Φύλο εργασίας: 1 Εισαγωγή στην ατομική θεωρία

Καθηγητής: Ανδρέας Χ΄΄Στυλλής

Μαθητής : ………………………………………………………. Ημερομηνία : …………………….…….

ΔΟΜΙΚΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ (ΔΕΕ 1.1 – 1.4)

Όλα τα υλικά (δηλαδή η ύλη), στερεά, υγρά ή αέρια, είναι

δομημένα (δηλαδή κτισμένα), από μικροσκοπικά σωματίδια
που τα ονομάζουμε δομικά σωματίδια της ύλης. Άλλες
ουσίες αποτελούνται από ……………………………….., άλλες από
………….…………….. και άλλες από ……………………………………….,
π.χ. το ήλιο αποτελείται από …………………………………, το νερό
αποτελείται από …………………………….. και το μαγειρικό αλάτι
από …………………………………. .

ΑΤΟΜΑ
Τα άτομα είναι τα ………………………………. σωματίδια τα οποία ενώνονται με άλλα άτομα σε συγκεκριμένη
διάταξη και σχηματίζουν …………………………….. . Τα άτομα έχουν ……………………………. ηλεκτρικό φορτίο.

Ορισμός ατόμου:

Άτομο είναι το μικρότερο σωματίδιο ενός στοιχείου, που μπορεί να πάρει μέρος στο σχηματισμό
χημικών ενώσεων.

ΜΟΡΙΑ

Τα μόρια είναι τα ……………………………………………. σωματίδια τα οποία

υπάρχουν ……………….………………………. στη φύση και μπορούν να διατηρούν
()δηλαδή να έχουν) τις ……………………………………….. της ουσίας τους (π.χ. να
έχουν το ίδιο χρώμα, την ίδια μυρωδιά, την ίδια γεύση, λάμψη, ελαστικότητα,
κλπ με την ουσία). Τα μόρια είναι ομάδες ατόμων ενωμένα σε καθορισμένη
γεωμετρική διάταξη στο χώρο, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα. Τα μόρια
είναι …………………………………. (μεγαλύτερα / μικρότερα) από τα άτομα.

Ορισμός μορίου:

Μόριο είναι το μικρότερο κομμάτι μιας καθορισμένης ουσίας (ένωσης ή στοιχείου) που μπορεί να
υπάρξει ελεύθερο, διατηρώντας τις ιδιότητες της ύλης από την οποία προέρχεται.

ΙΟΝΤΑ

Τα ιόντα είναι ηλεκτρικά …………………………………. άτομα (π.χ. Να+, Ca2+ , S 2-, Cl -) ή συγκροτήματα ατόμων που
ονομάζονται πολυατομικά ιόντα (πχ ΝΗ4 +, CO3 2-, Η2ΡO4- ).

Τα κατιόντα είναι ……………….…………….. φορτισμένα (δηλαδή έχουν φορτίο ……………………..………. ) και

δημιουργούνται από άτομα που ………………………………….. ηλεκτρόνια.

Τα ανιόντα είναι ………………..…………….. φορτισμένα και σχηματίζονται από άτομα που ……….…………….…………..
………………………… .

1 | 13
Ασκήσεις εμπέδωσης:

1 Να γράψετε από ποια σωματίδια αποτελείται η ύλη.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………
2 Να διακρίνεται τα πιο κάτω σωματίδια σε κατιόντα, ανιόντα, άτομα ή μόρια.

Σωματίδιο Η2 Να Η2SO4 Ca2+ Br -

Χαρακτηρισμός

3 Να γράψετε μια πρόταση που να εξηγεί τι είναι τα:

(α) άτομα ………………………………………………………………………………………….………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………
(β) τα μόρια ………………….……………………………………………………………………………………………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………

4 Τα μόρια αποτελούνται από ……………………………………… .

Το μόριο του νερού, Η2Ο, αποτελείται από δύο ……………………………….. υδρογόνου και ένα ………….………….
οξυγόνου. Τα μόρια είναι ……………………………………... (μεγαλύτερα ή μικρότερα) από τα άτομα.

