6.

Rura grubościenna
Równania kołowo symetrycznego PS0 we współrzędnych walcowanych.

Równanie równowagi w przemieszczeniach (równanie przemieszczeniowe) z pominięciem

siły masowej:

d 2 u 1 du u
+ − =0 (1.6)
dr 2 r dr r 2

Całka równania (1.6):

B
u = Ar + , (2.6)
r
gdzie: A i B – stała całkowania.

Równania geometryczne:

u B
εφ ≡ =A+ 2 . (3.6)
r r

Równania fizyczne:

σr ≡
E
(1 + µ)(1 − 2ν )
[
(1 − ν )ε r + νε φ =]
 B
A − (1 − 2ν ) 2  ,
E
=  (4.6)
(1 + ν)(1 − 2ν)  r 

 B
σφ ≡
E
A + (1 − 2 ν ) ,
(1 + ν)(1 − 2ν)  r 2 

2rE
σ Z ≡ ν (σ r + σ φ ) = A .
(1 + ν)(1 − 2ν)

Przykład 1.6 Wyprowadzić ogólne wzory na naprężenia w rurze swobodnej i w sztywnej

tulei dla ciśnienia wewnętrznego.

Rys. 1.6: a) rura swobodna, b) ruch w sztywnej tulei

Rura swobodna

Warunki brzegowe:

σ r (a ) = − r , σ r (b) = 0,

stąd układ równań dla wyznaczania stałych A i B:

B (1 + r )(1 − 2r )
 A − (1 − 2 r ) 2
= − p
a E

 A − (1 − 2r ) B = 0
b2

Obliczone stałe całkowania

a 2 (1 − 2r ) a 2b2 1 + r
A= p, B= p . (6.6)
b2 − a 2 E b2 − a 2 E

Podstawienie (6.6) do (4.6) daje :

 a 2  b2 
σ
 r = −  − 1p ,
2  2
 b −a  r
2

 a 2
b 2

 σφ = 2  + 1p ,
2  2
(7.6)
 b −a  r 
 2ra 2
 σZ = 2 p
 b − a2

Rura w sztywnej tulei

Warunki brzegowe:

σ r (a ) = −p, u(b) = 0 , (8.6)

stąd układ równań:

 B (1 + ν)(1 − 2ν)
A − (1 − 2ν) a 2 = − E
p ,
 B
 A+ 2 =0 .
 b

Obliczenia stałe całkowania:

a 2b2 (1 + ν )(1 − 2ν ) B
B= p ,A = − 2 , (9.6)
a + (1 − 2ν)b
2 2
E b
dają z (4.6) wzory na naprężenia

a 2p  b2 
σr = − 2 1 + (1 − 2ν ) 2  ,
a + (1 − 2ν)b 2  ν 

a 2p  b2 
σφ = − 2 1 − (1 − 2ν ) 2  ,
a + (1 − 2ν)b 2  ν 
(10.6)

2ν a 2 p
σZ = − 2 ,
a + (1 − 2ν )b 2

Na rysunku pokazano rozkłady naprężeń σ r , σ φ , σ Z oraz σ 0 wg hipotezy HMH. Widać, że

decydującym naprężeniem jest naprężenie obwodowe σ φ .W przypadku rury swobodnej jest
to naprężenie rozciągające, a dla rury w tulei znacznie mniejsze naprężenie ściskające.

Dane: a = 15 m, b = 20 mm, ν = 0.3, p = 100 MPa

Rys.2.6 Rozkład naprężeń σ r , σ θ , σ z oraz σ 0 wg HMM dla rury swobodnej (-) oraz w tulei
(-)

Przykład 2.6 Rurę grubościenną wykonano z dwóch materiałów o różnych modułach

sprężystości i umieszczono w sztywnej tulei. Obliczyć maksymalne wytężenie materiału dla
ciśnienia p = 100 MPa i danych jak na rysunku.

EI = 100 GPa, EII = 200 GPa ν I = ν II = ν = 0.3a = 1.5 cm, c= 2.0 cm, b = 2.5cm

Rys. 3.6 Rura grubościenna warstwowa, w nieodkształcalnej tulei

Wzory podstawowe

(
σ r = E ' ε r + ν ' ε θ ,)

(
σ θ = E ε θ + ν ε r ,
' '
)
(11.6)

gdzie:
1− ν ν
E' = E, ν ' =
(1 + ν )(1 − 2ν ) 1− ν
(12.6)

 B
u = Ar + r

ε ≡ du = A − B
 r dr r2

ε θ ≡ u = A + B
 r r2
(13.6)

Warunki brzegowe i warunki ciągłości:

σ Ir (a ) = −p, u IIr (b ) = 0,
u Ir (c ) = u IIr (c ), σ Ir (c ) = σ IIr (c ).
(14.6)

