Finansal Yon I

T.C.
ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2577

AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1547
F‹NANSAL YÖNET‹M-I
Yazarlar
Prof.Dr. Nurhan AYDIN (Ünite 1-4)
Prof.Dr. Mehmet fiEN (Ünite 5, 6)
Prof.Dr. Niyazi BERK (Ünite 7, 8)
Editörler
Prof.Dr. Güven SEV‹L
Doç.Dr. Mehmet BAfiAR
ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹
Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.
“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.
‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›t
veya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.
Copyright © 2012 by Anadolu University

All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹
Genel Koordinatör
Doç.Dr. Müjgan Bozkaya
Genel Koordinatör Yard›mc›s›

Yrd.Doç.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n
Ö¤retim Tasar›mc›lar›
Prof.Dr. T. Volkan Yüzer
Doç.Dr. Orkun fien
Grafik Tasar›m Yönetmenleri

Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Ö¤r.Gör. Nilgün Salur
Dil Yaz›m Dan›flman›

Yrd.Doç.Dr. Serap Cavkaytar
Grafiker
Gülflah Y›lmaz
Kitap Koordinasyon Birimi

Uzm. Nermin Özgür
Kapak Düzeni
Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Dizgi
Aç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi
Finansal Yönetim-I
ISBN
978-975-06-1246-6
3. Bask›
Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 65.000 adet bas›lm›flt›r.
ESK‹fiEH‹R, Haziran 2014
‹çindekiler iii
‹çindekiler
Sunufl............................................................................................................ ix
Finansal Yönetim ve Fonksiyonlar›.......................................... 2 1. ÜN‹TE

G‹R‹fi .............................................................................................................. 3
F‹NANSAL YÖNET‹M VE F‹NANS YÖNET‹C‹S‹.......................................... 3
Finans Yöneticisi ........................................................................................... 4
F‹NANSAL YÖNET‹M FONKS‹YONLARI .................................................... 5
K›sa ve Uzun Dönemli Ne Tür Yat›r›mlar Yap›lmal›? (Yat›r›m Kararlar›).. 5
Fon ‹htiyac› Nereden, Nas›l ve Ne Zaman Karfl›lanacakt›r?
(Finansman Kararlar›) ................................................................................... 7
‹flletmenin Kâr› Nas›l Da¤›t›lacakt›r?(Dividant Kararlar›) ............................ 10
‹fiLETMELER‹N AMAÇLARI ........................................................................... 11
Kâr› Maksimum Yapma Amac› (Kâr Maksimizasyonu) .............................. 12
Zaman Faktörü .............................................................................................. 13
Risk Faktörü................................................................................................... 13
‹flletme De¤erini Maksimum Yapma Amac› ................................................ 14
Amaçlar›n Karfl›laflt›r›lmas› ............................................................................ 16
DE⁄ER MAKS‹M‹ZASYONU VE TEMS‹L MAL‹YET‹ .................................. 16
‹fiLETMELER‹N YASAL TÜRLER‹ .................................................................. 17
Bireysel ‹flletmeler (Ferdi Teflebbüsler) ....................................................... 18
Ortakl›klar (fiirketler) .................................................................................... 18
Adi Ortakl›klar (Adi fiirketler) ...................................................................... 18
Kollektif Ortakl›klar....................................................................................... 18
Adi Komandit Ortakl›klar.............................................................................. 19
Sermayesi Paylara Bölünmüfl Komandit Ortakl›klar ................................... 19
Limited fiirketler............................................................................................. 19
Anonim fiirketler............................................................................................ 20
F‹NANSMANIN TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹ ........................................................... 23
F‹NANSAL YÖNET‹MDE TEMEL ‹LKELER................................................... 24
Özet ............................................................................................................... 27
Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 28
Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 29
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 29
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 30
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 30
Finansal Sistem, Finansal Piyasalar, Finansal Araçlar ve 2. ÜN‹TE

Kurumlar .................................................................................. 32
G‹R‹fi ............................................................................................................. 33
F‹NANSAL P‹YASALAR VE F‹NANSAL YÖNET‹M....................................... 33
F‹NANSAL P‹YASALAR VE F‹NANSAL S‹STEM ........................................... 35
F‹NANSAL P‹YASALARIN SINIFLANDIRILMASI .......................................... 37
iv ‹çindekiler
YATIRIM VE F‹NANSMAN ARAÇLARI ......................................................... 39

Finansal Varl›klar›n Özellikleri ..................................................................... 39
F‹NANSAL ARACI KURUMLAR ..................................................................... 41
Finansal Kurumlar›n S›n›fland›r›lmas› .......................................................... 43
Finansal Kurumlar›n ‹fllevleri........................................................................ 43
F‹NANSAL P‹YASALARDA DÜZENLEY‹C‹ VE DENETLEY‹C‹
KURUMLAR.................................................................................................... 46
TÜRK‹YE’DE SERMAYE P‹YASASI VE BORSANIN TAR‹H‹ GEL‹fi‹M‹....... 47
FA‹Z ORANI VE FA‹Z ORANLARININ BEL‹RLEY‹C‹LER‹ ........................... 49
Nominal Faiz Oran›n› Belirleyen Faktörler.................................................. 49
Özet................................................................................................................ 52
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 53
Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 54
3. ÜN‹TE Paran›n Zaman De¤eri............................................................ 56

G‹R‹fi .............................................................................................................. 57
PARA NEDEN ZAMAN DE⁄ER‹NE SAH‹PT‹R? ........................................... 57
BAS‹T FA‹Z HESAPLAMALARI ..................................................................... 58
Basit Faizde Gelecekteki De¤er ................................................................... 59
Basit Faizde Bugünkü De¤er........................................................................ 60
B‹LEfi‹K FA‹Z HESAPLAMALARI .................................................................. 61
Bileflik Faizde Bugünkü De¤er..................................................................... 64
NOM‹NAL FA‹Z, EFEKT‹F FA‹Z VE ENFLASYON....................................... 65
Nominal Faiz-Efektif Faiz.............................................................................. 65
Faiz Oranlar›n›n Vade Süresinde De¤iflmesi ............................................... 67
Faiz Oranlar›n›n Enflasyondan Ar›nd›r›lmas›............................................... 67
Efi‹T TAKS‹TL‹ ÖDEMELER (ANÜ‹TELER) .................................................. 69
Eflit Ödemeler Dizisinin Gelecekteki De¤eri............................................... 69
Eflit Ödemeler Dizisinin Bugünkü De¤eri ................................................... 71
Sürekli Anüiteler............................................................................................ 74
BORÇ GER‹ ÖDEMELER‹.............................................................................. 75
Geciktirilmifl Eflit Taksitli Ödemeler (Geciktirilmifl Anüiteler) .................. 76
Kalan Borç Miktar›n›n, Eflit Taksitlerdeki Faiz ve Anapara
Pay›n›n Hesaplanmas› ................................................................................... 77
Özet ............................................................................................................... 79
Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 81
‹çindekiler v
Finansal Analiz ......................................................................... 84 4. ÜN‹TE

G‹R‹fi .............................................................................................................. 85
F‹NANSAL ANAL‹Z TÜRLER‹, ANAL‹ZDE KULLANILAN F‹NANSAL
TABLOLAR VE TEKN‹KLER .......................................................................... 85
Finansal Analiz Türleri .................................................................................. 85
Finansal Analizde Kullan›lan Tablolar ......................................................... 86
Finansal Analizde Kullan›lan Teknikler ...................................................... 87
ORAN ANAL‹Z‹ ............................................................................................. 87
Oranlar›n S›n›fland›r›lmas› ............................................................................ 88
Likidite Oranlar› ...................................................................................... 88
Faaliyet Oranlar› (Etkinlik Oranlar› Ya da Verimlilik Oranlar›) ........... 92
Borç Oranlar› (Kald›raç Oranlar›, Mali Yap› Oranlar›) ......................... 96
Kârl›l›k Oranlar›....................................................................................... 98
Piyasa Performans›n› De¤erlendirmede Kullan›lan Oranlar ................. 101
F‹NANSAL ORANLAR ARASINDAK‹ ‹L‹fiK‹LER (DU PONT ANAL‹Z‹) ...... 102
KARfiILAfiTIRMALI ANAL‹Z .......................................................................... 105
YÜZDE YÖNTEM‹ ‹LE ANAL‹Z.................................................................... 106
E⁄‹L‹M YÜZDELER‹ ANAL‹Z‹ (TREND ANAL‹Z‹) ...................................... 107
Özet ............................................................................................................... 109
Baflabafl ve Kald›raç Analizleri ............................................... 114 5. ÜN‹TE

G‹R‹fi .............................................................................................................. 115
BAfiABAfi ANAL‹Z‹ VE G‹DER TÜRLER‹ ..................................................... 115
Baflabafl Noktas›n›n Hesaplanmas› ............................................................... 117
Nakit Baflabafl Noktas› .................................................................................. 119
Birden Fazla Ürün ‹çin Baflabafl Noktas›n›n Hesaplanmas›........................ 120
Baflabafl Noktas›n›n Grafik Üzerinde Gösterimi .......................................... 121
Baflabafl Analizinin Kullan›m Alanlar› .......................................................... 122
Do¤rusal Olmayan Baflabafl Analizi ............................................................. 123
FAAL‹YET KALDIRACI .................................................................................. 124
Faaliyet Kald›raç Derecesi ve Baflabafl Noktas› Aras›ndaki ‹liflki ............... 125
F‹NANSAL KALDIRAÇ .................................................................................. 128
B‹RLEfi‹K KALDIRAÇ..................................................................................... 130
Özet................................................................................................................ 132
Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 134
vi ‹çindekiler
6. ÜN‹TE Finansal Planlama ve Kontrol................................................. 138

G‹R‹fi .............................................................................................................. 139
F‹NANSAL PLANLAMA VE ÖNEM‹ .............................................................. 139
F‹NANSAL PLANLAMA TÜRLER‹ .................................................................. 140
F‹NANSAL PLANLAMA VE TAHM‹N ............................................................ 141
Sat›fllar›n Yüzdesi Yöntemi ........................................................................... 142
Bilanço Kalemlerinin Günlük Sat›fl Tutar›na Oran› Yöntemi ..................... 145
Regresyon Yöntemi ....................................................................................... 146
Oranlar Yöntemi............................................................................................ 149
Proforma Fon Ak›m Tablosu Haz›rlanmas› ................................................. 150
F‹NANSAL PLANLAMA VE BÜTÇELER ........................................................ 152
Nakit Bütçesi.................................................................................................. 153
Nakit Bütçesinin Haz›rlanmas› .............................................................. 153
Ocak Ay› Nakit Girifllerinin Hesaplanmas› ............................................ 154
fiubat Ay› Nakit Girifllerinin Hesaplanmas›............................................ 155
Mart Ay› Nakit Girifllerinin Hesaplanmas› ............................................. 155
Özet ............................................................................................................... 157
Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 159
7. ÜN‹TE Çal›flma Sermayesi Yönetimi ................................................. 162

G‹R‹fi .............................................................................................................. 163
ÇALIfiMA SERMAYES‹ KAVRAMI ................................................................. 163
ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N ÖZELL‹KLER‹..................................................... 164
ÇALIfiMA SERMAYES‹ TÜRLER‹ ................................................................... 165
ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N UNSURLARI ...................................................... 167
Nakit Yönetimi .............................................................................................. 167
Alacak Yönetimi ............................................................................................ 169
Stok Yönetimi ................................................................................................ 174
ÇALIfiMA SERMAYES‹ DÖNGÜSÜ ............................................................... 177
ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N OPERASYONEL ETK‹NL‹⁄‹ ............................ 179
ÇALIfiMA SERMAYES‹ YETERL‹L‹⁄‹N‹N ANAL‹Z‹ ...................................... 180
ÇALIfiMA SERMAYES‹NE YATIRIM POL‹T‹KASI ........................................ 182
ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N F‹NANSMANI..................................................... 183
ÇALIfiMA SERMAYES‹ ‹HT‹YACININ BEL‹RLENMES‹................................. 184
ÇALIfiMA SERMAYES‹: KÂRLILIK VE R‹SK ................................................ 185
F‹NANSAL KR‹ZLER‹N ÇALIfiMA SERMAYES‹NE ETK‹LER‹ ....................... 186
Özet................................................................................................................ 188
Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 190
‹çindekiler vii

K›sa Vadeli Finansman ............................................................ 192 8. ÜN‹TE

G‹R‹fi .............................................................................................................. 193
‹fiLETMELER‹N KISA VADEL‹ F‹NANSMANI ............................................... 193
T‹CAR‹ KRED‹LER ......................................................................................... 194
GER‹ SATIN ALMA ANLAfiMALARI (REPO) ................................................ 195
MENKULLEfiT‹RME........................................................................................ 197
F‹NANSMAN BONOSU ................................................................................. 197
BANKA KRED‹LER‹ ....................................................................................... 199
Nakdi Krediler .............................................................................................. 199
Spot Kredi ...................................................................................................... 201
‹fltira-‹skonto Kredileri .................................................................................. 201
Rotatif Nakit Krediler .................................................................................... 202
Prefinansman Kredisi ................................................................................... 202
Döviz Kredileri ve Dövize Endeksli Krediler .............................................. 203
Eximbank Kredileri ....................................................................................... 203
D‹⁄ER KISA SÜREL‹ KAYNAKLAR .............................................................. 204
Gayri Nakdi Krediler .................................................................................... 205
Teminat Mektuplar› ....................................................................................... 205
Kabul Kredisi (Banka Kabulleri) ................................................................. 205
Referans Mektuplar› ...................................................................................... 206
ULUSLARARASI T‹CARETTE ÖDEME fiEK‹LLER‹ ........................................ 206
Peflin Ödeme ................................................................................................. 207
Mal Mukabili Ödeme ................................................................................... 207
Vesaik Mukabili Ödeme .............................................................................. 207
Akreditif ......................................................................................................... 207
Akreditifin Aç›lmas› ....................................................................................... 208
Akreditif ifllemleri .......................................................................................... 209
Akreditif Türleri ............................................................................................. 209
Dönülebilir (Kabili Rücu) Akreditif ...................................................... 209
Dönülemez (Gayri Kabili Rücu) Akreditif ............................................. 210
Teyitli Akreditif........................................................................................ 210
Rotatif Akreditif ....................................................................................... 210
Devredilebilir Akreditif ........................................................................... 211
Red Clause Akreditif ............................................................................... 211
Green Clause Akreditif ........................................................................... 211
Karfl›l›kl› (Back To Back) Akreditif ........................................................ 212
Stand-By Akreditif ................................................................................... 212
FAKTOR‹NG .................................................................................................. 212
Faktoring Türleri............................................................................................ 213
Faktoringin Maliyeti ...................................................................................... 214
Faktoringin Yararlar› ..................................................................................... 215
Özet ............................................................................................................... 216
viii ‹çindekiler

Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 218
Sözlük ................................................................................... 221

Sunufl ix
Sunufl
Bilim ve teknolojinin günümüzde gösterdi¤i ilerleme, büyük bir üretkenlik ar-
t›fl› sa¤layarak dünya pazarlar›ndaki mal ve hizmet üretiminin artmas›na yol aç-
m›flt›r. Büyüme konusu, iflletmenin di¤er fonksiyonlar›n›n yan› s›ra Finansal Yö-
netim fonksiyonunun da farkl› bir boyut kazanmas›na neden olmufltur. Bununla
birlikte uluslararas› finansal piyasalarda yaflanan krizler, üretim art›fl›n›n de¤er
kaybetmesine neden olurken, iflletmeler ve bireyler aç›s›ndan finansal okuryazar-
l›¤›n ve finans bilgisinin önemini göstermifltir. Bu süreç içerisinde, finansal yöne-
tim uygulamalar›n› pro-aktif bir biçimde yönetebilen ve rasyonel finansal kararlar
alan iflletmeler, yaflanan finansal krizlerden olumsuz olarak etkilenmemifllerdir.
Finansal Yönetim-I adl› bu kitap, ö¤rencilerimizin yan› s›ra, yaflam boyu ö¤ren-
me sürecinde her gün önemli say›da finansal karar almak durumunda kalan uygu-
lamac›lara da yard›mc› olmas› amac›yla haz›rlanm›flt›r. Kitapta iki temel amaç gö-
zetilmifltir. Bunlardan ilki, hem yat›r›mlar hem de yat›r›mlar›n finansman›yla ilgili
temel kavramlar› ve prensipleri anlatmak, ikincisi ide finansal yönetimle ilgili uy-
gulamada karfl›lafl›lan temel sorunlara uygun çözümler getirme becerileri gelifltir-
mektir. Bu amaçlar do¤rultusunda, kitapta yer alan 8 ünite sadece teorik boyutuy-
la ele al›nmam›fl, ayn› zamanda s›ra sizde, yaflam›n içinden ve di¤er yönlendirme-
lerle ö¤rencilerin uygulamay› takip etmelerine yard›mc› olunmas›na çal›fl›lm›flt›r.
Kitap, yazarlar›m›z, ö¤retim ve grafik tasar›m ekiplerimiz olmak üzere, genifl
bir grubun özverili çal›flmas›yla ortaya ç›km›flt›r. Baflta yazarlar›m›z olmak üzere,
eme¤i geçenlere teflekkür eder, ö¤rencilerimize ve kullan›c›lara yard›mc› olmas›-
n› temenni ederiz.
Editörler
Prof.Dr. Güven SEV‹L
Doç.Dr. Mehmet BAfiAR
1
Amaçlar›m›z
Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;
Finans yöneticisinin iflletmedeki yerini ve finansal yönetim fonksiyonlar›n›
tan›mlayabilecek,
Finansal kararlarda öncelikli amac› aç›klayabilecek,
De¤er maksimizasyonu ve temsil maliyetleri aras›ndaki iliflkiyi kurabilecek,
‹flletmelerin yasal türlerinin finansal yönetim aç›s›ndan tafl›d›¤› özellikleri
aç›klayabilecek,
Finansal yönetimin tarihi geliflimini aç›klayabilecek,
Finansal yönetimin temel ilkelerini tan›mlayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
• Finansal Yönetim • Temsil Maliyeti
• Finans Yöneticisi • Halka Aç›k fiirket
• Kâr Maksimizasyonu • Halka Kapal› fiirket
• De¤er Maksimizasyonu
‹çindekiler
• G‹R‹fi
• F‹NANSAL YÖNET‹M VE F‹NANS
YÖNET‹C‹S‹
• F‹NANSAL YÖNET‹M
FONKS‹YONLARI
• ‹fiLETMELER‹N AMAÇLARI
Finansal Yönetim • DE⁄ER MAKS‹M‹ZASYONU VE
Finansal Yönetim-I ve Fonksiyonlar› TEMS‹L MAL‹YET‹
• ‹fiLETMELER‹N YASAL TÜRLER‹
• F‹NANSMANIN TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹
• F‹NANSAL YÖNET‹MDE TEMEL
‹LKELER
Finansal Yönetim ve
Fonksiyonlar›
G‹R‹fi
‹flletmelerde finansal etkileri olan kararlar, finansal yönetimin kapsam›na girmek-
tedir. Finansal kararlarda sa¤lanan baflar› iflletmenin de¤erini do¤rudan etkileye-
cektir. ‹flletmeler kaynaklar›n› uygun projelere da¤›tarak, bu projeleri borç ve öz
sermayenin uygun bileflimiyle finanse ederek ve elde edilecek kâr›n bir bölümünü
iflletmede b›rak›rken bir bölümünü de ortaklara da¤›tarak iflletmenin de¤erini art-
t›rabileceklerdir. ‹flletmenin de¤erini do¤rudan etkileyecek finansal kararlardaki
prensipler, ister büyük ister küçük olsun tüm iflletmeler için de¤iflmemektedir.
F‹NANSAL YÖNET‹M VE F‹NANS YÖNET‹C‹S‹

‹flletmelerin gittikçe büyümesi ve etkilerinin genifllemesi, ortakl›k yap›lar›n›n çeflit-
lenerek ortak say›s›n›n artmas›, yönetim ve ortakl›¤›n ayr›lmas›, iletiflim ve bilgi
teknolojilerinde h›zl› geliflmelerin yaflanmas› iflletmelerde finansal yönetimin öne-
mini art›r›rken ilave fonksiyonlar da yüklemektedir.
Finansal kararlar ve bu kararlarda etkinli¤i artt›r›c› çabalara geçmeden önce ge- Finans: Para, fon, kaynak ya
nellikle efl anlaml› olarak kullan›lan finans, finansman ve finansal yönetim da sermayeyi ifade eder.
kavramlar›n› aç›klamak uygun olacakt›r. Finans, kifli ya da kurumlar›n faydalana-
bilece¤i para, fon, kaynak ya da sermaye anlam›na gelir. Finansman fonlar›n sa¤-
lanmas›n› ifade eder. Finansal yönetim ise, fonlar›n sa¤lanmas› yan›nda sa¤lanan Finansman: Gereksinim
duyulan fonlar›n
fonlar›n kullan›m›n› da kapsamaktad›r. Bu kitap iflletmelerde finansal yönetimle il- sa¤lanmas›.
gilidir; ancak ister iflletme, isterse birey olsun finansal yönetimle ilgili ilkeler, yak-
lafl›mlar benzer özellik gösterir.
Varsay›n›z ki mezun oldunuz ve bir ifl kurmay› düflünüyorsunuz. Öncelikle ce- Finansal Yönetim: Sa¤lanan
fonlar›n en uygun alanlarda
vap bulman›z gereken sorular neler olacakt›r? kullan›m›d›r
• Ne tür bir faaliyette bulunaca¤›m? Bu faaliyet için ne tür bina, araç ve gereç-
lere ihtiyac›m olacak?
• Bu ifl için gerekli olan kayna¤› nereden bulaca¤›m?
• Elde edilecek kâr› nas›l kullanaca¤›m? Hiçbir faaliyet, sosyal amaçl› kurum-
lar d›fl›nda, zararla devam ettirilemez. Sosyal amaçl› kurumlar kâr amaçl› ol-
masa bile, zarar›na çal›flmay› uzun süre devam ettiremezler. Dolay›s›yla kâr
elde edildi¤inde kâr›n nas›l kullan›laca¤› sorusu da düflülmesi gereken bir
konu olacakt›r.
Bu sorulara benzer daha pek çok soru ilave etmeniz mümkündür. Bununla bir-
likte sorular›n ço¤u, ya yat›r›mlarla ya da finansmanla ilgili olacakt›r. ‹flte finansal
yönetimin çal›flma alanlar› bu üç temel soruya cevap bulmakla ilgilidir. ‹ster yeni
4 Finansal Yönetim-I
bir faaliyete bafllayacak iflletme olsun, ister faaliyetlerine devam eden bir iflletme
olsun sürekli olarak bu sorulara cevap arama, di¤er bir ifade ile bu konularda po-
litikalar gelifltirmeye çal›flacakt›r.
Finansal yönetimle ilgili kararlar;
• Ne tür varl›klar al›nacakt›r? (Yat›r›m Kararlar›)
• Gerekli kaynaklar nereden sa¤lanacakt›r? ( Finansman Kararlar›)
• Faaliyet sonucu oluflan kârlar nas›l da¤›t›lacakt›r? ( Dividant Kararlar›)
fleklinde üç grupta toplanabilir.
‹flletmelerde bu karar alanlar›ndan do¤rudan sorumlu kifliler finans yöneticileridir.
Finans Yöneticisi
Finans Yöneticisi: ‹flletmelerin özelliklerine ba¤l› olarak finansal kararlardan sorumlu olacak kifliler
‹flletmelerde yat›r›m ve farkl›l›k göstermektedir. Genellikle küçük iflletmeler d›fl›ndaki iflletmelerde finan-
finansman kararlar›ndan
sorumlu olan kifli.
sal kararlardan tek bir kifli sorumlu olmay›p, sorumluluk di¤er birimlere de da¤›l-
maktad›r. Yeni bir teknolojiye geçmeyi isteyen bir üretim müdürü, yeni bir reklam
kampanyas› ya da sat›fl politikas› uygulamay› düflünen pazarlama yöneticisi de fi-
nansal kararlarla yak›ndan ilgilidir. Gerçekte para kullan›m›n› gerektiren her karar
finansal yönetim karar›d›r. Dolay›s›yla finansal yönetimle ilgili kararlar genellik fi-
nans yöneticisin de dahil oldu¤u üst yönetim grubuyla birlikte al›nmaktad›r. Tablo
1.1.’de büyük bir iflletmenin tipik bir organizasyon flemas› verilmektedir. fiemada
görüldü¤ü gibi finans yöneticisi, genel müdür yard›mc›s› düzeyinde yer almaktad›r.
Tablo 1.1
Organizasyon Yönetim Kurulu

fiemas›
Genel Müdür
Pazarlama Finans Üretim
Fon Yönetici Kontrolör
Nakit Yönetimi Mali Tablolar›n

Kredi Yönetimi Haz›rlanmas›
Sermaye Bütçelemesi Maliyet Muhasebesi
Sermaye Sa¤lama Vergi
Finansal Planlama ‹ç Denetim
Döviz Yönetimi
Bordro ‹fllemleri
Emeklilik Fonlar›n›n
Yönetimi
Büyük iflletmelerde genellikle fon yöneticisinin ve muhasebe yöneticisinin fa-

aliyetlerini yönetmek üzere genel müdür yard›mc›s› düzeyinde finans yöneticisi
vard›r. ‹flletmeler büyüdükçe fon yöneticisiyle birlikte kontrolör ya da muhasebe-
ciye de yer verilmektedir. Mali ifller yöneticisi, finansman müdürü olarak da adlan-
d›r›lan finans yöneticisi daha çok iflletmenin sratejik finansal politikalar›n›n ve na-
kit ak›fllar›n›n yönetimiyle u¤rafl›r. Küçük firmalarda fon yöneticisi genellikle tek fi-
nans yöneticidir. Finans yöneticisine ba¤l› olarak haznedar ve kontrolör bulunma-
maktad›r. Fon yöneticisi ya da haznedar; nakit yönetimi, kredi yönetimi, sermaye
harcamalar›, kaynak sa¤lanmas›, kârpay› ödemeleri, emeklilik fonlar›n›n yönetimi,
finansal planlama ve analizi, döviz yönetimi gibi görevlerden do¤rudan sorumlu-
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
1. Ünite - Finansal Yönetim ve Fonksiyonlar› 5
D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
dur. Muhasebeci ise vergilerden, finansal tablolar›n haz›rlanmas›ndan, maliyet mu-
hasebesinden, iç denetimden, bütçelerin haz›rlanmas›ndan ve iflletmenin özelli¤i-
S O R U S O R U
ne ba¤l› olarak ilave edilecek görevlerden sorumludur.
Dividant ya da kâr pay› da¤›t›m karar›nda yasal koflullar yan›nda yönetim

D ‹ K Kkurulu
AT ya da ge- D‹KKAT
nel kurul karar› dikkate al›nmaktad›r. Yönetim kurullar›, küçük ya da orta ölçekli yat›r›m
harcamalar›yla ilgili kararlar› finans yöneticilerine b›rakabilmekte,SIRA
ancak büyük ölçekte
S‹ZDE SIRA S‹ZDE
yat›r›m harcamalar›nda böyle bir durum söz konusu de¤ildir.
Ülkemizde iflletmelerin büyük bölümünün küçük aile flirketi özelli¤i gösterme-

AMAÇLARIMIZ
si nedeniyle haznedar ya da fon yöneticisi yerine finansman müdürü; kontrolör ye-
AMAÇLARIMIZ
rine muhasebe müdürü terimleri kullan›lmakta ve bu iki fonksiyon ayn› kiflinin so-
rumlulu¤unda yerine getirilmektedir. Bu fonksiyonlar›n ayr› Kkiflilerin
‹ T A P sorumlulu- K ‹ T A P
¤unda gerçeklefltirilmesi durumunda bu kiflilerin ba¤l› olaca¤› tepe finans yöneti-
cisi olmaktad›r. Tepe finans yöneticisi genellikle genel müdür yard›mc›s› düzeyin-
T E L E Vpazarlama,
dedir. Sratejik yat›r›m ve finansman kararlar›n›n al›nmas›; üretim, ‹ZYON arafl- TELEV‹ZYON
t›rma gelifltirme gibi birimleri de yak›ndan ilgilendirdi¤i için bu birimlerde çal›flan-
lar›n da kararlara kat›lmalar› sözkonusu olmaktad›r.
‹NTERNET ‹NTERNET
F‹NANSAL YÖNET‹M FONKS‹YONLARI
Dünyada di¤er alanlarda oldu¤u gibi finansal yönetim alan›nda da büyük bir de-
¤iflim ve geliflim yaflanmaktad›r. Ancak finansta yaflanan de¤iflim daha büyük ol-
maktad›r. Bu de¤iflim, büyük ya da küçük tüm iflletmelerde finansal yönetimin
önemini art›r›rken ilave fonksiyonlar da yüklemektedir.
K›sa ve Uzun Dönemli Ne Tür Yat›r›mlar Yap›lmal›?

(Yat›r›m Kararlar›)
‹flletmelerin faaliyete bafllayabilmeleri, varl›klar›n› sürdürebilmeleri, rekabet avan-
tajlar›n› koruyabilmeleri ve büyüyebilmeleri için çeflitli varl›klara ihtiyaçlar› vard›r.
Sahip olunacak varl›klar›n miktar›, çeflitlili¤i do¤al olarak iflletmenin niteli¤ine ba¤-
l› olarak de¤iflecektir. Bir üretim iflletmesiyle, sadece al›m- sat›m faaliyetiyle u¤ra-
flacak bir iflletmenin gereksinim duyaca¤› varl›klar ayn› olmayacakt›r. Yine banka,
hastane, e¤itim kurumlar› gibi hizmet sunan iflletmelerle, otomotif ya da beyaz efl-
ya üreten bir iflletmenin gereksinim duyaca¤› varl›klar farkl›l›k gösterecektir. Üre-
tim iflletmelerinin, ticari iflletmelere göre daha fazla yat›r›mlara, özellikle sabit var-
l›k yat›r›mlar›na ihtiyac› vard›r. Üretim iflletmeleri de kendi içinde sermaye yo¤un
ve emek yo¤un olarak s›n›fland›r›labilir. Sermaye yo¤un üretim iflletmelerin sabit
varl›k yat›r›m gereksinimi, emek yo¤un iflletmelere göre daha fazlad›r.
‹flletmeler faaliyet özelliklerine ba¤l› olarak çok say›da k›sa ve uzun vadeli re- Reel Varl›klar; makine,
el varl›klara yat›r›m yapmak zorundad›rlar. ‹flletmeler sahip olduklar› k›t kaynak- bina, araç gibi maddi
varl›klar› ifade eder. Maddi
lar›n›, çeflitli seçenekler aras›nda en uygun olan›n› seçerek kullanmak durumunda- varl›klar yan›nda teknik
d›rlar. Sermayenin uzun süreli varl›klara yat›r›lmas› karar› sermaye bütçelemesi uzmanl›k, markalar, patent
gibi varl›klara da yat›r›m
olarak adland›r›l›r. Bu kararlar, uzun süreli ve büyük miktarlarda sermayeyi gerek- yap›lmas› gerekir. Bu tür
tirmesi nedeniyle iflletmenin baflar›s›nda büyük etkiye sahiptir. Yap›lacak yat›r›m›n yat›r›mlara da gayri maddi
faydalar› gelecekle ilgili olmas› nedeniyle risk içerir ve vade uzad›kça risk artar. Bu yat›r›mlar denir.
tür yat›r›mlar ekonomik ömürleri boyunca iflletmeye sa¤layaca¤› nakit ak›fllar›n›n

bugünkü de¤erleri bulunarak de¤erlendirilir. De¤erlendirmede yat›r›mdan bekle-
nen nakit girifllerinin riski, sermaye maliyeti, f›rsat maliyeti gibi faktörler dikkate
al›n›r. Seçenekler aras›nda en yüksek bugünkü de¤eri veren yat›r›m, iflletmenin
de¤erini maksimize edecektir. Dolay›s›yla yat›r›m karar›, yat›r›mlardan beklenen

nakit ak›fllar› ile yat›r›m›n tafl›d›¤› risk birlikte ele al›narak verilmelidir.
‹flletmelerin sabit varl›klar› gibi teknik uzmanl›k, patent, marka gibi maddi ol-
mayan yat›r›mlar› da benzer biçimde ele al›narak de¤erlendirilecektir.
Sermaye Bütçelemesi: Sermaye bütçelemesi faaliyetleri sadece sabit varl›klarla ilgili harcamalar için
Gelecekte sa¤lanacak de¤il, araflt›rma gelifltirme harcamalar›, reklam kampanyalar›, kiralama, sat›nalma,
faydalar için sermayenin
uzun süreli yat›r›lmas›yla
di¤er iflletmelerle birleflme gibi iflletmeye uzun dönemde fayda sa¤layan yat›r›m-
ilgili kararlar süreci. larla ilgili kararlar› da kapsar.
‹flletmenin baflar›s›nda uzun vadeli yat›r›mlar›n etkisinin büyük olmas› ve karar-
lardan geri dönmenin büyük zararlara yol açmamas› için için titiz araflt›rmalar ve
Fizibilite Çal›flmalar›: Uzun
analizler sonucunda yat›r›m kararlar›n›n verilmesi gerekir. Di¤er bir anlat›mla fizi-
vadeli faydalar sa¤layacak bilite çal›flmalar›n›n yap›lmas› gerekir. Birçok ülkede büyük harcamalar yap›la-
yat›r›m projelerinin rak gerçeklefltirilen pek çok tesisin, proje aflamas›nda baz› kritik noktalar›n gözden
ekonomik, teknik ve mali
aç›dan yap›labilirli¤inin kaç›r›lmas› nedeniyle baflar›s›z oldu¤u görülmektedir. Finans yöneticilerinin ifllet-
analiz edilmesi. meyi bu tür sorunlardan uzak tutabilmeleri için, proje aflamas›ndan bafllamak üze-
re gerekli analizleri titizlikle yapmalar› gerekmektedir.
‹flletmelerde uzun süreli varl›klar yan›nda k›sa süreli varl›klarla ilgili yat›r›m ka-
rarlar› da önemlidir. K›sa süreli varl›klar, çal›flma sermayesi, iflletme sermayesi ve-
Dönen Varl›klar: ‹flletmenin ya dönen varl›klar olarak adland›r›l›r.
faaliyetlerini devam
ettirebilmesi için gerekli
Firmalar›n günlük faaliyetlerini yürütebilmeleri için k›sa süreli varl›klara ihtiyaç-
olan ve en az y›lda bir kez lar› vard›r. Nakit, menkul de¤erler, alacaklar ve stoklar bafll›ca k›sa süreli varl›klar-
paraya dönüflebilen d›r. ‹flletmeler günlük faaliyetlerini sürdürmek yan›nda, beklenmedik nakit ihtiyaç-
varl›klard›r.
lar›n› karfl›lamak ve ç›kan f›rsatlar› de¤erlendirmek üzere kasas›nda belirli bir mik-
tarda para ve para benzerlerini bulundurmak durumundad›r. Ancak fazladan tutu-
lan her bir liran›n f›rsat maliyeti vard›r. ‹flletmeler bir taraftan likiditelerini koru-
mak, di¤er taraftan getiri sa¤lamak üzere at›l fonlar›n› menkul k›ymetlere yat›r›rlar.
Menkul k›ymetler, iflletmelerin k›sa süreli fon fazlal›¤›n› de¤erlendirmek üzere yap-
m›fl olduklar› yat›r›mlard›r. ‹flletmeler sat›fllarda aksama olmamas› için, faaliyet ko-
nusuna ba¤l› olarak az ya da çok stok bulundururlar. Bir üretim iflletmesinde ham-
madde, yar› mamül ve bitmifl mamül stoklar›na sahip olunmas› gerekir. ‹flletmenin
ne miktarda stok bulunduraca¤›, fazla stoklaman›n getirece¤i ilave maliyetlerle, az
stok bulundurman›n sebep olaca¤› zararlar dikkate al›narak belirlenmelidir.
Stoklar yan›nda, iflletmenin alacaklara da fon ba¤lamas› gerekecektir. Üretilen
ürünlerin tamam›n›n peflin olarak sat›lmas› pek mümkün de¤ildir. Günümüz ko-
flullar› düflünüldü¤ünde iflletmelerin sat›fllar›n› art›rmak için vadeli sat›fllara s›kca
baflvurduklar› görülmektedir. Özellikle kâr marjlar›n›n darald›¤›, rekabetin artt›¤›
günümüzde pazar pay›n› koruman›n ve geniflletmenin önemli bir yolu vadeli sat›fl-
lardan geçmektedir. Vadeli sat›fl yap›ld›¤› ve vade artt›¤› ölçüde alacaklara ba¤la-
nan fon miktar› da artacakt›r.
Faaliyet Döngüsü: Nakdin K›sa süreli varl›klar›n temel özelli¤i, bir y›l içinde en az bir kez bir türden di¤er
hammadde stoklar›na, yar›
mamüle, mamüle ve türe dönüflmesidir. Örne¤in peflin ödeme yap›larak hammade al›nd›¤›nda nakit,
alacaklara dönüflerek tekrar hammadde stoklar›na; hammaddeler kullan›larak yar› mamüle, yar› mamüller kul-
nakit hale gelme süreci.
lan›larak mamül stoklar›na dönüflecektir. Sat›fl politikas›na ba¤l› olarak ürünlerin
paraya dönüflümü de¤iflecektir. Ürünlerin peflin sat›fllar›yla elde edilen para kasa-
ya, vadeli sat›fllar yap›ld›¤›nda alacaklara dönüflecektir. Dolay›s›yla nakitten baflla-
yan döngü tekrar nakde dönüflerek tamamlanmaktad›r. Bu süreç üretimin niteli¤ine
ba¤l› olarak k›sa ya da uzun olabilecektir. Bu döngüye faaliyet döngüsü, nakitten
tekrar nakite dönüflünceye kadar geçen süreye de nakde dönüflüm süresi denir.
Dolay›s›yla günlük faaliyetler ve ola¤and›fl› durumlarda kullan›labilecek para-

n›n ne miktarda olaca¤›, nas›l bir al›fl ve sat›fl politikas› izlenece¤i, ne miktarda
stoklama yap›laca¤› gibi sorular, finans yöneticisinin cevapland›rmas› gereken so-
rulard›r.
Yat›r›m kararlar› denildi¤inde sadece kâr ya da has›lat sa¤layan yat›r›mlarla il-
gili (yeni üretim birimlerinin kurulmas› gibi) kararlar anlafl›lmamal›d›r. Kullan›l-
makta olan fonlar›n daha iktisadi kullan›m› sa¤lanarak fonlarda tasarruf yap›lmas›
(daha etkin da¤›t›m sistemi gelifltirmek gibi) biçiminde kararlar da olabilir. Yine di-
¤er iflletmelerle birleflme, di¤er iflletmelerin sat›n al›nmas› ya da devir al›nmas›, d›fl
ülkelere do¤rudan yat›r›mlar yap›lmas› gibi stratejik kararlar da uzun vadeli yat›- Vade: K›sa, orta ve uzun
vade olarak ele
r›m kararlar› kapsam›nda ele al›nan kararlardand›r. al›nmaktad›r. En fazla bir
Uzun süreli yat›r›m kararlar›, iflletmelerin gelecekte büyüme h›zlar›n›n ne ola- y›la kadar olan vade k›sa; 1-
ca¤› sorusu dikkate al›narak verilir. ‹flletmenin büyüme h›z›na ba¤l› olarak yap›la- 3 y›la kadar olan vade orta;
3 y›ldan daha uzun vade ise
cak yat›r›m›n büyüklü¤ü, teknolojisi ve benzeri özellikleri de¤iflecektir. uzun vade olarak kabul
‹ster k›sa vadeli varl›klara, ister uzun vadeli varl›klara yat›r›m olsun, o kararla edilmektedir.
ilgili risk ve getiri dikkate al›narak belirli bir risk düzeyinde enSIRA
yüksek S‹ZDEgetiriyi sa¤- SIRA S‹ZDE
layacak seçene¤in belirlenmesi gerekir. Bu, seçenekler aras›nda en yüksek getiri-
yi sa¤layacak seçenek seçilir fleklinde anlafl›lmamal›d›r. Getirinin, kabul edilebilir
minimum getiri düzeyinin üstünde olmas› gerekir. Kabul edilebilir minimum geti-
ri, iflletmenin finansman yap›s›na ve yat›r›m›n riskine ba¤l› olarak belirlenir. Yat›-
r›m yap›lacak varl›¤›n riski artt›kça beklenen getiri de artmal›d›r. S O R U S O R U
‹flletmelerin toplam varl›klar› içinde duran varl›klar› artt›kça risk artacakt›r.

D ‹ K K A T ‹flletmelerin D‹KKAT
toplam varl›klar›n›n ne kadar› k›sa vadeli, ne kadar› uzun vadeli olaca¤› önemlidir. Uzun
vadeli yat›r›mlar›n riski yüksek oldu¤u için getirisi de yüksek olmal›d›r. Dolay›s›yla k›sa
ve uzun vadeli varl›k bileflimi belirlenirken risk ve getiri de¤iflimi dikkate al›n›r.
Günümüz koflullar› dikkate al›nd›¤›nda sadece ulusal de¤il uluslararas› yat›r›m

AMAÇLARIMIZ
seçenekleri sözkonusudur. Bu ise finans yöneticisine, hem ulusal hem de ulusla-
raras› f›rsatlar› analiz etme ve de¤erlendirme sorumlulu¤unu getirmektedir.
AMAÇLARIMIZ
K ‹ T A P K ‹ T A P
Emek yo¤un sektörlere göre sermaye yo¤un sektörlerin kârl›l›¤› neden
SIRAdaha yüksek olma-
l›d›r? 1
TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
Fon ‹htiyac› Nereden, Nas›l ve Ne Zaman D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
Karfl›lanacakt›r? (Finansman Kararlar›)
‹flletmelerin di¤er önemli karar alan›, yukar›da sözü edilen k›sa SveO Ruzun
U süreli var- S O R U
l›klar›n nas›l finanse edilece¤i ile ilgilidir. Finans yöneticilerinden, iflletmenin fon
ihtiyac›n› belirleyerek, ihtiyaç duyulan fonlar›n nas›l karfl›lanaca¤› konusunda ka-
D‹KKAT D‹KKAT
rarlar almalar› beklenir. Yat›r›m kararlar›nda oldu¤u gibi finansman kararlar›nda
da finansal amaç, iflletme de¤erini maksimize edecek finansman bileflimini olufl-
turmakt›r. SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
‹flletmeler sermaye ihtiyaçlar›n› borç ve özkaynaklar olmak üzere iki kaynak- Özkaynak: ‹flletmenin

tan karfl›layabilirler. Özkaynak ve borç toplam› iflletmenin toplam sermayesini, bu ortaklar›n›n haklar›n›
AMAÇLARIMIZ gösteren AMAÇLARIMIZ
kaynaklar›n bileflimi sermaye yap›s›n› oluflturur. ‹flletmelerin öncelikle varl›klar›n kaynaklard›r.Toplam
ne kadar›n› borçla ne kadar›n› özkaynaklarla finanse edilece¤ine karar vermeleri kaynaklardan borçlar›n
düflülmesinden sonra kalan
gerekir. Sermaye yap›s›n›n belirlenmesinde içsel faktörler yan›nda d›flsal faktörle-
K ‹ T A P k›s›m özkayna¤›
K gösterir.
‹ T A P
rin de etkileri vard›r. Sermaye yap›s›n› belirleyen bafll›ca içsel faktörler;
• ‹flletmenin varl›k yap›s›,

• ‹flletmenin kârl›l›k durumu,
• ‹flletmenin büyüklü¤ü,
• ‹flletmenin risk derecesi,
• ‹flletmenin likidite derecesi,
• ‹flletmenin borçlanma maliyeti,
• Vergi politikas› gibi faktörler say›labilir.
Sermaye yap›s›n› etkileyen iflletme d›fl› faktörler ise finansal piyasalara iliflkin
faktörler ve makro ekonomik faktörlerdir.
Finans literatüründe iflletmelerin sermaye yap›s›n›n belirlenmesiyle ilgili farkl›
görüfller vard›r. Bunlar;
• Net gelir yaklafl›m›,
• Net faaliyet geliri yaklafl›m›,
• Geleneksel yaklafl›m,
• Modigliani- Miller yaklafl›m›d›r.
Net geliri yaklafl›m›; borcun ve öz kayna¤›n maliyeti farkl› borçlanma düzey-
lerinde de¤iflmez. Borç maliyeti özsermaye maliyetinden düflük oldu¤una göre,
sermaye yap›s›nda ne kadar fazla borca yer verilirse ortalama sermaye maliyeti dü-
flece¤i için iflletmenin de¤eri de o ölçüde artacakt›r.
Net faaliyet geliri yaklafl›m›; borcun maliyeti farkl› borçlanma düzeylerinde
ayn›d›r. Ancak borçlanma artt›kça özsermaye maliyeti artt›¤› için ortalama serma-
ye maliyeti tüm borç-özsermaye bilefliminde de¤iflmez. Dolay›s›yla iflletmenin de-
¤eri sermaye yap›s›na göre de¤iflmeyecektir.
Geleneksel yaklafl›m; iflletme belirli bir borç oran›na kadar ortalama sermaye
maliyetini düflürebilir. Bu noktadan sonra borç miktar› artt›¤›nda ortalama serma-
ye maliyeti yükselecektir. A¤›rl›kl› ortalama sermaye maliyetinin minimum oldu¤u
nokta, optimal borç/özsermaye oran›, di¤er bir ifade ile optimal sermaye yap›s›
olacakt›r. Dolay›s›yla iflletmeler optimal noktaya kadar borçlanarak iflletmenin de-
¤erini maksimize edebileceklerdir.
Modigliani- Miller yaklafl›m›; Franco Modigliani ve Merton Miller taraf›ndan
yap›lan çal›flmalara ba¤l› olarak vergilerin, asimetrik bilginin, ifllem maliyeti, iflas
maliyetlerinin olmad›¤› etkin bir piyasada iflletmelerin de¤eri sermaye yap›s›ndan
etkilenmez. ‹flletmenin de¤erini, ait oldu¤u sektörün riski ve iflletmenin gelecekte
yarataca¤› nakit ak›fllar› belirler. ‹flletme de¤eri sermaye yap›s›ndan ba¤›ms›zd›r;
SIRA S‹ZDE SIRA sermaye
tart›l› ortalama S‹ZDE maliyeti farkl› borç oranlar›nda de¤iflmemektedir.
Tam rekabet koflullar› için uygun olabilecek bu görüfllerin, tam rekabet koflul-
D Ü fi Ü N E L ‹ M
lar› olmayan piyasalar için uygun olamayaca¤› düflünülmektedir. Tam rekabetin ol-
mad›¤› piyasalar için geleneksel yaklafl›m benimsenmektedir. Sermaye yap›s›yla
firma de¤eri aras›nda iliflkinin oldu¤u, iflletmenin belirli bir noktaya kadar borçla-
S O R U r›n› art›rarakS iflletme
O R U de¤erini maksimize edebilece¤i savunulmaktad›r.
D‹KKAT A¤›rl›kl› ortalama

D ‹ K K Asermaye
T maliyeti; iflletmede kullan›lan çeflitli kaynaklar›n toplam kay-
naklar içindeki paylar›yla a¤›rl›kland›r›lm›fl maliyetlerinin ortalamas›yla bulunur. Konu
ile detayl› aç›klama sermaye maliyetiyle ilgili ünitede verilecektir.
Borç özsermaye bileflimi belirlendikten sonra, borçlanman›n ne kadar› k›sa va-

AMAÇLARIMIZ

deli, ne kadar› orta ve ne kadar› uzun vadeli olaca¤› belirlenmelidir. Borçlanma
AMAÇLARIMIZ
bankalardan ya da finansman bonosu, tahvil gibi finansal varl›klarla tasarruf sahip-
lerinden sa¤lanabilir. Geliflmifl ülkelerde finansman seçenekleri fazla iken ülkemiz
K ‹ T A P gibi geliflmekte
K ‹ T olan
A P ülkelerde azd›r. Ülkemizde kamu d›fl›ndaki iflletmelerin k›sa
vadeli borçlanmalar›nda, bono, tahvil gibi menkul k›ymetlerle finansman sa¤lama-

lar› yok denecek kadar azd›r. Ülkemizdeki iflletmelerinin en önemli borçlanma
kayna¤› bankalar olmaktad›r.
Finansman biçimi belirlenirken kayna¤›n sa¤lanabilme durumu, riski ve mali-
yeti dikkate al›n›r. ‹flletmeler aç›s›ndan finansman kayna¤›n›n vadesi k›sald›kça
risk artar, vade uzad›kça risk düfler. Çünkü k›sa vadeli borçlanmalarda faiz ve ana-
para ödemesi o y›l içinde yap›laca¤› için risk artmaktad›r. Riskten kaç›nan iflletme-
lerin genellikle uzun vadeli borçlanmalara a¤›rl›k vermelerinin temel nedeni budur.
Özkaynaklarla finansman, faaliyet sonucunda elde edilen kârlar›n bir bölümü
iflletmede b›rak›larak ya da yeni ortaklar al›narak sa¤lanabilir. ‹flletme anonim flir-
ket ise hisse senedi gibi menkul de¤erler ç›kar›larak daha kolay özsermaye sa¤la-
nabilir. Anonim ortakl›klar›n›n en önemli özelli¤i, hisse senedi yoluyla özkaynak
sa¤lanabilmesidir. Çünkü hisse senetleri küçük de¤erlerle ihraç edilerek, çok say›-
da kiflilerden büyük miktarda kaynak sa¤lanabilir. ‹flletme anonim ortakl›k de¤ilse
hisse senedi ihraç ederek özkaynak sa¤lanamayaca¤› için yeni ortaklar bulunmas›
gerekir. Ancak limited ya da di¤er ortakl›klarda ortak say›s› az oldu¤u için az or-
takla büyük kaynak ihtiyac›n›n karfl›lanmas› kolay de¤ildir.
Öz kaynaklar›n ya da hisse ile temsil edilen ortakl›klarda hisse senetlerinin be-
lirli bir vadesi yoktur. Hisse senetleri sonsuz süreli finansal varl›klar olarak ta-
n›mlan›r. Hisse senedi ya da özkaynakla finansmanda faiz ve anapara ödemesi gi- Finansal Varl›klar: Reel
bi zorunlu bir ödeme yoktur.Kâr pay› ve sermaye kazanc› söz konusudur. ‹flletme varl›klar›n yaratt›¤› nakit
ak›fllar› üzerinde alacak ya
elde etti¤i kâr›n bir k›sm›n› ortaklar›na kâr pay› olarak verebilir. Ayr›ca iflletme de- da ortakl›k hakk› veren
¤erinin artmas›yla ortaklar›n sahip olduklar› pay›n de¤eri de artaca¤› için sermaye varl›klard›r.
kazanc› ortaya ç›kacakt›r. Bununla birlikte kâr pay› ve sermaye kazanc›, faiz gibi
belirlilik tafl›maz. Faaliyetlerden kâr elde edildi¤i halde, genel kurul karar›yla kâr
da¤›t›m› yap›lmayabilir. Hisse senetlerinde vade olmad›¤› için anapara ödemesi gi-
bi bir durum yoktur. Bu nedenle iflletme aç›s›ndan hisse senedi yoluyla finansma-
n›n riski borçla finansmana göre daha düflüktür. Ancak borçlanma dolay›s›yla öde-
necek faiz giderleri vergiden düflülürken, hissedarlara ödenecek SIRAkâr S‹ZDEpaylar› vergi- SIRA S‹ZDE
den düflülemez. ‹flletmenin faaliyetleri baflar›s›zl›kla sona erdirildi¤inde reel varl›k-
lar üzerinden öncelik hakk› borç verenlerde olmakta; borç verenlere ödeme yap›l-
d›ktan sonra kalan tutar hissedarlara da¤›t›lmaktad›r.
Finans yöneticisi her bir finansman fleklinin avantaj ve dezavantajlar›n› dikkate
alarak uygun bir finansman bileflimi oluflturmal›d›r. S O R U S O R U
‹flletmeye fon sunanlar aç›s›ndan hissedarl›¤›n riski borç vermeye göre

D ‹ Kdaha
K A T yüksektir. D‹KKAT
Günümüz iflletmeleri, hem ulusal hem de uluslararas› piyasalardan fon sa¤laya-

bilecek say›s›z seçeneklere sahiptir. ‹flletmelerin, kendi içsel koflullar›n›, finansal
sistemin yap›s›n›, ülkenin genel ekonomik koflullar›n›, uluslararas› koflullar› dikka-
te alarak karar vermeleri gerekir. Finansal yönetime düflen görev, çeflitli seçenek-
AMAÇLARIMIZ
leri risk ve maliyet aç›s›ndan karfl›laflt›rarak iflletmeye en uygun finansman fleklini AMAÇLARIMIZ
oluflturmas›d›r.
Afla¤›daki kararlardan hangisi yat›r›m karar›d›r? SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
1. X firmas› tahvil ihraç etti. 2
2. Y firmas› ürün gelifltirmek için Ar-Ge birimi oluflturdu. TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
3. Z firmas› hisse senedi ihraç etti. D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
4. K firmas› elde etti¤i kârlar› da¤›tmamaya karar verdi.
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT

‹flletmenin Kâr› Nas›l Da¤›t›lacakt›r? (Dividant Kararlar›)

Finansal yönetimin üçüncü önemli karar alan› dividant ya da kâr pay› da¤›t›m›yla
ilgilidir. Dividant kararlar›, faaliyetlerden sa¤lanan kârlar›n ne kadar›n›n iflletmede
Dividant Kararlar›: Elde
edilen kâr›n ne kadar›n›n b›rak›laca¤› ne kadar›n›n ortaklara da¤›t›laca¤›na yönelik kararlard›r. Kâr pay› da-
iflletmede b›rak›laca¤›, ne ¤›t›m politikas›, iflletmenin fon ihtiyac›, ilave fonlar›n maliyeti, likidite durumu, na-
kadar›n›n ortaklara
da¤›t›laca¤› ile ilgili kit ak›fllar›n›n düzenlili¤i, di¤er benzer firmalar›n kâr da¤›t›m politikalar›, hissedar-
kararlard›r. lar›n beklentileri gibi çok say›da faktörün dikkate al›nmas›yla belirlenir. ‹flletmenin
yasal statüsü de kâr da¤›t›m politikas›n›n belirlenmesinde etkilidir. Ülkeler serma-
ye piyasalar›n› gelifltirebilmek, küçük tasarruf sahiplerinin sermaye piyasas›na olan
ilgisini art›rabilmek için kâr pay› da¤›t›m›yla ilgili düzenlemeler yapmaktad›rlar. Ül-
kemizde de kâr da¤›t›m›nda halka aç›k ve halka kapal› flirketlere yönelik farkl› uy-
gulamalar vard›r.
Kâr da¤›t›m› ile iflletme de¤eri aras›nda iliflkinin olup olmad›¤› konusunda fark-
l› görüfller bulunmaktad›r. Geleneksel yaklafl›mda daha fazla kâr pay› da¤›t›m› his-
se senedine olan ilgiyi art›rarak, hisse senedi fiyat›n› yükseltece¤i düflünülür. Bu
görüfl finans literatüründe “Eldeki bir kufl daldaki iki kufltan daha iyidir “ fleklinde
ifade edilir. Bu görüflün alt›nda yatan düflünce, yat›r›mc›lar›n riskten kaç›naca¤›,
bugünkü kâr pay›n› daha sonradan elde edece¤i sermaye kazanc›na tercih edece-
¤i varsay›m›d›r.
Sinyal Etkisi: Kâr paylar›n›n Kâr pay› da¤›t›m politikas›n›n iflletme de¤erine etkisi konusunda sinyal etki-
gelecekteki durumu
hakk›nda oluflan beklenti sinden ve davran›flsal finans›n ilgili görüflünden de bahsedilebilir. Yat›r›mc›la-
veya alg›. r›n iflletmeyle ilgili bilgileri, iflletmenin geçmifl dönemlerine iliflkin durumunu yan-
Davran›flsal Finans: Kiflilerin
s›tan finansal tablolar›na dayal›d›r. Hissedarlar geçmiflten daha çok gelecekle ilgili
kararlar›nda tam olarak olduklar›ndan iflletmenin da¤›tt›¤› kâr pay› iflletmeyle ilgili önemli ipuçlar› verebil-
rasyonel olmayacaklar› mektedir. Geçmifl y›llara göre daha fazla kâr pay› ödenmesi olumlu, daha az kâr pa-
varsay›m›na dayal› olarak
oluflturulan teoridir. y› ödenmesi olumsuz olarak alg›lan›r. Kâr paylar›nda art›fl ve azal›fllar piyasalara, ifl-
letme yönetimin iflletmeyle ilgili beklentileri konusunda sinyal göndermektedir.
Davran›flsal finansta ise yat›r›mc›lar›n kâr pay›n› sermaye kazanc›na göre neden
tercih ettikleri yat›r›mc› psikolojisiyle aç›klanmaktad›r. Davran›flsal finansta birey-
lerin kararlar›nda rasyonellikten uzaklaflabilece¤i, sezgisel davran›fllarla hareket
edebilece¤i yap›lan deneysel çal›flmalarla ortaya konulmufltur. Bireylerin kaybet-
meleri halinde yaflad›klar› üzüntü, kazanmalar› durumundaki sevinçlerinden daha
fazla olmaktad›r. Bu nedenle kifliler risk üstlenmekten kaç›narak rasyonellikten
uzaklaflmaktad›rlar.
Modigliani-Miller ise iflletmenin de¤erinin gelecekteki nakit ak›fllar›na ve riske
göre belirlendi¤ini, kâr pay› da¤›t›m politikas›yla ba¤lant›s›n›n olmad›¤›n› ileri sür-
mektedirler. Modigliani-Miller’in görüflleri tam rekabet koflullar›n›n oldu¤u piyasa-
lar için geçerlili¤i olan bir görüfl olarak kabul edilmektedir.
Yukar›da kâr pay› da¤›t›m kararlar›yla ilgili finans literatüründe ad› geçen çeflit-
li görüfllerden k›saca bahsedilmifltir. Bu görüflleri destekleyen ya da destekleme-
yen farkl› görüfller vard›r. Piyasalar›n, iflletmelerin, yat›r›mc›lar›n, ekonomilerin
farkl› özelliklerde olmas› kârpay›n›n iflletme de¤erine etkisi konusunda farkl› so-
nuçlar›n ç›kmas›na neden olmaktad›r. Di¤er kararlarda oldu¤u gibi iflletmeler için
belirli, standart bir kâr pay› da¤›t›m modelinin ifade edilmesi mümkün de¤ildir.
Gerek finansmanla, gerek yat›r›mla, gerekse kâr da¤›t›m›yla ilgili kararlar ifllet-
menin içsel ve d›flsal kaynaklar›ndan sa¤lanacak çok say›da bilginin analiziyle ve
iflletme de¤erini maksimize edecek bir flekilde al›nacakt›r. Dolay›s›yla finans yöne-
ticisinin; finansal öngörülerde bulunma, finansal piyasalardaki artan k›sa ve uzun
dönemli fonlar›n etkilerini de¤erlendirme, yat›r›m alternatiflerinin iflletmenin de¤e-

ri üzerindeki potansiyel etkilerini araflt›rma, dividant politikalar›n› ve sermaye ya-
p›s›n› oluflturma, fiyatlama politikas›n› de¤erlendirerek bunun iflletmenin sat›fllar›
ve kârlar› üzerindeki etkilerini saptama, potansiyel birleflme ve sat›n almalar› ana-
liz etme ve zaman zaman da uluslararas› ifl f›rsatlar›n› de¤erlendirme gibi her ge-
çen gün artan çok say›da fonksiyonlar› bulunmaktad›r. Finans yöneticisinin; ifllet-
menin halka aç›lmas›nda, iflletmenin tamam›n›n ya da bir bölümünün sat›lmas›n-
da, mali aç›dan yeniden organizasyonunda, konkordato önerilerinin kabulü ya da
konkordato teklif edilmesinde, iflletmenin tasfiye edilmesinde ve benzeri periyodik
olmayan durumlarla da sorumluluk alan› genifllemektedir.
Görüldü¤ü üzere finans yöneticilerinin etkin kararlar verebilmeleri için çok de-
¤iflik alanlarda temel bilgilerinin olmas› gerekir. Bu nedenle finans fonksiyonu, kü-
çük iflletmeler d›fl›nda belirli büyüklü¤e ulaflm›fl pek çok iflletmede belirli alanlar-
da uzmanlaflm›fl, çok say›da kiflilerce yerine getirilmektedir.
‹fiLETMELER‹N AMAÇLARI
Finansal yönetimle ilgili kararlar›n etkin bir biçimde verilebilmesi için iflletme
amaçlar›n›n aç›k olarak belirlenmesi gerekmektedir. ‹flletme amac›n›n belirlenme-
si kararlar›n al›nmas›nda yol gösterici olacakt›r. ‹flletmelerce genellikle benimse-
nen bafll›ca amaçlar flu flekilde say›labilir:
• Mal ve hizmet üreterek toplum refah›n› artt›rmak,
• ‹flletmede istihdam› sürekli k›lmak,
• ‹flletmenin süreklili¤ini sa¤lamak,
• Üretimi ve sat›fllar› artt›rmak,
• ‹flletmenin piyasa pay›n› artt›rmak,
• ‹flletmenin kazançlar›nda büyümeyi sürekli k›lmak,
• ‹flletmenin maliyetlerini minumum yapmak,
• ‹flletmenin kâr›n› maksimum yapmak,
• ‹flletmenin de¤erini maksimum yapmak,
Yukar›da say›lan bu amaçlara farkl› amaçlar da ilave edilebilir. Say›lan ilk iki
amaç sosyal amaç özelli¤i göstermektedir; di¤erleri ise son iki amaca hizmet et-
mektedir. Sosyal amaçlar daha çok vak›f, dernek, kamu yarar›na kurulmufl kurum-
lar için öncelikli amaç olabilir. Sosyal amaçl› iflletmeler d›fl›ndaki iflletmeler için
ekonomik amaçlar öncelikli olup, sosyal amaçlar ikinci derecede gözetilen amaç-
lar olmaktad›r.
Mikroekonomide iflletmelerin amac›n›n kâr maksimizasyonu oldu¤u belirti- Kâr Maksimizasyonu:
‹flletmelerin kararlar›nda
lir. Kâr maksimizasyonu sermayenin etkin kullan›m› üzerine odaklanmaktad›r. ‹fl- kâr› maksimum yapacak
letmelerin finansal amac› olarak yak›n zamana kadar en çok belirtilen amaç klasik flekilde hareket etmeleri.
kâr maksimizasyonu amac› idi. Finans fonksiyonunun ekonomik koflullardaki de-
¤iflmelere paralel olarak geliflmesi ve ek boyutlar kazanmas›, iflletme amaçlar›n›n
yeniden tan›mlanmas›n› gerekli k›lm›flt›r. Önceleri iflletmelerin nihai amac› olarak
tan›mlanan kâr maksimizasyonu ya da kâr›n en çoklanmas› kavram›, geliflen eko-
nomik koflullara ve de¤iflen de¤er yarg›lar›na cevap verememekte ya da rasyonel
olmayan kararlar›n al›nmas›na neden olmaktayd›.
‹flletmenin amaçlar› olarak yukar›da say›lan sat›fllar›n art›rmak, piyasa pay›n› ar-
t›rmak amac› birçok sak›ncalar› beraberinde getirmektedir. Örne¤in iflletme fiyatla-
r› düflürerek, sat›fl koflullar›n› esneklefltirerek( vadeli sat›fllar› art›rarak) sat›fllar›n›
art›rabilir. Bu ise iflletmenin de¤erini düflürebilir.
Kâr› Maksimum Yapma Amac› (Kâr Maksimizasyonu)

Finans yöneticisi tüm kararlar› iflletmenin amaçlar› do¤rultusunda almak durumun-
da oldu¤undan, öncelikle iflletme amaçlar›n›n aç›kça ortaya konulmas› gerekir. ‹fl-
letmenin amac› denildi¤inde ortaya birçok sorun ç›kmaktad›r. Bu da iflletmenin
hangi amac›n›n ya da hangi amaçlar›n›n ele al›naca¤› sorunudur. Klasik ekonomik
görüfl taraf›ndan iflletmelerin nihai amac› olarak tan›mlanan “kâr›n maksimize edil-
mesi” amac›, modern finansman anlay›fl›n›n belirledi¤i amaçlardan daha dar kap-
saml› olmaktad›r.
‹ktisatta piyasa ekonomilerinde iflletmelerin kaynak kullan›m kararlar› kâr mak-
simizasyonu kriterine göre verilir. Bu, minimum girdi ile maksimum ç›kt›n›n elde
edilmesi anlam›ndad›r. ‹flletmenin maksimum kâr elde edebilmesi, minimum mik-
tarda girdi kullanarak maksimum ç›kt› elde etmesiyle mümkün olacakt›r. ‹ktisatta
kâr maksimizasyonu bir etkinlik göstergesi olmaktad›r. ‹flletmeler kâr› maksimize
ederek faaliyet gösterdi¤inde, kaynaklar etkin kullan›laca¤›ndan toplumsal refah
da maksimize edilmifl olacakt›r. Finansal yönetim iktisad›n bir kolu olmas› nede-
niyle ayn› amac›n kriter olarak al›nmas› uygundur. Bununla birlikte kâr maksimi-
zasyonunun baz› eksik yönlerinin olmas› nedeniyle finansal yönetim aç›s›ndan
kullan›labilir hale getirilmesi gerekmektedir. Kâr maksimizasyonu amac›n›n eksik
yönleri flu flekilde belirtilebilir:
• Kâr maksimizasyonun nihai amaç olarak al›nmas›, öncelikle hissedarlar›n ç›-
kârlar›na ters düflebilmektedir. Çünkü kâr maksimizasyonu, hisse sahipleri-
nin varl›klar›n›n maksimum olmas› anlam›na gelmez. Örne¤in, iflletme yeni
hisse senedi ihraç ederek sa¤layaca¤› fonlarla tahvile yat›r›m yaparak kâr›n›
artt›rabilir. Benzer flekilde araflt›rma- gelifltirme gibi uzun vadede getiri sa¤la-
yacak faaliyetlerden vazgeçerek de kâr›n› art›rabilir. Hisse senedi ç›kararak
tahvile yat›r›m yapt›¤›nda hisse senedi say›s› artaca¤› için hisse bafl› kârda
düflme olacak; hissedarlar›n varl›klar›, servetleri artmayacakt›r. Araflt›rma -
gelifltirme faaliyetlerinden vazgeçildi¤inde gelecekte sa¤lanacak kârlar elde
edilemeyecek, rekabet gücü kaybedilebilecektir. Dolay›s›yla kâr›n maksi-
mum k›l›nmas› fleklinde belirlenen amaç hissedarlar› memnun etmeyecektir.
• Genel olarak kâr›n maksimize edilmesi amac› aç›k da de¤ildir. Kâr denildi-
¤inde, uzun dönemli kâr, k›sa dönemli kâr, mutlak kâr ya da kârl›l›ktan m›
bahsedildi¤i anlafl›lmamaktad›r. Mutlak olarak kâr›n maksimize edilmesi
amaç olarak ele al›n›rsa, farkl› büyüklükteki iflletmelerin ya da ayn› iflletme-
nin farkl› dönemlerindeki baflar›s›n› karfl›laflt›rmak mümkün de¤ildir.
Örne¤in afla¤›da A ve B projesiyle ilgili kâr rakamlar› verilmektedir. Kâr maksi-
mizasyonu amac›na ba¤l› olarak hangi seçenek uygun olacakt›r?
Milyon T Yat›r›m Tutar› Kâr

A Projesi 300 80
B Projesi 200 70
Mutlak kâr rakam› dikkate al›nd›¤›nda daha fazla kâr sa¤lad›¤› için A projesi
tercih edilecektir. Ancak yap›lan yat›r›ma göre elde edilecek kâr ele al›nd›¤›nda A
projesi %27(80/300), B projesi %35 (70/200) kârl›l›k getirdi¤i için B projesi tercih
edilecektir. Kâr› maksimize etmek yerine kârl›l›¤›n maksimize edilmesi daha do¤-
ru yaklafl›m olmas›na ra¤men, kâr maksimizasyonu yine eksiklikler tafl›maktad›r.
Zaman Faktörü
Kâr maksimizasyonu statik bir özellik göstermekte olup, zaman boyutu tafl›ma-
maktad›r. Di¤er bir ifade ile bugünkü T1 ile bir y›l sonraki T1 ayn› de¤erde kabul
edilmektedir. Örne¤in afla¤›da X ve Y Projelerinin beklenen kârlar› verilmektedir.
X ve Y Projesinin toplam kârlar› eflit oldu¤una göre, kâr maksimizasyonu kriterine
göre bu projeler eflde¤erdedir. Ancak Y Projesi ilk üç y›l hiç kâr sa¤lamazken 4.y›l
X Projesinin toplam› kadar kâr getirmifltir. Halbuki X Projesinin ilk üç y›lda getir-
di¤i T200 milyon bir bankaya yat›r›larak ya da iflletmede kullan›larak ek gelir sa¤-
lanacakt›r. Kâr maksimizasyonunda farkl› zamanlarda al›nacak T200 milyonlar ara-
s›nda fark olmad›¤› düflünüldü¤ü için iki proje eflde¤er görülmektedir.
Y›llar/Milyon T X Projesi/Milyon T Y Projesi/Milyon T

1 200 0
2 200 0
3 200 0
4 200 800
Toplam 800 800
Yukar›daki örnek, paran›n zaman de¤erinin önemini aç›kça D Ü fiortaya

Ü N E L ‹ M koymakta- D Ü fi Ü N E L ‹ M
d›r. Çünkü farkl› zaman noktalar›ndaki paralar, paran›n zaman de¤eri dikkate al›n-
maks›z›n karfl›laflt›r›lamaz. Bugün elde edilen belirli bir miktardaki parayla gele-
S O R U S O R U
cekte elde edilecek ayn› miktardaki paran›n de¤eri birbirine eflit de¤ildir.
Paran›n zaman de¤eriyle ilgili detayl› aç›klamalar 3. Ünite’de yer alacakt›r.

D‹KKAT D‹KKAT
Kâr maksimizasyonunun ikinci eksik yönü yukar›da da belirtildi¤i

SIRA S‹ZDEüzere kârla- SIRA S‹ZDE
r›n toplam miktar›n›n m›, kârl›l›k oran›n›n m› maksimum yap›laca¤› konusunda
aç›kl›¤›n olmamas›d›r. Ayr›ca kârl›l›k oran› olarak sat›fllar, toplam varl›klar veya öz
sermaye üzerinden kârl›l›k oranlar›ndan hangisinin al›naca¤› AMAÇLARIMIZ
belirli de¤ildir. Sonuç
olarak kâr maksimizasyonu amac›n›n tek bafl›na iflletmenin amac›na hizmet etme-
AMAÇLARIMIZ
de baz› eksikliklerinin oldu¤u görülmektedir.