5 Το μαγειρικό αλάτι βρίσκεται σε μορφή

κρυστάλλων χλωριούχου νατρίου όπως
φαίνεται στη διπλανή εικόνα. Τα δομικά
σωματίδια του χλωριούχου νατρίου είναι τα
………………………………. .Το χλωριούχο νάτριο
αποτελείται από ………………………………………
νατρίου και ………………………………………
χλωρίου.

6 Δίνονται τα ιόντα: Ca2+, S2-, SO42-, K+, NH4+, OH-, NO3-, Cl-.

Να γράψετε ποια από αυτά είναι:

(α) κατιόντα: ………………………………………………..……………………………………………
(β) πολυατομικά ανιόντα: ………………………………………………..……………………………………………

Εργασία για το σπίτι:

Μελέτη βιβλίου παράγραφος 1.3, σελίδες 10-12.
Σελίδα 28, ασκήσεις επανάληψης: 13,14.
Σελίδα 31, ασκήσεις: 38, 39 (α,β,γ), 40.
2 | 13
ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ και τα ΥΠΟΑΤΟΜΙΚΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ
(ΔΕΕ 1.5 – 1.7)

Μελετήστε τις θεωρίες για το άτομο που αναφέρονται στη σελίδα 13

και 14 του βιβλίου και συμπληρώστε τις ακόλουθες προτάσεις:

Tα άτομα αποτελούνται από ……………………. (αριθμό) περιοχές, τον

………………………………. και το …………………………….. νέφος.

Στον πυρήνα βρίσκονται τα …………………………. (p) που έχουν φορτίο ………………..……………… και τα
…………………………… (n) που έχουν ………………………….. φορτίο, άρα το φορτίο του πυρήνα είναι ………………………. .
Τα πρωτόνια και τα νετρόνια ονομάζονται νουκλεόνια (nuclear=πυρήνας).

Γύρω από τον πυρήνα βρίσκεται το ηλεκτρονικό νέφος όπου κινούνται τα ………………………………. (e) που έχουν
φορτίο …………………………………. άρα το ηλεκτρονιακό νέφος έχει φορτίο …………………………………… . Τα
ηλεκτρόνια κινούνται σε σχετικά μεγάλες αποστάσεις από τον πυρήνα. Σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις
το ηλεκτρόνιο εκτός από σωματίδιο θεωρείται και κύμα (δηλαδή έχει διττή φύση), η θέση του οποίου δεν
μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια παρά μόνο η πιθανότητα εύρεσής του στο χώρο.

Τα άτομα είναι ηλεκτρικά ……………………………………, καθώς τα ο αριθμός των ηλεκτρονίων που έχουν αρνητικό
φορτίο είναι ίσος με τον αριθμό των πρωτονίων που έχουν θετικό φορτίο.

Να μελετήσετε το πιο κάτω κείμενο και να συμπληρώσετε τα ερωτήματα που ακολουθούν:

Σύμφωνα με τη θεωρία του Δημόκριτου, που ήταν ο πρώτος ο οποίος μίλησε για άτομα, τα άτομα
είναι άτμητα (α-τομή), δηλαδή δεν τεμαχίζονται.
Πραγματικά, το άτομο παραμένει άτμητο κατά τις χημικές αντιδράσεις .

Στις πυρηνικές αντιδράσεις ο πυρήνας των ατόμων διασπάται και σχηματίζονται άτομα νέων
στοιχείων με μικρότερους πυρήνες και ταυτόχρονα απελευθερώνονται μεγάλα ποσά ενέργειας. Άρα,
τα άτομα διασπώνται στις πυρηνικές αντιδράσεις.

Παράδειγμα πυρηνικής αντίδρασης:

226 222 4
88 𝑅𝑎 86𝑅𝑛 2𝐻𝑒 + ηλεκτρομαγνητική ακτ. γ

Στις πυρηνικές αντιδράσεις ο αριθμός των …………………………………. και των …………………..…………………

παραμένει ……………………………………………. .