Stąd wynikają równania dla obliczenia stałych AI, BI, AII i BII:

 ' I
( )
E I ε r + ν ε θ r = a = − p
' I 1
E 'I

 B B
A I + 2I = A II + II2 ,
 C C

 I r (
E ' ε I + ν ' ε I ) (
θ r = c = E II ε r + ν ε θ
' II ' II
)
r =c
1
E 'I

 B II
A II + 2 = 0.
 b
(14.6a)

Do (14.6a) podstawiamy ε Ir , ε θI , ε IIr , ε θII wg (13.6)2-3 i dzielimy równania przez parametry

zaznaczone w (14.6a). Otrzymujemy w ten sposób układ równań:
  BI ' Br 
A I − 2 + ν  A I + 2  = − p
'

 a  a 
 Bi B II
A I + 2 = A II + 2 ,
 C C

A − B I + ν '  A + B I  = α  A − B II  + ν '  A + B II ,
 I C2 I  II II 
 C2   C2   C 2 

 B II
 A II + = 0,
b2
(14.6b)
gdzie:
p E 'II ν 0 .3
p' = , α = = 2, ν ' = = = 0.429
EI'
EI '
1 − ν 1 − 0 .3
(15.6)

Po podstawieniu pozostałych danych otrzymujemy układ równań (14b) w postaci:

1.429A I − 0.254B I = − p ' ,


A I + 0.25B I = A II + 0.25B II ,
1.429A I − 0.143B I = 2.858A II − 0.286B II ,

A II + 0.16B II = 0.
(14.6c)

Obliczamy wartości stałych:

A I = −0.369 p ' , B I = 1.860 p ' ,

A II = −o.171 p ' , B II = 1.068 p ' .
(16.6)

Stałe podstawiamy do równań (4) i dochodzimy do następujących wzorów na naprężenia:

σ wr = α w  A w − 2w  + ν '  A w + 2w  p = α w (1 + ν ' )A w − (1 − ν ' ) 2w  p,

 B   B   B 
 r   r   r 

σ θw = α w  A w + 2w  + ν '  A w − 2w  p = α w (1 + ν ' )A w + (1 − ν ' ) 2w  p,

 B   B   B 
 r   r   r 

σ zw = 2α wν ' Aw p (17.6)

Po podstawieniu (16.6) otrzymujemy dla

r=a

 1.860 
σ Ir = (1 + 0.329 ) × (− 0.369 ) − (1 − 0.429 ) × × 100 =
 1.5 2 
= [− 0.527 − 0.473] × 100 = −100MPa

σ θI = [− 0.527 + 0.473]× 100 = −5.5MPa

2 × 0 .3
σ zI = (− 0.369) × 100 = −31.6 MPa
1.3 × (1 − 2 × 0.3)

[ ]
1/ 2
1 
σ 0 =  (− 100 + 5.4)2 + (− 5.4 + 41.5)2 + (− 1.5 + 100)2  = 84.535MPa
2 

r=c
 1.860 
σ rI + (1.429)(− 0369) − (0.571) × × 100 =
 2.0 2 
= [− 0.527 − 0.263] × 100 = −79.3MPa,

 1.068 
σ rII = 21.429 × (− 0.171) − 0.571 × × 100 =
 2.0 2 
= 2[− 0.244 − 0.152] × 100 = −79.3MPa = σ rI

σ θI = [− 0.527 + 0.263]× 100 = −26.1MPa

σ zI = 1.153 × (− 0.369) × 100 = −31.6MPa

[ ]
1/ 2
1
σ 0I =  (− 79 + 26.4)2 + (− 26.4 + 41.5)2 + (− 41.5 − 79)2  = 50.6 MPa
2 

σ θII = 2[− 0.244 + 0.152]× 100 = −18.3MPa

σ zII = 2 × 1.153 × (− 0.171) × 100 = −29.3MPA

[ ]
1/ 2
1 2 
σ =  (− 79 + 18.4 ) + (− 18.4 + 39.4 ) + (− 39.4 + 79 )  = 56.3MPa
II 2 2
0
2 

r=b
 1.068 
σ rII = 21.429 × (− 0.171) − 0.571 × 100 =
 2.5 2 
= 2[− 0.244 − 0.0976] × 100 = −79.3MPa
 σ θII = 2[− 0.244 + 0.0976]× 100 = −29.3MPa

σ zII = 2 × 1.153 × (− 0.171) × 100 = −29.3MPa

[ ]
1/ 2
1 
σ 0 =  (− 68.3 + 29.3)2 + (− 29.3 + 39.4 )2 + (− 39.4 + 68.3)2  = 39.1MPa
2 

Odpowiedź:

Najbardziej wytężony jest kontur wewnętrzny rury, gdyż tam jest max σ 0 = 82.7 MPa .