‹ki yat›r›m seçene¤i tek bir zaman noktas›nda ayn› kâr› sa¤lam›fl olsalard›,
SIRA S‹ZDEkâr maksimi- SIRA S‹ZDE
zasyonu ya da de¤er maksimizasyonu amaçlar› aras›nda bir farkl›l›k olur muydu? 3
Risk Faktörü D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
Farkl› yat›r›m f›rsatlar›n›n riski, di¤er bir ifade ile gelecekte beklenen nakit ak›flla-
r›n›n gerçekleflme olas›l›¤› farkl› olacakt›r. Kâr maksimizasyonu Samac›n›n di¤er ek-
‹ N TOE RRNUE T ‹ NST OE RRNUE T
sik yönü de riskin hesaba kat›lmamas›d›r.
Afla¤›da iki yat›r›m alternatifi ve bu alternatiflerden beklenen kâr miktarlar› yer
D‹KKAT D‹KKAT
almaktad›r. E¤er ekonomide normal bir büyüme beklenirse D yat›r›m›, C yat›r›m›n-
dan daha fazla kâr getirecektir. Bununla birlikte gelece¤i tam olarak kestirmek
mümkün olmad›¤› gibi, bunun her iki yat›r›m› da ayn› derecede SIRAetkileyebilece¤ini
söylemek de zordur. D yat›r›m›n›n risk derecesi C yat›r›m›ndan daha büyük görül-
mektedir. D yat›r›m›ndan T270 milyon kâr elde edilebilece¤i gibi T50 milyon za-
rar da olabilir.
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Yat›r›m Alternatifleri Ekonomideki Geliflmeler Kâr ( Milyon T)

C Geniflleme 120
Normal Büyüme 100
Daralma 80
D Geniflleme 270
Normal Büyüme 110
Daralma (50)
Kâr maksimizasyonuna göre, projelerin riski dikkate al›nmad›¤› için daha fazla
kâr beklenen seçene¤in seçilmesi gerekecektir. Bu ise, riski dikkate almad›¤› için
do¤ru bir karar olmayabilecektir.
‹flletme De¤erini Maksimum Yapma Amac›

Yukar›da kâr maksimizasyonu amac›n›n zaman ve risk boyutunu ihmal etmesi ne-
deniyle eksiklikler tafl›d›¤› belirtildi. Zaman ve risk faktörü nas›l dikkate al›n›r ve
dikkate al›nd›¤›nda amaç ne olmal›d›r?
‹flletme de¤erini ya da hissedarlar›n varl›¤›n› maksimize etme amac›nda, hem za-
man, hem de risk faktörü dikkate al›nmaktad›r. Finansal kararlarda çeflitli seçenek-
lerden hangisinin iflletmenin de¤erini maksimize edece¤i araflt›r›lmal›d›r. Hangi
De¤er Maksimizasyonu:
‹flletmelerin kararlar›nda finansal seçenek iflletme de¤erini daha çok art›r›yorsa o seçene¤in seçilmesi uygun
iflletme de¤erini ya da hisse olacakt›r. Yat›r›mlarla ilgili karar al›nacaksa; hangi yat›r›m›n iflletmeye sa¤layaca¤›
senetlerinin de¤erini
maksimize edecek flekilde nakit ak›fllar›n›n bugünkü de¤eri (iflletmenin sermaye maliyeti ve bu yat›r›m›n riski-
hareket etmeleridir. ne ba¤l› olarak belirlenen iskonto oran›yla iskonto edilmesiyle bulunan) en büyük-
se bu yat›r›m seçilecektir. E¤er finansal karar finansmanla ilgili ise; bu durumda da
hangi finansman seçene¤inin maliyeti en düflük ise o seçenek tercih edilecektir. Çe-
flitli finansman flekilleri iflletmeden farkl› zamanlarda, farkl› miktarlarda nakit ç›k›fl-
lar›na neden olacakt›r. De¤iflik zamanlardaki nakit ç›k›fllar›n›n bugünkü de¤eri han-
gi seçenekte düflük ise, o seçenek iflletme de¤erini maksimize edecektir.
Hissedarlar›n varl›klar›n› maksimum yapma amac›, finansal kararlarda farkl› za-
man noktalar›ndaki nakit ak›fllar›n›n bugünkü de¤erlerinin al›nmas›yla zaman fak-
törünü; bugünkü de¤er hesaplan›rken karar›n riskine göre iskonto oran›n›n ayar-
lanmas›yla risk faktörünü dikkate almaktad›r. Bu nedenle bu amaç, finansal yöne-
tim taraf›ndan birincil derecede, normatif bir amaç olarak gözetilmektedir.
‹flletmelerin piyasa de¤eri, hisse senedi ihraç etmifl iflletmeyse, hisse senetleri-
Piyasa De¤eri: ‹flletmenin nin fiyatlar›yla ölçülür. Hisse senetlerinin piyasa de¤eri, menkul de¤erler piyasa-
piyasadaki arz ve talebe
ba¤l› olarak belirlenen s›nda ifllem gören senetlerin bu piyasada oluflan de¤eridir. Dolay›s›yla hisse senet-
de¤eridir. lerinin piyasa fiyatlar›, iflletmenin performans›n› ölçen bir göstergedir. E¤er ifllet-
menin geliflimi, baflar›s› yeterli bulunmuyorsa yat›r›mc›lar ellerindeki hisse senetle-
rini ellerinden ç›karabilirler. Ço¤unlu¤un bu flekilde düflünmesi durumunda ifllet-
menin hisse senetlerinin piyasadaki arz› artaca¤›ndan, de¤eri düflecektir. Fiyatlar›n
düflmesi iflletmenin piyasa de¤erinin düflmesi demektir. Bu da kararlar›n uygun ol-
mad›¤›n›n bir göstergesi olacakt›r. Ayn› flekilde performans› be¤enilen iflletmelerin
hisse senetlerine olan talep artacakt›r. Mevcut hisse senetlerine olan talebin artma-
s›, hisse senetlerinin fiyat›n› yükselterek iflletmenin piyasa de¤erini artt›racakt›r.
Finansal yönetimde hisse senetlerinin de¤erini maksimize etme amac›n›n ne-
den benimsendi¤i konusunda baz› ilave görüfller de bulunmaktad›r. Örne¤in his-
se senedi fiyatlar›n›n, hisse senetleri borsada ifllem gören iflletmelerin performan-
s›n› de¤erlendirmede en gözlenebilir bir gösterge olmas›d›r. Hisse senetleri fiyatla-
r›, kârlar gibi geçmifle yönelik de¤il; sürekli olarak iflletmeyle ilgili yeni bilgilere
göre güncellenmektedir. Böylece yöneticiler, iflletmenin faaliyetlerine yönelik pi-

yasadaki yat›r›mc›lardan sürekli olarak geri bildirimler almaktad›rlar. Bu ise daha
uygun kararlar›n verilmesine olanak sa¤layabilecektir. ‹kincisi, etkin piyasalarda
hisse senedi fiyatlar›, yat›r›mc›lar›n o iflletmeyle ilgili gelecekteki baflar› beklentisi-
nin bir göstergesi olacakt›r.
Bununla birlikte hisse senedi fiyatlar› sadece iflletmeye ba¤l› faktörlere göre de-
¤il, di¤er pek çok faktörün etkisi alt›ndad›r. Uluslararas› piyasalardaki hareketler,
ülkenin ekonomik koflullar›, yat›r›mc›lar›n gelecekle ilgili beklentileri gibi pek çok
faktör hisse senedi fiyatlar›n› etkilemektedir. Finans yöneticileri, tüm bu faktörleri
dikkate alarak iflletme de¤erini maksimize etmeye çal›flacakt›r.
‹flletme de¤erinin maksimize edilmesi amac›n›n etik de¤erlerle ne derecede ba¤-
daflt›¤› konusunda tereddütler bulunmaktad›r. De¤er maksimizasyonu, müflterilerin
arzulad›klar› nitelikte mal ve hizmet üretimini göz ard› ederek nas›l gerçekleflebilir?
‹flletme de¤erini maksimize etme, iflletme yönetiminin sosyal sorumlulu¤unu
bir tarafa b›rakmas› anlam›na gelmemektedir. ‹flletme de¤erini maksimize etme
amac›, iflletme kararlar›nda sadece hissedarlar›n ç›karlar›n›n düflünüldü¤ü anlam›-
na da gelmez. Piyasa ekonomilerinde iflletmelerin temel ifllevi, k›t kaynaklarla top-
lumun ihtiyac› olan mal ve hizmetleri üreterek, refah düzeyini art›rmakt›r. ‹flletme-
ler de¤er maksimizasyonunu gerçeklefltirmeye çal›fl›rken iflletmeyle iliflkili olan ta-
raflar›n ç›karlar›n› da dikkate almak durumundad›rlar.
Hissedarlar›n varl›klar›n›n maksimize edilmesi; tüketicinin isteklerine uygun
mal ve hizmetler üretilmeksizin, tüketiciyi korumaks›z›n, çal›flanlara uygun ücret-
ler ödemeksizin, uygun istihdam yaratmaks›z›n, çevreyi korumaks›z›n mümkün
görülmemektedir. ‹flletmeler bu ve benzeri sosyal sorumluluklar› göz ard› etmeden
iflletme de¤erini maksimum yapmak durumundad›rlar.
Di¤er alanlarda oldu¤u gibi ifl hayat›nda da yaz›l› olan ve olmayan kurallar bulun-
maktad›r. Adil, dürüst bir yönetimin iflletmeye uzun dönemde kazand›raca¤› itibar,
bencilce yaklafl›m›n k›sa vadede kazand›raca¤›ndan daha büyük olmaktad›r. Bir ifllet-
menin sahip olabilece¤i en önemli varl›klardan biri, o iflletmenin ünü olmaktad›r.
De¤er maksimizasyonu amac›n›n üstün oldu¤u yönler nelerdir? SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
4
‹flletmeyle ilgili politikalar saptan›p kararlar verilirken, bu kararlar›n iflletmenin
kârl›l›¤›na ve risk derecesine etkileri dikkate al›narak en uygun D Ü firisk
Ü N E Lve
‹ M kârl›l›k bi- D Ü fi Ü N E L ‹ M
leflimi oluflturulmaya çal›fl›lmal›d›r. Risk ve kârl›l›k ayn› yönde hareket etmektedir.
Bir iflletmenin de¤eri o iflletmenin gelecekte sa¤layaca¤› gelir ak›fl›yla
S O R U bu gelir ak›- S O R U
fl›n›n elde edilmesindeki risk derecesine ba¤l› olacakt›r. fiekil 1.1’de görüldü¤ü gi-
bi; gerek finansman, gerek yat›r›m, gerekse kâr pay› da¤›t›m kararlar›yla ilgili çok
D‹KKAT
say›daki finansal kararlar iflletmenin gelecekte sa¤layaca¤› nakitD ak›fllar›n›
‹KKAT
ve riski-
ni etkilerken iflletmenin de¤erini de belirleyecektir.
fiekil 1.2

Finansal Kararlar
AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ
ve ‹flletmeDe¤eri
Kârl›l›k
Finansal Kararlar ‹flletme De¤eri

Risk
Gerçekte finansal yönetimle ilgili kararlar, iflletmelerin içinde yer ald›¤› sektö-
rün niteli¤ine, iflletmenin büyüklü¤üne, ulusal ya da uluslararas› olup olmad›¤›na
ve benzeri özelliklerine göre de¤iflmekte ve çeflitlenmektedir. Finans yöneticisin-
den beklenen, iflletmenin piyasa de¤erini maksimum yapacak kararlar almakt›r.
Amaçlar›n Karfl›laflt›r›lmas›
Yukar›da belirtildi¤i üzere hissedarlar›n varl›klar›n› maksimize etme amac›n›n, kâ-
r›n maksimize edilmesi amac›na göre üstünlükleri flu flekilde özetlenebilir:
• Hissedarlar›n varl›klar›n› ya da iflletme de¤erini maksimize etme, bir iflletme-
de k›sa ya da uzun dönemdeki kârl›l›¤›n göz önüne al›nmas›nda meydana
gelen sorunlar› ortadan kald›r›r.
• Hissedarlar›n varl›klar›n› ya da iflletme de¤erini maksimize etme, baz› ekle-
melerle, ömrü farkl› alternatifleri karfl›laflt›rmada da kullan›labilir.
• Hissedarlar›n varl›klar›n› ya da iflletme de¤erini maksimize etme amac› is-
konto oran›n›n, di¤er bir ifadeyle, sermaye maliyetinin üzerinde durulmas›-
n› gerekli k›lmaktad›r. ‹skonto oran› belirlenirken, farkl› risk dereceleri tafl›-
yan projelerin bir arada ele al›nabilmesine olanak verecek flekilde farkl›lafl-
t›r›labilir.
De¤er maksimizasyonu konusunda olumlu görüfller yan›nda olumsuz görüfller
de vard›r. Bu görüfller; hissedarlar›n varl›klar›n› maksimize etme amac›n›n, hisse-
darlar d›fl›nda kalanlar›n hakk›n›n korunamayaca¤› fleklindedir. Hiçbir flirketin
müflterilerini, çal›flanlar›n› göz ard› ederek baflar›l› olmas› mümkün de¤ildir.
DE⁄ER MAKS‹M‹ZASYONU VE TEMS‹L MAL‹YET‹

‹flletmelerin baflar›s›nda en büyük rolü üst yönetimler oynar. Küçük iflletmelerde
yönetim genellikle ortaklardan oluflur. Ancak ortak say›s›n›n artmas›yla yönetimin
profesyonel yöneticilere devredilmesi kaç›n›lmaz olmaktad›r. Günümüzde yüzler-
ce orta¤› bulunan anonim flirketler düflünüldü¤ünde flirket yönetiminin profesyo-
nel yöneticilere devredilmesi bir zorunluluk olmaktad›r. Bu durumda hissedarlara
ait olan karar verme yetkisinin yöneticilere devredilmesinde ç›kar çat›flmas› do¤a-
bilecektir. ‹flletmenin ortaklarca yönetilmesinde hissedarlar›n varl›¤›n› maksimize
etme amac› sorun yaratmamaktad›r. Çünkü karar›n olumlu ya da olumsuz sonuç
vermesinden do¤rudan kendileri etkilenecek, kendileri sorumlu olacaklard›r.
Yönetimle ortakl›¤›n farkl›laflmas›nda kararlarda hissedarlar›n de¤erini ya da ifl-
letme de¤erini maksimize etme amac› ne ölçüde dikkate al›nabilecek sorunu orta-
ya ç›kmaktad›r. Yöneticiler, kendi faydalar›n› maksimize etme ile iflletme ortaklar›-
n›n faydas›n› maksimize etme amac›n› nas›l dengeleyebileceklerdir? Bu çerçeve-
den bak›ld›¤›nda, flirketlerin sahibi olan sermayedarlar gibi yöneticilerin de kendi-
lerine ait faydalar›n› maksimize etme amac› bulunmaktad›r. Do¤al olarak iflletme
sahipleri, iflletmelerin yönetimlerini profesyonel yöneticilere b›rak›rken risk almak-
tad›rlar. Bu risk, kendilerinin fayda foksiyonlar› ile yöneticilerin fayda fonksiyon-
lar›n›n tam olarak örtüflmemesinden kaynaklanmaktad›r. Yöneticiler, ortaklar›n
varl›¤›n› maksimize etme yerine kendi ç›karlar›na yönelik karar alma yönünde ha-
reket edebilmektedirler. Örne¤in yöneticiler, kârl› ancak riski yüksek ifl olanakla-
r›ndan, kendi ifllerini kaybedebilecekleri endiflesiyle kaç›nabilmektedirler. Bu so-
Temsil Maliyeti: ‹flletmelerde
sahiplik ile yönetimin runlara temsil ya da temsilci maliyeti sorunu (agency cost) denilmektedir.
birbirinden ayr›lmas›ndan Temsilci maliyeti do¤rudan ve dolayl› olarak iki flekilde olabilir. ‹lki yukar›da
do¤an ç›kar çat›flmas› ifade edildi¤i gibi kârl› ifl f›rsatlar›n›n kaç›r›lmas›ndan meydana gelen dolayl› tem-
sorunundan kaynaklanan
maliyet. silci maliyetidir. Do¤rudan temsil maliyeti iki flekilde oluflabilir. ‹lki yöneticilerin
etki alanlar›n› geniflletmek üzere personel say›s›n› gere¤inden fazla art›rma ya da

gereksiz harcamalar yapma ve benzeri davran›fllardan kaynaklan›r. ‹kinci tür do¤-
rudan temsilci maliyeti; yöneticilerin gereksiz harcamalar›n› ya da ortaklar›n men-
faatine ayk›r› hareketlerini önlemek üzere iflletmede yap›lan denetim ve benzeri
maliyetleri oluflturur.
Yönetici seçiminde yap›lan hatalar, uygun yönetici seçilse bile bu ç›kar çat›fl-
mas›n› önleyecek mekanizmalar›n kurulamamas› temsil maliyeti sorununun daha
çok büyümesine neden olmaktad›r. Ortaklarla yöneticilerin ç›kar çat›flmalar›n›
azaltmak, amaçlar› örtüfltürmek üzere çeflitli uygulamalar yap›lmaktad›r. Yönetici-
lere sabit ve daha düflük maafl ödemesi yap›l›rken, sat›fllar ya da kâr üzerinden
prim ve belirli bir fiyattan hisse senedi sat›n alma opsiyonunun verilmesi örnek
olarak verilebilir.
Temsilci maliyetine karfl› di¤er bir uygulama da yönetimin de¤ifltirilmesidir. ‹fl-
letmenin nihai kontrol gücünü ortaklar oluflturmaktad›r. Ortaklar kendi menfaatle-
rine uygun olmayan kararlar al›nd›¤›n› düflündüklerinde yöneticiyi de¤ifltirebilme-
lidir. Ortaklar›n yöneticileri de¤ifltirme gücü artt›kça temsilcilik maliyetinin düfltü-
¤ü görülmektedir.
Geliflmifl ekonomilerde temsilci maliyetini azaltan bir uygulama kurumsal ya- Kurumsal Yat›r›mc›:
t›r›mc›lar›n olmas›d›r. Kurumsal yat›r›mc›lar flirketlere önemli oranda yat›r›m ya- fiirketlere blok yat›r›mlar
yapan yat›r›m fonlar›,
pan yat›r›m fonlar›, yat›r›m ortakl›klar›, sigorta flirketleri gibi kurumlard›r. ‹flletme- yat›r›m ortakl›klar›, sigorta
ye blok yat›r›m yapm›fl olan bu kurumlar›n, flirkette temsilcilik sorunu oldu¤unu flirketleri gibi kurumlard›r.
gördüklerinde yönetimi de¤ifltirmeleri daha kolay olabilmektedir. Yine firman›n iyi
yönetilmedi¤i, hisse senetlerinin piyasada düflük de¤erlendirildi¤i düflünüldü¤ün-
de flirketin baflka bir flirket taraf›ndan ele geçirilmesi de temsilci sorununu azaltan
bir piyasa mekanizmas›n›n olmas›d›r.
Temsilci maliyeti sorunu neden do¤maktad›r? SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE

5
Yönetici ve ortaklar d›fl›nda daha genifl aç›dan bak›ld›¤›nda ç›kar çat›flmas›n›n
olaca¤› di¤er paydafllar› ya da ç›kar gruplar› da vard›r. ‹flletme de¤eri maksimize
edilmeye çal›fl›l›rken tüm ç›kar gruplar› düflünülerek, faaliyetler gerçeklefltirilmeli;
ç›kar gruplar›n›n aleyhine kararlar verilmemelidir. S O R U S O R U
‹fiLETMELER‹N YASAL TÜRLER‹ D‹KKAT D‹KKAT

Ticari iflletmeler, insan istek ve ihtiyaçlar›n› sürekli olarak karfl›lamak üzere iktisa-
di mal veya hizmetler sunmak üzere kurulan kurulufllard›r. ‹flletmeler, tek bir giri-
flimci taraf›ndan kuruldu¤u gibi (fiah›s ‹flletmesi) iki veya daha SIRAfazlaS‹ZDEgiriflimcinin SIRA S‹ZDE
‹flletmenin paydafllar› ya da
ortakl›¤›yla da (fiirket) kurulabilmektedir. ‹ki veya daha fazla giriflimcinin ortak ik- ç›kar gruplar›; devlet,
tisadi bir amaca eriflmek için emek, para ve mallar›n› bir sözleflme
meydana getirdi¤i ortakl›¤a flirket denir.
AMAÇLARIMIZ

ile birlefltirerek
Finansal kararlarla iflletmelerin hukuki yap›s› aras›nda yak›n iliflki vard›r. ‹fllet-
kreditörleri, iflletme
AMAÇLARIMIZ
çal›flanlar›, müflterileri,
sat›c›lar›, alacakl›lar›,
yat›r›mc›lar› gibi iflletmeyle
do¤rudan iliflkili olan
menin kurulmas›, sermaye sa¤lanmas›, sermaye art›r›m›, kâr›n K ‹da¤›t›m›,
T A P vergi ta- gruplard›r. K ‹ T A P
hakkuku, alacakl›lara karfl› sorumluluk, faaliyet sonuçlar›n›n aç›klanmas›, fon sa¤-
lama miktar› ve flekli gibi konularda al›nacak kararlar iflletmelerin hukuki yap›s›y-
la do¤rudan ilgilidir. Bu k›s›mda iflletmelerin çeflitli yasal türleri
T E L Eve
V ‹ Zfinansal
YON yöne- TELEV‹ZYON
tim aç›s›ndan önemleri üzerinde durulacakt›r.
Piyasa ekonomilerinde iflletmeler istedikleri yasal türü seçebilirler. Ancak huku-
ki fleklin seçiminde baz› yasal s›n›rlamalara da uyulmas› gerekmektedir. Söz konu-
‹ N T E R N E T niteli¤i ile
su s›n›rlamalar›n bir k›sm› iflletmelerin yer ald›¤› iflkolu ve faaliyetlerin ‹NTERNET
ilgilidir. Örne¤in bankalar›n, sermaye piyasas› arac› kurulufllar›n›n anonim flirket

fleklinde kurulmas› gibi bir s›n›rlama söz konusudur.
Bireysel ‹flletmeler (Ferdi Teflebbüsler)

En basit iflletme türüdür. Bireysel iflletmeler tüzel kiflili¤i bulunmayan ve üçüncü
kiflilere karfl› kiflinin tüm varl›¤› ile sorumlu oldu¤u bir giriflim türüdür. Bireysel ifl-
letmelerin kuruluflu için yaz›l› bir sözleflmeye gerek duyulmad›¤› gibi, belirli ser-
maye taban› da aranmamaktad›r. Bireysel iflletmelerde kifliler, borçlar›ndan dolay›
sadece koydu¤u sermaye ile de¤il, tüm mal varl›¤› ile sorumlu oldu¤undan kredi
bulunmas› daha kolay olabilmektedir. Bununla birlikte al›nan kredi geri ödene-
mezse, alacakl›lar tüm kiflisel varl›k üzerinde hak sahibi olacakt›r. Bu tür iflletme-
lerde tüm kararlar tek bir kifli taraf›ndan al›nd›¤›ndan karar almas› kolay; ancak ha-
tal› karar alma olas›l›¤› fazlad›r.
Bireysel iflletme, söz konusu bireyin maddi ve manevi olanaklar›yla s›n›rl› ol-
mas› nedeniyle, küçük iflletme türüne uygun bir yasal kurulufl biçimidir. Büyüme-
nin h›zl› olaca¤› belirlenen ifl kollar›nda bu tür kurulufl fleklinin uygun olmayaca¤›
aç›kt›r. Tek kifli iflletmelerinin, bir di¤er sak›ncas› da sahipli¤in el de¤ifltirmesinin
zor olmas›d›r. Bu nedenle bu tür iflletmenin ömrü genellikle iflletme sahibinin öm-
rü kadar olmaktad›r.
Ortakl›klar (fiirketler)
Ortakl›klar flah›s ve sermaye ortakl›klar› olarak iki grupta toplanabilir. Adi ortakl›k-
lar, kollektif ortakl›klar, komandit ortakl›klar flah›s ortakl›klar›d›r.
Adi Ortakl›klar (Adi fiirketler)

Adi ortakl›klar, iki ya da daha fazla kiflinin herhangi bir flekil flart›na tâbi olmaks›-
z›n, yaln›zca sözlü bir anlaflma ile geçici ya da sürekli olarak kurduklar› ortakl›k tü-
rüdür. Bu tür ortakl›klar›n en önemli avantaj› düflük maliyetlerle ve kolayca kuru-
labilmesidir.
Adi ortakl›klar›n dezavantajlar› bireysel iflletmelerin dezavantajlar›na benzer.
Bireysel iflletmeler gibi, ortaklar›n da s›n›rs›z sorumluluklar› vard›r. ‹flletmenin fi-
nansal krize girmesi durumunda her ortak kendi pay› ile de¤il, iflletmenin tüm
borçlar›ndan, s›n›rs›z olarak sorumludur. S›n›rs›z sorumluluk, iflletme yaflam›nda
s›n›rl›l›k, ortakl›k hakk›n›n transferindeki güçlük ve büyük miktarlarda fon sa¤la-
madaki zorluk, bafll›ca olumsuzluklar olarak say›labilir. Türkiye’de adi ortakl›klar
Borçlar Kanunu’na (BK) tâbidir. BK’na göre ortaklar kâr ya da zarar›n tümünü,
sözleflme ile belirlenmemifl ise eflit olarak paylafl›rlar.
Kollektif Ortakl›klar
Ülkemizde en yayg›n olan bir ortakl›k fleklidir. Tüzel kiflili¤i de olan bu ortakl›k tü-
ründe ortaklar flirketin borçlar›ndan dolay› tüm varl›klar›yla, zincirleme sorumlu-
durlar. Alacakl›lar ortakl›¤›n borçlar›ndan dolay› ortaklardan diledi¤ine karfl› yasal
yollara baflvurabilirler. Kollektif ortakl›k genellikle birbirini iyi tan›yan kifliler tara-
f›ndan kurulduklar›ndan bu tür ortakl›klara flah›s ortakl›klar› denir.
Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) kollektif flirketler; “ticari bir iflletmeyi bir
ticaret unvan› alt›nda iflletmek amac›yla, gerçek kifliler aras›nda kurulan ve ortak-
lar›ndan hiçbirinin sorumlulu¤u flirket alacakl›lar›na karfl› s›n›rlanmam›fl olan flir-
kettir” fleklinde tan›mlanmaktad›r.

S O R U S O R U
1 Temmuz 2012 tarihi itibariyle yürürlü¤e girecek olan Türk Ticaret

D ‹ K Kanunu
KAT 12 Ocak D‹KKAT
2011 tarihinde yasalaflm›flt›r.
fiirketin ömrü, ortaklar aras›ndaki anlaflman›n devam›n›n sa¤lanmas›na ba¤l›d›r.
Bu ortakl›k türünde de fon sa¤lama olana¤› ortaklar›n elde edebilecekleri olanak-
lar›n toplam› kadar olabilmektedir. AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Adi Komandit Ortakl›klar

Bir flirkette ortaklardan bir k›sm› aynen flah›s flirketlerinde oldu¤u
K ‹ T Agibi
P s›n›rs›z ve K ‹ T A P
zincirleme sorumluluk yüklenirken, bir k›sm› yaln›zca koyduklar› sermaye kadar
sorumluluk yükleniyorsa bu durumda adi komandit flirket türü ortaya ç›kmaktad›r.
Bu flirket türünde sorumlulu¤u s›n›rs›z olan ortaklar flirketin yönetiminden
TELEV‹ZYON sorum- TELEV‹ZYON
lu olduklar›ndan kollektif flirkete benzer ve onun avantaj ve dezavantajlar›na sa-
hiptir. Ancak bu flirket türünde s›n›rl› sorumlu ortak say›s› artt›r›larak, kollektif or-
takl›¤a göre daha kolay fon sa¤lanabilmektedir.
TTK’da; (1) “Ticari bir iflletmeyi bir ticaret unvan› alt›nda iflletmek amac›yla ku-
rulan, flirket alacakl›lar›na karfl› ortaklardan bir veya birkaç›n›n sorumlulu¤u s›n›r-
land›r›lmam›fl ve di¤er ortak veya ortaklar›n sorumlulu¤u belirli bir sermaye ile s›-
n›rland›r›lm›fl olan flirket komandit flirkettir,
(2) Sorumlulu¤u s›n›rl› olmayan ortaklara komandite, sorumlulu¤u s›n›rl› olan-
lara komanditer denir,
(3) Komandite ortaklar›n gerçek kifli olmalar› gerekir. Tüzel kifliler ancak ko-
manditer ortak olabilirler fleklinde tan›mlanm›flt›r.
Sermayesi Paylara Bölünmüfl Komandit Ortakl›klar

Sermayesi paylar› bölünmüfl komandit ortakl›k türü de yukar›da belirtilen ortakla-
r›n sak›ncalar›n› tafl›maktad›r. Sorumlulu¤un s›n›rland›r›lmas› ortak bulmada kolay-
l›k sa¤lamas› d›fl›nda fazla bir yarar sa¤layamamaktad›r. Çünkü ortakl›¤›n süresi ger-
çekte s›n›rs›z sorumlu ortaklar›n aralar›ndaki anlaflma durumuna ba¤l› kalmaktad›r.
TTK’da sermayesi paylara bölünmüfl komandit flirket, “sermayesi paylara bölü-
nen ve ortaklar›ndan bir veya birkaç› flirket alacakl›lar›na karfl› bir kollektif flirket
orta¤›, di¤erleri bir anonim flirket pay sahibi gibi sorumlu olan flirkettir. Sermaye,
paylara bölünmeksizin sermayesi sadece birden çok komanditerin sermayeye ka-
t›lma oranlar›n› göstermek amac›yla k›s›mlara ayr›lm›fl bulunuyorsa komandit flir-
ket hükümleri uygulan›r” denilmektedir.
S›n›rs›z sorumlulu¤un oldu¤u ortakl›klarla ilgili en önemli üç dezavantaj;
• ‹flletmenin baflar›s›zl›¤›ndan ortaklar›n tüm mal varl›¤› ile sorumlu olmalar›,
• ‹flletmenin ömrünün s›n›rl› olmas›,
• Ortakl›ktan ayr›lman›n ya da ortak olman›n zor olmas› olarak özetlenebilir.
Limited fiirketler
Ortaklar›n yaln›zca koyduklar› sermayeyle sorumlu olduklar› flirket türlerinden bi-
ri de limited flirketlerdir. Limited ortakl›klar› s›n›rl› sorumlulu¤a ve daha fazla ser-
mayeye ihtiyaç duyulan durumlarda önemli bir ortakl›k türü olarak görülmektedir.
TTK’da limited flirket;
(1) Bir veya daha çok gerçek veya tüzel kifli taraf›ndan bir ticaret ünvan› alt›n-
da kurulur; esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylar›n›n
toplam›ndan oluflur.
20D Ü fi Ü N E L ‹ M Finansal Yönetim-I

S O R U (2) Ortaklar,
S O Rflirket
U borçlar›ndan sorumlu olmay›p, sadece taahhüt ettikleri esas
sermaye paylar›n› ödemekle ve flirket sözleflmesinde öngörülen ek ödeme
ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler.
D‹KKAT (3) LimitedD ‹ Kflirket,
K A T kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konu
için kurulabilir fleklinde tan›mlanmaktad›r.

SIRA S‹ZDE Limited SIRA
flirkette
S‹ZDEortak say›s› elliyi aflamamaktad›r. Önceki TTK’da en az iki ki-
fliyle kurulabilen limited flirket yeni TTK’da bir kifliyle kurulabilir hale gelmifltir.
AMAÇLARIMIZ

Yeni düzenlemeye göre; tek kiflilik limited flirket kurulmas› ya da sonradan ortak
AMAÇLARIMIZ
say›s›n›n bire inmesi halinde, bu durumun 7 gün içinde ba¤l› bulunulan ticaret si-
ciline tescil ve ilan edilmesi gerekmektedir.
Yeni TTK’da, limited flirket için aranan asgari sermaye T10.000’e ç›kar›lm›flt›r
(Bakanlar Kurulunca 10 kat›na kadar artt›r›labilir). Eski düzenlemede yer alan ser-
mayenin taksitle ödenmesine iliflkin hüküm kald›r›lm›fl, söz konusu pay›n bir defa-
da ödenmesi öngörülmüfltür. Yeni yasaya göre limited flirketler sigortac›l›k da yapa-
bileceklerdir. Esas sözleflmede hüküm konulmas› kayd›yla, intifa (ortakl›k haklar›-
na sahip olmaks›z›n kârdan pay alma hakk›na sahip) senetleri ç›kar›labilmektedir.
‹NTERNET Yeni TTK için

‹ N Tbak›n›z:
E R N E T http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k6102.html
Anonim fiirketler
Anonim flirketler, en kolay büyüme olana¤›na sahip ortakl›k türüdür. Hem serma-
ye art›r›m› hem de borçlanma olana¤› di¤er flirketlere k›yasla kolayd›r. Bu flirketle-
re ortak olmak ya da ortakl›ktan ayr›lmak, özellikle hisse senetleri borsada ifllem
gören flirketler için çok kolayd›r. Dolay›s›yla anonim flirketlerin ömrü, ortaklar›n ya
da yöneticilerin ömrüyle s›n›rl› de¤ildir. Anonim flirketlerin ekonomik önemi bu
özelliklerinden kaynaklanmaktad›r. fiirketler aç›s›ndan küçük sermaye paylar›n›n
bir araya gelmesiyle büyük sermayelerin sa¤lanmas›, yat›r›mc›lar aç›s›ndan da ris-
kin küçük ve yaln›zca yat›r›lan sermaye pay› ile s›n›rl› olmas› bu flirket türünün se-
çiminde en büyük etken olmaktad›r Anonim ortakl›klar finansal yönetim aç›s›ndan
özellikle önemli olan ortakl›k türüdür. Ülke gelifliminde anonim ortakl›klar›n, özel-
likle halka aç›k anonim ortakl›klar›n önemi büyüktür. Anonim ortakl›klar; sorum-
lulu¤un ve riskin s›n›rl› olmas› nedeniyle küçük tasarruflar›n sanayi kurulufllar›na
yönelmesini kolaylaflt›rmakta, sermaye birikimini h›zland›rarak sermayenin tabana
yay›lmas›na olanak sa¤lamaktad›r.
Yeni TTK’da anonim flirketler;
(1) Sermayesi belirli ve paylara bölünmüfl olan, borçlar›ndan dolay› yaln›z mal-
varl›¤›yla sorumlu bulunan flirkettir.
(2) Pay sahipleri, sadece taahhüt etmifl olduklar› sermaye paylar› ile ve flirkete
D Ü fi Ü N E L ‹ M karfl›D Üsorumludur,
fi Ü N E L ‹ M
fleklinde tan›mlanmaktad›r.
Anonim flirketler, kanunen yasaklanmam›fl her türlü ekonomik amaç ve konu-
lar için kurulabilir. Anonim flirketin kurulabilmesi için pay sahibi olan bir veya da-
S O R U S O R U
ha fazla kurucunun varl›¤› flartt›r.
D‹KKAT Önceki TTK’da D ‹ Kanonim

KAT flirketler en az 5 ortakla kurulabiliyordu. Ayr›ca kurulufl flekli ani
ve tedrici biçimde olabiliyordu.
En az sermaye tutar› ile ilgili;
(1) Tamam› esas sözleflmede taahhüt edilmifl bulunan sermayeyi ifade eden
AMAÇLARIMIZ
esasAMAÇLARIMIZ
sermaye 50.000 Türk Liras›ndan ve sermayenin art›r›lmas›nda yönetim
kuruluna tan›nm›fl yetki tavan›n› gösteren kay›tl› sermaye sistemini kabul et-
mifl bulunan halka aç›k olmayan anonim flirketlerde bafllang›ç sermayesi
100.000 Türk Liras›ndan afla¤› olamaz. Bu en az sermaye tutar› Bakanlar Ku-
rulunca art›r›labilir.
(2) Bu Kanun anlam›nda kay›tl› sermayeli anonim flirketlerde bafllang›ç serma-
yesi, kuruluflta ve sisteme ilk geçildi¤inde haiz olunmas› zorunlu sermaye-
dir; ç›kar›lm›fl sermaye ise, ç›kar›lm›fl paylar›n tümünün itibarî de¤erlerinin
toplam›n› temsil eder,
(3) Halka aç›k olmayan anonim flirketler gerekli flartlar› art›k haiz olmad›klar›
takdirde, Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›ndan izin alarak kay›tl› sermaye siste-
minden ç›kabilecekleri gibi, bu sisteme al›n›rken aranan nitelikleri kaybet-
tiklerinde, istemleri bulunmasa bile ayn› Bakanl›k taraf›ndan sistemden ç›-
kart›l›rlar, fleklinde tan›mlanmaktad›r.
Anonim flirketler, Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›n›n izni ile kurulur; flirketin mer-
kezinin bulundu¤u yer, ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde
ilan olunur. fiirket ticaret siciline tescil ile tüzel kiflilik kazan›r. Bir pay›n itibarî de-
¤eri en az bir kurufl olup, bu de¤er ancak birer kurufl ve katlar› olarak yükseltile-
bilir. An›lan itibarî de¤er Bakanlar Kurulunca yüz kat›na kadar art›r›labilir.
TTK’da esas sözleflme ile ilgili hususlar;
(1) Esas sözleflmenin yaz›l› flekilde yap›lmas› ve bütün kurucular›n imzalar›n›n
noterce onaylanmas› flartt›r,
(2) Esas sözleflmeye afla¤›daki hususlar yaz›l›r,
a) fiirketin ticaret unvan› ve merkezinin bulunaca¤› yer,
b) Esasl› noktalar› belirtilmifl ve tan›mlanm›fl bir flekilde flirketin iflletme konusu,
c) fiirketin sermayesi ile her pay›n itibarî de¤eri, bunlar›n ödenmesinin flekil ve
flartlar›,
d) Pay senetlerinin nama veya hamiline yaz›l› olacaklar›; belirli paylara tan›nan
imtiyazlar; devir s›n›rlamalar›,
e) Paradan baflka sermaye olarak konan haklar ve ay›nlar; bunlar›n de¤erleri;
bunlara karfl›l›k verilecek paylar›n miktar›, bir iflletme ve ay›n devir al›nma-
s› söz konusu oldu¤u takdirde, bunlar›n bedeli ve flirketin kurulmas› için
kurucular taraf›ndan flirket hesab›na sat›n al›nan mallar›n ve haklar›n bedel-
leriyle, flirketin kurulmas›nda hizmetleri görülenlere verilmesi gereken üc-
ret, ödenek veya ödülün tutar›,
f) Kurucularla yönetim kurulu üyelerine ve di¤er kimselere flirket kâr›ndan
sa¤lanacak menfaatler,
g) Yönetim kurulu üyelerinin say›lar›, bunlardan flirket ad›na imza koymaya
yetkili olanlar, SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
h) Genel kurullar›n toplant›ya nas›l ça¤r›lacaklar›; oy haklar›,
›) fiirket bir süre ile s›n›rland›r›lm›flsa, bu süre,
i) fiirkete ait ilanlar›n nas›l yap›laca¤›,
j) Pay sahiplerinin taahhüt etti¤i sermaye paylar›n›n türleri ve miktarlar›,
k) fiirketin hesap dönemi. S O R U S O R U
Yeni TTK’n›n getirdi¤i bir di¤er yenilik, SPK’ya tabi olmayan anonim Dflirketlerin
‹KKAT de kay›tl› D‹KKAT
sermaye sistemini kabul etmelerine olanak tan›mas›d›r. Halka aç›k anonim flirkette be-
nimsenen kay›tl› sermaye sisteminin kapal› anonim flirketler için de öngörülmesi bu iki
farkl› anonim flirket yap›s›n› birbirine yak›nlaflt›rmaktad›r.
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Anonim flirketler; sorumlu¤un s›n›rl› olmas›, ortakl›k devrinin kolay olmas›, ser-
maye sa¤laman›n kolay olmas›, flirket ömrünün s›n›rs›z olmas› gibi özellikleri ne-
deniyle büyümeye en uygun flirket türü olmaktad›r. Anonim flirketler finansman
bonosu, tahvil ve hisse senedi gibi menkul k›ymetler ç›kararak sermaye ihtiyac›n›
karfl›layabilirler. Anonim flirketlerde genellikle flirket sahipli¤i ile yönetim ayr›l-
maktad›r. fiirket sahipli¤i ile yönetimin ayr›lmas›; ortakl›k pay›n›n kolay devredile-
bilirli¤i, flirketin süreklili¤i ve esnekli¤i aç›s›ndan avantaj sa¤lamaktad›r. Anonim
flirketler ilk kuruldu¤unda az ortakla ve yönetim de bu ortaklar taraf›ndan yürütü-
lebilir. Bugün pek çok uluslararas› faaliyet gösteren flirket az ortakl› anonim flirket-
lerden do¤mufltur. Anonim flirketler halka aç›k ya da halka kapal› anonim flirket
özelli¤inde olabilir. Halka aç›k olan flirketler TTK’n›n yan›nda Sermaye Piyasas›
Kanunu’na(SPK) tabi olmakta ve Sermaye Piyasas› Kurulu’nun(SPK) denetimine
girmektedir.
SPK, hisse senetleri halka arz edilmifl olan veya halka arz edilmifl say›lan ano-
Halka Aç›k Anonim Ortakl›k: nim flirketleri halka aç›k anonim ortakl›k olarak tan›mlam›flt›r. ‹lgili Kanun’da
Hisse senetleri halka arz halka arz, sermaye piyasas› araçlar›n›n sat›n al›nmas› için her türlü yoldan halka
edilmifl ve halka arz edilmifl
say›lan anonim flirketlerdir. ça¤r›da bulunulmas›, halk›n bir anonim ortakl›¤a kat›lmaya veya kurucu olmaya
davet edilmesi, hisse senetlerinin borsalar ve teflkilatlanm›fl di¤er piyasalarda de-
vaml› ifllem görmesi, SPK’ya göre halka aç›k anonim ortakl›klar›n sermaye art›r›m-
lar› dolay›s›yla paylar›n›n veya hisse senetlerinin sat›fl›n› ifade etmektedir.
Halka arz edilmifl say›lmak için ortak say›s› esas al›nm›flt›r. SPK’n›n 11. madde-
si pay sahibi say›s› 250’yi aflan anonim ortakl›klar›n hisse senetlerinin halka arz
olunmufl say›laca¤›n› ve bu ortakl›klar›n halka aç›k anonim ortakl›k hükümlerine
tabi olaca¤›n› düzenlemifltir. Az say›da ortakla kurulan bir anonim flirketin ortak
say›s›, flirketin paylar›n›n zamanla veraset yoluyla birden fazla kifliye geçmesi ya da
baz› ortaklar›n hisselerini satmalar› sonucunda artm›fl olabilir.
TTK’ya göre anonim flirketlerin sermaye art›r›m› uzun süren formaliteleri gerek-
tirmektedir. Sermaye piyasas› mevzuat› ile getirilen kay›tl› sermaye sistemi serma-
ye art›r›m›nda bu formaliteleri azaltmakta ve süreci k›saltmaktad›r. Kay›tl› sermaye
sistemiyle ilgili olarak yeni TTK’da; halka aç›k olmayan bir anonim flirkette, ilk ve-
ya de¤ifltirilmifl esas sözleflme ile, esas sözleflmede belirlenen kay›tl› sermaye tava-
n›na kadar sermayeyi art›rma yetkisi, yönetim kuruluna tan›nd›¤› takdirde, bu ku-
rul, sermaye art›r›m›n›, bu kanundaki hükümler çerçevesinde ve esas sözleflmede
öngörülen yetki s›n›rlar› içinde gerçeklefltirebilir. Bu yetki en çok befl y›l için tan›-
nabilir denilmektedir.
Kay›tl› sermaye sistemine geçen flirketler aç›s›ndan sermaye art›r›m süreci k›sal-
maktad›r.
Anonim flirketler SPK’dan izin almak flart› ile kay›tl› sermaye sistemini kabul
edebilirler. Bu halde ortakl›¤›n esas sermayesi ç›kar›lm›fl sermaye olur ve kay›tl›
sermaye miktar›na kadar yeni hisse senetleri ç›karmak suretiyle yönetim kurulu ta-
raf›ndan TTK’n›n esas sermayenin art›r›lmas›na iliflkin hükümlerine ba¤l› kal›n-
maks›z›n sermaye art›r›labilir.
Sermaye birikimini kolaylaflt›rmak, anonim flirketlerin kaynak ihtiyac›n›n sa¤-
lanmas›nda kolayl›k sa¤lamak ve böylelikle ülke ekonomisine katk›da bulunmak
için, di¤er ülkelerde oldu¤u gibi ülkemizde de flirketleri halka açmaya ya da halka
aç›k olan flirketlerin aç›kl›k oran›n› art›rmaya yönelik çeflitli teflvik edici uygulama-
lar yap›lmaktad›r. Bu uygulamalardan baz›lar›; borçlanma s›n›r›n›n art›r›lmas›, ver-
gi oran›n›n düflürülmesi, kâr da¤›t›m›nda kolayl›klar›n sa¤lanmas› gibi teflvikler sa-
y›labilir.
1. Ünite - FinansalT EYönetim

L E V ‹ Z Yve
O NFonksiyonlar› T E L E V ‹ Z Y O23N
Halka aç›k anonim flirketlerle halka aç›k olmayan anonim flirketlerin

‹ N tahvil
T E R N Eç›karma,
T kâr- ‹NTERNET
pay› ödeme ve vergi uygulamalar›yla ilgili ayr›nt›l› bilgiler için
http://www.imkb.gov.tr/Publications/TrainingSets2.aspx adresinden yararlanabilirsiniz.
F‹NANSMANIN TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹

Finansal yönetimin akademik disiplin olarak ortaya ç›kmas› 20. yüzy›l›n bafllar›n-
da olmas›na karfl›l›k, pozitif bir bilim dal›na dönüflmesi 1950’lerden sonra olmufl-
tur. Di¤er birçok alanda oldu¤u gibi finansal yönetimin geliflmesinde en önemli ro-
lü ABD’li bilim adamlar› oynam›flt›r. 1950’lerden önce finans literatürünün temel
özellikleri; d›flsal gözlemlere dayal› olmas›, betimleyici yöntemlerin kullan›lmas›,
finansal kararlar›n nas›l verilmesi gerekti¤inin normatif yaklafl›mlarla aç›klanmas›
fleklinde özetlenebilir:
1930 öncesi finans yönetiminde, esas olarak, çeflitli finansal piyasalar ve bu pi-
yasalarda ifllem gören menkul de¤erlerle ilgili betimleyici tart›flmalar a¤›rl›ktayd›.
Dolay›s›yla bu dönemde çal›flmalar finanslama ya da bilançonun pasif taraf›nda
yer alan borçlanmalar ve öz sermaye üzerinde yo¤unlaflm›flt›r.
1929’da yaflanan büyük ekonomik kriz finansal yönetimi derinden etkilemifldir,
Fiyatlarda düflmeler, kredilerde s›k›nt›lar tasfiye ve iflaslara neden olmufltur. Ayak-
ta kalmay› baflaran iflletmeler ise Finansal reorganizasyonuna aitmifller ve likidite-
lerini art›racak önemlere a¤›rl›k vermifllerdir.
1940 ve 1950’li y›llarda finansal yönetimde nicel yöntemlere yer verilmifltir. ‹lk
defa, finansal yönetimde, fonlar›n kullan›m›, di¤er bir ifade ile bilançonun aktif ta-
raf›yla da ilgilenilmifltir. Ayr›ca, sermaye bütçelemesi problemlerinde önemli bir
teknik olan iskonto edilmifl nakit ak›fllar› tekni¤i kullan›lm›flt›r. Bundan baflka ser-
mayenin maliyetini ölçmede ve finansal varl›klar›n de¤erlendirilmesinde yeni yeni
teknikler gelifltirilmifltir. Sermaye bütçelemesi ve sermaye maliyeti konusundaki
geliflmeler günümüzde de devam etmektedir.
1950’lerden itibaren normatif yaklafl›m yerini pozitif yaklafl›ma b›rakm›flt›r. Po-
zitif ya da modern yaklafl›mda finansal kararlar›n nas›l al›nmas› gerekti¤i de¤il, na-
s›l al›nmakta oldu¤u üzerinde yo¤unlafl›lm›flt›r. Modern finans teorisi, iflletmelerin
davran›fl biçimlerinin, piyasa de¤erini nas›l etkiledi¤inin analitik yöntemlerle arafl-
t›r›lmas›na dayal›d›r. Pozitif yaklafl›m›n temel özellikleri; d›flsal gözlem yerine ifllet-
me içi gözlemlere dayal› olmas›, analitik yöntemlerin kullan›lmas›, baflar› ve riskin
birlikte ele al›nmas› fleklinde özetlenebilir.
1960’l› y›llarda sabit varl›klarla, alacaklar, stoklar ve nakit gibi dönen varl›klar›n
da¤›l›m›nda optimizasyon ve istatiksel tekniklerin kullan›ld›¤› matematiksel mo-
deller uygulanmaya bafllanm›flt›r. 1970’li y›llarda bu e¤ilim daha da artm›flt›r. Bu
y›llar›n di¤er önemli bir özelli¤i de iflletme de¤erini ve hissedarlar›n -ortaklar›n-
servetini maksimum k›lmada riskle düzeltilmifl modellerin gelifltirilmifl olmas›d›r.
1980’li y›llardaki geliflmeler, finansal kararlarda bilgisayarl› uygulamalara gittikçe
artan önemin verilmesi yönündedir. Ayr›ca bu y›llarda finans yöneticileri, s›k s›k yük-
selen faiz oranlar› karfl›s›nda varl›klar›n yönetiminde de daha atak davranmaktad›rlar.
Son y›llarda dünya ekonomisinde yaflanan büyük de¤iflim ve geliflimler di¤er
alanlarda oldu¤u gibi finans alan›n› da önemli ölçüde etkilemifltir. Özellikle 1980’ler-
den sonra geliflmelerin h›z› artm›flt›r.
‹lk dikkati çeken e¤ilim, sermayenin dolafl›m h›z›n›n ola¤anüstü artmas›d›r. Ser-
mayenin uluslararas›laflmas› yeni bir olgu de¤ildir. Ancak dünya ekonomisinin
merkez ülkelerinden çevre ülkelere yap›lan do¤rudan sermaye yat›r›mlar›nda ve
daha çok da portföy yat›r›mlar›nda son y›llarda çok büyük s›çramalar›n yaflanma-
s›d›r. Bu geliflmeler iflletmelerde k›r›lganl›¤› büyük ölçüde art›rd›¤› için risk yöne-
timi kritik faktör haline gelmifltir.
Finans fonksiyonu üzerinde etkili olan di¤er geliflmeler ise flu flekilde özetlene-
bilir:
• ‹flletmelerin büyük ölçekte faaliyette bulunmalar›,
• ‹flletmelerin çok çeflitli ürünler üretmeleri ve çeflitli piyasalara sunmalar›,
• Araflt›rma ve gelifltirme faaliyetlerinin öneminin artmas›,
• ‹flletmelerin büyümeye verdikleri önemin artmas›,
• ‹flletmeler aras›nda birleflmelerin ve sat›n almalar›n yo¤unlaflmas›,
• Teknolojide h›zl› de¤iflmelerin yaflanmas›,
• Piyasalarda rekabetin artmas›, kâr marjlar›n›n daralmas›,
• Ulaflt›rma ve iletiflim olanaklar›n›n artmas›,
• Faiz ve döviz kurlar›nda dalgalanmalar›n artmas›,
• Liberalleflme faaliyetlerine dayal› olarak globalleflme h›z›n›n artmas›,
• Ülkelerin hukuki düzenlemelerinde yak›nlaflma,
• Finansal krizler.
Finansal liberalleflmeyle birlikte finansal krizlerin de artt›¤› görülmektedir. Son
y›llarda yaflanan krizler hem s›k olmakta, hem de bu krizlerin dünya ülkelerini et-
kileme h›z› ve derecesi daha önce yaflanan krizlerden daha büyük olmaktad›r. Dö-
viz kurlar›nda, faiz oranlar›nda ve menkul k›ymet fiyatlar›nda artan dalgalanmalar,
iflletmelerde risk yönetiminin önemini art›rm›flt›r. Art›k pek çok iflletme için türev
ürünlerle tan›flma ve risk yönetimi konusunda politika gelifltirme zorunluluk hali-
ne gelmektedir.
Dünya ekonomisinde yaflanan, yukar›da say›lan ve benzeri de¤iflimler nedeniy-
le finans yöneticisinin ifllevleri de büyük ölçüde nitelik de¤ifltirmifltir. Finansal pi-
yasalarda bütünleflmenin h›zlanmas›, iflletmelerin halka aç›kl›k oranlar›n›n artmas›,
buna paralel olarak küçük yat›r›mc› sahipli¤inin yayg›nl›k kazanmas›, kurumsal ya-
t›r›mlar›n ve ç›kar gruplar›n›n artmas› iflletmelere ilave maliyetler ve sorumluluklar
yüklemektedir.Etkin karar alma her geçen gün daha çok zorlaflm›fl, daha riskli ha-
le gelmifltir. Bu nedenle daha kapsaml› karar alma modelleri kullanma gere¤i or-
taya ç›km›flt›r. Verilerin h›zla al›narak kullan›labilmesinde bilgi ifllem teknikleri
yayg›n bir biçimde kullan›lmaya bafllanm›flt›r. De¤iflimin h›z›, belirsizli¤i ve riski ar-
t›rm›flt›r. Di¤er taraftan piyasalar›n entegre olmas› nedeniyle piyasalar aras›nda et-
kileflim büyümüfl, finansal yönetimde yeni finansal araçlar›n ve yeni risk yönetim
tekniklerinin kullan›lmas› kaç›n›lmaz olmufltur.
F‹NANSAL YÖNET‹MDE TEMEL ‹LKELER

Finansal yönetimde temel oluflturan ilkelerden bahsetmek finansal yönetimin da-
ha kolay anlafl›lmas›na, finansal yönetimin arkas›nda yatan temel mant›¤›n›n kav-
ranmas›na olanak sa¤layacakt›r. Literatürde ilkeler (prensip) on baflk›k alt›nda
aç›klanmaktad›r.
1. Risk-Getiri Dengesi Sa¤lanmal›d›r: Risk- getiri iliflkisi finansal kararlarda
anahtar kavramlardan biridir. Ekonomik birimler gelecekte daha fazla gelir elde ede-
bilmek üzere yat›r›m yaparlar. Elde edilecek getiri, enflasyonun sat›n alma gücünde
yaratt›¤› azal›fltan büyük olmal›d›r. Elde edilen getirinin enflasyonun alt›nda kalma-
s›, di¤er bir ifade ile yat›r›mc›n›n sat›n alma gücünde bir art›fl olmamas›, tasarruf et-
me motivasyonunu düflürecek, tasarruflar yat›r›mlar yerine tüketime gidecektir. Ge-
tirinin enflasyonun üzerinde olmas› yan›nda riske göre de de¤iflmesi gerekmektedir.
Yat›r›m seçeneklerinin getirileri ve riskleri farkl›l›k gösterir. Baz› yat›r›mc›lar ris-

ke aç›k iken baz›lar› riskten kaç›n›r. Daha fazla risk üstleniliyorsa daha fazla getiri
beklentisi olmal›d›r. fiekil 1.3’te riskle getiri aras›ndaki iliflki gösterilmektedir. Ya-
tay eksene paralel do¤runun dikey ekseni kesti¤i nokta, risk olmad›¤›nda yat›r›m-
dan beklenen getiri oran›n› ifade eder. Farkl› yat›r›mlar farkl› derecede risk içerdi-
¤i için üstlenilen her ilave riski dengeleyecek getiri oran› elde edilmelidir.
fiekil 1.3
Risk-Getiri ‹liflkisi
Beklenen Getiri
Yüklenen risk için

beklenen getiri
Ertelenen tüketim için

beklenen getiri
Risk
2. Para zaman de¤erine sahiptir: Bugün elde edilecek T1000, bir ay sonra el-
de edilecek T1000’ den daha de¤erlidir. Çünkü bugünkü T1000 bir bankaya yat›-
r›larak getiri sa¤lanabilecek; ya da bir ihtiyac›n giderilmesinde kullan›larak fayda
elde edilebilecektir. Bugünkü tüketim hakk›ndan vazgeçmek, gelecekte daha faz-
la tüketim hakk› beklendi¤i içindir. Bugünkü T1000 ile bir ay sonraki T1000 ara-
s›ndaki de¤er fark› paran›n zaman de¤erinden kaynaklanmaktad›r.
3. Kâr de¤il, nakit önemlidir: Muhasede kâr, finansta nakit ak›fllar› dikkate
al›n›r. Kâr ile nakit ak›fllar› ayn› fley de¤ildir. Finansal yönetimde muhasebe kâr›
de¤il, nakit ak›fllar› kullan›l›r. Muhasebe kay›tlar›nda kâr görülebilir; ancak kâr, na-
kit ak›fllar›na dönüflmedi¤i sürece kulan›lamaz.
4. Nakit ak›fllar›ndaki art›fl dikkate al›nmal›d›r: Finansal kararlarda, kara-
r›n nakit ak›fllar›nda yarataca¤› ilave katk› dikkate al›nmal›d›r. Örne¤in bir yat›r›m
projesinin kabul edilmesiyle gerçekleflen nakit ak›fllar› ile reddedilmesi durumun-
da nakit ak›fllar› aras›ndaki fark ele al›nmal›d›r. Nakit ak›fllar› aras›ndaki fark, o
projenin nakit ak›fllar›nda yarataca¤› katk›y› gösterir.
5. Rekabetin yo¤un oldu¤u piyasalarda kârl› projeler bulmak zordur:
Rekabetci piyasalarda kârl› projeler gerçeklefltirmek zordur. Ayn› zamanda bu tür
piyasalarda uzun süreli kârl› çal›flmak da mümkün de¤ildir. Kârl› alanlar k›sa süre-
de rakipleri çekecektir. Artan rekabet ve artan kapasite fiyatlar› ve kârlar› düflüre-
cektir. Fiyatlar›n ve kârlar›n düflmesi pek çok iflletmeyi baflar›s›zl›¤a sürükleyecek-
tir. Rekabeti azaltmada ürün farkl›laflt›rmaya ve rakiplere göre maliyet avantaj›na
sahip olmaya önem verilmelidir.
6. Sermaye piyasalar›n›n yap›s› önemlidir: Finans yöneticilerinin amac›
hissedarlar›n servetini ya da varl›¤›n› maksimize etmektir. Hissedarlar›n serveti na-
s›l ölçülecektir? Hissedarlar›n serveti, sahip olunan varl›klar›n de¤eriyle belirlenir.
Hisse senetleri, tahviller ve benzeri finansal varl›klar›n piyasalarda nas›l de¤erlen-
dirildi¤ini, nas›l fiyatland›r›ld›¤›n› bilmek için etkin piyasalar›n özelliklerini bilmek
gerekir. Etkin piyasalarda tüm finansal varl›klar›n ve menkul k›ymetlerin de¤eri

mevcut tüm bilgileri yans›t›r. Piyasan›n etkin olup olmad›¤› bilginin h›zl› bir flekil-
de fiyatlara yans›y›p yans›mamas›yla ilgilidir. Etkin piyasalarda çok say›da ve bir-
birinden ba¤›ms›z yat›r›mc› bulunur. Etkin piyasa hipotezinde menkul k›ymetlerin
de¤eri tafl›d›¤› riske uygun belirlenmifltir ve do¤ru de¤eri gösterir. Piyasalar etkin
de¤ilse fiyatlar, olmas› gerekenden düflük ya da yüksek olabilir.
7. Temsil maliyeti sorunu gözard› edilmemelidir: ‹flletmenin amac› hisse-
darlar›n servetini maksimize etmektir. Ancak iflletme sahipli¤i ile yönetimin ayr›l-
mas›yla temsil maliyeti sorunu ortaya ç›kmaktad›r. Yöneticiler, e¤er kendi ç›karla-
r›na da hizmet etmiyorsa ortaklar›n servetini maksimize etme yönünde hareket et-
mede isteksiz olacaklard›r. Temsil sorunu dikkate al›narak ortaklar›n servetini
maksimize etme amac› ile yöneticilerin kiflisel faydalar›n› maksimize etme amac›
uyumlaflt›r›lmaya çal›fl›lmal›d›r.
8. Finansal kararlarda vergilerin etkisi dikkate al›nmal›d›r: Ülkede uygu-
lanan vergi politikalar› finansal kararlar› etkiler. Finansal kararlarda kullan›lan na-
kit ak›fllar› vergi sonras› nakit ak›fllar›d›r. Finansman kaynaklar›n›n maliyeti belirle-
nirken, dividant politikalar› oluflturulurken vergi dikkate al›nmas› gereken bir fak-
tördür.
9. Tüm riskler eflit de¤ildir: Baz› riskler çeflitlendirmeyle azalt›labilir, baz›lar›
azalt›lamaz. Çeflitlendirmeyle riskin azalt›lmas›n› “Tüm yumurtalar› ayn› sepete koy-
mama” prensibi en iyi flekilde ifade etmektedir. Farkl› varl›klar›n riski farkl› özellik
gösterir. Yat›r›mlarda riski düflürmenin bir yolu çeflitlendirmeye gitmek ve çeflitlen-
dirme yaparken de birbirleriyle z›t özellik gösteren varl›klara yer vermek gerekir.
Bir yat›r›m yaparken 2 birim yerine 1 birim A, 1 birim B’ye yat›r›m yap›lmal›d›r. fie-
kil 1.4’te çeflitlendirmeyle riski azaltmaya yönelik bir durum ifade edilmektedir.
fiekil 1.4
Çeflitlendirmeyle %20
Riski Azaltma Varl›k A
Getiri
%10
Varl›k B
%0
Zaman
10. Etik davran›fl do¤ru fleyleri yapmak anlam›ndad›r. Etik olmayan dav-
ran›fllar› finans›n her alan›nda görmek mümkündür: Do¤ruyu tan›mlamak
zordur. Kiflilerin de¤er yarg›lar›, özellikleri farkl› oldu¤u için do¤rular da farkl› ol-
maktad›r. Bununla birlikte toplumlar do¤ru olarak kabul etti¤i konularda kurallar,
yasalar olufltururlar. Bu kurallar›n toplumun tüm de¤erlerini yans›tt›¤›n› söylemek
mümkün de¤ildir. Kifliler zaman zaman bu kurallar›n do¤rulu¤una inanmad›¤› ya
da ç›karlar›na uymad›¤› için kurallar› göz ard› edebilmektedirler. Son y›llarda fi-
nans alan›nda da etik olmayan davran›fllara s›kça rastlan›lmaktad›r. Etik olmayan
davran›fllar güveni zedelemektedir. Güvenin zedelenmesi çok kolay olmas›na kar-
fl›l›k, yeniden kazan›lmas› çok zordur.
Özet

A M A Ç Finans yöneticisinin iflletmedeki yerini ve finan-
A M A Ç Finansal yönetimin tarihi geliflimini aç›klamak.
1 sal yönetim fonksiyonlar›n› tan›mlamak. 5 Bir zamanlar finansal kay›tlar›n tutulmas›, rapor-
‹flletmeye gerekli olan varl›klar›n sa¤lanmas›, bu lar›n haz›rlanmas›, iflletmenin nakit durumunun
varl›klar için gerekli fon ihtiyac›n›n en iyi flekilde yönetilmesi gibi iflleri kapsamaktayken, son y›l-
nas›l finanse edilece¤inin belirlenmesi ve elde larda finans yöneticilerinin görevleri, bu say›lan-
edilen kârlar›n ne flekilde da¤›t›laca¤›na iliflkin lar›n çok ötesine geçmifltir.
kararlar›n al›nmas› finansal yönetimin temel so- Dünya ekonomisinde yaflanan de¤iflimler nede-
rumluluk alanlar›d›r. Genellikle küçük iflletmeler niyle finans yöneticisinin ifllevleri günümüzde
d›fl›ndaki iflletmelerde finansal kararlardan tek büyük ölçüde nitelik de¤ifltirmifltir. Karar alma,
bir kifli sorumlu olmay›p, sorumluluk di¤er bi- de¤iflimin h›z›ndan dolay› daha çok zorlaflm›fl,
rimlere de da¤›lmaktad›r. daha riskli hale gelmifltir. Bu nedenle daha kap-
saml› karar alma modelleri kullanma gere¤i orta-

A M A Ç Finansal kararlarda öncelikli amac› aç›klamak. ya ç›km›flt›r. Zaman›n önemi büyük oldu¤u için,
2 Kâr maksimizasyonu amac› zaman ve risk boyu- verilerin h›zla al›narak kullan›labilmesinde bilgi
tunu ihmal etmesi nedeniyle eksiklikler tafl›mak- ifllem teknikleri yayg›n bir biçimde kullan›lmaya
tad›r. ‹flletme de¤erini ya da hissedarlar›n varl›¤›- bafllanm›flt›r. De¤iflimin yüksek olmas› belirsizlik
n› maksimize etme amac›, hem zaman, hem de ve risk ortam› yaratm›flt›r. Di¤er taraftan piyasa-
risk faktörünü dikkate ald›¤› için finansal kararlar›n entegre olmas› nedeniyle piyasalar aras›nda
larda birincil amaç olarak ele al›nmaktad›r. etkileflim artm›flt›r. Dolay›s›yla finansal yönetim-
de yeni finansal araçlar›n ve yeni risk yönetim

A M A Ç
De¤er maksimizasyonu ve temsil maliyetleri ara- tekniklerinin kullan›lmas› kaç›n›lmaz olmufltur.
3 s›ndaki iliflkiyi kurmak.
Anonim flirketlerde ortak say›s›n›n artmas› nede-
A M A Ç
Finansal yönetimin temel ilkelerini tan›mlamak.
niyle yönetimin profesyonel yöneticilere b›rak›l- 6 Finansal yönetimin temel mant›¤›n›n kavranma-
ma gere¤i do¤maktad›r. Yönetimle ortakl›¤›n s›na olanak sa¤layacak ilkeler flunlard›r:
farkl›laflmas›nda yöneticilerle ortaklar›n ç›karlar› 1. Risk-Getiri dengesi sa¤lanmal›d›r.
çat›flabilmektedir. Yöneticiler, kendi faydalar›n› 2. Para zaman de¤erine sahiptir.
maksimize etme ile iflletme ortaklar›n›n faydas›n› 3. Kâr de¤il, nakit önemlidir.
maksimize etme amac›n› dengelemede sorunlar 4. Nakit ak›fllar›ndaki art›fl dikkate al›nmald›r.
yaflayabilmektedir. Bu sorunlara temsil ya da tem- 5. Rekabetin yo¤un oldu¤u piyasalarda kârl› proje-
silci maliyeti sorunu denilmektedir. ler bulmak zordur.
6. Sermaye piyasalar›n›n yap›s› önemlidir.

A M A Ç
‹flletmelerin yasal türlerinin finansal yönetim aç›- 7. Temsil maliyeti sorunu göz ard› edilmemelidir.
4 s›ndan tafl›d›¤› özellikleri aç›klamak. 8. Finansal kararlarda vergilerin etkisi dikkate al›n-
Finansal kararlarla iflletmelerin hukuki yap›s› ara- mal›d›r.
s›nda yak›n iliflki vard›r. ‹flletmenin kurulmas›, 9. Tüm riskler eflit de¤ildir.
sermaye sa¤lanmas›, sermaye art›r›m›, kâr›n da- 10. Etik davran›fl do¤ru fleyleri yapmakt›r. Etik olma-
¤›t›m›, vergi tahakkuku, alacakl›lara karfl› sorum- yan davran›fllar› finans›n her alan›nda görmek
luluk, faaliyet sonuçlar›n›n aç›klanmas›, fon sa¤- mümkündür.
lama miktar› ve flekli gibi konularda al›nacak ka-
rarlar iflletmelerin hukuki yap›s›yla do¤rudan il-
gilidir.
Kendimizi S›nayal›m
1. Afla¤›dakilerden hangisi maddi olmayan varl›k kale- 6. Afla¤›dakilerden hangisi fon yöneticisinin görevle-
mine örnektir? rinden biri de¤ildir?
a. Binalar a. Döviz yönetimi
b. Makineler b. Nakit yönetimi
c. Araçlar c. Finansal planlama
d. Stoklar d. ‹ç denetim
e. Patent e. Kredi yönetimi
2. Afla¤›dakilerden hangisi finasmanla ilgili kararlardan 7. ‹flletmelerin finansman›nda afla¤›dakilerden hangisi-

biridir? nin riski daha yüksektir?
a. Vadeli sat›fl yapmak a. K›sa süreli kredilerin
b. Stoklar› art›rmak b. Uzun süreli kredilerin
c. Makine sat›n almak c. Tahvilli borçlar›n
d. fiirket sat›n almak d. Hisse senedi ihrac›n›n
e. Tahvil ihraç etmek e. Otofinansman›n
3. Afla¤›dakilerden hangisi sermaye bütçelemesi kap- 8. ‹flletmelerin finansman›nda uzun vadeli kaynaklara
sam›nda ele al›nmal›d›r? a¤›rl›k verilmesinin sonucu afla¤›dakilerden hangisidir?
a. Alacaklara yat›r›m a. Riskin azalmas›
b. Stoklara yat›r›m b. Sat›fllar›n artmas›
c. Geçici yat›r›mlar c. Finansman maliyetinin düflmesi
d. Sabit varl›klara yat›r›m d. Müflteri memnuniyetinin artmas›
e. Hisse senedi ihraç kararlar› e. ‹stihdam olana¤›n›n artmas›
4. “Kâr pay›” afla¤›daki finansal araçlardan hangisinin 9. Afla¤›dakilerden hangisi yeni TTK’a göre kay›tl› ser-
getirisidir? maye sistemine geçebilecektir?
a. Tahvil a. Komandit flirketler
b. Hisse senedi b. Anonim flirketler
c. Hazine bonosu c. Limited flirketler
d. Repo d. Tüm flirketler
e. Mevduat e. Kollektif flirketler
5. Afla¤›dakilerden hangisi “muhasebeci”nin sorumlu- 10. Afla¤›dakilerden hangisi etkin piyasalar›n bir özelli-
luk alan›nda de¤ildir? ¤i de¤ildir?
a. Banka iliflkileri a. Çok say›da arz eden vard›r
b. Maliyet muhasebesi b. Çok say›da talep eden vard›r
c. ‹ç denetim c. Yat›r›mc›lar tüm bilgilere an›nda ulaflabilir
d. Vergi d. Yat›r›mc›lar rasyonel hareket ederler
e. Bordro ifllemleri e. Fiyatlar gecikmeli olarak fiyatlara yans›r
Yaflam›n ‹çinden Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›
“ Ukrayna’n›n ilk traktörünü Türk flirket üretecek

19 Aral›k 2011 Milliyet
Avrupa’n›n en verimli topraklar›na sahip ülkesi Ukray-
1. e
2. e
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetim ve Finans
Yöneticisi” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetim Fonksi-
na’da ilk traktörü Türkler üretecek. 2001 kriziyle üreti- yonlar›” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
me ara veren Hema, eski bir Sovyet fabrikas›nda ürete- 3. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetim Fonksi-
ce¤i traktörü Avrupa’ya satacak.Rusya ve Avrupa’n›n yonlar›” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
g›da ambar› olarak bilinen Ukrayna, büyümeyi tar›mda 4. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetim Fonksi-
ar›yor. Ekonomik krizde havluyu ilk atan ve IMF ile yonlar›” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
masaya oturan Ukrayna, topra¤›n› kullanmak için Türk 5. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetim ve Finans
flirketlerden destek istedi. Ukrayna Hükümeti’nin “top- Yöneticisi” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
ra¤›m›z bol, ancak traktör üretemiyoruz” diyerek teklif- 6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetim ve Finans
te bulundu¤u Hema, ülkenin Karadeniz k›y›s›ndaki böl- Yöneticisi” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
gesi K›r›m’da üretim için görüflmelere bafllad›. Türk trak- 7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetimde Temel
tör sanayisinin en eski firmalar›ndan olan, ancak 2001 ‹lkeler” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
y›l›nda yaflanan ekonomik krizle üretimi durduran He- 8. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetimde Temel
ma markas›n›n Ukrayna ile tekrar küllerinden do¤aca- ‹lkeler” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
¤›n› söyleyen Hema Diflli Yönetim Kurulu Üyesi Kadir 9. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerin Yasal Türleri”
Hattat, “Gelen teklif ve sunduklar› f›rsatlar› de¤erlendi- bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
rip üretime bafllayaca¤›z” dedi. 10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetimde Temel
‹lkeler” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
ÜLKEN‹N M‹LL‹ PROJES‹ OLACAK
Hattat’a gelen teklif paketinde ise eski Sovyetler Birli-
¤i’nden kalma bir motor fabrikas›n› bedelsiz sunmak
var. Ukrayna ayr›ca bunun d›fl›nda finansal teflvikler de
sunacak. Türklerin yo¤un olarak yaflad›¤› Ukrayna’n›n
K›r›m Özerk Bölgesi’nde kurulmas› planlanan tesis için
K›r›m Yönetimi resmi bir karar da yay›nlad›.
Ukrayna bas›n›nda da yer alan haberde K›r›m Yönetimi
Baflkan Yard›mc›s› Herohiy Psarev, fabrika için çal›flma-
lara bafllayaca¤›n› duyurdu. Kurulacak traktör fabrikas›
için Hema markas›n›n kullan›lmaya devam edece¤ini
söyleyen Kadir Hattat, “‹lk planda bölgenin ihtiyaçlar›-
n› gidermek için 1.000 adetlik bir üretim kapasitesi dev-
reye girecek. Traktörün baz› parçalar›n› ilk baflta Türki-
ye’den tedarik edece¤iz. Bir anlamda Ukrayna’n›n milli
traktör projesini yapaca¤›z. Üretim ileride 5 bin adede
ulaflacak ve Avrupa’ya da sat›fl yapaca¤›z” dedi.
”
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek

Kaynaklar
S›ra Sizde 1 Ayd›n, Nurhan, Mehmet Baflar ve Metin Coflkun(2010).
Sermaye yo¤un sektörlerde sabit varl›klara ayr›lan yat›- Finansal Yönetim, Detay Yay›nc›l›k, Ankara.
r›m tutar› emek yo¤un sektörlere göre daha fazlad›r. Bu Bolak, Mehmet.(2001). Sermaye Piyasas› Menkul K›y-
durum sektörde yer alan iflletmelerin riskini artt›racak- metler ve Portföy Analizi, Beta Bas›m Yay›m Da-
t›r. Riskin yükselmesi beklenen kârl›l›¤›n artmas›na ne- ¤›t›m A.fi.‹stanbul.
den olmaktad›r. Brealey, A. Richard ve Di¤erleri(2007) ‹flletme Finan-
s›n›n Temelleri (Çev: Ünal Boskurt ve Di¤erle-
S›ra Sizde 2 ri),Literatür Yay›nc›l›k, ‹stanbul.
Yat›r›m kararlar› iflletmenin üretim sto¤unu artt›rmak Fabozzi, J. Frank ve Di¤erleri(1998) Foundations of
ve/veya korumak amac›yla bugün yapaca¤› harcamala- Financial Markets and Institutions ( II. Bask›)
r› ilgilendirmektedir. Firman›n yeni ürün gelifltirmek Prentice-Hall International Inc.New Jersey.
için Ar-Ge birimi oluflturmas› yat›r›m kararlar›na örnek- Gürsoy, Cudi Tuncer(2007)Finansal Yönetim ‹lkele-
tir. Tahvil ihraç edilmesi veya hisse senedi ihraç edil- ri, Do¤ufl Üniversitesi yay›nlar›, ‹stanbul.
mesi iflletmenin fon sa¤lamak için vermifl oldu¤u karar- Karan, Mehmet Baha.(2011). Yat›r›m Analizi ve Port-
lard›r. Bu kararlar finansman kararlar› olarak adland›r›l- föy Yönetimi, Gazikitabevi Tic.Ltd.fiti, Ankara.
maktad›r. Kâr›n da¤›t›m› ise elde edilen kâr›n ne kada- Ross, A. Stephan, ve Di¤erleri(2005)Fundamentals of
r›n›n iflletmede b›rak›laca¤› ne kadar›n›n da¤›t›laca¤› ile Corporate Finance(III. Bask›)Mc Graw-Hill Irwin,
ilgilidir. Boston.
www.tcmb.gov.tr
S›ra Sizde 3 www.spk.org.tr
Olurdu. Kâr maksimizasyonu amac› zaman ve risk fak- www.bddk.org.tr
törünü ihmal etmektedir. Ayr›ca burada kârlar›n toplam www.tbb.org.tr
miktar›n›n m›, kârl›l›k oran›n›n m› maksimum yap›laca- www.imkb.gov.tr
¤› konusunda aç›kl›k söz konusu de¤ildir. Yine ayn› fle-
kilde kârl›l›k oran› olarak sat›fllar, toplam varl›klar veya
öz sermaye üzerinden kârl›l›k oranlar›ndan hangisinin
al›naca¤› belirli de¤ildir. ‹ki yat›r›m seçene¤i ayn› zaman
noktas›nda, ayn› nakit ak›fl›n› sa¤l›yorsa belirtilen
amaçlar aras›nda bir farkl›l›¤›n olmamas› için her iki
seçene¤in de eflit riske sahip olmalar› gerekir.
S›ra Sizde 4
‹flletme de¤erini ya da hissedarlar›n varl›¤›n› maksimize
etme amac›, hem zaman, hem de risk faktörünü dikka-
te almaktad›r.
S›ra Sizde 5
Temsilci maliyeti sorunu, iflletmelerde sahiplik ile yö-
netimin birbirinden ayr›lmas›ndan do¤an ç›kar çat›flma-
s› nedeniyle ortaya ç›kar. Temsilci maliyeti do¤rudan
ve dolayl› olarak iki flekilde ortaya ç›kar.
2
Amaçlar›m›z
Finansal piyasalar›n fonksiyonlar›n› ve finansal yönetimle iliflkisini aç›klaya-
bilecek,
Finansal sistemin unsurlar›n› tan›mlayabilecek,
Finansal piyasa türlerini aç›klayabilecek,
Yat›r›m ve finansman araçlar›n›n özelliklerini aç›klayabilecek,
Finansal kurumlar›n fonksiyonlar›n› aç›klayabilecek,
Finansal piyasalarda düzenleyici ve denetleyici kurumlar›n önemini aç›klaya-
bilecek,
Türkiye’de sermaye piyasas›n›n geliflimi aç›klayabilecek,
Faiz oran›n› ve faiz oranlar›n›n belirleyicilerini aç›klayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
• Finansal Piyasa • Menkul K›ymetler Borsas›
• Finansal Varl›k • Nominal Faiz
• Finansal Sistem • Spot Piyasa
• Do¤rudan Finansman • Vadeli Piyasa
• Dolayl› Finansman
‹çindekiler
• G‹R‹fi
• F‹NANSAL P‹YASALAR VE F‹NANSAL
YÖNET‹M
• F‹NANSAL P‹YASALAR VE F‹NANSAL S‹STEM
• F‹NANSAL P‹YASALARIN SINIFLANDIRILMASI
Finansal Sistem, • F‹NANSAL ARACI KURUMLAR
Finansal Piyasalar,
Finansal Yönetim-I Finansal Araçlar ve • YATIRIM VE F‹NANSMAN ARAÇLARI
Kurumlar • F‹NANSAL P‹YASALARDA DÜZENLEY‹C‹ VE
DENETLEY‹C‹ KURUMLAR
• TÜRK‹YE’DE SERMAYE P‹YASASI VE
BORSANIN TAR‹H‹ GEL‹fi‹M‹
• FA‹Z ORANI VE FA‹Z ORANLARINININ
BEL‹RLEY‹C‹LER‹
Finansal Sistem, Finansal
Piyasalar, Finansal Araçlar
ve Kurumlar
G‹R‹fi
‹flletmeler günlük faaliyetlerini sürdürmek, büyümek, rekabet üstünlü¤ü sa¤lamak,
ç›kan f›rsatlar› de¤erlendirmek ve benzeri nedenlerle yeni yat›r›mlar yapmak duru-
mundad›rlar. ‹flletmelerin bu tür yat›r›mlar› için hem k›sa süreli hem de uzun süre-
li sermayeye ihtiyaçlar› vard›r. ‹flletmelerin faaliyetleri sonucunda yarat›lan fonlar›,
ço¤u zaman planlanan yat›r›mlar› finanse etmede yeterli de¤ildir. Bu durumda ge-
reksinim duyulan fonlar d›flsal kaynaklardan sa¤lanacakt›r.
‹flletmelerin sadece finansman kararlar› de¤il, yat›r›m kararlar›, dividant karar-
lar› gibi hemen hemen tüm finansal kararlar› bir flekilde piyasa bilgisine dayal› ola-
rak al›nacakt›r. Örne¤in fonlar›n sa¤lanmas› karar› çok say›da alternatifin karfl›lafl-
t›r›lmas›n› gerektirir. Fonlar bankalardan m›, yoksa yeni menkul de¤erler ç›kar›la-
rak m› karfl›lanmal›d›r? Fonlar bankalardan sa¤lanacaksa, hangi bankalardan ve
hangi süreyle sa¤lanmal›d›r? Fonlar menkul k›ymet ç›kar›larak sa¤lanacaksa hangi
tür menkul k›ymetler, hangi süreyle ve hangi fiyattan ç›kar›lmal›d›r gibi çok say›-
da sorunun cevapland›r›lmas› gerekecektir. Yine yat›r›m ve dividant kararlar› için
de piyasa verileri kullan›lacak, alternatif getiri oranlar› dikkate al›nacakt›r. Dolay›-
s›yla, finans yöneticilerinin finansal piyasalar, finansal varl›klar, finansal kurumlar
ve finansal piyasalarda oluflan faizler ve faizi etkileyen faktörler konusunda bilgi-
lerinin olmas› gerekir. Finansal kararlarda etkinlik, piyasalara iliflkin bilgilere sahip
olmaya ve bu bilgileri yorumlamaya ba¤l› olarak artacakt›r.
Bu ünitede iflletmelerin fon sa¤layabilecekleri, zaman zaman da ellerindeki Finansal Piyasalar: Fon arz
ve talebinin karfl›laflt›¤›,
fonlar› de¤erlendirebilecekleri finansal piyasalar üzerinde durulacakt›r. de¤iflimin gerçekleflti¤i
piyasalard›r.
F‹NANSAL P‹YASALAR VE F‹NANSAL YÖNET‹M
‹flletmelerin amaçlad›klar› yat›r›mlar› gerçeklefltirmek için gereksinim duyduklar›
fonlar› sadece kendilerinin oluflturdu¤u kaynaklarla gerçeklefltirmeleri mümkün
de¤ildir. ‹çsel kaynaklar›n›n yeterli olmad›¤› durumlarda ya planlad›klar› yat›r›m-
lardan vazgeçecekler ya da d›flsal kaynak sa¤lama yoluna gideceklerdir.
fiekil.2.1’de finansal piyasalarla iflletmeler aras›nda fon ak›fl döngüsü verilmek-
tedir. fiekilde aç›kça görüldü¤ü üzere iflletmeler finansal piyasalardan sa¤layacak-
lar› fonlarla k›sa ve uzun süreli varl›k yat›r›mlar›n› gerçeklefltirmektedirler. Faaliyet-
ler sonucu sa¤lanacak nakit ak›fllar›n›n bir bölümü faiz ve anapara olarak kredi ve-
renlere, bir bölümü vergi olarak devlete, bir bölümü kâr pay› olarak ortaklara öde-
nirken, bir bölümü de iflletmede b›rak›larak faaliyetlerinin finansman›nda kullan›-
lacakt›r. fiekil’de görüldü¤ü gibi fonlar finansal piyasalardan iflletmeye, iflletmeden

piyasalara do¤ru akmaktad›r. Yat›r›m, kâr da¤›t›m› ve finansman kararlar›yla finan-
sal piyasalar aras›nda çok s›k› ba¤ vard›r. Finans yöneticileri, piyasalar› yak›ndan
izleyebilmeli, piyasa koflullar›ndaki de¤iflikliklerin yat›r›m ve finansman politikala-
r›n› nas›l etkileyebilece¤ini analiz edebilmelidirler.
fiekil 2.1
Finansal Piyasalar
ve ‹flletmeler B.Varl›klara A. ‹flletmenin Finansal Varl›klar› Finansal
Aras›nda Fon Ak›fl› Yat›r›m Piyasalar
*K›sa Vadeli E. Da¤›t›lmayan *K›sa Vadeli
Varl›klar Kârlar Borçlar
*Uzun Vadeli C. Varl›klardan *Uzun vadeli
Varl›klar Nakit Ak›fllar› Borçlar
F. Kâr Pay› ve Borç
*Öz Sermaye
Geri Ödemeleri
D. Devlet
Otofinansman: Faaliyetler
SIRA S‹ZDE
sonucunda oluflturulan SIRA varl›klar
A: Finansal S‹ZDE ihraç edilerek fon sa¤lan›r (Finansman Kararlar›).
kaynaklar›n tümünün ya da
bir k›sm›n›n iflletmede B: Sa¤lanan fonlarla varl›klara yat›r›m yap›l›r (Yat›r›m Kararlar›).
b›rak›larak iflletmelerin C: Faaliyetlerden nakit ak›fllar› elde edilir.
D Ü fi Ü N E Lfinanse
kendilerini ‹M D Ü fi Ü N E L ‹ M
etmeleridir. Otofinansman D:Devlete vergi ödenir.
kayna¤›; da¤›t›lmam›fl E: Nakdin bir k›sm› iflletmede b›rak›l›r.
kârlar,
S O yedek
R U akçeler ve
karfl›l›klardan oluflur. F:NakdinS birO R k›sm›
U kâr pay› ve faiz olarak ödenir.
D‹KKAT ‹flletmelerin Dkârl›l›¤›,