Ασκήσεις εμπέδωσης

1 Να αναφέρετε αν τα άτομα είναι άτμητα όπως υποστήριξε ο Δημόκριτος; Να δικαιολογήσετε την

απάντησή σας.
………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………

………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………

3 | 13
2 Συμπληρώστε τα κενά του πιο κάτω σχήματος και πίνακα.

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΤΟΜΟΥ ΥΠΟΑΤΟΜΙΚΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ

Όνομα Σύμβολο φορτίο

νετρόνιο

ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΑΙ ΦΟΡΤΙΟ ΥΠΟΑΤΟΜΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΙΔΙΩΝ

(ΔΕΕ 1.8 – 1.16)

Στη διπλανή εικόνα φαίνονται οι απόλυτες μάζες των

υποατομικών σωματιδίων και τα απόλυτα ηλεκτρικά
τους φορτία.

Οι απόλυτες μάζες των υποατομικών σωματιδίων είναι απείρως …………………… (mp= 1,67 x10-24 g) για αυτό
και χρησιμοποιείται η εύχρηστη σχετική μάζα που προκύπτει από τη σύγκριση των μαζών μεταξύ τους. Για
αυτό, αν ορίσουμε τη σχετική μάζα του πρωτονίου ίση με 1 (μονάδα) τότε η σχετική μάζα του νετρονίου είναι
ίση με ………………. και του ηλεκτρονίου ………………….. .

Παράλληλα, το απόλυτο ηλεκτρικό φορτίο των υποατομικών σωματιδίων είναι απείρως μικρό
(ep = +1,60x10-19 C) για αυτό και χρησιμοποιείται το εύχρηστο σχετικό ηλεκτρικό φορτίο, που προκύπτει από
τη σύγκριση των ηλεκτρικών φορτίων μεταξύ τους. Για αυτό, αν ορίσουμε το σχετικό ηλεκτρικό φορτίο του
πρωτονίου ίσο με +1 τότε το σχετικό ηλεκτρικό φορτίο του νετρονίου είναι ……………………. και του
ηλεκτρονίου ………………….. .

Άσκηση: Να συμπληρώσετε τον ακόλουθο πίνακα και προτάσεις.

Σχετικό Θέση
Σωματίδια Σύμβολο Μάζα Σχετική μάζα Φορτίο
σωματιδίου
φορτίο

Πρωτόνιο P+ 1,67 x10-24 g 1 +1,60x10-19 C +1

Νετρόνιο no 1,67 x10-24 g 1 0 0

Αμελητέα
Ηλεκτρόνιο e- 1/1830 ≈ 0 -1,60x10-19 C -1
9,11x10-28 g

Η μάζα κάθε ατόμου εξαρτάται από το άθροισμα των ………………………..……… και των ……………………..…………..
που βρίσκονται στον ………………………………….. . Η μάζα των ηλεκτρονίων θεωρείται αμελητέα.

Κάθε άτομο είναι ουδέτερο διότι τα αρνητικά φορτισμένα ……………………………………….. είναι ίσα με τα θετικά
φορτισμένα ……………………………………….. .

4 | 13
Ασκήσεις - ερωτήσεις:

1 Στο άτομο του Νατρίου υπάρχουν 11 πρωτόνια, 12 νετρόνια και 11 ηλεκτρόνια.

Η σχετική μάζα του ατόμου του Νατρίου είναι: …………………………………………………………………………………..

2 Το ηλεκτρικό φορτίο κάθε δομικού σωματιδίου εξαρτάται από τον αριθμό των θετικά φορτισμένων
…………………………………… και των αρνητικά φορτισμένων ……………………………………………. που υπάρχουν σε αυτό.

Παράδειγμα:

3 Να συμπληρώσετε τον ακόλουθο πίνακα:

Σωματίδιο p+ no e- Σχετικό ηλεκτρικό

φορτίο
Άτομο νατρίου 11 12 11
Κατιόν νατρίου 11 12 10
Ανιόν χλωρίου 17 18 18
Κατιόν μαγνησίου 12 12 10

Συμπεραίνουμε ότι τα άτομα είναι ηλεκτρικά …………………………………….. , τα κατιόντα είναι …………………………..

φορτισμένα και τα ανιόντα είναι …………………………………… φορτισμένα.

