlara dikkat
etmeliyiz.

 Alelacele hemen not çıkarmaya başlamamalı, önce kitabı dikkatlice incelemeli, kitabın hangi
düzen, sıralanış ve ayrıntıda olduğunu belirlemekte yarar vardır.
 Elinizde aynı konuda birkaç kitap varsa, en uygun olanını daha ayrıntılı incelemek yolunu
seçebilirsiniz.
 Konu hakkında temel bilgileriniz zayıf ise, önce genel kitapları, daha sonra ileri düzeydeki kitapları
ve araştırmaları incelemeye geçmeliyiz.
 Bir sayfaya veya bir kartekse sadece bir kitapla ilgili notları yazınız.
 Yani bir kitaba bir karteks yolu izlenmelidir.
 Her şeyi not etmeye çalışmak, fotokopi alır gibi davranmak doğru değildir. Önemli olan not tutmak
değil, işe yarar not almaktır.
 Kitap İncelenirken Dört Çeşit Yöntemden biri
izlenmelidir.
 Fotokopi alma
 Özet çıkarma
 Alıntı yapma
 Açıklama
 Elektronik veri tabanları

Ulusal akademik ağ ve bilgi merkezi toplu katalog:

http://www.toplukatalog.gov.tr/index.php?cwid=3
• ULAKBİM-CABİM (Cahit Arf Bilgi Merkezi): https://cabim.ulakbim.gov.tr/
• Ulusal Tez Merkezi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Atatürk araştırma merkezi Yayınları: https://www.atam.gov.tr/
• T.C. Cumhurbaşkanlık devlet arşivleri genel müdürlüğü:
https://www.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/Yayinlar/Yayinlar.aspx
• https://www.jstor.org/
• https://www.sciencedirect.com/
• Google akademik: https://scholar.google.com/
• science hub: https://sci-hub.tw/
• goole kitap: https://books.google.com.tr/
• iseek – education: http://education.iseek.com/iseek/home.page