‹ K K A T içsel ve d›flsal fon kaynaklar›n›n seçiminde kritik bir faktördür. ‹fl-
letmenin kârl›l›¤› artt›kça genellikle, di¤er fleyler de¤iflmezken, d›flsal kaynak ihtiyac›n›
azaltmaktad›r. Genellikle iflletmeler, kârlar›n› hissedarlara kâr pay› olarak da¤›tmamay›
tercih ederler. Yarat›lan fonlar› yeni projelerde kullanmay› isterler. Kârlar›n› da¤›tma yo-
luna giderlerse d›flsal kaynaklarla projelerini gerçeklefltirmek durumunda kalacaklard›r.
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
Finansal piyasalar neden vard›r? Finansal piyasalar olmasayd› ekonomi ne kay-
bederdi? SIRA S‹ZDE
K ‹ T A P FinansalK piyasalar›n
‹ T A P temel birimleri hane halk›, finansal kurumlar dahil iflletme-
ler ve devletlerdir. Bu piyasalara fon sunanlar tasarruf fazlas› veren birimler, fon ta-
lep edenler tasarruf aç›¤› olan birimler olarak adland›r›l›r. ‹flletmeler finansal piya-
TELEV‹ZYON salara zaman
T E L E zaman
V ‹ Z Y O N fon sunmaktad›rlar. Ancak piyasa ekonomilerinde toplamda
S O R U fon talep edenS O RtemelU birimler iflletmeler ve devletlerdir.
Bugünkü tüketimin bir k›sm›ndan vazgeçilmesi “tasarruf”, gelecekte daha fazla üretim el-
‹ NDT‹EKRKNAETT ‹ NDT‹EKRKNAETT
de etmek için yap›lan harcama “yat›r›m” olarak adland›r›l›r.
Tasarruf eden birimler kendi tasarruflar›n› yat›r›ma dönüfltürebilirler. Ancak,
her ekonomik birimin tasurruflar›n› yat›r›ma dönüfltürme olana¤› yoktur. Tasarruf-
AMAÇLARIMIZ
lar›n yeterli miktalarda olmamas›, yeterli f›rsatlar›n olmamas› ve benzeri nedenler-
AMAÇLARIMIZ
le tasarruf sahiplerinin tasarruflar›n› yat›r›mlara dönüfltürmeleri çok s›k rastlanan
bir durum de¤ildir. Günümüz piyasa ekonomilerinde tasarrufta bulunan birimlerle
2. Ünite - Finansal Sistem, Finansal Piyasalar, Finansal Araçlar ve Kurumlar 35
yat›r›m yapan birimler farkl›l›k göstermektedir. Ekonominin geliflimi için tasarruf

eden birimlerle (fon arz eden birimler) yat›r›m yapacak birimlerin (fon talep eden
birimler) karfl›laflmalar›, da¤›n›k halde bulunan tasarruflar›n bir araya getirilerek,
yat›r›m yapacak birimlere güven ortam› içinde aktar›lmas› için bir yap›ya ihtiyaç
vard›r. ‹flte fon arz edenlerle fon talep eden ekonomik birimlerin karfl›laflmalar›n›n
sa¤land›¤›, bu birimler aras›nda fon ak›fl›n›n gerçeklefltirildi¤i ortamlara finansal pi-
yasalar denir. Bu ba¤lamda finansal piyasalar, finansal varl›klar›n el de¤ifltirdi¤i pi-
yasalar olmaktad›r. Finansal piyasalar olmaks›z›n yat›r›m f›rsatlar›na sahip olma-
yanlar›n fonlar›, bu f›rsata sahip olan birimlere aktar›lamaz. Finansal piyasalar;
elindeki küçük miktarlardaki fonlar› verimli bir biçimde üretime aktarma olana¤›-
na sahip olmayan birimlerden, bu f›rsatlara sahip birimlere aktar›lmas›n› sa¤laya-
rak ekonomide etkinli¤i ve refah düzeyini art›racakt›r.
Finansal piyasalar›n üç temel fonksiyonu flunlard›r:
• Fiyat belirleme: Piyasalarda al›c› ve sat›c›lar karfl› karfl›ya gelerek finansal
varl›klar›n getiri oranlar› ve buna dayal› olarak fiyatlar› belirlenir. Örne¤in
piyasada ifllem görmeyen bir firman›n hisse senedine sahip olan tasarruf sa-
hipleri, ellerindeki hisse senetlerini nakde dönüfltürmek isterlerse hangi fi-
yattan nakde dönüfltüreceklerdir? Bu hisse senetleri borsada ifllem gördü-
¤ünde fiyat belirlenmifl olaca¤›ndan nakde dönüflüm kolaylaflacakt›r.
• Likidite sa¤lama: Al›c› ve sat›c›lar›n piyasada kolayl›kla ifllem yapabilme-
leri finansal varl›klar›n likiditesini art›r›r. Likiditenin artmas› bir taraftan da-
ha fazla yat›r›mc›y› piyasaya çeker, di¤er taraftan iflletmelerin finansman ma-
liyetini düflürür. Piyasalar olmasa finansal varl›klar vadesi boyunca paraya
dönüflemeyecektir. Finansal varl›k hisse senedi ise, hisse senedini satabil-
mek için hissedar›n, ayn› oranda hisseye yat›r›m yapacak tasarruf sahibini
bulmas› ya da flirketin tasfiyesini beklemesi gerekecektir.
• Bilgi elde etme maliyetini düflürme: Finansal piyasalar hem finansal var-
l›klar› ç›karan kurumlara hem de tasarruf sahiplerine finansal varl›klarla ilgi-
li bilgilere kolayl›kla ulafl›lmas›n› sa¤layarak maliyet tasarrufu sa¤lar. Özel-
likle iflletmelerle ilgili finansal bilgilere ulaflmak çok kolay de¤ildir. Örne¤in
‹MKB’de ifllem gören flirketler hakk›nda bilgi edinmek, bilgiyi belirli satan-
dartlarda elde etmek tasarruf sahiplerine zaman ve maliyet aç›s›ndan büyük
kolayl›klar sa¤lamaktad›r.
Finansal piyasalar›n fiyat belirleme ifllevi neden önemlidir? SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
1
F‹NANSAL P‹YASALAR VE F‹NANSAL S‹STEM
D Ü fi Ü N E L ‹ M fon aktar›-
Finansal piyasalar›n temel fonksiyonu fon arz ve talebini karfl›laflt›rarak D Ü fi Ü N E L ‹ M
m›n› sa¤lamakt›r. Ancak bir ekonomide fonlar›n arz edenlerden talep edenlere ak-
tar›lmas›nda etkin iflleyen bir sisteme ihtiyaç vard›r. Finansal sistemin
S O R U etkinli¤i art- S O R U
t›kça fon arz ve talebinin karfl›laflmas› o ölçüde artacak, buna ba¤l› olarak ekono-
mik geliflim ve refah düzeyi de artacakt›r.
D‹KKAT D‹KKAT
Finansal piyasalar, sadece fon arz edenlerle fon talep edenlerden oluflmamak-
tad›r. Finansal piyasalar›; fon arz edenler ve fon talep edenler yan›nda fon ak›mla-
SIRA S‹ZDE
r›n› düzenleyen kurumlar, fon ak›m›n› sa¤layan finansal varl›klar›, piyasalar›n adil, SIRA S‹ZDE
fleffaf ve güven ortam› içinde çal›flmas›n› sa¤layacak hukuki ve idari kurallardan
oluflan bir sistem olarak düflünmek gerekir. Görüldü¤ü gibi finansal sistem, finan-
sal piyasalardan daha genifl bir kavram› ifade etmektedir.
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Finansal sistemi oluflturan unsurlar;

• Tasarruf sahipleri (Fon arz edenler),
• Yat›r›mc›lar (Fon talep edenler),
• Yat›r›m ve finansman araçlar›,
• Yard›mc› kurulufllar,
• Hukuki ve idari düzenlemeler fleklinde say›labilir.
Yukar›da da belirtildi¤i üzere bir ekonomide hane halk›(bireyler), iflletmeler
ve devlet olmak üzere üç temel ekonomik birim vard›r. Bu birimler kimi zaman
fon arz eden, kimi zaman da fon talep eden olarak finansal piyasalarda yer al›r-
lar. Bununla birlikte toplamda fon aç›¤› olan birimler iflletmeler ve devlet, fon arz
eden birimler bireyler(hane halk›) olmaktad›r. Bu nedenle fiekil 2.2’deki birimle-
rin s›ralamas› buna göre yap›lm›flt›r. Finansal piyasalarda yabanc› fon arz ve tale-
bi en son birim olarak yer almaktad›r. Bir ülkede finansal piyasalar ne kadar ulus-
lararas› özellik gösterse de uluslararas› ifllemlerin pay› ulusal ifllemlerin yan›nda
Do¤rudan Yat›r›m: Yabanc› fazla de¤ildir.
ülkelerde üretime yönelik Günümüzde gittikçe artan globalleflme faaliyetlerine paralel olarak finansal pi-
yap›lan yat›r›mlard›r.
yasalarda sadece o ülkenin ekonomik birimleri de¤il, di¤er ülkelerin birimleri de
Portföy Yat›r›mlar›: Yabanc› bulunmaktad›r. Ülkemizde de, hem reel piyasalarda hem de finansal piyasalarda
tahvil, hisse senetleri, yabanc› ülke kifli ve kurumlar› gittikçe artan bir biçimde yer almaktad›r. Yabanc›-
finansman bonosu, mevduat
sertifikas› gibi finansal lardan do¤rudan yat›r›mlar veya portföy yat›r›mlar› ile ülkemize fon giriflleri
varl›klara yap›lan olurken, benzer flekilde yerli kifli ve kurumlar da yabanc› ülkelere fon transferleri
yat›r›mlard›r.
gerçeklefltirmektedirler.
fiekil 2.2
Finansal Sistem
FON ARZ EDENLER
Hanehalk›
‹flletmeler
Devlet
Yabanc›lar
YATIRIM VE YARDIMCI HUKUK‹ VE ‹DAR‹

F‹NANSMAN KURULUfiLAR
DÜZEN
ARAÇLARI
(Fon ak›m›na arac›l›k
edenler)
FON TALEP EDENLER
‹flletmeler
Devlet
Hane halk›
Yabanc›lar
PARA P‹YASASI SERMAYE P‹YASASI

F‹NANSAL P‹YASALARIN SINIFLANDIRILMASI

Finansal piyasalar› farkl› aç›lardan s›n›fland›rmak mümkündür. Fonlar›n ya da fi-
nansal varl›klar›n süresi dikkate al›nd›¤›nda finansal piyasalar para ve sermaye pi-
yasas› olarak s›n›fland›r›labilir.
Para Piyasas›-Sermaye Piyasas›: En fazla bir y›l süreli fon arz ve talebin kar-
fl›laflt›¤› piyasalara para piyasas›, orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin karfl›laflt›-
¤› piyasalara da sermaye piyasalar› denir. ‹flletmeler genellikle k›sa süreli varl›klar›-
n› finanse etmede, k›sa süreli harcamalar›n› karfl›lamada para piyasalar›ndan, orta
ve uzun vadeli varl›klar›n› finanse etmede de sermaye piyasalar›ndan faydalan›rlar.
Para piyasas›n›n temel finansal araçlar›; mevduat, hazine bonolar›, finansman
bonolar›, mevduat sertifikalar›, repo, banka kabulleri, banka bonolar›, eurodolarlar,
varl›¤a dayal› menkul k›ymetler gibi finansal varl›klard›r. ‹flletmelerin s›kl›kla kul-
land›¤› ticari senetler de bu piyasan›n önemli araçlar›ndand›r. Son y›llarda k›sa sü-
reli finansal türevler, para piyasas› ifllemlerinin h›zla geliflmesine neden olmufltur.
Likidite: Varl›klar›n k›sa
Para piyasalar›nda ifllem gören finansal varl›klar›n likiditesi yüksektir. Bir fi- sürede, kolayl›kla ve
nansal varl›k, de¤erinden önemli bir kay›p olmaks›z›n ne kadar kolay paraya dö- de¤erinden kaybetmeksizin
al›n›p sat›labilmesidir.
nüflebiliyorsa o kadar likitttir. Bu nedenle para piyasalar› tasarruflar›n yat›r›ma dö-
nüflümünden daha çok, likidite ihtiyac›n›n karfl›land›¤› piyasalar olarak ifllev gör- Etkin Piyasa: Çok say›da
al›c› ve sat›c›n›n oldu¤u,
mektedir. Ülkemizde oldu¤u gibi dünyada da en geliflmifl, en etkin piyasalar pa- gerekli bilgilere kolay ve
ra piyasalar›d›r. Sermaye piyasalar› ise tasarruflar›n yat›r›ma dönüflmesine olanak maliyetsiz olarak ulafl›lan ve
sa¤layan piyasalard›r. Sermaye piyasas›n›n temel araçlar›; devlet tahvilleri, flirket ifllem maliyetleri düflük olan
piyasalard›r.
tahvilleri gibi orta ve uzun vadeli menkul k›ymetlerle, vadesi sonsuz olarak varsa-
y›lan hisse senetleridir. Sermaye piyasalar›nda para piyasalar›na göre likidite daha
düflük, risk ve getiri daha yüksektir.
Para piyasas› ile sermaye piyasas›n› birbirinden kesin çizgilerle ay›rmak çok da
mümkün de¤ildir. Örne¤in son y›llarda artan rekabetin de etkisiyle para piyasas›-
n›n temel kurumu olan ticari bankalar, sermaye piyasas›nda da yer almaktad›r. Yi-
ne fonlar da para piyasas›ndan sermaye piyasas›na, sermaye piyasas›ndan da para
piyasas›na do¤ru akmaktad›r.
Finansal varl›¤›n ilk kez al›n›p sat›lmas›na göre finansal piyasalar birincil piya-
salar ve ikincil piyasalar olarak s›n›fland›r›labilir.
Birincil Piyasalar - ‹kincil piyasalar: Finansal varl›klar›n ilk kez ifllem gör-
dü¤ü, di¤er bir ifade ile finansal varl›klar›n yarat›ld›¤› piyasalara birincil piyasa de-
nir. Birincil piyasalardaki ifllemlerden bu finansal varl›klar› ihraç eden kurumlara
fon girifli olur. ‹kincil piyasalar ise daha önce al›n›p sat›lan finansal varl›klar›n tek-
rar ifllem gördü¤ü piyasalard›r. Dolay›s›yla ikincil piyasalardaki ifllemler sonucun-
da finansal varl›k ihraç edilmez, mevcut finansal varl›klar el de¤ifltirir. ‹MKB gibi
borsalar ikincil piyasalar›n kurumlar› olup, bu piyasadaki ifllemler sonunda finan-
sal varl›klar› ihraç eden kuruma bir fon girifli olmamaktad›r.
‹flletmelere fon girifli olmad›¤›na göre ikincil piyasalar iflletmeler için neden
önemlidir?
‹kincil piyasalardaki ifllemler sonucunda iflletmelere fon girifli olmamas›na ra¤-
men önemlidir. Çünkü ikincil piyasada oluflan fiyatlar ve ifllem hacmi iflletmenin
de¤erini do¤rudan etkilecek; yeni ihraçlarda ihraç fiyat›n›n belirlenmesinde baz
oluflturacakt›r. Ayr›ca bir iflletmenin menkul de¤erleri borsada ne kadar kolay al›-
n›p sat›labiliyorsa o menkul k›ymetlerin likiditesi, iflletmenin prestijini art›raca¤›n-
dan yeni ihraçlar› kolaylaflt›racakt›r.
‹kincil piyasalar›n iflletmeler üzerine di¤er bir etkisi kâr da¤›t›m politikalar›n›n
belirlenmesinde görülür. ‹flletmeler elde ettikleri kâr› da¤›t›p, da¤›tmama ya da ne
kadar da¤›taca¤› konusundaki kararlar›, hisse senetlerinin piyasadaki de¤erlerini
izleyerek verirler. Piyasa de¤eri yüksek olan iflletmelerin yeni hisse senedi ihraç
ederek fon sa¤lamalar› daha kolay olaca¤› için, kâr da¤›t›m› konusunda daha es-
nek davranabileceklerdir.
Finansal piyasalar, piyasan›n organize olup olmamas›na göre organize piyasa-
lar ve organize olmayan piyasalar olarak s›n›fland›r›labilir.
Organize Piyasalar-Organize Olmayan Piyasalar: Belirli fiziki bir meka-
Para piyasas›n›n
örgütlenmifl temel kurumu n›n oldu¤u, ifllemlerin belirli kurallar, ilkeler çerçevesinde yap›ld›¤›, araçlar›n›n ve
bankalar sistemidir. kurumlar›n›n oldu¤u piyasalara organize piyasalar, bu özelliklere sahip olmayan
‹flletmelerin nakit ihtiyac›
ço¤unlukla ticari bankalar
piyasalara organize olmam›fl ya da tezgah üstü piyasalar denir. Organize piyasalar;
taraf›ndan yat›r›mc›lar›n bilgilere kolay ve düflük maliyetli olarak eriflmeleri, al›c› ve sat›c›la-
karfl›lanmaktad›r. r›n çok say›da olmas› nedeniyle tam rekabet koflullar›na daha yak›n piyasalard›r.
Örgütlenmemifl para
piyasas› banka sisteminin Bu piyasalarda al›c› ve sat›c›lar›n tek bafl›na piyasay› etkileyebilme gücü bulun-
d›fl›nda kalan piyasad›r. maz. Dolay›s›yla örgütlenmifl piyasalarda finansal varl›klar daha do¤ru fiyatlan›r.
Sermeye piyasalar›n›n
örgütlenmifl temel kurumu Örgütlenmifl piyasalarda borsaya kote olmufl flirketlerin menkul k›ymetleri be-
borsalard›r. lirli kurallar çerçevesinde al›n›p sat›l›rlar. Örgütlenmemifl piyasalarda pek çok fi-
nansal kurum telefon, telex, fax ve bilgisayarlarla birbirleriyle iletiflime geçerek
fonlar›n transferi gerçekleflir. Örgütlenmemifl piyasalarda borsaya kote olmufl ve
kote olmam›fl, genellikle küçük ve yeni kurulan iflletmelerin menkul de¤erleri al›-
n›p sat›lmaktad›r. ‹MKB, NYSE, Londra ve Tokyo borsas› örgütlenmifl piyasaya ör-
nek verilebilir.
Finansal varl›¤›n niteli¤ine göre finansal piyasalar borç piyasalar› ve öz serma-
ye piyasalar› olarak s›n›fland›r›labilir.
Borç Piyasalar›-Öz Sermaye Piyasalar›: Finansal piyasalarda en yayg›n bir
biçimde kullan›lan finansman yöntemi borçlanmalard›r. Borç, bankalardan sa¤la-
nabilece¤i gibi borçlanma araçlar› ihraç edilerek tasarruf sahiplerinden de sa¤lana-
bilir. Ticari bankac›l›¤›n a¤›rl›kta oldu¤u ülkemiz gibi geliflmekte olan ülkelerde ifl-
letmelerin en çok kulland›¤› finansman flekli banka kredileri olmaktad›r. Bunun
yan›nda iflletmeler bono ve tahvil gibi finansal araçlarla da fon sa¤layabilirler.
Borçlanma araçlar›n›n iki temel özelli¤i, belirlenmifl bir vadesinin ve faizinin olma-
s›d›r. Borç alanlar, vade içinde faizi ve anaparay› ödemek zorundad›rlar. Borçlan-
ma amac›na ba¤l› olarak borcun vadesi k›sa ya da uzun, ihraç eden kurumun ni-
teli¤ine ba¤l› olarak borcun faizi yüksek ya da düflük olur. Hazine bonolar›, dev-
letin k›sa süreli fon ihtiyac›n› karfl›lamada en çok kulland›¤› para piyasas› araçla-
r›ndand›r. ‹flletmeler de yine k›sa süreli fon ihtiyac›n› karfl›lamada banka kredileri-
ni ve finansman bonolar›n› kullanabilmektedirler.
Tahviller ise kurumlar›n uzun vadeli finansman ihtiyaçlar›n›n giderilmesinde
kulland›klar› borçlanma araçlar›ndand›r. Tahviller genellikle 5- 10 y›l gibi uzun va-
deli olarak ç›kar›lan uzun vadeli borçlanma araçlar›ndand›r. Ülkemizde özel ku-
rum tahvillerinde vade en az 2 y›l, devlet tahvillerinde ise bir y›ld›r. Uzun vadeli
fon ihtiyac›n›n karfl›lanmas›nda kullan›lacak araçlardan ikincisi de hisse senetleri-
dir. Hisse senetlerinde vade yoktur; di¤er bir ifade ile hisse senetleri sonsuz vade-
li menkul k›ymetlerdir. Hisse senedine yat›r›m yapan yat›r›mc›lar kurumun orta¤›
olarak kurumun kâr› ve varl›klar› üzerinde hakka sahiptirler. Hisse senedi ihraç
eden kurum ise öz sermaye yoluyla fon sa¤lam›fl olmaktad›r.
Ödemelerin hemen ya da gelecekte yap›lmas›na göre finansal piyasalar nakit
ya da spot piyasalar ve vadeli piyasalar olarak s›n›fland›r›labilir.

S O R U S O R U
‹flletmeler aç›s›ndan borçlanma araçlar›n›n riski, sonsuz vadeli olarak

D ‹ K var
K A T say›lan hisse D‹KKAT
senetlerine göre daha yüksektir. Finansmanda vade k›sald›kça risk artmaktad›r.
Spot Piyasalar-Vadeli Piyasalar: Ödemenin ve teslimin hemen ya da 2 iflgü-
nünde yap›ld›¤› piyasalara spot piyasa denir. Gelecekteki bir tarihte ödemenin ve tes-
limin yap›ld›¤›, fiyat›n ise bugünden belirlendi¤i piyasalara ise AMAÇLARIMIZ
vadeli piyasalar denir.
Vadeli piyasalara finansal türev piyasalar da denilir. Vadeli piyasalarda en AMAÇLARIMIZ
önemli vadeli ifllemler gelecek sözleflmeleri (futures) ve opsiyonlard›r. Vadeli ifl-

lemler genellikle gelecekte karfl›lafl›labilecek riskleri ortadan Kkald›rmak
‹ T A P için yap›- K ‹ T A P
l›rlar. Vadeli piyasalar bak›r, soya fasulyesi gibi mallarda çok uzun geçmifle sahip-
ken, tahvil, döviz, menkul k›ymetler gibi finansal varl›klarla ilgili vadeli ifllemler
1970’lerden itibaren bafllam›flt›r. Ülkemizin ilk vadeli piyasas› T‹zmir’de
E L E V ‹ Z Y Ofaaliyet
N gös- TELEV‹ZYON
teren Vadeli ‹fllem ve Opsiyon Borsas›(VOB)d›r.
Borç piyasas› ile öz sermaye piyasas› aras›ndaki farkl›l›klar nelerdir?

SIRA S‹ZDE
‹NTERNET ‹SIRA
N T E RS‹ZDE
NET
2
YATIRIM VE F‹NANSMAN ARAÇLARI
Varl›klar maddi varl›klar ve maddi olmayan varl›klar olarak s›n›fland›r›labilir. Arsa, D Ü fi Ü N E L ‹ M
bina, makine, araçlar gibi varl›klar maddi varl›klard›r. Maddi varl›klar›n de¤eri fiziki
özelliklerine ve gelir getirme güçlerine ba¤l›d›r. Patent, marka, teknik
S O R Ubilgi gibi hak- S O R U
lar ise maddi olmayan varl›klardand›r. Bu tür haklar gelecekte sa¤lanacak faydalar
üzerinde yasal hakk› temsil ederler. Finansal varl›klar alacak ya da ortakl›k hakk›
D‹KKAT D‹KKAT
veren, maddi olmayan varl›klard›r. Finansal piyasalara fon sunanlar›n sunduklar› fon
karfl›l›¤›nda fon talebinde bulunanlardan ald›klar› varl›klara finansal varl›k denir. Fi-
nansal varl›klar gelecekteki gelirler ve varl›klar üzerinde haklaraSIRAsahiptir.
S‹ZDE Örne¤in, SIRA S‹ZDE
bir tahvil sonuçta bir ka¤›tt›r. De¤eri bundan de¤il, faiz alma veSIRA
verilenS‹ZDEödüncü geri SIRA S‹ZDE
alma hakk›n› vermesinden kaynaklan›r. Finansal varl›k bunu ihraç eden birim aç›s›n-
AMAÇLARIMIZ
dan bir yükümlülük, bu finansal varl›¤› sat›n alan aç›s›ndan bir varl›kt›r. Genellikle
finansal varl›klarla (finansal araçlar) menkul k›ymetler kavram› efl anlaml› olarak kul-
AMAÇLARIMIZ
lan›lmaktad›r. Ancak, gerçekte finansal varl›klar ve menkul k›ymetler

K ‹ T A P
ayn› fley de¤il- K ‹ T A P
S O R U
dir. Menkul k›ymetler, belirli özelliklere sahip finansal varl›klard›r. S O R U
Sermaye Piyasas› Kanunu’na (SPKa.) göre menkul k›ymetler; ortakl›k veya alacakl›l›k hakk›
T E LD E‹ VK ‹KZAYTO N T E DL E‹ KV ‹KZAYTO N
sa¤layan, belli bir mebla¤› temsil eden, yat›r›m arac› olarak kullan›lan, dönemsel gelir geti-
ren, misli nitelikte, seri halinde ç›kar›lan, ibareleri ayn› olan ve flartlar› Sermaye Piyasas› Ku-
rulu(SPK) taraf›ndan belirlenen k›ymetli evrak olarak tan›mlanmaktad›r. Dolay›s›yla menkul
k›ymetler yukar›da belirtilen nitelikleri tafl›yan finansal varl›klard›r. Menkul
‹ N T E R Nk›ymetler
ET finan- ‹NTERNET
sal varl›klard›r; ancak tüm finansal varl›klar menkul k›ymet özelli¤i AMAÇLARIMIZ
Finansal Varl›klar›n Özellikleri

göstermeyebilir.
AMAÇLARIMIZ
Finansal varl›klar›n farkl› özellikleri vard›r. Finansal varl›klar›nK ‹fiyatlar›,

T A P tafl›d›kla- K ‹ T A P
r› özelliklere ba¤l› olarak oluflacakt›r. Finansal varl›klarla ilgili bafll›ca özellikler
flunlard›r:
Getiri: Bir finansal varl›¤›n getirisi belirli bir zaman diliminde
T E L E Vo‹ Zfinansal
YON varl›k- TELEV‹ZYON
tan sa¤lanacak nakit giriflleriyle hesaplan›r. Nakit ak›fllar› finansal varl›¤›n türüne
ve elde edilecek getiriye göre de¤iflecektir.
Tüm finansal varl›klar, alacak hakk› veren finansal varl›klar ve ortakl›k hakk›
veren finansal varl›klar olarak iki temel grupta toplanabilir. Alacak hakk› veren ya
da borç ifade eden finansal varl›klar› ihraç eden iflletmeler sabit ya da de¤iflken
oran üzerinden faiz ödemek durumundad›rlar. Örne¤in bir firman›n ihraç etti¤i
tahvilleri sat›n alan yat›r›mc› o tahvili ihraç eden firmadan faiz geliri elde edecek-
tir. Di¤er taraftan hisse senedini sat›n alan yat›r›mc›lar ise bu senedi ihraç eden fir-
man›n orta¤›d›r ve sabit bir getiri beklentisi olmayacakt›r. Hisse senedi yat›r›mc›la-
r›n›n firman›n kâr›ndan pay alma ve hisse senedinin de¤erinin artmas› durumunda
S O R U S O R Uelde etme hakk› vard›r.
sermaye kazanc›
D‹KKAT Baz› finansalDvarl›klar

‹ K K A T yukar›da ifade edilen iki grup d›fl›nda hem borç hem de özsermaye
özellikleri tafl›yabilir. Bu tür finansal varl›klara melez finansal varl›klar denir. Örne¤in
imtiyazl› hisse senetleri, ortakl›k hakk› vermesi nedeniyle adi hisse senetlerine benze-
mekte; düzenli ve genellikle sabit kâr pay› ödenmesi nedeniyle de tahvile benzemektedir.
Hisse senedine dönüfltürülebilen tahviller de benzer özelliktedir. Tahvil olmakla birlikte
AMAÇLARIMIZ

hisse senedine dönüfltürülebilece¤i için tam olarak tahvil niteli¤inde de¤ildir.
AMAÇLARIMIZ
Riskin tahmin edilebilirli¤i: Risk, finansal varl›¤›n türüne, vadesine, ç›karan

K ‹ T A P kurumun mali K ‹ Tözelliklerine
A P göre de¤iflecektir. Örne¤in tahvil gibi borçlanma araç-
lar›n›n riskiyle hisse senedi gibi ortakl›k hakk› veren varl›klar›n riski ayn› de¤ildir.
Tahvile yat›r›m yapacak tasarruf sahibinin vade tarihine kadar alaca¤› faiz ve ana-
TELEV‹ZYON para ödemeleri,
T E L E V ‹ ZoY Otahvilin
N nakit ak›fllar›n› oluflturur ve burada belirlilik vard›r, risk
tahmin edilebilir. Di¤er taraftan hisse senetlerinden sa¤lanacak kâr pay› ve serma-
ye kazanc› için bunu söylemek mümkün de¤ildir. Yat›r›mc› aç›s›ndan hisse sene-
dine yat›r›m yapman›n riski tahvile göre yüksektir.
Devletin ç›kard›¤› tahviller ile özel firmalar›n ç›kard›¤› tahviller ayn› risk düze-
yinde de¤ildir. Riske ba¤l› olarak finansal varl›klar›n fiyat› da de¤iflecektir.
Vade: Finansal varl›klarda vade önemli bir faktördür. Finansal varl›klar›n vade-
si uzad›kça bu finansal varl›ktan elde edilecek nakit ak›fllar›n›n elde edilme olas›-
l›¤› azalabilecek, dolay›s›yla riski artacakt›r. Ayn› kurum taraf›ndan ihraç edilen 3
y›l vadeli bir tahvil ile 5 y›l vadeli tahvilin riski ayn› de¤ildir. Hisse senetlerinde va-
de olmad›¤›, sonsuz süreli finansal varl›klar olarak varsay›ld›¤› için tasarruf sahip-
leri aç›s›ndan tahvillere göre daha yüksek riski ifade eder.
Paraya çevrilebilirlik: Finansal varl›klar›n paraya dönüfltürülebilme özelli¤i
farkl›l›k gösterir. Baz› finansal varl›klar kolayl›kla ve de¤erinden önemli bir sapma
olmaks›z›n paraya dönüfltürülebilirken baz›lar›n›n bu özelli¤i düflüktür. Güvenilir
bir firman›n hisse senetlerinin ya da tahvillerinin likiditesi, daha az güvenilir bir fir-
man›n hisse senetleri ve tahvillerin likiditesinden daha yüksektir. Hazine bonolar›
ise en likit finansal varl›klardan biridir.
Bölünebilirlik özelli¤i: Finansal varl›klar›n en az hangi miktarlarda paraya
dönüfltürülebilece¤i ile ilgili bir özelliktir. Finansal varl›klar ne kadar küçük de¤er-
lerle ç›kar›l›r ise o kadar kolay al›n›p sat›labilecektir. Tahviller, hisse senetleri, fi-
nansman bonolar›, hazine bonolar› ne kadar küçük de¤erlerle ç›kar›l›rsa o kadar
çok tasarruf sahiplerine ulafl›lacakt›r.
Ülkelerin ve piyasalar›n geliflmifllik özelliklerine ba¤l› olarak kullan›lan yat›r›m
ve finasman araçlar› çeflitlilik göstermektedir. Çeflitlilik artt›¤› ölçüde fon arz ve ta-
lep eden birimlerin getiri ve risk tercihlerine uygun finansal varl›klara ulaflma ola-
na¤› artacak, daha fazla fon al›fl verifli gerçekleflecektir. Tablo 2.1.de ülkemizde fi-
nansal varl›klar›n yüzde da¤›l›m› verilmektedir. 1981-2007 döneminde para ve pa-
ra benzerlerinin oran› %80’den %36’ya düflerken, menkul k›ymetler oran› %20’den
%64’e yükselmifltir. Özel sektör menkul k›ymetlerinin pay› %7’den %35’e, kamu-
nun ise %13’den %27’ye yükselmifltir. Sermaye piyasas›n›n geliflimi aç›s›ndan

1981’den bugüne önemli bir geliflme gözlenmektedir. Ancak özel sektörün hisse
senedi d›fl›nda, tahvil ve di¤er borçlanma araçlar› gibi kaynaklar› kullanamad›¤›
görülmektedir.
1981 1990 2000 2007 Tablo 2.1

Finansal Varl›klar›n
Para ve Para Benzerleri 80 52 43 36 Da¤›l›m›
T 80 41 26 25 Kaynak: 50. Y›lda

Türkiye Bankalar
Dolafl›mdaki Para 15 7 2 3 Birli¤i ve Türkiye’de
Bankac›l›k Sistemi
Vadesiz Mevduat 31 10 3 3
“1958-2007”, TBB,
Vadeli Mevduat 35 24 17 19 Kas›m 2008.
Repo 0 0 4 0
Döviz Tev.Hesab› 0 11 17 12
Menkul K›ymetler 20 48 58 64
Menkul K›ymetler(Özel) 7 33 32 35
Hisse Senedi 0 32 32 36
Tahvil 0 1 0 0
Finansman Bonosu 0 0 0 0
VDMK 0 0 0 0
Menkul K›ymetler (Kamu) 13 15 25 27
Devlet Tahvili 8 11 23 26
Hazine Bonosu 5 3 1 1
Gelir Ortakl›¤› Senedi 0 0 0 0
Dövize Endeksli Senetler 0 0 0 0
Ö‹ Tahvilleri 0 0 0 0
Yat›r›m Fonu 0 0 0 1
TOPLAM 100 100 100 100
Yat›r›mc›lar aç›s›ndan devlet tahvili, hazine bonosu, özel sektör tahvili, özel sektör his-
se senedi, finansman bonosu risk durumlar› dikkate al›nd›¤›nda hangisi en yüksek ris- 3
ke sahiptir?
F‹NANSAL ARACI KURUMLAR

Finansal piyasalarda fon arz ve talebi do¤rudan ya da finansalS arac›lar
O R U vas›tas›yla S O R U
karfl›laflabilirler. Finansal sistemde fonlar›n el de¤ifltirmesi genellikle finansal arac›
kurumlar taraf›ndan gerçeklefltirilir. Arac›l›k yapan kurumlar veD ‹ifllevleri
KKAT
ülkelerin D‹KKAT
geliflmifllik düzeyleri, politik, kültürel ve tarihi özelliklerine ba¤l› olarak ülkeden
ülkeye farkl›l›k gösterir. Finansal sistemde sunduklar› hizmetlerde de¤ifliklikler gö-
rülse de arac› kurumlar›n temel ifllevleri fon ak›m›n› kolaylaflt›rmakt›r.
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Finansal varl›klar›n, araya bir kurum girmeksizin arac›s›z el de¤ifltirmesi do¤ru-

dan finansman, arac›lar vas›tas›yla el de¤ifltirmesine ise dolayl› finansman denir.
Fon fazlas› olan birimlerle fon aç›¤› olan birimlerin do¤rudan karfl›laflmas› finansal
ifllemler içinde küçük bir yer tutar. Fonlar daha çok finansal kurumlar olarak da
adland›r›lan arac› kurulufllar arac›l›¤› ile el de¤ifltirmektedir. Arac› kurumlar olmak-
s›z›n çok say›da ki küçük tasarruflar›n uygun zamanda, uygun fiyatlarla, etkin bir
biçimde fon talep edenlere transfer edilmesi güçtür.
fiekil 2.3
Fon Arz ve Talep PARA YARATAN F‹NANSAL

Eden Birimler KURUMLAR
Aras›nda Fonlar›n
Ak›fl› PARA YARATMAYAN F‹NANSAL
KURUMLAR
F‹NANSAL F‹NANSAL
KURUMLARDAN KURUMLARA
FON TALEP FON ARZ
EDENLER EDENLER
‹flletmeler ‹flletmeler
Devlet Devlet
Hanehalk› Hanehalk›
Yabanc›lar Yabanc›lar
YARI F‹NANSAL
KURUMLAR
SERMAYE P‹YASASINA H‹ZMET

VEREN KURUMLAR
Do¤rudan finansmanda fon arz edenler ile fon talep edenler aras›nda do¤rudan
bir iliflki vard›r. Do¤rudan finansmanda fon talep eden yükümlülü¤ünü yerine ge-
tirmezse fon arz eden zarar görecektir. Menkul k›ymetler borsas›ndaki ifllemler
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE özelli¤i göstermektedir. Bu piyasada yat›r›mc›lar tasarruflar›-
do¤rudan finansman
n› uygun gördükleri finansal varl›klara yat›r›rlar. Yap›lan yat›r›m›n riskini de tasar-
ruf sahibi kendisi üstlenir. Do¤rudan finansmanda fon arz ve talebi do¤rudan kar-
fl›laflsa da bu süreci h›zland›rmak ve etkinli¤i art›rmak için baz› kurumlar›n arac›l›k
etmesi söz konusu olabilmektedir. Bunlar; brokerlar, dealerlar, yat›r›m bankalar›
S O R U S O R U
gibi kurumlard›r.
D‹KKAT Brokerlar; birD ‹komisyon

KKAT karfl›l›¤›nda fon arz edenlerle talep edenleri karfl›laflt›ran kurum-
lard›r. Brokerlar kendi nam ve hesab›na ifllem yapmazlar. Dealerlar ise; baflkalar› ve kendi
nam ve hesab›na ifllem yapan arac› kurumlard›r. Bu kurumlara pazar yap›c› kurumlar da
denir. Piyasada fiyatlar ucuz iken al›fl, fiyatlar yüksek oldu¤unda sat›fl yaparak piyasan›n et-
kin çal›flmas›nda önemli rol oynarlar. Ülkemizde hisse senedi ve tahvil piyasalar›nda ban-
AMAÇLARIMIZ

kalar, portföy yönetim flirketleri gibi kurumlar dealer olarak ifllev görmektedirler.
AMAÇLARIMIZ
Dolayl› finansmanda ise fon aktar›m›nda arac› kurumlar riski üstlenerek arac›-
K ‹ T A P l›k faaliyetlerini
K ‹ T yerine
A P getirirler. Örne¤in, bankalara yat›r›lan mevduat›n kredi ta-
lebinde bulunan kifli ya da kurumlara aktar›lmas›nda oldu¤u gibi. Fon talep eden-
SIRA Araçlar
2. Ünite - Finansal Sistem, Finansal Piyasalar, Finansal S‹ZDE ve Kurumlar SIRA S‹ZDE
43
ler yükümlülüklerini yerine getiremedi¤inde fon arz edenler do¤rudan

zarar gör- D Ü fi Ü N E L ‹ M
meyecekler, riski arac› kurumlar üstlenecektir. Banka verdi¤i krediyi tahsil edeme-
di¤inde bunu mevduat sahibine aktaramayacakt›r. Dolayl› finansman›n en önemli
S O R U S O R U
arac› kurumlar› ticaret bankalar›d›r.
Ülkemizde SPK’ya göre arac› kurum “menkul k›ymetlerin baflkas›n›n Dnam ‹ K K ve

A T hesab›na ve- D‹KKAT
ya baflkas›n›n hesab›na, kendi nam›na yahut kendisi nam ve hesab›na arac›l›k amac›yla
al›m ve sat›m› ile u¤raflan ve menkul k›ymetleri halka arz edilebilenSIRA
bir anonim
S‹ZDE
ortakl›k- SIRA S‹ZDE
t›r” diye tan›mlanmaktad›r.
Finansal Kurumlar›n S›n›fland›r›lmas› AMAÇLARIMIZ

Finansal kurumlar; para yaratan finansal kurumlar, para yaratmayan finansal kurum- AMAÇLARIMIZ
lar, yar› finansal kurumlar ve hizmet gören finansal kurumlar olarak s›n›fland›r›labilir:
Para Yaratan Finansal Kurumlar K ‹ T A P K ‹ T A P
• TC Merkez Bankas›
• Ticari bankalar
• Kat›l›m Bankalar› TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
Para Yaratmayan Finansal Kurumlar
• Kalk›nma ve Yat›r›m Bankalar›
• Kredi ve Kefalet Kooperatifleri
• Posta Çekleri Sistemi
• Sigorta fiirketleri
Yar› Finansal Kurumlar
• Sosyal Güvenlik Kurumlar›
• Zorunlu Sigortalar
Hizmet Gören Kurumlar
• ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›
• ‹stanbul Alt›n Borsas›
• ‹zmir Vadeli ‹fllemler Borsas›
• Takasbank
• Sermaye Piyasas› Kurumlar›
Finansal Kurumlar›n ‹fllevleri

Finansal kurumlar›n bafll›ca ifllevleri flu flekilde özetlenebilir:
Maliyetleri azaltmak: Finansal varl›klar ve bu finansal varl›klar› ihraç eden
kurumlar konusunda bilgilerin elde edilmesi, elde edilen bilgilerin de¤erlendiril-
Bilgi Edinme Maliyeti:
mesi maliyet ve zaman gerektirir. Bu maliyetlere bilgi edinme maliyeti denir. Ta- Tasarruf sahiplerinin
sarruf sahiplerinin rasyonel karar verebilmeleri için gerekli bilgileri elde etmeleri rasyonel karar verebilmeleri
için gerekli bilgileri elde
son derecede yüksek maliyet gerektirir. Finansal kurumlar ise, büyük miktarlarda- etme maliyetidir.
ki fonlar için bu maliyetlere katlanacaklar› için birim bafl›na maliyetleri düflük ola-
cakt›r. Finansal kurumlar, ölçek ekonomileri avantaj› ile önemli maliyet tasarrufu
sa¤layacakt›r. Ölçek ekonomisi avantaj›na yat›r›m fonlar› örnek verilebilir. Yat›r›m
fonlar›, büyük miktarlarda finansal varl›klarla oluflturulaca¤› için birim bafl›na bilgi
edinme ve ifllem giderleri düflük olacakt›r. Ayr›ca tasarruf sahipleri tek bafllar›na
oluflturamayaca¤› çeflitlendirmeyi arac› kurumlar arac›l› ile gerçeklefltirerek, riski
düflürebileceklerdir.
Finansal kurumlar›n maliyet tasarrufu sa¤lamalar›n›n bir nedeni de, çal›flt›r›lan
uzman kifliler vas›tas›yla pek çok hizmeti düflük maliyetlerle sunabilme olana¤›na
sahip olmalar›d›r.
Miktar ayarlamas› yapmak: Finansal kurumlar küçük miktarlarda sa¤laya-

caklar› tasarruflar› bir araya getirerek büyük miktarlarda fon talep eden birimlere
sunabilirler. Böylece çok çeflitli tutarlardaki fon arz ve talebinin buluflmas› sa¤la-
narak miktar ayarlamas› gerçeklefltirilir.
Vade ayarlamas› yapmak: Fon arz edenlerle fon talep edenlerin vade konu-
sunda uyum içinde olmalar› çok küçük bir olas›l›kt›r. Finansal kurumlar çeflitli va-
delerdeki finansal varl›klarla hem fon sunanlar›n hem de fon arz edenlerin istekle-
rine cevap verebilirler. Finansal kurumlar fon arz ve talep eden birimlerin farkl› ih-
tiyaçlar›n› karfl›layabildikleri ölçüde baflar›l› olacaklard›r.
Risk ayarlamas› yapmak: Tasarruf sahipleri s›n›rl› tasarruflar›yla az say›da fi-
nansal varl›¤a yat›r›m yapabilirler. Finansal kurumlar ise çok say›da finansal varl›k-
lardan oluflan portföyler oluflturarak kolayl›kla çeflitlendirme yapabilirler. Bir yat›-
r›mc›n›n ya da bir firman›n, finansal kurum kadar çeflitlendirme yapmas›, riski da-
¤›tmas› mümkün de¤ildir
Finansal dan›flmanl›k hizmeti sunmak: Finansal kurumlar portföy analizi,
piyasa analizi, finansal analiz gibi konularda hem fon sunanlara hem de fon talep
edenlere dan›flmanl›k hizmetleri de sunabilirler.
Dünyada oldu¤u gibi Türkiye’de de finansal kesim içinde bankac›l›k sektörü-
nün, özellikle de ticari bankac›l›¤›n a¤›rl›¤› büyüktür. Ticari bankalar bankac›l›¤›n
ilk türüdür. Ticari bankac›l›k terimi genel olarak mevduat kabul eden kredi kurum-
lar›n› ifade eder. Temelde tüm mevduat bankalar›n›n temel fonksiyonu borç top-
lamak ve borç vermektir. Ticari bankalar›n fon kaynaklar›n› genellikle k›sa süreli
mevduatlar, fon kullan›mlar›n› ise iflletme kredileri oluflturdu¤u için ticari bankalar
para piyasas›n›n temel kurumu olarak görülür. Ticari bankalar›n banka sistemi
içinde en önemli faaliyetlerinden birisi de kaydi para yaratmas›d›r. Ülkemizde son
y›llarda yaflanan krizler ve düflen faizler ticaret bankalar›n›n say›s›nda önemli dü-
flüfllerin yaflanmas›na neden olmufltur. Bununla birlikte Türkiye’de ticaret bankala-
r›n›n finansal sektörde a¤›rl›¤› küçük dalgalanmalar gösterse de %80 düzeyinde ol-
du¤u görülmektedir (Tablo2.2).
Tablo 2.2.’de görülece¤i üzere; Eylül 2011 tarihi itibariyle ülkemizde faaliyet
gösteren finansal kurum say›s› 423 olup, bunun 48’i bankalardan oluflmaktad›r. Fi-
nansal piyasalarda finansal arac› kurumlar aras›nda etkinli¤i ve önemi en fazla olan
kurulufllar para yaratan finansal kurumlard›r. Finans sektörünün bilanço tutar›
2011 y›l› Eylül ay› itibariyle T1.559,5 milyara ulaflm›flt›r. Sektör aktiflerinin yüzde
77,8’ini ticari bankalar oluflturmaktad›r.
Mevduat bankalar›ndaki mevduat hesaplar›n›n para gibi kullan›labilmesi, ban-
kalarca aç›lan kredilerin baflka bankalara yat›r›larak tekrar mevduat hesab›na dö-
nüflebilmesi, bankalar› para yaratan kurumlar haline getirmektedir. Di¤er ülkeler-
de, bankalar d›fl›nda baz› kurumlara da mevduat toplama yetkisi verilmiflken ülke-
mizde bu yetki sadece ticari bankalara verilmifltir. Son y›llarda borsaya olan ilginin
art›yor olmas›na ra¤men iflletmelerin çok az› bu piyasadan fayda sa¤layabilmekte-
dir. Yüksek faiz ve enflasyon nedeniyle son birkaç y›la kadar tahvil ya da finans-
man bonosu gibi borçlanma senetleriyle finansman sa¤lama seçene¤i iflletmeler
aç›s›ndan uygun bir seçenek olmuyordu. Bunlar ve benzeri nedenlerle tasarrufla-
r›n en yo¤un kullan›ld›¤› ve iflletmelerin de en fazla finansman sa¤lad›¤› kurumlar
bankalar olmaktad›r.
2010 2011 Tablo 2.2

Y›llar/Adet Türk Finans
2005 2006 2007 2008 2009 2010 Eylül Eylül
Sektöründe Faaliyet
Bankalar 51 50 50 49 49 49 48 48 Gösteren Kurulufl
Say›lar›
Finansal Kiralama 84 81 68 50 47 35 47 33
Faktoring 88 86 86 81 78 76 78 76 Kaynak: BDDK.

Finansal Piyasalar
Tüketici Finansman› 9 9 9 10 10 11 10 11 Raporu-Eylül 2011
Varl›k Yönetimi 4 5 5 7 7 7 7 9
Finansal Holding fiirketleri 0 0 0 3 3 3 3 3
Sigortac›l›k 46 47 51 62 55 57 57 58
Bireysel Emeklilik 11 11 11 12 13 14 14 16
Reasürans 1 1 1 2 1 1 1 1
Di¤er Sigortac›l›k 34 35 39 48 41 42 41 41
Menk.K›ym. Arac›
101 100 104 104 103 103 103 102
Kurulufllar›
Menk. K›ym. Yat›r›m Ort. 26 30 33 34 33 31 31 29
Gayrimenkul Yat.
10 11 13 14 14 18 21 23
Ortakl›klar›
Giriflim Sermayesi
2 2 2 2 2 2 2 2
Yat›r›m Ortakl›klar›
Portföy Yönetim fiirketleri 19 19 19 23 23 28 28 29
TOPLAM 440 440 440 439 424 420 435 423
2010 2011 Tablo 2.3

Y›llar/Milyar T Türk Finans
2005 2006 2007 2008 2009 2010 Eylül Eylül %
Sektörünün Aktif
TCMB 90,1 104,4 106,6 113,5 110 128,5 119,7 149,9 9,6 Büyüklü¤ü
Bankalar 406,9 499,7 581,6 732,5 834 1006 927,4 1214 77,8 Kaynak: BDDK.
Finansal Kiralama 6,1 10 13,7 17,1 14,6 15,7 14,4 18,3 1,2 Finansal Piyasalar
Raporu-Eylül 2011
Faktoring 5,3 6,3 7,4 7,8 10,4 14,5 13,4 15,3 1,0
Tüketici Finansman› 2,5 3,4 3,9 4,7 4,5 6,0 5,1 8,0 0,5
Varl›k Yönetimi - - 0,2 0,4 0,4 0,6 0,5 0,8 0,1
Sigorta fiirketleri 14,4 17,4 22,1 26,5 33,3 35,1 31,8 38,3 2,5
Emeklilik fiirketleri 5,7 7,2 9,5 12,2 15,7 12,0 11,2 13,4 0,9
Menk.K›ym. Arac›
2,6 2,7 3,8 4,2 5,2 7,5 8,0 8,7 0,6
Kurulufllar›
Menk. K›ym. Yat›r›m Ort. 0,5 0,5 0,7 0,6 0,7 0,8 0,7 0,7 0,0
Menk. K›ym. Yat›r›m Fon. 29,4 22 26,4 24 29,6 33,2 29,1 33,2 2,2
Gayrimenkul Yat.
2,2 2,5 4,1 4,7 4,3 17,2 17,0 19,1 1,2
Ortakl›klar›
Giriflim Sermayesi
0,1 0,1 0,2 0,1 0,2 0,2 0,2 0,2 0,0
Yat›r›m Ort.
Portföy Yönetim fiirketleri 30,2 26,0 31,2 30,7 40,0 46,9 44,3 40,2 2,6
TOPLAM 591,5 697,8 806,5 972,4 1095,2 1324,2 1222,8 1559,5 100


TELEV‹ZYON T ELEV‹ZYON
‹NTERNET Finansal sektörle

‹ N T E R Nilgili
E T daha ayr›nt›l› bilgileri www.bddk.gov.tr ve www.tbb.org.tr adresle-
S O R U S O R U
rinden bulabilirsiniz.
D‹KKAT Arac› kurumlarD ‹ Kfinansal

KAT piyasalarda hem birincil hem de ikincil piyasada arac›l›k yapmak
üzere faaliyetlerine izin verilen kurumlard›r. Sermaye Piyasas› Kanunu (SPKa.) arac› ku-
rulufllar› “arac› kurum ve bankalar” olarak tan›mlam›flt›r. Arac› kurumlar›n kurulufluna
SPK taraf›ndan izin verilebilmektedir. Arac› kurulufllar›n kurulufl, faaliyet ve yetkilendiril-
melerine iliflkin esaslar SPK’n›n “Arac›l›k Faaliyetleri ve Arac› Kurulufllara ‹liflkin Esaslar
AMAÇLARIMIZ
Tebli¤i” ileAMAÇLARIMIZ
düzenlenmifltir.
SIRA S‹ZDE Ülkemizde ticari bankac›l›¤›n geliflmifl olmas›n›n nedenleri nelerdir?

SIRA S‹ZDE
K ‹ T A P 4 K ‹ T A P
F‹NANSAL P‹YASALARDA DÜZENLEY‹C‹ VE
D Ü fi Ü N E L ‹ M DENETLEY‹C‹
D Ü fi Ü N E L ‹ M KURUMLAR
TELEV‹ZYON Finansal sistemin
T E L E V ‹ Z Ybeklenen
ON fonksiyonlar›n› en iyi flekilde yerine getirebilmesi, sis-
S O R U temin etkin bir S O flekilde
R U iflleyebilmesi için finansal sistemin iflleyiflinden sorumlu dü-
zenleme ve denetleme otoritelerine ihtiyaç vard›r. Temelde güven unsuruna daya-
l› olan sistemde gözetim ve denetim mekanizmas› ne derece sa¤l›kl› ifllerse, kay-
‹ NDT ‹EKRKNAETT ‹ NDT ‹EKRKNAETT
naklar›n uygun alanlara ve uygun zamanlarda aktar›lmas› o derece kolayl›kla ger-
çekleflir. Bu ise sonuçta ülke ekonomisinin performans›n› art›rarak milli gelire yan-
s›yacakt›r. Piyasa kat›l›mc›lar› ve iflleyifle iliflkin yap›lan düzenlemeler ile sonras›n-
da yap›lmas› gereken denetim faaliyetlerinden sorumlu olan bu kurumlar hem fi-
AMAÇLARIMIZ
nansal piyasalar›n iflleyifline iliflkin ilkeleri, kurallar› belirler, hem de piyasalarda
AMAÇLARIMIZ
gözetim ve denetim ifllevlerini yerine getirirler.
Ekonomik faaliyet alanlar› içinde faaliyetleri en fazla düzenlemelere tabi tutul-
K ‹ T A P mufl, kurallaraK ‹ ba¤lanm›fl
T A P kesim finans kesimidir. Çünkü finansal piyasalarda yafla-
nan bir sorun tüm sektörü olumsuz etkilemektedir. Sadece ulusal piyasalar de¤il,
di¤er ülke piyasalar›nda yaflanan bir sorun da ülkeleri yak›ndan ilgilendirmektedir.
TELEV‹ZYON
Di¤er taraftan
TELEV‹ZYON
finansal piyasalarda faaliyet gösteren kurumlar, ço¤unlukla kendi
paralar›n› de¤il, tasarruf sahiplerinin paralar›n› yönetmektedirler. Bu nedenle bu
kurumlar›n faaliyetlerinden pek çok kifli etkilenmektedir. Ekonomide önemli gö-
revler üstlenmesi, genifl bir kesimi ilgilendirmesi, tasfiyeleri durumunda topluma
‹NTERNET büyük zararlar‹ N T E vermesi
RNET nedeniyle finans kesimi üzerinde çeflitli kamu otoritelerinin
denetimi ve gözetimi sözkonusudur. Ekonominin nabz›n› oluflturan finansal piya-
salar, özünde kaynaklar›n ekonomiye kazand›r›lmas›nda önemli fonksiyonlar üst-
lenirler.
Türkiye’de finansal piyasalar› düzenleyen ve denetleyen kurumlar olarak:
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas›
• Hazine Müsteflarl›¤›
• Sermaye Piyasas› Kurulu
• Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumu
• Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu say›labilir.
Ülkemizde bankalar, kat›l›m bankalar›, leasing flirketleri, faktoring flirketleri ve
tüketici finansman flirketleri Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumu; serma-
ye piyasas› kurumlar›( arac› kurumlar, portföy yönetim flirketleri gibi) Sermaye Pi-
yasas› Kurul’u; sigorta flirketleri ve bireysel emeklilik flirketleri Hazine Müsteflarl›-
¤›; yetkili müesseseler (döviz bürolar› gibi) ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Banka-
s› taraf›ndan denetlenmektedir.
2. Ünite - Finansal Sistem, Finansal Piyasalar, Finansal

D Ü fi ÜAraçlar
N E L ‹ M ve Kurumlar D Ü fi Ü N E L ‹47
M
Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu, Bankac›l›k Kanunu ve ilgiliS di¤er O R U

mevzuat ile S O R U
verilen yetkiler çerçevesinde tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunma-
s› amac›yla, mevduat›n ve kat›l›m fonlar›n›n sigorta edilmesi, fon bankalar›n›n yö-
netilmesi, mali bünyelerinin güçlendirilmesi, yeniden yap›land›r›lmas›, D ‹ K K A T devri, bir- D‹KKAT
lefltirilmesi, sat›fl›, tasfiyesi, fon alacaklar›n›n takip ve tahsili ifllemlerinin yürütül-
mesi ve sonuçland›r›lmas›, fon varl›k ve kaynaklar›n›n idare edilmesi SIRA S‹ZDEve kanunla SIRA S‹ZDE
verilen di¤er görevlerin ifas› için kurulmufl olup kamu tüzel kiflili¤ini haiz, idarî ve

mali özerkli¤e sahip bir kurulufltur.
Di¤er ülkelerdeki e¤ilime paralel olarak ülkemizde de finansal AMAÇLARIMIZ piyasalardaki AMAÇLARIMIZ
düzenlemeler tasarruf sahiplerinin hak ve menfeatlerinin korunmas› amac›na yö-
nelik olarak yap›lmaktad›r.
Finansal piyasalarda, haks›z rekabeti önlemek, mesleki konularda üyelerini ay-
d›nlatma, piyasan›n geliflimi konusunda iflbirli¤ine gitmek gibi amaçlar do¤rultu-
sunda yasayla ve gönüllülük esas›yla kurulmufl meslek birlikleri de vard›r. Türkiye
Bankalar Birli¤i, Türkiye Sermaye Piyasas› Arac› Kurulufllar Birli¤i, Türkiye Kat›l›m
Bankalar› Birli¤i gibi çok say›da kurumlar bulunmaktad›r..
Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu ile ilgili detayl› bilgilere www.tmsf.org.tr/

‹ N T E R adresinden
NET ula- ‹NTERNET
fl›labilir.
Finansal piyasalarda güven unsuru di¤er piyasalara göre neden daha önemlidir?
5
TÜRK‹YE’DE SERMAYE P‹YASASI VE BORSANIN
TAR‹H‹ GEL‹fi‹M‹ D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
Türkiye’de sermaye piyasas›n›n oluflmas› ve menkul de¤erler borsas›n›n kurulma-
s›nda 1854 K›r›m savafl› ile bafllayan Osmanl› borçlar› olmufltur.S OOsmanl›
R U borçlan- S O R U
ma tahvilleri ç›kar›lmas›yla, ‹stanbul’da etkili bir piyasa oluflmufl ve gayrimüslim
bankerler Galata’da bu iflle u¤raflmaya bafllam›fl, 1864 y›l›nda bir dernek kurarak
D‹KKAT D‹KKAT
bu harekete öncülük etmifllerdir. 1866 y›l›nda Türkiye’den alacakl› olan devletlerin
de deste¤i ile ‹stanbul’da “Dersaadet Tahvilat Borsas›” adl› ilk resmi Osmanl› Bor-
SIRA S‹ZDE kadar de-
sas› kurularak çal›flmaya bafllam›fl ve bu kurulufl Cumhuriyet dönemine SIRA S‹ZDE
vam etmifltir. Bu borsada yerli ve yabanc› özel flirketlerin menkul de¤erleriyle bir-
likte devlet tahvilleri de önemli oranda ifllem görmekteydi. Genellikle az›nl›k ban-
AMAÇLARIMIZ
kerlerin a¤›rl›kta oldu¤u borsa 20.Yüzy›l bafllar›nda Londra’dan sonra Avrupa’n›n
en önemli borsas› özelli¤ini göstermekteydi. Borsa 1. Dünya savafl› s›ras›nda ka-
AMAÇLARIMIZ
panm›fl, daha sonra 1929’da isim de¤iflikli¤i yap›larak “‹stanbulK ‹Menkul

T A P K›ymetler K ‹ T A P
Borsas›” ad›n› alm›flt›r. Ancak borsa eski canl›l›¤› gösterememifltir. Borsa 1938’de
Ankara’ya tafl›nm›fl; “Kambiyo, Esham ve Tahvilat Borsas›” ad›n› alm›flt›r. Ancak ifl-
lem hacmi çok küçük oldu¤undan 1941’de yeniden ‹stanbul’a getirilmifltir.
1950’lerden sonra daha liberal politikalar›n uygulanmas›, 1960 ihtilalinden son-
ra devletin ç›karm›fl oldu¤u tasarruf bonolar›n›n halk›n elinde birikmesi, Sirkeci’de
kurulan ikincil piyasa ilk arac› kurumlar›n oluflmas›na neden olmufltur. 1970’lerde
halka aç›k flirketlerin kurulmas›, ülkede bir borsan›n kurulmas› ‹ N Työnünde
ERNET hareket- ‹NTERNET
leri bafllatm›flt›r.
1980’li y›llarda yaflanan banker olaylar›n› takiben, 1981 y›l› Temmuz ay›nda
yay›nlanan 2499 say›l› Sermaye Piyasas› Kanunu ile sermaye piyasas› yeniden
düzenlenmifl; ‹MKB 26 Aral›k 1985 tarihinde faaliyete geçmifl, 3 Ocak 1986 tari-
hinde de 41 anonim flirket ve 36 arac› kurumla ilk ifllemlere bafllam›flt›r. Borsa,
Sermaye Piyasas› Kurulu’nun gözetim ve denetimi alt›ndad›r. Sermaye Piyasas›
Kurulu yasan›n verdi¤i görevleri yerine getirmek üzere kurulmufl tüzel kiflili¤e
sahip kurumdur.
24 Ocak 1980 tarihinde yürürlü¤e konulan istikrar program›; Türk ekonomisi
ve sermaye piyasas› tarihinde yeni bir anlay›fl›n, yeni bir yaklafl›m›n dönüm nokta-
s› olmufltur. Bu program, serbest piyasa ekonomisinin kurallar› içinde iflleyen bir
ekonomik sistemin oluflmas›n› amaçlam›flt›r. Bu anlay›fla paralel olarak sermaye pi-
yasas›n›n geliflmesinde gerekli yasal bofllu¤un doldurulmas›na çal›fl›lm›flt›r.
Ülkemizde finansal piyasada karfl›lafl›lan en önemli problem, ekonominin ge-
nel dengesi içinde düflük olan tasarruflar›n artt›r›lmas› ve bu tasarruflar›n etkin bir
biçimde yat›r›mlara kanalize edilmesinde karfl›lafl›lan güçlüklerdir. 1980’li y›llara
kadar bankalar sistemi ve di¤er para piyasas› kurumlar› önemli bir geliflme göster-
miflse de sermaye piyasas›n›n geliflimi daha sonraki y›llarda bafllam›flt›r.
1980’li y›llardan itibaren finansal piyasalar›n serbestlefltirilmesine yönelik çok
say›da yap›sal de¤ifliklikler gerçeklefltirilmifltir. Bu tedbirler aras›nda mevduat ve
kredi faizlerinin piyasa güçlerince belirlenmesi ve mali kesim kurumlar›n›n olufl-
mas› yer almaktad›r. 1989’da Türk Liras› konvertibl k›l›narak d›fl dünya ile mali ilifl-
kilerde tam bir serbestleflmeye gidilmifltir.
Ülkemizde 2000’li y›llara kadar sermaye piyasalar›nda derinleflmeye ve finansal
araçlarda çeflitlenmeye yönelik liberalleflme çabalar›n›n özel sektörden daha çok
kamu sektörüne hizmet etti¤i görülmektedir. Kamunun paraya olan ihtiyac›n›n art-
mas›, piyasadaki fonlar›n önemli bir bölümünü kamuya yöneltirken, faiz oranlar›-
n›n da artmas›na neden olmufltur. Yüksek faizler, iflletmelerin sermaye piyasas›n-
dan faydalanmalar›n› k›s›tlarken, yüksek oranda k›sa vadeli borçla çal›flan iflletme-
leri de zor durumda b›rakm›flt›r.
Tablo 2.4 Menkul K›ymet Stoklar›

Menkul K›ymet
Stoklar› MENKUL KIYMETLER 1997 2000 2005 2009 2010/04
Kaynak: I. ÖZEL SEKTÖR % % % % %

www.spk.gov.tr 13,30 15,70 11,50 17,60 0,0018,00
Hisse Senedi
12,90 15,70 11,50 17,60 17,60
Tahvil
0,10 0,00 0,00 0,10 0,20
Fin. Bonosu
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
VDMK
0,20 0,00 0,00 0,00 0,00
Banka Bonolar›
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
KZOB
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Gayrimenkul Sertifikas›
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
II. KAMU KES‹M‹ 86,74 84,27 88,50 82,36 82,02
Devlet Tahvil 50,80 78,70 81,60 78,90 78,80

Hazine Bonosu 33,80 4,70 6,40 3,50 3,20
Gelir Ort. Sen. 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Dövize End. Senetler 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Özellefltirme Tahvili 2,10 0,90 0,50 0,00 0,00
TOPLAM 100,0 100,00 100,00 100,00 100,00
Tablo 2.4. Türkiye’de 1997-2010/4 döneminde ihraç edilen menkul k›ymetleri

göstermektedir. 1997 y›l›nda menkul k›ymetlerin %87’i kamu taraf›ndan, %13’ü
özel kesim taraf›ndan ihraç edilmiflken, 2005 y›l›na gelindi¤inde kamunun pay›
artarak %90’a ulaflm›fl, özel kesimin pay› %10’a gerilemifltir. 2010 y›l› 4. ay itiba-
riyle kamunun pay› tekrar gerileyerek %82 olmufl, özel sektörün pay› ise %18’e
yükselmifltir.
2003 y›l›ndan sonra düflen enflasyon ve faizlerle birlikte borsaya olan talep ye-
niden canl›l›k kazanmaya bafllam›flt›r. SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
FA‹Z ORANI VE FA‹Z ORANLARININ BEL‹RLEY‹C‹LER‹

Faiz günümüz dünyas›nda tüm ekonomik birimlerin en yak›ndan ilgilendi¤i de¤ifl-
lenlerden biridir. Faiz oranlar›n›n düflmesi ya da yükselmesi sadece fon arz ve ta-
lep edenleri de¤il tüm finansal sistemi ve ekonomiyi yak›ndan Setkiler.
O R U S O R U
Genel olarak faiz, paran›n belirli bir süre için kullan›m› karfl›l›¤› olarak
D ‹ Ködenen
K A T bedel ola- D‹KKAT
rak tan›mlan›r.
Sermaye piyasas› aç›s›ndan ele al›nacak olursa faizin üretimde kullan›lan ser-
mayenin bedeli olarak dört ayr› görevi bulunmaktad›r.
Faiz, üretim faktörü olan sermayenin bedelidir: Faizin geleneksel olarak
AMAÇLARIMIZ
belirtilen bu görevi bütün iktisat kitaplar›nda genifl olarak anlat›lmaktad›r.
AMAÇLARIMIZ
Faiz, makro dengeyi sa¤layan önemli bir faktördür: Fonlar›n hangi faiz
oran›nda karfl›laflaca¤› ekonominin tümü için önemlidir. FaizK oran› ‹ T A paraP piyasas› K ‹ T A P
ile reel piyasa aras›nda iliflki kurar. Sermayenin iç verim oran›yla piyasa faiz oran›
aras›ndaki iliflki yat›r›m talebini etkiler. Ekonomide reel faiz oranlar›n›n afl›r› yük-
selmesi yat›r›mlar›n ve buna ba¤l› olarak üretimin düflmesineT EnedenL E V ‹ Z Yolur.
ON TELEV‹ZYON
Faiz, para talebini ve likidite tercihini etkileyen önemli bir faktördür:
Tasarruf sahipleri tasarruflar› konusunda karar verirken faiz oranlar›n›n etkisi bü-
yüktür; faiz oranlar› ne kadar yüksekse spekülatif para talebi de ‹ N ToE Rkadar
N E T düflük ol- ‹NTERNET
maktad›r.
Faiz bir maliyet unsurudur: Faiz, sermayeyi kullanan birimler aç›s›ndan bir
maliyettir. ‹flletmeler ne kadar fazla sermaye ödünç al›rlarsa o kadar fazla faiz gi-
derleriyle karfl›laflacaklard›r.
Nominal Faiz Oran›n› Belirleyen Faktörler

Faiz oranlar›n›n gelecekte ne olaca¤›n› bugünden tam olarak tahmin etmek müm-
kün olmamakla birlikte faiz oranlar›n› nelerin, nas›l etkiledi¤ini bilmek gereklidir.
Nominal faiz oran› (piyasa faiz oran›, cari faiz oran›) reel faiz oran›yla bu ora-
na ilave edilen enflasyon ve risk primlerinden oluflur. Bu iliflki flu flekilde ifade
edilebilir:
i = Nominal faiz oran›

i’ = Reel faiz oran› (gerçek faiz oran›)
EP = Enflasyon primi
ÖP= Ödenmeme risk primi
LP = Likidite primi
VP = Vade risk primini ifade etti¤inde;
i = i’+EP+ÖP+LP+VP yaz›labilir.
Reel faiz oran›: Enflasyon beklentisinin olmad›¤› ve riskin s›f›r oldu¤u du-
rumdaki faiz oran›n› ifade eder. Reel faiz oranlar› zaman içinde ekonomik koflul-
lara ba¤l› olarak de¤iflir. Reel faizler, yat›r›mc›lar›n yat›r›m f›rsatlar›n›n getiri oran›-
n›n ve tasarruf sahiplerinin bugünkü tüketimle gelecekteki tüketim aras›ndaki tü-
ketim tercihlerinin bir fonksiyonudur. Reel faiz oran›n› tam olarak belirlemek zor-
dur. Finansal piyasalarda faiz oran› fon arz›yla fon talebinin karfl›laflmas›yla oluflur.
Faiz oran›yla fon talebi ters yönde, fon arz› ile ayn› yönde hareket eder. Di¤er bir
ifade ile, di¤er koflullarda de¤iflme olmaks›z›n faiz oranlar› artt›¤›nda fon arz› artar-
ken, fon talebi düflme yönünde hareket eder.
Enflasyon primi: Nominal faiz oranlar›n› etkileyen faktörlerden en önemlisi
enflasyondur. Enflasyon yükseldi¤inde genellikle nominal faiz oranlar› da yükse-
lir. E¤er nominal faiz oran› enflasyonun gerisinde kal›rsa tasarruflar eriyece¤inden
yat›r›mlar olumsuz etkilenecektir. Dolay›s›yla enflasyon ortamlar›nda fon arz eden-
ler, enflasyonun olumsuz etkisinden kurtulmak için reel faize enflasyon pirimi ila-
ve ederler. Ödenmeme riskinin olmad›¤› k›sa vadeli devlet bankalar›n›n nominal
faiz oran›, reel faize enflasyon primi ilave edilerek bulunur.
i=i’+EP
Örne¤in reel faiz oran› % 4 ve beklenen enflasyon % 6 ise bir y›l vadeli devlet
nominal faiz oran› %10 olacakt›r.
Burada reel faize ilave edilen enflasyon priminin gelecekteki enflasyon beklen-
tisine dayal› oldu¤unu unutmamak gerekir. Geçmiflteki enflasyon oran› gelecekte-
ki enflasyon oran›ndan farkl› olabilir. Dolay›s›yla reel faize ilave edilecek enflas-
yon primi gelecekte beklenen enflasyon oranlar› dikkate al›narak bulunmal›d›r. Bir
y›l vadeli bono için enflasyon oran›n› tahmin etmek zor olmamakla birlikte, 15 y›l
vadeli bir bono için bu tahmini yapmak oldukça zordur. Bu durumda genellikle
bono vadesi boyunca ortalama bir enflasyon oran› kullan›lmaktad›r.
Ödenmeme Risk Primi: Ödenmeme riski, sa¤lanan fonlar için faizin ya da
anaparan›n vadesinde ödenmesiyle ilgilidir. Fonlar›n geri ödenmeme riski artt›¤›
ölçüde ilave edilecek prim de artacakt›r. Örne¤in uzun vadeli devlet tahvili ile özel
sektör tahvilleri için afla¤›daki faizler uygulan›yor olsun.
Nominal Faiz
Devlet tahvili %15
I. ‹flletme (AAA) %17
II. ‹flletme (AA) %19
III. ‹flletme (A) %22
Bir ekonomide genellikle bir y›ll›k devlet tahvili faiz oran›, risksiz faiz oran› ola-
rak kabul edilir. Bu devletin ald›¤› krediyi geri ödeyece¤i, para basma yetkisinin
olmas› nedeniyle geri ödenmeme riskinin olmayaca¤› varsay›m›ndan kaynaklan›r.
Buna göre, vade, likidite ve di¤er özellikleri benzer olan yukar›da verilen tah-
villerin nominal faizleri aras›ndaki farkl›l›klar ödenmeme risk primini oluflturur.
Örne¤in I. iflletmenin ödenmeme risk primi ÖP = %17-%15 = %2; II. ‹flletmenin
%4; III. ‹flletmenin %7 olmaktad›r.
Likidite Primi: Finansal varl›klar›n likiditesiyle bu varl›klar›n k›sa zamanda ve
de¤erinden önemli bir fley kaybetmeksizin paraya dönüfltürülebilme durumu kas-
tedilmektedir. Likiditesi yüksek finansal varl›klar kolayl›kla al›n›p sat›labilirler.
E¤er finansal varl›¤›n likiditesi yüksek de¤ilse, yat›r›mc›n›n reel getiri oran›na liki-
dite primi ilave etmesi gerekecektir.
Vade Riski Primi: Genellikle vade uzad›kça finansal varl›kla ilgili olarak faiz
ve anaparan›n ödenmeme riski artar. Örne¤in di¤er özellikleri ayn› olan iki tahvi-
lin vadeleri farkl› olsun. Uzun vadeli tahvilin riski k›sa vadeli tahvile göre daha
yüksek olacakt›r. Dolay›s›yla vade uzad›kça faize bir risk priminin ilave edilmesi
kaç›n›lmaz olmaktad›r.
Yukar›da nominal faiz oran›n› etkileyen temel faktörler konusunda bilgi veril-
di. Bunlardan baflka, hükümetlerin uygulam›fl olduklar› mali politikalar ve kon-
jonktürel durum da nominal faiz oranlar›n› etkileyen önemli faktörlerdir. Örne¤in
para arz›n›n artt›r›lmas› hem ekonomik aktivite düzeyini hem de enflasyonu önem-
li oranda etkileyecektir.
E¤er hükümetler ekonomiyi canland›rmak isterlerse para arz›n› artt›r›rlar. Böy-
le bir politikan›n ilk etkisi faiz oranlar›n›n düflmesi fleklinde kendini gösterecektir.
Ancak bu, enflasyon beklentisini artt›raca¤› için faiz oranlar› tekrar yükselecektir.
Hükümetlerce uygulanan vergi politikalar› da nominal faizleri etkiler. Vergi yükü
artt›kça faiz oranlar›n›n da artmas› do¤ald›r. Baz› finansal varl›klar vergiye konu
iken, baz›lar› vergiye konu de¤ildir; ya da daha düflük vergi uygulamas›na tabidir.
Konjonktürel durum da faiz oranlar›n› etkiler. Ekonominin daralma dönemlerinde
yat›r›mlar duraklayaca¤›ndan fon talebi azalmaktad›r. Bu ise faiz oranlar›n› düflü-
rürken ekonominin canlanma dönemlerinde faiz oranlar› da yükselme e¤ilimine
girecektir.
Özet

A M A Ç
Finansal piyasalar›n fonksiyonlar›n› ve finansal
yönetimle iliflkisini aç›klamak.
ço¤unlukla kendi paralar›n› de¤il, tasarruf sahip-
lerinin paralar›n› yönetmektedirler. Ekonomide
1
Finansal piyasalar›n temel fonksiyonu fon arz ve önemli görevler üstlenmesi, genifl bir kesimi ilgi-
talebini karfl›laflt›rarak fon aktar›m›n› gerçeklefltir- lendirmesi, tasfiyeleri durumunda topluma bü-
mektir. ‹flletmeler amaçlad›klar› yat›r›mlar› sadece yük zararlar vermesi nedeniyle finans kesimi üze-
kendi içsel kaynaklar›yla gerçeklefltiremezler. ‹fl- rinde çeflitli kamu otoritelerinin denetimi ve gö-
letmeler az ya da çok d›flsal kaynaklar› kullanmak zetimi kaç›n›lmazd›r.
durumundad›r. Dolay›s›yla finansal piyasalarla ifl- Türkiye’de Finansal Piyasalar› Düzenleyen ve De-
letmeler aras›nda sürekli bir fon ak›fl› vard›r. Fi- netleyen Kurumlar;
nansal piyasalar›n üç temel fonsiyonu flunlard›r: • Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas›,
• Fiyat belirleme, • Hazine Müsteflarl›¤›,
• Likidite sa¤lama, • Sermaye Piyasas› Kurulu,
• Bilgi elde etme maliyetini düflürmek. • Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumu,
• Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu kurumlar› ola-

A M A Ç
Finansal sistemin unsurlar›n› tan›mlamak. rak say›labilir.
2 Finansal piyasalar; fon arz edenler ve fon talep
edenler yan›nda fon ak›mlar›n› düzenleyen ku-
A M A Ç
Türkiye’de sermaye piyasas›n›n geliflimi aç›k-
rumlar, fon ak›m›n› sa¤layan finansal varl›klar; 7 lamak.
piyasalar›n adil, fleffaf, ve güven ortam› içinde 1854 K›r›m savafl› ile bafllayan Osmanl› borçlar›,
çal›flmas›n› sa¤layacak hukuki ve idari kurallar- Türkiye’de sermaye piyasas›n›n oluflmas›nda ve
dan oluflan bir sistemdir. menkul k›ymet borsas›n›n kurulmas›nda en
önemli rolü oynam›flt›r. 1866 y›l›nda ‹stanbul’da
A M A Ç
Finansal piyasa türlerini aç›klamak. “Dersaadet Tahvilat Borsas›” kurulmufl ve bu bor-
3 Finansal piyasalar; sa Cumhuriyet dönemine kadar devam etmifltir.
• Para piyasas›-sermaye piyasas›, Uzun y›llar önemli geliflme görülmeyen sermaye
• Birincil ve ikincil piyasalar, piyasalar›nda 1980 y›l›nda yaflanan banker olay-
• Organize piyasalar-organize olmayan piyasalar, lar›n› takiben, 1981 y›l› Temmuz ay›nda yay›nla-
• Borç piyasas› ve öz sermaye piyasas›, nan 2499 say›l› Sermaye Piyasas› Kanunu ile ser-
• Spot piyasa-vadeli piyasalar fleklinde s›n›flan- maye piyasas› yeniden düzenlenmeye çal›fl›lm›fl,
d›r›labilir. 26 Aral›k 1985 tarihinde borsa faaliyete bafllam›fl-
t›r. Borsa, Sermaye Piyasas› Kurulu’nun gözetim

A M A Ç
Yat›r›m ve finansman araçlar›n›n özelliklerini ve denetimi alt›nda, Sermaye Piyasas› Kanunu-
4 aç›klamak. nun verdi¤i görevleri yerine getirmektedir.
Finansal varl›klar farkl› özelliklere sahiptir Bu 24 Ocak 1980 tarihinde yürürlü¤e konulan istik-
özellikler; rar program› sermaye piyasas› tarihinde yeni bir
• Getiri, anlay›fl›n, yeni bir yaklafl›m›n dönüm noktas› ol-
• Riskin tahmin edilebilirli¤i, mufl; 1980’li y›llara kadar bankalar sistemi ve di-
• Vade, ¤er para piyasas› kurumlar› önemli bir geliflme
• Paraya çevrilebilirlik, göstermiflse de sermaye piyasas›n›n esas geliflimi
• Bölünebilirlik özellikleridir. 1980’li y›llardan daha sonra bafllam›flt›r.