Εργασία για το σπίτι:

Μελέτη βιβλίο σελίδες 13-14.
Βιβλίο σελίδες 28, 31-33, ασκήσεις: 2, 46, 51.

ΑΤΟΜΙΚΟΣ ΚΑΙ ΜΑΖΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ (ΔΕΕ 1.17 – 1.20)

Κάθε χημικό στοιχείο έχει διαφορετικό αριθμό πρωτονίων. Για αυτό, χρησιμοποιούμε τον αριθμό αυτό για να
ξεχωρίσουμε το κάθε στοιχείο. Ονομάζεται ……………………………….. …………………………………. ο οποίος είναι η
ταυτότητα του κάθε ατόμου. Ο ατομικός είναι ο αριθμός των πρωτονίων και συμβολίζεται με το κεφαλαίο
γράμμα Ζ, είναι ο ……………………………………………. (μικρός / μεγάλος) αριθμός από τους δύο αριθμούς που
αναφέρονται σε κάθε στοιχείο στον Περιοδικό Πίνακα.

Ατομικός Αριθμός (Ζ) = p

ZX

14
Παράδειγμα : Το στοιχείο άζωτο, 7𝛮 , έχει Ατομικό αριθμό Ζ= ……

Δηλαδή, στον πυρήνα του περιέχει …………… …………………….

Τα πρωτόνια έχουν ίση μάζα με τα νετρόνια. Κάθε πρωτόνιο ή νετρόνιο έχει μάζα 1850 φορές μεγαλύτερη
από κάθε ηλεκτρόνιο. mp = mn = 1850 me

Άρα η μάζα του ατόμου εξαρτάται από τον ……………………………. (πυρήνα /ηλεκτρονικό νέφος), δηλαδή τον
αριθμό των ……………………………. και των ……………………………..

5 | 13
 Μαζικός αριθμός είναι ο αριθμός των πρωτονίων και των νετρονίων και συμβολίζεται με το κεφαλαίο
γράμμα Α. Είναι ο μεγαλύτερος από τους δύο αριθμούς που αναφέρονται σε κάθε στοιχείο στον Περιοδικό
Πίνακα.

Μαζικός Αριθμός (Α) = p + n ή Α=Ζ+Ν

14
Παράδειγμα : Το στοιχείο άζωτο, 7𝛮 , έχει Μαζικό αριθμό Α= ……

Δηλαδή, στον πυρήνα του περιέχει …………… ……………………. και ………….. ………………………… .

Επιπλέον στο άτομό του που είναι ουδέτερο υπάρχουν και …………….. αρνητικά ………………….
φορτισμένα ……………………………………. .

Α: _________________ αριθμός και

A
Z  Ζ : _________________ αριθμός

Ισχύουν οι σχέσεις: Ζ = p+ και Α = p+ + n0 ή Α = Ζ + n

Ασκήσεις και ερωτήσεις:

1. (α) Να συμπληρώσετε τα κενά στον πιο κάτω πίνακα:

Άτομο χημικού Νάτριο Μαγνήσιο Αργό Ασβέστιο

στοιχείου (Na) (Mg) (Ar) (Ca)
Πρωτόνια 11 12 18 20
Νετρόνια 12 12 22 20
Ατομικός αριθμός
(Ζ)
Μαζικός αριθμός
(Α)

(β) Να μελετήσετε τον πιο πάνω πίνακα και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν.

Ι. Υπάρχουν άτομα διαφορετικών χημικών στοιχείων με τον ίδιο μαζικό αριθμό;

Αν υπάρχουν, να τα ονομάσετε.
………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………

ΙΙ. Ποιος αριθμός, ατομικός ή μαζικός, είναι πάντοτε διαφορετικός σε κάθε χημικό στοιχείο; .............

