Energija i metabolički procesi

- Sunce je glavni izvor gotovo sve energije koja pokreće život

- svjetlosna energija primarno podržava život na Zemlji

- metabolizam - skup kemijskih reakcija koje se odvijaju u organizmu

- bazalni metabolizam - energija potrebna za održavanje osnovnih životnih funkcija
- radni metabolizam - energija potrebna za sve aktivnosti organizma osim za održavanje osnovnih životnih
funkcija

Biomolekule
- sve organske molekule koje izgrađuju živa bića
- ugljikohidrati, lipidi, proteini, nukleinske kiseline: DNA i RNA

Stanični metabolizam
- u stanicama se neprestano zbiva izmjena tvari i energije: metabolizam
- kod staničnog metabolizma sve se kemijske reakcije doađaju u jednoj stanici
- enizimi pokreću i ubrzavaju metaboličke reakcije, rade na principu ključ–brava
- kataboličke reakcije - reakcije razgradnje složenijih spojeva na jednostavnije
- anaboličke reakcije - reakcije sinteze složenijih spojeva iz jednostavnijih

Kemijska energija
- energija je pohranjena u kemijskim vezama molekula
- određene molekule imaju dovoljno energije za sintezu ATP-a
- ATP (adenozin trifosfat)
- „kemijska valuta stanice“
- kemijska energija je pohranjena u visokoenergetskim vezama među fosfatima

Temeljni metabolički putevi:

1. kemostaza i fotosinteza
2. stanično disanje
3. vrenje

Glikoliza
- najstariji metabolički proces
- prethodi procesu staničnog disanja
- odvija se u citoplazmi stanice
- ne troši se kisik
- energetski prinos: 2 molekule ATP-a
- proces razgradnje molekule glukoze na dva piruvata
- uz prisutnost kisika: aerobne stanice započinju proces staničnoga disanja
- bez kisika: aerobne stanice u anaerobnim uvjetima započinju proces vrenja

Stanično disanje
- složen niz metaboličkih procesa pri kojima dolazi do oslobađanja energije u obliku topline
- energija se premješta iz hranjivih tvari (glukoze) u molekule ATP-a
- odvija se u mitohondriju

- sastoji se od: Krebsova ciklusa i dišnog lanca

- ukupno nastane 36 molekula ATP-a (2 iz Krebsova i 34 iz dišnog lanca) + 2 ATP-a od glikolize = 38 ATP-a
Krebsov ciklus/ciklus limunske kiseline
- odvija se uz prisutnost kisika tj. aerobnim uvjetima u matriksu mitohondrija
- nakon pretvorbe piruvata u acetil-koenzim A
- produkti u jednom ciklusu: 3 NADH, 1 FADH2 i 1 ATP
- energetski prinos: 2 molekule ATP-a
- razgradnjom glukoze nastaju dva piruvata od kojih svaki ulazi u ciklus

Dišni lanac/transportni lanac elektrona

- glavna uloga: regeneracija nosača elektrona potrebnih za glikolizu i Krebsov ciklus
- niz oksidacijskih i redukcijskih reakcija
- odvija se u unutarnjoj membrani mitohondrija
- prijenos elektrona putem citokroma od donora elektrona (NADH) do akceptora elektrona (kisika)
- citokromi - skupina hemoproteina čija je zadaća prijenos elektrona
- oslobađa se energija za aktivni prijenos vodikovih iona
- jer je koncentracija vodikovih iona veća izvan mitohondrija, a trebaju se još izbacivati
- prolazom vodikovih iona kroz ATP-sintazu oslobađa se energija i stvaraju se 34 molekule ATP-a

- osim glukoze kroz metaboličke procese u stanici prolaze i molekule nastale razgradnjom masti i proteina
- npr.: razgradnja proteina na aminokiseline → uklanjanje amino skupine/deaminacija → amonijak
(toksičan) → pretvorba u ureuu (manje toksična) → izlučivanje mokraćom

Vrenje/fermenacija
- anaerobni put dobivanja enegije
- odvija se u citoplazmi
- nepotpuna razgradnja glukoze
- ne dolazi do oslobađanja energije i stvaranja ATP-a, ali se zato regeneriraju nosači elektrona koji su
nužni za procese glikolize
- sveukupno se nepotpunom razgradnjom glukoze dobivaju samo 2 molekule ATP-a: dvije iz glikolize i
nijedna iz samoga vrenja
- alkoholno vrenje provode kvasci i nastaju etanol i ugljikov dioksid
- mliječno vrenje: nastaje mliječna kiselina
- stvara se tijekom vježbe kada do mišića ne dolazi dovoljno kisika pa izaziva bol u mišićima