A M A Ç Finansal kurumlar›n fonksiyonlar›n› aç›klamak. Faiz oran›n› ve faiz oranlar›n›n belirleyicilerini
5 Finansal arac› kurumlar›n sa¤lad›¤› faydalar› flu
A M A Ç
aç›klamak.
8
bafll›klar alt›nda toplanabilir: Faiz, paran›n kullan›m hakk›n›n devredilmesi
• Maliyetleri azaltmak, karfl›l›¤› al›nan bir bedeldir.
• Miktar ayarlamas› yapmak, Piyasa faiz oranlar›n›n bileflenleri flunlard›r:
• Vade ayarlamas› yapmak, • Reel faiz oran›,
• Risk ayarlamas› yapmak, • Enflasyon primi,
• Finansal dan›flmanl›k hizmeti sunmakt›r. • Ödenmeme risk primi,
• Likidite primi,

A M A Ç
Finansal piyasalarda düzenleyici ve denetleyici • Vade riski primidir.
6 kurumlar›n önemini aç›klamak. Belirtilen temel faktörler yan›nda hükümetlerin
Finansal piyasalarda yaflanan bir sorun tüm sek- uygulam›fl olduklar› vergi politikalar› ve konjonk-
törü yak›ndan etkilemektedir. Di¤er taraftan fi- türel durum da nominal faiz oranlar›n› etkileyen
nansal piyasalarda faaliyet gösteren kurumlar, önemli faktörlerdir.
1. Afla¤›dakilerden hangisi otofinansman kayna¤›d›r? 6. Afla¤›dakilerden hangisi sermaye piyasas› finansal
a. Da¤›t›lan kârlar araçlar›ndan biri de¤ildir?
b. Yedekler a. Özel sektör tahvilleri
c. Ödenen vergiler b. ‹mtiyazl› hisse senetleri
d. Ödenen anapara paylar› c. Hisse senedine dönüfltürülebili tahviller
e. Ödenen faizler d. Hisse senetleri
e. Varl›¤a dayal› menkul k›ymetler
2. Afla¤›dakilerden hangisi finansal piyasalar›n ifllevle-
rinden biri de¤ildir? 7. Afla¤›dakilerden hangisi likiditesi en yüksek finansal
a. Fiyat belirleme varl›kt›r?
b. Getiri oran›n› belirleme a. Devlet tahvili
c. Likidite sa¤lama b. Özel sektör hisse senetleri
d. Bilgi edinme maliyetini düflürme c. Finansman bonolar›
e. Vade ayarlamas› yapma d. Hazine bonolar›
e. Varl›¤a dayal› menkul k›ymetler
3. Afla¤›dakilerden hangisi finansal piyasalar›n vade
dikkate al›narak yap›lan bir s›n›fland›rmas›d›r? 8. Afla¤›dakilerden hangisi sigorta flirketlerinin düzen-
a. Organize piyasa lenmesi ve denetlenmesinden sorumlu kurumdur?
b. Spot piyasa a. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas›
c. Sermaye piyasas› b. Hazine Müsteflarl›¤›
d. Vadeli piyasa c. Sermaye Piyasas› Kurulu
e. Birincil piyasa d. Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumu
e. Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu
4. Afla¤›dakilerden hangisi finansal piyasalar›n finansal
varl›klar›n niteli¤ine göre yap›lan bir s›n›fland›rmas›d›r? 9. Arac› kurumlar›n denetlenmesinden sorumlu kurum
a. Borç piyasas› afla¤›dakilerden hangisidir?
b. Spot piyasa a. Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumu
c. Sermaye piyasas› b. Sermaye Piyasas› Kurulu
d. Vadeli piyasa c. Hazine Müsteflarl›¤›
e. Birincil piyasa d. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas›
e. Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu
5. Afla¤›dakilerden hangisi para piyasas› finansal araç-
lar›ndan biri de¤ildir? 10. Afla¤›dakilerden hangisi finansal varl›¤› ihraç eden
a. Finansman bonosu kurumun mali yap›s›na ba¤l› olarak belirlenen risk pri-
b. Banka kredileri midir?
c. Ticari senetler a. Likidite risk primi
d. Tahviller b. Reel faiz oran›
e. Hazine bonolar› c. Enflasyon pirimi
d. Ödenmeme risk primi
e. Vade risk primi
Yaflam›n ‹çinden
“ Mevduat faizi düflebilir, kâr belirsiz

Akbank Genel Müdürü Akkurt, kredilerde % 15 büyü-
me beklerken, mevduat faizlerinin düflebilece¤ini söy-
KARTTAN KAÇAN ‹HT‹YACA SI⁄INIYOR
Akkurt, ekonomi yönetiminin kredi kartlar›na tek limit
getirilmesine yönelik çal›flmalar›n› ise flöyle de¤erlen-
ledi. 2012’de Merkez Bankas›’n›n daha öngörülebilir dirdi: Aç›klamalardan henüz net bir fley anlamad›m. An-
politikalar izlemesini bekledi¤ini söyleyen Akkurt, kâr- lafl›lan biraz uzun sürece¤i. Ama önemli olan kredilerin
l›l›k üzerinde bask› oluflturan unsurlar›nda azalt›lmas› do¤ru yönlendirilmesidir. Kredi kart›ndan kaçan ihtiyaç
gerekti¤ini belirtti. kredisine s›¤›n›yor.Kredi kartlar› konusunda Rekabet
Akkurt, “ Al›nan önlemler nedeniyle bankac›l›k sektö- Kurumu’nun bafllatt›¤› soruflturmaya de¤inen Akkurt,
ründe 8 milyar lira kâr kayboldu. Bu para kredilere, “Bankac›lar her fleye ra¤men rekabet etmeye devam
özellikle s›f›rdan yat›r›mlara yönlendirilebilirdi. 2012’de ediyor” dedi.
”
zorunlu karfl›l›klar indirilip karfl›l›klara faiz ödenebilir”
dedi. 2011’de bankac›l›k sektöründe kârl›l›¤›n, 2010’nun Kaynak: Bloomberg HT/ 30.12.2011
alt›nda kalaca¤›n› kaydederken, 2012 kârl›l›¤›n› tahmin
etmenin güç oldu¤unu belirtti.
MEVDUAT FA‹Z‹ ARTMAZ
2012’de mevduat faizlerinde art›fl beklemedi¤ini kayde-
den Akkurt, “Art›fl olsa bile bu k›sa süreli olur. Hatta Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›
ben y›lsonu nedeniyle yükselmifl mevduat faizlerinin 1. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Piyasalar ve Fi-
bir miktar gerileyebilir.” öngörüsünde bulundu. Akkurt, nansal Yönetim” konusunu yeniden gözden
geçiriniz.
Merkez Bankas› aç›klamalar›ndan da önümüzdeki dö-
2. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal piyasalar ve Fi-
nemde faizlerin 0.5-1 puan düzeyinde düflüfl olabilece-
nansal Yönetim” konusunu yeniden gözden ge-
¤i izlenimi ald›klar›n› sözlerine ekledi. Akkurt yine de
çiriniz.
yat›r›mc›lar için mevduat›n ve iyi flirketlerin ç›kard›¤›
3. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Piyasalar›n S›n›f-
tahvillerin güvenli liman olaca¤›n› söyledi. Kredilere
land›r›lmas›” konusunu yeniden gözden geçiri-
yönelik de beklentilerini aç›klayan Akkurt, kredilerin
niz.
sektörel bazda 2012’de yüzde 15 oran›nda artmas›n›
4. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Piyasalar›n S›n›flan-
beklediklerini, Akbank’›n kredi büyümesinin de bu dü- d›r›lmas›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
zeylerde olabilece¤ini belirtti. 5. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yat›r›m ve Finansman Araç-
SEND‹KASYON FA‹ZLER‹ ARTAR lar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
Avrupa borç krizine yönelik olarak Avrupa Merkez Ban- 6. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yat›r›m ve Finansman Araç-
kas›’n›n (AMB) att›¤›n› son ad›mlar› hat›rlayan Akkurt, lar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz
bankalar›n sendikasyon kredilerinde sorun yaflanmas›- 7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yat›r›m ve Finansman Araç-
n›n beklemedi¤i söyledi. Akkurt, “AMB son hareketler- lar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
le 1 trilyon euro likidite sa¤lad›. Ben bunun 2 trilyon 8. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Piyasalarda Dü-
euroya ç›kaca¤›n› düflünüyorum. O nedenle sendikas- zenleyici ve Denetleyici Kurumlar” konusunu
yon kredilerinde sorun ç›kmaz ama faiz oranlar› bir yeniden gözden geçiriniz
miktar artabilir” de¤erlendirmesinde bulundu. 9. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Piyasalarda Dü-
zenleyici ve Denetleyici Kurumlar” konusunu
yeniden gözden geçiriniz
10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faiz Oran› ve Faiz Oran›n›n
Belirleyicileri” konusunu yeniden gözden geçi-
riniz.
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek

Kaynaklar
S›ra Sizde 1 Ayd›n, Nurhan, Mehmet Baflar ve Metin Coflkun (2010).
Finansal piyasalar›n en önemli ifllevlerinden biri finan- Finansal Yönetim, Detay Yay›nc›l›k, Ankara.
sal varl›klar›n fiyat›n› belirlemesidir. Finansal piyasalar- Bolak, Mehmet.(2001). Sermaye Piyasas› Menkul K›y-
da ne kadar çok al›c› ve sat›c› varsa, ne kadar çok ifllem metler ve Portföy Analizi, Beta Bas›m Yay›m Da-
gerçeklefliyorsa finansal varl›¤›n fiyat› o derece do¤ru ¤›t›m A.fi.‹stanbul.
belirlenecektir. Finansal varl›klar›n do¤ru fiyatlanmas›, Brealey, A. Richard ve Di¤erleri (2007) ‹flletme Finan-
yat›r›mc›lar›n aldat›lma olas›l›¤›n› azaltarak, piyasaya s›n›n Temelleri (Çev: Ünal Bozkurt ve Di¤erle-
olan güveni art›cakt›r. Di¤er taraftan do¤ru fiyatlama, ri),Literatür Yay›nc›l›k, ‹stanbul.
bu finansal varl›klar› ihraç eden firmalar aç›s›ndan da Fabozzi, J. Frank ve Di¤erleri (1998) Foundations of
önemlidir. Yeni ihraçlarda finansal piyasada oluflan fi- Financial Markets and Institutions ( II. Bask›)
yatlar›n baz al›nmas› ihrac›n baflar›s›n› art›racakt›r. Prentice-Hall International Inc.New Jersey.
Gürsoy, Cudi Tuncer (2007) Finansal Yönetim ‹lkele-
S›ra Sizde 2
ri, Do¤ufl Üniversitesi yay›nlar›, ‹stanbul.
Borç piyasalar›ndan sa¤lanan fonlar iflletme aç›s›ndan
Karan, Mehmet Baha. (2011). Yat›r›m Analizi ve Port-
süreli bir kaynakt›r. Di¤er bir anlat›mla borçlar›n vade-
föy Yönetimi, Gazikitabevi Tic.Ltd.fiti, Ankara.
si vard›r ve bu vadenin içerisinde veya sonundan ana
Ross, A. Stephan, ve Di¤erleri (2005) Fundamentals of
para ve faiz ödemesi sözkonusudur. Buna karfl›l›k öz-
Corporate Finance (III. Bask›)Mc Graw-Hill Irwin,
kaynaklar iflletme aç›s›ndan süresiz niteliktedir ve hisse
Boston.
senedi yoluyla sa¤lanan fonlar›n vadesi ve geri ödenme
www.tcmb.gov.tr
zorunlulu¤u yoktur.
www.spk.org.tr
www.bddk.org.tr
S›ra Sizde 3
Yat›r›mc›lar aç›s›ndan devlet tahvili ve hazine bonosu www.tbb.org.tr
risksiz yat›r›m araçlar›d›r. Çünkü devletin ç›karm›fl oldu- www.imkb.gov.tr
¤u bu menkul k›ymetlerde geri ödenmeme durumu söz
konusu de¤ildir. Özel sektör tahvili ve finansman bono-
lar› ise borçlanma araçlar›d›r ve vadesi sonunda ana pa-
ra ve faizin ödenmesi gerekir. Hisse senetleri ise ortak-
l›k hakk› verir ve kâr pay› ödenmemesi durumunda bir
yapt›r›m söz konusu de¤ildir. Bu durumda yat›r›mc›lar
aç›s›ndan en risklisi özel sektör hisse senetleridir.
S›ra Sizde 4
Türkiye’de finansal sistemin aktiflerinin yüzde 77,8’ini
ticari bankalar oluflturmaktad›r. Di¤er bir anlat›mla, fi-
nansal sistem bankac›l›k odakl› olarak geliflmifltir. Bu-
nun nedeni tasarruflar›n azl›¤› ve sermaye piyasas›na
olan güven eksikli¤idir. Bununla birlikte kamu iç borç-
lanma ihtiyac›n›n yüksek olmas› sermaye piyasas›n›n
da yeterince geliflmesini engellemifltir.
S›ra Sizde 5
Finansal piyasalara olan güvenin azalmas› bu piyasaya
arz edilen fonlar›n sistemden uzaklaflmas›na ve fonlar›n
yast›k alt›na gitmesine neden olur. Böyle bir durumda
fon arz ve talebi etkin bir biçimde karfl›laflamaz ve faiz
oranlar› yükselir. Böyle bir durum ise yat›r›mlar›n azal-
mas›na neden olur.
3
Amaçlar›m›z
Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra,
Paran›n neden zaman de¤erine sahip oldu¤unu aç›klayabilecek,
Finansal ifllemlerde basit faiz hesaplamalar›n› yapabilecek,
Finansal ifllemlerde bileflik faiz hesaplamalar›n› yapabilecek,
Efektif faizi ve reel faizi hesaplayabilecek,
Eflit taksitlerle ödemelerde bugünkü ve gelecekteki de¤er hesaplamalar›n›
yapabilecek,
Borç geri ödemeleriyle ilgili hesaplamalar› yapabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
• Paran›n Zaman De¤eri • Efektif Faiz
• Faiz • Reel Faiz
• Basit Faiz • Gelecekteki De¤er
• Bileflik Faiz • Bugünkü De¤er
• Nominal Faiz • Eflit Taksitli Ödemeler
‹çindekiler
• G‹R‹fi
• PARA NEDEN ZAMAN DE⁄ER‹NE
SAH‹PT‹R?
• BAS‹T FA‹Z HESAPLAMALARI
Paran›n Zaman • B‹LEfi‹K FA‹Z HESAPLAMALARI
Finansal Yönetim-I
De¤eri • NOM‹NAL FA‹Z, EFEKT‹F FA‹Z VE
ENFLASYON
• Efi‹T TAKS‹TL‹ ÖDEMELER
(ANÜ‹TELER)
• BORÇ GER‹ ÖDEMELER‹
Paran›n Zaman De¤eri
G‹R‹fi
‹flletmelerde finansal kararlar›n, iflletme de¤erini maksimize edecek flekilde veril-
mesi gerekti¤i daha önceki ünitelerde de ifade edilmifltir. Bu amac›n gerçeklefltiril-
mesi için çeflitli finansman ve yat›r›m alternatiflerinin karfl›laflt›r›larak iflletme de¤e-
rini maksimize edecek seçene¤in belirlenmesi gerekmektedir. ‹flletmeler gibi kifli-
ler de; “nereden kredi bulabilirim, hangi kredinin maliyeti daha uygundur” gibi fi-
nansman kararlar›yla ve “nereye, ne tür yat›r›m yapabilirim” gibi yat›r›m kararlar›y-
la karfl› karfl› karfl›yad›r. Paran›n zaman de¤eri ile ilgili hesaplamalar› bilmeksizin
bu tür sorulara rasyonel cevaplar verilemez. Bu ünitede bu tür sorulara uygun ce-
vaplar›n verilmesinde anahtar rolü oynayan paran›n zaman de¤eri ilgili hesapla-
malar üzerinde durulacakt›r.
PARA NEDEN ZAMAN DE⁄ER‹NE SAH‹PT‹R?

Paran›n zaman de¤eri, para ak›fllar›n›n farkl› zaman noktalar›nda olmas›ndan kay-
naklanmaktad›r. Farkl› zaman noktas›nda al›nan ya da verilen ayn› miktardaki pa-
ra, ayn› de¤erde de¤ildir. Bugün ya da 1 ay sonra T1.000 alman›z söz konusu ol-
sa, hangi seçene¤i tercih edersiniz? Para miktar› ayn› oldu¤una göre, do¤al olarak
T1.000 ‘yi bugün almay› tercih edersiniz. Araya 1 ay de¤il de daha uzun süre gir-
di¤inde, bugün al›nacak T1.000 ile daha sonra al›nacak T1.000 aras›ndaki farkl›l›k
daha büyük olacakt›r. Bugün al›nacak paray›, sonraki bir zamanda al›nacak para-
dan daha de¤erli k›lan fley zamand›r. Çünkü al›nan ya da verilen paran›n o günkü
kullan›m hakk›ndan vazgeçilmesinin bir bedeli olmal›d›r. Bu bedel, paran›n zaman
de¤erinden do¤maktad›r. Faiz; paray› sunanlar aç›s›ndan bugünkü kullan›m hak-
k›ndan vazgeçmenin getirisi; paray› talep edenler aç›s›ndan da, gelecekte kullan›-
lacak paray› bugünden kullanman›n bir bedelidir. Faizi, paran›n fiyat› olarak ta-
n›mlamak da mümkündür.
Enflasyonla faiz kar›flt›r›lmamal›d›r. Enflasyonist ortamlarda faiz oranlar›n›n ar-
t›yor olmas› do¤ald›r. Ancak; enflasyon s›f›r bile olsa faiz olmal›d›r. E¤er piyasada
faiz oran› enflasyon oran›na eflit ise, paran›n bugünkü kullan›m hakk›n› baflkas›na
devretmenin bir bedeli olmayacakt›r. Enflasyon oran› piyasa faiz oran›ndan yük-
sek ise, di¤er bir ifade ile negatif faiz varsa, paras›n› borç verenin paray› verdi¤i
günkü de¤erinden daha az›na raz› olmas› gerekir. Bu durum ise hem tasarruflar›
hem de yat›r›mlar› olumsuz etkileyecektir.
Yat›r›m ve kredi ifllemlerinde enflasyon d›fl›nda likidite, ödenmeme, vade gibi

faktörler de faiz oranlar›n› etkilemektedir. Risk artt›kça uygulanacak faizin de artma-
s› gerekir. Araya giren zaman›n uzamas›, riski artt›ran en önemli etken olmaktad›r.
Uzun vadeli borç vermede ya da uzun vadeli yat›r›mlarda beklenen faizin ya da ge-
tiri oran›n›n daha yüksek olmas›n›n temel nedeni, vadeyle artan risktir.
SIRA S‹ZDE Faiz oranlar›yla

SIRA tasarruflar
S‹ZDE aras›nda nas›l bir iliflki vard›r?
1
BAS‹T FA‹Z HESAPLAMALARI
D Ü fiFaiz:
Basit Ü N E Faizin,
L ‹ M ayn› Paran›n zamanD Ü fi Ü Nde¤erinin
EL‹M hesaplanmas›nda basit ya da bileflik faiz yöntemi kul-
anapara üzerinden
hesapland›¤› faiz lan›labilir. Genellikle k›sa vadeli (bir y›la kadar) finansal ifllemlerde basit faiz, uzun
hesaplama
S O R Ufleklidir. vadeli (bir y›ldan
S O R Udaha uzun) ifllemlerde bileflik faiz kullan›lmaktad›r. Bununla bir-
Bileflik Faiz: Faizin her devre
likte günümüzde k›sa vade ya da uzun vade anlay›fl›n›n ülkelere ve piyasan›n özel-
de¤iflen parçalar üzerinden liklerine göre de¤iflmesi nedeniyle k›sa vadeli ifllemlerde de bileflik faiz uygulama-
D ‹ K K A T faiz
hesapland›¤› D‹KKAT
s› yayg›nl›k kazanm›flt›r.
hesaplama fleklidir.
Basit faizde, ödenecek faiz (borç para alma durumunda) ya da kazan›lacak fa-
iz (para yat›rma durumunda) ayn› anapara üzerinden hesaplan›r.
Basit faiz yönteminde kullan›lacak semboller flu flekilde tan›mlanabilir:
AMAÇLARIMIZ
I = Basit faiz tutar›,
AMAÇLARIMIZ
P = Anapara (bafllang›ç sermayesi, iflleme konu olan para),
i = Faiz oran›,
K ‹ T A P t = Zaman,K ‹ Tsüre. A P
Anapara, herhangi bir faiz iflleminde al›flverifle konu olan, faizi hesaplanacak
paray› ifade eder. Süre ya da vade, paran›n kullan›ld›¤› süreyi ifade eder. Basit fa-
TELEV‹ZYON
izli borçlanmalarda
TELEV‹ZYON
faiz, sürenin tamam› için ayn› anapara üzerinden hesaplan›r.
Di¤er bir ifadeyle anapara sabit olup, faiz, ifllem döneminin sonunda ödenir. Da-
ha sonraki bölümlerde incelenecek olan bileflik faizde ise faiz anaparaya kat›l›r.
Dolay›s›yla faiz, her devre de¤iflen paralar üzerinden hesaplan›r.
‹NTERNET ‹ N T E R Ngenellikle
Faiz oranlar› ET y›ll›k olarak ifade edilir. Faiz oran›nda, herhangi bir dö-
nem belirtilmemiflse daima y›ll›k olarak anlafl›lmal›d›r. Y›ldan daha k›sa devreler-
den bahsedilecekse, bu devreye ait faiz oran› özellikle belirtilmifl olmal›d›r. Örne-
¤in; ayl›k faiz oran› %3, alt› ayl›k faiz oran› %6 gibi. Basit faiz ile ilgili ifllemlerde
afla¤›daki temel formülden faydalan›labilir:
I=P*i*t
Burada faiz oran› ile sürenin uyumlu olmas›na dikkat edilmelidir. E¤er faiz ora-
n› y›ll›k olarak verilmiflse süre de y›ll›k; faiz oran› ayl›k ya da günlük olarak veril-
miflse, süre de ayl›k ya da günlük olarak ele al›nmal›d›r.
ÖRNEK Bir kredi kurumuna T10.000 % 12 faiz oran›yla yat›r›lm›flt›r:

a) Bu paran›n 1.y›l sonundaki faizini,
b) Bu paran›n 3.ay sonundaki faizini,
c) Bu paran›n 95 gün sonraki faizini hesaplay›n›z.
3. Ünite - Paran›n Zaman De¤eri 59
Çözüm:
a) P = T10.000
i = 0,12 (y›ll›k)
t = 1 (y›l)
I=?
I = 10.000 * 0,12 * 1
I = T1.200
b) t = 3 ay = 3/12 y›l
I=?
I = 10.000 * 0,12 * 3/12
I = T300
c) t = 95 gün = 95/360 y›l
I=?
I = 10.000 * 0,12 * 95/360
I = T317
T5.000.000’lik bir krediye 4 ayda T125.000 faiz ödenirse uygulanan y›ll›k faiz ÖRNEK
oran› ne olur? SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
Çözüm:
P = T5.000.000 . I=P*i*t D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
t = 4 ay = 4/12 y›l 125.000 = 5.000.000 * i * 4/12
I = T125.000 i = 0,075 S O R U S O R U
(i=?) i = %7,5
Hesaplamalarda virgülden sonra yuvarlama yap›ld›¤›nda, virgülden sonra D ‹ gelen

K K A T say› 5 ve da- D‹KKAT
ha büyük ise virgülden önceki say› bir art›r›lm›fl, 5’den küçükse bir de¤ifliklik yap›lmam›flt›r.
%6 faiz uygulayan bir bankaya T50.000 ne kadar süreyle yat›r›ls›n SIRA
ki, T500
S‹ZDE faiz getirisi SIRA S‹ZDE
sa¤lans›n? 2
Basit Faizde Gelecekteki De¤er

AMAÇLARIMIZ
D Ü fi Ü N E L ‹ M AMAÇLARIMIZ
Gelecekteki de¤er:Bir
Bir paran›n, belirli bir süre sonunda, belirli bir faiz oran›yla bulaca¤› de¤ere bu pa-
paran›n faiz kazand›ktan
ran›n gelecekteki de¤eri denir. Di¤er bir ifade ile anaparaya faiz K S‹ Oilave
T R AU Pedildi¤inde KSde¤er.
sonra ulaflaca¤› ‹O TR AU P
anaparan›n gelecekteki de¤eri bulunur. Gelecekteki de¤er “S” ile ifade edilirse;
S = P + I olur. D‹KKAT D‹KKAT
“I”’n›n yerine efliti konuldu¤unda; S = P + P * i * t S = P (1 + i * t) olur.
Bir iflletme bir kredi kurumundan 6 ay süreyle T35.000 ’lik kredi al›yor. Faiz oran› ÖRNEK
%8 oldu¤una göre sürenin sonunda ödenmesi gereken toplam para ‹ N T E Rne
N E Tolacakt›r? ‹NTERNET
Çözüm:
P = T35.000
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
i = %8 K ‹ T A P K ‹ T A P
t = 6 ay = 6/12 y›l
S=?
S = P (1 + i * t) TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
S = 35.000(1 + 0,08 * 6/12)
S = T36.400
ÖRNEK Bir iflletme bir bankadan 8 hafta için, % 13 faizle T40.000 kredi alm›flt›r.
a) ‹flletme kaç T geri ödemede bulunacakt›r?
b) ‹flletme ne kadar faiz ödeyecektir?
Çözüm:
P = T40.000
i = %13
t = 8 hafta = 8/52 y›l
S=?
a) S = P (1 + i * t)
S = 40.000 (1 + 0,13 * 8/52)
S = T40.800
b) I = S-P=40.800-40.000 = T800
Basit Faizde Bugünkü De¤er

Bugünkü paran›n gelecekteki de¤eri gibi, gelecekteki bir paran›n bugünkü de¤eri
‹skontolama:Gelecekteki bir de hesaplanabilir. Gelecekteki bir de¤erin bugünkü de¤erini bulmaya iskontola-
de¤erin, belirli bir iskonto ma da denir. Finansal kararlarda iskontolama ifllemleriyle s›k s›k karfl›lafl›l›r. Gele-
oran›yla indirgenerek
bugünkü de¤erini cek bir tarihteki paran›n flimdiki de¤erini bulmada ya da senetlerin vade tarihinden
hesaplama ifllemidir. önce paraya dönüfltürülmesinde iskontolama ifllemleri yap›lacakt›r.
Bugünkü de¤er, gelecek de¤erle ilgili eflitlikten faydalan›larak;
S
S = P (1 + i * t) P= fleklinde yaz›labilir.
(1 + i × t)
ÖRNEK Bir iflletmenin 6 ay sonra alaca¤› T100.000 yerine bugün hangi de¤erde bir para-
y› kabul etmelidir? Piyasa faiz oranlar›%16’d›r.
Çözüm:
S = T100.000
i = %16
t = 6 ay = 6/12 y›l
S 100.000
P= = =T 92.593 alması gerekecektir.
(1+ i × t) (1+ 0,16 * 6 / 12)
SIRA S‹ZDE Bir makine 3SIRA

ay vadeli
S‹ZDE olarak T50.000‘ye, 6 ay vadeli olarak T55.000’ye al›nabiliyor. Faiz
S O R U 3 S O R U göre makinenin ne flekilde al›nmas› avantajl› olacakt›r?
oran› %10 oldu¤una
D‹KKAT ‹ster yat›r›mlar,
D ‹ K Kister
A T finansman kararlar›yla ilgili olsun her bir seçenek farkl› zamanlar-
da, farkl› büyüklükte nakit girifl ve ç›k›fllar›na neden olur. Bu durumda bu alternatiflerin
S O R U karfl›laflt›r›labilmesi
S O R U için nakit girifl ve ç›k›fllar›n›n karar verme zaman›ndaki (ayn› zaman
noktas›ndaki) de¤erleri bulunmal›d›r.

D‹KKAT D‹KKAT
AMAÇLARIMIZ Basit faizle ilgili hesaplamalar iflletmelerin özellikle senet iskonto ettirmelerin-
AMAÇLARIMIZ
de (senet k›rd›rma) ve para piyasas› araçlar›n›n al›m-sat›m›nda s›kça kullan›l›r.
AMAÇLARIMIZ
TELEV‹ZYON
AMAÇLARIMIZ
TELEV‹ZYON
92 gün vadeli, T500.000 nominal de¤erli bir hazine bonosu için yat›r›mc›n›n bek- ÖRNEK
ledi¤i getiri oran› %14 ise bu hazine bonosu hangi fiyattan sat›n al›nmal›d›r? (Y›l
365 gün)
Çözüm:
Hazine bonosunun üzerinde yaz›l› de¤er nominal de¤eri gösterir ve bu de¤er
bononun vade tarihindeki (gelecekteki) de¤eridir. Dolay›s›yla nominal de¤er bo-
nonun gelecek de¤eridir. Soruda gelecekteki de¤eri belli olan bu bononun sat›n
alma günündeki, di¤er bir ifade ile bugünkü de¤eri sorulmaktad›r.
Hazine Bonosunun Nominal De¤eri (S) = T500.000
Vade (n) = 92 gün = 92/365 y›l
‹skonto Oran› (i) = %14
Sat›fl Fiyat› (P) = ?
500.000
P= = T 482.958
(1 + 0,14* 92/365)
Yat›r›mc› 92 gün vadeli, T500.000 nominal de¤erli olan bu hazine bonosunu sa-
t›fl tarihinde T482.958’den sat›n alacakt›r. Vade doldu¤unda ise hazine bonosu ia-
de edilerek T500.000 (Anapara) geri al›nacakt›r. Al›fl fiyat› ile nominal de¤er ara-
s›ndaki fark kadar faiz geliri elde edilmifl olacakt›r. Aradaki fark›n 92 günlük geti-
riyi gösterdi¤ini unutmamak gerekir.
Elde edilen faiz = 500.000 - 482.958 = T17.042
17.042
Faiz Oran›= = 0,035 ya da %3,5
482.958 SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
%3,5 oran› bonodan 92 günde elde edilen faizdir. 92 günlük faizin y›ll›k basit
faizle karfl›l›¤›; D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
360
0,035* = %13,8 olur.
92 S O R U S O R U
Y›ldaki gün say›s› 360 yada tam gün say›s› al›nabilir. Gün ile ilgili birD ‹aç›klama
KKAT yoksa y›l D‹KKAT
360 al›n›r. S O R U S O R U

Hazine bonolar›n›n ikincil piyasalar› da vard›r. Yani hazine bonosu alanlar,
D ‹ K K A Tvade tarihine D‹KKAT
kadar her an “hazine bonosu” tekrar satabilirler.Bononun sat›fl zaman›nda hangi de¤erle
sat›laca¤› yine ayn› hesaplama mant›¤› ile bulunacakt›r. HazineAMAÇLARIMIZ
bonolar›n›n bugünkü
SIRA S‹ZDE
de¤eri iç yada d›fl iskonto yöntemine göre hesaplanabilir. Yukar›da iç iskonto yöntemi AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE
kullan›lm›flt›r. D›fl iskonto yöntemi kullan›ld›¤›nda, iskonto tutar› bononun vade de¤eri
üzerinden hesaplan›r. ‹skonto tutar› vade de¤erinden düflüldü¤ünde
hesaplanm›fl olur.
K ‹ T bugünkü
A P
AMAÇLARIMIZ de¤er
K ‹ T A P
AMAÇLARIMIZ
B‹LEfi‹K FA‹Z HESAPLAMALARI TKE L‹ E TV ‹ AZ Y PO N TKE L‹E VT ‹ ZAY OP N

Genellikle k›sa vadeli finansal ifllemlerde basit faiz, uzun vadelilerde bileflik faiz kul-
lan›l›r. Basit faizle bileflik faiz aras›ndaki farkl›l›k, basit faizde sermaye her devre de-
¤iflmezken, bileflik faizde her devre bir önceki devrenin faizi Tkadar E L E V ‹ Zartmas›d›r.
YON Her TELEV‹ZYON
devre de¤iflen sermayeler üzerinden hesaplanan faize “bileflik faiz”, uygulanan yön-
teme de “bileflik faiz yöntemi” denir. Sonuçlar› itibar›yla dünyan›n sekizinci harikas›
olarak nitelendirilen bileflik faiz kavram› temelde basittir. Afla¤›da gösterilece¤i üze-
re bileflik faizde de her devrenin faizi, basit faizdeki gibi hesaplan›r. Ancak; her dev-
renin dönem bafl› sermayesi bir evvelki devrenin faizi kadar artaca¤›ndan her devre
gittikçe büyüyen sermayeler üzerinden faiz hesaplamas› yap›lacakt›r.
Afla¤›da basit faizle bileflik faiz aras›ndaki farkl›l›¤› çarp›c› bir biçimde ortaya
koyan bir tablo verilmifltir. Afla¤›da Tablo 3.1’de T100’lik bir sermayenin %10 faiz-
le, hem basit hem de bileflik faiz yöntemine göre hesaplanm›fl gelecek de¤erleri
verilmektedir.
BAS‹T FA‹Z
Tablo 3.1 Devre Bafllang›ç Sermayesi + Faiz = Dönem Sonu Sermaye
Basit Faizle
Gelecekteki De¤er 1 100 + 10 = 110
2 110 + 10 = 120
3 120 + 10 = 130
4 130 + 10 = 140
: : : :
: : : :
10 190 + 10 = 200
20 290 + 10 = 300
50 590 + 10 = 600
100 1.090 + 10 = 1.100
200 2.090 + 10 = 2.100
210 2.190 + 10 = 2.200
B‹LEfi‹K FA‹Z
Tablo 3.2 Bafllang›ç Dönem
Bileflik Faizle Devre + Faiz =
Sermayesi Sonu Sermaye
Gelecekteki De¤er
1 100 + 10 = 110
2 110 + 11 = 121
3 121 + 12.1 = 133,1
4 133,1 + 13,3 = 146,4
: : : :
: : : :
10 236 + 24 = 259
20 612 + 61 = 673
50 10.672 + 1.067 = 11.739
100 1.252.783 + 125.278 = 1.378.061
200 17.264.116.041 + 1.726.411.604 = 18.990.527.646
210 44.778.670.814 + 4.477.867.081 = 49.256.537.895

Tablo 3.1 ve 3.2’de görüldü¤ü üzere T100’lik bir sermaye, ayn› faiz ve ayn› sü-
rede basit faizle T2.200’ye yükselirken, bileflik faizle T49.256.537.891’ye yüksel-
mektedir. Bu farkl›l›k, faizin de faiz kazand›rmas›ndand›r. Devre say›s› artt›kça ba-
sit faizle, bileflik faiz aras›ndaki farkl›l›k büyük boyutlara ç›kmaktad›r.
Bileflik faizde, devre say›s› az oldu¤unda, her devrenin faizi basit faizle hesap-
lanabilir. Fakat devre say›s› artt›kça bu flekilde hesaplama zorlafl›r. Bu durumda bi-
leflik faizin kolayl›kla hesaplanaca¤› formüllerin kullan›lmas› gerekecektir.
Bileflik faizde de basit faizde oldu¤u gibi bafllang›ç sermayesi “P”, devre faiz
oran› ”i”, dönem sonu de¤eri “S” ile gösterildi¤inde, gelecekteki de¤eri veren for-
mül flu flekilde elde edilebilir:
1. Dönem sonundaki de¤er
S1= P+P*i olur. P parantezine al›n›rsa S= P(1+i);
S2=P(1+i)+P(1+i)*i olur. P(1+i) parantezine al›n›rsa S2= P(1+i)(1+i)=P(1+i)2
S3= P(1+i)2+ P(1+i)2*i olur. P(1+i)2 parantezine al›n›rsa S3= P(1+i)2(1+i) S3=
P(1+i)3 olur. Buradan
“n” dönem için genellefltirilmifl formül;
Sn = P (1 + i)n fleklinde yaz›labilir. Burada Sn, P’nin gelecekteki de¤erini n, vade
boyunca devre say›s›n› gösterir.
Bir giriflimci 5 y›l sonra yapaca¤› bir yat›r›m için bugün bir bankada T50.000’lik ÖRNEK
hesap açt›rmflt›r. Bankan›n uygulayaca¤› faiz oran› %12 ise giriflimcinin 5. y›l so-
nunda bankada biriken paras› ne olacakt›r?
Çözüm:
P = T50.000
i = 0,12
n = 5 y›l
S=?
S = P(1 + i)n
S = 50.000 (1,12)5 = T88.117 olur. Bu rakam T50.000’nin y›ll›k %12 faizle, 5 y›l
sonundaki de¤eridir.
Bir iflletmenin 4 y›l sonra ödemesi gereken T100.000’lik bir borcunu

SIRA geri ödeyebilmesi
için, bugün bir bankada ne miktarda hesap açt›rmal›d›r? (Bankan›n uygulayaca¤› faiz ora- 4
n› %11’dir).
T55.000 hangi faiz oran›yla bileflik faize yat›r›l›rsa 3. sene sonunda T83.648’ye ÖRNEK
ulafl›r? S O R U S O R U
Çözüm:
P = T55.000 S = P (1 + i)n D‹KKAT D‹KKAT
S = T83.648 83.648 = 55.000 (1+i)3
n=3 SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
83.648
i=? (1 + i)3 = = 1, 52 1 + i = 3 1,52
55.000
1
i = 1, 52 3 −1 i = %15
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
ÖRNEK T60.000 %15 faiz oran›yla bileflik faize yat›r›l›rsa kaç y›l sonra T138.784 ’ye ulafl›r?
Çözüm:
P = T60.000 S = P(1 + i)n
i = 0,15 138.784 = 60.000 (1,15)n
S = 138.784 138.784
n=? = 1,15n
60.000
2,31= (1,15)n
n log1,15 = log2,31 n=6 y›l.
Bileflik Faizde Bugünkü De¤er

Herhangi bir dönem sonundaki de¤er bilindi¤inde, bunun bileflik faize göre bu-
günkü de¤eri afla¤›daki eflitlikle bulunur:
 
1  1 
P = S* Eflitlikteki   indirgeme faktörü olarak adland›r›l›r.
(1 + i)n  1+ i n 
( ) 
ÖRNEK 5. y›l sonunda alaca¤›n›z T25.500.yerine faiz oran› %5 iken peflin olarak hangi
paray› kabul edersiniz?
Çözüm:
i = 0,05
n=5
S = T25.500 .
P=?
S 25.500
P= = = T 19.980
n
(1 + i) (1 + 0, 05)5
Sonuç flu flekilde ifade edilebilir. Bugün T19.980’nin y›ll›k %5 faizle, 5.y›l so-
nundaki de¤eri T25.500’dir.
ÖRNEK T50.000 20 faizlendirme devresinde T70.000’ye ulaflm›flt›r. Devre faiz oran›n› he-
saplay›n›z.
Çözüm:
S
P = T50.000 (1+ i ) n =
P
70.000
n=20 (1 + i)20 = = 1, 4 (1 + i) = 20 1, 4
50.000
S = T70.000
i=? 1+i = 1,41/20
i = 1,41/20 - 1 = 0,0169 = %1,69
NOM‹NAL FA‹Z, EFEKT‹F FA‹Z VE ENFLASYON

Nominal Faiz-Efektif Faiz
Yukar›daki örneklerde devre uzunluklar› genellikle bir y›l olarak ele al›nm›flt›r. An-
cak finansman ya da yat›r›mlarla ilgili kararlarda devre uzunlu¤u y›ldan daha k›sa
süreli de olabilir. Tahvil faizlerinin her alt› ayda bir ya da üç ayda bir ödenmesi ve-
ya bankalarda ayl›k, üç ayl›k, alt› ayl›k vadeli hesap açt›r›lmas› bu duruma örnek
olarak gösterilebilir. Bu gibi durumlarda y›ll›k olarak verilen faiz oran›n›n, devre
faizini bulmak gerekmektedir. Devre faiz oran›, y›ll›k nominal faiz oran›n›n (cari Norminal Faiz: ‹flleme konu
olan ya da finansal
faiz ya da piyasa faiz oran›) y›l içindeki devre say›s›na bölünmesiyle bulunur. Ör- varl›klar›n üzerinde yaz›l›
ne¤in y›ll›k faiz oran› % 15 iken, dört ay vadeli bir hesap açt›r›l›rsa, devre faiz ora- olan faiz oran›d›r.
n› ( 0,15/3) 0,05 olacakt›r. Bir y›l içinde dört ay, üç adet oldu¤u için, y›ll›k nomi-
nal faiz üçe bölünmüfltür. E¤er hesap iki ay vadeli aç›lm›fl olursa, devre faiz oran›
alt›ya bölünecektir.
Y›ldan daha k›sa süreli devrelerle hesap açt›r›ld›¤›nda gerçekleflen faiz, nomi-
nal faizden daha büyük olmaktad›r. Bu faize efektif ya da gerçekleflen faiz de- Efektif Faiz: Faizin bileflik
faizle ve y›ldan daha k›sa
nir. Y›ll›k nominal faiz “j”, devre say›s› “m”, devre faiz oran› “i”, efektif faiz “r” sem- süre için hesaplanmas›
bolüyle gösterildi¤inde y›ll›k efektif faiz; durumunda gerçekleflen
faizdir.
j m
(1 + r ) = (1 + ) ya da kısaca
m
(1+r) =(1+i)m formülüyle hesaplanabilir.
Örne¤in y›ll›k nominal faiz oran› % 16 ve alt› ayda bir faizlendirme yap›l›yorsa (al-
t› ayl›k vadeli hesap açt›r›lmas› gibi) y›ll›k efektif faiz oran› flu flekilde hesaplanabilir:
r=%16
m=2 12 ( 6)
r=?
2
 
(1 + r) = 1 + 0.216 
 
r = %16,64 olur.
SIRA S‹ZDE
Yine y›ll›k nominal faiz % 16 iken, her üç ayda bir faizlendirme yap›l›rsa y›ll›k SIRA S‹ZDE
efektif faiz oran›:
4
 0,16  D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
(1 + r ) = 1 + 
 4 
S O R U S O R U
r= %16.99 olur.
Y›lda bir kez faiz hesaplat›l›rsa efektif faiz ile nominal Faiz ayn› olur.D ‹ K K A T D‹KKAT

Nominal faiz oran› %10 ise; ÖRNEK
a) Her alt› ayda,
b) Her üç ayda,
c) Her ay faizlendirme yap›l›yorsa efektif faiz oran› ne olur?
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Çözüm:  m
j
a) j = %10 1 + r = 1 + 
 m 
2
 0,10 
m=2 
r = 1 +  −1
 2 
r=?
r = %10,25
m
 j 
b) j = %10 
1 + r = 1 + 
 m 
4
 0, 10 
m=4 
r = 1 +  −1
 4 
r=? r = %10,38
m
 j 
c) j = %10 
1 + r = 1 + 
 m 
12
 0,10 
m = 12 r = 1 +  − 1
 12 
r=? r = %10,47
Afla¤›daki tablo efektif faizin nas›l de¤iflti¤ini daha aç›k olarak ortaya koymaktad›r.
Tablo 3.3 Bileflik Bileflik

Faizlendirme Say›s› Y›ll›k Efektif Faiz
Faizlendirme Dönemi Faizlendirme Say›s›
ve Y›ll›k Efektif Faiz
‹liflkisi Y›ll›k 1 % 10
3 Ayl›k 4 % 10,38129
Ayl›k 12 % 10,47131
Haftal›k 52 % 10,50648
Günlük 365 % 10,51558
Saatlik 8760 % 10,51703
Dakikal›k 525600 % 10,51709
Örneklerden de görülebilece¤i gibi y›ll›k nominal faiz sabit iken, y›l içinde faiz
hesaplatma s›kl›¤› artt›kça y›ll›k efektif faiz de artmaktad›r.
Faiz hesaplama s›kl›¤› sonsuz olarak düflünüldü¤ünde, genellikle geliflmifl ya-
t›r›m modellerinde s›kça kullan›lan bir kavram olan “sürekli bileflik faizlendir-
me”söz konusu olmaktad›r. “m” sonsuz oldu¤unda (1+J/m)m’in limiti ej olmakta-
d›r. Bu durumda efektif faiz eflitli¤i;
r=ej-1 olmaktad›r. e’nin yaklafl›k de¤eri 2,71828’dir
ÖRNEK Nominal y›ll›k faiz oran› %14 iken sürekli faizlendirme ile efektif y›ll›k faiz ne
olur?
Çözüm:
J = %14 r = (e)j-1
r=? r = (2,71828)0,14-1
r = %15,0273691 olur.
T50.000’nin %16 faiz ve sürekli faiz uygulamas›yla 4. y›l sonundaki de¤eri nedir? ÖRNEK
Çözüm:
P = 50.000 S = 50.000× 2,718280,16×4
J = %16
n=4 S=T94.824
S=?
Nominal faiz oran› %20 ise; a) Her alt› ayda, b) Her üç ayda, c) HerSIRA
ay faizlendirme
S‹ZDE yap›- SIRA S‹ZDE
l›yorsa, efektif faiz oran› ne olur? 5
Faiz Oranlar›n›n Vade Süresinde De¤iflmesi D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
fiimdiye kadar faiz oranlar›n›n vade süresince de¤iflmeyece¤i varsay›lm›flt›r. Ancak
uygulamada faiz oranlar›n›n s›k s›k de¤iflti¤i görülmektedir. Bu Sdurumda
O R U vade bo- S O R U
yunca her devrede hangi faiz oran› söz konusu ise hesaplamalar›n buna göre ya-
p›lmas› gerekmektedir.
D‹KKAT D‹KKAT
Bugün yat›r›lan T100.000 için ilk 2 y›l %14’ten, alt› ayda bir faizlendirme; devam ÖRNEK
eden 2 y›l %16’dan ve 3 ay da bir faiz yürütülecektir. 4. y›l›nSIRA S‹ZDE bankada
sonunda SIRA S‹ZDE
biriken para ne olacakt›r?
Çözüm:
P = T100.000 S = 100.000 (1+0,07)4 (1 + 0,04)8
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
0, 14 S = T179.391 olacakt›r.
i1 = 0, 07 K ‹ T A P K ‹ T A P
2
0, 16
i2 = 0, 04 TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
2
12 
n1 = 4 →  × 2
 6 
12 
n 2 = 8 →  × 2
3 
S=?
Faiz Oranlar›n›n Enflasyondan Ar›nd›r›lmas›

Bilindi¤i üzere enflasyon, zaman içinde mal ve hizmet fiyatlar›n›n ortalama düze- Reel Faiz: Enflasyondan
ar›nd›r›lm›fl faiz oran›d›r.
yinin yükselmesidir. Farkl› zaman noktalar›ndaki mal ve hizmet fiyatlar›n›n karfl›-
laflt›r›lmas›, paran›n sat›n alma gücündeki de¤iflmeler nedeniyle anlaml› de¤ildir.
Bu durumda mal ve hizmetlerin nominal de¤erleri yerine reel de¤erlerinin karfl›-
laflt›r›lmas› gerekmektedir. Paran›n ya da kredinin fiyat› olan faizin de enflasyon-
dan etkilenmesi kaç›n›lmazd›r. Enflasyonist ortamlarda fon arz edenlerin nominal
faizden daha çok reel getiriyi bilmeleri gerekmektedir. Reel getiri, para arz edenin
sat›n alma gücündeki art›fl› gösterir. Sat›n alma gücünde bir art›fl yoksa reel getiri
elde edilmemifl demektir. Örne¤in nominal faizler %15, piyasada enflasyon da %15
olarak gerçekleflmifl ise yat›r›mc›n›n reel getirisi s›f›r olmufl demektir. Nominal fa-
izlerin enflasyonun alt›nda oluflmas› durumunda reel getiri de¤il, zarar söz konu-
sudur. Bu durumda sunulan fon karfl›l›¤›nda elde edilen getiri, paran›n sat›n alma
gücündeki düflmeyi karfl›layamamaktad›r. Özellikle enflasyonun yüksek oldu¤u
ortamlarda yat›r›mc›lar için nominal getiriden çok reel getirinin bilinmesi daha an-
laml›d›r.
Reel getiri oran›n›n; ekonomide tasarruf hacmi ve sermayenin verimlili¤i gibi
uzun süreli faktörlere ba¤l› olmas› nedeniyle, genellikle de¤iflmez özelliktedir. Enf-
lasyon ise sürekli dalgalanma gösterebilmektedir. Dolay›s›yla enflasyon riskinin
yüksek oldu¤u ortamlarda, nominal faizleri etkileyen en büyük faktör olan enflas-
yonun nas›l dikkate al›naca¤› önemlidir. Ekonomist Irving Fisher nominal faiz, re-
el faiz ve enflasyon oran› aras›ndaki iliflkiyi flu flekilde ortaya koymaktad›r:
(1+ Nominal Faiz Oran›)=(1+ Enflasyon Oran›)(1+Reel Faiz Oran›)

Formül;
(1+ Reel Faiz Oran›) = (1 + Nominal Faiz Oranı) fleklinde de yaz›labilir.
(1 + Enflasyon Oranı)
Örne¤in bir devlet tahvilinin nominal faizi %14, o y›l ekonomide beklenen enflas-
yon oran› da %10 oldu¤una göre yat›r›mc›n›n reel getiri oran› flu flekilde hesaplan›r:
SIRA S‹ZDE
(1 + Nominal Faiz Oranı)
1+ ReelSIRA
FaizS‹ZDE
Oran› =
(1 + Enflasyon Oranı)
D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M(1 + 0, 14)
(1+Reel Faiz) =
(1 + 0, 10)
S O R U Reel FaizS Oran›
O R U = %3,64
D‹KKAT Nominal faiz Dde¤iflmezken

‹KKAT enflasyon oran› beklendi¤i gibi gerçekleflmeyebilir. Dolay›s›yla
hesaplanan reel getiri oran›, yat›r›mc›n›n enflasyon tahmininde isabet derecesine ba¤l›
olarak de¤iflebilecektir.
Reel faiz oran›, tasarruf arz›yla birlikte yeni yat›r›m talebine ba¤l›d›r. Bu arz ve
AMAÇLARIMIZ

talep dengesi, y›ldan y›la ve ülkeden ülkeye de¤iflir. Dolay›s›yla piyasadaki nomi-
AMAÇLARIMIZ
nal faiz oranlar› yaln›zca enflasyonla de¤il pek çok faktörle de¤ifliklik gös-
termektedir. Bununla birlikte enflasyondaki artma beklentisinin genellikle nominal
K ‹ T A P faizlerde deK art›fllar
‹ T A P yaratt›¤› görülmektedir.
Finansal ifllemlerde unutulmamas› gereken bir durum fludur: nominal nakit ak›fl-
lar› nominal faiz oran›yla, reel nakit ak›fllar› reel faiz oran›yla faizlendirilmeli ya da is-
TELEV‹ZYON konto edilmelidir.
T E L E V ‹ Z YNominal
ON nakit ak›fllar› reel faiz oran›yla iflleme tabi tutulmamal›d›r.
Bileflik faiz genellikle “organik büyüme prensibi” olarak ifade edilir. Bu pren-
sip, sabit bir oranda de¤iflen herhangi bir fleye uygulanabilir. Do¤ada, ekonomiler-
de ya da iflletmelerde, sabit bir de¤iflimin söz konusu oldu¤u olaylarda bileflik fa-
‹NTERNET ‹ N T E R Nfaydalanmak
iz prensibinden ET mümkündür.
ÖRNEK Bir iflletmenin 2006-2011 döneminde, hisse bafl› kazançlar›nda ortalama %9 ar-
t›fl olmufltur. ‹flletmenin hisse bafl› kazançlar›, 2011’de T2,92 oldu¤una göre, (ko-
flullarda önemli bir de¤iflimin olmayaca¤› varsay›m›yla) 2016 y›l›nda hisse bafl›
kazançlar ne kadar olacakt›r?
Çözüm:
S = P (1 + i)n temel formülden hareketle
S = 2,92 (1 + 0,09)5 = T4,49 olarak bulunur.
Bu iflletmenin hisse bafl› kazançlar› gelecekte de ayn› h›zla büyüyecekse 2016’da
T4,49’ye ç›kacakt›r.
2005-2010 y›llar› aras›nda bir flehrin nüfusu y›ll›k %8 oran›nda artm›flt›r. Bu ÖRNEK
flehrin nüfusu 2010 y›l›nda 500.000 kifli oldu¤una göre 2020 y›l›nda ne ka-
dar olacakt›r? (Geçmiflteki büyümenin benzer flekilde devam edece¤i varsay›l-
maktad›r).
Çözüm:
P2010 = 500.000 S2020 = P (1 + i)n
ibüyüme = 0,08 S2020 = 500.000 (1 + 0,08)10
S2015 = ? S2020 = 1.079.462 kifli
n = 10
Ayl›k enflasyon oran› %2 ise y›ll›k enflasyon oran› kaç olur? ÖRNEK
Enflasyon her devre (soruda ayl›k enflasyon oran› verilmifltir) %2 oran›nda
artt›¤›na göre enflasyonun 12 devre sonundaki de¤eri sorulmaktad›r. Dolay›s›y-
la bileflik faizde “efektif faiz” hesaplarken kullan›lan formülden faydalanarak
y›ll›k enflasyon oran› bulunabilir. Çünkü enflasyon da bileflik faiz gibi büyüme
özelli¤ine sahiptir.
(1 + Ayl›k Enflasyon Oran›)12 = (1 + Y›ll›k Enflasyon Oran›)

Y›ll›k Enflasyon Oran› = (1 + 0,02)12 -1
Y›ll›k Enflasyon Oran› = %26,82
Efi‹T TAKS‹TL‹ ÖDEMELER (ANÜ‹TELER)

Eflit taksitlerle yap›lan ödemeler dizisine anüite denir. Anüitelerde; ödemelerin ve Anüite: Taksitlerin eflit,
devre faiz oran›n›n ve devre
ödeme aral›klar›n›n eflit olmas› yan›nda vade boyunca faiz de de¤iflmemektedir. süresinin de¤iflmedi¤i
Kira ödemeleri, tahvil faizleri, eflit taksitlerle geri ödenecek krediler gibi ödemeler ödemeler serisidir.
anüitelere örnek olarak verilebilir.
Anüiteler, ödemelerin bafllama noktas›na göre, devre bafl› anüiteler ve dev-
re sonu anüiteler olarak grupland›r›l›r. Baz› anüitelerde periyodik ödemeler
devre bafl›nda yap›l›rken, baz› ödemeler devre sonlar›nda yap›lmaktad›r. Bu-
rada, periyodik ödemelerin devre sonunda yap›ld›¤› anüiteler üzerinde duru-
lacakt›r.
Eflit Ödemeler Dizisinin Gelecekteki De¤eri

Her devre al›nacak ya da verilecek ve “A” ile ifade edilen eflit taksitlerin, “n” dev-
re sonunda, “i” faiz oran›yla hangi de¤ere ulaflaca¤› afla¤›daki gibi gösterilebilir:
fiekil 3.1
0 1 2 3 n-2 n-1 n
Eflit Ödemeler
Dizisinin Bugün
A(1+i)n-1
Gelecekteki De¤eri.
A(1+i)n-2
A(1+i)3
A(1+i)2
A(1+i)1
A
fiekil 3.1’te görüldü¤ü üzere anüitenin gelecek de¤eri, her bir ödemenin gele-
cek de¤erlerinin toplanmas›yla bulunabilir. Fakat periyodik ödemelerin say›s› art-
t›kça bu yol pratik olmamaktad›r. Yukar›daki seri incelendi¤inde, serinin ilk terimi
A, ortak çarpan› (1+i) olan geometrik bir dizi özelli¤ine sahip oldu¤u görülmektedir.
Bir geometrik dizide terimlerin toplam de¤erini veren formül;
Ilk Terim * (Ortak Carpan) n − 1

idi.
Ortak Carpan-1

Bu formülden hareketle anüitenin gelecekteki de¤eri(AGD)
n n
(1 + i) − 1 (1 + i) −1
AGD = A ya da AGD = A
(1 + i) − 1 i
olarak yaz›labilir.
ÖRNEK Bir iflletmenin 10 y›l sonra ödenmesi gereken borcu için her y›lsonunda bankaya
T7.000 yat›rmas› gerekmektedir. Bu iflletmenin 10. y›l sonunda biriken paras› ne
kadard›r? (Faiz oran› %8’dir.)
Çözüm:
(1 + i ) n − 1
n = 10 AGD = A
A =T7.000 i
i = 0,08
AGD = ? (1 + 0, 08)10 − 1
AGD = 7.000
0, 08
AGD = T101.406
Ödemelerin eflit olmas› daha çok karfl›lafl›lan bir durum olmakla birlikte eflit
olmayan ödemeler de söz konusu olabilir. Bu durumda yukar›da verilen eflitli-
¤i kullanmak mümkün de¤ildir. Ödemelerin eflit olmamas› durumunda ödeme-
lerin gelecek de¤eri, her bir ödemenin gelecek de¤erleri tek tek hesaplanarak
S O R U
bulunur. S O R U
D‹KKAT Bir serideki terim,

D ‹ K K Akendinden
T önceki terimin ortak çarpanla çarp›lmas› sonunda elde edi-
liyorsa bu dizi geometrik dizi olarak ifade edilir.
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Örne¤in bir iflletme, 4 y›l sonra ödenmesi gereken bir borcunu afla¤›da verilen
taksitleri bankaya yat›rarak ödemeyi planlamaktad›r. Uygulanan faiz oran› %20 ol-
du¤una göre iflletmenin ne miktarda bir borç ödedi¤i flu flekilde hesaplanabilir:
1. y›l sonu T5.000
2. y›l sonu T4.000
3. y›l sonu T2.000
4. y›l sonu T1.000
1 2 3 4 ÖRNEK
0 5.000 4.000 2.000 1.000
2.400
5.760
8.640
17.800
5.000 (1,20)3 =
8.640
4.000 (1,20)2 =
5.760
2.000 (1,20)1 =
2.400
1.000 (1.20)0 =
1.000
T17.800
Görüldü¤ü üzere iflletme ödeyece¤i 4 taksitle, toplam T17.800’lik bir borcu itfa
etmifltir. Taksitler dönem sonlar›nda yat›r›ld›¤› için ilk taksidin faizlendirme devre-
si 3; 2. taksidin2; 3. taksidin 1 olmufltur. Son taksit vade sonunda oldu¤u için faiz-
lendirme yap›lmam›flt›r. ‹flletme bankaya yat›raca¤› 4 taksitle toplam T17.800 lik bir
borcu geri ödemifltir.
Eflit Ödemeler Dizisinin Bugünkü De¤eri

Afla¤›da fiekil 3.2’de her devre al›nacak ya da verilecek eflit taksitlerin bugünkü de-
¤erinin nas›l hesaplanaca¤› gösterilmektedir.
fiekil 3.2
Eflit Ödemeler
0 1 2 3 n-2 n-1 n Dizisinin Bugünkü
Bugün De¤eri
A/(1+i)1
A/(1+i)2
A/(1+i)3
A/(1+i)n-2
A/(1+i)n-1
A/(1+i)n
fiekilden anlafl›laca¤› üzere, taksitlerin bugünkü de¤eri, her bir ödemenin bu-
günkü de¤erlerinin toplanmas›yla bulunabilecektir. Bu yol, daha önce de belirtildi¤i
gibi, zaman al›c›d›r. Dolay›s›yla flöyle bir yol izlenebilir:
A A A A A A
ABD= + + + .... + +
1+ i 1+ i 2 3 n −2 n−1 n
( ) (1 + i) (1 + i) (1 + i) (1+ i)
1 1 1 1 1 1
ABD = A  + + + .... + + 
1+ i 1+ i 2 3 n − 2 n −1 n 
( ) (1 + i) (1 + i) (1 + i) (1 + i)
Serinin sa¤ taraf›ndaki terimler A parantezine al›narak incelendi¤inde serinin,
ilk terimi 1 ve ortak çarpan› (1/1 + i) olan, n terimli bir geometrik dizi özelli¤i gös-
terdi¤i görülmektedir. Dolay›s›yla yine geometrik dizide terimlerin toplam›n› veren
formülden faydalanarak afla¤›daki eflitlik elde edilir;
(1 + i) n − 1
ABD = A
(1 + i) n i
Yukar›daki eflitlik incelendi¤inde görüldü¤ü üzere anüitenin bugünkü de¤eriy-

le, anüitenin gelecekteki de¤erini veren formüller birbirine benzemektedir. Arala-
r›ndaki farkl›l›k anüitenin gelecek de¤erini bugüne indirgeyen [1/(1+i)n] faktörüdür.
Örne¤in faiz oranlar› %6 iken, 5 y›l boyunca her dönem sonunda al›nacak
T1.000’nin bugünkü de¤eri, her bir taksidin bugünkü de¤erleri toplanarak buluna-
bilir. Bu durumda;
1.000 1.000 1.000 1.000 1.000

ABD = + + + +
1.06 (1.06)2 (1.06)3 (1.06)4 (1.06)5
ABD = T4.212 olur.
Bu yol, dönem say›s› az oldu¤unda kolayd›r; fakat dönem say›s› artt›kça hesap-
lama zaman al›r. Bu nedenle yukar›da verilen formül arac›l›¤› ile problem k›sa sü-
rede flu flekilde hesaplanabilir:
(1.06)5 − 1
ABD = 1000 = T 4.212
D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E(1 06)5 * 0.06
L ‹.M
Örnek, bugün T4.212 yat›r›ld›¤›nda, 5 y›l süreyle, y›lsonlar›nda T1.000’nin al›-

S O R U S O R U
nabilece¤i fleklinde de ifade edilebilir.
D‹KKAT Taksitlerin eflit

D ‹ Kolmas›
K A T durumunda anüitenin gelecekteki ya da bugünkü toplam de¤erleri ge-
nel formüller yard›m›yla kolayca hesaplanabilir. E¤er ödemeler eflit de¤ilse her bir ödemenin
SIRA S‹ZDE
gelecekteki ya da bugünkü de¤erlerinin tek tek hesaplanarak toplanmas› gerekecektir.
SIRA S‹ZDE
ÖRNEK 3 ayl›k faiz oranlar› %4 iken, 5 y›l süreyle, her 3 ayda bir al›nacak T6.000 yerine
AMAÇLARIMIZ

bugün ne AMAÇLARIMIZ
miktarda bir para kabul edilmelidir?
A = T6.000
(1 + 0, 04)20 − 1
i = %4 6.000
n = 4*5=20 (1 + 0, 04)20 0, 04
ABD = ?
ABD = ABD = T81.542
Peflin fiyat› T120.000. olan bir makine taksitle sat›n al›nmak istenmektedir. Sat›c› ile ya- ÖRNEK
p›lan anlaflmaya göre hiç peflinat ödenmeyecek ve 36 ay ödemede bulunulacakt›r.
a) Y›ll›k faiz oran› %24 ise, ayl›k ödemeler ne olur?
b) Y›ll›k faiz oran› %18’e inerse, ayl›k ödemeler ne olur?
Çözüm:
a)
Peflin Fiyat = T120.000
i = 0,24/12 = 0,02
n = 36
(1 + i) n − 1
Peflin Fiyat =a *
(1 + i) n × i
(1 + 0,02)36 − 1
120.000 = a *
(1 + 0,02)36 × 0,02
a = T4.707,94
b)
Peflin Fiyat = T120.000 .
i = 0,18 / 12 = 0,015
n = 36 (1 + i) n − 1
Peflin Fiyat = a *
(1 + i) n × i
(1 + 0,015)36 − 1
120.000 = a * SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
(1 + 0,015)36 * 0,015
a = T4.338,29
Tahviller; kamu veya özel kurumlar›n, finansman ihtiyaçlar›n› karfl›lamak üze-
re seri halde, eflit de¤erlerde ve ayn› ibareli olarak ç›karm›fl olduklar› menkul k›y-
S O R U S O R U
metlerdir.
Tahviller ve hisse senetleriyle ilgili daha ayr›nt›l› bilgiler Finansal Yönetim

D ‹ K K A TII’de yer ala- D‹KKAT
cakt›r. Bu ünitede tahvillerin de¤erlemesinde paran›n zaman de¤eriyle ilgili hesaplamala-
r›n nas›l yap›laca¤›n› göstermek üzere birkaç örnekle yetinilmifltir. SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
T1.000 nominal de¤erli, %4 faizli ve her alt› ayda bir faiz ödemeli, 3 y›l vadeli bir ÖRNEK
tahvilden alt› ayl›k %3,5 getiri bekleniyorsa bu tahvilin sat›nAMAÇLARIMIZ
de hesaplanacakt›r:
alma de¤eri flu flekil-
AMAÇLARIMIZ
Kupon faizi; Sabit getirili

menkul k›ymetin üzerinde
Bir tahvilin de¤eri, di¤er finansal varl›klarda oldu¤u gibi gelecekte
K ‹ T bu A Pfinansal var- yaz›l› olan ve dönemler
K ‹ T A P
l›ktan sa¤lanacak nakit ak›fllar›n›n bugünkü de¤eriyle belirlenir. Tahvilden gelecekte itibariyle ödenen faizdir.
Nominal de¤er, menkul
beklenen nakit ak›fllar› ise faiz gelirleri ve anapara geri ödemeleridir. Tahvillerde ak- k›ymetin üzerinde yaz›l› olan
si belirtilmedikçe her devre faiz ödemesi, dönem sonunda anapara T E L E Vödemesi
‹ Z Y O N yap›l›r.
de¤erdir. Nominal faiz,
T E L Efaiz
V‹ZYON
tahvile ödenecek
Örnekteki tahvile ödenecek faiz; oran›d›r. Sat›n alma ya da
Nominal De¤er * Nominal Faiz Oran›=T1.000*0,04=40. Örnekteki tahvil için piyasa de¤eri ise menkul
y›lda iki kez faiz ödenece¤ine göre, her alt› ayda bir T20 (40/2) faiz ödemesi de¤erin piyasadaki koflullara
göre oluflan fiyat›d›r.
yap›lacakt›r. ‹NTERNET Tahvillerde faiz‹ Nödemesi
TERNET
y›lda bir kez ya da daha
fazla olabilir.
Nominal De¤er = T1.000

Faiz = T20
i = 0,035
n = 6 (3 × 2)
Sat›n Alma Fiyat› = ?
Tahvilin sat›n alma fiyat›, anüite formülünden faydalan›larak bulunabilir. Çün-

kü alt› eflit taksidin bugünkü de¤eri bulunmal›d›r. Ancak dönem sonundaki tahvi-
lin nominal de¤eri olan T1000’nin de bugünkü de¤erinin ilave edilmesi gerekmek-
tedir. Alt› devre, ayn› gelir elde edildi¤inden, hesaplama normal anüite formülünü
kullanarak hesaplama flu flekilde yap›l›r:
(1 + 0,035)6 − 1 1.000
Sat›n Alma Fiyat› = 20 +
6
(1 + 0,035) * 0, 035 (1 + 0,035)6
Sat›n Alma Fiyat› = 106,571 + 813,500 = T920,07
Tahvil al›c›s›, bu yat›r›mdan, alt› ayl›k %3,5 oran›nda bir getiri bekliyorsa tahvi-
li piyasadan T920,07’ye sat›n almal›d›r. Tahvil T920,07’nin üzerinde bir de¤erle sa-
t›n al›n›yorsa getiri oran› %3,5’in alt›na düflecektir.
SIRA S‹ZDE Kiralad›¤›n›zSIRA

birS‹ZDE
iflyeri için her ay T20.000 ödemede bulunman›z gerekmektedir. Piyasa
6 faiz oranlar› ayl›k %2 ise alt› ayl›k peflin ödeme yapmak isterseniz, ne miktarda ödeme
yapmal›s›n›z?
‹flletmeler uzun vadeli fonlara olan ihtiyaçlar›n›; tahviller gibi borçlanma araç-
S O R U lar›yla karfl›layabilecekleri
S O R U gibi, imtiyazl› ve adi hisse senetleri gibi ortakl›k haklar›
veren menkul k›ymetlerle de karfl›layabilirler. Hisse senedi, ortakl›k sermayesinin
belirli bir k›sm›n› temsil eden, sahibine kârdan pay alma, rüçhan hakk›n› kullan-
D‹KKAT D‹KKAT
ma, yönetimi seçme ve yönetime seçilme hakk› yan›nda tasfiye durumunda tasfi-
yeden pay alma hakk›n› veren, de¤iflken gelirli bir menkul de¤erdir. Hisse senet-
lerini ve benzeri de¤iflken gelirli menkul k›ymetlerin de¤erini etkileyen çok say›da
de¤iflken vard›r. Bu de¤iflkenlerin bir k›sm› için öngörüler yap›labilirken, bir k›sm›
AMAÇLARIMIZ
için bu olanaks›zd›r. Hisse senetlerini fiyatland›rma da, gelecek y›llarda da¤›t›lacak
AMAÇLARIMIZ
kâr paylar›n›n ve senedin gelecek bir tarihte sat›lmas› durumunda fiyat›n›n bugün-
den bilinmesi gerekmektedir. Bu verilerin önceden bilinmemesi, tahmin yapman›n
güçlü¤ü ve piyasa koflullar›na ba¤l› olarak büyük dalgalanmalar göstermesi nede-
niyle hisse senetleri, tahvillerden daha riskli ve de¤erlemesi zor menkul de¤erler-
dir. Hisse senetlerinin de¤erini belirlemede de yine bu menkul de¤erden gelecek-
te sa¤lanacak nakit ak›fllar›n›n bugünkü de¤erlerinin bulunmas› eflitliklerinden fay-
dalanmak gerekmektedir.
Sürekli Anüiteler
‹NTERNET Yukar›da bahsedilen
‹ N T E R N E T anüitelerde taksitler her devre sonunda yap›lan ve normal
Sürekli Anüiteler: Taksit
say›s›n›n belirli olmad›¤› anüite ad› verilen anüitelerle ilgili olup, bu anüitelerin devam süreleri belirlidir.
taksitlerin sürekli olarak Baz› anüitelerin ise ne kadar devam edece¤i konusunda belirlilik yoktur ve bu
devam edece¤inin
varsay›ld›¤› anüiteler. anüiteler süreklilik gösterir. Di¤er bir ifadeyle bu tür anüitelerde vade olmay›p, eflit
ödemelerin “∞” sonsuza kadar devam edece¤i varsay›l›r.
Devaml› olarak yap›lacak eflit ödemelerin bugünkü de¤eri; ABD’yi veren eflit-
likte “n” yerine konuldu¤unda;
A
ABD = elde edilir.
i
Verilen formül, sürekli olarak eflit nakit ak›fllar›n›n söz konusu oldu¤u olaylar-
da kullan›labilmektedir. ‹flletme de¤erinin belirlenmesinde (iflletmelerin süreklili¤i
varsay›lmaktad›r) ya da uzun vadeli ödemelerde ayn› eflitlikten faydalan›labilir.
Örne¤in devaml› olarak y›lda T45 kâr pay› ödemesi taahhüt edilen bir imtiyaz-
l› hisse senedinin de¤eri flu flekilde bulunacakt›r. Yat›r›man›n istedi¤i getiri oran›
%20.
45
ABD = = T225
0, 20
BORÇ GER‹ ÖDEMELER‹

Anüitelerin en önemli uygulama alanlar›ndan biri uzun vadeli borçlar›n amortis-
man›d›r. Uzun vadeli borçlar genellikle eflit taksitlerle ve eflit zaman aral›klar›yla -
ayl›k, üç ayl›k, alt› ayl›k ya da y›ll›k- geri ödenirler. Dolay›s›yla borçlanmalarda s›k
s›k anüite formüllerine baflvurmak gerekmektedir.
Örne¤in bir iflletme bugün alm›fl oldu¤u T500.000’lik bir krediyi, y›ll›k eflit tak-
sitlerle 5 y›lda geri ödeyecek olsun. Y›ll›k faiz oran› %18 oldu¤una göre, eflit tak-
sitler nas›l hesaplanabilir?
Al›nan kredi karfl›l›¤›nda ödenecek eflit taksitlerin bugünkü de¤eri, al›nan kre-
diye eflit olacakt›r. Di¤er bir ifade ile burada anüitenin bugünkü de¤erini veren for-
mülden faydalanmak gerekir.
ABD = T500.000
(1 + 0, 18)5 − 1
n=5 500.000 = A
i = 0,18 (1 + 0,18)5 0, 18
A=? A= T159.889
‹flletme alm›fl oldu¤u T500.000’lik krediyi, 5 y›lda T159.889’lik taksitlerle geri

ödeyecektir.
Bir kifli her üç ayda bir, bir bankaya T20.000 yat›rmaktad›r. Banka %5 faiz uygu- ÖRNEK
lad›¤›na göre 10.y›l sonunda ne kadar para birikmifl olur?
Çözüm:
a = T20.000
(1, 0125)40 − 1
i= %1,25(0,05/4) S = 20.000
0, 0125
n = 40 (10 × 4) S = T1.029.791
S=?
% 4,5 faiz oran› üzerinden senelik devre sonlar›nda yat›r›lan T746.200 tutar›nda ÖRNEK
eflit taksitlerle T7 milyon vade de¤erli bir borç, kaç taksitle amorti edilir?
Çözüm:
(1 + i) n − 1
i = 0,045 S =a
i
1,045n −1
a = T746.200 . 7.000.000 = 746.200
0, 045
1, 045n − 1
S = T7.000.000 = 9,38
0, 045
n=? 1,045n = 1,422
n log 1,045 = log 1,422
n * 0,019 = 0,153
n = 8 taksit
Geciktirilmifl Eflit Taksitli Ödemeler (Geciktirilmifl Anüiteler)

Geciktirilmifl ödemelerde, ilk ödeme, ilk devrenin bitiminden sonra herhangi bir
zamanda yap›l›r. Örne¤in borç alan bir kiflinin borç ödemelerine borçland›¤› ta-
rihten birkaç sene sonra bafllamas› gibi. Bu tür ödemelerde, eflit taksitli ödeme-
lerle ilgili eflitliklerden faydalan›lmakta; ancak gecikme süresi kadar iskontolama
yap›lmaktad›r.
“n” devre devam edecek bir anüitenin geciktirilme süresi “g” ise böyle bir anü-
itenin bugünkü de¤eri flematik olarak afla¤›daki gibi gösterilebilir:
fiekil 3.3
Anüite
Geciktirilmifl Eflit Bafllang›c›
Taksitli Ödemeler 1 2 3 4 n-1 n
0
a a a a
gecikme süresi
g n
Öncelikle n devrelik ödemelerin, taksitlerin bafllama noktas›ndaki de¤erleri

bulunur. Sonra elde edilen de¤er, geciktirilme süresi dikkate al›narak, s›f›r zaman
noktas›na indirgenir. Bu durumda normal anüitede kullan›lan formülden hareket-
le geciktirilmifl ödemelerin bugünkü de¤er (ABDg) eflitli¤i flu flekilde yaz›labilir.
n (1 + i) n − 1
ABDg = a * (1 + i) − 1 * 1 ya da ABDg = a *
(1 + i) n * i (1 + i)g (1 + i) n+g *i
ÖRNEK 3 sene ödemesiz olmak üzere al›nan bir borç, her y›l T500.000’lik eflit taksitlerle 5
senede geri ödenecektir. Faiz oran› %12 ise al›nan borç miktar› nedir?
n=5
a = T500.000
g = 3 (geciktirilme süresi)
i = %12
Çözüm:
(1 + i)n − 1 (1 + 0,12)5 − 1
ABDg=a * ABDg= 500.000 *
(1 + i)n+g * i (1 + 0,12)5+3 * 0,12
ABD = T1.282.904
Kalan Borç Miktar›n›n, Eflit Taksitlerdeki Faiz ve Anapara

Pay›n›n Hesaplanmas›
Hem borç alanlar hem de borç verenler s›k s›k herhangi bir tarihteki kalan
borç miktar›n› bilmek isterler. Kalan borç miktar› muhasebe aç›s›ndan gerekli
oldu¤u gibi, borcun vadeden önce ödenmesi durumunda da gereklidir. Kalan
borçla birlikte eflit taksitlerin ne kadar›n›n anapara pay›, ne kadar›n›n ise faiz
oldu¤u bilinmelidir. Faiz ödemeleri vergiden düflülebilen bir giderdir. Bu ne-
denle iflletmeler ödedikleri borç taksitlerinde ne kadar faiz ödendi¤ini hesapla-
mak durumundad›rlar. Di¤er taraftan eflit taksitlerdeki anapara pay› da, da¤›t›-
labilir kâr›n belirlenmesinde önemlidir. Anapara ödemeleri SIRA S‹ZDE
vergiden düflüle- SIRA S‹ZDE
mez: ancak kârpay› da¤›t›m karar›nda o y›l ödenmesi gereken anapara paylar›
dikkate al›nmal›d›r. D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
Tüm taksitlerin eflit olmas› durumunda ödemeler, yukar›da verilen örnekte gö-
rüldü¤ü üzere normal anüite formülünden faydalan›larak bulunur. Belirli bir tarih-
teki kalan borç ise; ödenmemifl taksitlerin bugünkü de¤eriyle Shesaplan›r.
O R U S O R U
Eflit taksitlerle borç ödemelerinde her taksit, hem faiz hem de anaparaD ‹ K K Apay›ndan
T olu- D‹KKAT
flmaktad›r. ‹lk taksitte faiz tutar› en büyük, anapara pay› en küçük olmaktad›r. Daha son-
raki taksitlerde faiz azal›rken, anapara pay› artmaktad›r. SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
Al›nan T50.000.000 kredi %5 faizle ve 6 ayda bir yap›lan eflit ödemelerle 3 y›lda ÖRNEK
amorti edilecektir. AMAÇLARIMIZ
a) 6 ayda bir yap›lmas› gereken eflit ödeme tutar›n› bulunuz. AMAÇLARIMIZ
b) Ödeme plan›n› yaparak herbir taksitteki faiz ve anapara pay›n›

hesaplay›n›z. K ‹ T A P K ‹ T A P
Çözüm:
a) TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
(1 + i) n − 1
Al›nan Kredi = T50.000.000 R=a
(1 + i)n . 1
 0, 05
i = 0, 025 
 2  T E R N E6T − 1
(1 +‹ N0,025) ‹NTERNET
50.000.000 = a
6
n=3×2=6 (1 + 0,025) . 0,025
a=?
a = T9.077.499
‹flletme alm›fl oldu¤u T50.000.000’yi T9.077.499 olan 6 eflit taksitle geri ödeye-
cektir.
b) Ödeme plan›
Dönem Bafl. Dönem. Son. Dönem Sonunda Dönem

Dönem
Borç Miktar› Ödenen Faiz Öde. Anapara Taksidi
1 50.000.000 1.250.000 (1) 7,827.499 (2) 9.077.499
2 42.172.501 (3) 1.054.313 (4) 8.023.186 (5) 9.077.499
3 34.149.315 853.733 8.223.766 9.077.499
4 25.925.549 648.139 8.429.360 9.077.499
5 17.496.189 437.404 8.640.095 9.077.499
6 8.856.094 221.405 8.856.094 9.077.499
4.464.994 50.000.000 54.464.994
(1) 50.000.000 * 0.025 = 1.250.000 ‹lk taksitteki faiz tutar›

(2) 9.077.499 - 1.250.000 = 7.827.499 ‹lk taksitteki anapara tutar›
(3) 50.000.000 - 7.827.499 = 42.172.501 ‹lk taksit ödendi¤inde kalan borç
SIRA S‹ZDE (4) 42.172.501 * 0,025 = 1.054.313
SIRA S‹ZDE
‹kinci taksitteki faiz tutar›
(5) 9.077.499 - 1.054.313 = 8.023.186 ‹kinci taksit ödendi¤inde kalan borç
D Ü fi Ü N E L ‹ M ‹tfa ya da ödeme plan›, az taksitli borç ödemelerinde yukar›da gösterildi¤i gibi

kolayl›kla yap›labilir. Çok taksitli ödemelerde ise cebirsel yolla hem herhangi bir
taksitten sonra kalan borcu hem de taksitteki faiz ve anapara pay› daha kolay bu-
S O R U
lunabilir. S O R U
D‹KKAT Eflit taksitlerle

D ‹ borç
K K A Tödemelerinde herbir taksitteki anapara ve faiz paylar› de¤iflmektedir.
Faiz pay› ilk taksitte en yüksek son taksitte en düflüktür. Do¤al olarak anapara pay› da ilk
SIRA S‹ZDE
taksitte en düflük son taksitte en yüksek olur. ‹lk taksitteki faiz tutar› borcun tümü üzerin-
SIRA S‹ZDE
den, sonraki taksitlerin faiz tutar› kalan borç üzerinden hesaplan›r.
ÖRNEK
AMAÇLARIMIZ
Bir öncekiAMAÇLARIMIZ
soruda 4. ödeme yap›ld›¤›nda kalan borç (iki taksit kalm›flt›r) cebirsel
olarak flöyle hesaplanabilir:
K ‹ T A P Çözüm: K ‹ T A P
(1 + 0,025)2 − 1
Kalan Borç = 9.077.499 = T17.496.191
(1 + 0,025)2 * 0,025
Ödeme plan›ndaki rakamla, bulunan bu rakam aras›ndaki farkl›l›k virgülden
sonraki say›lar›n yuvarlat›lmas›ndan kaynaklanmaktad›r.
‹SIRA
N T E RS‹ZDE
NET ‹ SIRA
Al›nan 120.000 N T E Rkredi
N E T 18 ayda, ayl›k eflit taksitlerle geri ödenecektir. Ayl›k faiz oran› %2
S‹ZDE
7 ise;
a) Eflit taksitleri
D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Üanapara
N E L ‹ M ve faiz tutar›n›
b) 1. taksitteki
c) 10. taksitten sonra kalan borcu, 11 taksitteki faiz ve anapara paylar›n› cebirsel yolla
S O R U hesaplay›n›z.
S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Özet

A M A Ç Paran›n neden zaman de¤erine sahip oldu¤unu
A M A Ç Efektif ve reel faizi hesaplamak..
1 4
aç›klamak. Efektif faiz gerçekleflen faiz anlam›ndad›r. Nomi-
Yat›r›m ya da finansmanla ilgili farkl› seçenekle- nal faizler de¤iflmezken faiz hesaplama s›kl›¤›
rin farkl› zaman noktalar›nda farkl› miktarlarda artt›r›larak y›ll›k efektif faiz nominal faizden da-
para girifl-ç›k›fllar› söz konusu olmaktad›r. Para- ha yüksek hale getirilebilir. Rell Faiz para arz
n›n zaman de¤eriyle ilgili hesaplamalar› bilmek- edenin sat›n alma gücündeki art›fl› ifade eder.
sizin bu seçenekleri karfl›laflt›rarak do¤ru karar- Nominal faizden daha çok reel faizin hesaplan-
lar›n verilmesi mümkün de¤ildir. Araya zaman›n mas› enflasyonis ülkelerde daha önemlidir. RRe-
girmesi bugünkü paray›, di¤erine göre de¤erli el faiz, nominal faizin enflasyondan ar›nd›r›lma-
k›lmaktad›r. s›yla hesaplan›r.