2. Να γράψετε τον αριθμό των υποατομικών σωματιδίων στα πιο κάτω ιόντα:
27 3+
(α) Το 13𝛢𝑙 περιέχει: ......... πρωτόνια, .......... νετρόνια και .......... ηλεκτρόνια

80 -
(β) Το 35𝛣𝑟 περιέχει: ......... πρωτόνια, ........... νετρόνια και ......... ηλεκτρόνια

6 | 13
3. Το ιόν του F- περιέχει 10 νετρόνια και 10 ηλεκτρόνια. Να υπολογίσετε τον ατομικό και το μαζικό
αριθμό του (να φαίνεται ο τρόπος που εργαστήκατε).

………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………

………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………

4. Να συμπληρώσετε τα κενά στον πίνακα που ακολουθεί:

Σύμβολο Ζ Α e- p+ n0

9
4 Be

40
20 Ca2+

32 2-
16 S

5. Το ιόν K+ περιέχει 20 νετρόνια στον πυρήνα του, ενώ περιέχει τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων με το
άτομο 4018𝛢𝑟. Να υπολογίσετε για το άτομο του καλίου, K:

(α) τον αριθμό των ηλεκτρονίων: ………… (β) τον αριθμό των πρωτονίων: …………

(γ) τον ατομικό αριθμό: ………… (δ) τον μαζικό αριθμό: …………

6. Να εξηγήσετε σε ποια υποατομικά σωματίδια οφείλεται η μάζα κάθε ατόμου.

………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………

7. Σας δίνεται το χημικό στοιχείο του φθορίου, F.

Να συμπληρώσετε τις ακόλουθες πληροφορίες που αφορούν το φθόριο, F. Να χρησιμοποιήσετε τις
πληροφορίες που βρίσκονται στον Περιοδικό Πίνακα:
Ο μαζικός αριθμός του F είναι ο ………………………………. (μεγάλος/μικρός) αριθμός. Δείχνει ότι στον πυρήνα του
περιέχονται …………………… πρωτόνια και νετρόνια μαζί.
Ο Ατομικός του αριθμός είναι: Ζ = ……………..
Τα πρωτόνια του είναι ……………..
Ο Μαζικός του αριθμός είναι: …………. = ……………..
Τα πρωτόνια και τα νετρόνια που βρίσκονται στον πυρήνα είναι ……………..
Τα νετρόνια που βρίσκονται στον πυρήνα είναι ……………..
8. Να συμπληρώσετε τον ακόλουθο πίνακα.

Στοιχείο p n e A Z
Al 27 13
Ga 31 39
Ni 30 29

Εργασία στο σπίτι: Ασκήσεις βιβλίου σελ. 28-33: 6, 43 μέχρι 52 και 54.
Υπόδειξη: Στην άσκηση 43*: ανιόν χλωρίου: Cl-
Στην άσκηση 52*: ιόν ασβεστίου: Ca2+ και
νετρόνια υδραργύρου: n=121
Βισμούθιο: p = 83 και όχι n=83

7 | 13
ΙΣΟΤΟΠΑ
Ισότοπα είναι άτομα του ίδιου χημικού στοιχείου που έχουν τον ίδιο ατομικό αλλά διαφορετικό μαζικό
αριθμό δηλαδή τον ίδιο αριθμό …………………………………….και διαφορετικό αριθμό …………………………………….
Τα ισότοπα έχουν ………………………………………….. μάζα επειδή έχουν διαφορετικό ……………………………………
αριθμό αφού έχουν διαφορετικό αριθμό …………………………….. . Τα ισότοπα έχουν τις ίδιες χημικές ιδιότητες.

Ασκήσεις

1. Δίνονται τα ακόλουθα άτομα με τους μαζικούς τους αριθμούς: 13N 14C 14N 16Ο 15N .
Να γράψετε ποια από αυτά είναι ισότοπα και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………

𝛸 235
2. Δίνονται τα ισότοπα άτομα: 92𝛢 και 𝛶𝛣

Επίσης δίνεται ότι το άτομο Β έχει 3 νετρόνια λιγότερα από το Α. Να υπολογίσετε:

(α) τον ατομικό αριθμό του στοιχείου Β …………………………

(β) τον μαζικό αριθμό του ατόμου Α …………………………

(γ) τον αριθμό των νετρονίων και των ηλεκτρονίων των δύο ατόμων

………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………

4. Το χλώριο, Cl, φαίνεται στον περιοδικό πίνακα ότι έχει μαζικό αριθμό 35,5.