A M A Ç
Finansal ifllemlerde basit faiz hesaplamalar›n›
A M A Ç
Eflit taksitlerle ödemelerde bugünkü ve gelecekte-
2 yapmak. 5 ki de¤er hesaplamalar›n› yapmak.
Faiz hesaplamalar›nda basit ya da bileflik faiz Belirli bir zaman süreci içerisinde, eflit aral›klarla
yöntemi kullan›labilir. Genellikle bir y›la kadar verilen ya da al›nan eflit ödemeler dizisi anüite
vadeli finansal ifllemlerde basit faiz, daha uzun olarak adland›r›l›r. Anüitelerde; ödemelerin ve
vadeli ifllemlerde bileflik faiz kullan›lmaktad›r. ödeme aral›klar›n›n eflit olmas› yan›nda vade bo-
Günümüzde k›sa vadeli ifllemlerde de bileflik fa- yunca faiz de de¤iflmemektedir.
iz kullan›m› artm›flt›r. Anüiteler, ödemelerin bafllama noktas›na göre,
Basit faizde faiz tutar›, her devre de¤iflmeyen ana devre bafl› ve devre sonu olarak grupland›r›l›r.
para üzerinden hesaplan›r. Faiz, iflleme konu Baz› anüitelerde periyodik ödemeler devrenin
olan para miktar›na, faiz oran›na ve süreye ba¤l› bafl›nda yap›l›rken - kira ödemeleri gibi- baz›
olarak de¤iflir. ödemelerde devre sonunda -kredi taksitlerindeki
gibi- yap›l›r. Ödemeleri her devre sonunda yap›-

A M A Ç
Finansal iflletmelerde bileflik faiz hesaplamalar›- lan anüitelere normal anüite denilir. Az say›da
3 n› yapmak. taksitten oluflan anüitelerde gelecekteki toplam
Finansal ifllemlerde bileflik faizde faiz, basit faizde de¤er ya da bugünkü de¤er her bir taksit için ay-
oldu¤u gibi yaln›zca anapara üzerinden hesaplan- r› ayr› hesaplama yap›larak bulunabilir. Ancak
maz; her devre kazan›lan faiz ana paraya ilave çok taksitli ödemelerde bu flekilde hesaplama
edilerek her devre de¤iflen sermayeler üzerinden zaman al›c›d›r. Geometrik dizi özelli¤inden fay-
faiz hesaplan›r. Bu durumda faizin de faizi hesap- dalanarak gelifltirilmifl formüller yard›m›yla bu
lanmaktad›r. Devre say›s› az, faiz oranlar› düflük tür hesaplamalar kolayl›kla yap›labilmektedir.
oldu¤unda basit faiz ve bileflik faiz aras›nda fark-
l›l›k küçük iken, devre say›s› ve faiz oranlar› art-
A M A Ç
Borç geri ödemeleriyle ilgili hesaplamalar› yap-
t›kça farkl›l›k çok büyük boyutlara ulaflmaktad›r 6 mak.
Uzun vadeli borçlar genellikle eflit taksitlerle ve
eflit zaman aral›klar›yla geri ödenirler. Dolay›s›y-
la borçlanmalarda anüite formüllerine baflvur-
mak gerekmektedir. Yine anüte formüllerinden
faydalanarak herhangi bir tarihteki kalan borcu,
herhangi bir taksitteki faiz ve anapara pay›n› he-
saplamak mümkündür.
1. Afla¤›dakilerden hangisi yanl›flt›r? 6. Bir bankaya T25.000 alt› ayl›k vadeli olarak 2 y›l için
a. Enflasyon s›f›r ise faiz oran› da s›f›r olabilir. yat›r›lm›flt›r. 6 ayl›k faiz oran› %8 ise geri al›nacak para
b. Nominal faiz enflasyonun alt›nda ise negatif faiz ne oldu?
söz konusudur. a. 34.012
c. Nominal faiz enflasyon oran›na eflit ise paran›n b. 33.012
zaman de¤eri s›f›r olur. c. 35.000
d. Nominal faiz oran› enflasyon oran›ndan büyük d. 35.123
ise paran›n zaman de¤eri s›f›rdan büyük olur. e. 35.129
e. Paran›n zaman de¤eri, paran›n bugünkü kulla-
n›m hakk›ndan vazgeçmenin bir bedelidir. 7. Y›ll›k nominal faiz %24 oldu¤unda, 4 ay vadeli he-
sap açt›r›l›rsa devre faiz oran› yüzde kaç olur?
2. Bir bankaya y›ll›k %14 faizle yat›r›lan T2500 karfl›l›- a. 5
¤›nda T146 faiz al›nd›¤›na göre, söz konusu para ban- b. 6
kaya ne kadar süreyle yat›r›lm›flt›r? c. 6,5
a. 5 ay d. 7
b. 6 ay e. 8
c. 7 ay
d. 8 ay 8. Ayl›k faiz oran› %1,5 ise y›ll›k efektif faiz oran› yüz-
e. 10 ay de kaç olur?
a. 17,8
3. Bir iflletmenin bir bankaya olan T50.000 lik borcu- b. 17
nun vadesi 6 ayd›r. Y›ll›k faiz oran› %16 oldu¤una gö- c. 18,12
re, iflletme borcunu bugün peflin ödemek isterse ban- d. 19,56
kaya kaç T ödeme yapmal›d›r? e. 21
a. 38.148
b. 39.147 9. Her ay sonunda bir bankaya T5.000 yat›ran bir ifllet-
c. 43.146 me 4. y›l sonunda ne kadar para biriktirebilir? (Ayl›k fa-
d. 46.296 iz oran› %2.)
e. 47.148 a. 342.600
b. 352.035
4. T10.000 nominal de¤erli, 92 gün vadeli bir hazine c. 381.197
bonosu T9.631’den sat›fla sunuldu¤una göre yat›r›m- d. 392.655
c›n›n getiri oran› ne olur? (Y›l 360 gün.) e. 396.768
a. %12
b. %13 10. Bir iflletme bankadan alm›fl oldu¤u T149.579’lik kre-
c. %15 diyi 40 ayda, ay sonlar›nda hangi eflit taksitlerle geri
d. %16 ödeyecektir? (Ayl›k faiz oran› %1,5)
e. %17 a. 5.000
b. 5.190
5. Bir bankada 3 ay vadeli hesap açt›r›ld›¤›nda 3. y›l›n c. 5.195
sonunda T8.979 elde edilmifltir. Faiz oran› y›ll›k %20 ise d. 5.200
ne miktarda para yat›r›lm›fl idi? e. 5.210
a. 4.189
b. 5.000
c. 5.212
d. 5.162
e. 6.125
“ Kredi kart› faizlerinde yeni düzenleme

24 Aral›k 2011 - 11:21
Merkez Bankas› kredi kartlar›nda Türk liras› ifllemlerde
1. a
2. a
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Para Neden Zaman De¤eri-
ne Sahiptir” bölümünü gözden geçiriniz.
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Basit Faiz Hesaplamalar›”
uygulanan ayl›k azami akdi faiz oran›n› ve ayl›k azami bölümünü gözden geçiriniz.
gecikme faiz oranlar›n› 1 Ocak 2012’den itibaren art›r- 3. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Basit Faiz Hesaplamalar›”
d›. Türk liras› ifllemlerde ayl›k azami akdi faiz oran› yüz- bölümünü gözden geçiriniz.
de 2.34, ayl›k azami gecikme faiz oran› ise yüzde 2.84 4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Basit Faiz Hesaplamalar›”
olarak uygulanacak. Kredi kartlar›nda dolar ve euro ifl- bölümünü gözden geçiriniz.
lemlerinde uygulanan ayl›k azami akdi faiz oran› ile ge- 5. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Bileflik Faiz Hesaplamalar›”
cikme faiz oran›nda ise de¤iflikli¤e gidilmedi. bölümünü gözden geçiriniz.
Merkez Bankas›’n›n Kredi Kart› ‹fllemlerinde Uygulana- 6. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Bileflik Faiz Hesaplamalar›”
cak Azami Faiz Oranlar› Hakk›nda Tebli¤de De¤ifliklik bölümünü gözden geçiriniz.
Yap›lmas›na Dair Tebli¤ Resmi Gazete’de yay›mland›. 7. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Nominal Faiz, Efektif Faiz
Buna göre kredi kartlar›nda ayl›k azami akdi faiz oran› ve Enflasyon” bölümünü gözden geçiriniz.
Türk liras› için yüzde 2.12’den yüzde 2.34’e ç›kar›l›r- 8. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Nominal Faiz, Efektif Faiz
ken, dolar için yüzde 1.70’te, euro için yüzde 1.64’te sa- ve Enflasyon” bölümünü gözden geçiriniz.
bit tutuldu. 9. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Eflit Taksitli Ödemeler” bö-
Ayl›k azami gecikme faizi oran›, Türk liras› için yüzde lümünü gözden geçiriniz.
2.62’den yüzde 2.84’e yükseltilirken, dolar için yüzde 10. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Borç Geri Ödemeleri “ bö-
2.20’de, euro için yüzde 2.14’te sabit tutulmas›na karar lümünü gözden geçiriniz.
verildi. Karar, 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren yürürlü-
¤e girecek ve 3 ayl›k dönem için geçerli olacak.
” S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

S›ra Sizde 1
Faiz, paray› sunanlar aç›s›ndan bugünkü kullan›m hak-
k›ndan vazgeçmenin getirisi oldu¤u için tasarruf sahip-
leri faiz oranlar›n› yak›ndan izleyecek ve kararlar›n› fa-
iz oranlar›na göre flekillendireceklerdir. Bu nedenle fa-
iz oranlar› artt›kça, faiz getirisine yönelen tasarruflar›n
da artmas› beklenebilir. Faiz oranlar›n›n düflmesi duru-
munda ise faiz getirisi sa¤layan yat›r›mlara yönelen ta-
sarruflar›n azalmas› ve bu tasarruflar›n baflka alternatif-
lere yönelmesi beklenebilir.
S›ra Sizde 2
i = %6
P = 50.000
I = T500
t=?
I=P*r*t
500 = 50.000 * 0.06 * t
t = 0,17 y›l = 0,17*12= 2,04 ay
S›ra Sizde3
S1=T50.000 (3 ay vadeli al›fl) c) j= %20
S2=55.000 (6 ay vadeli al›fl) m=12
P1=? r=?
P2=? m
S  j
P= 1 + r = 1 + 
(1 + i * t )  m 
12
50.000  0, 20 
P = =T 48.780 r = 1 +  − 1
1 (1 + 0,10 * 3 / 12)  12 
r = %21.94
(ilk seçenek için bugünkü de¤er)
Nominal faiz oran› %20 iken 6 ayda bir faizlendirme ya-
55.000 p›ld›¤›nda y›ll›k efektif faiz %21, 3 ayda bir faizlendirme
P = =T 52.381 yap›ld›¤›nda %21,55, her ay faizlendirme yap›ld›¤›nda
2 (1 + 0,10 * 6 / 12)
ise %21,94 olmaktad›r. Faizlendirme s›kl›¤› artt›kça
(ikinci seçenek için bugünkü de¤er) efektif faiz de artmaktad›r.
Bu makineyi üç ay vadeli olarak T50.000 fiyata almak
daha uygundur. S›ra Sizde 6
6
S›ra Sizde 4 (1 + 0,02) - 1
ABD = 20.000 6
= T 112.029
S = 100.000 (1 + 0,02) 0,02
n=4
ödemede bulunmak gerekmektedir.
i = %11
P=?
S›ra Sizde 7
Sn = P (1 + i)n
a) Al›nan kredi = T120.000
100.000 = P (1,11)4
n = 18
P= T65.873
i = %2
a=?
S›ra Sizde 5
1, 0218 − 1
a) j = %20 120.000 = a a = T 8.004
m=2 1, 0218 × 0, 02
r=? m
 j
1 + r = 1 +  b) ‹lk taksitteki faiz tutar›; 120.000×0,02 = T2.400
 m 
‹lk taksitteki anapara tutar›; 8.004-2.400 = T5.604
2
 0, 20 
r = 1 +  − 1 c)10. taksit ödendikten sonra kalan ödeme say›s› 8
 2 
olduguna göre;
r = %21
8
1, 02 − 1
Kalan borc = 8.004 * 8
=T 58.633
b) j = %20 1, 02 * 0, 02
m=4
r=? m II.taksitteki faiz tutar›; 58.633×0,02 = T1.173
 j
1 + r = 1 +  II. taksitteki anapara tutar›; 8.004-1.173 = T6.831
 m 
4
 0, 20 
r = 1 +  − 1
 4 
r = %21,55
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Ayd›n, Nurhan; Baflar Mehmet ve Coflkun, Metin. (2010).
Finansal Yönetim, Ankara: Detay Yay›nc›l›k.
Ayd›n, Nurhan (2009). Finans Matemati¤i, Ankara:
Detay Yay›nc›l›k.
Brealey A. Richard ve di¤erleri. (2007), ‹flletme Finan-
s›n›n Temelleri (Çev. Ünal Bozkurt ve Di¤erleri,
(5. Bask›), ‹stanbul: Literatür Yay›nc›l›k.
Bodie, Zvi ve Robert C. Merton. (1998). Finance (1.
Bask›), New Jersey: Prentice- Hall, Inc.
4
Amaçlar›m›z

Finansal analiz türlerini, analizde kullan›lan finansal tablolar› ve analiz tek-
niklerini tan›mlayabilecek,
Oranlar yoluyla iflletmeleri analiz edebilecek,
‹flletmenin kârl›l›¤› ile finansal oranlar aras›ndaki iliflkileri aç›klayabilecek,
Karfl›laflt›rmal›, yüzde ve e¤ilim analiz tekniklerinin finansal analizde nas›l
kullan›ld›¤›n› aç›klayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
• Finansal Analiz • Karfl›laflt›rmal› Analiz
• Oran Analizi • Yüzde Yöntemiyle Analiz
• Du Pont Analizi • E¤ilim Yüzdeleri Analizi
‹çindekiler
• G‹R‹fi
• F‹NANSAL ANAL‹Z TÜRLER‹,
ANAL‹ZDE KULLANILAN
F‹NANSAL TABLOLAR VE
TEKN‹KLER
• ORAN ANAL‹Z‹
Finansal Yönetim-I Finansal Analiz • F‹NANSAL ORANLAR ARASINDAK‹
‹L‹fiK‹LER (DU PONT ANAL‹Z‹)
• KARfiILAfiTIRMALI ANAL‹Z
• YÜZDE YÖNTEM‹YLE ANAL‹Z
• E⁄‹L‹M YÜZDELER‹ ANAL‹Z‹
(TREND ANAL‹Z‹)
Finansal Analiz
G‹R‹fi
Finansal yönetimin temel amac›n›n, iflletme de¤erini maksimize edecek kararlar
vermek oldu¤u ilk ünite belirtilmiflti. Piyasa de¤eri finansal tablolarda görülmese
de, piyasa de¤erinin düflmesini ya da yükselmesini etkileyecek de¤iflimleri finan-
sal tablolardan elde edilecek bilgilerle görmek mümkündür. Finansal tablolar, ba-
z› eksikliklerine ra¤men finansal yönetim kararlar›n›n iflletmenin performans›n›,
riskini nas›l etkiledi¤ini ortaya koyabilir. Finansal analiz yap›larak iflletmenin Finansal Analiz: ‹flletmelerin
mali durumlar›n›n ve
hem mevcut durumu hem de geçmifl finansal koflullar› de¤erlendirilip, gelecekle faaliyet sonuçlar›n›n
ilgili planlama çal›flmalar›na ›fl›k tutacak bilgiler elde edilebilir. Finansal analizle ifl- de¤erlendirildi¤i
çal›flmalard›r.
letmenin güçlü ve zay›f yönleri belirlenmeden gelece¤i planlamak mümkün de¤il-
dir. Finansal analizle;
• ‹flletmenin temel ve ikincil amaçlara ulafl›p ulaflamad›¤›n› ölçmede,
• ‹flletme amaçlar›n› gerçeklefltirememiflse nedenlerini araflt›rmada,
• ‹flletmenin faaliyetlerinde baflar› ve etkinlik düzeyini ölçmede,
• ‹flletmenin üretim ve fiyatlama politikalar›n› de¤erlendirmede,
• ‹flletme faaliyetlerini kontrol etmede,
• Planlama yapma ve baflar›s›zl›¤a karfl› önlemler almada önemli faydalar
sa¤lan›r.
F‹NANSAL ANAL‹Z TÜRLER‹, ANAL‹ZDE

KULLANILAN F‹NANSAL TABLOLAR VE TEKN‹KLER
Finansal analiz; analizin yap›lma amac›na, analizin yap›l›fl biçimine, analizi yapa-
cak kiflilere göre de¤iflik flekillerde yap›l›r.
Finansal Analiz Türleri

Amac›na Göre Finansal Analiz: Analizin yap›lma amac›na göre finansal analiz yö-
netim, yat›r›m ve kredi analizleri olarak üç flekilde yap›l›r. Yönetim analizi; yöne- Yönetim Analizi: ‹flletme
yönetiminin etkin kararlar
tim fonksiyonunun yerine getirilmesine yönelik, iflletme yönetimi için yap›lan ana- alabilmesi için yap›lan
lizdir. Bu analizin odak noktas›n›, iflletme faaliyetlerinin planlanan amaçlar do¤rul- çal›flmalard›r.
tusunda gerçekleflip gerçekleflmedi¤inin incelenmesi, eksikliklerin ortaya konul-
mas› ve gerekli düzeltmelerin yap›lmas› oluflturur. Yat›r›m analizi; iflletmenin or- Yat›r›m Analizi: ‹flletmeye
taklar›, iflletmeye ortak olmay› düflünenler ile iflletmeye uzun süreli kaynak sa¤la- yat›r›m yapan ve yat›r›m
yapacaklar taraf›ndan
yacak olanlar taraf›ndan yap›lan analizdir. Bu analizde iflletmenin daha çok kazan- yap›lan analizdir.
ma gücü ve da¤›t›lacak kâr paylar› ve hisse senedi de¤erlerinin de¤iflimleri analiz
edilir. Kredi analizi; iflletmeye kredi verenlerle, kredi verecek olanlar›n, iflletmenin
borç ödeme gücünü ölçmek amac›yla yapt›klar› analizdir. Kredi analizinde ifllet-
menin dönen varl›klar›yla k›sa vadeli borçlar› aras›ndaki iliflkiler, iflletmenin serma-
ye yap›s› analiz edilir.
Kapsad›¤› Döneme Göre Finansal Analiz: Kapsad›¤› döneme göre finansal ana-
Statik Analiz: ‹flletmenin liz statik analiz ve dinamik analiz olarak iki flekilde yap›labilir. Statik analizde; be-
mali durumu ve faaliyet
sonuçlar› tek bir dönem için
lirli bir tarihte düzenlenmifl veya belirli bir döneme ait mali tablolardaki çeflitli ka-
ortaya konulur. lemler aras›ndaki iliflkilerin saptanmas›na çal›fl›l›r. Dinamik analizde ise, mali tab-
lolar birbirini izleyen dönemler itibariyle incelenir. ‹flletmenin belirli bir dönemin-
Dinamik Analiz: Birden fazla
döneme iliflkin mali analiz. deki mali durumu ve faaliyet sonuçlar› geçmifl dönemleriyle karfl›laflt›r›larak olum-
lu ya da olumsuz geliflmelerin ortaya konulmas›, analizin de¤erini art›racakt›r. ‹fl-
letmenin zaman içinde geliflimin yönünü gösteren dinamik analizden sadece cari
dönemi de¤erlendirmek için de¤il, ayn› zamanda, gelece¤e iliflkin tahminlerin ya-
p›lmas›nda da faydalan›l›r.
Analizi Yapacak Kiflilere Göre Finansal Analiz: Analizi yapacak kiflilere göre
finansal analiz iç analiz ve d›fl analiz olarak adland›r›l›r. Analiz, yönetici, muha-
sebeci, finansç› gibi iflletme içinden olan kiflilerce yap›l›yorsa iç analiz olarak ad-
land›r›l›r. ‹flletme d›fl› kifli ve kurumlarca yap›lan analize ise d›fl analiz denir. ‹fl-
letmeye kredi verecekler, menkul de¤er analistleri, arac› kurumlar, rakip kuru-
lufllar, potansiyel yat›r›mc›lar, devlet ve benzeri kifli ve kurumlar da iflletmeyi
analiz edebilir.
Finansal Analizde Kullan›lan Tablolar

‹flletmelerin her bölümü faaliyetleriyle ilgili verileri toplayarak ilgililere sunar. An-
cak bu bilgiler aras›nda en önemlisi, muhasebe bölümünde biriktirilen finansal bil-
gilerdir. Finansal analizden arzu edilen sonuca ulaflabilmek için iflletmeyle ilgili
do¤ru bilgiler kadar, bu bilgilerin belirli ilke ve kurallar çerçevesinde tutulmas› ve
sunulmas› da önemlidir. Finansal tablolar›n amac›, finansal tablo kullan›c›lar›na ifl-
letmenin finansal durumu, faaliyet sonuçlar› konusunda gerçekçi bilgiler sunmak-
t›r. Finansal tablolar›n bu amaca hizmet edebilmeleri için belirli ilke ve kurallar
çerçevesinde düzenlenmesi ve sunulmas› gerekmektedir. Di¤er ülkelerde oldu¤u
gibi ülkemizde de genel amaçl› finansal tablolar›n haz›rlanmas› ve sunulmas›yla il-
gili uluslararas› muhasebe standartlar›na paralel standartlar gelifltirilmekte, gerekli
düzenlemeler yap›lmaktad›r.
Finansal analizde analizin amac›na ba¤l› olarak çok say›da finansal tablodan
Bilanço: ‹flletmenin belirli faydalan›labilir. Bununla birlikte, analizde kullan›lan temel finansal tablolar bilan-
bir tarihteki varl›klar›yla, ço ve gelir tablosudur. Muhasebe derslerinde ayr›nt›l› olarak gördü¤ünüz gibi bi-
varl›klar›n›n kaynaklar›n›
gösteren tablodur. lanço ya da finansal durum tablosu, bir iflletmenin belirli bir tarihteki varl›klar›n›,
borçlar›n› ve öz sermayesini gösteren bir tablodur. Dolay›s›yla bilanço düzenlen-
Gelir Tablosu: ‹flletmenin bir
hesap döneminde elde etti¤i di¤i an itibariyle o iflletmenin finansal durumunu göstermektedir. Bilançonun aktif
tüm has›lat ve gelirlerle taraf› (varl›klar) kullan›m; pasif taraf› (borç ve öz kaynaklar›) ise kaynaklar olarak
yap›lan tüm maliyet ve
giderleri gösteren ve dönem
adland›r›lmaktad›r. Bilançonun varl›klar bölümü, “paraya dönüflüm çabuklu¤u”na;
faaliyet sonuçlar›n› kaynaklar bölümü ise, “ödeme çabuklu¤u”na göre düzenlenmektedir.
özetleyen tablodur. Gelir tablosu ise; iflletmenin bir hesap döneminde elde etti¤i tüm has›lat ve ge-
lirler ile yapt›¤› tüm maliyet ve giderleri gösteren tablodur.
Gelir tablosu; net sat›fllar, brüt sat›fl kâr› veya zarar›, esas faaliyet kâr› veya za-
rar›, faaliyet kâr› veya zarar›, dönem kâr› veya zarar› ve net dönem kâr› veya zara-
r› kalemlerini aç›kça gösterecek flekilde haz›rlan›r.
4. Ünite - Finansal Analiz 87
Statik analizin dinamik analize göre bafll›ca eksiklikleri nelerdir? SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
1
Finansal Analizde Kullan›lan Teknikler
Finansal tablolar çeflitli analiz teknikleri kullan›larak analiz edilebilir. Finansal ana-
lizden beklenen faydan›n sa¤lanmas› için, ço¤u zaman tek bir analiz tekni¤inden
de¤il, birden çok analiz tekni¤inden faydalanmak gerekmektedir. S O RAnalizde
U kulla- S O R U
n›lan bafll›ca teknikler flunlard›r:
• Oran analizi (Rasyo analizi)
D‹KKAT D‹KKAT
• Yüzde yöntemiyle analiz (Dikey analiz)
• Karfl›laflt›rmal› analiz (Yatay analiz)
• E¤ilim yüzdeleri analizi (Trend analizi) SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
ORAN ANAL‹Z‹ AMAÇLARIMIZ

Finansal oran, en basit flekliyle finansal tablolarda bulunan iki kalem aras›ndaki
iliflkiyi ifade eden say› olarak tan›mlanabilir. Finansal tablolardan say›s›z oran elde
AMAÇLARIMIZ
edilebilir. Önemli olan, analizin amac›na uygun kalemleri seçerek K ‹ Taralar›ndaki

A P ilifl- K ‹ T A P
kilerin araflt›r›lmas›d›r. Oran analizinde esas amaç, mali tablolarda yer alan iki ka- Oran Analizi: Finansal
tablololarda yer alan
lem aras›ndaki matematiksel iliflkinin ortaya konulmas› de¤il, bunun ne anlama kalemlerin birbirine
geldi¤inin yorumlanmas›d›r. Ancak oranlar yorumlan›rken baz› T E Lölçütlerden
EV‹ZYON fayda- oranlanmas›yla
T E yap›lan
LEV‹ZYON
lanmak gerekir. Bunlar› flu flekilde belirtmek mümkündür: analizdir.
• Hesaplanan oranlar, iflletmenin geçmifl dönemlerindeki oranlar›yla karfl›lafl-

t›r›lmal›; tek bir y›la iliflkin oranlar yerine birden çok döneme iliflkin oranla-
ra bak›lmal›d›r, ‹NTERNET ‹NTERNET
• Hesaplanan oranlar benzeri firmalar›n ya da iflletmenin faaliyet gösterdi¤i
sektörün ortalamalar›yla karfl›laflt›r›lmal›d›r,
• Hesaplanan oranlar deneyler sonucu bulunan oranlarla karfl›laflt›r›lmal›d›r.
Oranlar yorumlan›rken her iflletmenin, her sektörün özel koflullar› da dikkate

al›nmal›d›r. Oran analizinin baflar›s›, afla¤›da belirtilen noktalar›n gözden uzak
tutulmamas›yla art›r›labilir:
• Finansal oranlar yaln›zca iflletmenin zay›f veya güçlü yönlerini gösteren
bir araçt›r. Daha do¤ru yorumlar için di¤er verilerin de analizi gerekir.
• Oranlar yorumlan›rken fiyat seviyesindeki de¤ifliklikler, mevsimlik ve kon-
jonktürel hareketlerin etkileri dikkate al›nmal›d›r.
• ‹ncelenen iflletmenin herhangi bir oran›nda art›fl ya da azal›fl yaln›z pay ve
paydada ya da hem pay hem de payda da bir de¤ifliklik SIRA sonucu S‹ZDE olabilir. SIRA S‹ZDE
• Oranlarla ilgili olarak iflletmeler aras›nda karfl›laflt›rma yap›l›rken, muha-
sebe uygulamalar›n›n, izlenen politikalar›n birbirinden farkl› olabilece¤i,
bir iflletmenin di¤er iflletmeyle tam olarak karfl›laflt›r›lmas›n›n mümkün
olamayaca¤› unutulmamal›d›r.
S O R U S O R U
Oranlar de¤erlendirilirken farkl› kaynaklardan sa¤lanacak ilave bilgiler

D ‹ K Kde
A Tdikkate al›n- D‹KKAT
mal›d›r. Ekonomik ve politik hayattaki de¤iflimler, iflletme yönetim politikalar›ndaki de¤i-
flimler, yasalardaki de¤iflimler de oranlar›n de¤erlendirilmesinde önemlidir.
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Oranlar›n S›n›fland›r›lmas›
‹flletme içinden ya da d›fl›ndan farkl› gruplar›n, farkl› amaçlar› ve beklentileri ola-
ca¤›ndan finansal oranlar farkl› aç›lardan analiz edilecektir. Tüm analitik ihtiyaçla-
ra cevap verecek tek bir finansal oran yoktur. ‹flletmeye kredi verecekler birinci
derecede iflletmenin likiditesiyle ilgilenirken, bir tahvil al›c›s›, iflletmenin uzun dö-
nemli mali yap›s›yla ilgilenir. ‹flletmenin hisse senetlerine yat›r›m yapacak kifli, ön-
celikle iflletmenin cari ve gelecekteki gelirleriyle ve bu gelirlerinin istikrar› ile ilgi-
lenecektir. Farkl› gruplar›n, farkl› amaçlar›na yönelik olarak gelifltirilmifl oranlar›
befl grupta toplamak mümkündür. Bu oranlar flunlard›r:
• Likidite oranlar›
• Faaliyet oranlar›
• Finansal kald›raç oranlar›
• Kârl›l›k oranlar›
• Piyasa performans›n› de¤erlendirmede kullan›lan oranlar.
Likidite Oranlar›
Likidite Oranlar›: Likidite oranlar›, bir iflletmenin k›sa vadeli borçlar›n› karfl›layabilme yetene¤inin öl-
‹flletmelerin k›sa vadedeki
yükümlülüklerini
çülmesinde kullan›l›r. Bu oranlardan iflletmenin ne kadar kolayl›kla nakit elde ede-
karfl›layabilme yetene¤ini bilmesine ve ifllerin kötüye gitmesi halinde likiditesini koruyup koruyamad›¤›na
ölçen oranlard›r. yönelik bilgiler sa¤lan›r. Nakit bütçesi, bir iflletmenin likidite durumunu de¤erlen-
dirmede kullan›lan di¤er bir araçt›r. Likidite oranlar› olarak cari oran, asit test ora-
n› ve nakit oran› olarak üç önemli oran üzerinde durulacakt›r.
Cari oran; dönen varl›klar›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklara bölünmesiyle he-
saplan›r. Cari oran›n hesaplanmas›nda, flüpheli alacak karfl›l›¤›, stok de¤er düflüfl
karfl›l›¤›, menkul de¤erler de¤er düflüfl karfl›l›¤› gibi düzeltici hesaplar›n ilgili dö-
nemin dönen varl›klar›ndan düflülmesi gerekir. Ayr›ca bankalardaki paran›n bir
k›sm› bloke edilmifl ise bunun da ilgili hesaptan indirilmesi gerekir. Üretim ifllet-
melerinde cari oran›n genellikle 2 olmas› uygun olarak düflünülür. Ancak, ülke-
mizde oldu¤u gibi geliflmekte olan ülkelerde, iflletmelerin temel fon sa¤lama ka-
nal› olan bankalar›n k›sa vadeli kredi vermeyi tercih etmeleri nedeniyle likidite
oranlar› düflüktür.
Dönen Varlıklar
Cari Oran =
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
Dönen ya da cari varl›klar, iflletmenin elinde ve bankalarda bulunan paralar› ile
normal faaliyet dönemi içinde -bir y›l- paraya dönüfltürülebilen menkul de¤erleri,
alacaklar›, stoklar› ve peflin ödemeleri gibi varl›klar›d›r. K›sa vadeli yabanc› kay-
naklar ise iflletmenin bir y›l içinde ödemesi gereken borçlar›d›r. Afla¤›da, finansal
analizde oranlar›n nas›l kullan›ld›¤› bir örnek arac›l›¤› ile anlat›lm›flt›r.
Tablo 4.1’de A ‹flletmesinin 2009 ve 2010 y›llar›na iliflkin bilançolar›, Tablo
4.2’de A iflletmesinin 2010 y›l›na iliflkin gelir tablosu verilmifltir.
(T1.000) Tablo 4.1

A ‹flletmesinin
VARLIKLAR 2010 2009 Bilançolar›
Haz›r De¤erler 2.540 2.750
Menkul K›ymetler 1.800 1.625
Ticari Alacaklar (Net) l8.320 16.850
Stoklar 27.530 26.470
Toplam Dönen Varl›klar 50.190 47.695
Duran Varl›klar
Sabit Varl›klar 43.100 39.500
(-) Birikmifl Amortismanlar 11.400 9.500
Toplam Duran Varl›klar 31.700 30.000
TOPLAM VARLIKLAR 81.890 77.695
KAYNAKLAR
Mali Borçlar 9.721 8.340
Ticari Borçlar 8.500 5.635
Ödenecek Vergiler 3.200 3.150
Di¤er K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar 4.102 3.750
K›sa Vadeli Yab. Kyn. Toplam› 25.523 20.875
Uzun Vadeli Yab. Kyn.Top. 22.000 24.000
Toplam Yabanc› Kaynaklar 47.523 44.875
Ödenmifl Sermaye 13.000 13.000
Sermaye Yedekleri 10.000 10.000
Geçmifl Y›l Kârlar› 11.367 9.810
Toplam Öz Kaynaklar 34.367 32.820
TOPLAM KAYNAKLAR 81.890 77.695
Tablo 4.1’den faydalan›larak A iflletmesinin 2010 y›l› için cari oran› dönen var-
l›klar toplam›n›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklara bölünerek (50.190/25.523) 1,97
bulunur. Görüldü¤ü üzere A iflletmesinin cari varl›klar› cari borçlar›n›n yaklafl›k iki
kat› kadard›r. Di¤er bir ifadeyle, A iflletmesi 1 liral›k k›sa vadeli borcuna karfl›l›k
T1,97’lik döner varl›¤a sahiptir.
Tablo 4.2 (T1.000)

A ‹flletmesinin 31
Aral›k 2010 Tarihli Net Sat›fllar 112.760
Gelir Tablosu
Sat›fllar›n Maliyeti 85.300
Brüt Sat›fl Kâr› 27.460
Faaliyet Giderleri 15.940
Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri 6.540
Genel Yönetim Giderleri 9.400
Faaliyet Kâr› 11.520
Finansman Giderleri 3.160
Vergi Öncesi Kâr 8.360
Vergi %25 4.013
Dönem Net Kâr› 4.347
(T1.000) 31 Aral›k 2010 31 Aral›k 2009

A ‹flletmesinin yer ald›¤› sektöre iliflkin veriler de afla¤›daki gibi olsun:
Sektör Ortalamalar› A ‹flletmesi
Cari Oran 1,80 1,97
Asit- Test Oran› 0,80 0,89
Nakit Oran› 0,15 0,17
A ‹flletmesinin cari oran›, sektöre daha daha yüksektir. Bu durumda A iflletme-

sinin likidite gücünün sektör ortalamas›n›n üzerinde oldu¤u, k›sa dönemli borçla-
r›n› ödemede sorununun olmayaca¤› fleklinde düflünülebilir. Sektör ortalamas› ya-
n›nda iflletmenin ilgili oranlar›n›n geçmifl dönemlerle de karfl›laflt›rarak yorumlan-
mas›nda fayda vard›r. A ‹flletmesinin geçen y›ldaki cari oran› hesapland›¤›nda 2,28
(47.695.000/20.875.000) bulunmaktad›r. Bu, iflletmenin geçen y›la göre cari oran›n-
da bir düflmenin oldu¤unu göstermektedir.
Cari oran›n yüksek tutulmaya çal›fl›lmas› finansal yönetim aç›s›ndan uygun bir
davran›fl olarak görülmemektedir. Çünkü; iflletmelerin likiditesi artt›kça riski ve
bununla birlikte kârl›l›¤› da düflecektir. Bu nedenle iflletmeler faaliyet kolu ve ifllet-
menin özel durumu ile sosyal ve ekonomik koflullar› dikkate alarak, kârl›l›kla risk
aras›ndaki dengeyi kurmal›d›rlar.
Asit-Test Oran›: Likiditenin daha do¤ru de¤erlendirilmesinde kullan›lan bir öl-
çü de, ‘çabuk oran, hassas oran ya da asit- test oran›’ olarak ifade edilen orand›r.
Dönen Varlıklar - Stoklar
Asit - Test Oranı =
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
Bu oran›n cari orandan fark›, dönen varl›klar içinde likiditesi en düflük olan
stoklar›n dönen varl›klardan düflülmesidir. A iflletmesinin 2010 y›l› sonu itibariyle
asit test oran›;
50.190.000 -27.530.000
Asit Test Oranı = = 0,89 olarak bulunur.
25.523.000
A iflletmesinin stoklar› d›fl›ndaki dönen varl›klar›, k›sa vadeli yabanc› kaynak-

lar›n›n 0,89’na eflittir. Bu oran A ‹flletmesinin bulundu¤u sektörün asit- test oran›n-
dan (0,80) daha yüksektir. Geçen y›l A ‹flletmesinin asit-test oran› 1,02 ((47.695.000-
26.470.000)/20.875.000) idi. Cari oranda oldu¤u gibi asit test oran›nda da düflüfl
olmufltur.
Cari oran›n yüksek olmas› her zaman o iflletmenin likiditesinin yüksek olaca¤›-
n› göstermez. Dönen varl›klar içinde stoklara çok yat›r›m yap›lm›flsa iflletmenin li-
kiditesi düflücektir. Örne¤in bir iflletmenin cari oran› ve asit test oran› afla¤›daki gi-
bi olsun:
2006 2007 2008 2009 2010
Cari oran 1,20 1,45 1,65 1,73 1,90
Asit- test oran› 0,65 0,60 0,54 0,43 0,40
Bu iflletmenin cari oran› 2006’da 1,20 iken, 2010 y›l›nda yükselerek, 1,90 olmufl;
dolay›s›yla likiditesi artm›fl görünmektedir. Ancak asit test oran›na bak›ld›¤›nda asit
test oran›nda düflüfl olmufltur. ‹flletmenin cari varl›k kalemleri aras›nda en düflük li-
kiditeye sahip olan stoklara fazla yat›r›m yap›ld›¤›, buna ba¤l› olarak da likiditesi-
nin düfltü¤ü söylenebilir.
Asit-test oran›n›n alt›nda yatan varsay›m, alacaklar›n normal ödenme süresi
içinde nakte çevrilebilece¤idir. ‹flletmenin alacaklar›n›n likiditesinden flüphe edili-
yorsa alacaklar›n yafl çizelgesi haz›rlanmal›d›r. Genel olarak üretim iflletmeleri için
cari oran›n “iki”, asit test oran›n›n “bir” olmas›n›n uygun olaca¤› düflünülür. Böyle
bir kural koymak gerçekte pek anlaml› de¤ildir. ‹flletmelerin özelliklerine, sektö-
rün ve ekonominin genel koflullar›na ba¤l› olarak, bu oranlar söylenen de¤erlerin
alt›nda ya da üstünde olabilir.
Nakit Oran›: Bir iflletmenin en likit varl›klar›, haz›r de¤erleri ile menkul k›ymet-
leridir. Bu nedenle finansal analizde, iflletmenin likiditesi analiz edilirken nakit ora-
n›na da bak›l›r.
Hazır Değerler + Menkul Kıymetler

Nakit Oranı =
Kısa Vadeeli Yabancı Kaynaklar
2.540.000 + 1.800.000
A iflletmesinin 2010 y›l› nakit oran›; = 0,17 dir.
25.523.000
A iflletmesinin her 1 liral›k k›sa vadeli borcuna karfl›l›k 0,17 liral›k kasa ve pa-
zarlanabilir menkul de¤erlere sahip oldu¤u görülmektedir. A ‹flletmesinin nakit
oran› sektöre göre daha yüksek bulunmufltur. Bununla birlikte iflletme k›sa sürede
borçlanabilirse nakit oran›n›n düflüklü¤ü önemli bir sorun olarak görülmeyebilir.
Çünkü fazladan tutulan her bir liran›n f›rsat maliyeti vard›r.
Likidite oranlar› de¤erlendirilirken ayr›ca afla¤›da belirtilen noktalara dikkat

edilmelidir:
• Sat›fllar› istikrarl› olan, büyük dalgalanmalar göstermeyen iflletmelerin liki-
dite oranlar› di¤erlerine göre düflük olabilir.
• Alacak devir h›z›, stok devir h›z›, dönen varl›klar devir h›z› yüksek olan ifl-
letmeler daha düflük likidite oran›yla faaliyet gösterebilir.
• Bilanço ve gelir tablosunun kalitesi yükseldikçe daha düflük likidite oran-
lar›yla çal›fl›labilir. Bilanço ya da gelir tablosunda yer alan kalemler ne ka-
dar gerçekçi de¤erlerle ifade edilmiflse iflletmenin likiditesi o kadar yüksek
olacakt›r. Modas› geçmifl stoklar›n, tahsili mümkün görünmeyen alacakla-
r›n ya da likiditesi düflük menkul de¤erlerin yer ald›¤› bir bilançoya daya-
l› olarak yap›lan analiz gerçekçi olmayacakt›r.
• Alacaklar›n›n büyük bir k›sm› senetli olan bir iflletmeyle daha az senetli
alacaklar› olan iflletmenin likidite oranlar› ayn› olsa bile likidite güçleri ay-
n› olmayacakt›r. Senetli alacaklar› daha fazla olan iflletmenin likiditesi da-
ha yüksek olacakt›r.
• ‹flletmenin sat›fl ve sat›n alma politikalar› ile k›sa vadeli yabanc› kaynakla-
r›n vade da¤›l›m› likidite gücünün belirlenmesinde önemlidir. Sat›fllar›n›
daha çok peflin, al›fllar›n› da daha çok vadeli yapan iflletme daha düflük li-
kiditeye sahip olabilir. Yine borçlar›n› belirli bir ödeme plan› içinde öde-
yen iflletmelerin likiditeleri daha düflük olabilir.
Faaliyet Oranlar› (Etkinlik Oranlar› Ya da Verimlilik Oranlar›)

Etkinlik Oranlar›: ‹flletmenin Faaliyet oranlar›, iflletmelerin varl›k ya da varl›k gruplar›na, bu varl›klar›n sa¤lad›-
varl›klar›n› ne derecede ¤› gelirlere oranla ne kadar yat›r›m yapt›klar›n›, varl›klar›n› ne derece verimli kul-
etkin kullanabildi¤ini
ölçmekte kullan›lan land›klar›n› de¤erlendirmede kullan›lan oranlard›r. Faaliyet oranlar›n›n yüksek ol-
oranlard›r. mas› arzu edilen bir durumdur. Ancak faaliyet oranlar›n›n yüksek olmas› yan›nda
kârl›l›k oranlar› da yüksekse anlaml› olacakt›r. Di¤er bir ifade ile faaliyet oranlar›
kârl›l›k oranlar›yla birlikte ele al›narak yorumlanmas› gerekir.
Faaliyet oranlar› olarak flu oranlar hesaplanabilir:
• Alacaklar›n ortalama tahsil süresi.
Ortalama Tahsil Süresi:
Alacaklar›n tahsil edilece¤i
• Alacaklar›n devir h›z›.
ortalama gün say›s›n› • Stok devir h›z›.
göstererek müflterilerin • Sabit varl›klar›n devir h›z›.
ödeme h›z›n› ölçer. Oran,
SIRA S‹ZDE
alacaklar› günlük sat›fllara • ToplamSIRA varl›klar›n
S‹ZDE devir h›z›.
göre ifade eder. Alacaklar›n Ortalama Tahsil Süresi: Alacaklar›n likiditesini ölçmekte kullan›lan
iki orandan birincisi ortalama tahsil süresidir.
Ticari Alacaklar
Ortalama Tahsil Süresi =
S O R U S O R U Yıllık Kredili Satışlar / 360
D‹KKAT Eflitli¤in paydas›nda

D ‹ K K A T yer alan y›ll›k kredili sat›fllar›n saptanmas› güç oldu¤unda, bunun ye-
rine toplam sat›fllar da kullan›labilir.
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
 
 
 18.320.000 
A iflletmesinde 2010 y›l› itibariyle ortalama tahsil süresi   = 58, 5
 112.760.000 
gün olmaktad›r.  
 360
Sektör Ortalamalar› A ‹flletmesi
Alacaklar›n Ortalama Tahsil Süresi 47 gün. 58,5 gün
Stok Devir H›z› 3,9 3,16
Sabit Varl›k Devir H›z› 4,82 3,56
Toplam Varl›k Devir H›z› 1,75 1,41
Sektör ortalamas›n›n 47 gün oldu¤u bu sektörde, A iflletmesinin ortalama tahsil

süresinin sektör ortalamas›na göre daha uzun oldu¤u görülmektedir. Bir evvelki
y›lda A ‹flletmesinin ortalama tahsil süresi, 2009 y›l› gelir tablosu olmad›¤› için he-
saplanamamaktad›r. A ‹flletmesinin ortalama tahsil süresinin endüstri ortalamas›n-
dan daha uzun olmas›, bu iflletmenin alacaklara daha fazla fon ba¤lad›¤›n›, dolay›-
s›yla daha liberal bir kredi politikas› uygulad›¤›n› gösterir. ‹flletme böyle bir politi-
kayla sat›fllar›n› yeterli düzeyde artt›rabiliyor ve arzu edilen kârl›l›¤› elde edebili-
yorsa bu politikan›n do¤ru oldu¤u söylenebilir.
Ortalama tahsil süresinin çok k›sa olmas›, çok k›s›tl› bir kredi politikas›n›n uy-
guland›¤›n› gösterir. Böyle bir politikadan dolay› sat›fllar azalabilir; kârlar da bek-
lenenden daha az olabilir. Bu durumda kredi standartlar› esneklefltirilebilir. Di¤er
taraftan ortalama tahsil süresinin çok uzun olmas›, liberal bir kredi politikas›n›n uy-
gulanmakta oldu¤unu, bu durumda da alacaklar›n bir k›sm›n›n ödenmeyebilece¤i-
ni düflünmek gerekir. Dolay›s›yla flüpheli alacak zararlar›ndan dolay› kârlar›n aza-
labilece¤i gözden uzak tutulmamal›d›r.
Sat›fllar mevsimsel ise ya da y›l içinde oldukça büyük bir art›fl göstermiflse y›l
sonu alacak bakiyesini kullanmak uygun olmayabilir. Mevsimselli¤e uymak için
ayl›k kapan›fl bakiyelerinin ortalamas›n› kullanmak uygun olacakt›r. Büyüme du-
rumunda ise y›l sonundaki alacak bakiyesi, sat›fllara göre yan›lt›c› biçimde yüksek
olacakt›r. E¤er y›l boyunca sat›fllardaki büyüme devaml› ise y›l›n bafl›ndaki ve so-
nundaki alacaklar›n ortalamas›n›n kullan›lmas› uygun olabilecektir.
Alacaklar›n Devir H›z›: Alacak devir h›z›, alacaklar›n y›lda kaç kez tahsil edil-
di¤ini gösterir. Alacak devir h›z› artt›kça iflletmenin likiditesi artabilir. Ancak s›k› bir
kredi politikas› uygulamas› iflletmenin pazar pay›n› daraltabilir.
Alacak devir h›z›n›n düflüklü¤ü, ço¤u zaman iflletmenin alacak tahsil politikas›-
n›n etkin olmamas›ndan kaynaklan›r. Düflük devir h›z›, iflletme alacaklar›n›n tahsil
edilmeme riskini de art›racakt›r. Alacaklar›n devir h›z›, bir y›l içindeki gün say›s›-
n›n, ortalama tahsil süresine bölünmesiyle bulunur.
360
Alacakların Devir Hızı =
Ortalama Tahsil Süresi
Alacak devir h›z› flu flekilde de hesaplanabilir:
Kredili Satışlar
Alacak Devir Hızı =
Ticari Alacaklar
Ortalama tahsil süresi ve alacaklar›n devir h›z›, alacaklar›n tahsilindeki h›z›
gösterir. Bu nedenle asit-test oran›n›n, mutlaka alacak devir h›z› ile desteklenme-
si gerekmektedir.
Stoklar›n Devir H›z: Stok devir h›z›, stoklar›n likiditesini gösteren bir ölçü olup,
stoklarla sat›fllar aras›ndaki iliflkiyi verir. Stok devir h›z› afla¤›daki gibi hesaplan›r:
Satışların Maliyeti
Stok Devir Hızı =
Ortalama Stokk
Ortalama stok düzeyi de¤iflik flekillerde hesaplanabilir. E¤er iflletmenin sat›flla-
r› düzenli bir büyüme gösteriyorsa, dönem bafl› ve dönem sonu stoklar›n ortalama-
s› al›narak, ortalama stok düzeyi saptan›r. E¤er sat›fllar mevsimsel ya da büyük dal-
galanmalar gösteriyorsa, tüm y›l için stok düzeyi, her ay sonundaki stok miktar›n›n
toplam›n›n ay say›s›na bölünmesiyle bulunur.
Bazen stok devir h›z›, y›ll›k sat›fllar›n y›l sonundaki stoklara bölünmesiyle de
hesaplamaktad›r. Sat›fllar›n stoklara oran› daha az hassas bir ölçü olmas›na ra¤-
men, endüstri ve iflletme aras›nda bir karfl›laflt›rma yap›lacaksa kullan›lmas›nda bir
sak›nca bulunmamaktad›r.
Genellikle stok devir h›z› yükseldikçe, iflletmenin stok yönetimi daha çok etkin-
SIRA S‹ZDE lik kazan›r.SIRA
Buna S‹ZDE ra¤men, nispi olarak yüksek bir stok devir h›z›, çok düflük bir
stok düzeyinin oldu¤unu da gösterebilir. Bu durum, ayn› zamanda stoklar› yenile-
mek için küçük siparifllerin verilmifl olmas›n›n bir sonucu olabilir. Bu durumlardan
herhangi biri, büyük miktarlara ulaflan stok bulundurmaya ve düflük bir stok devir
h›z›na k›yasla maliyetleri yükseltebilir. Dolay›s›yla oran›n yorumlanmas›nda bu
S O R U S O R U al›nmas› gerekir.
faktörlerin dikkate
D‹KKAT Stok devir h›z›

D ‹ hesaplan›rken
KKAT sat›fllar›n maliyeti ele al›nmal›d›r. Ancak bu verinin elde edi-
lememesi durumunda analizin kalitesini azaltmakla birlikte sat›fllar rakam› kullan›labilir.
Stok devir h›z›n›n nispeten düflük olmas›, yavafl hareket eden bir stoku ya da
baz› stok kalemlerinin modas›n›n geçmifl oldu¤unu da gösterebilir. Modas› geçmifl
AMAÇLARIMIZ

olan stoklar›n ise zarar kaydedilmesi zorunlu olabilir. Bu durumda stoklar›n likit
AMAÇLARIMIZ
bir varl›k olarak görülmesi olanaks›zd›r.
A iflletmesinin ortalama stok düzeyi, dönem bafl› ve dönem sonu stoklar›n or-
27.530.000 +26.470.000
talamas› al›narak = T27.000.000 dir. Sat›fllar›n maliyeti,
2
85.300.000
bulunan bu de¤ere bölündü¤ünde = 3,16 elde edilir. Endüstride orta-
TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON 27.000.000
lama stok devir h›z› 3,9 oldu¤una göre, A iflletmesinin stok devir h›z› sektöre göre
daha düflük bulunmufltur. Dolay›s›yla A iflletmesinin, endüstriye göre, stoklara bi-
‹NTERNET raz daha fazla

‹ N T E Ryat›r›m
NET yapmakta oldu¤u söylenebilir. A iflletmesince böyle bir po-
litikan›n takip edilmesinde iki noktaya dikkat edilmelidir:
• Ani siparifllerin yerine getirilebilmesi için stoklarda her bir kalemin bulun-
durulmas› fleklinde bir politika takip ediliyor olabilir. Bu durumda ilave sa-
t›fllar dolay›s›yla sa¤lanacak kârla fazla stok bulundurman›n getirece¤i mali-
yetlerin karfl›laflt›r›lmas› gerekir.
• Stoklar›n›n bir bölümü hasara u¤rayabilir. Bu durumda stoklar›n likiditesi
azalaca¤›ndan, bunlar›n realize edilebilir de¤erlerle kaydedilmesi gerekir.
E¤er herhangi bir iflletmenin stok devir h›z› çok yüksek ise, s›k s›k baz› kalem-
lerin stoklarda kalmad›¤› görülecektir. Bunun do¤al sonucu olarak sat›fllarda du-
raklamalar olabilecektir.
Sabit Aktiflerin Devir H›z›: Sabit aktiflerin devir h›z› afla¤›daki eflitlikle elde edilir:
Net Satışlar
Sabit Aktiflerin Devir Hızı =
Net Sabitt Varlıklar
Bu devir h›z›, iflletmenin sabit varl›klar›ndan ne oranda faydaland›¤›n› gösterir.

Di¤er bir ifade ile bir birim sabit varl›¤a karfl›l›k kaç birimlik sat›fllar›n gerçekleflti-
rildi¤i hesaplanmaktad›r.
Bir iflletmenin bilançosundaki sabit varl›klar, o iflletmenin makine, araç, gereç
SIRA varl›klar
ve binalar gibi varl›klara ne kadar yat›r›m yapt›¤›n› gösterir. Sabit S‹ZDE belirle- SIRA S‹ZDE
nirken afla¤›da belirtilen faktörlere dikkat edilmelidir:
• Sabit varl›klar›n sat›n alma maliyeti, D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
• Sabit varl›klar›n al›nmalar›ndan bugüne kadar geçen süresi,
• ‹flletmece uygulanan amortisman politikas›,
S O R U S O R U
• Sat›n al›nana göre kiralanan sabit varl›klar›n miktar›.
Sabit aktiflerin devir h›z› yorumlan›rken iflletmede yeniden de¤erlendirme

D ‹ K K A Tyap›l›p yap›l- D‹KKAT
mad›¤›na, sabit varl›klar aras›nda yap›lmakta olan yat›r›mlar›n yer al›p almad›¤›na da dik-
kat edilmelidir. SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
Yukar›da say›lan faktörlerin etkisiyle iflletmelerin sabit varl›klar›n›n devir h›zla-

r› farkl› hesaplanabilir. Bu nedenle bu oran, iflletmeler aras› karfl›laflt›rmalar
AMAÇLARIMIZ
ayn› iflletmenin farkl› y›llardaki de¤iflimlerini görmek için kullan›lmal›d›r.
yerine,
AMAÇLARIMIZ
112.760.000
A iflletmesinin sabit varl›k devir h›z› = 3,56 olup, endüstri ortala-
31.700.000 K ‹ T A P K ‹ T A P
mas› olan 4,82’ den küçüktür. A iflletmesinin di¤er devir h›z› oranlar›na bak›ld›¤›n-
da, sabit varl›k devir h›z›n›n da düflük olmas› flafl›rt›c› de¤ildir. Dolay›s›yla endüs-
T E Ldaha
trideki di¤er iflletmelere oranla A iflletmesinin sabit varl›klar›n› E V ‹ Z Yaz
O N etkin kul- TELEV‹ZYON
land›¤› düflünülebilir.
Toplam Varl›klar›n Devir H›z›: Toplam varl›k devir h›z›, iflletmenin varl›klar›n›
ne kadar verimli kulland›¤›n› gösterir. Oran, her bir liral›k varl›¤›n
‹ N T Eyaratt›¤›
RNET sat›fl› öl- ‹NTERNET
çer. Varl›k devir h›z› flu flekilde hesaplan›r:
Net Satışlar
Varlık Devir Hızı =
Ortalama Toplam Vaarlıklar
A iflletmesinin varl›k devir h›z›; 112.760.000

=1,413'tür.
(81.890.000+ 77.695.000) / 2
Endüstrideki di¤er iflletmelere göre yüksek bir de¤er, iflletmenin tam kapasite-
ye yak›n çal›flt›¤›n› ifade eder. Varl›klar y›l içinde de¤iflti¤i için dönem bafl› ve dö-
nem sonu toplam varl›klar›n ortalamas›n› almak daha do¤ru bir yaklafl›m olacak-
t›r. Bu amaçla A iflletmesinin ortalama toplam varl›klar›, 2009 ve 2010 y›l› toplam
varl›klar› ikiye bölünerek bulunmufltur. Sektöre göre A ‹flletmesinde sabit varl›k
devir h›z› da düflük ç›km›flt›r.
S›la A.fi’nin ve ilgili sektörün verileri afla¤›daki gibidir. Bu verilerle SIRA

S›la A.fi’nin
S‹ZDE k›sa vade- SIRA S‹ZDE
li borç ödeyebilme gücünü de¤erlendiriniz. 2
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT

S›la A.fi Sektör

Dönen Varl›klar 17.350 Cari Oran 1,18
Alacaklar 8.480 Asit-Test Oran› 0,92
Haz›r De¤erler 3.160 Alacaklar›n Devir h›z› 10,2
Stoklar 2.540 Stok Devir H›z› 18
Sat›fllar (Tümü Kredili) 46.750
Sat›lan Mal. Maliyeti 38.000
K›sa Süreli Borçlar 16.830
Borç Oranlar› (Kald›raç Oranlar›, Mali Yap› Oranlar›)

Borç Oranlar›: ‹flletmenin Finansal yönetimde finanslama konusu büyük öneme sahiptir. Bu nedenle finan-
mali yap›s›n› ortaya koyarak
uzun vadeli borç ödeme sal yönetim aç›s›ndan borç oranlar›n›n önemi büyüktür.
SIRA S‹ZDE
gücünü gösteren oranlard›r. SIRA S‹ZDE
Bir iflletmenin borç miktar›, k›sa ve uzun vadeli kredi verenleri yak›ndan ilgi-
lendirir. ‹flletmeler borçla finansmana a¤›rl›k verdikçe risk artmakta, kreditörlerin
D Ü fi Ü N E L ‹ M güvencesi Dazalmaktad›r.
Ü fi Ü N E L ‹ M
Örne¤in iflletmede kaynaklar›n %85’i borç ile finanse edil-
miflse, kreditörlerin haklar›na zarar vermeksizin, iflletmede varl›klar›n de¤eri sade-
ce %15 düflebilir. Tersi durumda, yani iflletme kaynaklar›n›n %15’i borçla finanse
S O R U S O R U
edilmiflse, varl›klar›n de¤eri %85 düflse bile kreditörlerin haklar›na zarar gelmez.
D‹KKAT ‹flletmenin gelirleri

D ‹ K K A T ve varl›klar› üzerinde öncelikle borç verenlerin haklar› oldu¤u için,
faaliyetlerdeki dalgalanmalardan daha çok hissedarlar etkilenirler. Dolay›s›yla daha fazla
SIRA S‹ZDE
borçlanmayla artan riskten, hissedarlar daha çok etkilenecektir.
SIRA S‹ZDE
Finansal yap›yla ilgili afla¤›daki oranlar hesaplanabilir:

AMAÇLARIMIZ
• BorçAMAÇLARIMIZ
oran›
• Borç-öz sermaye oran›
• Faizin kazan›lma say›s›
K ‹ T A P • SabitK yükümlülükleri
‹ T A P karfl›lama oran›
Borç Oran›: Oran, iflletme varl›klar›n›n ne kadar›n›n kreditörlerce karfl›lanmak-
ta oldu¤unu gösterir. Toplam borçlar, iflletmenin hem k›sa hem de uzun vadeli
TELEV‹ZYON T E L E Viçerir.
tüm borçlar›n› ‹ Z Y O N Borç oran› afla¤›daki flekilde hesaplan›r:
Toplam Yabancı Kaynaklar

Borç Oranı =
Toplam Varlıklar
‹NTERNET
‹flletmelerde öz kaynak ve
‹ N T E Rartt›kça
Borç oran› NET sabit nakit ç›k›fl› gerektiren faiz masraflar› da artar. E¤er
uzun vadeli borç toplam›na borç oran› çok yüksekse, iktisadi daralmalar›n oldu¤u ortamlarda faiz masraflar›-
devaml› sermaye denir.
n› karfl›layacak düzeyde nakit ak›fl› sa¤lamada zorluklarla karfl›lafl›labilir. Yeni
fonlara ihtiyaç oldu¤unda, yeni kreditörlerin bulunmas› zorlaflacak ve maliyet
yüksek olacakt›r.
25.520.000 +22.000.000
A iflletmesinin 2010 y›l sonu itibariyle borç oran› = 0,58
181.890.000
dir. Oran iflletme varl›klar›n›n %58 inin kreditörlerce finanse edildi¤ini gösterir.
Sektör Ortalamalar› A ‹flletmesinin

Borç Oran› 0,47 0,58
Borç/Öz Sermaye 0,89 1,39
Faizin Kazan›lma Say›s› 6,70 3,63
Sabit Giderleri Karfl›lama Oran› 4,5 1,63
Sektör ortalamas›n›n %47 oldu¤u bu sektörde, A iflletmesinin daha fazla bor-

ca yer verdi¤i görülmektedir. Bazen borç oran› hesaplan›rken k›sa ve uzun va-
deli borçlar›n toplam› de¤il de yaln›zca uzun süreli borçlar toplam› kullan›lmak-
tad›r. Analizin amac›na ba¤l› olarak daha do¤ruyu yans›tacaksa o oran›n seçilme-
si uygun olacakt›r. ‹flletmeler aras›nda bir karfl›laflt›rma yap›l›yorsa, bu durumda
oran›n ayn› flekilde hesaplan›p hesaplanmad›¤›na dikkat edilmelidir. Toplam
varl›klar›n hesaplanmas›nda varl›klar›n de¤erinden birikmifl amortismanlar›n dü-
flülmesi gerekmektedir.
Borç-Öz Sermaye Oran›: Oran, afla¤›daki flekilde hesaplan›r:
Toplam Yabancı Kaynaklar

Borç - Öz Sermaye Oranı =
Toplam Öz Sermaye
Oran, borç oran›na benzer olup, iflletmenin sahipleri taraf›ndan finanse edilen
miktarla kreditörlerce finanse edilen miktar aras›ndaki iliflkiyi gösterir. Faiz mas-
raflar›, genellikle bir y›ldan uzun vadeli borçlar üzerinde yo¤unlaflt›¤›ndan, oran›n
hesaplanmas›nda uzun vadeli borç-öz sermaye oran› kullan›l›r. SIRA S‹ZDE
Ayr›ca oranda, SIRA S‹ZDE
kullan›ld›¤› amaca ba¤l› olarak, imtiyazl› hisse senetleri öz sermayenin bir unsuru
olmaktan çok borçlar içinde düflünülür. ‹mtiyazl› hisse senetleri, adi hisse senet-
lerine k›yasla bir öncelik hakk›n› temsil ederler. Dolay›s›yla adi hisse senedi sa-
hipleri bir iflletmeyi incelerken, imtiyazl› hisse senetlerini genellikle borç olarak
kabul ederler. S O R U S O R U
‹mtiyazl› hisse senetleri melez karakterli finansal varl›klard›r. Sürekli

D ‹ Kkâr
K A Tpay› ödemeyi D‹KKAT
gerektirmesi nedeniyle tahvil, ortakl›k hakk› vermesi nedeniyle hisse senedi özelli¤ine
sahiptir.
47.523.000
A iflletmesinin 2010 y›lsonu itibar›yla borç-öz sermaye oran› = 1,38
34.367.000
AMAÇLARIMIZ
ya da %138,3 tür. Endüstri ortalamas›n›n %89 oldu¤u bu sektörde A iflletmesinin AMAÇLARIMIZ
daha çok borç kulland›¤› görülmektedir. Oran, A iflletmesine borç verenlerin sek-
tör ortalamas›na oranla daha az güvenlik marj›na sahip olduklar›n› gösterir.
Faizin Kazan›lma Say›s›: Faizin kazan›lma say›s› afla¤›daki formül yard›m›yla
hesaplanabilir:
Faiz ve Vergi Öncesi Gelirler
Faizin Kazanılma Sayısı =
Faiz Giderleri
Bu oran iflletmenin cari kazançlar›n›n cari faiz ödemelerini ne derecede karfl›-
layabilece¤ini gösterir. Sa¤l›kl› bir firmada faiz ödemelerinin çok üstünde faiz ve
11.520.000
vergi öncesi gelir(FVÖG) vard›r. A iflletmesinin ilgili oran› = 3,65’tir.
3.160.000
Bu, A iflletmesinde faiz giderlerinin 3,65 kat› kadar faaliyet kâr›n›n oldu¤unu ifade
eder. Bu rakam, endüstri standard› olan 6,7’den oldukça düflüktür. Bu da, A ifllet-
mesinin faaliyetlerini finanse etmede kreditörlere daha fazla a¤›rl›k verdi¤ini, riski-
ni art›rd›¤›n› gösterir.
Sabit Giderleri Karfl›lama Oran›: Faizin kazan›lma say›s›na benzemekle birlikte,
daha genifl kapsaml› di¤er bir oran da, iflletmenin sabit giderlerinin ne oranda ka-
zan›ld›¤›n› gösteren orand›r. Sabit giderleri karfl›lama oran› afla¤›daki eflitlik yard›-
m›yla elde edilir:
FVÖG + Kira Ödemeleri

Faiz + Kira Ödemeleri + Vergi Öncessi İmt . His.Snt. Dividantları + Vergi Öncesi Ödenim Fonu
Sabit giderleri karfl›lama oran›, sabit bir oranda ödeme yükü gerektiren giderler
önemli boyutlara ulafl›yorsa hesaplanmal›d›r. Sabit giderlere örnek olarak kiralar,
faizler, tahvillerin y›ll›k anapara taksitleri vb. ödemeler verilebilir. Bu gibi ödeme-
lerin ortak yönü bir yasal anlaflma sonucu do¤mufl olmalar›d›r. Baz›lar› vergi aç›-
s›ndan gider olarak kabul edilirken, baz›lar› kabul edilmezler. Vergi aç›s›ndan gi-
der kabul edilmeyen türden ödemeler söz konusu ise, bu gibi ödemelerin vergi-
den önceki baza çevrilmesi gerekir.
Örne¤in, tahvillerin y›ll›k taksitlerinde bu durum söz konusudur. Tahvillerin
y›ll›k taksitlerle geri ödenmesi söz konusu oldu¤unda (ödenim fonu), ödenim fo-
nunun vergiden önceki baza çevrilmesi gerekir. Bunun için söz konusu taksit “1-
Vergi oran›”na bölünür.
A iflletmesinin 2010 y›l› için sabit giderleri karfl›lama oran› [(11.520.000+150.000)]
/ [(3.160.000+150.000.000+2.000.000 / 1-0,48)] 1,63 olarak bulunur. (‹flletmenin kira
ödemeleri T150.000.000, di¤er sabit ödemeleri ise T2.000.000’dir.)
Endüstri ortalamas›n›n 4,5 oldu¤u bu sektörde A iflletmesinin ilgili oran› 1,63
olup, oldukça düflük bir de¤erdedir. Dolay›s›yla A iflletmesinin riskinin yüksek ol-
du¤u, yüksek borç oran› ve düflük sabit giderleri karfl›lama oran›yla da, deflastyo-
nist dönemlerde büyük bir finansal güçlükle karfl›laflabilece¤i söylenebilir.
Kârl›l›k Oranlar›
Kârl›l›k Oranlar›: Kârl›l›k oranlar›, bir iflletmenin yat›r›m ve finansman kararlar›n›n ne derece uygun
‹flletmelerin faaliyetlerinde oldu¤unu gösteren oranlard›r. Kârl›l›k oranlar› sat›fllar ve yat›r›mlar üzerinden elde
ne derece baflar›l›
olduklar›n› ölçmede edilen kârl›l›¤› gösterdi¤inden, yönetimin etkinli¤ini ve performans›n› de¤erlendir-
kullan›lan oranlard›r. mede en önemli göstergelerden biridir. ‹flletme de¤erinin maksimize edilmesi kâr-
l›l›¤a ba¤l› olarak gerçeklefltirilebilecektir. Dolay›s›yla hem iflletme yönetimi hem
de iktisadi ç›karlar› iflletmenin uzun dönemli yaflamas›na ba¤l› olan herhangi bir
kifli ya da kurum daha çok kârl›l›k oranlar›yla ilgilenecektir.
Bir iflletmenin elde etti¤i kâr›n yeterli olup olmad›¤› de¤erlendirilirken;
• Sermayenin alternatif alanlarda kullan›m durumunda sa¤layabilece¤i gelir,
• Genel ekonomik koflullardaki geliflmeler, ekonominin devresel olarak için-
de bulundu¤u evre,
• Ayn› endüstri kolundaki iflletmelerin kârl›l›k oranlar›,
• ‹flletmenin kâr hedefleri,
• Sermaye maliyetinin göz önünde bulundurulmas› gerekir.
Kâr›n mutlak de¤erinden çok, yukar›daki faktörlerin ele al›nmas›yla yap›lacak
‹flletmenin kârl›l›k analizi,
yat›r›mlara göre kârl›l›¤› de¤erlendirmeler daha anlaml› olacakt›r. ‹flletmenin kâr› ilk bak›flta düflük görüle-
gösteren oranlar ve sat›fllara bilir; fakat kâr ayn› endüstri kolundaki di¤er iflletmelerden daha yüksek ise, söz
göre kârl›l›¤› gösteren
oranlar olarak iki grupta
konusu iflletmenin kâr›n› tatmin edici olarak yorumlamak gerekmektedir. Yine bir
yap›labilir. iflletmenin kârl›l›¤›n›n düflük oluflu, ekonominin devresel olarak durgunluk döne-
mine girmesi veya iflletmenin faaliyette bulundu¤u endüstri kolundaki olumsuz
geliflmeler sonucu ortaya ç›km›fl olabilir.
Kârl›l›k oranlar› hem yat›r›mlara göre hem de sat›fllara göre hesaplanabilir. Bu
oranlar iflletmenin faaliyetlerindeki etkinli¤i ortaya koymaktad›r.
Sat›fllar Üzerinden Kârl›l›k Oranlar›

Brüt Kâr Marj›: Brüt kâr marj› afla¤›daki eflitlik yard›m›yla hesaplan›r:
Net Satışlar - Satışların Maliyeti Brüt Satış Kârı

Brüt Kâr Marjı = =
Net Satışlar Net Satışlar
Bu oran sat›fllardan sat›lan mallar›n maliyeti ç›kar›ld›ktan sonra iflletme sat›flla-
r›n›n nispi kârl›l›¤›n› ölçer. Böylece iflletmenin üretim maliyetlerinin kontrolü ve fi-
yatlama politikas›ndaki etkinli¤i ortaya konulur.
Sektör Ortalamalar› A ‹flletmesinin

Brüt Kâr Marj› %25,6 %24,4
Net Kâr Marj› %4,5 %3,85
Öz Sermayenin Kârl›l›¤› %15,45 %12,65
Toplam Varl›klar›n Kârl›l›¤› %6,8 %5,3
A iflletmesinin brüt kâr marj› (27.460.000/112.760.000) %24,4 dür. Bu, endüstri or-
talamas› olan %25,6 dan çok az düflüktür. Dolay›s›yla A iflletmesinin fiyatlama ve
üretim yöntemlerindeki etkinli¤i, endüstri ortalamas›ndan pek farkl› de¤ildir.
Net Kâr Marj›: Oran, bir iflletmenin tüm masraflar, giderler ve vergiler düflül-
dükten sonra ne oranda kârl›l›k gösterdi¤ini ölçer. Di¤er bir ifade ile bir birim sa-
t›fltan ne oranda net kâr elde edildi¤ini gösteren orand›r. Oran›n yüksek olmas› ar-
zu edilen bir durumdur. Yüksek bir net kâr marj› iflletmenin hem yat›r›m, üretim
fiyatlama politikalar›n›n, hem de finansman politikalar›n›n uygunlu¤unu gösterir.
Oran afla¤›daki eflitlikle bulunur:
Dönem Net Kârı FVÖK

Net Kâr Marjı = Faaliyet Kâr Marjı =
Net Satışlar Net Satışlar
Net kâr marj› yan›nda, faaliyet kâr› oran› olarak da ifade edilen faiz ve vergi ön-
cesi kâr›n FVÖK sat›fllara oran›n›n da hesaplanmas› “FVÖK/ Sat›fllar” uygun olacak- FVÖK; faiz ve vergi öncesi
kâr› ifade eden bu de¤er,
t›r. Faaliyet kâr marj›; iflletmenin kârl›l›¤›n›, finanslama kararlar›n›n etkilerini dikka- özellikle teknik olarak bir
te almaks›z›n ölçen bir orand›r. Çünkü faaliyet kâr›, faiz giderleri düflülmeden ön- iflletmenin faaliyet
ceki kârd›r. Özellikle bu oran, farkl› iflletmelerin kârl›l›k performans›n› karfl›laflt›r- sonucunu gösterir. Faiz
önecesi kâr› gösterdi¤i için
mak için daha uygundur. Oran ifl hacmi rantabilitesi olarak da isimlendirilmektedir. finansman politikas›ndan
A iflletmesinin net kâr marj› (4.347.000/112.760.000) %3,85’tir. Endüstri ortala- ba¤›ms›z olarak iflletmenin
kâr durumu görülür.
mas›n›n %4,5 oldu¤u bu sektörde, A iflletmesinin sat›fllar›ndan daha az kazanç el-
de etti¤i söylenebilir. Bu, A iflletmesinin toplam masraflar›n›n kontrolünde -faiz,
dönem giderleri, sat›fllar›n maliyeti- ya da ürünlerinin fiyatland›r›lmas›nda baz›
güçlüklerinin oldu¤unu gösterir. Sektöre göre daha çok borç kullan›lmas› ve fi-
nansman giderlerinin yüksek oluflunun bu sonucu do¤urdu¤u düflünülebilir.
Yat›r›mlar›n Kârl›l›k Oranlar›

Kârla iflletmeye yat›r›m yapan ortaklar›n yat›r›mlar› aras›ndaki iliflkinin belirlenme-
si, kârl›l›k analizinde anlaml› bir göstergedir.
Öz Sermayenin Kârl›l›k Oran›: Kârla sermaye aras›ndaki iliflkileri ifade etmek Mali Rantabilite: ‹flletme
ortaklar›nca sa¤lanan
üzere mali rantabilite terimi kullan›lmaktad›r. Mali rantabilite hesaplan›rken net fonlar›n ne derece verimli
kâr iflletmenin nominal, ödenmifl, efektif ve öz sermayesine oranlanabilir. kullan›ld›¤›n› gösterir.

S O R U S O R U
D‹KKAT ‹flletmelerin Dnominal

‹ K K A T (esas sermaye), ödenmifl ve öz sermayeleri aras›nda önemli farklar
bulunabilir. ‹flletmenin nominal sermayesinin tamam› ödenmifl olabilece¤i gibi bir k›sm›
ödenmemifl de olabilir. E¤er nominal sermayenin bir k›sm› ödenmemiflse nominal serma-
ye ödenmifl ve ödenmemifl sermayenin toplam›na eflit olacakt›r. Di¤er taraftan yedek akçe-
ler, da¤›t›lmam›fl kârlar edeniyle öz sermaye, nominal sermayeden fazla olabilecektir. Bir
AMAÇLARIMIZ
iflletmenin AMAÇLARIMIZ
efektif sermayesi ise o iflletmenin borsadaki hisse senedi fiyatlar› dikkate al›-
narak bulunur.
K ‹ T A P Bir iflletmede
K ‹ T Aortaklar
P taraf›ndan sa¤lanan sermayenin -öz sermayenin- kârl›l›¤›,
vergi sonras› kâr›n öz sermayeye oranlanmas›yla bulunur.
Dönem Net Kârı
TELEV‹ZYON Öz Sermaye Z âYrlılığı
T E L E V ‹K ON =
Öz Sermaye
Oran hissedarlar›n koyduklar› sermaye üzerinden elde edilen kârl›l›¤› gösterir.
Bu oran hesaplan›rken paydada iflletmenin dönem sonundaki öz sermayesi veya o
‹NTERNET ‹ N T E R N E T ortalama öz sermayesi yer alabilir. Bir iflletmenin dönem bafl›
hesap dönemindeki
öz sermayesiyle dönem sonu öz sermayesi aras›nda önemli farkl›l›k varsa bu du-
rumda ortalama öz sermaye de¤erinin al›nmas› daha do¤ru olacakt›r. Bir iflletme-
nin net kâr/öz sermaye oran›, net kâr/sat›fllar oran› ile öz sermaye devir h›z›n›n
fonksiyonudur.
Net Kâr Net Kâr Net Satışlar
= *
Öz Sermaye Net Satışlar Öz Sermaye
Yukar›daki eflitlikten bir iflletmenin öz sermaye kârl›l›¤›n› art›rabilmesi için;

• Di¤er koflullarda bir de¤iflme olmaks›z›n kâr marj›n› art›rmas›,
• Öz sermaye devir h›z›n› art›rmas›,
• Ya da hem kâr marj›n› hem de öz sermaye devir h›z›n› art›rmas› gerekti¤i
söylenebilir.
A iflletmesinde öz sermayenin kârl›l›k oran› (4.347.000/34.367.000) % 12,65’tir.
A iflletmesinin öz sermaye kârl›l›¤› endüstri ortalamas› olan % 15,45’ten daha
düflüktür.
Yat›r›mlar›n Kârl›l›k Oran›: Yat›r›mlar›n kârl›l›¤› afla¤›daki eflitlik yard›m›yla
ölçülebilir:
Dönem Net Kârı
Yatırımlar Üzerinden Kârlılık Oranı =
Toplam Varlıklar
Oran, bir iflletmenin yapm›fl oldu¤u yat›r›m›n kârl›l›¤›n› gösterir. A iflletmesinde

4.347.000
yat›r›mlar›n kârl›l›¤› = %5,3’tür. Sektöre göre A iflletmesinde toplam
81.890.000
varl›k kârl›l›¤› daha düflük ç›km›flt›r. Bu, faaliyet devir h›zlar›n›n ve kârl›l›k oranla-
r›n›n düflük olmas›n›n do¤al sonucudur.
Ekonomik Rantabilite: Faiz ve Vergi Öncesi Gelirlerin Kaynaklar Toplam›na Oran›: Ekonomik ran-
‹flletmeye konulan
kaynaklar›n ne ölçüde kârl› tabilite de denilen bu oran, bir iflletmenin kaynaklar›n› ne ölçüde kârl› kulland›-
kullan›ld›¤›n› gösterir. ¤›n› göstermektedir. An›lan oranla kârla yat›r›m aras›ndaki iliflki, iflletmenin finans-
man fleklinden ba¤›ms›z olarak incelenebilmektedir. Oran afla¤›daki flekilde
hesaplan›r:
Faiz ve Vergi Öncesi Kâr
Kaynaklar Üzerinden Kârl›l›k Oran› =
Toplam Kaynaklar
Oran, özellikle milli ekonomi aç›s›ndan bir iflletmenin kârl›l›¤›n› göstermekte-

dir. Oranda faiz ve vergi öncesi kâr ele al›nd›¤› için iflletmenin kârl›l›¤›, finansman
fleklinden ba¤›ms›z olarak de¤erlendirilmektedir. E¤er varl›klar›n kârl›l›¤› net kâr
rakam› ele al›narak araflt›r›lacak olursa, di¤er koflullar ayn› iken daha yüksek faiz-
le borçlanan iflletmenin kârl›l›¤› daha düflük olacakt›r.
Piyasa Performans›n› De¤erlendirmede Kullan›lan Oranlar

Bahsedilen dört gruptaki oranlar, iflletmenin temel mali tablolar›ndan sa¤lanan bil-
gilerden -bilanço, gelir tablosu gibi- türetilmifltir. ‹flletme performans›n› de¤erleme-
de muhasebe verileriyle finansal piyasalara dönük verilerin birlefltirilmesi faydal›
olacakt›r. Bir iflletmenin finansal tablolar›n› baz alan oranlar› ile piyasa esasl› oran-
lar› aras›nda yak›n bir paralellik vard›r. Örne¤in bir iflletme muhasebe verileriyle
sektör ortalamas›na göre daha fazla riskli ve daha düflük kârl›l›kta görülüyorsa, fi-
nansal piyasalarda bu iflletmenin piyasa fiyat› genellikle daha düflük olacakt›r.
Fiyat-Kazanç Oran› (F/K): Fiyat-gelir ya da fiyat-kazanç oran›, SIRA S‹ZDE iflletmenin her SIRA S‹ZDE
bir liral›k hisse bafl› net kazanc›na karfl›l›k, yat›r›mc›lar›n hisse senedine kaç lira
ödemeye haz›r oldu¤unu gösteren bir orand›r. Yat›r›mc›n›n iflletmeye duydu¤u gü-
D Ü fi ÜS‹ZDE
SIRA NEL‹M DSIRA
Ü fi Ü NS‹ZDE
EL‹M
vene dayal› olarak hisse senedi için ödeyece¤i fiyat yükselebilmektedir. Ancak
yüksek bir oran, hisse senedi fiyat›n›n yüksek de¤erlendirildi¤inin, düflük bir oran
ise düflük de¤erlendirildi¤inin bir göstergesi de olabilir. S O R U S O R U
Hisse senetlerinin pazar ya da piyasa fiyat›, piyasadaki arz ve talebe göre

D ‹ K Koluflan
AT fiyatt›r. D‹KKAT
S O R U S O R U

Fiyat-gelir ya da fiyat-kazanç oran›, iflletmenin 1 birimlik hisse bafl› net
D ‹ kazanc›na
KKAT karfl›l›k D‹KKAT
yat›r›mc›n›n hisse senedine kaç birim ödemeye raz› oldu¤unu gösteren bir orand›r.
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE
Finansal piyasalarda etkinlik artt›kça iflletmelerin finansal verileriyle piyasa ve- AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE
Hisse Bafl›na Kâr: Net kâr›n
hisse senedi say›s›na
rileri aras›ndaki iliflki artacakt›r.
Fiyat kazanç oran› (F/K) flu flekilde bulunur:
Hisse Başı Piyasa Fiyatı (HBF)
AMAÇLARIMIZ
K ‹ T A P
bölünmesi sonucu bulunan
de¤er. AMAÇLARIMIZ
K ‹ T A P
Fiyat Kazanç Oranı =

Hisse Başı Kazanç (HBK)
TKE L‹E VT ‹ ZA Y OP N T KE L ‹E VT‹ ZAY OPN
Genelde bir iflletmenin F/K oran›, iflletmenin riski ne kadar azal›rsa o oranda Hisse senetlerinin defter
de¤eri öz sermayenin hisse
yükselir. Ayr›ca, iflletmenin gelirlerinde büyüme beklentisi artt›kça F/K oran› da o senedi say›s›na
oranda artar. ‹NTERNET
bölünmesiyle elde edilir.
‹NTERNET
Piyasa De¤eri-Defter De¤eri Oran› (PD-DD): Oran afla¤›daki flekilde hesaplan›r:
Hisse Başı Piyyasa Değeri
Piyasa Değeri - Defter Değeri Oranı =
Hisse Başı Defter Değeri‹ N T E R N E T ‹NTERNET
flekilde hesaplan›r. Genellikle bir iflletmenin verim oran› artt›kça bu oran da artar.
Piyasa De¤eri-Defter De¤eri karfl›laflt›rmalar›nda iflletmeler taraf›ndan kullan›-
lan farkl› muhasebe uygulamalar›na ve de¤erleme yöntemlerine dikkat edilmelidir.
Kâr Pay› Da¤›t›m Oran›: Bir iflletmenin elde etti¤i kâr›n yüzde kaç›n› ortaklar›-
na da¤›tt›¤›n› gösteren bu oran, hisse bafl›na da¤›t›lan kâr pay›n›n hisse bafl›na dü-
flen kâra bölünmesiyle bulunur. Kâr pay› da¤›t›m oran›, özellikle halka aç›k flirket-
lerde önemlidir. Kâr pay› da¤›t›m oran› afla¤›daki flekilde hesaplan›r:
Hisse Başına Dağıtılan Kâr Payı

Kâr Payı Dağıtım Oranı =
Hisse Başına Düşen Kâr
Kâr Pay› Verimi: Kâr pay› verimi, hisse bafl›na da¤›t›lan kâr pay›n›n hisse sene-
dinin piyasa de¤erine bölünmesiyle hesaplan›r. Kâr pay› veriminin, sermaye mali-
yetinin hesaplanmas›nda önemi büyüktür. Kâr pay› verim oran›;
Hisse Başına Dağıtılan Kâr Payı
Kâr Payı Verim Oranı =
Hisse Başı Piyasa Fiyatı
fleklinde hesaplan›r.
Hisse bafl›na kâr›n hesaplanmas›nda iflletmenin imtiyazl› hisse senetlerinin bu-
lunup bulunmad›¤›na dikkat edilmelidir. fiirket ana sözleflmesi ile imtiyazl› hisse
senedi sahiplerine kâr üzerinden öncelikle pay alma hakk› tan›nabilir. Bu durum-
da adi hisse senedi sahipleri imtiyazl› hisse senedi sahiplerine ödenecek kâr pay›
ç›kar›ld›ktan sonra kalan kârdan pay alabileceklerdir.
Oranlar›n yorumlanmas›nda dikkat edilmesi gereken temel noktalar›n unutul-
mamas› gerekir. Oranlar›n, denemeler sonucu bulunmufl ve yeterli olarak kabul
edilen de¤erlerle karfl›laflt›r›lmas› ve tek bafl›na de¤il, birkaç oran›n birlikte ele
al›nmas›yla yorumlanmas› gerekir. Örne¤in k›sa vadeli borç ödeme gücü de¤erlen-
dirilirken; yaln›zca cari orana de¤il, stok devir h›z›na, alacak devir h›z›na ve asit
test oran›na bak›lmal›d›r.
Finansal tablolar analiz edilirken dikkat edilecek bir di¤er husus da baz› ka-
lemlerde kas›tl› olarak yap›lan ayarlamalard›r. Örne¤in cari oran› yükseltmek
için y›l›n son günlerinde uzun süreli kredi almak ve ertesi y›l›n ilk günlerinde
bunu geri ödemek gibi. Al›nan krediler nakit de¤erler olarak tutuldu¤unda cari
oran yükselecektir. Bu durumda iflletmenin k›sa vadeli borç ödeme gücü yük-
sek görülecektir.
SIRA S‹ZDE Zeynep A.fi’nin

SIRAafla¤›da
S‹ZDE verilen verilerinden hareketle sektöre göre finansal yap›s›n› de-
3 ¤erlendiriniz.
D Ü fi Ü N E L ‹ M (T1.000)D Ü fi Ü N E L ‹ M
Toplam Borçlar 13.000 Sektör Ortalamas›
S O R U Nominal SSermaye
O R U 5.300 Borç oran›=%35
Da¤›t›lmam›fl Kârlar 6.500 Faizin kazan›lma say›s›=4,5
Faiz ve Vergi Öncesi Kâr 1.150
D‹KKAT D‹KKAT
Faiz Giderleri 300
Vergi Oran› %20
F‹NANSAL ORANLAR ARASINDAK‹ ‹L‹fiK‹LER
(DU PONT ANAL‹Z‹)
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
I. Dünya Savafl› y›llar›nda ilk kez Du Pont fiirketi taraf›ndan oranlar aras›ndaki ilifl-
kiler analiz edilmifltir. Bu nedenle analiz Du Pont tekni¤i olarak adland›r›lmakta-
d›r. Bugün Du Pont sistemi genifl bir uygulama alan›na sahiptir.
Du Pont sistemi aktif devir h›z› ile net kâr marj›n› bir araya getirmekte ve bu
oranlar aras›ndaki karfl›l›kl› etkinin, bir iflletmenin kârl›l›¤›n› nas›l etkiledi¤ini orta-
ya koymaktad›r.
Toplam varl›klar›n kârl›l›¤› afla¤›daki eflitlikteki gibi ifade edilebilir.
Net Kâr Net Satışlar Net Kâr

= x
Toplam Varlıklar Toplam Varlıklar Net Satışlar
(Varlık Yönetimi) (Faaliyet Yönetimi)
Bu eflitlikte ve fiekil 4.1.görüldü¤ü üzere, toplam varl›klar›n kârl›l›¤› iki unsura

ba¤l› olmaktad›r:
• Her bir liral›k varl›kla kaç liral›k sat›fl yap›ld›¤›na ve
• ‹flletmenin toplam sat›fllar üzerinden ne kadar kazand›¤›na.
Oranlar aras›ndaki iliflkilerden hareketle öz sermayenin kârl›l›k (ÖSK) analizi
ise flu flekilde yap›labilir:
Net Kâr Net Kâr Net Satışlar Toplam Varlıklar

= * *
Öz Sermaye Net Satışlar Toplam V ar lıklar Öz Sermaye
(Faaliyet Yönetimi) (V ar lık Yönetimi ) (Borç Yönetimi)
Eflitlikten görüldü¤ü üzere öz sermayenin kârl›l›¤›;

• Faliyetlerin kârl›l›¤ana (net kâr marj›yla ölçülen),
• Varl›klar›n kullan›m etkinli¤ine (varl›k devir h›z›yla ölçülen),
• Finansal kald›raca (özsermaye çarpan›yla ölçülen) ba¤l› olarak de¤iflmektedir.
Varl›klar/Öz Sermaye oran›na öz sermaye çarpan› denir. Öz sermaye çarpan›
ne kadar büyükse öz sermaye kârl›l›¤› da o kadar büyür. Borçlanman›n öz serma-
ye kârl›l›¤› üzerindeki bu etkisine finansal kald›raç etkisi denir. Eflitli¤in en sa¤›n-
daki çarpan yeniden düzenlendi¤inde;
Toplam Varlıklar Toplam Varlıklar
=
Öz Sermaye Toplam Varlıklar - Borçlar
pay ve payda toplam varl›klara bölündü¤ünde
Toplam Varlıklar
Toplam Varlıklar Toplam Varlıklar 1
= =
Öz Sermaye Toplam Varlıklar Toplam Boorçlar Toplam Borçlar
− 1−
Toplam Varlıklar Toplam Varlıklar Toplam Varlıklar
olacakt›r. Öz Sermayenin kârl›l›¤› eflitli¤i yeniden yaz›ld›¤›nda;

Net Kâr 1
ÖSK = * elde edilir.
Toplam Varlıklar 1- Toplam Borçlar
Toplam Varlıklar
ÖSK eflitli¤ine bak›ld›¤›nda anlafl›laca¤› üzere, borç oran› artt›¤› ölçüde öz ser-
mayenin kârl›l›¤› da artacakt›r. E¤er negatif bir kârl›l›k -zarar- söz konusu ise,
borç oran› artt›kça zarar da o oranda artacakt›r. Du Pont sisteminin üstünlü¤ü, bu-
nun kârl›l›k, etkinlik ve finansal kald›raç gibi üç ayr› unsur üzerine odaklanm›fl ol-
mas›nda yatar. Kârl›l›k, etkinlik ve finansal kald›raç finansal analizin önemli bir
bölümünü oluflturur. Bu yaklafl›m›n zay›f yönü ise ele al›nan muhasebe verileriy-
le iflletmenin baflar›s› ve beklenen nakit ak›fllar›n›n riski, zamanlanmas› ve büyük-
lü¤ü aras›nda do¤rudan bir ba¤›n kurulmas›n› sa¤lamamas›d›r.
Maddi sabit de¤erlere yap›lan büyük yat›r›mlar nedeniyle aktif devir h›z› yavafl
olan endüstrilerin -gemi, uçak yap›m›, a¤›r kimya, demir çelik gibi- öz sermayele-
ri üzerinden yeterli düzeyde kâr elde edebilmeleri için, yüksek kâr marjlar› ile ça-
l›flmalar› gerekmektedir. Ancak bu flekilde aktif devir h›z›n›n düflüklü¤ünün, kârl›-
l›¤› olumsuz etkilemesi giderilebilecektir. Buna karfl›l›k aktif devir h›z› yüksek en-
düstri kollar› -toptan ve perakende ticaretle u¤raflan iflletmeler- düflük kâr marj› ile
çal›flsalar dahi, aktif devir h›z›n›n yüksekli¤i nedeniyle yeterli kâr elde etme olana-
¤›na sahip olabileceklerdir.
Bir endüstride aktif toplam› içinde sabit de¤erlerin pay› yüksekse, bu endüstri
kolunda kârl›l›k, büyük ölçüde üretilen mal veya hizmete karfl› talebin gelecekte
gösterece¤i geliflmeye ba¤l› kalmaktad›r. Bunun nedeni, talepteki dalgalanmalara
göre, endüstrinin yat›r›m› süratle ayarlama- aktifini azaltmak veya artt›rmak konu-
sundaki hareket- esnekli¤inin s›n›rl› olmas›d›r. Gelece¤in belirsizli¤i, bu tip en-
düstrilerin kârl›l›¤›nda da büyük belirsizliklere yol açmaktad›r. Buna karfl›l›k aktif
toplam› içinde sabit de¤erlerin önemli yer tutmad›¤› endüstri kollar›nda, talepte-
ki dalgalanmaya göre, aktife ilaveler yapmak veya aktifleri azaltma olana¤› daha
fazla oldu¤undan, gelecekteki talebin belirsizli¤in kârl›l›k üzerindeki etkisi daha
s›n›rl› kalmaktad›r. Bu nedenle aktif devir h›z› düflük endüstrilerde genellikle risk
daha yüksek olaca¤›ndan, bu riski karfl›layacak flekilde, yüksek kâr marj› ile çal›-
fl›lmas› uygundur.
fiekil 4.1
Finansal Oranlar Aras›ndaki ‹liflkiler: Du Pont Sistemi
Öz Sermayenin
Kârl›l›¤›
X 1
Varl›klar›n Kârl›l›¤›
Toplam Borçlar
1-
Toplam Varl›klar
Net Kâr Marj› X Toplam Varl›k Devir

H›z›
° °
Net Kâr ° Sat›fllar Sat›fllar ° Toplam
Varl›klar
Sat›fllar
Dönen Varl›klar Sabit Varl›klar Di¤er Varl›klar

Toplam Maliyet ve
Giderler
Nakit ve Menkul
Sat›fllar›n Maliyeti K›ymetler
Faaliyet Giderleri Alacaklar
Amortismanlar Stoklar
Faiz Giderleri Di¤er Dönen

Varl›klar
Vergiler
Zeynep A.fi’nin yer ald›¤› sektörde öz sermaye kârl›l›¤› %4, toplam SIRA
varl›k kârl›l›¤› %2 ol-
du¤una göre Zeynep A.fi’nin verilerinden (s›ra sizde 3) faydalanarak firman›n kârl›l›¤›n› 4
de¤erlendiriniz.
KARfiILAfiTIRMALI ANAL‹Z
Karfl›laflt›rmal› analiz, bir iflletmenin farkl› tarihlerde düzenlenmifl S O R U mali tablola- Karfl›laflt›rmal› SAnaliz:
O R Yatay
U
analiz de denilen bu
r›nda yer alan kalemlerde görülen de¤iflikliklerin incelenmesi ve bu de¤iflikliklerin analizde bir iflletmenin farkl›
de¤erlendirilmesidir. tarihlerde düzenlenmifl mali
D‹KKAT
Karfl›laflt›rmal› analiz dinamik bir analizdir. Karfl›laflt›rmal› analizde, mali tablo- tablolar›nda yerDalan‹KKAT
kalemlerde görülen
larda yer alan kalemler aras›ndaki iliflkiler yerine, bu kalemlerin zaman içinde gös- de¤iflikliklerin incelenmesi
termifl oldu¤u art›fl ve azal›fllar ele al›nd›¤› için daha anlaml›SIRA birS‹ZDE
analiz fleklidir. SIRA S‹ZDE
ve bu de¤iflikliklerin
yorumlanmas› amaçlan›r.
Farkl› tarihlerdeki kalemlerdeki art›fl ya da azal›fllar mutlak rakamlarla ifade edile-
ce¤i gibi, oransal de¤iflim de hesaplanabilir.
AMAÇLARIMIZ
Mali tablolarda yer alan kalemlerin zaman içinde göstermifl oldu¤u de¤ifliklikler,
belli bir tarih itibar›yla düzenlenmifl mali tablolardaki kalemler aras›ndaki iliflkiler-
AMAÇLARIMIZ
den daha anlaml›d›r. Bu nedenle, karfl›laflt›rmal› mali tablolar›nK analizi,

‹ T A P yaln›zca bir K ‹ T A P
döneme ait mali tablolardan daha faydal›d›r. Karfl›laflt›rmal› analizin en büyük üs-
tünlü¤ü, incelenen iflletmenin geliflim yönü hakk›nda fikir verecek bilgileri sa¤la-
mas›d›r. Bu bilgiler iflletmenin gelecekteki geliflimi hakk›nda tahminlerde
T E L E V ‹ Z Y O N bulunmak TELEV‹ZYON
yönünden de yararl›d›r. Koflullarda büyük bir de¤ifliklik olmad›¤› durumlarda, ifllet-
menin geçmiflteki e¤ilime uygun bir geliflme gösterece¤i tahmin edilebilir.
Karfl›laflt›rmal› analiz yap›l›rken analistin, ifllemlerin daima gerçekleflti¤i tarih-
lerde muhasebelefltirildi¤ini, bu nedenle mali tablolarda yer ‹alan NTERNET
kalemlerin çok ‹NTERNET
farkl› fiyat düzeylerini yans›tabilece¤ini göz önünde tutmas› gerekir. Finansal tab-
lolarda yer alan baz› kalemler, para de¤erindeki de¤ifliklikleri çok yak›ndan izle-
yebildikleri halde, baz› kalemler, ancak iflletme taraf›ndan elde edildikleri tarihte-
ki maliyet bedelleri ile tablolarda gösterilir. De¤ifliklikler ortaya konulduktan son-
ra bu de¤iflikli¤e etki eden nedenler araflt›r›lmal›; bu de¤iflimin kârl›l›¤a ve riske et-
kisi de¤erlendirilmelidir. Dolay›s›yla, finansal tablolarda yer alan kalemlerdeki ar-
t›fl ve azal›fllar incelenirken, de¤ifliklikler yorumlan›rken bunlar›n gözden kaç›r›l-
mamas› gerekir.
Karfl›laflt›rmal› analizde kalemlerdeki art›fl ya da azal›fllar seçilen bir y›la göre
hesaplanabilece¤i gibi bir önceki y›la göre de yap›labilir. Baz olarak al›nacak y›l,
iflletmenin normal bir dönemini yans›tan bir y›l olmal›d›r.
Örne¤in bir iflletmenin 2008-2010 y›llar›na ait dönen varl›klarla ilgili bilanço
kalemleri, bir önceki y›l baz al›narak karfl›laflt›rmal› olarak afla¤›daki gibi analiz
edilebilir.
2008 2009 2010 2008-2009 2008-2010 2009-2010 Tablo 4.3

2008-2010 Dönemi
Mutlak % Mutlak % Mutlak % Baz› Bilanço
Kalemlerinin
Haz›r De¤erler 600 800 1.000 200 33.3 400 66.7 200 25 Karfl›laflt›rmal›
Analizi (Milyon T)
Alacaklar 320 400 320 80 25 0 0 -80 -20
Stoklar 1.000 800 1.200 -200 -20 200 20 400 50
Dönen Varl›klar 1.920 2.000 2.120 80 4.2 200 10.4 120 6

Mali tablolarda yer alan kalemlerde art›fl ve azal›fllar›n mutlak rakamlarla ifade
edilmesi, de¤iflmenin önemini göstermeyebilir. Örne¤in 2008-2009 y›l›nda Haz›r
De¤erlerde ve Stoklarda mutlak de¤er olarak ele al›nd›¤›nda 100 Milyon’lik bir de-
¤iflim olmufl; ancak Haz›r De¤erlerde de¤iflim oran› %33,3, Stoklarda %20’dir. Gö-
rüldü¤ü üzere de¤iflikli¤in yüzde olarak hesaplanmas›nda art›fl ya da azal›fllar›n
önemi daha anlaml› olarak ortaya konulabilecektir. Bilanço ya da gelir tablosun-
daki kalemlerin farkl› büyüklüklerde olmas› nedeniyle oransal de¤iflime bakmak
daha anlaml› olacakt›r.
Karfl›laflt›rmal› analizde de¤ifliklikler mutlak ve yüzde olarak ifade edildikten
sonra önemli de¤iflme gösteren kalemler daha ayr›nt›l› olarak incelenmelidir. Ka-
lemlerde y›llara göre istikrarl› bir geliflme gözlenebilirse analizden elde edilen so-
nuçlara dayal› olarak ilgili kalemlerin gelecekteki de¤erleri tahmin edilebilir.
‹flletmenin di¤er bilanço kalemleri ve gelir tablosu kalemleri benzer flekilde
analiz edilebilir. Gerek bilanço, gerekse gelir tablosunda önemli de¤iflimlerin oldu-
¤u kalemler tespit edildikten sonra, kârl›l›k ve riskin bu de¤iflimlere göre nas›l et-
kilendi¤ine bak›lmas› yararl› olacakt›r.
SIRA S‹ZDE Afla¤›da verileri

SIRAverilen
S‹ZDE flirketin kaynaklar›ndaki de¤iflimi karfl›laflt›rmal› analiz yöntemiy-
5 le analiz ediniz.
2009 2010
K›sa Vadeli Borçlar 700.000 550.000
S O R U Uzun Vadeli Borçlar
S O R U
450.000 650.000
Nominal Sermaye 400.000 450.000
Da¤›t›lmam›fl Kârlar 150.000 170.000
D‹KKAT D‹KKAT
Dönem Kâr› 65.000 70.000
SIRA S‹ZDE
YÜZDESIRA S‹ZDE
YÖNTEM‹ ‹LE ANAL‹Z
Dikey Analiz: Mali Ortak esasa indirgenmifl tablolar analizi olarak da isimlendirilen dikey analiz yön-
AMAÇLARIMIZ

tablolarda yer alan her bir
kalemin toplam içerisindeki
pay› dikkate al›narak
yap›lan analizdir.
teminde, mali tablolarda yer alan her bir kalemin toplam içerisindeki pay› yüzde
AMAÇLARIMIZ
olarak ifade edilir. Bu analiz yönteminin di¤er tekniklere k›yasla iki büyük üstün-
lü¤ü vard›r.
K ‹ T A P • Yöntemle K ‹ T Aher P bir kalemin toplam içindeki yüzdesi-oran›-aç›kça ortaya
konulmaktad›r.
• Mali tablolar ve bu tablolarda yer alan kalemlerdeki de¤ifliklikler salt rakam-
TELEV‹ZYON sal olarak
T E L E V ‹ Zifade
Y O N edildi¤i zaman, ayn› endüstri kolunda farkl› büyüklükteki ifl-
letmeler aras›nda anlaml› karfl›laflt›rmalar›n yap›lmas› mümkün de¤ildir. Bu
yöntemle bu sak›nca yok edilmifl olmaktad›r.
Yüzde yöntemi ile analiz tekni¤i, ayn› endüstri kolunda çeflitli iflletmeler aras›n-
da karfl›laflt›rmalar›n yap›lmas›na ve her endüstri koluna ait ortalama oranlar›n he-
saplanmas›na olanak vermesi yönünden de yararl›d›r. ‹flletmeler aras› karfl›laflt›r-
malar için, endüstrilere ait karakteristik ortalamalar›n varl›¤›, yap›lacak analizin de-
¤erini ve önemini büyük ölçüde artt›racakt›r. Tablo 4.4’te B ‹flletmesinin 2008-2010
dönemine ait gelir tablolar› ile endüstri ortalamalar› verilerek yöntem aç›klanmaya
çal›fl›lm›flt›r.
Tablo 4.4’te görüldü¤ü üzere; B iflletmesinde sat›fllar›n maliyeti(SM) 2009 ve
2008’e göre 2010’da düflmüfltü. Bu, B iflletmesinin üretim faaliyetlerinde etkinli¤i-
nin gittikçe art›rd›¤› fleklinde yorumlanabilir. SM’de düflme, do¤al olarak iflletme-
nin brüt kâr marj›n› art›rm›flt›r. Sektördeki SM yüzdelerine bak›ld›¤›nda, B iflletme-
sinin sektöre göre daha düflük bir maliyetle çal›flmakta oldu¤u görülmektedir. B ifl-
letmesinin faaliyet giderleri, 2010’da, 2009 ve 2008 y›llar›na göre biraz yükselmifl-
tir. Ancak sektöre göre faaliyet giderleri yaklafl›k olarak %2 yüksektir. Di¤er taraf-
tan B iflletmesinin faiz giderleri de sektöre göre yüksek olup; 2010’da, 2009 ve
2008’e göre faiz giderlerindeki art›fl devam etmifltir. Buradan B iflletmesinin sektö-
re göre daha fazla borç kulland›¤› görülmektedir.
B ‹flletmesi Endüstri Ortalamas› Tablo 4.4

B ‹flletmesinin Gelir
2010 2009 2008 2010 2009 2008 Tablosunun Yüzde
Net fiat›fllar 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Yöntemiyle Analizi
(-) Sat›fllar›n Maliyeti 67.5 68.2 70.5 72.6 73.0 72.6

Brüt Sat›fl Kâr› 32.5 31.8 29.3 27.4 27.0 27.4
(-) Faaliyet G‹derleri 24.1 23.8 23.4 22.0 21.4 21.2
Faaliyet Kâr› 8.4 8.0 6.1 5.4 5.6 6.2
(-) Faiz 2.3 2.0 2.1 1.4 1.3 1.2
Vergi Öncesi Kâr 6.1 6.0 4.0 4.0 4.3 5.0
(-) Vergi 2.7 2.6 1.8 1.8 1.8 1.9
Dönem Net Kâr› 3.4 3.4 2.2 2.2 32.5 3.1
Sonuç olarak B iflletmesinin üretim faaliyetlerinde sa¤lad›¤› avantaj›, faaliyet ve

faiz giderlerindeki yükseklik azalmaktad›r.
Çeflitli tarihlerdeki bilançolar ele al›narak, yine benzer flekilde bilançolar›n yüz-
de yöntemiyle analizi yap›labilir. Bilançolar›n yüzde yöntemine göre analizinde,
aktif ve pasif toplamlar› 100 kabul edilir ve her bir kalemin toplam içindeki yüzde-
si hesaplan›r. Yine daha ayr›nt›l› analiz yap›lacaksa aktif ve pasifSIRA kalemlerin
S‹ZDE grup SIRA S‹ZDE
baz›nda da¤›l›m›na bak›labilir. Dönen varl›k toplam› 100 kabul edilip her bir da-
nen varl›k kalemi dönen varl›k toplam›na oranlanarak da¤›l›m ortaya konulabilir.
Benzer flekilde k›sa ve uzun süreli borçlanmalarda da ayn› yaklafl›mla yüzdesel da-
¤›l›mlar hesaplanabilir. Sonra da geliflmeler gerek geçmifl yüzdelere ve gerekse
sektör ortalamalar›na göre de¤erlendirilir. S O R U S O R U
Yüzde yöntemiyle analizde elde edilen sonuçlar, genellikle oran analiziyle

D ‹ K K Aelde
T edilen so- D‹KKAT
nuçlarla bir paralellik gösterir. Bununla birlikte bu analitik tekniklerden sadece biriyle
yap›lacak analiz, ciddi hatalara neden olabilir. Dolay›s›yla finansal analizin sa¤l›kl› olabil-
mesi için birden fazla yöntemin birlikte ele al›nmas› gerekecektir.
E⁄‹L‹M YÜZDELER‹ ANAL‹Z‹ (TREND ANAL‹Z‹)

AMAÇLARIMIZ
Belirli bir zamanda iflletmenin durumuyla endüstri standartlar›n›n karfl›laflt›r›lmas› AMAÇLARIMIZ
Trend Analizi: Bir iflletmenin
uzun bir zaman dönemi
yaklafl›m› statik bir yaklafl›md›r. Karfl›laflt›rmal› analizde de dönem say›s› az oldu- içindeki de¤iflimlerinin,
¤unda yan›lma pay› artacakt›r. ‹flletmedeki de¤iflimin yönünüK daha ‹ T A do¤ruP ortaya K ‹ T A P
endüstrideki di¤er
koyabilmek için e¤ilim ya da trend analizi yap›lmal›d›r. Trend analizi, iflletmeler- iflletmelere oranla ya da o
iflletmenin baz olarak al›nan
de uzun bir zaman dönemi içindeki (5-10 y›l gibi) de¤iflimlerin, sektördeki di¤er y›la oranla ne yönde
iflletmelere oranla ya da o iflletmenin baz olarak al›nan y›la oranla
T E L E V ne
‹ Z Y Oyönde
N oldu- oldu¤unu belirlemek
T E L E V üzere
‹ZYON
yap›lan analizdir.
¤unu belirlemek için yap›l›r.
Trend analizinin uygulanabilmesi için inceleme döneminin uzun olmas› gere-

kir. Uzun dönemde mali tablolarda yer alan kalemlerin göstermifl olduklar› e¤ilim-
ler karfl›laflt›r›larak, inceleme döneminin olumlu ya da olumsuz geliflmeleri hakk›n-
da fikir sahibi olunabilir.
Örne¤in, fiekil 4.1’te X ve Y iflletmesinde cari oran›n de¤iflik tarihlerdeki de¤er-
lerine ba¤l› olarak çizilen e¤rileri verilmifltir. fiekilde sektörün ortalama de¤eri x
eksenine paralel çizilmifltir. X ‹flletmesinin t (analizin yap›ld›¤› dönem) dönemin-
deki cari oran›, endüstri ortalamas›n›n üzerinde görülmekle birlikte, geçmifl dö-
nemlere bak›ld›¤›nda düflme yönünde bir e¤ilim göstermektedir.
fiekil 4.1
cari oran cari oran
Oran E¤iliminde
Farkl›l›klar
2.0 2.0
1.5 1.5
1.0 1.0
0.5 0.5
t-3 t-2 t-1 t zaman t-3 t-2 t-1 t zaman
X ‹flletmesi Y ‹flletmesi
Gelecek y›llarda bu oran›n sektör ortalamas› alt›nda kalma olas›l›¤› yüksektir.

Di¤er taraftan Y iflletmesinin cari oran›, t döneminde endüstri ortalamas›n›n alt›n-
da olmas›na ra¤men, artma yönünde bir e¤ilim içindedir. Bu durumda Y iflletme-
sinin gelecek dönemdeki durumu X iflletmesinden daha iyi olabilir. Dönem say›s›
artt›kça e¤ilim daha do¤ru belirlenebilece¤i için iflletmeleri daha do¤ru de¤erlen-
dirmek mümkün olabilecektir.
Özet

A M A Ç
Finansal analiz türlerini, analizde kullan›lan
A M A Ç
‹flletmenin kârl›l›¤› ile finansal oranlar aras›n-
1 finansal tablolar› ve analiz tekniklerini tan›m- 3 daki iliflkileri aç›klamak.
lamak. Toplam varl›klar ve öz sermaye kârl›l›¤› ile çeflit-
Finansal analiz; yap›lma amac›na göre, kapsad›- li oranlar aras›ndaki iliflki analizi Du Pont analizi
¤› döneme göre ve analizi yapanlara göre çeflitli olarak adland›r›l›r. ‹flletmeler, kâr marj›n› ve var-
flekillerde yap›labilir. Analizin amac›na göre; yö- l›k devir h›z›n› art›rarak toplam varl›klar›n kârl›l›-
netim, yat›r›m ve kredi analizleri olarak üç flekil- ¤›n› art›rabilirler. Yine iflletmeler kâr marj›n›, var-
de yap›l›r. Analizin kapsad›¤› döneme göre; sta- l›k devir h›z›n› ve kald›raç faktörünü kullanarak
tik analiz ve dinamik analiz olarak yap›labilir. öz sermaye kârl›l›¤›n› art›rabilirler.
Analizi yapacak kiflilere göre de iç ve d›fl analiz Du Pont analizi kârl›l›kla; kârl›l›k oranlar›, etkin-
olarak adland›r›l›r. Finansal analizde faydalan›- lik oranlar› ve mali yap›yla ilgili oranlar aras›nda-
lan temel tablolar, bilanço ve gelir tablosudur. ki iliflkiyi ortaya koymas› aç›s›ndan önemlidir.
Finansal analiz; oran analizi, karfl›laflt›rmal› ana-
liz, yüzde yöntemiyle analiz ve trend analizi yön-
A M A Ç
Karfl›laflt›rmal›, yüzde ve e¤ilim analiz teknikle-
temleri kullan›larak yap›labilir. 4 rinin finansal analizde nas›l kullan›ld›¤›n› aç›k-
lamak.

A M A Ç Oranlar yoluyla iflletmeleri analiz etmek. Finansal analizde daha çok oran analizi kullan›l-
2
Finansal analizde, amac›na ba¤l› olarak befl grup- makla birlikte; karfl›laflt›rmal› analiz, yüzde ve
ta toplanan finansal oranlardan faydalan›l›r. Bu e¤ilim yüzdeleri yöntemiyle de, finansal analize
oranlar flunlard›r. ilave boyutlar kat›labilmektedir. Karfl›laflt›rmal›
1. Likidite oranlar›: ‹flletmenin k›sa vadeli borç öde- analiz, en az iki döneme iliflkin verilerden fay-
me gücünü gösterir. dalanmay› gerektirdi¤i için dinamik bir analiz
2. Faaliyet oranlar›: ‹flletmenin varl›klar›n› ne dere- olup; mali tablolarda yer alan kalemlerdeki de-
cede etkin kulland›¤›n› gösterir. ¤iflimler hem mutlak hem de oransal olarak he-
3. Finansal kald›raç oranlar›: ‹flletmenin mali gücü- saplanabilmektedir. Her bir kalemdeki de¤ifli-
nü gösterir. min ortaya konulmas›yla, iflletmenin kârl›l›¤›nda
4. Kârl›l›k oranlar›: ‹flletmenin finansman ve yat›r›m ve riskinde olumlu ya da olumsuz geliflmelerle
kararlar›nda ne kadar do¤ru kararlar, ne kadar ilgili önemli ip uçlar› yakalanabilecektir. Yüzde
uygun kararlar verdi¤ini gösterir. yöntemiyle analizde; her bir bilanço ve gelir tab-
5. Piyasa performans›n› de¤erlendirmede kullan›- losu kaleminin bilanço toplam› ya da toplam sa-
lan oranlar: Piyasan›n iflletmeyi nas›l de¤erlen- t›fllara ba¤l› olarak a¤›rl›klar› tespit edilmektedir.
dirdi¤ini gösterir. Burada da her bir kalemin toplam aktifler (pasif-
ler) ve toplam sat›fllar içindeki a¤›rl›¤›ndaki de-
¤iflimleri ortaya konulmaktad›r. Trend analizin-
de ise, yine her bir bilanço ya da gelir tablosu
kaleminin uzun döneme iliflkin de¤iflimi incele-
nerek e¤ilimi ortaya konulmaktad›r. Trend ana-
lizinde 5-10 y›l gibi uzun bir dönemdeki gelifl-
meler ele al›nd›¤› için iflletmeyle ilgili daha do¤-
ru de¤erlendirmeler yap›labilecektir.
1. ‹flletmelerin belirli bir tarihte düzenlenmifl veya be- 6. Yukar›daki bilgilere göre (A) iflletmesinin stok devir
lirli bir döneme ait mali tablolar›ndaki çeflitli kalemler h›z› ne kadard›r?
aras›ndaki iliflkilerin tespiti ve de¤erlendirilmesine yö- a. 12,7
nelik analize ne ad verilir? b. 13,4
a. Kredi analizi c. 15,2
b. ‹ç analiz
d. 17,9
c. D›fl analiz
e. 18,7
d. Statik analiz
e. Dinamik analiz
7. ‹flletmenin kârl›l›¤›n› finanslama kararlar›n›n etkileri-
2. Afla¤›dakilerden hangisi iflletmelerin varl›klar›n› ne ni dikkate almaks›z›n ölçen oran afla¤›dakilerden han-
derecede verimli kulland›klar›n› de¤erlendirmede kul- gisidir?
lan›lan oranlard›r? a. Faiz ve vergi öncesi gelir/ Sat›fllar
a. Likidite oranlar› b. Faiz ve vergi öncesi gelir / Toplam Borçlar
b. Faaliyet oranlar› c. Dönem net kâr›/ Net sat›fllar
c. Kald›raç oranlar› d. Dönem net kâr›/ Öz sermaye
d. Mali yap› oranlar› e. Dönem net kâr›/ Toplam varl›klar
e. Kârl›l›k oranlar›
8. Afla¤›dakilerden hangisi finansal yap›yla ilgili oran-
3. Afla¤›dakilerden hangisi bir iflletmenin yapm›fl oldu-
lardan birisi de¤ildir?
¤u yat›r›m›n kârl›l›¤›n› göstermekte kullan›lan orand›r?
a. Dönem net kâr› / Toplam varl›klar a. Borç oran›
b. Dönem net kâr› / Öz sermaye b. Borç-öz sermaye oran›
c. Dönem net kâr› / Net sat›fllar c. Mali rantabilite
d. Brüt sat›fl kâr› / Net sat›fllar d. Faizin kazan›lma say›s›
e. Faiz ve vergi öncesi gelir / Toplam kaynaklar e. Sabit yükümlülükleri karfl›lama oran›
4, 5 ve 6. sorular› afla¤›daki verilere göre cevapland›r›n›z. 9. Afla¤›daki ifadelerden hangisi yanl›flt›r?

(A) ‹flletmesine iliflkin veriler flu flekildedir: a. Borç oran› artt›¤› ölçüde öz sermayenin kârl›l›¤›
Haz›r de¤erler 1.500 da artacakt›r.
Menkul K›ymetler 2.500
b. Öz sermaye çarpan› ne kadar büyükse öz ser-
Alacaklar 5.000
maye kârl›l›¤› da o kadar büyür.
Stoklar 3.000
c. Negatif kârl›l›¤›n oldu¤u bir iflletmede, borç ora-
Duran varl›klar 10.000
Sat›fllar (Tümü kredili) 56.100 n› artt›kça zarar da o oranda azalacakt›r.
Sat›lan mal›n maliyeti 45.600 d. Du Pont sistemi aktif devir h›z› ile net kâr marj›-
Cari oran 1,5 n› bir araya getirmektedir.
Borç oran› 0,55 e. Du Pont sistemi, kârl›l›k, etkinlik ve finansal kal-
4. Yukar›daki bilgilere göre (A) iflletmesinin k›sa vade- d›raç gibi üç ayr› yön üzerinde odaklaflm›flt›r.
li borçlar› ne kadard›r?
a. 2.000 10. Afla¤›dakilerden hangisi bir iflletmenin uzun bir za-
b. 4.000 man dönemi içindeki de¤iflimlerinin o iflletmenin baz
c. 6.600
olarak al›nan y›l›na oranla ne yönde oldu¤unu belirle-
d. 8.000
mek üzere yap›lan analizdir?
e. 10.000
a. Dikey analiz
5. Yukar›daki bilgilere göre (A) iflletmesinin öz serma- b. Trend Analizi
yesi ne kadard›r? c. Karfl›laflt›rmal› tablolar analizi
a. 7.000 d. Oran analizi
b. 8.800 e. Du Pont analizi
c. 9.900
d. 11.000
e. 12.000
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

1. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Analiz Türleri, Ana- S›la A.fi’nin likidite oranlar› sektöre göre düflüktür. Bu
lizde Kullan›lan Finansal Tablolar ve Teknikler” nedenle k›sa vadeli borç ödeme gücü sektöre göre za-
konusunu yeniden gözden geçiriniz. y›f görülmektedir. Devir h›zlar›n›n yüksek olmas› duru-
2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunu munda likidite oranlar›n›n düflük olmas› sorun yaratma-
yeniden gözden geçiriniz. yabilecekti. Ancak S›la A.fi’nin stok devir h›z›, alacak
3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunu devir h›z› da sektöre göre önemli boyutlarda düflüktür.
yeniden gözden geçiriniz. Özellikle alacaklar›n devir h›z› sektörün yar›s› kadard›r.
4. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunu S›la A.fi’de ortalama tahsil süresi 65 gün iken sektörde
yeniden gözden geçiriniz. 32,5 gündür. Bu ise, S›la A.fi’nin likidite gücünü daha
5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunu çok zay›flatmaktad›r.
yeniden gözden geçiriniz.
6. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunu S›ra Sizde 3
yeniden gözden geçiriniz Zeynep A.fi’›n toplam kaynaklar›;
7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunu 13.000.000+5.300.000+6.500.000 = T24.800.000
8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunu 13.000.000
Borc Oranı = = %52,4
yeniden gözden geçiriniz 24.800.000
9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunu
1.150.000
yeniden gözden geçiriniz. Faizin Kazanılma Sayısı = =3,8
300.000
10.b Yan›t›n›z yanl›fl ise “E¤ilim Yüzdeleri Analizi”
Zeynep A.fi Sektör
konusunu yeniden gözden geçiriniz.
Borç oran› %52,4 %35
Faizin kazan›lma say›s› 3,8 4,5
Zeynep A.fi sektöre göre daha çok borçla finanse edil-
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›
mifl. Faiz yükü fazla oldu¤u için faizin kazan›lma say›s›
S›ra Sizde 1
da düflük ç›km›flt›r. Sektörde kaynaklar›n %35’i borçla
Statik analizde sadece bir döneme iliflkin mali tablo ve-
karfl›lan›rken Zeynep A.fi kaynaklar›n %52,4’ü borçla
rilerinden hareket edilmektedir. Ele al›nan y›l›n normal
karfl›lanm›flt›r. Zeynep A.fi’e borç vereceklerin riski sek-
bir dönemi yans›tmayabilece¤i tehlikesi vard›r. Tek bir
tör ortalamas›na göre daha fazla olmaktad›r.
döneme iliflkin veriler zaman içindeki geliflimi göster-
meyece¤i için de¤erlendirmede yan›lma pay› yüksektir.
S›ra Sizde 4
Zeynep A.fi’nin sektöre göre daha yüksek oranda borç-
S›ra Sizde 2
tan faydaland›¤› daha önceki s›ra sizde de gösterilmiflti.
S›la A.fi’nin:
Öz sermaye ve toplam varl›klar›n kârl›l›¤› afla¤›daki gi-
Cari Oran› = 17.350/16.830=1,03
bi karfl›laflt›r›labilir:
Asit Test Oran› = (17.350-2.540)/17.350 = 0,85
Zeynep A.fi’nin vergi öncesi kâr›
Alacaklar›n Ortalama Tahsil Süresi = 8.480/46.750:360 =
1.150.000 - 300.000 = T850.000
65 gün
Vergi tutar› = 850.000 x 0,20 = 170.000
Alacak Devir H›z› = 360:65 = 5,5
Net kâr = 850.000 - 170.000 = 680.000
Stok Devir H›z› = 38.000: 2.540 = 14,96
Öz sermaye = 5.300.000 + 6.500.000 = 11.800.000
S›la A.fi. Sektör Toplam kaynaklar = 13.000.000 + 11.800.000 =
24.800.000
Cari Oran 1,03 1,18
Asit-Test Oran› 0,88 0,92 Zeynep A.fi. Sektör
Alacaklar›n Devir h›z› 5,5 10,2 Öz sermaye kârl›l›¤› % 5,8 %4
Stok Devir H›z› 14,96 18 Toplam varl›k kârl›l›¤› % 2,7 %2
Kaynaklar
Zeynep A.fi’nin kârl›l›k oranlar› sektöre göre daha yük- Ayd›n, Nurhan; Baflar M. ve Coflkun M. (2010). Finan-
sek bulunmufltur. Firma aç›s›ndan olaya bak›ld›¤›nda sal Yönetim, Ankara: Detay Yay›nc›l›k,
artan borçlanma ve artan risk karfl›l›¤›nda kârl›l›kta da Akgüç, Öztin. (2006). Mali Tablolar Analizi, (12.Bas-
art›fl elde edilmifltir denebilir. k›) ‹stanbul: Aray›fl Yay›nlar›.
Bodie, Zvi ve Robert C. Merton(1998). Finance (1. Bas-
S›ra Sizde 5 k› ) New Jersey: Prentice- Hall, Inc.
‹flletmenin iki y›l›na ait, pasif yap›s›yla ilgili verileri bu- Brealey, A. Richard ve Di¤erleri (2007). ‹flletme Finan-
lunmaktad›r. Bu verilerden hareketle mutlak ve yüzde s›n›n Temelleri (Çev: Ünal Boskurt ve Di¤erleri),
de¤iflim flu flekilde yap›l›r: ‹stanbul: Literatür Yay›nc›l›k.
Mutlak De¤iflim Yüzde De¤iflim Fabozzi, J. Frank ve Di¤erleri (1998). Foundations of
K›sa vadeli borçlar (150.000) - %21 Financial Markets and Institutions (2. Bask›)
Uzun vadeli borçlar 100.000 %25 New Jersey: Prentice-Hall International Inc.
Nominal sermaye 0 0 Gürsoy, Cudi Tuncer (2007). Finansal Yönetim ‹lke-
Da¤›t›lmam›fl kârlar 20.000 %13,3 leri, ‹stanbul: Do¤ufl Üniversitesi Yay›nlar›
Dönem kâr› 5.000 %7,7 Ross, A. Stephan, ve Di¤erleri (2005). Fundamentals
of Corporate Finance (3. Bask›) Boston: Mc Graw-
‹flletmenin k›sa süreli borçlar› geçen y›la göre %21 aza- Hill Irwin,
l›rken, uzun süreli borçlar› %25 artm›flt›r. Ayr›ca da¤›-
t›lmam›fl kârlar›nda ve dönem kâr›nda da art›fl olmufl-
tur. ‹flletmenin sermaye yap›s›nda uzun vadeli borçlara
a¤›rl›k verilmesi iflletmenin riskini düflürmektedir. ‹fllet-
menin dönem kâr›nda ve da¤›t›lmam›fl kârlar›nda bir
art›fl olmas›na ra¤men bu art›fl›n daha önceki y›llarda-
ki art›fl oran›yla karfl›laflt›r›lmas› gerekir. Daha önceki
y›llardaki art›fla eflit ya da daha yüksek ise, iflletmenin
uzun süreli borca a¤›rl›k vererek finansman maliyetini
art›rmas›na ra¤men kârl›l›¤›n› düflürmedi¤i fleklinde
yorumlanabilir.
5
Amaçlar›m›z
Baflabafl analizinin anlam›n›, önemini ve varsay›mlar›n› aç›klayabilecek,
Baflabafl noktas›n› hesaplayabilecek,
Faaliyet kald›rac› derecesini tan›mlayabilecek ve hesaplayabilecek,
Finansal kald›raç derecesini tan›mlayabilecek ve hesaplayabilecek,
Birleflik kald›raç derecesini tan›mlayabilecek ve hesaplayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
• Sabit Gider • Faaliyet Kald›rac›
• De¤iflken Gider • Finansal Kald›raç
• Baflabafl Noktas› • Birleflik Kald›raç
‹çindekiler
• G‹R‹fi
• BAfiABAfi ANAL‹Z‹ VE G‹DER
Baflabafl ve TÜRLER‹
Finansal Yönetim-I Kald›raç Analizleri • FAAL‹YET KALDIRACI
• F‹NANSAL KALDIRAÇ
• B‹RLEfi‹K KALDIRAÇ
Baflabafl ve Kald›raç
Analizleri
G‹R‹fi
Temel amac› iflletmenin piyasa de¤erini maksimum k›lmak olan finans yöneticisi,
bu amaç do¤rultusunda iflletme faaliyetlerinin kârl›l›¤›yla ilgilenmek zorundad›r.
En basit tan›m›yla kâr, toplam gelirler ile toplam giderler aras›ndaki farkt›r. Bunun-
la birlikte iflletmenin gelir ve giderlerinin tespiti ve tahmini kendi içinde büyük
güçlükler içerir. Özellikle gelece¤e iliflkin kâr planlamas› (baflabafl analizi) aç›s›n-
dan söz konusu olan bu güçlüklerin baz› kolaylaflt›r›c› varsay›mlarla afl›lmas› müm-
kündür. Buna göre, iflletmenin maliyetleri de¤iflken, sabit ve yar› de¤iflken fleklin-
de bir ay›r›ma tabi tutulabilir. Kira, amortisman, yönetici maafllar› gibi giderler sa-
bit giderlerdir. Üretim ve sat›fl miktar› ne olursa olsun bu giderlerin ayl›k ya da y›l-
l›k tutarlar› de¤iflmez. Hammadde ve üretim iflçili¤i gibi giderler ise üretim ve sat›fl
miktar›yla do¤ru orant›l› olarak de¤iflti¤inden de¤iflken giderlerdir.
Baflabafl ya da di¤er bir ifade ile maliyet-hacim-kâr analizi, iflletmelerin çeflitli
üretim düzeylerindeki sat›fl gelirleriyle, maliyet ve giderleri aras›ndaki iliflkinin in-
celenmesine yönelik bir analiz arac›d›r. Finansal yönetim aç›s›ndan önemli bir araç
olan baflabafl analizi; üretime iliflkin hesaplamalarda, masraflar›n kontrolünde ve
kâr planlamas›nda finans yöneticisine yard›mc› olur. ‹flletmelerin maliyetlerinin
içerisinde sabit giderlerin bulunmas› kald›raç olgusunu karfl›m›za ç›kar›r. Sermaye
yo¤un üretim teknolojisinden yararlanma derecesi “faaliyet kald›rac›” borçtan ya-
rarlanma derecesi ise “finansal kald›raç” olarak adland›r›l›r.
BAfiABAfi ANAL‹Z‹ VE G‹DER TÜRLER‹

Maliyet-hacim-kâr analizi olarak da ifade edilen bafla bafl (kâra geçifl noktas›) ana- Baflabafl noktas›, kâr ya da
lizi, finans yöneticileri için önemli finansal araçlardan biridir. Finans yöneticisi ba- zarar›n söz konusu olmad›¤›,
baflka bir deyiflle kâr›n s›f›r
flabafl analizi ile faaliyet giderlerini karfl›layacak sat›fl seviyesinin ne oldu¤unu ve oldu¤u sat›fl miktar› veya
belirli sat›fl seviyelerinde ortaya ç›kacak kâr miktar›n›n ne olaca¤›n› belirlemeye tutar›n› ifade eder.
çal›fl›r. Baflabafl analizinin amac›, iflletmenin baflabafl oldu¤u faaliyet noktas›n›n
saptanmas›d›r. Baflabafl noktas›, iflletmenin ne kâr ne de zarar etti¤i faaliyet nokta-
s›d›r. Bu noktada, toplam sat›fl gelirleri toplam maliyetlere eflittir.
Baflabafl analizi, geçmifl dönemlere ait finansal tablolara dayand›¤›ndan, statik
bir analiz yöntemi olarak nitelendirilebilir. Ancak bu analiz ile gelecek dönemler-
de ne gibi de¤iflikliklerin ortaya ç›kabilece¤i konusunda tahminler yapmak müm-
kün oldu¤undan analizin dinamik bir niteli¤inin de oldu¤unu belirtmek gerekir.
Baflabafl analizinin dayand›¤› varsay›mlar flunlard›r:
• De¤iflkenler aras›ndaki iliflki k›sa dönemlidir.

• De¤iflken giderler belirli bir süre üretim miktar› ile orant›l› olarak de¤iflir.
Yani birim bafl›na de¤iflken gider sabit kalmaktad›r. Buna karfl›l›k birim ba-
fl›na sabit giderler ise de¤iflkendir.
• Birim sat›fl fiyat›, kabul edilen dönem içinde de¤iflmemektedir.
• Analizi kapsayan dönem için belirlenen faaliyet hacmi de¤iflmemektedir.
• Üretilen miktar›n tamam› sat›lmaktad›r. Di¤er bir ifadeyle stoklama yoktur.
• ‹lgili dönemde girdi maliyetlerinde bir de¤iflme söz konusu de¤ildir.
• Analizin yap›ld›¤› dönem içinde üretim faktörlerinin verimlili¤i de¤iflme-
mektedir.
fiekil 5.1 Baflabafl analizinde, iflletme faaliyetlerine
Gider iliflkin katlan›lan giderlerin sabit ve de¤ifl-
Sabit Giderler
ken giderler fleklinde iki gruba ayr›labilece-
¤i varsay›l›r. ‹flletme faaliyetlerine iliflkin gi-
derlerin sabit ve de¤iflken giderler fleklinde
Sabit ayr›labilmesi halinde baflabafl analizinin uy-
Giderler
gulanabilmesi mümkündür. Sabit giderler,
üretim ve sat›fl hacmindeki farkl›laflmalar-
dan etkilenmeyen giderlerdir. Amortisman
Üretim giderleri, kira giderleri, vergiler ve faiz gi-
Miktar›
derleri gibi giderler bu grup giderlere örnek
olarak verilebilir.
fiekil 5.2
Gider De¤iflken giderler, üretim ve sat›fl hacmi-
De¤iflken Giderler De¤iflken ne ba¤l› olarak de¤iflen giderlerdir. Bu grup
Giderler
giderler üretim ve sat›fl hacmine ba¤l› ola-
rak artar ya da azal›r. Hiç üretim yap›lmad›-
¤›nda de¤iflken giderler s›f›r seviyesindedir.
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE Direk hammadde, direk iflçilik ve enerji gi-
derleri bu grup giderlere örnek olarak veri-
lebilir. fiekil 5.2’de de¤iflken giderlerin üre-
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE Üretim tim miktar›na ba¤l› olarak nas›l de¤iflti¤i gö-
Miktar› rülmektedir.
S O R U S O R U
D‹KKAT Sabit giderlerD ‹farkl›

K K A T üretim ve sat›fl düzeyleri için ayn› kal›rken, de¤iflken giderler üretim
S O R U S O ba¤l›
ve sat›fl hacmine R U olarak de¤iflmektedir.

D‹KKAT Uzun dönemde
D ‹ K K A T tüm giderler de¤iflkendir, çok k›sa dönemde (üç aydan daha
k›sa) tüm giderler sabittir, orta uzunluktaki bir dönemde ise personel ücretleri gi-
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE
bi sabit giderler de¤iflken olabilmektedir.
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE
Baflabafl analizi, finans yöneticisinin k›sa vadeli planlamalar› için uygun bir tek-
niktir. Çünkü uzun vadede tüm parametreler (sat›fl fiyat›, giderler, verimlilik vb.)
K ‹ T A P
AMAÇLARIMIZ
K ‹ T A P
de¤iflken oldu¤undan,
AMAÇLARIMIZ baflabafl analizi k›sa vadeli de¤erlendirmelerde kullan›lan
bir araç olmaktad›r.
T KE L ‹E VT ‹ ZAY OP N T EKL E‹ VT‹ ZAYkullan›m›

Baflabafl analizinin OPN konusunda daha ayr›nt›l› aç›klamay› Öztin Akgüç’ün Finansal
Yönetim (‹stanbul, 1998) kitab›nda (s.109-136) bulabilirsiniz.
T‹ENLTEEVR‹ NZ YE OT N T‹ ENLTEEVR‹NZ EY TO N
5. Ünite - Baflabafl ve Kald›raç Analizleri 117
Baflabafl Noktas›n›n Hesaplanmas›

Baflabafl noktas›na s›f›r kâr noktas› da denildi¤ini ifade etmifltik. Burada söz konu-
su olan kâr, faiz ve vergi öncesi kâr olup flu flekilde hesaplanmaktad›r:
Kâr = Toplam Gelir - Toplam Gider
Yukar›daki eflitlikte toplam gelir, birim sat›fl fiyat› ve sat›fl miktar›n›n çarp›m› ile
bulunur. Toplam giderler ise sabit ve de¤iflken giderler toplam›na eflittir. De¤iflken
giderleri, birim bafl›na de¤iflken gideri üretim ve sat›fl miktar› ile çarparak hesapla-
r›z. Buna göre yukar›daki eflitli¤i flu flekilde gösterebiliriz:
Kâr= Birim Sat›fl Fiyat›×Sat›fl Miktar›-(Sabit Giderler + De¤iflken Giderler)
E¤er,
P; Birim sat›fl fiyat›
Q; Üretim ve sat›fl miktar›
V; Birim bafl›na de¤iflken gider*
F; sabit gider, olarak ifade edilirse,
Kâr = P*Q-(F+Q*V) olacakt›r.
Baflabafl noktas› kâr›n s›f›r oldu¤u nokta oldu¤una göre,
Kâr = Q(P-V) -F=0 olarak ifade edilebilir.
Bu durumda kâr› s›f›r yapan üretim ve sat›fl miktar› (Q) di¤er bir ifadeyle bafla-
bafl noktas› flu flekilde hesaplanacakt›r:
Sabit Giderler
Q=
Birim Satış Fiyatı − Birim Değişken Gider
F
Q=
P−V
Örnek: Y›ll›k Üretim kapasitesi 50.000 birim olan (A) iflletmesi, üretimde birim
bafl›na T100 de¤iflken maliyete katlanmaktad›r. Ürünün birim sat›fl fiyat› T190 olup,
sabit maliyetler toplam› T1.440.000’dir. ‹flletmenin baflabafl noktas› üretim düzeyi-
ni hesaplay›n›z.
F 1.440.000
Q= = = 16.000 birim
P − V (190 − 100)
‹flletme, 16.000 birim üretip satt›¤›nda baflabafl noktas›nda olacakt›r. Bu nokta,

elde edilen sat›fl gelirlerinin katlan›lan faaliyet giderlerine eflit olaca¤› nokta olup,
bu noktada iflletme mevcut kapasitesini %32 seviyesinde kullan›yor olacakt›r. E¤er
iflletme 16.000 birimin üzerinde üretim ve sat›fl gerçeklefltirebilirse kâr edecek,
16.000 birim alt›ndaki üretim ve sat›fl düzeylerinde ise zarar edecektir. ‹flletmenin
farkl› üretim ve sat›fl seviyeleri için sabit giderleri, de¤iflken giderleri, toplam gider-
leri ve kâr› afla¤›daki gibi olacakt›r.
Üretim ve Sabit De¤iflken Toplam Kâr veya

Sat›fl Has›lat›
Sat›fl Miktar› Giderler Giderler Giderler Zarar
8.000 1.440.000 800.000 2.240.000 1.520.000 720.000 zarar
10.000 1.440.000 1.000.000 2.440.000 1.900.000 540.000 zarar
12.000 1.440.000 1.200.000 2.640.000 2.280.000 360.000 zarar
16.000 1.440.000 1.600.000 3.040.000 3.040.000 0
20.000 1.440.000 2.000.000 3.440.000 3.800.000 360.000 Kâr
30.000 1.440.000 3.000.000 4.440.000 5.700.000 1.260.000 Kâr
50.000 1.440.000 5.000.000 6.440.000 9.500.000 3.060.000 Kâr
SIRA S‹ZDE (X) ‹flletmesinin

SIRA üretti¤i
S‹ZDE mallar›n birim sat›fl fiyat› T1.000’dir. Birim de¤iflken gideri T300
1 olan iflletmenin sabit giderleri toplam› T7.000.000 ise, iflletme baflabafl noktas›na hangi
üretim hacminde ulaflacakt›r?
Baflabafl noktas›n› miktar olarak de¤il de parasal tutar olarak hesaplamak ister-
S O R U sek, baflabaflS sat›fl
O R Ututar›n› afla¤›daki gibi hesaplayabiliriz:
D‹KKAT D ‹ K K Tutarı
AT Sabit Giderler
Başabaş Satış =
1 − Değişken Gider Oranı
Formülde verilen de¤iflken gider oran›, birim bafl›na de¤iflken giderin birim sa-
t›fl fiyat›na bölünmesiyle hesaplan›r. Buna göre:
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Başabaş Satış Tutarı = Q =

F
olacaktır.
 V 
1 − 
K ‹ T A P K ‹ T A P  P 
Özellikle gelir tablosu üzerinden yap›lacak analizlerde, sat›fllar, sabit giderler
ve de¤iflken giderler toplam tutar olarak verildi¤inde baflabafl noktas›, baflabafl sa-
t›fl tutar› olarak hesaplanabilecektir.
Örnek: Bir iflletme birim sat›fl fiyat› T20 olan bir ürün için, T10 birim de¤iflken
‹NTERNET gidere katlanmaktad›r.
‹NTERNET Sabit giderleri toplam› T5.000 olan iflletmenin baflabafl sat›fl
hâs›lat›n› hesaplay›n›z.
F 5.000
Q= = = T 10.000
 V   10 
1 −  1 − 
 P   20 
Örne¤imizdeki iflletmenin kâr elde edebilmesi için sat›fl hâs›lat›n›n T10.000’n›n

üzerinde olmas› gerekmektedir. T10.000’nin alt›ndaki sat›fl tutarlar›nda iflletme za-
rar edecektir.

Bir iflletme birim sat›fl fiyat› T30 olan bir ürün için, T15 birim de¤iflken gidere katlan-
2 maktad›r. Sabit giderleri toplam› T15.000 olan iflletmenin baflabafl sat›fl hâs›lat›n› hesap-
lay›n›z.
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
Nakit Baflabafl Noktas›

‹flletmelerin minimum nakit bulundurma zorunlulu¤u ya da eldekiD Ü fi Ü Nlikiditenin
EL‹M f›rsat D Ü fi Ü N E L ‹ M
maliyetinin oldu¤u düflünüldü¤ünde, nakit harcamalar› karfl›layacak bir sat›fl hac-
mi belirlenmek istenebilir. Söz konusu sat›fl düzeyi, nakit baflabafl noktas› olarak
S O R U S O R U
adland›r›l›r.
Amortismanlar ve tükenme paylar› gibi giderler, gider olarak gözükür

D ‹ K Kfakat
A T iflletmeden D‹KKAT
herhangi bir nakit ç›k›fl› gerçekleflmez.
‹flletmelerin yapm›fl oldu¤u baz› giderler nakit ç›k›fl› gerektirmez. Bu durumda
nakit baflabafl noktas›, nakit ç›k›fl› gerektirmeyen amortismanlar ve tükenme pay-
lar› gibi giderler dikkate al›narak flu flekilde hesaplan›r:
( F − A)
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Q Nakit =
( P − V) K ‹ T A P K ‹ T A P
Formülde verilen (A) parametresi nakit ç›k›fl› gerektirmeyen giderleri ifade et-
mekte olup, nakit baflabafl noktas›, nakit ç›k›fl› gerektirmeyen giderlerin sabit gi-
derlerden düflülmesiyle hesapland›¤›ndan, yukar›da genel olarakT E L E Vele
‹ Z Yald›¤›m›z
ON ba- TELEV‹ZYON
flabafl noktas›ndan daha düflük olacakt›r. Fon yöneticileri ve kredi analistleri için
nakit bafla bafl analizi daha anlaml› sonuçlar ifade etmektedir. Çünkü bu analiz
do¤rudan nakit girifl ve ç›k›fllar›na dayal› olarak yap›ld›¤›ndan iflletmenin ödeme
gücünü daha aç›k bir flekilde göstermektedir.
Örnek: Bir tekstil iflletmesinin üretti¤i ürünlerin sat›fl fiyatlar› T20’dir. De¤iflken
maliyetler birim bafl›na T10 iken, toplam sabit maliyetler T10.000’dir. ‹flletmenin
nakit ç›k›fl› gerektirmeyen giderleri T4.000 olup, iflletmenin baflabafl noktas› üretim
düzeyini hesaplay›n›z.
( F − A)
Q Nakit =
( P − V)
(10.000 − 4.000)
Q Nakit = = 60
00 birim
( 20 − 10)
E¤er nakit ç›k›fl› gerektirmeyen giderleri dikkate almaks›z›n baflabafl noktas› he-
saplasayd›k baflabafl noktas›n›;
F 10.000
Q= = = 1.000 birim olarak bulurduk.
P − V ( 20 − 10)
Görüldü¤ü gibi, nakit ç›k›fl› gerektirmeyen giderlerin dikkate al›nmamas› halin-
de baflabafl noktas› daha yüksek seviyede oluflmaktad›r.
(Y) ‹flletmesi üretti¤i dondurma makinelerini T2.000’den satmaktad›r.