Να εξηγήσετε γιατί ο μαζικός του αριθμός είναι δεκαδικός.

………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………

Γνωρίζεις ότι ........

✓ Τα ισότοπα μπορεί να είναι σταθερά ή ασταθή. Ένα ασταθές ισότοπο διασπάται και
μεταπίπτει σε σταθερό εκπέμποντας ραδιενέργεια. Η ραδιενέργεια είναι ακτινοβολία και
είναι εξαιρετικά επικίνδυνη, για το λόγο αυτό στους χώρους που υπάρχει ακτινοβολία
υπάρχει σχετική σήμανση.

Μερικές ωφέλιμες εφαρμογές των ραδιοϊσοτόπων

✓ Στην ιατρική για τη διάγνωση και θεραπεία ασθενειών (Πυρηνική Ιατρική).

Το ραδιοϊσότοπο ιώδιο (131Ι) βοηθά στην καταπολέμηση του καρκίνου του
θυρεοειδούς αδένα
Το τεχνητό ραδιοϊσότοπο κοβάλτιο 60Co, στην αντιμετώπιση του καρκίνου
Το ραδιοϊσότοπο νάτριο 24Na, ελέγχει το κυκλοφορικό σύστημα

8 | 13
✓ Στη βιομηχανία
Το 235U χρησιμοποιείται για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας,
τόσο για ειρηνικούς σκοπούς, όσο και για πολεμικούς.

Ακόμα χρησιμοποιείται για υπολογισμό της στάθμης στις

κονσέρβες και στις φιάλες, αλλά και για εντοπισμό αδύνατων
σημείων σε σωλήνες παροχής και υπόγειους χώρους.

✓ Στη γεωλογία – παλαιοντολογία

Το ραδιοϊσότοπο του άνθρακα-14 (14C) χρησιμοποιείται για τη χρονολόγηση γεγονότων μέχρι και
50.000 χρόνων, για την χρονολόγηση αρχαίων αντικειμένων ή λειψάνων.
Για χρονολόγηση αντικειμένων ηλικίας πέραν των 50.000 χρόνων χρησιμοποιείται ουράνιο που μπορεί
να προσδιορίσει ηλικίες πέραν των 5 δισεκατομμυρίων χρόνων.

Αρνητικές επιπτώσεις της ραδιενέργειας στον άνθρωπο

✓ Πρόκληση λευχαιμίας και καρκίνου

✓ Χρήση της ατομικής βόμβας

Εργασία για το σπίτι:

Μελέτη βιβλίο σελίδες 14 - 15.
Βιβλίο σελίδα 31 ασκήση: 37

9 | 13
 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΑΚΗ ΔΟΜΗ (ή κατανομή)

Ενέργεια και απόσταση ηλεκτρονίων από τον πυρήνα.

Τα ηλεκτρόνια κινούνται με τεράστιες ταχύτητες στο ηλεκτρονιακό νέφος. Ο πυρήνας που είναι
………………………………… φορτισμένος έλκει και συγκρατεί τα ηλεκτρόνια που είναι …………………………………
φορτισμένα.

Τα ηλεκτρόνια που έχουν μεγαλύτερη ενέργεια αντιστέκονται σε αυτή την έλξη για αυτό βρίσκονται σε
………………………………… απόσταση από τον πυρήνα. Έτσι, τα ηλεκτρόνια βρίσκονται σε διαφορετικές
αποστάσεις – περιοχές από τον πυρήνα τις οποίες ονομάζουμε ηλεκτρονιακές ………………………………… ή
τροχιές.

Στιβάδες.

Τα ηλεκτρόνια κατανέμονται σε στιβάδες που ονομάζονται K, L, M, N, O, P, Q, … .

Ηλεκτρόνια που έχουν την ίδια περίπου ενέργεια βρίσκονται στην ίδια στιβάδα και κινούνται περίπου σε ίση
απόσταση από τον πυρήνα. Ηλεκτρόνια που έχουν μεγαλύτερη ενέργεια κινούνται σε …………………………………
απόσταση από τον πυρήνα, δηλαδή σε ………………………………… στιβάδα.