SIRA De¤iflken
S‹ZDE maliyet- SIRA S‹ZDE
ler birim bafl›na T750 iken, toplam sabit maliyetler T60.000’dir. ‹flletmenin T20.000 3
amortisman ve karfl›l›k giderleri bulunmaktad›r. Bu durumda iflletmenin baflabafl üretim
düzeyini hesaplay›n›z.
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Birden Fazla Ürün ‹çin Baflabafl Noktas›n›n Hesaplanmas›

‹flletmenin birden fazla ürün ya da hizmet üretip satt›¤› durumda, baflabafl nokta-
s›n›n hesaplanmas› için iflletmenin bütününü temsilen bir de¤iflken gider oran›n›n
hesaplanmas› gerekir. Bu durumda de¤iflken gider oran›, her bir ürünün sat›fl top-
lam› içerisindeki a¤›rl›¤› ve de¤iflken gider oran›na ba¤l› olarak a¤›rl›kl› ortalama
de¤er olarak hesaplan›r.
Örnek: Günefl Tekstil A.fi. dört farkl› ürün üretip satmaktad›r. Her ürünün tah-
mini sat›fl tutar› ve de¤iflken gider oran› afla¤›daki gibidir:
De¤iflken Gider Oran›

Ürün Tahmini Sat›fl Tutar›
(birim bafl›na de¤iflken)
A 2.000 %80
B 3.000 %60
C 1.000 %70
D 2.000 %65
Toplam 8.000
Günefl Tekstil A.fi.’nin sabit giderleri toplam› T1.300’dir. ‹flletmenin baflabafl sa-
t›fl tutar›n› hesaplayabilmek için, her bir ürünün de¤iflken gider oran› farkl› oldu-
¤undan, ortalama de¤iflken gider oran›n›n hesaplanmas› gerekmektedir. Ortalama
de¤iflken gider oran›, her ürünün tahmini toplam sat›fl hacmi içindeki pay› ile de-
¤iflken gider oran› çarp›larak bulunan a¤›rl›kl› de¤erlerin toplam› olarak bulunur.
Sat›fl Hacmi De¤iflken Gider Ortalama De¤iflken

Model
‹çindeki Pay› Oran› Gider Oran›
A %25 %80 0.20
B %37.5 %60 0.225
C %12.5 %70 0.0875
D %25 %65 0.1625
Toplam 0.6750
‹flletmenin üretti¤i dört ürün için ortalama de¤iflken gider oran› 0,6725’dir. Bu-
na göre, baflabafl sat›fl tutar› afla¤›daki gibi hesaplan›r;
Sabit Giderler 1.300

BaşabaşSatış Tutarı = = = T 4.000
1 − Değişken Gider Oranı 1 − 0, 6750
Günefl Tekstil A.fi.’nin sat›fl bilefliminin de¤iflmeyece¤i, her sat›fl düzeyinde bu

dört ürünün sat›fl hacmi içindeki paylar›n›n ayn› kalaca¤› varsay›m›na göre, kâra
geçifl noktas›ndaki toplam sat›fl has›lat›n›n ürünler aras›ndaki da¤›l›m› afla¤›daki gi-
bi olacakt›r.
Baflabafl Noktas›ndaki Sat›fl Hacmi Her Modelin

Model
Sat›fl Tutar› ‹çindeki Pay› Sat›fl Tutar›
A T4.000 %25 T1.000
B T4.000 %37.5 T1.500
C T4.000 %12.5 T500
D T4.000 %25 T1.000
Toplam T4.000
Günefl Tekstil A.fi.’nin üretti¤i A, B, C ve D ürünlerinin katk› paylar› (1- De¤ifl-

ken Gider Oran›) s›ras›yla, %20, %40, %30 ve %35’tir. ‹flletme, katk› pay› yüksek
olan mamullerinin üretimine a¤›rl›k vererek veya katl› pay› düflük olan mamulle-
rin üretim hacmi içerisindeki pay›n› afla¤›ya çekerek baflabafl sat›fl tutar›n› afla¤›ya
çekme olana¤›na sahiptir. Bununla birlikte, üretilen mamullerin bilefliminde yap›-
lacak bir de¤iflikli¤in, iflletmenin sabit maliyetlerine etkisi ve piyasa koflullar› aç›-
s›ndan uygunlu¤unun dikkate al›nmas› gereklidir. Örnek iflletmemizde B ürünü
katk› pay› en yüksek olan üründür. ‹flletmenin, bu ürünün üretim ve sat›fl›na a¤›r-
l›k verebilmesi için öncelikle, ürüne olan talebin yeterli olmas› gereklidir. Öte
yandan, söz konusu ürünün üretim ve sat›fl seviyesindeki de¤iflikli¤in, bir bütün
olarak iflletmenin sabit giderlerini ne flekilde etkileyece¤inin dikkate al›nmas› ge-
reklidir.
(B) iflletmesi üç farkl› ürün üretip satmaktad›r. Her ürünün tahminSIRA

edilen sat›fl tutar› ve
de¤iflken gider oran› afla¤›da belirtildi¤i gibidir. 4
Tahmini Sat›fl Sat›fl Hacmi ‹çindeki De¤iflken Gider
Model
Tutar› Pay› Oran›
S O R U S O R U
X 2.000 %50 %60
Y 1.000 %25 %70
D‹KKAT D‹KKAT
Z 1.000 %25 %60
SIRAsat›fl
Sabit giderleri T375 olan iflletmenin, her bir ürün için baflabafl S‹ZDEtutar› ne ka- SIRA S‹ZDE
dar olmal›d›r?
Baflabafl Noktas›n›n Grafik Üzerinde Gösterimi

AMAÇLARIMIZ
Baflabafl noktas›n› grafik üzerinde de gösterebiliriz. Yatay eksen üretim ve sat›fl

AMAÇLARIMIZ
miktar›n› dikey eksen ise faaliyet giderleri ve sat›fl gelirlerini göstermek

K ‹ T A P üzere, fie- K ‹ T A P
kil 5.3’de görüldü¤ü gibi, toplam gelir ve toplam giderlerin kesiflti¤i noktadaki (A
noktas›) üretim miktar› (Qb) baflabafl üretim miktar› olup bu nokta, iflletmenin kâ-
r›n›n s›f›r oldu¤u noktad›r. TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
fiekil 5.3
Baflabafl Noktas›n›n Sat›fl Gelirleri/Faaliyet Giderleri

Grafik Yoluyla Toplam Gelir
Gösterimi
Kar Alan› Toplam Giderler
De¤iflken Giderler
Zarar Alan›
Sabit Giderler
Üretim/Sat›fl Miktar›
Q0 Qb Q1
SIRA S‹ZDE SIRAtoplam

S‹ZDE geliri orijinden bafllamaktad›r, iflletme her bir birim mal›n sa-
‹flletmenin
t›fl›ndan gelir elde etti¤i için sat›fl miktar› artt›kça toplam gelir artmaktad›r. ‹flletme-
D Ü fi Ü N E L ‹ M nin giderlerinin
D Ü fi Ü N Ebir
L ‹ Mk›sm› sabittir. Bunlar iflletme ister üretimde bulunsun ister bu-
lunmas›n yap›lmas› gereken giderleridir. Toplam giderler sabit giderlere de¤iflken
giderlerin eklenmesinden olufltu¤u için toplam giderler grafikte sabit giderlerin ol-
S O R U S O R U
du¤u noktadan bafllay›p, üretim art›fl›na ba¤l› olarak artmaktad›r.
D‹KKAT ‹flletmelerin Dister

‹ K K Aüretim
T faaliyetinde bulunsun ister bulunmas›n katlanmalar› gereken
maliyetler vard›r. Bu maliyetler sabit giderler olarak ifade edilmektedir.
Toplam gelirin toplam gideri aflt›¤› alan kâr alan› olarak adland›r›l›r ve Qb sevi-
yesinin üstünde (Q1 gibi bir seviyede) üretim ve sat›fl gerçeklefltirildi¤inde iflletme
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
kâr elde edecektir. Toplam gelirin toplam giderin alt›nda kald›¤› alan ise zarar ala-
n› olarak adland›r›l›r. Baflabafl noktas›n›n alt›nda bir üretim ve sat›fl miktar›n›n ger-
çekleflmesi halinde iflletmenin zarar edece¤i fiekil 5.3’de görülmektedir.
Baflabafl Analizinin Kullan›m Alanlar›

Finans yöneticileri için k›sa vadeli planlamalarda kullanabilecekleri bir araç olarak
TELEV‹ZYON T E L E V ‹ Z Y Obafll›ca
baflabafl analizinin N kullan›m alanlar› flu flekilde s›ralanabilir:
• Firman›n, zarara u¤ramamas› için ulafl›lmas› gerekli ifl hacmi düzeyinin sap-
tanmas›,
‹NTERNET • Çeflitli
‹ N Türetim
E R N E T düzeylerinde birim maliyetlerinin hesaplanmas›,
• Çeflitli çal›flma düzeyleri için firman›n iflletme sermayesi gereksiniminin tah-
mini,
• De¤iflken giderler, sabit giderler ve/veya birim sat›fl fiyatlar›ndaki de¤ifliklik-
lerin, firman›n kâra geçifl noktas› ve toplam kâr›na olabilecek etkilerinin in-
celenmesi,
• En kârl› ürün türlerinin seçilmesi, üretim bilefliminin de¤ifltirilmesi,
• Asgari sat›fl fiyat›n›n belirlenmesi,
• Kâr hedeflerine ulafl›lmas› için gerekli ifl hacminin saptanmas›,
• Firman›n üretim kapasitesinin art›r›lmas› halinde, böyle bir büyümeyi hakl›

k›lacak sat›fl hacminin belirlenmesi,
• ‹flletmenin tevsii yat›r›m›na ihtiyac› olup olmad›¤›n›n belirlenmesi,
• Yeni yap›lacak yat›r›mlarda, risk derecesini veya emniyet marj›n› dikkate
alarak, asgari üretim kapasitesinin ne olmas› gerekti¤inin saptanmas›,
• Firman›n izleyece¤i üretim, fiyat, yat›r›m politikalar› konusunda al›nacak ka-
rarlara yard›mc› olmas›,
• Kâra geçifl için önceden tahmin edilen ifl hacmi ile firman›n SIRA S‹ZDE
kâra geçifl nok- SIRA S‹ZDE
tas›na fiilen ulaflt›¤› ifl hacmi aras›nda karfl›laflt›rmalar yap›larak, faaliyetle-
rin kontrol edilmesi, firman›n izledi¤i politikalar›n ve Dyönetiminin
Ü fi Ü N E L ‹ M de¤er- D Ü fi Ü N E L ‹ M
lendirilmesi.
Baflabafl analizinin oldukça yayg›n bir kullan›m alan› olmakla birlikte, analizde
S O R U S O R U
kullan›lan varsay›mlar›n geçerlili¤i konusunda baz› elefltiriler vard›r ve bu elefltiri-
ler flu flekilde özetlenebilir:
• Faaliyet giderlerinin sabit ve de¤iflken gider fleklinde ayr›lmas›D ‹ K Kkolay
AT de¤ildir. D‹KKAT
• Üretim ve sat›fl hacminin efl olmas› s›kl›kla karfl›lafl›lan bir durum de¤ildir.
• Birim sat›fl fiyat›n›n üretim miktar›ndan ba¤›ms›z ve sabit olmas› ancak tam
rekabet koflullar›nda mümkündür.
• Analizde kullan›lan veriler geçmifl ve mevcut duruma ba¤l› olarak oluflmufl
veriler olup, gelecekte de¤iflmeyeceklerini varsaymak, AMAÇLARIMIZ
ni dikkate almama sonucunu do¤urmaktad›r.
gelece¤in belirsizli¤i- AMAÇLARIMIZ
K ‹ Büker,
Baflabafl analizine yöneltilen elefltirilere iliflkin detayl› aç›klamay› Semih T A P R›za Afl›ko¤- K ‹ T A P
lu ve Güven Sevil taraf›ndan yaz›lan Finansal Yönetim (Ankara, 2011) kitab›nda (s.189-191)
bulabilirsiniz.
Do¤rusal Olmayan Baflabafl Analizi
Baflabafl analizine iliflkin anlat›mlar›m›zda üretim ve sat›fl hacmine ba¤l› olarak top-
lam gelir ve toplam giderlerin farkl›laflaca¤›n› varsayd›k. Gerçekte ise üretim ve sa-
t›fl hacmindeki farkl›laflmalar toplam gelir ve toplam giderlerde efl seviyede farkl›-
laflmaya yol açmaz. Ço¤u durumda üretim ve sat›fl hacmi artt›kça toplam gelir daha
düflük seviyede art›fl sergiler. Benzer flekilde, iflletmenin üretim hacmi artt›kça be-
lirli bir seviyeye kadar birim bafl›na giderler de bir azal›fl söz konusu olabilir. Ancak
üretim hacmi belirli bir seviyeyi afl›nca birim bafl›na giderler daha büyük bir h›zla
artacakt›r. Bu geliflmeler sonunda toplam giderlerin önce e¤imi azalan, tam kapasi-
teye yaklafl›ld›¤›nda ise e¤imi artan bir e¤ri fleklinde çizilmesi gerekmektedir.
Baflabafl analizinin birim sat›fl fiyat›n›n sabit kalaca¤› varsay›m› da her zaman
geçerli olmayabilir. Üretim miktar› artt›kça sat›fl fiyatlar›nda da düflme gözlemlene-
bilir. Üretim düzeyi artt›kça birim sat›fl fiyat› düflece¤inden toplam sat›fl hâs›lat›n›n,
e¤imi gittikçe azalan bir e¤ri fleklinde gösterilmesi daha do¤ru olacakt›r.
Bu bilgiler ›fl›¤›nda, üretim ve sat›fl hacmi ile toplam gelir ve toplam giderler
aras›ndaki iliflkinin fiekil 5.4’te oldu¤u gibi gösterilmesi daha gerçe¤e yak›n ola-
cakt›r.
fiekil 5.4
Do¤rusal Olmayan Gelirler

Giderler C
Baflabafl Noktas›
Toplam Giderler Zarar
Sat›fl Has›lat›
Kâr
Zarar
Sabit Giderler
S O R U S O R U
Üretilen ve Sat›lan Miktar

Alt Baflabafl En Çok Üst Baflabafl
D‹KKAT D ‹ K K A T Noktas› Kâr Noktas›

fiekil 5.4’te görüldü¤ü gibi, üretim hacmindeki de¤iflmeye ba¤l› olarak toplam
giderler ve toplam gelirlerdeki de¤iflme, iki ayr› baflabafl noktas› ile karfl›lafl›lmas›-
AMAÇLARIMIZ

na yol açmaktad›r. ‹flletme, bu iki baflabafl noktas› aras›nda bir noktadaki üretim ve
AMAÇLARIMIZ
sat›fl hacminde en çok kâr› elde edecektir.
K ‹ T A P Do¤rusal olmayan
K ‹ T Abaflabafl
P analizine iliflkin detayl› bilgi için Atilla Gönenli’nin ‹flletmeler-
de Finansal Yönetim (‹stanbul, 1983) kitab›ndan (s.110-111) yararlanabilirsiniz.
TELEV‹ZYON Baflabafl
T E analizinin
L E V ‹ Z Y O N temel varsay›mlar›ndan hareketle ve analizde kullan›lan de-
¤iflkenler yard›m›yla iflletmelerin faaliyet ve finansal kald›raçlar›n›n, bunlar›n ortak
etkisinin bir ifadesi olarak bileflik kald›raç derecesinin hesaplanmas› mümkündür.
FAAL‹YET KALDIRACI
Faaliyet giderleri içerisinde sabit nitelikte giderlerin olmas› faaliyet (ifl) riskinin
kayna¤›n› oluflturmaktad›r. Bunun nedeni, sabit giderlerin üretim miktar›ndan ba-
¤›ms›z olmas›d›r. Hiç üretim yap›lmasa bile sabit giderlere katlan›lacak olmas› ne-
deniyle ifl riskinden ya da faaliyet kald›raç derecesinden bahsederiz.
Faaliyet kald›rac›, sabit giderler ile de¤iflken giderler aras›nda iliflki kurarak sa-
bit giderlerin nereye kadar kabul edilebilece¤ini araflt›ran bir analiz tekni¤idir. Fa-
aliyet kald›rac› ile analizden amaç, belirli bir üretim düzeyinden sonra üretim art-
D Ü fi Ü N E L ‹ M t›¤›nda kârdaki
D Ü fi Ü Nart›fllar›
EL‹M ortaya koymakt›r.
Sabit giderleri az olan emek yo¤un iflletmelerin baflabafl noktalar› düflük üretim
düzeylerinde gerçekleflmektedir. Sermaye yo¤un iflletmelerde ise sabit giderler faz-
S O R U S O R U
la oldu¤u için baflabafl noktas› yüksek üretim düzeylerinde gerçekleflmektedir.
D‹KKAT Sabit giderleri

D ‹ yüksek
K K A T olan iflletmelerin baflabafl noktalar› yüksek üretim düzeylerindedir.
SIRA S‹ZDE FaaliyetSIRA

kâr›n›n,
S‹ZDEsat›fl hacmindeki de¤iflmelere karfl› duyarl›l›¤› ya da tepkisi fa-
aliyet kald›rac› derecesi (FKD) olarak adland›r›l›r. FKD, faaliyet kâr›n›n esnekli¤ini
gösterir. Belirli bir sat›fl (üretim) düzeyinde sat›fl hâs›lat›ndaki %1 de¤iflikli¤in
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
D Ü fi Üderecesini
FVÖK’te oluflturaca¤› yüzde de¤iflikli¤i gösteren faaliyet kald›raç NEL‹M afla¤›- D Ü fi Ü N E L ‹ M
daki gibi hesaplamam›z mümkündür:
S O R U S O R U
Faiz ve Vergi Öncesi Kârdaki % Değişim Faaliyet kald›rac› derecesi,
Faaliyet Kaldıraç Derecesi = sat›fllardaki de¤iflime karfl›
Satışlardaki % Değişim
D‹KKAT faiz ve vergi öncesi
D ‹ Kkârlar›n
KAT
(FVÖK) gösterece¤i de¤iflim
seviyesini ifade eder.
∆ FVÖK
Faaliyet Kaldıraç Derecesi = FVÖK
∆ Satışlar
Satışlar AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Faaliyet kald›rac› derecesi hakk›nda daha genifl bilgiyi Osman Okka’n›n

K ‹ T Analitik
A P Finansal K ‹ T A P
Yönetim (Ankara, 2009) kitab›n›n faaliyet kald›rac› bafll›¤›nda (s.474-476) bulabilirsiniz.
Örnek: Bir g›da iflletmesinin T10.000’lik sat›fl düzeyindeki T Efaiz

L E V ‹ ve
Z Y Overgi
N öncesi TELEV‹ZYON
kâr› T100.000’dir. ‹flletmenin sat›fllar› T11.000 oldu¤unda faiz ve vergi öncesi kâr›-
n›n (FVÖK) T120.000 olaca¤› beklenmektedir. Bu iflletmenin faaliyet kald›raç de-
recesini hesaplayal›m,
∆ FVÖK
Faaliyet Kaldıraç Derecesi = FVÖK
∆ Satışlar
Satışlar
120.000 − 100.000
Faaliyet Kaldıraç Derecesi = 100.000 =2
11.000 − 10.000
10.000
Örnek iflletmemizde faaliyet kald›raç derecesinin 2 oldu¤unu hesaplad›k. Bu-

nun anlam› fludur; e¤er iflletmenin sat›fllar›nda yüzde 10 seviyesinde bir de¤iflme
olursa faiz ve vergi öncesi kârlar› yüzde 20 seviyesinde de¤iflecektir. Baflka bir de-
yiflle, sat›fllar›n yüzde 10 artmas› halinde faiz ve vergi öncesi kâr yüzde 20 artacak
iken sat›fllardaki yüzde 10 seviyesinde bir düflüfl halinde de faiz ve vergi öncesi
kârlar yüzde 20 seviyesinde düflecektir.
Bir imalat iflletmesinin T10.000.000’lik sat›fl düzeyindeki FVÖK’ü SIRA

T2.000.000’dir.
S‹ZDE ‹fllet- SIRA S‹ZDE
menin sat›fllar›n›n % 20 art›¤› durumda faiz ve vergi öncesi kâr›n T2.800.000 olmas› bek- 5
lenmektedir. Bu iflletmenin faaliyet kald›raç derecesini hesaplay›n›z.
Yüksek bir faaliyet kald›raç derecesi, di¤er fleyler sabit oldu¤unda, sat›fllardaki
nispeten küçük bir de¤iflmenin faiz ve vergi öncesi kârlarda (FVÖK)S O R U daha büyük S O R U
bir de¤iflmeye yol açaca¤› anlam›na gelir.
D‹KKAT D‹KKAT
Faaliyet Kald›raç Derecesi ve Baflabafl Noktas› Aras›ndaki
‹liflki
Faaliyet Kald›raç derecesinin baflabafl analizinde kulland›¤›m›zSIRA S‹ZDE
parametreler yard›- SIRA S‹ZDE
m›yla hesaplanmas› mümkündür,
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Q( P − V )
Faaliyet Kaldıracı Derecesi =
Q( P − V ) − F
Örnek: (X) G›da iflletmesi, sat›fl fiyat› T150 ve birim de¤iflken maliyeti T100
olan bir ürün üretmektedir. Toplam sabit maliyetleri T500.000 olan ‹flletmenin
110.000 birimlik sat›fl düzeyindeki faaliyet kald›raç derecesini hesaplay›n›z.
110.000(150 − 100)
Faaliyet Kaldıracı Derecesi = = 1, 1
110.000(150 − 100) − 500.000
Örne¤imizdeki iflletmenin baflabafl noktas› ise afla¤›daki gibi hesaplan›r,
F 500.000
Q= = = 10.000 birim
P − V (150 − 100)
10.000 birimlik üretim ve sat›fl seviyesi sonras›nda kâra geçebilen iflletmenin, fark-
l› üretim ve sat›fl seviyeleri için faaliyet kald›rac› derecesi afla¤›daki gibi olacakt›r.
Üretim ve Sat›fl Miktar› Faaliyet Kald›rac› Derecesi
5.000 -1
8.000 -4
10.000 ∞
20.000 2
40.000 1,33
80.000 1,14
‹flletmenin üretim ve sat›fl miktar› baflabafl seviyesine ne kadar yak›nsa, faaliyet

kald›rac› derecesi o kadar büyük olmaktad›r. Baflabafl noktas›na ulaflmadan önce
faaliyet kald›rac› derecesi < 0 iken, baflabafl noktas›n›n üstünde üretim ve sat›fl se-
viyelerinde faaliyet kald›rac› derecesi > 0 d›r. Baflabafl noktas› için faaliyet kald›raç
derecesinin de¤eri sonsuza yaklafl›rken, üretim ve sat›fl miktar›ndaki art›fla ba¤l›
olarak faaliyet kald›rac› derecesi düflmektedir.
fiekil 5.5
Faaliyet Kald›raç Derecesi
Faaliyet Kald›rac›
Derecesi ve Baflabafl
Noktas› ‹liflkisi
1.33
1.14
0 Üretim/
5.000 8.000 10.000 20.000 40.000 80.000 110.000 Sat›fl
-1 Miktar›
-2
-3
-4
D‹KKAT D‹KKAT
5. Ünite - Baflabafl

ve Kald›raç Analizleri
AMAÇLARIMIZ 127
AMAÇLARIMIZ
Faaliyet kald›rac› derecesi ve baflabafl noktas› aras›ndaki iliflki ile ilgili

K ‹ detayl›
T A P bilgiye Ser- K ‹ T A P
pil Canbafl ve Gamze Vural’›n Finansal Yönetim Aç›klamal› Örnekler ve Problemler (Adana,
2010) kitab›ndan (s.66-67) ulaflabilirsiniz.
(X) ‹flletmesinin, birim sat›fl fiyat› T600, birim de¤iflken giderleriSIRA
T250, sabit giderleri
T600.000’dir. Üretim miktar› 4.000 birimdir. Bu iflletmenin faaliyet kald›raç derecesini 6
hesaplay›n›z.
D‹ NÜTfiEÜRNNE LE‹TM D‹ NÜTfi EÜ RN N
E LE‹TM
Örnek: Bir turizm iflletmesine ait gelir tablosu bilgileri afla¤›da verilmifltir:
Sat›fllar : T42.000 S O R U S O R U
De¤iflken Maliyetler : (T21.000)
Brüt Kâr : T21.000
D‹KKAT D‹KKAT
Sabit Maliyetler : (T9.000)
Faiz ve vergi Öncesi Kâr : T12.000
Faiz : (T6.000) SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
Vergi Öncesi Kâr : T6.000
Vergi (%40)
Vergi Sonras› Kâr
: T2.400
: T3.600
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Mevcut üretim düzeyindeki faaliyet kald›raç derecesini hesaplay›n›z.

Satışlar − Değişken Maliyetler
Faaliyet Kaldıracı Derecesi =
42.000 − 21.000
Faaliyet Kaldıracı Dereecesi = = 1.75
12.000
‹ N T E S‹ZDE
Yukar›daki örnekte iflletmenin sabit giderleri T300.000 olsayd› faaliyet
SIRA Rkald›raç
NET derecesi ‹SIRA
N T E RS‹ZDE
NET
kaç olurdu? 7
Faaliyet kald›rac› derecesinin, faaliyet giderleri içerisindekiD Üsabit

fi Ü N E L ‹ M
nitelikteki gi- D Ü fi Ü N E L ‹ M
derlerin seviyesine ba¤l› oldu¤u görülmektedir. Buna göre, sabit giderleri nispeten
yüksek olan iflletmelerin faaliyet kald›raç derecesi de nispetenS Oyüksek R U olacakt›r. S O R U
Bir iflletmenin toplam giderleri içerisinde sabit ve de¤iflken giderlerin nispi a¤›rl›¤›
iflletmeden iflletmeye farkl› olur. Kimi iflletmelerde sabit giderler nispeten fazla
D‹KKAT D‹KKAT
iken kimi iflletmelerde de¤iflken giderlerin toplam giderler içerisindeki pay› nispe-
ten fazlad›r. Bu durum iflletmenin niteli¤iyle de iliflkilendirilebilir. ‹flletmelerin top-
lam giderleri içerisinde sabit ve de¤iflken giderlerin a¤›rl›klar›n›n SIRA farkl›
S‹ZDE olmas› ne- SIRA S‹ZDE
deniyle, sat›fllardaki bir farkl›laflman›n her bir iflletmenin faiz ve vergi öncesi kârla-
r›nda yol açaca¤› farkl›laflmada farkl› olacakt›r. Örnek olarakAMAÇLARIMIZ
e¤er gelecekte sat›fl-
larda bir art›fl e¤ilimi söz konusu olur ise, bu sat›fl art›fl›n›n faiz ve vergi öncesi kâr-
larda yol açaca¤› art›fl, daha yüksek sabit gidere ve dolay›s›yla daha yüksek faali-
AMAÇLARIMIZ
yet kald›raç derecesine sahip iflletmelerin faiz ve vergi öncesiK kârlar›n›

‹ T A P daha yük- K ‹ T A P
sek seviyede art›racakt›r. Sat›fllardaki bir azalma ise, yüksek seviyede sabit gidere
ve faaliyet kald›raç derecesine sahip iflletmelerin faiz ve vergi öncesi kârlar›n› da-
ha büyük oranda azaltacakt›r. TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
F‹NANSAL KALDIRAÇ
Varl›klar›n finansman›nda yabanc› kaynak kullan›lmas› halinde, kullan›lan yaban-
c› kaynaklar için bir faiz ödenmesi söz konusudur. ‹flletme faaliyetlerinde yabanc›
kaynak kullan›m›, hiç yabanc› kaynak kullanmamaya k›yasla iflletmenin kârl›l›¤›n›
art›racakt›r. Belirli bir yabanc› kaynak kullan›m› seviyesine kadar geçerli olan bu
lehte durum, yabanc› kaynak kullan›m›ndan ileri gelen kald›raç etkisi olarak ad-
land›r›l›r. E¤er iflletme yabanc› kaynak kullan›m›nda afl›r›ya kaçarsa, kullan›lan ya-
banc› kaynaklar için ödenen faizler, elde edilen bu kaynaklar›n kullan›m›yla sa¤-
lanan kârlarla karfl›lanamayacak seviyelere yükselece¤inden, bafllang›çta lehte
olan yabanc› kaynak kullan›m› iflletme aç›s›ndan zararl› sonuçlar do¤urabilecektir.
‹flletmelerin finansman kaynaklar› aras›nda iflletmeye sabit yükümlülükler geti-
DSIRA
Ü fi Ü NS‹ZDE
EL‹M ren kaynaklar›n
DSIRA E(borçlanman›n)
Ü fi Ü NS‹ZDEL‹M bulunmas› finansal kald›rac›n varl›¤›na imkân ta-
n›maktad›r. Finansal kald›raç, iflletmenin belirli bir dönemde borçland›¤› varsay›-
m›yla, borçlar›n kârl›l›¤› ne ölçüde etkiledi¤ini ortaya koymak için yararlan›lan bir
DSÜ fiOÜRN EUL ‹ M D SÜ fiOÜ RN EUL ‹ M
analiz tekni¤idir.
DS ‹ OK KR AUT DS ‹ OK KRetkisi,
Finansal kald›raç AUT faiz ödemeleri yabanc› kaynak kullan›m›yla sa¤lanan kârlar›n al-
t›nda kald›¤› sürece iflletme kârl›l›¤›n› olumlu yönde etkiler.
SIRA
D ‹ KS‹ZDE
KAT SIRA
D ‹ KS‹ZDE
KAT
Finansal Kald›raç Derecesi, Yabanc› kaynak kullanan iflletmeler, kullan›lan yabanc› kaynak seviyesine ba¤-
faiz ve vergi öncesi l› olarak bir finansman riski ile karfl› karfl›yad›rlar. Finansal riskin göstergesi ise fi-
SIRA S‹ZDE
kârlardaki
AMAÇLARIMIZ

bir farkl›laflman›n
hisse bafl›na kazançlarda ne
seviyede bir farkl›laflmaya
SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
nansal kald›raç derecesidir. Faaliyetlerinin finansman›nda yabanc› kaynak kul-
lanan iflletmeler için söz konusu olan finansal kald›raç derecesi, faiz ve vergi ön-
AMAÇLARIMIZ
K ‹ T A P
yol açaca¤›n› ifade eder.
cesi kârlardaki bir farkl›laflman›n hisse bafl›na kazançlarda ne seviyede bir farkl›-
AMAÇLARIMIZ
laflmaya yolK açaca¤›n›
‹ T A P
ifade eder.
K ‹ T A P Finansal kald›raç
K ‹ T derecesi
A P hakk›nda daha genifl bilgiye Semih Büker, R›za Afl›ko¤lu ve Gü-
TELEV‹ZYON T E L E V ‹ Z Y Oyaz›lan
ven Sevil taraf›ndan N Finansal Yönetim (Ankara, 2011) kitab›ndan (S.199-200) ula-
flabilirsiniz.
‹NTERNET Finansal‹ Nkald›raç
T E R N E T derecesi flu flekilde hesaplan›r:
Hisse Başına Kârdaki % Değişme
Finansal Kaldıraç Derecesi =
‹NTERNET ‹NTERNET Faiz ve Vergi Öncesi Kârdaki % Değişme
∆ HBK
Finansal Kaldıraç Derecesi = HBK
∆ FVÖK
FVÖK
Örnek: (Z) iflletmesinin faiz ve vergi öncesi kâr› T20.000 oldu¤u durumda his-
se bafl›na kâr› T1.000 olmaktad›r. ‹flletmenin faiz ve vergi öncesi kâr› %10’luk bir
art›flla T22.000 oldu¤unda hisse bafl›na kâr› T1.500 olmaktad›r. Bu durumda ifllet-
menin finansal kald›raç derecesini hesaplay›n›z.
1.500 − 1.000
Finansal Kaldıraç Derecesi = 1.000
22.000 − 20.000
20.000
Örnekteki iflletmenin finansal kald›raç derecesi 5 olarak bulunmufltur. Buna gö-

re, iflletmenin faiz ve vergi öncesi kâr›nda yüzde 10 seviyesinde bir art›fl ya da aza-
l›fl hisse bafl›na kazanc› yüzde 50 seviyesinde art›racak ya da azaltacakt›r.
Finansal kald›raç derecesinin, faiz ve vergi öncesi kâr (FVÖK) ve finansman gi-
derlerine (C) ba¤l› olarak afla¤›da verildi¤i gibi hesaplanmas› da mümkündür:
FVÖK
FVÖK − C
Örnek: Bir imalat iflletmesinin 2010 y›l›na ait faiz ve vergi öncesi kâr› T5.200’dir.
‹flletme kullanmakta oldu¤u krediler karfl›l›¤›nda y›ll›k T1.200 faiz ödemesi yap-
maktad›r. Bu iflletmeye ait finansal kald›raç derecesini hesaplay›n›z.

Faiz ve Vergi Öncesi Kâr − Faiz Giderleri
5.200
Finansal Kaldıraç Derecesi = = 1 .3
5.200 − 1.200
‹flletmenin finansal kald›raç derecesinin 1,3 olmas›, iflletmenin faiz ve vergi ön-
cesi kâr›nda yüzde 10 seviyesinde bir art›fl ya da azal›fl›n hisse bafl›na kazanc› yüz-
de 13 seviyesinde art›racak ya da azaltaca¤› anlam›na gelmektedir.
Bir giyim firmas›n›n 2011 y›l› faiz ve vergi öncesi kâr› T15.000’dir.SIRA
‹flletmenin
S‹ZDE y›ll›k faiz SIRA S‹ZDE
ödemeleri toplam› T5.000 ise iflletmenin finansal kald›raç derecesini hesaplay›n›z. 8
Finansal kald›raç derecesini baflabafl noktas› hesab›nda kulland›¤›m›z paramet-
reler yard›m›yla hesaplamak istersek afla¤›daki gibi hesaplayabiliriz:
S O R U S O R U
Q( P − V ) − F
Q( P − V ) − ( F + C ) D‹KKAT D‹KKAT
Örnek: Bir g›da iflletmesi y›lda 8.000 adet konserve ürünSIRA üretmektedir.
S‹ZDE Üreti- SIRA S‹ZDE
len her ürünün de¤iflken maliyeti T8 ve sat›fl fiyat› T12’dir. Sabit giderler toplam›
T10.000’dir. ‹flletme kullanm›fl oldu¤u borçlar› için ödedi¤i faiz toplam› T2.000’dir.
Bu iflletmenin finansal kald›raç derecesini hesaplay›n›z. AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
8.000(12 − 8) − 10.000
Finansal Kaldıraç Derecesi = = 1 .1
8.000(12 − 8) − (10.000 + 2.000)K ‹ T A P K ‹ T A P
SIRA S‹ZDE
Bir imalat iflletmesi y›lda 10.000 adet kutu deterjan üretmektedir. Üretilen her deterjan›n SIRA S‹ZDE
de¤iflken maliyeti T10 ve sat›fl fiyat› T15’dir. Sabit giderler toplam› T20.000’dir. ‹flletme- 9
nin ödedi¤i faiz ödemeleri toplam› T6.000’dir. Bu iflletmenin finansal kald›raç derecesini
hesaplay›n›z.
Bir iflletme özkaynaklarla finanse edilmifl ise, bu iflletmede, Sfaiz
O R veU vergi önce- S O R U
si kâr ile vergiden önceki kâr aras›nda bir fark yoktur. Di¤er bir ifadeyle öz serma-
ye ile finanse edilmifl bir iflletmede finansal kald›raçtan söz edilemez.
D ‹ K K A T Ancak, d›fl D‹KKAT
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
kaynaklara, yani sabit finansal yükümlülükler getiren borçlanmaya gidildi¤inde fi-

nansal kald›raç derecesinden söz edilebilir.
B‹RLEfi‹K KALDIRAÇ
Faaliyet kald›raç derecesi ve finansal kald›raç derecesine iliflkin yapt›¤›m›z de¤er-
lendirmelerde; (1) Faaliyet kald›raç derecesi nispeten büyük olan iflletmelerin faiz
ve vergi öncesi kârlar›n›n (FVÖK) sat›fl hacmindeki de¤iflmelere duyarl›l›¤›n›n yük-
S O R U sek oldu¤unu S Ove R U(2) Finansal kald›raç derecesi nispeten yüksek olan iflletmelerin
hisse bafl›na kazançlar›n›n (HBK) faiz ve vergi öncesi kârlar›ndaki de¤iflmelere du-
D‹KKAT yarl›l›¤›n›n yüksek
D ‹ K K A T oldu¤unu görmüfltük. Hem faaliyet kald›raç derecesinin (ifl ris-
ki) ve hem de finansal kald›raç derecesinin (finansman riski) söz konusu oldu¤u
iflletmeler için, bu iki kald›raç derecesinden hareketle üçüncü bir kald›raç derece-
si hesaplamak mümkündür. Faaliyet ve finansal kald›raç derecesine ba¤l› olarak
hesaplanabilecek kald›raç derecesine birleflik (toplam) kald›raç derecesi denir.
AMAÇLARIMIZ
Birleflik kald›raç
AMAÇLARIMIZ derecesi, sat›fl hacmindeki bir de¤iflmenin hisse bafl›na kârlarda
ne seviyede bir de¤iflmeye yol açaca¤›n› ifade eder.
K ‹ T A P Birleflik kald›raç
K ‹ T derecesi
A P hakk›nda ilave bilgiye Scott Besley ve Eugene F. Brigham’›n Es-
sentials of Managerial Finance (South-Western,2005) kitab›ndan (s.529-530) ulaflabi-
lirsiniz.
TBirleflik
E L E V ‹Kald›raç
Z Y O N Derecesi, TELEV‹ZYON
sat›fl hacmindeki bir Birleflik kald›raç derecesini flu flekilde hesaplayabiliriz;
de¤iflmenin hisse bafl›na
kârlarda ne seviyede bir Birleflik (Toplam) Kald›raç Derecesi = Faaliyet Kald›raç Derecesi * Finansal Kal-
de¤iflmeye yol açaca¤›n›
‹ N T Eeder.
ifade RNET d›raç Derecesi
‹NTERNET
∆ FVÖK ∆ HBK
Birleşik Kaldıraç Derecesi = FVÖK * HBK
∆ Satışlar ∆ FVÖK
Satışlar FVÖK
∆ HBK
Hisse Başına Kârdaki % Değişim
Birleşik Kaldıraç Derecesi = HBK =
∆ Satışlar Satışlardaki % Değişim
Satışlar
Q( P − V ) Q( P − V ) − F
Birleşik Kaldıraç Derecesi = *
Q( P − V ) − F Q( P − V ) − ( F + C)
Q( P − V )
Birleşik Kaldıraç Derecesi =
Q( P − V ) − ( F + C)
Örnek: Bir iflletmenin sat›fllar›nda %6’l›k art›fl oldu¤unda Hisse bafl›na kâr›nda
%3’lük bir art›fl oluyorsa iflletmenin birleflik kald›raç derecesi kaç olur?
Hisse Başına Kârdaki % Değişim

Satışlardaki % Değişim
%3
Birleşik Kaldıraç Seviyesi = = 0, 5
%6
‹flletmenin birleflik kald›raç derecesi 0,5 olarak bulunmufltur. Bu de¤er, iflletme-

nin sat›fllar›nda ortaya ç›kabilecek yüzde 10 seviyesinde bir art›fl ya da azal›fl duru-
munda hisse bafl›na kâr›nda yüzde 5 seviyesinde bir art›fl ya da azal›fl olaca¤›na
iflaret eder.
Örnek: Plastik ürünler üreten Ece ‹malat iflletmesinin satt›¤› 10.000 birim ürü-
nün birim sat›fl fiyat› T10, birim de¤iflken giderleri T5 ve sabit giderleri toplam›
T20.000’dir. ‹flletmenin ödemesi gereken y›ll›k faiz ödemesi T5.000’dir. ‹flletmenin
birleflik kald›raç derecesini hesaplay›n›z.
Q( P − V )
Q( P − V ) − ( F + C)
10.000(10 − 5)
Birleşik Kaldıraç Derecesi = =2
10.000(10 − 5) − ( 20.000 + 5.000)
Otomobil üreten F›rat Oto üretim iflletmesinin satt›¤› 100 birim ürünün
SIRA S‹ZDEbirim sat›fl fiyat› SIRA S‹ZDE
T65.000, birim de¤iflken giderleri T45.000 ve sabit giderleri toplam› T100000’dir. ‹fllet- 10
menin ödemesi gereken y›ll›k faiz ödemesi T20.000’dir. ‹flletmenin birleflik kald›raç de-
recesini hesaplay›n›z.
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Özet

A M A Ç
Baflabafl analizinin anlam›n›, önemini ve var-
A M A Ç
Finansal kald›raç derecesini tan›mlamak ve he-
1 say›mlar›n› aç›klamak. 4 saplamak.
‹flletmelerin çeflitli üretim düzeylerindeki sat›fl Faiz ve vergi öncesi kazançlardaki bir farkl›lafl-
gelirleriyle, maliyet ve giderleri aras›ndaki iliflki- man›n(art›fl ya da azal›fl) hisse bafl›na kazançlar-
nin incelenmesini amaçlayan, faaliyet giderlerini da yol açaca¤› farkl›laflma seviyesini ifade eden
karfl›layacak sat›fl seviyesinin ne oldu¤unu ve be- finansal kald›raç derecesi, finansal riskin bir gös-
lirli sat›fl seviyelerinde ortaya ç›kacak kâr mikta- tergesi olup, yönetimin gelece¤e iliflkin planla-
r›n›n ne olaca¤›n› belirlemeye çal›flan bir analiz malar›nda kullan›fll› bir araçt›r. Finansal kald›raç
türüdür. Baflabafl analizi; üretime iliflkin hesapla- derecesi, hisse bafl›na kârdaki yüzde de¤iflimin
malarda, masraflar›n kontrolünde ve kâr planla- faiz ve vergi öncesi kârdaki yüzde de¤iflime bö-
mas›nda finans yöneticisine yard›mc› olur. Tüm lünmesiyle bulunur.
analiz türlerinde oldu¤u gibi baflabafl analizi de
birtak›m varsay›mlara dayan›r. Bu varsay›mlar flu
A M A Ç
Birleflik kald›raç derecesini tan›mlamak ve he-
flekilde s›ralanabilir; maliyetler sabit ve de¤iflken 5 saplamak.
maliyetler olarak ikiye ayr›lmaktad›r, de¤iflkenler ‹flletmenin sat›fllar›nda ortaya ç›kabilecek bir fark-
aras›ndaki iliflki k›sa dönemlidir, de¤iflken gider- l›laflman›n(art›fl ya da azal›fl) hisse bafl›na kazanç-
ler belirli bir süre üretim miktar› ile orant›l› ola- larda yol açaca¤› farkl›laflma seviyesini ifade eden
rak de¤iflir, birim sat›fl fiyat›, kabul edilen dönem birleflik kald›raç derecesi, iflletmenin toplam ris-
içinde de¤iflmemektedir, analizi kapsayan dö- kinin göstergesi olup, yönetimin gelece¤e iliflkin
nem için belirlenen faaliyet hacmi, üretim faktör- planlamalar›nda kullan›fll› bir araçt›r. Birleflik kal-
lerinin verimlili¤i ve girdi maliyetleri de¤iflme- d›raç derecesi, faaliyet kald›rac› derecesi ile fi-
mektedir, üretilen miktar›n tamam› sat›lmaktad›r. nansal kald›raç derecesinin çarp›lmas›yla, di¤er
bir ifadeyle hisse bafl›na kârdaki yüzde de¤ifli-

A M A Ç Baflabafl noktas›n› hesaplamak. min sat›fllardaki yüzde de¤iflime bölünmesiyle
2
Baflabafl noktas›, toplam gelirle giderlerin birbiri- bulunur.
ne eflit oldu¤u di¤er bir ifadeyle toplam kâr›n s›-
f›r oldu¤u noktad›r:
Kâr = Toplam Gelir - Toplam Gider
Yukar›daki eflitlikte toplam gelir, birim sat›fl fi-

yat› ve sat›fl miktar›n›n çarp›m› ile bulunur. Top-
lam giderler ise sabit ve de¤iflken giderler top-
lam›na eflittir. De¤iflken giderleri, birim bafl›na
de¤iflken gideri üretim ve sat›fl miktar› ile çarpa-
rak hesaplar›z.
Faaliyet kald›rac› derecesini tan›mlamak ve he-

A M A Ç
3 saplamak.
‹flletmenin sat›fllar›nda ortaya ç›kabilecek bir fark-
l›laflman›n (art›fl ya da azal›fl) faiz ve vergi önce-
si kazançlar› hangi seviyede farkl›laflt›raca¤›n› ifa-
de eden faaliyet kald›raç derecesi, ifl riskinin gös-
tergesi olup, yönetimin gelece¤e iliflkin planla-
malar›nda kullan›fll› bir araçt›r. Faaliyet kald›rac›
derecesi, faiz ve vergi öncesi kârdaki yüzde de-
¤iflimin sat›fllardaki yüzde de¤iflime bölünmesiy-
le bulunur.
1. Bir giyim firmas›n›n sat›fllar›nda %10’luk art›fl oldu- 6. Afla¤›dakilerden hangisi ifl riskini ifade etmektedir?
¤unda hisse bafl›na kâr›nda %40’l›k bir art›fl oluyorsa, a. Finansal kald›raç derecesi
iflletmenin birleflik kald›raç derecesi afla¤›dakilerden b. Finansman riski
hangisidir? c. Birleflik kald›raç derecesi
a. 5 d. Faaliyet kald›raç derecesi
b. 4,4 e. Baflabafl noktas›
c. 4
d. 5,4 7. Bir imalat iflletmesi üretimde birim bafl›na T200 de-
e. 3 ¤iflken maliyete katlanmaktad›r. Ürünün birim sat›fl fi-
yat› T220 olup, sabit maliyetler toplam› T100.000’dir. ‹fl-
2. Afla¤›dakilerden hangisi “sat›fllardaki de¤iflime karfl› letmenin baflabafl noktas› üretim düzeyi afla¤›dakiler-
faiz ve vergi öncesi kârlar›n gösterece¤i de¤iflim seviye- den hangisidir?
sini” ifade etmektedir? a. 7.500
a. Baflabafl noktas› b. 5.000
b. Faaliyet kald›raç derecesi c. 4.500
c. Finansal kald›raç derecesi d. 3.000
d. Birleflik kald›raç derecesi e. 2.000
e. Nakit baflabafl noktas›
8. Afla¤›dakilerden hangisi nakit harcamalar› karfl›laya-
3. Afla¤›dakilerden hangisi finansal riskin göstergesidir? cak sat›fl düzeyini ifade etmektedir?
a. Baflabafl noktas› a. Nakit baflabafl noktas›
b. Faaliyet kald›raç derecesi b. Finansal kald›raç derecesi
c. Finansal kald›raç derecesi c. Faaliyet kald›raç derecesi
d. Birleflik kald›raç derecesi d. Finansal risk
e. Nakit baflabafl noktas› e. ‹fl riski
4. Afla¤›dakilerden hangisi kâr ya da zarar›n söz konu- 9. Bir iflletme birim sat›fl fiyat› T40 olan bir ürün için,
su olmad›¤›, kâr›n s›f›r oldu¤u sat›fl miktar› veya tutar›- T10 birim de¤iflken maliyete katlanmaktad›r. Sabit gi-
n› ifade etmektedir? derleri toplam› T15.000 olan iflletmenin baflabafl nokta-
a. Finansal kald›raç derecesi s›na ulaflaca¤› sat›fl hâs›lat›n› hesaplay›n›z.
b. Faaliyet kald›raç derecesi a. T10.000
c. S›f›r kâr noktas› b. T15.000
d. Birleflik kald›raç derecesi c. T20.000
e. Finansal risk d. T25.000
e. T30.000
5. Bir imalat iflletmesinin 2011 y›l›na ait faiz ve vergi
öncesi kâr› T8.400’dir. ‹flletme kullanmakta oldu¤u kre- 10. Bir imalat iflletmesinin T400’lik sat›fl düzeyindeki fa-
diler karfl›l›¤›nda y›ll›k T2.800 faiz ödemesi yapmakta- iz ve vergi öncesi kâr› T2.000’dir. ‹flletmenin sat›fllar›
d›r. Bu iflletmeye ait finansal kald›raç derecesini hesap- T500 oldu¤unda faiz ve vergi öncesi kâr›n›n T3.000 ola-
lay›n›z. ca¤› beklenmektedir. Bu iflletmenin faaliyet kald›raç de-
a. 2,5 recesi afla¤›dakilerden hangisidir?
b. 2,4 a. 2
c. 2,0 b. 3
d. 1,8 c. 1,5
e. 1,5 d. 2,5
e. 4
“ 1. c
2. b
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Birleflik Kald›raç” konusu-
nu yeniden gözden geçiriniz.
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faaliyet Kald›rac›” konusu-
nu yeniden gözden geçiriniz.
3. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Kald›raç” konusu-
12.11.2001 - 15:22 nu yeniden gözden geçiriniz.
Mazda, rekor zarar›n ard›ndan baflabafl› 4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Baflabafl Analizi ve Gider
yakalayacak Türleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
TOKYO - Japon Mazda’n›n, mali y›l›n ikinci yar›s›nda, 5. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Kald›raç” konusu-
dolar karfl›s›nda de¤eri düflen yen ve maliyet k›sma ça- nu yeniden gözden geçiriniz.
l›flmalar› sayesinde baflabafl noktas›n› yakalayacak. Yüz- 6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faaliyet Kald›rac›” konusu-
de 33’ü Ford Motor’a ait olan Mazda, 30 Eylül’de sona nu yeniden gözden geçiriniz.
eren ilk 6 ay’da toplam 1.3 milyar yen (11 milyon $), 7. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Baflabafl Analizi ve Gider
hisse bafl›na da 1.07 yen net gelir elde etti¤ini aç›klad›. Türleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
Bu y›l›n ilk yar›s›nda flirket dönem sonu itibariyle 1 mil- 8. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Baflabafl Analizi ve Gider
yar yen kâr bekledi¤ini duyurmufltu. Türleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
Geçen y›l zarar rekoru k›rm›flt› 9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Baflabafl Analizi ve Gider
Geçen y›l› rekor say›labilecek 9.6 milyar yenlik zararla Türleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
kapatan Mazda’n›n bu y›l kâra geçmesindeki en büyük 10. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faaliyet Kald›rac›” konusu-
etkenlerin, flirket bünyesinde uygulamaya sokulan ol- nu yeniden gözden geçiriniz
dukça kapsaml› tasarruf tedbirleri ve maliyet k›s›nt›lar›
oldu¤u bildiriliyor. Mazda, sene bafl›ndan itibaren ka-
pasite fazlas› üretimi azaltm›fl, da¤›t›m ve iflgücü mali- S›ra Sizde Yan›t Anahtar›
yetlerinde büyük k›s›nt›lar yapm›flt›. fiirket tasarruf ted- S›ra Sizde 1
birleri yürürlükteyken piyasaya ç›kmas› beklenen yeni P = 1000 T/Birim
modellerinin sat›fllar› daha da art›raca¤›n› öne sürdü. V = 300
Uzmanlar, Mazda yönetiminin, üretim ve pazarlama F = T7 000 000
alanlar›nda uygulad›klar› tedbirlerin baflar›ya ulaflmas›-
F 7.000.000
n›n ard›ndan, geçen y›l sars›lan güvenlerini geri kazan- Q= = = 10.000 Birim
P − V 1.000 − 300
d›¤›n› söylüyorlar.
” S›ra Sizde 2
P = 30 T/Birim
V = 15 T/Birim
F = T15.000
F 5.000
Başabaş Satış Tutarı = = = T 10.000
 V   10 
1 −  1 − 
 P   20 
S›ra Sizde 3 S›ra Sizde 6

P = 2.000 T/Birim P = 600 T/Birim
V = 750 T/Birim V = 250 T/Birim
F = T60.000 F = T600.000
Amortismanlar (A) = T20.000 Q = 4.000 Birim
F − A 60.000 − 20.000 Q( P − V )
Q= = = 32 Birim Faaliyet Kaldıraç Derecesi =
P−V 2.000 − 750 Q( P − V ) − F
00 − 250)
4.000(60
=
S›ra Sizde 4 4.000(600 − 250) − 600.000
Ortalama = 1, 75
De¤iflken
Sat›fl Hacmi De¤iflken
Model Gider
‹çindeki Pay› Gider S›ra Sizde 7
Oran›
Oran›
P = 600 T/Birim
X %50 %60 0,30 V = 250 T/Birim
Y %25 %70 0,175 F = T300.000
Q = 4.000 Birim
Z %25 %60 0,15
Toplam 0,625 Q( P − V )
Faaliyet Kaldıraç Derecesi =
Q( P − V ) − F
00 − 250)
4.000(60
Sabit Giderler =
BaşabaşSatış Tutarı = 4.000(600 − 250) − 300.000
1 − Değişken Gider Oranı
= 1, 27
375
= = T 1.000
1 − 0.625
S›ra Sizde 8
Sat›fl
Baflabafl Her FVÖK
Hacmi Finansal Kaldıraç Derecesi =
Model Noktas›ndaki Modelin
‹çindeki FVÖK − C
Sat›fl Tutar› Sat›fl Tutar›
Pay› 15.000
= = 1, 5
X T1.000 %50 500 15.000 − 5.000
Y T1.000 %25 250

S›ra Sizde 9
Z T1.000 %25 250 P = 15 T/Birim
Toplam 1.000 V = 10 T/Birim
F = T20.000
Q = 10.000 Birim
S›ra Sizde 5 C = T6.000
∆ FVÖK Q( P − V ) − F
Faaliyet Kaldıraç Derecesi = FVÖK Q( P − V ) − ( F + C)
∆ Satışlar
100.000(15 − 10) − 20.000
Satışlar = = 1, 25
10.000(15 − 10) − ( 20.000 + 6.000)
2.800.000 − 2.000.000
= 2.000.000 =2
12.000.000 − 10.000.000
10.000.000
Kaynaklar
S›ra Sizde 10 Akgüç, Öztin. (1998). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Av-
P = 65.000 T/Birim c›ol Bas›m Yay›n.
V = 45.000 T/Birim Ayd›n, Nurhan; Baflar, Mehmet ve Coflkun, Metin.
F = T100.000 (2006). Finansal Yönetim, Eskiflehir: Aktüel Tan›-
Q = 100 Birim t›m ve Ofset Hizmetleri.
A = T20.000 Berk, Niyazi. (2010). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Türk-
men Kitabevi.
Q( P − V ) Besley, Scott ve Brigham, Eugene F. (2005). Essentials
Q( P − V ) − ( F + C) of Managerial Finance, South- Western: Thomson.
100((65.000 − 45.000 Büker, Semih, Afl›ko¤lu, R›za ve Sevil, Güven. (2011).
= = 1, 06
100(65.000 − 45.000) − (100.000 + 20.000 Finansal Yönetim, Ankara: Sözkesen Matbaac›l›k.
Canbafl, Serpil ve Vural, Gamze. (2010). Finansal Yö-
netim Aç›klamal› Örnekler ve Problemler, Ada-
na: Karahan Kitabevi.
Gönenli, Atilla. (1983). ‹flletmelerde Finansal Yöne-
tim, ‹stanbul: Formül Matbaas›.
Okka, Osman. (2009). Analitik Finansal Yönetim,
Ankara: Nobel Yay›n Da¤›t›m.
Quiry, Pascal. (2005). Corporate Finance: Theory
and Practice, Haddington: John Wiley and Sons
Usta, Öcal. (2008). ‹flletme Finans› ve Finansal Yö-
netim, Ankara: Detay Yay›nc›l›k.
6
Amaçlar›m›z
Finansal planlama kavram›n› ve iflletmeler aç›s›ndan önemini kavrayabilecek,
Finansal planlama türlerini aç›klayabilecek,
Finansal planlama faaliyetleri çerçevesinde tahmin yöntemlerini analiz
edebilecek,
Bütçe kavram›n› ve iflletmeler aç›s›ndan önemini kavrayabilecek,
Nakit bütçesinin önemini ve nas›l haz›rland›¤›n› tan›mlayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
• Finansal Planlama • Sat›fllar›n Yüzdesi Yöntemi
• Finansal Planlama Türleri • Regresyon Yöntemi
• Tahmin • Nakit Bütçesi
• Proforma Finansal Tablolar
‹çindekiler
• G‹R‹fi
• F‹NANSAL PLANLAMA VE ÖNEM‹
Finansal Planlama • F‹NANSAL PLANLAMA TÜRLER‹
Finansal Yönetim-I ve Kontrol
• F‹NANSAL PLANLAMA VE TAHM‹N
• F‹NANSAL PLANLAMA VE
BÜTÇELER
Finansal Planlama
ve Kontrol
G‹R‹fi
‹flletmelerde finans yöneticileri zamanlar›n›n önemli bir k›sm›n› gelecekte izlene-
cek uygulamalar›n belirlenmesine, politikalar›n saptanmas›na ve saptanm›fl politi-
kalar›n gözden geçirilmesine ay›rmak zorundad›rlar. Gelece¤e iliflkin bu faaliyetler
çerçevesinde finans yöneticisi, varl›klar›n›n bilefliminin ne olaca¤› ve varl›klar›n
nas›l bir finansal yap› ile finanse edileceklerini de belirlemek zorundad›r. Finansal
planlama olarak adland›r›lan bu faaliyetler finans yöneticilerinin temel görevlerin-
den biridir.
Finansal planlama sürecinde finans yöneticisi, varl›klar›n bileflimine ve finansal
yap›ya iliflkin al›nacak kararlara ba¤l› olarak ortaya ç›kacak sonuçlar› da dikkate
alarak, söz konusu sonuçlar›n iflletme amaçlar› aç›s›ndan tatmin edici sonuçlar
olup olmad›¤›n› de¤erlendirecek ve al›nan kararlar›n temel iflletme amac› olan pi-
yasa de¤erini maksimum k›lma amac›n› gerçeklefltirecek kararlar olmas›na özen
gösterecektir. Bu nedenle finansal planlama, iflletmenin bir bütün olarak ele al›n-
mas›n› ve analizini gerektiren bir faaliyettir.
Finansal planlar kapsad›klar› döneme göre k›sa süreli finansal planlar ve orta
ve uzun süreli finansal planlar olarak s›n›fland›r›l›rlar. Finans yöneticileri uzun sü-
reli finansal planlama arac› olarak, tahminlemeye dayanan proforma mali tablolar-
dan yararlan›rken, k›sa süreli planlama arac› olarak iflletme bütçelerinden, özellik-
le nakit bütçesinden yararlan›rlar.
F‹NANSAL PLANLAMA VE ÖNEM‹

Temel iflletme fonksiyonlar›ndan biri olarak finans fonksiyonu çerçevesinde ifllet-
melerde finans yöneticisinin yapt›¤› ifllerden birisi de finansal planlamad›r. Büyük-
lü¤ü ne olursa olsun finansal planlama tüm firmalar için temel bir faaliyettir. Fir- Finansal planlama,
iflletmenin, gelecekte bir
man›n ileriye dönük faaliyetleri finansal planlama ile flekillendirilir. Bu aç›dan, fi- bütün olarak hangi noktada
nansal planlama faaliyetinin gelece¤e dönük bir faaliyet oldu¤unu söyleyebiliriz. olmas›n›n istendi¤inin
belirlenmesidir.
Finansal planlama, iflletmenin, gelecekte bir bütün olarak hangi noktada olmas›-
n›n istendi¤inin belirlenmesidir. Finansal plan ise, firman›n gelecekte nas›l davrana-
ca¤›n›, hedeflerini, hareket tarz›n› belirleyen, gelecekteki alternatif yat›r›mlar›n›n ve
finansal kararlar›n›n finansal yönden etkilerini de¤erlendiren ve flekillendiren siste-
matik bir yaklafl›md›r. Her finansal plan›n bir modeli, girdileri ve ç›kt›lar› vard›r. Ör-
ne¤in girdiler; sat›fllar, alacaklar, faiz oranlar›, stoklar ve borç durumlar› olabilir. Ç›k-
t›lar ise proforma bilanço, gelir tablosu ve di¤er tablolar ile iflletme bütçeleridir.
Firman›n uzun dönemdeki temel amac› piyasa de¤erini maksimum k›lmakt›r.

Finansal yöneticiler bu hedefe uygun planlar yapar ve sonradan söz konusu plan-
SIRA S‹ZDE SIRA
lar› firman›n S‹ZDE durumu ile karfl›laflt›r›rlar. Planlar yap›l›rken, iflletmenin temel
gerçek
verilerinden baflka iflletme faaliyetlerini etkileyen ekonomik durum, sektördeki re-
kabet yap›s›, finansal kurumlar›n kredi kaynaklar›, vergi uygulamalar›, bireysel ve
kurumsal yat›r›mc›lar›n davran›fllar›, müflteri talebindeki de¤iflmeler ve sat›c›lar›n
durumu gibi temel faktörlerden yararlan›larak firman›n rakiplere oranla güçlü ve
S O R U
zay›f yönleriS belirlenir.
O R U
D‹KKAT Finansal planlama

D ‹ K K A sürecinde
T iflletmenin temel verilerinin yan›nda, iflletmenin içinde bu-
lundu¤u sektör veya ekonomik yap›ya iliflkin iflletme d›fl› verilere de ihtiyaç vard›r.
Artan rekabet koflullar›nda iflletmeler, gelece¤e iliflkin çok say›da belirsizlikle
karfl› karfl›yad›rlar. Gelece¤in belirsizli¤i nedeniyle iflletmelerin, her zaman için is-
AMAÇLARIMIZ

tenmeyen AMAÇLARIMIZ
geliflmelerle karfl› karfl›ya kalma olas›l›¤› vard›r. Finansal planlama faali-
yeti ile gelecekte ortaya ç›kabilecek nakit ak›mlar›n›n (para girifl ve ç›k›fllar›n›n)
belirlenmesine çal›fl›l›r. Gerekli özen gösterilerek yap›lan bir finansal planlama, ifl-
K ‹ T A P letmeler aç›s›ndan
K ‹ T A Pflu bak›mlardan önemlidir;
• Finansal planlama ile iflletmenin finansal yap›s›na iliflkin belirli bir tercihin
nakit ak›fllar›na, karl›l›¤a ve d›fl kaynak ihtiyac›na etkisi hakk›nda bir yarg›-
T SIRA
E L E V S‹ZDE
‹ZYON ya sahip
T ESIRA olabiliriz,
L E V ‹S‹ZDE
ZYON
• Finansal planlama sayesinde iflletme yönetimi, sat›fllar›n beklenen seviyenin
alt›nda olmas› veya hammadde temininde beklenmeyen sorunlarla karfl›la-
D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ügibi,
N E L ‹ Mpiyasa koflullar›nda ortaya ç›kabilecek de¤iflimlere daha kolay
fl›lmas›
uyum sa¤layabilirler,
S O R U • Finansal S O planlama,
R U farkl› zamanlarda gerçekleflen para girifl ve ç›k›fllar› ara-
s›nda uyumlaflt›rma olana¤› sa¤lar. Böylece iflletme, yükümlülüklerini yeri-
ne getirememe ya da at›l fon tutma gibi istenmeyen sonuçlardan korunma
D‹KKAT D‹KKAT
imkân›na sahip olur.
Finansal planlamadan beklenen faydalar›n sa¤lanabilmesi için belirlenen plan
SIRA S‹ZDE hedeflerinin: SIRA S‹ZDE
• ‹flletmedeki tüm ilgili birimlerin görüfllerini yans›t›yor olmas›,
AMAÇLARIMIZ
• Gerçekçi ve ulafl›labilir olmas›,
AMAÇLARIMIZ
• Güçlü varsay›mlara dayanmas› gerekmektedir.
K ‹ T A P Finansal planlaman›n
K ‹ T A P önemine iliflkin ayr›nt›l› aç›klamalar› Pamela P. Peterson’›n Financi-
al Management and Analysis (McGraw-Hill, 1994) kitab›nda (s.786-789) bulabilirsiniz.
TELEV‹ZYON Finansal
T E planlaman›n
LEV‹ZYON ifllevi yaln›zca plan ve bütçelerin yap›lmas›ndan ibaret sa-
y›lamaz. Finansal kontrol süreci ile planlamada öngörülen ya da tahmin edilen de-
¤erlerin (plan de¤erleri) gerçekte ortaya ç›kan ödeme ak›mlar› (gerçekleflen de¤er-
ler) ile uyumlu olup olmad›¤› ortaya koyulur. Planlanan ve gerçekleflen de¤erler
‹NTERNET ‹ N T E R Nyüksek
aras›nda sapma ET görülürse, finansal düzeltmeye ihtiyaç duyulur. Etkili bir
kontrol, ancak ödeme ve tahsilatlar›n planlama döneminde oldu¤u gibi kontrol
döneminde de ayn› sistematik içerisinde de¤erlendirilmesiyle olanakl›d›r.
F‹NANSAL PLANLAMA TÜRLER‹

Finansal planlar kapsad›klar› döneme göre k›sa ve orta ve uzun süreli finansal
planlar olarak ikiye ayr›l›rlar.
6. Ünite - Finansal Planlama ve Kontrol 141
K›sa Süreli Finansal Planlar: Planlama dönemi bir y›ldan az bir dönemi kaps›-
yor ise haz›rlanan plan k›sa süreli bir pland›r. K›sa süreli finansal planlar iflletme-
lerin, günlük, haftal›k, ayl›k ifllemlerden do¤acak nakit girifl ve ç›k›fllar›n› önceden
belirlemek amac›yla yap›lan planlard›r. Bu planlar oldukça detayl› haz›rlan›rlar. K›-
sa süreli planlarla (iflletme bütçeleri), iflletmenin günlük faaliyetlerini baflar›l› ola-
rak sürdürebilmesi için gerekli olan varl›klara iliflkin olarak ortaya ç›kabilecek na-
kit gereksinimi önceden belirlenip önlem al›nabilece¤i gibi, muhtemel nakit fazla-
lar›n›n da nerelerde de¤erlendirilece¤inin belirlemesi yap›l›r. K›sa süreli finansal
planlamada nakit yönetimi temel amaçt›r.
Bir iflletmenin, gelecekteki üç ay için iflletmeye olacak nakit girifl veSIRA

ç›k›fllar›n›
S‹ZDE belirlemek SIRA S‹ZDE
amac›yla yapt›¤› planlamaya ne ad verilir? 1
Orta ve Uzun Süreli Finansal Planlar: ‹flletmelerin temel amac› piyasa de¤erle-
rini art›rmakt›r. Bu amac›n gerçekleflmesi bir k›sm› iflletme içi bir k›sm› ise iflletme
d›fl› pek çok faktöre ba¤l›d›r. Orta ve uzun süreli planlar, iflletmenin
S O R U piyasa de¤e- S O R U
rini art›rmaya yönelik olarak izleyece¤i stratejiler do¤rultusunda yap›lan finansal
planlard›r. Bu tür finansal planlar, iflletmenin di¤er departmanlar›n›n haz›rlad›¤›
D‹KKAT D‹KKAT
planlar›n parasal olarak ifadesini içerir. Planlama süresi uzad›kça belirsizlik ve risk
artaca¤›ndan bu tür planlar›n her zaman tam olarak uygulanmas› söz konusu ol-
SIRA S‹ZDEbu tür plan-
mayabilir. Orta ve uzun süreli amaçlar de¤iflikli¤e u¤rayabilece¤inden SIRA S‹ZDE
larda baz› durumlarda revize ifllemleri yapmak söz konusu olabilmektedir.
Finansal planlar iflletmenin amac›na göre ise ola¤an, özelAMAÇLARIMIZ
sal planlar olarak üçe ayr›l›rlar.
ve ola¤anüstü finan-
Ola¤an Finansal Planlar: ‹flletme faaliyetleri ilgili gerek miktar, gerekse zaman
AMAÇLARIMIZ
bak›m›ndan birbirini tamamlamas› gereken bütün gelir ve giderleri S O R U S O R U

K ‹ T kapsayan
A P plan- K ‹ T A P
lard›r. Ola¤an finansal planlar, nakit plan›, kredi plan› ve ödeme araçlar› plan› ol-
mak üzere birbirini tamamlayan üç ayr› plandan oluflurlar. D‹KKAT D‹KKAT
Özel Finansal Planlar: ‹flletmelerin kurulmalar›, geniflletilmeleri,
T E L E V ‹ Z Y Obirleflmeleri
N TELEV‹ZYON
ve tasfiye edilmeleri durumunda yap›lan finansal planlard›r.
Ola¤anüstü Finansal Planlar: Genellikle yat›r›m ve uzun süreli sermaye ihtiya-
c›n› kapsayan finansal planlard›r. Sermaye ihtiyac›n›n hesaplanmas› finansal plan-
laman›n a¤›rl›k noktas›d›r. Bir baflka deyiflle ola¤anüstü finansal ‹ N Tplanlar,
AMAÇLARIMIZ

E R N E T yat›r›mlar
için gerekli olan fonlar›n sa¤lanmas›nda bu fonlarla ilgili ayr›nt›l› bilgileri gösterir.
‹NTERNET
AMAÇLARIMIZ
Finansal planlama ve türlerine iliflkin daha genifl bir aç›klamay› Osman

K ‹ TOkka’n›n
A P Finansal K ‹ T A P
Yönetime Girifl (Ankara, 2006) kitab›ndan (s.139-143) bulabilirsiniz.
F‹NANSAL PLANLAMA VE TAHM‹N TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON

Finansal planlama faaliyetinin gerçeklefltirilebilmesi için birtak›m varsay›mlara, ve-
rilere ve tahminlere ihtiyaç vard›r. Varsay›mlar finansal planlamay› önemli ölçüde
yönlendirmektedir. Genellikle; konjonktürel geliflmeler, vergi politikalar›, para-
kredi ve faiz konusundaki de¤ifliklikler, enflasyon, bankalar kanunu vb. konular-
daki olas› geliflmelere iliflkin varsay›mlar finansal planlama sürecinde dikkate al›n-
maktad›r. Finansal planlama sürecinde ihtiyaç duyulan di¤er bir faktör olan veriler
ise çevre hakk›ndaki veriler, rakipler hakk›ndaki veriler ve firma hakk›ndaki veri-
ler olmak üzere üç grupta toplanmaktad›r. Finansal planlama sürecinin belki de en
önemli bilefleni ise tahminlerdir. Çeflitli varsay›mlar alt›nda, verilere dayan›larak
yap›lan tahminler, finans yöneticisine firman›n gelece¤e dönük faaliyetleri, varl›k
ve kaynaklar› konusunda önemli bilgiler vererek, sorunlar›n önceden tespit edil-

mesi ve gerekli önlemlerin al›nmas›na imkân tan›r.
Finansal planlama süreci gelecek dönemlere iliflkin sat›fl tahmini ile bafllar. Tah-
min edilen sat›fl hedeflerinin tutturulabilmesi için ihtiyaç duyulan varl›klar belirle-
nir. Bu aflamada çeflitli finansman tercihleri dikkate al›narak gelecek dönemlere
iliflkin bilanço ve gelir tablolar› oluflturulmal› ve hisse bafl›na kâr gibi temel göster-
S O R U geler tahminS edilmelidir.
O R U
D‹KKAT Finansal planlama

D ‹ K K Asüreci
T geçmifl y›llardaki verilere dayanarak yap›lan sat›fl tahminleri ile
bafllar.
Baflta sat›fllar olmak üzere para ak›mlar›na iliflkin yap›lacak tahminler flunlar›
içermelidir;
AMAÇLARIMIZ
• BelirliD Ü fi Ü N E L ‹ M
bir dönem boyunca firman›n ne miktarda paraya ihtiyaç duyaca¤›,
AMAÇLARIMIZ
• Ayn› dönemde iflletme faaliyetlerinden yarat›lacak kaynaklar›n ne miktarda
S O R U olaca¤›,
S O R U
K ‹ T A P • Toplam K ‹ TkaynakA P ihtiyac› ile iflletme faaliyetlerinden yarat›lacak kaynaklar
D‹KKAT
aras›ndaki
D‹KKAT
fark anlam›nda d›fl kaynak ihtiyac›n›n ne miktarda olaca¤›.
Gelecek dönemlerde ortaya ç›kacak para ak›mlar›n›n tahmininde kullan›lan
TELEV‹ZYON yöntemlerT Eflunlard›r;
LEV‹ZYON
• Sat›fllar›n Yüzdesi Yöntemi
• Bilanço Kalemlerinin Günlük Sat›fl Tutar›na Oran› Yöntemi
AMAÇLARIMIZ
‹NTERNET
• Regresyon
AMAÇLARIMIZ
‹NTERNET
• Oranlar Yöntemi
Yöntemi
K ‹ T A P Proforma bilanço
K ‹ T haz›rlanmas›
A P konusunda ayr›nt›l› aç›klama ve örnekleri Ali Ceylan’›n ‹fl-
letmelerde Finansal Yönetim (Bursa,1998) kitab›nda (s.54-66) bulabilirsiniz.
TELEV‹ZYON Sat›fllar›n
T E L EYüzdesi
V‹ZYON Yöntemi
Sat›fllar›n yüzdesi Sat›fllar›n yüzdesi yöntemi, sat›fllar belirli bir oranda artt›¤›nda ortaya ç›kacak
yönteminde, geçmifl bilanço fon gereksiniminin saptanmas›nda kullan›lan bir yöntemdir. Bu yöntem sat›fllar ile
kalemleri ile sat›fllar
aras›ndaki iliflki belirlenerek bilanço kalemleri aras›ndaki iliflkilerden hareket eder. Sat›fllar ile bilanço kalemle-
bu‹ Niliflkinin
T E R N Egelecekte
T de ri aras›ndaki‹ N Tiliflkiler
E R N E T saptan›rken, iflletmenin geçmiflteki sat›fllar› ile bilanço kalem-
devam edece¤i varsay›m›
alt›nda, tahmin edilen sat›fl leri aras›nda iliflki kurulur.
seviyesi için proforma Yöntemde bilanço kalemleri sat›fllar›n yüzdesi fleklinde tahmin edilerek gele-
bilanço haz›rlan›r.
cek dönemlere iliflkin olarak iflletmenin proforma tablolar› düzenlenir ve gelecek-
teki finansman gereksinimi belirlenir. Öncelikle sat›fllarla iliflkili olarak do¤rudan
artan ya da azalan bilanço kalemlerinin belirlenmesi gerekir. Bu amaçla, geçmifl bi-
lanço kalemleri ile sat›fllar aras›ndaki iliflki belirlenerek bu iliflkinin gelecekte de
devam edece¤i varsay›m› alt›nda, tahmin edilen sat›fl seviyesi için proforma bilan-
ço haz›rlan›r.
Sat›fllar›n yüzdesi yönteminde, sat›fllarla iliflkili olarak do¤rudan artan ya da
azalan bilanço kalemlerinin belirlenmesi önemlidir. Sat›fllara ba¤l› olarak artan ya
da azalan ve sat›fllar›n belirli bir yüzdesi olarak tahmin edilebilen bilanço kalemle-
ri, aktifler için, haz›r de¤erler, alacaklar, stoklar ve maddi duran varl›klardan olu-
flur iken, pasifler için, ticari borçlar, ödenecek giderler, ödenecek vergi ve prim
borçlar›ndan oluflur. Aktifte ifltirakler pasifte ise ödenmifl sermaye ve yedek akçe-
ler sat›fllardan ba¤›ms›z bilanço kalemlerine örnek olarak verilebilir.
Örnek: (X) iflletmesinin 2011 y›l›na iliflkin özet bilanço ve gelir tablosu afla¤›-
da verilmifltir. Bu iflletmenin 2011 y›l› sat›fllar› T90.000 iken, 2012 y›l›nda sat›fllar›n
%25 artt›r›larak T112.500’ye ç›kmas› hedeflenmektedir. Hedeflenen sat›fl düzeyine
ulafl›lmas› için iflletmenin varl›k yap›s› ne olmal›d›r? Bu varl›k yap›s›n›n oluflturu-
labilmesi için iflletme hangi kaynaklardan fon sa¤layacak ve ne kadar fona ihtiyaç
duyacakt›r?
(X) ‹flletmesi 31 Aral›k 2011 Tarihli Bilançosu

Aktif Pasif
Kasa ve Banka 3.000 K›sa Vadeli Borçlar 9.000
Alacaklar 12.000 Orta Vadeli borçlar 3.000
Stoklar 24.000 Uzun Vadeli borçlar 6.000
Dönen Varl›k Toplam› 39.000 Da¤›t›lmayan Karlar 3.000
Duran Varl›klar 6.000 Sermaye 24.000
Toplam Varl›klar 45.000 Toplam Kaynaklar 45.000
(X) ‹flletmesi 31 Aral›k 2011 Tarihli Gelir Tablosu

Sat›fllar 90.000
Sat›fllar›n Maliyeti (Vergi ve Faiz dâhil) 85.500
Net Kar 4.500
KârPay› Ödemeleri 1.500
Da¤›t›lmayan Karlar 3.000
‹flletmenin T45.000 tutar›ndaki mevcut varl›klar› ile T90.000 tutar›nda sat›fl ya-
p›labilmektedir. Sat›fllar %25 artt›¤›nda her bir varl›k kaleminin iflletmenin önceki
deneyimine ve durumuna uygun olarak %25 artmas› gerekmektedir. Sat›fllar›n %25
artt›¤› durumda, sat›fllarla ilgili bilanço kalemleri de ayn› oranda art›r›larak afla¤›da-
ki gibi hesaplan›r:
Kasa ve Banka : 3.000*1,25= 3.750

Alacaklar : 12.000*1,25= 15.000
Stoklar : 24.000*1,25= 30.000
Duran Varl›klar : 6.000*1,25= 7.500
K›sa Vadeli Borçlar : 9.000*1,25= 11.250
Orta Vadeli borçlar : 3.000*1,25= 3.750
Uzun Vadeli borçlar : 6.000*1,25= 7.500
Da¤›t›lmayan Karlar : 3.000*1,25= 3.750
Hesaplanan de¤erlere ba¤l› olarak, sat›fllar›n %25 artt›¤› durumda iflletmenin

tahmini (proforma) bilançosu afla¤›daki gibi olacakt›r;
(X) ‹flletmesi 31 Aral›k 2012 Tarihli Proforma Bilançosu

Aktif Pasif
Stoklar 30.000 Uzun Vadeli borçlar 7.500
Duran Varl›klar 7.500 Sermaye 24.000
Ek Fon Gereksinimi 6.000
‹flletme, sat›fllar›n› %25 art›rd›¤›nda sahip oldu¤u varl›klar›nda ayn› oranda art-
mas› halinde T6.000 ek kayna¤a ihtiyaç duyacakt›r. ‹flletme yönetiminin sermaye
yap›s›n›n oluflumuna iliflkin tercihlerine ba¤l› olarak ihtiyaç duyulan bu kaynak,
ilave borçlanma yoluyla veya sermaye art›fl› yoluyla temin edilebilecektir. Ek fon
gereksiniminin afla¤›daki gibi hesaplanmas› mümkündür:
V KB 
Ek Fon Gereksinimi =  (∆S) - (∆S) - (GA - K)
S S 
 
V= ‹flletmenin mevcut düzeydeki toplam varl›klar›
S= Mevcut düzeydeki sat›fllar
KB= Mevcut düzeydeki k›sa vadeli borçlar
∆S = Sat›fllardaki de¤iflim
GA= Gelirdeki net art›fl
K= Kâr pay› ödemeleri
 45.000 9.000 
= (22.500) - (22.500) - (4.5000 -1.500) =T 6.000
 90.000 90.000 
 
SIRA S‹ZDE Bar›fl G›da A.fi.’nin

SIRA S‹ZDE 2011 y›l›na iliflkin özet bilanço ve gelir tablosu afla¤›da verilmifltir. Bu
2 iflletmenin 2011 y›l› sat›fllar› T60.000 iken, 2012 y›l›nda sat›fllar›n %25 artt›r›larak
T75.000’ye ç›kmas› hedeflenmektedir. Hedeflenen sat›fl düzeyi için iflletmenin ek fon ge-
reksiniminiDhesaplay›n›z.
S O R U S O R UBar›fl G›da A.fi. 31 Aral›k 2011 Tarihli Bilançosu
Aktif Pasif
D‹KKAT D‹KKAT
SIRA S‹ZDE Stoklar SIRA S‹ZDE 16.000 Uzun Vadeli borçlar 2.000
AMAÇLARIMIZ
Duran Varl›klar
AMAÇLARIMIZ
Toplam Varl›klar
4.000
30.000
Özsermaye
Toplam Kaynaklar
16.000
30.000
D‹KKAT D‹KKAT
6. Ünite - Finansal

Planlama ve Kontrol
AMAÇLARIMIZ 145
AMAÇLARIMIZ
Sat›fllar›n yüzdesi yöntemine iliflkin ilave aç›klama ve örnekleri Öcal

K ‹ Usta’n›n
T A P ‹flletme Fi- K ‹ T A P
nans› ve Finansal Yönetim (Ankara, 2008) kitab›nda (s.152-153) bulabilirsiniz.
Bilanço Kalemlerinin Günlük Sat›fl Tutar›na TOran›

E L E V ‹ Z Y OYöntemi
N TELEV‹ZYON
Bilanço kalemlerinin sat›fllarla iliflkisine dayanarak proforma bilanço haz›rlanma-
s›nda kullan›labilecek yöntemlerden birisi de bilanço kalemlerinin günlük sat›fl tu-
tar›na oran› yöntemidir. Bu yöntemde ilk olarak, bilanço kalemlerinin kaç günlük
sat›fla eflit olduklar› bulunur. Daha sonra, tahmini sat›fl tutar›na ba¤l› olarak her bir
bilanço kaleminin de¤eri hesaplan›r.
Örnek: Ece Ticaret A.fi.’nin 2011 y›l› bilançosu afla¤›daki gibidir;
Ece Ticaret A.fi. 31.12.2011 Tarihli Bilançosu