Κανόνες ηλεκτρονικής δομής

1 Τα ηλεκτρόνια συμπληρώνουν (γεμίζουν) τις στιβάδες με τη σειρά αρχίζοντας από την Κ που έχει τη
……………………………………….. Ενέργεια.

2 Σε κάθε στιβάδα μπορούν να τοποθετηθούν 2n2 ηλεκτρόνια, όπου ‘n’ είναι ο κύριος κβαντικός
αριθμός, δηλαδή ο αριθμός της στιβάδας. Άρα κάθε στιβάδα μπορεί να χωρέσει τόσα ηλεκτρόνια
όπως φαίνεται πιο κάτω.

Στιβάδα K n=1 2n2 = 2 x 12 = 2x1 = 2 Ηλεκτρόνια Κ: 2

Στιβάδα L n=2 2n2 = 2 x 22 = 2x4 = 8 Ηλεκτρόνια L : ……....
Στιβάδα M n=3 …………………………………………………………….. Ηλεκτρόνια M : ……...
Στιβάδα N n=4 ……………………………………………………………… Ηλεκτρόνια N : …….....

Στιβάδα K L M N O P Q
Αριθμός e 2 8 18 32 50 72 98

3 Στην εξωτερική στιβάδα κάθε ατόμου μπορούν να υπάρχουν μέχρι 8 e. Εξαίρεση αποτελεί η στιβάδα
Κ η οποία χωρεί μέχρι …………………… ηλεκτρόνια.

4 Στην προτελευταία στιβάδα μπορούν να υπάρχουν μέχρι 18 ηλεκτρόνια και όχι λιγότερα από 8 e.
Εξαίρεση αποτελεί η Κ η οποία χωρεί μέχρι 2 ηλεκτρόνια.

Παράδειγμα: Να γράψετε την ηλεκτρονιακή δομή του καλίου, 39Κ.

Ασκήσεις :

1 Να γράψετε την ηλεκτρονική δομή των πρώτων 20 χημικών στοιχείων του Περιοδικού Πίνακα.
2 Να δηλώσετε ποιο ηλεκτρόνιο έχει περισσότερη ενέργεια, το ηλεκτρόνιο της Κ στιβάδας ή το
ηλεκτρόνια της Μ η στιβάδας; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
10 | 13
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΑ ΣΘΕΝΟΥΣ

Είναι τα ηλεκτρόνια της εξωτερικής στιβάδας κάθε ατόμου (ή ιόντος).

Άσκηση

Χρησιμοποιώντας τον περιοδικό πίνακα:

Α) να γράψετε την ηλεκτρονιακή δομή του Na, K, Li, Mg, Ca, F και Cl,

Β) να δηλώσετε τα στοιχεία που ανήκουν στην:

Ι. ΙΑ ομάδα: …………………………………. και τα ηλεκτρόνια σθένους τους ………………..,

ΙΙ. ΙΙΑ ομάδα: ………………………………. και τα ηλεκτρόνια σθένους τους ………………..,

ΙΙΙ. VIIΑ ομάδα: …………………………………. και τα ηλεκτρόνια σθένους τους ………………..,

Να γράψετε το συμπέρασμα που εξάγεται από τα αποτελέσματα της πιο πάνω άσκησης.

………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………

ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΑΜΕΤΑΛΛΑ

Τα χημικά στοιχεία που έχουν 1, 2 ή 3 ηλεκτρόνια σθένους είναι μέταλλα.

Τα χημικά στοιχεία που έχουν 4, 5, 6 ή 7 ηλεκτρόνια σθένους είναι μέταλλα.
Τα χημικά στοιχεία που έχουν 8 ηλεκτρόνια σθένους είναι Ευγενή αέρια.

Άσκηση: Να δηλώσετε 3 μέταλλα, 3 αμέταλλα και ένα ευγενές αέριο από τον περιοδικό πίνακα.

………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………

ΣΘΕΝΟΣ

Σθένος είναι η ικανότητα ενός χημικού στοιχείου να σχηματίζει δεσμούς. Ονομάζουμε σθένος τον αριθμό των
δεσμών που μπορεί να σχηματίσει ένα χημικό στοιχείο.

Το σθένος κάθε χημικού στοιχείου υπολογίζεται από τον αριθμό των ηλεκτρονίων που μπορεί να αποβάλει,
να προσλάβει ή να συνεισφέρει για να αποκτήσει ηλεκτρονιακή δομή ευγενούς αερίου (και παράλληλα
χαμηλή ενέργεια) και έτσι να σχηματίσει δεσμούς.

Το σθένος συμπίπτει με τον αριθμό των μονήρη ηλεκτρονίων κάθε χημικού στοιχείου.

Σημείωση: για να βρούμε τον αριθμό των μονήρη ηλεκτρονίων τοποθετούμε στα ατομικά μοντέλα τα πρώτα
τέσσερα ηλεκτρόνια μόνα τους και από το πέμπτο και μετά σε ζευγάρια.

11 | 13
Άσκηση

Να συμπληρώσετε τα κενά στα ακόλουθα:

(α) Δίνεται το άτομο του νατρίου, Na: (Ατομικός αριθμός, Z = 11 Μαζικός αριθμός, A = 23)

............

Απορία:
Άτομο νατρίου, Na Κατιόν νατρίου, Na+
Πρωτόνια, p: ............. Πρωτόνια, p: ............. τι συνέβη στο άτομο Νa
Νετρόνια, n: .............. Νετρόνια, n: .............. και μετατρέπεται σε ιόν ;
Ηλεκτρόνια, e: ........... Ηλεκτρόνια, e: ...........
Η.Δ: ....................... Η.Δ: .......................
Μονήρη e: ………….. Μονήρη e: …………..
ΣΘΕΝΟΣ ………….. ΣΘΕΝΟΣ …………..

(β) Δίνεται το άτομο του χλωρίου, Cl: (Ατομικός αριθμός, Z = 17 Μαζικός αριθμός, A = 35)

............

Άτομο χλωρίου, Cl Ανιόν χλωρίου, Cl- Απορία:

Πρωτόνια, p: ............. Πρωτόνια, p: .............
Νετρόνια, n: .............. Νετρόνια, n: .............. τι συμβαίνει στο άτομο Cl;
Ηλεκτρόνια, e: ........... Ηλεκτρόνια, e: ...........
Η.Δ: ....................... Η.Δ: .......................
Μονήρη e: ………….. Μονήρη e: …………..
ΣΘΕΝΟΣ ………….. ΣΘΕΝΟΣ …………..

Εφαρμογή
Δίνονται τα άτομα με τους ατομικούς τους αριθμούς: 8Ο, 13Al, 20Ca
(α) Να γράψετε την ηλεκτρονιακή δομή των πιο πάνω ατόμων.
(β) Να γράψετε το σύμβολο του ιόντος για το κάθε ένα από τα πιο πάνω.
………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………….…………

Γενικές ασκήσεις

1. Η κατανομή των ηλεκτρονίων σε ηλεκτρονικές στιβάδες του ατόμου X είναι 2/4. Το άτομο Χ έχει
στον πυρήνα του 6 νετρόνια. Να γράψετε τον ατομικό και μαζικό του αριθμό.

12 | 13
2. Το άτομο Ψ έχει 1 ηλεκτρόνιo στην εξωτερική στιβάδα, η οποία είναι η N.
Να υπολογίσετε τον ατομικό του αριθμό. (Να φαίνεται ο τρόπος που εργαστήκατε)

3. Να υπολογίσετε τον ατομικό και το μαζικό αριθμό του στοιχείου Ω, το οποίο σχηματίζει το ιόν Ω3-.
Τα ηλεκτρόνια του Ω είναι κατανεμημένα σε τρεις στιβάδες και έχει 16 νετρόνια στον πυρήνα του

Εργασία στο σπίτι:

Ερωτήσεις Επανάληψης σελ.70: 1
Ασκήσεις- Προβλήματα σελ.70-71: 15, 16, 17, 18
13 | 13