Aktif Pasif
Alacaklar 900 Uzun Vadeli borçlar 3.600
Stoklar 1.500 Özsermaye 6.600
Dönen Varl›k Toplam› 3.900
Duran Varl›klar 7.500
‹flletmenin 2011 y›l› sat›fllar› T108.000 olup 2012 sat›fllar›n›n T126.000 olaca¤›
tahmin edilmektedir. Günlük sat›fl tutar› esas›na göre iflletmenin 31.12.2012 tarihli
proforma bilançosunu düzenlemek için yap›lacak ifllemler aflamalar halinde afla¤›-
daki gibi olacakt›r:
1. Ad›m: 2011 y›l› toplam sat›fllar› üzerinden günlük sat›fl tutar› bulunur.
Satışlar 108.000
2011 yılının günlük satış tutarı = = = 300
360 360
2. Ad›m: 2011 y›l›nda her bir bilanço kaleminin kaç günlük sat›fla karfl›l›k oldu-
¤u bulunur. Bu aflamada her bir bilanço kalemi günlük sat›fl tutar›na bölünerek,
günlük sat›fl cinsinden de¤erleri bulunmaktad›r.
Kasa ve Banka : 1.500/300= 5 günlük sat›fl
Alacaklar : 900/300= 3 günlük sat›fl
Stoklar : 1.500/300= 5 günlük sat›fl
Duran Varl›klar : 7.500/300=25 günlük sat›fl
K›sa Vadeli Borçlar : 1.200/300= 4 günlük sat›fl
Uzun Vadeli Borçlar : 3.600/300= 12 günlük sat›fl
3. Ad›m: 2012 y›l› sat›fl tahmini üzerinden 2012 y›l› tahmini günlük sat›fl tutar›
bulunur.
Tahmini Satışlar 126.000
2012 yılının tahmini günlük satış tutarı = = = 350
360 360
4. Ad›m: 2012 y›l› tahmini günlük sat›fl tutar› ve 2011 y›l› için 2.ad›mda hesap-
lad›¤›m›z de¤erlere ba¤l› olarak 2012 y›l› proforma bilançosu haz›rlan›r.
Kasa ve banka mevcudunun 5 günlük sat›fla eflde¤er oldu¤unu ve 2012 y›l› tah-
mini günlük sat›fl tutar›n›n 350 oldu¤u bilindi¤ine göre 2012 y›l› kasa mevcudu:
350*5=T1.750
Ayn› ifllemleri di¤er kalemler için yapt›¤›m›zda;
Alacaklar : 350*3 = T1.050

Stoklar : 350*5 = T1.750
Duran Varl›klar : 350*25 = T8.750
K›sa Vadeli Borçlar : 350*4 = T1.400
Uzun Vadeli Borçlar : 350*12 = T4.200 olur.
Bulunan sonuçlar› bilançoda yerine koydu¤umuzda, iflletmenin ek fon gereksi-

niminin T1.100 oldu¤u görülmektedir. Sat›fl hacminin T108.000’den T126.000’ye
SIRA S‹ZDE yükselebilmesi
SIRA için
S‹ZDEihtiyaç duyulan varl›klar›n finansman›na yönelik olarak T1.100
ilave kaynak gereksinimi olan iflletmenin, bu kayna¤› hangi oranda özkaynaklarla
hangi oranda yabanc› kaynaklarla karfl›layaca¤› karar› ise sermaye yap›s›n›n oluflu-
muna iliflkin tercihine ba¤l› olarak flekillenecektir.
S O R U S Ece
O R UTicaret A.fi. 31/12/2012 Tarihli Proforma Bilançosu
Aktif Pasif
D‹KKAT D‹KKAT
Alacaklar 1.050 Uzun Vadeli borçlar 4.200
SIRA S‹ZDE Stoklar SIRA S‹ZDE 1.750 Özsermaye 6.600

Dönen Varl›k Toplam› 4.550 Gerek Duyulan Fon 1.100
AMAÇLARIMIZ

Duran Varl›klar
AMAÇLARIMIZ
Toplam Varl›klar
8.750
13.300 Toplam Kaynaklar 13.300
K ‹ T A P Bilanço kalemlerinin
K ‹ T A Pgünlük sat›fl tutar›na oran› yöntemi ile ilgili olarak ilave aç›klama ve
örnekleri Serpil Canbafl ve Gamze Vural taraf›ndan yaz›lan Finansal Yönetim: Aç›klamal›
Örnekler ve Problemler (Adana,2010) adl› kitab›nda (s.86-88) bulabilirsiniz.
Regresyon Yöntemi
SIRA S‹ZDE Bu yöntemde SIRAbilanço
S‹ZDE kalemleri, sat›fllar›n bir fonksiyonu olarak ele al›n›r. Bilanço
kalemlerinin ba¤›ml› de¤iflken sat›fllar›n ba¤›ms›z de¤iflken olarak ele al›nd›¤› bu
‹NTERNET yöntemde,D‹ NÜtahmin
T E R N E Tedilecek bilanço kalemleriyle sat›fllar aras›nda geçmifl y›llarda
D Ü fi Ü N E L ‹ M fi Ü N E L ‹ M
görülen iliflki saptan›r ve bu iliflkiye en uygun düflen regresyon denklemi bulunur.
Bulunan regresyon denklemi yard›m›yla, gelecek y›llara iliflkin tahmini sat›fl tutar-
S O R U
lar›na ba¤l› Solarak
O R U
iflletmenin proforma bilançosu oluflturulur.
D‹KKAT Regresyon yönteminde

D ‹ K K A T sat›fllar ba¤›ms›z de¤iflkendir. Bilanço kalemleri ba¤›ml› de¤iflken-
dir ve sat›fllar›n bir fonksiyonudur.
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Örnek: (A) ‹flletmesinin y›llar itibar›yla sat›fl ve stok tutarlar› afla¤›da verildi¤i
gibidir. ‹flletmenin sat›fllar› ile stoklar› aras›nda bir iliflki olup olmad›¤›n› regresyon
analizi yöntemi ile belirleyiniz.
Y›llar Sat›fllar Stoklar
2005 60 15
2006 72 16
2007 75 20
2008 80 24
2009 86 28
2010 90 30
2011 120 40
Sat›fllar ve stok seviyesi aras›ndaki iliflkiyi afla¤›daki denklem yard›m›yla

gösterebiliriz;
y= a + b*x denkleminde,
y; Y›llar itibar›yla stok miktar›

x; Y›llar itibar›yla sat›fl seviyesi
b; Sat›fllardaki bir de¤iflikli¤in stoklarda yol açaca¤› de¤iflmeyi ifade eden reg-
resyon katsay›s›
a; Denklem sabiti
Öncelikle sat›fllar ve stok seviyesi aras›nda bir iliflki olup olmad›¤›na bakal›m.
Örne¤imizdeki gibi, iki de¤iflken aras›ndaki iliflkinin yönünün ve derecesinin gös-
tergesine Korelasyon Katsay›s› denilmektedir. Korelasyon katsay›s› (r) afla¤›daki
flekilde hesaplanmaktad›r:
N (∑ xy ) − (∑ y )(∑ x )
r=
( N 2 2  2 2
 ∑ x ) − (∑ x )  − ( N ∑ y ) − (∑ y ) 
   
Y›llar itibar›yla sat›fllar (x) ve stoklar (y) için denklem de¤iflkenlerini afla¤›daki
gibi hesaplayabiliriz.
Y›llar Sat›fllar (x) Stoklar (y) x2 y2 xy

2005 60 15 3.600 225 900
2006 72 16 5.184 256 1.152
2007 75 20 5.625 400 1.500
2008 80 24 6.400 576 1.920
2009 86 28 7.396 784 2.408
2010 90 30 8.100 900 2.700
2011 120 40 14.400 1.600 4.800
Toplam 583 173 50.705 4.741 15.380
(7 * 15.380) − (173 * 583)

r=
(7 * 50.705) − (583)2  − (7 * 4.741) − (173)2 
   
   
r = 0, 9713
Elde edilen korelasyon katsay›s› (r=0,9713) sat›fllar ile stoklar aras›nda do¤rusal
bir iliflki oldu¤unu göstermektedir. Stoklar ve sat›fl seviyesi aras›nda iliflkinin varl›-
¤› tespit edildikten sonra, iki de¤iflken aras›ndaki iliflkiyi ifade eden y= a + bx do¤-
ru denklemi için, (a) ve (b) parametrelerinin belirlenmesi gerekmektedir. Denklem
sabiti olan (a) de¤eri afla¤›daki gibi hesaplan›r:
(∑ x 2 )∑ y − ∑ x ∑ xy
a=
N ∑ x 2 − (∑ x )2
(50.705 − 173) − (583 * 15..380)
a=
(7 * 50.705) − (583)2
a = −12, 93
Denklemdeki regresyon katsay›s›(b) ise;
( N ∑ xy − (∑ x )(∑ y )
b=
N ∑ x 2 − (∑ x )2
(7 * 15.380) − (583)(1733)
b=
7 * 50.705 − (583)2
b = 0, 452
Hesaplanan (a) ve (b) de¤erlerine ba¤l› olarak, sat›fllar ve stok seviyesi aras›n-
daki iliflkinin denklemi afla¤›daki gibi olacakt›r;
y= a + bx idi,
y= -12,93 + 0,45x
E¤er iflletmenin 2012 y›l›na ait tahmin edilen sat›fllar›n›n 140 oldu¤u varsay›l›r-
sa, oluflturdu¤umuz denklem yard›m›yla tahmini stok tutar›n› hesaplayabiliriz;
y= -12,93 + 0,45*140
y= 50,07
T140’lik sat›fl tahminine ba¤l› olarak, 2012 y›l›na ait proforma (tahmini) bilan-
çoda stoklar›n de¤eri T50,07 olacakt›r. Di¤er bilanço kalemleri de benzer flekilde
belirlenerek, iflletmenin tahmini bilançosu düzenlenir.
SIRA S‹ZDE Akdeniz A.fi.SIRA

‘nin S‹ZDE
geçmifl y›llara iliflkin sat›fllar› ile stok de¤erleri afla¤›da verildi¤i gibidir.
3 ‹flletmenin 2012 y›l› sat›fllar›n›n T500 olarak tahmin edildi¤i durumda tahmini stok tuta-
r›n› hesaplay›n›z.
Y›llar Sat›fllar Stoklar
S O R U S O R U
2007 100 50
2008 200 150
D‹KKAT 2009
D‹KKAT 250 150
2010 200 100
SIRA S‹ZDE 2011S‹ZDE
SIRA 250 150
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Oranlar Yöntemi
Oranlar yöntemi, gelece¤e iliflkin sat›fl tahminine ba¤l› olarak proforma bilanço Oranlar yönteminde
düzenlenmesinde, özellikle yeni kurulmufl iflletmeler için kullan›labilecek bir yön- iflletmenin faaliyette
bulundu¤u sektöre iliflkin
temdir. Bu yöntemin kullan›labilmesi için iflletmenin gelecek dönemler için plan- tipik oranlar ile iflletme için
lad›¤› sat›fl hacminin bilinmesi gereklidir. Bu yöntemde, iflletmenin faaliyette bu- tahmin edilen sat›fllar›n
bilinmesi, proforma bilanço
lundu¤u sektöre iliflkin tipik oranlar ile iflletme için tahmin edilen sat›fllar›n bilin- düzenlenmesi için yeterli
mesi, proforma bilanço düzenlenmesi için yeterli olmaktad›r. olmaktad›r.
Oranlar yönteminin neden “özellikle yeni kurulmufl iflletmeler için SIRA

kullan›fll›
S‹ZDE bir yöntem” SIRA S‹ZDE
oldu¤unu aç›klay›n›z. 4
Örnek: (Y) imalat iflletmesinin 2012 y›l› için sat›fl tutar›n›n DT50.000
Ü fi Ü N E L ‹ Molaca¤› tah- D Ü fi Ü N E L ‹ M
min edilmektedir. ‹flletmenin faaliyette bulundu¤u sektöre iliflkin temel oranlar
afla¤›daki gibidir: S O R U S O R U
Sat›fllar/Öz sermaye : 2
K›sa Vadeli Borçlar/Özsermaye : 0,4 D‹KKAT D‹KKAT
Toplam Borçlar/Öz sermaye : 0,6
Cari Oran : 2 SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
Sat›fllar/ Stoklar : 10
Alacaklar/ Sat›fllar : 0,20
Duran Varl›klar/ öz sermaye : 0,8 AMAÇLARIMIZ
Bu veriler ›fl›¤›nda iflletmenin 2012 y›l› proforma bilançosunun düzenlemesi

AMAÇLARIMIZ
için bilanço kalemlerini belirlemeye dönük afla¤›daki ifllemlerK yap›lacakt›r;

‹ T A P K ‹ T A P
Öz sermaye için:
Sat›fllar/Özsermaye= 2 idi, tahmin edilen sat›fllar› yerine koydu¤umuzda
50.000/Özsermaye= 2 ve Öz sermaye=T25.000 olur. TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
Stoklar için:
Sat›fllar/ Stoklar= 10 idi, tahmin edilen sat›fllar› yerine koydu¤umuzda
50.000/Stoklar = 10 ve Stoklar= T5.000 olur.
Alacaklar için: ‹NTERNET ‹NTERNET
Alacaklar/ Sat›fllar= 0,20 idi, tahmin edilen sat›fllar› yerine koydu¤umuzda
Alacaklar/50.000= 0.20 ve Alacaklar= T10.000 olur.
Duran Varl›klar için:
Duran Varl›klar/Özsermaye= 0,8 idi, buldu¤umuz öz sermaye de¤erini yerine
koydu¤umuzda
Duran Varl›klar/ 25.000= 0,8 ve Duran Varl›klar= T20.000 olur.
K›sa Vadeli Borçlar için:
K›sa Vadeli Borçlar/Özsermaye= 0,4 idi, buldu¤umuz öz sermaye de¤erini ye-
rine koydu¤umuzda
K›sa Vadeli Borçlar/25.000= 0,4 ve K›sa Vadeli Borçlar = T10.000 olur.
Dönen Varl›klar için:
Cari Oran=Dönen Varl›klar/K›sa Vadeli Borçlar olup, k›sa vadeli borçlar›n de-
¤erini yerine koydu¤umuzda
Dönen Varl›klar/10.000= 2 ve Dönen Varl›klar= T20.000 olur.
Kasa ve Banka için:
Dönen varl›k toplam›, stoklar ve alacaklara iliflkin buldu¤umuz de¤erlerden ha-
reketle Kasa ve Bankalardaki tutar› afla¤›daki gibi hesaplar›z,
Dönen Varl›klar-(Stoklar+ Alacaklar)= 20.000-(5.000+10.000)= T5.000 olur.
Toplam Borç için:

Toplam Borçlar/Öz sermaye= 0,6 idi, buldu¤umuz öz sermaye de¤erini yerine
koydu¤umuzda
Toplam Borçlar/25.000= 0,6 ve Toplam Borç= T15.000 olur.
Uzun vadeli borçlar:
Toplam borç ve k›sa vadeli borçlardan hareketle uzun vadeli borçlar› hesaplar›z,
SIRA S‹ZDE Uzun Vadeli
SIRA S‹ZDE Borçlar=Toplam Borçlar-K›sa Vadeli Borçlar= 15.000-10.000=
T5.000 olur.
Buldu¤umuz de¤erleri bilanço formunda düzenledi¤imizde, iflletmenin
31.12.2012Dtarihli
proforma(tahmini) bilançosu afla¤›daki gibi olacakt›r.
S O R U S O(Y)
R U‹flletmesinin 31.12.2012 Tarihli Proforma Bilançosu
Aktif Pasif
D‹KKAT Kasa ve Banka
D‹KKAT 5.000 K›sa Vadeli Borçlar 10.000
Alacaklar 10.000 Uzun Vadeli Borçlar 5.000
SIRA S‹ZDE Stoklar SIRA S‹ZDE 5.000 Özsermaye 25.000
Dönen Varl›k Toplam› 20.000
AMAÇLARIMIZ

Duran Varl›klar
AMAÇLARIMIZ
Toplam Varl›klar
20.000
40.000 Toplam Kaynaklar 40.000
K ‹ T A P Finansal tablolar›n
K ‹ T A tahmini
P konusunda ilave aç›klama ve örnekleri Nurhan Ayd›n, Mehmet
Baflar ve Metin Coflkun taraf›ndan yaz›lan Finansal Yönetim (Eskiflehir,2007) kitab›nda
(s.149-156) bulabilirsiniz.
Proforma Fon Ak›m Tablosu Haz›rlanmas›
Fon ak›m tablosu, bir iflletmenin belirli bir dönemde sa¤lam›fl oldu¤u kaynaklarla
bu kaynaklar›n kullan›m yerlerinin belirtildi¤i tablodur. Proforma fon ak›m tablo-
‹NTERNET ‹ N T E R N Egelecek
su ise, iflletmenin T dönemlere iliflkin sa¤layaca¤› tahmin edilen fon kaynak-
lar› ile bu kaynaklar›n tahmini kullan›m yerlerini gösteren tablodur. Bir planlama
arac› olarak proforma fon ak›m tablosu yard›m›yla iflletmenin gelecek dönemlerde
yarataca¤› kaynaklar›, yarat›lacak bu kaynaklar›n iflletme hedefleri aç›s›ndan yeter-
li olup olmayaca¤›n› ve varsa ek kaynak gereksiniminin ne flekilde karfl›lanaca¤›-
n›n görülmesi mümkündür.
Uzun süreli bir planlama arac› olan proforma fon ak›m tablosu, planlanan dö-
nem için firmaya iliflkin flu bilgileri ortaya koymaktad›r;
• Firman›n gelecek dönemlerde sa¤layabilece¤i kaynaklar›,
• Firman›n, plan›n kapsad›¤› dönem içindeki fon (kaynak) gereksinimi,
• Firma taraf›ndan yarat›lan kaynaklar›n ihtiyaçlar için yeterli olup olamayaca¤›,
• Firma taraf›nda yarat›lan kaynaklar yeterli de¤ilse, ihtiyac›n hangi yollarla
karfl›lanabilece¤i.
Proforma fon ak›m tablosu bafll›ca iki k›s›mdan oluflur; fon kaynaklar› ve fon
kullan›mlar›. ‹flletmeler aç›s›ndan bafll›ca fon kaynaklar› aktiflerdeki azal›fllar, ya-
banc› kaynaklardaki art›fllar, sermaye art›fl› ve nakit ç›k›fl› gerektirmeyen giderler-
den oluflur. Fon kullan›mlar› ise, varl›klardaki art›fllar, yabanc› kaynaklardaki aza-
l›fllar, sermaye azal›fl›, ödenecek vergi ve kâr paylar›ndan oluflur. Proforma fon
ak›m tablosunun haz›rlanmas› için proforma bilanço, proforma gelir tablosu, ifllet-
menin kâr da¤›t›m politikas›n›n bilgisine ve iflletmenin imzalam›fl oldu¤u kredi
sözleflmelerinin bilgisine ihtiyaç duyulur.
Örnek: Mavi A.fi.’nin 2011 y›l› bilançosu ve 2012 y›l›na ait proforma bilançosu
ile 2012 y›l›na iliflkin beklentileri afla¤›da verildi¤i gibidir. ‹flletmenin 2012 y›l› pro-
forma fon ak›m tablosunu haz›rlay›n›z.
Mavi A.fi. 31/12/2011 Tarihli Bilançosu

Varl›klar Kaynaklar
Dönen Varl›klar K›sa Vadeli Borçlar
Haz›r De¤erler 8.000 Sat›c› Kredileri 24.000
Alacaklar 24.000 Banka Kredileri 20.000
Stoklar 72.000 Di¤er K›sa Süreli Borçlar 12.000
Dönen Varl›k Toplam› 104.000 K›sa Vadeli Borç Toplam› 56.000
Duran Varl›klar Uzun Vadeli Borçlar
Finansal Duran Var. ve ‹fltirakler 16.000 Uzun Vadeli Banka Kredileri 60.000
Uzun Süreli Alacaklar 14.000 Tahviller -
Maddi Duran Varl›klar (Brüt) 90.000 Uzun Vadeli Borç Toplam› 60.000
Birikmifl Amortisman 40.000 Özsermaye
Maddi Duran Varl›klar (Net) 50.000 Ödenmifl Sermaye 36.000
Duran Varl›k Toplam› 80.000 Yedek Akçe 22.000
Dönem Kar› 10.000
Mavi A.fi. 31/12/2012 Tarihli Proforma Bilançosu

Varl›klar Kaynaklar
Dönen Varl›klar K›sa Vadeli Borçlar
Haz›r De¤erler 60.000 Sat›c› Kredileri 48.000
Alacaklar 60.000 Banka Kredileri 70.000
Stoklar 40.000 Di¤er K›sa Süreli Borçlar 20.000
Dönen Varl›k Toplam› 160.000 K›sa Vadeli Borç Toplam› 138.000
Duran Varl›klar Uzun Vadeli Borçlar
Finansal Duran Var. ve ‹fltirakler 16.000 Uzun Vadeli Banka Kredileri 40.000
Uzun Süreli Alacaklar 14.000 Tahviller 30.000
Maddi Duran Varl›klar (Brüt) 110.000 Uzun Vadeli Borç Toplam› 70.000
Birikmifl Amortisman 52.000 Özsermaye
Maddi Duran Varl›klar (Net) 58.000 Ödenmifl Sermaye 36.000
Duran Varl›k Toplam› 88.000 Yedek Akçe 54.000
Fon Fazlas› 90.000 Dönem Kar› 40.000
2012 y›l›na iliflkin beklentiler afla¤›daki gibidir;

• Tahmini sat›fl tutar› T400.000’dir.
• 2012 y›l›nda T110.000 tutar›nda olaca¤› beklenen maddi duran varl›klar için
ortalama T12.000 amortisman ayr›lacakt›r.
• ‹flletmenin 2012 y›l›na iliflkin T40.000 tutar›ndaki beklenen dönem kâr› üze-
rinden %20 oran›ndan T8.000 vergi ödenecektir.
Mavi A.fi’nin verilen 2011 y›l› bilançosu, 2012 y›l› proforma bilançosu ve
ek bilgilere ba¤l› olarak 2012 y›l› proforma fon ak›m tablosu afla¤›daki gibi
olacakt›r.
Mavi A.fi. 2012 Y›l› Proforma Fon Ak›m Tablosu

Kaynaklar Kullan›mlar
Faaliyet Sonucu Yarat›lan Kaynaklar Ödenecek Vergi 8.000
Kâr 40.000 Varl›klarda Art›fl
Amortisman 12.000 Dönen Varl›klarda Art›fl 56.000
Varl›klarda Azal›fl - Duran Varl›klarda Art›fl (Brüt) 20.000
Yabanc› Kaynaklarda Art›fl Yabanc› Kaynaklarda Azal›fl
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDEArt›fl
K›sa Vadeli Borçlarda 82.000 K›sa Vadeli Borçlarda Azal›fl -
Uzun Vadeli Borçlarda Art›fl 30.000 Uzun Vadeli Borçlarda Azal›fl 20.000
D Ü fi Ü N E L ‹ M Sermaye Art›fl›
D Ü fi Ü N E L ‹ M - Sermayede Azal›fl
Kaynak Fazlas› 60.000
S O R U Kaynak Toplam›
S O R U 164.000 Kullan›m Toplam› 164.000
D‹KKAT Fon ak›m tablosu

D ‹ K K fon
A T kaynaklar› ve fon kullan›mlar› olmak üzere iki k›s›mdan oluflur.
Proforma fon ak›m tablosunun düzenlenmesinde varl›klardaki azal›fl ve kay-

naklardaki art›fllar fon kayna¤›, varl›klardaki art›fl ve kaynaklardaki azal›fllar fon
kullan›m› olarak dikkate al›nm›flt›r.
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
F‹NANSAL PLANLAMA VE BÜTÇELER
Bütçe, bir y›ll›k veya Finansal planlama faaliyetinde temel uygulama arac› bütçelerdir. Finansal planla-
dönemlik
K ‹ T Afinansal
P ma faaliyetiK çerçevesinde,
‹ T A P para ak›mlar›na iliflkin bütçeler yap›l›r. Bir iflletmede na-
faaliyetlerin rakamlara
dökülmüfl ve özetlenmifl kit girifl ve ç›k›fllar› anlam›nda para ak›mlar›na yol açan ifllemler bafll›ca üç grupta
halidir. toplan›r; Sat›fllardan do¤an nakit ak›mlar›, faaliyetlerden do¤an nakit ak›mlar›, fi-
TELEV‹ZYON nansmandan T E L Edo¤an
V ‹ Z Y O Nnakit ak›mlar›.
Sat›fllardan do¤an nakit ak›mlar›, gerçeklefltirilen sat›fllara ba¤l› olarak ifllet-
meye giren nakit ak›mlar›d›r.
Faaliyetlerden do¤an nakit ak›mlar›; sat›fllar›n gerçeklefltirilebilmesi için yap›-
lan harcamalara ba¤l› olarak ortaya ç›kan nakit ak›mlar›d›r.
Finansmandan do¤an nakit ak›mlar›; varl›klar›n finansman›na iliflkin tercihle-
re ba¤l› olarak ilave borçlanma yada sermaye art›fl› yoluyla kaynak temini ile kul-
lan›lan kaynaklara iliflkin anapara, faiz ve kâr pay› ödemeleri finansmandan do¤an
nakit ak›mlar› olarak de¤erlendirilir.
SIRA S‹ZDE ‹flçilik giderleri

SIRAve kira ödemelerinden kaynaklanan nakit ak›mlar› nas›l nakit ak›mlar›d›r?
S‹ZDE
5
Bütçeler, performans ‹flletmelerde, para ak›m›na yol açan her bir ifllem için bütçeler yoluyla (sat›fl
D Ü fi Ü N E L ‹ M olanak
de¤erlendirmesine bütçesi, üretim D Ü fi Ü Nbütçesi
EL‹M vb.) yap›lacak tahminler, gerçekleflen para ak›mlar›yla kar-
verdi¤i gibi, tahminlerden
sapmalar›n saptanmas›n› ve
fl›laflt›r›l›r. Bütçeler yoluyla yap›lan bu karfl›laflt›rmalar, iflletmenin çeflitli bölümleri-
S O Riliflkin
gelece¤e U nin veya birSbütün O R U olarak iflletmenin performans› hakk›nda bir yarg›ya ulaflmam›-
tahminlerimizi gözden za olanak sa¤lar. ‹flletmeler, yo¤un rekabet koflullar›nda ve sürekli de¤iflen bir çev-
geçirmemizi de kolaylaflt›r›r.
rede faaliyetlerini sürdürmektedirler. Rekabet koflullar›, teknoloji ve tüketici davra-
D‹KKAT D‹KKAT
n›fllar› gibi faktörlerdeki de¤iflimler, gelecekteki para ak›mlar›n›n tahminini zorlafl-
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT

t›rmaktad›r. Bütçeler yoluyla iyi haz›rlanm›fl bir finansal planlama, iflletmelerin bu

de¤iflen koflullara uyumunu kolaylaflt›racakt›r. Ünitenin bu AMAÇLARIMIZ
bölümünde, finansal
planlama faaliyetleri çerçevesinde büyük öneme sahip nakit bütçesi ele al›nacakt›r. AMAÇLARIMIZ
Finansal planlama ve bütçeleme konusunda ilave aç›klamalar› Niyazi KBerk’in

‹ T A Finansal
P Yöne- K ‹ T A P
tim (‹stanbul, 2010) kitab›nda finansal planlama süreci (s.509-515) k›sm›nda bulabilirsiniz.
Nakit Bütçesi TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON

K›sa dönemli finansal planlaman›n en temel araçlar›ndan biri nakit bütçesidir. Na- Nakit bütçesi, gelecek
kit bütçesi, gelecek dönemlere iliflkin nakit girifl ve ç›k›fllar›n›n tahmin edilip özet- dönemlere iliflkin nakit girifl
ve ç›k›fllar›n›n tahmin edilip
lendi¤i bütçedir. Nakit bütçesinin haz›rlanmas›ndaki amaç, ele al›nan döneme ilifl- özetlendi¤i bütçedir.
kin iflletmenin nakit ihtiyaçlar›n›n ve fazlal›klar›n›n önceden‹ N tespit
TERNET
edilmesidir. ‹NTERNET
Böylece iflletme, ne zaman nakit aç›¤› olaca¤›n› görerek bu aç›¤›n ne flekilde kar-
fl›lanaca¤›n›n karar›n› önceden vermek suretiyle likidite s›k›fl›kl›¤›n› önleyebilecek-
tir. Nakit fazlal›¤›n›n oldu¤u dönemlerde ise bu fazlal›¤›n ne flekilde de¤erlendiri-
lece¤inin karar›n› yine önceden verme imkân›na sahip olacakt›r.
Proforma finansal tablolar, firman›n uzun süreli finansman gereksinimini sap-
tanmas› aç›s›ndan elveriflli araçlar olmalar›na karfl›n, kapsad›klar› dönem içerisin-
deki nakit ak›fllar›n› göstermezler. Bu nedenle ek finansman ihtiyac› tespit edilme-
mifl olsa bile planlanan dönem içerisinde önemli tutarlara ulaflabilen fon aç›¤› ya
da fazlas› oluflabilir. Bu ba¤lamda nakit bütçeleri, proforma finansal tablolar›n ek-
sikli¤ini gidererek, finans yöneticilerinin planlamada kullanabilecekleri bir araç
olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Nakit bütçeleri, yaln›z firman›n belirli bir dönem so-
nundaki toplam finansman gereksinimini de¤il, ayn› zamanda bu ihtiyac›n zaman
içerisindeki da¤›l›m›n› da ortaya koyarak zamanlama sorununun çözümüne katk›-
da bulunur.
Nakit bütçesinin uygulanaca¤› zaman›n bilinmesi, fon ak›fl›n›n s›n›rlar›n›n sap-
tanmas› aç›s›ndan zorunludur. Aksi halde, bütçenin kontrol ve karfl›laflt›rma arac›
olarak kullan›lamaz. Genel olarak nakit bütçelerinin süresi alt› ay ve bir y›l olmak-
la birlikte, bu süre kesin de¤ildir. Nakit bütçeleri yap›lan iflin türüne göre üçer ay-
l›k veya ayl›k bütçeler olarak da düzenlenebilir.
Nakit Bütçesinin Haz›rlanmas›

Nakit bütçesinin haz›rlanmas›nda ilk aflama, söz konusu bütçenin kapsayaca¤› sü- Nakit bütçesinin
renin belirlenmesidir. Nakit bütçesi günlük, haftal›k, ayl›k, y›ll›k vb. zaman aral›k- haz›rlanmas›nda ilk aflama,
lar› için haz›rlanabilmektedir. Haz›rlanacak bütçenin kapsayaca¤› süre, iflletme na- söz konusu bütçenin
kapsayaca¤› sürenin
kit ak›mlar›n›n istikrarl›l›¤› ve tahmin edilebilirli¤i ile yak›ndanSIRA S‹ZDE Süre uza-
iliflkilidir. belirlenmesidir.SIRA
NakitS‹ZDE
d›kça veya ekonomik koflullara iliflkin istikrars›zl›k artt›kça nakit ak›mlar›na iliflkin bütçesi günlük, haftal›k,
ayl›k, y›ll›k vb. zaman
sa¤l›kl› tahmin yapma olana¤› azalaca¤›ndan, haz›rlanan bütçe nispeten daha k›sa aral›klar› içinD Ü fi Ü N E L ‹ M
süreleri kapsayacakt›r. Nakit ak›mlar›n›n istikrarl› oldu¤u ve para ak›mlar›na iliflkin haz›rlanabilmektedir.
belirsizli¤in azald›¤› ölçüde para ak›m› tahminleri daha sa¤l›kl› yap›labilece¤inden,
nispeten daha uzun süreleri kapsayan bütçeler haz›rlanabilecektir. S O R U S O R U
Nakit bütçesinin kapsayaca¤› süre uzad›kça veya ekonomik istikrars›zl›k

D ‹ K K A Tartt›kça nakit D‹KKAT
ak›mlar›na iliflkin sa¤l›kl› tahmin yapma olana¤› azalacakt›r.
‹stikrars›zl›¤›n yo¤un oldu¤u dönemlerde haz›rlanacak bütçelerin süresi
SIRAneS‹ZDE
kadar olmal›d›r? SIRA S‹ZDE
6
AMAÇLARIMIZ
D Ü fi Ü N E L ‹ M AMAÇLARIMIZ
K S‹ OT RAU P K S ‹ O TR AU P
D‹KKAT D‹KKAT

Nakit bütçesinin haz›rlanmas›nda ikinci aflama, ele al›nan döneme iliflkin para
S O R U girifl ve ç›k›fllar›n›n
S O R U saptanmas›d›r. ‹flletmelerin en önemli nakit giriflleri peflin sat›fl-
lardan ve önceden yap›lm›fl kredili sat›fllardan do¤an tahsilâtlardan oluflur. E¤er var-
D‹KKAT
sa nakit girifline yol açacak di¤er ifllemlerde (faiz tahsilâtlar›, kâr pay› tahsilâtlar›, ye-
D‹KKAT
ni borçlanmalardan sa¤lanan kaynaklar vb.) dikkate al›nmal›d›r. ‹flletme faaliyetle-
rine iliflkin nakit ç›k›fl›na yol açan baz› önemli ifllemler ise hammadde malzeme al›-
SIRA S‹ZDE
m›, maafl veSIRA S‹ZDE
ücret ödemeleri, da¤›t›m giderleri gibi ifllemlerdir. E¤er varsa nakit ç›-
k›fl›na yol açan di¤er tüm ifllemlerde (borç anapara ve faiz ödemeleri, ortaklara
AMAÇLARIMIZ

kârpay› ödemesi vb.) saptanmal›d›r. ‹flletmenin kredili sat›fl koflullar› da dikkate al›-
AMAÇLARIMIZ
narak nakit girifl ve ç›k›fllar› aylar, haftalar vb. her bir dönem için tahmin edilir.
K ‹ T A P Nakit bütçesinin
K ‹ T haz›rlanmas›
A P konusunda ilave örnek ve aç›klamalar› Semih Büker, R›za
Afl›ko¤lu ve Güven Sevil taraf›ndan yaz›lan Finansal Yönetim (Ankara,2011) kitab›n›n na-
kit bütçesi k›sm›nda (s.165-175) bulabilirsiniz.
Örnek: (B) imalat iflletmesinin sat›fl tahminleri afla¤›da verildi¤i gibidir (Ocak
ve fiubat ay› verileri gerçekleflen de¤erler iken di¤erleri tahmini verilerdir):
‹NTERNET ‹ N T E R N EAylar
T Sat›fl De¤erleri
Ocak 4.000
fiubat 5.000
Mart 5.000
Nisan 6.000
May›s 6.000
Haziran 5.000
‹flletmenin sat›fllar üzerinden nakit girifllerinin afla¤›daki flekilde olaca¤›

beklenmektedir:
• ‹flletme ayl›k sat›fllar›n›n %40’›n› peflin, %60’›n› kredili yapmaktad›r.
• Alacaklar›n %50’si 30 gün içinde tahsil edilirken, kalan alacaklar›n tamam›
60 gün içinde tahsil edilmektedir.
Bu politikalar gerçekleflti¤inde iflletmenin sat›fllar›ndan sa¤lanan nakit giriflleri
aylar itibariyle afla¤›daki gibi olacakt›r.
(B) ‹flletmesinin Nakit Giriflleri

Ocak fiubat Mart Nisan May›s
1.Peflin Sat›fllar (Sat›fllar›n %40’›) 1.600 2.000 2.000 2.400 2.400
2.Tahsilât (30 gün) - 1.200 1.500 1.500 1.900
3.Tahsilât (60 gün) - - 1.200 1.500 1.500
Toplam Nakit Giriflleri 1.600 3.200 4.700 5.400 5.800
Ocak Ay› Nakit Girifllerinin Hesaplanmas›

Ocak ay›nda iflletmenin elde etti¤i toplam sat›fllar›n tutar› T4.000’dir. ‹flletmenin
belirledi¤i politikaya göre, sat›fllar›n %40 peflin olarak gerçeklefltirilmektedir. Bu
durumda; 4.000*0.40= T1.600 peflin sat›fl yap›lacakt›r ve ayn› tutarda nakit girifli
sa¤lanacakt›r.
fiubat Ay› Nakit Girifllerinin Hesaplanmas›

fiubat ay›nda iflletmenin elde etti¤i toplam sat›fllar›n tutar› T5.000’dir. ‹flletmenin be-
lirledi¤i, “sat›fllar›n %40 peflin olarak yap›lmas›” politikas›na göre; 5.000*0,40=T2.000
peflin sat›fl yap›lacakt›r ve ayn› tutarda nakit girifli sa¤lanacakt›r.
Ocak ay›nda gerçekleflen kredili sat›fllar›n yar›s› 30 gün vadeli yani fiubat ay›
içerisinde, kalan yar›s› 60 gün vade oldu¤undan, Mart ay› içerisinde tahsil edile-
cektir. Bu durumda, her bir aya ait kredili sat›fllar›n da de¤erlendirilmesi gerek-
mektedir. Buna göre, Ocak ay› sat›fllar›ndan kalan T2.400’nin %50’si olan T1.200’de
fiubat ay›nda tahsil edilecek olup fiubat ay›n›n toplam nakit girifli T3.200 olacakt›r.
Mart Ay› Nakit Girifllerinin Hesaplanmas›

Mart ay›nda iflletmenin elde etti¤i toplam sat›fllar›n tutar› T5.000’dir. ‹flletmenin be-
lirledi¤i politikaya göre, sat›fllar›n %40’› peflin olarak gerçeklefltirilmektedir. Bu du-
rumda; 5.000*0.40=T2.000 peflin sat›fl yap›lacakt›r ve ayn› tutarda nakit girifli sa¤la-
nacakt›r. Mart ay›nda, peflin sat›fllardan sa¤lanan bu nakit giriflinin yan› s›ra Ocak
ve fiubat aylar›nda yap›lan sat›fllara iliflkin tahsilât da yap›lacakt›r. Buna göre, ocak
ay› sat›fllar›ndan geriye kalan T1.200 ve fiubat ay› sat›fllar›ndan kalan T3.000’lik tu-
tar›n %50’si olan T1.500 Mart ay›nda tahsil edilecektir. Bu durumda mart ay›ndaki
nakit giriflleri toplam› T4.700 (2.000+1.200+1.500) olacakt›r.
Nisan ve May›s aylar›na iliflkin nakit giriflleri de benzer flekilde hesaplanarak
bulunur.
‹flletmenin nakit ç›k›fl›na yol açan ifllemlerinden hammadde ve malzeme al›flla-
r› sat›fllar›n olaca¤› tarihten 1 ay önce yapmakta olup, al›fllar ilgili ay›n sat›fllar›n›n
%30’u kadar olmaktad›r. Hammadde ve malzeme al›fllar›n›n %40’›n› peflin, kalan
%60’›n› 1 ay sonra ödeyecek olan iflletmenin, aylar itibar›yla nakit ç›k›fllar› afla¤›da-
ki gibi olacakt›r.
(B) ‹flletmesinin Nakit Ç›k›fllar›
fiubat Mart Nisan May›s
1.Al›fllar (1 ay sonraki sat›fllar›n %30’u) 1.500 1.800 1.800 1.500
2.Kredili Al›fllar (Al›fllar›n %60’i) 900 1.080 1.080 900
3.Kredi Ödemeleri 900 1.080 1.080
4.Peflin Al›fllar (Al›fllar %40’si) 720 720 600
5.Kiralar ve di¤er ödemeler 1.000 1.000 1.000
6.Faiz Ödemeleri 1.500 2.700 900
7.Vergiler 300 300 300
Toplam Nakit Ç›k›fllar›(3+4+5+6+7) 4.420 6.500 3.880
Nakit girifl ve ç›k›fllar›na göre iflletmenin Mart ay› bafl›nda kasa mevcudu T2.500
olup, iflletme her ay sat›fllar›n›n %50’sine eflit bir miktar› nakit olarak kasada bulun-
durmak istemektedir. Mevcut veriler temelinde iflletmenin nakit bütçesi afla¤›daki
gibi olacakt›r.
(B) ‹flletmesinin Nakit Bütçesi

Mart Nisan May›s
Nakit Giriflleri 4.700 5.400 5.800
Nakit Ç›k›fllar› (4.420) (6.500) (3.880)
Fark 280 (-1.100) 1.920
Dönem Bafl› Nakit Mevcudu 2.500 2.780 2.700
Minimum Kasa (2.350) (2.700) (2.900)
Ayl›k Nakit Aç›¤›/Fazlas› 430 -1.020 1.720
Gelecek aylara iliflkin nakit girifl ve ç›k›fl tahminlerine ba¤l› olarak düzenledi¤i-
miz nakit bütçesine göre iflletmenin mart ay›nda T430 Nakit fazlas›, nisan ay›nda
T1.020 Nakit aç›¤› ve may›s ay›nda ise T1.720 Nakit fazlas›n›n olaca¤› görülmektedir.
Haz›rlanan nakit bütçesi yard›m›yla iflletme, nakit aç›¤› olan aylar için k›sa süreli
borçlanma yoluyla bu aç›¤›n kapat›lmas› gereklili¤ini önceden görüp gerekli önlem-
leri alacak olup, nakit fazlas›n›n ortaya ç›kaca¤› aylar içinde bu fazlan›n ne flekilde
de¤erlendirilece¤i konusunu önceden belirleme imkan›na sahip olacakt›r.
SIRA S‹ZDE Nakit BütçesiSIRA

haz›rlaman›n
S‹ZDE iflletme aç›s›ndan bafll›ca faydas› nedir?
7
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Özet
Finansal planlama kavram›n› ve iflletmeler aç›s›n-

A M A Ç
nemlere iliflkin mali tablo bilgilerinin ve ek finans-
1 dan önemini kavramak. man gereksiniminin tahmininde kullan›lan bafll›ca
‹flletmenin, gelecekte bir bütün olarak hangi nokta- yöntemler flunlard›r:
da olmas›n›n istendi¤inin belirlenmesine dönük fa- • Sat›fllar›n yüzdesi yöntemi
aliyetler finansal planlama faaliyetleri olarak adlan- • Bilanço Kalemlerinin Günlük Sat›fl Tutar›na Oran›
d›r›lmaktad›r. Bu belirleme çeflitli aç›lardan olabilir; Yöntemi
sat›fl büyüklü¤ü, aktif büyüklü¤ü veya pazar pay› • Regresyon yöntemi
vb. Finansal planlama faaliyetinin iflletmeler aç›s›n- • Oranlar yöntemi
dan önemini flu flekilde s›ralayabiliriz,
• Finansal planlama ile iflletmenin finansal yap›s›na
A M A Ç
Bütçe kavram›n› ve iflletmeler aç›s›ndan önemini
iliflkin belirli bir tercihin nakit ak›fllar›na, karl›l›¤a 4 kavramak.
ve d›fl kaynak ihtiyac›na etkisi hakk›nda bir yarg›ya Bütçe, bir y›ll›k veya dönemlik finansal faaliyetlerin
sahip olabiliriz. rakamlara dökülmüfl ve özetlenmifl halidir. Bütçe-
• Finansal planlama sayesinde iflletme yönetimi, sa- ler, finansal planlama faaliyetinde temel uygulama
t›fllar›n beklenen seviyenin alt›nda olmas› veya arac› olup, ancak gerekli özen gösterilerek haz›r-
hammadde temininde beklenmeyen sorunlarla kar- lanm›fl bütçeler yard›m›yla finansal planlamadan
fl›lafl›lmas› gibi, piyasa koflullar›nda ortaya ç›kabile- beklenen faydalar sa¤lanabilir. ‹flletmelerde, para
cek de¤iflimlere daha kolay uyum sa¤layabilirler. ak›m›na yol açan her bir ifllem için bütçeler yoluy-
• Finansal planlama, farkl› zamanlarda gerçekleflen la yap›lacak tahminler, gerçekleflen para ak›mlar›y-
para girifl ve ç›k›fllar› aras›nda uyumlaflt›rma olana- la karfl›laflt›r›l›r. Yap›lan bu karfl›laflt›rmalar, iflletme-
¤› sa¤lar. Böylece iflletme, yükümlülüklerini yerine nin çeflitli bölümlerinin veya bir bütün olarak ifllet-
getirememe ya da at›l fon tutma gibi istenmeyen menin performans› hakk›nda bir yarg›ya ulaflmam›-
sonuçlardan korunma imkan›na sahip olur. za olanak sa¤lar. Rekabet koflullar›, teknoloji ve tü-
ketici davran›fllar› gibi faktörlerdeki de¤iflimler, ge-

A M A Ç Finansal planlama türlerini aç›klamak. lecekteki para ak›mlar›n›n tahminini zorlaflt›rmak-
2
Finansal planlar, sürelerine göre k›sa süreli finansal tad›r. Bütçeler yoluyla iyi haz›rlanm›fl bir finansal
planlar ve orta ve uzun süreli finansal planlar flek- planlama, iflletmelerin bu de¤iflen koflullara uyu-
linde grupland›r›labilir. K›sa süreli finansal planlar munu kolaylaflt›racakt›r.
bir y›ldan az bir dönemi kapsayan, iflletmelerin,
günlük, haftal›k, ayl›k ifllemlerden do¤acak nakit
A M A Ç
Nakit bütçesinin önemini ve nas›l haz›rland›¤›n›
girifl ve ç›k›fllar›n› önceden belirlemek amac›yla ya- 5 tan›mlamak.
p›lan planlard›r. Orta ve uzun süreli finansal plan- Nakit bütçesi, gelecek dönemlere iliflkin nakit girifl
lar ise iflletmenin piyasa de¤erini art›rmaya yönelik ve ç›k›fllar›n›n tahmin edilip özetlendi¤i bütçedir.
olarak izleyece¤i stratejiler do¤rultusunda haz›rla- Nakit bütçeleri yard›m›yla, ele al›nan döneme ilifl-
nan finansal planlard›r. Finansal planlar iflletmenin kin iflletmenin nakit ihtiyaçlar›n›n ve fazlal›klar›n›n
amac›na göre ise ola¤an, özel ve ola¤anüstü finan- önceden tespit edilmesi mümkün olmaktad›r. Böy-
sal planlar olarak üçe ayr›l›rlar. Ola¤an finansal lece iflletme, ne zaman nakit aç›¤› olaca¤›n› göre-
planlar iflletme faaliyetleri ilgili gerek miktar, gerek- rek bu aç›¤›n ne flekilde karfl›lanaca¤›n›n karar›n›
se zaman bak›m›ndan birbirini tamamlamas› gere- önceden vermek suretiyle likidite s›k›fl›kl›¤›n› önle-
ken bütün gelir ve giderleri kapsayan planlard›r. yebilecektir. Nakit fazlal›¤›n›n oldu¤u dönemlerde
Özel finansal planlar iflletmelerin kurulmalar›, ge- ise bu fazlal›¤›n ne flekilde de¤erlendirilece¤inin
niflletilmeleri, birleflmeleri ve tasfiye edilmeleri du- karar›n› yine önceden verme imkân›na sahip ola-
rumunda yap›lan finansal planlard›r. Ola¤anüstü fi- cakt›r. Nakit bütçesinin haz›rlanmas›nda ilk aflama,
nansal planlar ise genellikle yat›r›m ve uzun süreli söz konusu bütçenin kapsayaca¤› sürenin belirlen-
sermaye ihtiyac›n› kapsayan finansal planlard›r. mesidir. Nakit bütçesinin haz›rlanmas›nda ikinci
aflama ise, ele al›nan döneme iliflkin para girifl ve

A M A Ç
Finansal planlama faaliyetleri çerçevesinde tahmin ç›k›fllar›n›n saptanmas›d›r.
3 yöntemlerini analiz etmek.
Finansal planlama faaliyeti gelece¤e iliflkin bir faali-
yet olup tahmin yapmay› gerektirir. Gelecek dö-
1. Afla¤›daki yöntemlerden hangisinde bilanço kalem- 6. Afla¤›dakilerden hangisi bir y›ll›k veya dönemlik fi-
leri sat›fllar›n yüzdesi fleklinde tahmin edilerek profor- nansal faaliyetlerin rakamlara dökülmüfl ve özetlenmifl
ma bilanço düzenlenir? halini ifade etmektedir?
a. Regresyon yöntemi a. Regresyon yöntemi
b. Yüzde alma yöntemi b. Bütçe
c. Uzun süreli finansal planlama c. Finansal planlama
d. Sat›fllar›n yüzdesi yöntemi d. Oranlar yöntemi
e. Bütçe oluflturma e. Sat›fllar›n yüzdesi yöntemi
2. Afla¤›daki yöntemlerden hangisi bilanço kalemleri 7. Afla¤›dakilerden hangisi finansal planlamadan bek-
ile sat›fllar aras›ndaki iliflkinin denklemini oluflturmay› lenen faydan›n sa¤lanabilmesi için belirlenen plan he-
gerektirir? deflerinin tafl›mas› gereken özelliklerden biridir?
a. Sat›fllar›n yüzdesi yöntemi a. Gerçekçi olmas›
b. Regresyon yöntemi b. Kolay de¤ifltirilir olmas›
c. Oranlar yöntemi c. Basit olmas›
d. Finansal planlama d. Plan döneminin k›sa olmas›
e. Nakit bütçesi e. Plan döneminin uzun olmas›
3. 2012 y›l› itibar›yla ‹flletmenin sat›fllar› ve stok seviye- 8. Sat›fllar ve alacaklar aras›ndaki iliflkinin y=-15 + 1,5x
si aras›ndaki iliflki y = -125+12X olarak ifade edilmekte- denklemi ile ifade edilebilece¤ini tespit eden iflletme
dir. ‹flletmenin 2013 y›l›na ait tahmin edilen sat›fllar› 100 gelecek döneme iliflkin alacak tutar›n› T75 olarak tah-
oldu¤u durumda, iflletmenin tahmini stok tutar› afla¤›- min etmektedir. Bu durumda iflletmenin, gelecek döne-
dakilerden hangisidir? me iliflkin tahmini sat›fl tutar› kaç lirad›r?
a. 1.025 a. 45
b. 1.050 b. 50
c. 1.075 c. 55
d. 1.100 d. 60
e. 1.150 e. 65
4. Gelecek dönemlerde ortaya ç›kacak para ak›mlar›n›n 9. Afla¤›dakilerden hangisi nakit bütçesinin haz›rlan-
tahmininde kullan›lan yöntemlerden hangisi özellikle ye- mas› sürecindeki ilk aflamad›r?
ni kurulmufl iflletmeler için kullan›fll› bir yöntemdir? a. Ele al›nan döneme iliflkin para girifllerinin tespit
a. Sat›fllar›n yüzdesi yöntemi edilmesi
b. Regresyon yöntemi b. Ele al›nan döneme iliflkin para ç›k›fllar›n›n tespit
c. Nakit bütçesi edilmesi
d. Finansal planlama c. Bütçenin kapsayaca¤› dönemin belirlenmesi
e. Oranlar yöntemi d. Nakit girifl ve ç›k›fllar›n›n saptanmas›
e. Nakit aç›¤›n›n tespit edilmesi
5. Afla¤›dakilerden hangisi finansmandan do¤an nakit
ak›mlar›d›r? 10. Afla¤›dakilerden hangisi iflletmenin gelecekte bir
a. Sat›fllardan do¤an nakit ak›mlar› bütün olarak hangi noktada olmas›n›n istendi¤inin be-
b. ‹flçilik giderlerinden kaynaklanan nakit ak›mlar› lirlenmesini ifade etmektedir?
c. Kira ödemelerinden kaynaklanan nakit ak›mlar› a. Finansal planlama
d. Kârpay› ödemelerinden kaynaklanan nakit ak›m- b. Sat›fllardan do¤an nakit ak›mlar›n›n belirlenmesi
lar› c. Nakit girifllerinin belirlenmesi
e. Faaliyetlerden kaynaklanan nakit ak›mlar› d. Faaliyetlerden do¤an nakit ak›mlar›n›n belirlenmesi
e. Nakit ç›k›fllar›n›n belirlenmesi
“ ‘Finansal planlama tasarruf oran›n› art›racak’

‹STANBUL - Do¤ufl Grubu Yönetim Kurulu Baflkan› Fe-
rit fiahenk, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl›¤›’n›n, ‹S-
t›r. Makroekonomik aç›dan bakt›¤›m›zda, bireyler ve ai-
leler baz›nda, daha sa¤l›kl› finansal planlama, ülkemiz-
deki tasarruf oran›n› da art›racakt›r. Bu suretle, çok da-
MEK ve Do¤ufl Grubu deste¤iyle düzenledi¤i ‘’‹stanbul ha sa¤l›kl› bir ekonomik yap›ya ulafl›lacakt›r. Asl›nda
Finans Merkezi Yolunda 20 bin Kad›n’’ bafll›kl› projenin hemen herkesi ilgilendiren temel bir e¤itim ihtiyac›n-
tan›t›m›nda, küresel kriz ve son 8 y›lda Türkiye’deki dan bahsediyoruz. Bu aç›¤› kapatmaya yönelik her tür-
ekonomik de¤iflimle birlikte oluflan ortamda finansal lü giriflimi desteklemek gerekiyor. Ancak konunun sis-
okuryazarl›¤›n konuflulan, tart›fl›lan bir konu haline gel- temli ve kapsay›c› flekilde ele al›nmas› için, temel finan-
di¤ini söyledi. sal e¤itimin ilkö¤retimden bafllayarak müfredata girme-
Finansal okuryazarl›¤›n, az geliflmifl ülkelerle ilgili bir si çok yararl› olacakt›r diye düflünüyorum.’’
”
kavram oldu¤unun düflünüldü¤ünü ancak bunun do¤-
ru olmad›¤› kaydeden fiahenk, ‘’Son küresel krizin te- Kaynak: http://www.ntvmsnbc.com/id/25306698/
melinde, dünyan›n en geliflmifl ülkelerinden ABD’deki (Eriflim tarihi 18/01/2012)
konut kredileri problemi yat›yor. Bu problemi irdeledi-
¤iniz zaman maalesef ABD’de konut kredisi kullanan Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›
kiflilerin, tabir caizse, finansal cehaleti ile karfl›lafl›yoruz. 1. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “ Finansal Planlama ve Tah-
Asl›nda teknik ve karmafl›k bir terim gibi görünüyor min” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
ama bence finansal okuryazarl›¤›n temelinde paran›z› 2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Tah-
bilgili, ilgili, ihtiyatl›, ölçülü hareket ederek harcamak, min” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
belirli bir plan, program dahilinde hareket etmek, yani 3. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Tah-
büyüklerin deyimiyle aya¤›n› yorgan›na göre uzatmak min” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
yat›yor. Bu bak›mdan geliflmifl, az geliflmifl ülke ayr›m›- 4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Tah-
n› bir tarafa b›rak›p genifl kapsaml› düflündü¤ünüzde, min” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
finansal okuryazarl›¤› en basitinden çarfl›ya, pazara, al›fl- 5. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “ Finansal Planlama ve Büt-
verifl merkezine gidip al›flverifl yapan herkesi ilgilendi- çeler” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
ren bir kavram oldu¤unu görürsünüz’’ diye konufltu. 6. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Büt-
fiahenk, ihtiyaç duyulan fleyin, finansal sektördeki tek- çeler” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
nolojik ilerlemeye paralel olarak do¤ru bilgilendirilme- 7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Öne-
yi ve ihtiyaçlara en uygun, en do¤ru seçimleri yapmay› mi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
sa¤lamak oldu¤unu dile getirerek, ‘’Baflka bir ifadeyle, 8. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Tah-
artan finansal ürün, hizmet çeflitli¤i ile yeni imkanlar ve min” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
f›rsatlar konusunda fark›ndal›k yaratmak ve fark›ndal›¤› 9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Büt-
art›rmak gerekiyor’’ dedi. çeler” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
Türkiye’nin son y›llarda finans sektöründeki geliflmele- 10. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Öne-
re ve teknolojik yeniliklere ayak uydurma konusunda mi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
mesafe kat etti¤ini ifade eden fiahenk, flunlar› söyledi:
‘’S›f›rdan bafllamak söz konusu de¤il art›k. Burada, bafl-
ta bankalar olmak üzere tüm finansal kurulufllara önem-
li görevler düflüyor. Bu kurulufllar›n gelifltirdikleri, sizle-
rin kullan›m›na sunduklar› hizmetler ve ürünler konu-
sunda do¤ru ve anlafl›l›r biçimde bilgilendirme önem
arz ediyor. Tek tek bireyler ve aileler düzeyinde do¤ru
finansal kararlar›n al›nmas› birçok aç›dan çok önemli.
Daha fazla finansal e¤itim, k›sa, orta ve uzun vadeli
harcama-tasarruf dengesinin kurulmas›n›, büyük ölçek-
li harcamalar›n daha sa¤l›kl› planlanmas›n› sa¤layacak-

S›ra Sizde 1 (a) sabit de¤eri bulunduktan sonra b sabitinin de¤erini
‹flletmelerin, günlük, haftal›k ayl›k ifllemlerden do¤acak hesaplayal›m;
nakit girifl ve ç›k›fllar›n› önceden belirlemek amac›yla
N ∑ xy − (∑ x )(∑ y )
yap›lan planlar, k›sa süreli finansal planlard›r. b=
N ∑ x 2 − (∑ x )2
S›ra Sizde 2 (5 * 130.000) − (1.000)(600)

b=
V KB  (5 * 215.000) − (1.000)2
Ek Fon Gereksinimi =  (∆S) - (∆S) - (GA - K) b = 0, 66
S S 
 
 30.000 6.000  y=a + bx denkleminden;
= (15.000) − (15.000) − (3.000 − 1.000)
 60.000 60.000  y=-13,13+0,66x olacakt›r.
 
=T 4.000 2012 y›l›na ait tahmin edilen sat›fllar 500 oldu¤una göre,
y=-13,13+0,66*500
y=320
S›ra Sizde 3
‹flletmenin 2012 y›l› tahmini stok tutar› T320
Y›llar Sat›fllar (x) Stoklar (y) x2 y2 xy
2007 100 50 10.000 2.500 5.000 S›ra Sizde 4

2008 200 150 40.000 22.500 30.000 Yeni kurulmufl iflletmelerin geçmifl dönem bilgileri ol-
mayaca¤›ndan, tahmini bilançolar›n›n düzenlenmesin-
2009 250 150 62.500 22.500 37.500
de oranlar yöntemi kullan›fll› bir yöntem olmaktad›r.
2010 200 100 40.000 10.000 20.000
Oranlar yönteminde, iflletmenin faaliyette bulundu¤u
2011 250 150 62.500 22.500 37.500
sektöre iliflkin tipik oranlar ile iflletme için tahmin edi-
Toplam 1.000 600 215.000 80.000 130.000 len sat›fllar›n bilinmesi, proforma bilanço düzenlenme-
si için yeterli olmaktad›r.
Öncelikle sat›fllar ile stoklar aras›ndaki iliflkinin derece-
sini afla¤›daki gibi belirleyebiliriz;
S›ra Sizde 5
N (∑ xy ) − (∑ y )(∑ x ) ‹flçilik giderleri ve kira ödemelerinden kaynaklanan na-
r=
( N 2 2  2 2 kit ak›mlar›, sat›fllar›n gerçeklefltirilebilmesi için yap›lan
 ∑ x ) − (∑ x )   ( N ∑ y ) − (∑ y ) 
   harcamalara ba¤l› olarak ortaya ç›kan Faaliyetlerden
(5 * 130.000) − (1.000 * 600) Do¤an Nakit Ak›mlar›d›r.
r=
(5 * 215.000) − (1.000)2  (5 * 80.000) − (600)2 
  
   S›ra Sizde 6
r = 0, 9128 Ekonomik koflullara iliflkin istikrars›zl›k artt›kça nakit
ak›mlar›na iliflkin sa¤l›kl› tahmin yapma olana¤› azala-
Elde edilen korelasyon katsay›s› (r=0,9128) sat›fllar ile
ca¤›ndan, haz›rlanan bütçe nispeten daha k›sa süreleri
stoklar aras›nda do¤rusal bir iliflki oldu¤unu göstermek-
kapsamal›d›r.
tedir. Bir sonraki ad›mda, regresyon denklemi yard›m›
ile stoklar›n de¤erinin saptanmas›d›r.
S›ra Sizde 7
y=a + bx do¤ru denklemi yard›m›yla yapaca¤›m›z tah-
Haz›rlanan nakit bütçesi yard›m›yla iflletme, nakit aç›¤›
min için öncelikle, denklemde yer alan (a) ve( b) sabit-
olan aylar için k›sa süreli borçlanma yoluyla bu aç›¤›n
lerinin de¤erinin belirlenmesi gerekmektedir;
kapat›lmas› gereklili¤ini önceden görüp gerekli önlem-
(∑ x 2 )∑ y − ∑ x ∑ xy leri alacak olup, nakit fazlas›n›n ortaya ç›kaca¤› aylar
a=
N ∑ x 2 − (∑ x )2 içinde bu fazlan›n ne flekilde de¤erlendirilece¤i konu-
( 215.000 * 600) − (1.000 * 130.000) sunu önceden belirleme imkan›na sahip olacakt›r.
a=
(5 * 215.000) − (1.000)2
a = −13, 13
Kaynaklar
Akgüç, Öztin. (1998). Finansal Yönetim. ‹stanbul: Av-
c›ol Bas›m Yay›n.
Ayd›n, Nurhan; Baflar, Mehmet; Coflkun, Metin. (2007).
Finansal Yönetim, Eskiflehir: Genç Copy Center.
Berk, Niyazi. (2010). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Türk-
men Kitabevi.
Büker, Semih; Afl›ko¤lu, R›za: Sevil, Güven. (2011). Fi-
nansal Yönetim, Ankara: Sözkesen Matbaac›l›k.
Canbafl, Serpil; Vural, Gamze. (2010). Finansal Yöne-
tim Aç›klamal› Örnekler ve Problemler, Adana,
Karahan Kitabevi.
Ceylan, Ali. (1998). ‹flletmelerde Finansal Yönetim,
Bursa: Ekin Yay›nevi.
Okka, Osman. (2004). Finansal Yönetim Teori ve Çö-
zümlü Problemler, Ankara: Nobel Yay›n Da¤›t›m.
Okka, Osman. (2006). Finansal Yönetime Girifl, An-
kara: Nobel Yay›n Da¤›t›m.
Peterson, Pamela P. (1994). Financial Management
and Analysis, USA: McGraw-Hill.
Stephan A.,Ross; Westerfield Randolph W.; Jaffe, J.
(2003). Corporate Finance, USA: McGraw-Hill.
Öcal, Usta. (2008). ‹flletme Finans› ve Finansal Yö-
netim, Ankara: Detay Yay›nc›l›k.
Vishwanath, S. R. (2007). Corporate Finance, New
Delhi: Response Books.
7
Amaçlar›m›z
Çal›flma sermayesi kavram›n› tan›mlayabilecek,
Çal›flma sermayesinin unsurlar›n› belirleyebilecek,
Çal›flma sermayesi döngüsünü aç›klayabilecek,
Çal›flma sermayesine yat›r›m ve finansman politikalar›n› s›n›fland›rabilecek,
Çal›flma sermayesi yönetiminde kârl›l›k ve risk aras›ndaki iliflkiyi yorumlaya-
bileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
• Alacak Yönetimi • Çal›flma Sermayesi Döngüsü
• Stok Yönetimi • Atak Finansman Stratejisi
• Nakit Yönetimi
‹çindekiler
• G‹R‹fi
• ÇALIfiMA SERMAYES‹ KAVRAMI
• ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N ÖZELL‹KLER‹
• ÇALIfiMA SERMAYES‹ TÜRLER‹
• ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N UNSURLARI
• ÇALIfiMA SERMAYES‹ DÖNGÜSÜ
• ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N
OPERASYONEL ETK‹NL‹⁄‹
Çal›flma Sermayesi • ÇALIfiMA SERMAYES‹ YETERL‹L‹⁄‹N‹N
Finansal Yönetim-I Yönetimi
ANAL‹Z‹
• ÇALIfiMA SERMAYES‹NE YATIRIM
POL‹T‹KASI
• ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N
F‹NANSMANI
• ÇALIfiMA SERMAYES‹ ‹HT‹YACININ
BEL‹RLENMES‹
• ÇALIfiMA SERMAYES‹: KÂRLILIK VE
R‹SK
• F‹NANSAL KR‹ZLER‹N ÇALIfiMA
SERMAYES‹NE ETK‹LER‹
Çal›flma Sermayesi
Yönetimi
G‹R‹fi
‹flletmeler k›sa vadede; nakit, menkul k›ymetler, alacaklar, stoklar ve di¤er dönen
varl›klar›n yönetimine odaklan›rlar. Çal›flma sermayesi olarak adland›r›lan bu var-
l›klar›n düzeyini, iflletmenin özelli¤i ve pazar koflullar› belirlemekle birlikte, ifllet-
menin duran varl›klar› da önemli ölçüde etkiler. Bu varl›klar›n düzeyi faaliyet dö-
nemi içinde önemli flekilde de¤iflime u¤rar. De¤iflim günlük, haftal›k, ayl›k ya da
iflletmenin özelli¤ine göre sezonluk olabilir.
Çal›flma sermayesi yönetimi iflletmelerin varl›klar›n› devam ettirebilmeleri aç›-
s›ndan hayati bir önem tafl›maktad›r. Çünkü çal›flma sermayesi yönetimi günlük
ola¤an faaliyetlerden, hammaddelerin tamamlanm›fl ürüne dönüflerek, sat›fltan do-
¤an alacaklar›n tahsiline kadar uzanan genifl bir süreci kapsamaktad›r. Bu bölüm-
de çal›flma sermayesi unsurlar›n›n özellikleri ayr›nt›l› olarak incelenecektir. Söz ko-
nusu varl›klara yat›r›m yap›l›rken, çal›flma sermayesinin optimizasyonu, temel
prensipler ve kurallar ba¤lam›nda ele al›nacakt›r.
ÇALIfiMA SERMAYES‹ KAVRAMI

Bu bölümde finans yöneticisinin önemli bir zaman›n› alan çal›flma sermayesi (ifl-
letme sermayesi) yönetimi tan›t›lacakt›r. Çal›flma sermayesi yönetiminin konusu,
bilançodaki dönen varl›klard›r. Söz konusu varl›klar, brüt çal›flma sermayesini Brüt Çal›flma Sermayesi, bir
y›l için nakde çevrilebilen
oluflturan ve bir y›l içinde paraya dönüflebilen para, menkul k›ymetler, alacaklar, dönen varl›k kalemlerinden
stoklar, akreditif ve peflin ödenen giderlerdir. Net iflletme sermayesi ise dönen oluflur.
varl›klar ile k›sa süreli borçlar aras›ndaki fark› ifade etmektedir. ‹flletmenin hedef- Net Çal›flma Sermayesi,
lerine baflar›l› bir biçimde ulaflmas›nda, çal›flma sermayesi yönetiminin önemli bir dönen varl›klar ile k›sa
süreli borçlar aras›ndaki
rolü vard›r. fark› ifade eder.
Bir iflletme ne kadar büyür ve faaliyetleri yay›l›r ise çal›flma sermayesi ihtiyac›
da o derece artar. En ucuz ve en uygun çal›flma sermayesi, iflletmenin kendi faali-
yetleri s›ras›nda oluflur. Çal›flma sermayesinin etkin yönetimi, nakit oluflturarak
kârl›l›¤›n›n artmas›n› sa¤laman›n yan› s›ra nakit s›k›nt›s› nedeniyle oluflabilecek
riskleri de azaltmaktad›r.
Çal›flma sermayesi yönetimi, günük operasyonlar ya da daha somut olarak,
hammaddeden tamamlanm›fl ürüne dönüflerek, sat›fltan do¤an alacaklar›n tahsili-
ne kadar ki süreci kapsar. Bu süreç ayn› zamanda sat›fl yoluyla iflletmeye nakit gi-
riflleri sa¤lar. Nakit fazlal›¤› olan iflletmeler de çal›flma sermayesi yönetimine ihti-
yaç duyarlar. Zira iflletmeye para ba¤layan yat›r›mc›lar ya da hissedarlar, kâr bek-
SIRA S‹ZDE
164 SIRA S‹ZDE
Finansal Yönetim-I
D Ü fi Ü N E L ‹ M lentisi ile Dhareket ederler. Çal›flma sermayesinin en önemli unsurlar› ise nakit,
menkul k›ymetler, alacaklar, borçlar ve stoklard›r. Çal›flma sermayesini oluflturan
kalemlerin yap›s› incelendi¤inde, iflletmenin etkinli¤i ve finansal gücü hakk›nda da
S O R U
bilgi al›n›r. S O R U
D‹KKAT Çal›flma sermayesi

D ‹ K K Ane
T kadar etkin yönetilirse, borçlanma ihtiyac› da o ölçüde azal›r. Bir ifl-
letmenin borçlanmas› faiz ödemeyi, sermaye art›r›m› ise iflletmenin faaliyet kâr›ndan kâr
SIRA S‹ZDE
pay› ödemeyi gerektirdi¤i unutulmamal›d›r.
SIRA S‹ZDE
Finans yöneticisinin temel görevlerinden birisi de çal›flma sermayesini baflar›l›

AMAÇLARIMIZ
bir flekildeAMAÇLARIMIZ
yöneterek kârl›l›¤› artt›rmakt›r. Firma aç›s›ndan çal›flma sermayesi yöne-
timinin önemini, her fleyden önce dönen varl›klara yap›lan yat›r›mlar belirler. Di-
¤er yandan uygulamada finans yöneticisi, günlük çal›flma süresinin önemli bir k›s-
K ‹ T A P m›n› dönenK varl›k‹ T A yönetimine
P ay›rmak zorundad›r. Dönen varl›k yönetimine ayr›-
lan süre, sat›fllar›n artmas›n› da etkiler. Bununla birlikte ifl hacminin artmas›, genel-
likle iflletme kârl›l›¤›na da olumlu yans›r. Ancak, iflletme kârl›l›¤› ile riskinin belir-
TELEV‹ZYON lenmesinde T E Ldönen
E V ‹ Z Y Ovarl›klar›n
N düzeyi, k›sa vadeli borçlarla da ilgilidir.
SIRA S‹ZDE Brüt çal›flma SIRA

sermayesinin
S‹ZDE yan› s›ra net çal›flma sermayesini belirlemenin önemini aç›klay›n›z?
‹NTERNET
1 ‹NTERNET
‹flletme faaliyetlerinde ödemeler genellikle vadeli olarak yap›l›yor olsa da, var-
D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Üen
l›k al›mlar›nda N E Laz›ndan
‹M tutar›n belli bir oran›n›n peflin ödenmesi gerekmektedir.
Buna ba¤l› olarak nakit ödeme oran› art›¤›nda, çal›flma sermayesi ihtiyac› da artmak-
S O R U tad›r. Çal›flmaS Osermayesinin
R U finansman›nda afla¤›daki kaynaklar kullan›lmaktad›r:
• Kasa ve bankadaki rezervler,
• Kâr›n nakit tutar›,
D‹KKAT D‹KKAT
• Sat›c› kredileri,
• Hissedarlar›n yeni sermaye koymas› ya da borç vermesi,
SIRA S‹ZDE • Banka SIRA S‹ZDElimitlerinin afl›lmas› ve
kredi
• Uzun süreli kredilerden k›sa süreli faaliyetlerin finansman›
AMAÇLARIMIZ
Yetersiz çal›flma sermayesine ra¤men sat›fllar artt›r›lmak isteniyorsa, iflletme fa-
AMAÇLARIMIZ
aliyetlerinin riski artmaktad›r. Çal›flma sermayesinin gerilimi olarak bilinen; daha
aç›k bir ifade ile iflletmenin kald›ramayaca¤› bir yükümlülü¤ün alt›na girmesi ola-
K ‹ T A P
rak da nitelendirilen
K ‹ T A P
bu gerilim, afla¤›daki uyar› sinyalleri ile belirlenebilir:
• ‹flletmenin nakit pozisyonu üzerinde bask› oluflmas›,
• Nakit artt›rmak amac›yla, müflterilere erken ödeme için yüksek iskonto uy-
gulanmas›,
• Banka kredi limitlerinin afl›lmas›,
• Baflka bankalardan yeni kredi limitlerinin araflt›r›lmas›,
• Sat›c›lara borçlar›n zaman›nda ödenmemesi,
‹NTERNET • Yeni‹ Nal›m
T E R Niçin
E T sat›c›lara tutar›n tamam›n›n nakit ödenmesi,
• Bankalardan acil kredi talebinde bulunulmas›,
ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N ÖZELL‹KLER‹

Çal›flma sermayesi unsurlar› ile sabit varl›klar aras›nda önemli farkl›l›k bulunmak-
tad›r. Söz konusu farklar:
1. Çal›flma sermayesi unsurlar› bölünebilir niteliktedir: Duran varl›klar nispeten
bölünmezlik (bütünlük) özelli¤i gösterirken, çal›flma sermayesinin unsurlar›
ço¤u zaman bölünebilir özelliktedir.
7. Ünite - Çal›flma Sermayesi Yönetimi 165
2. Çal›flma sermayesi unsurlar›n›n vadesi bir y›ldan k›sa ve likittir: Çal›flma ser-
mayesini oluflturan kalemler bir y›l içinde paraya dönüflebilir. Bir iflletmenin
toplam varl›klar› içinde dönen varl›klar›n pay› nispeten yüksekse, bu varl›k-
lar›n likidite özelli¤inden dolay› iflletme riskini afl›r› derecede art›rmadan, fi-
nansman›nda göreli olarak daha fazla d›fl kaynak kullanabilir.
3. Çal›flma sermayesini oluflturan dönen varl›k kalemleri hareketli olup arala-
r›nda yak›n bir iliflki vard›r: Çal›flma sermayesini oluflturan kalemler bir fa-
aliyet y›l› içinde k›sa ve uzun süreli baflka bir varl›¤a dönüflebilir. ‹flletme bi-
lançosunda yer alan nakit, stoklara dönüfltü¤ünde likit varl›klar azal›r. Vade-
li sat›fl yap›ld›¤›nda ise stoklar azal›r, nakit pozisyonu tekrar artarken alacak-
lar azal›r.
4. Çal›flma sermayesi kararlar› k›sa sürede revize edilebilir: Çal›flma sermayesi
ile ilgili kararlar birkaç ayl›k bir dönemde revize edilebilmesine ve düzelti-
lebilmesine ra¤men, duran varl›k yat›r›mlar›nda bu esneklik yoktur.
5. Çal›flma sermayesi yat›r›mlar›n›n iflletmenin risk derecesine SIRA S‹ZDE etkisi nispeten SIRA S‹ZDE
s›n›rl›d›r: Duran varl›k yat›r›mlar› iflletmenin risk derecesini önemli ölçüde
de¤ifltirir. Özellikle kald›raç derecesi olarak bilinen borç/toplam
varl›k ora- D Ü fi Ü N E L ‹ M
n›n›n afl›r› yükselmesi, durgunluk ya da kriz dönemlerinde iflletme iflas›na
da yol açabilir. Bu anlamdaki dönen varl›k riskleri ise daha çok döviz pozis-
S O R U S O R U
yonundan kaynaklanabilir.
Baz› sektörlerde dönen varl›klar, duran varl›klar kadar, hatta daha büyük
D ‹ K K A bir
T yat›r›m ge- D‹KKAT
rektirebilir.
ÇALIfiMA SERMAYES‹ TÜRLER‹
‹flletmelerin üretim faaliyetleri, mevsimlik ve konjonktürel etkiler ya da benzeri ne-
denlerle önemli de¤iflim gösterir. Finans yöneticisinin temel görevi
AMAÇLARIMIZ
flullara uygun bir finansman politikas› uygulamakt›r. Yönetici, her fleyden önce ifl-
de de¤iflen ko- AMAÇLARIMIZ
letmenin üretim yap›s›na ve pazarlama olanaklar›na uygun bir sermaye yap›s›

oluflturmak durumundad›r. Dönen varl›klardaki mevsime ba¤l› K ‹ Tde¤iflmeler,
A P k›sa K ‹ T A P
süreli borçlarla finanse edilebilir. Buna karfl›l›k baz› firmalarda devaml› nitelikteki
dönen varl›klar›n, uzun süreli borçlar ya da öz sermaye ile finanse edilmesi yönün-
de tercihler de görülebilir. Çal›flma sermayesinin türleri fiekil T7.1’de
E L E V ‹ Zgörülmektedir.
YON TELEV‹ZYON
fiekil 7.1
Aktif Bilanço Pasif ‹flletmelerin K›sa ve
‹D
N TKE R N E T Uzun Süreli ‹NTERNET
Sermaye ‹htiyac›
K›sa süreli (Dk: D›fl kaynak;
kaynak ihtiyac› Dki: D›fl kaynak
dalgalanan dönen ihtiyac›; Ök: Öz
varl›klar kaynak)
DK1
kendili¤inden oluflan
kaynaklar (dönen varl›klar)
+
Sürekli
Duran varl›klar sermaye ihtiyac›
ÖK
Zaman
1 2 3 4 5 6 7 8
fiekil 7.1’de sekiz ayl›k bir gözlem süresinde farkl› konjonktür dönemleri yer al-
SIRA S‹ZDE makta, duran SIRAve S‹ZDE
dönen varl›klar beklenenin üzerinde bir geliflme göstermektedir.
Yüksek sat›fl hacmine yol açan dalgalanma, alacaklar›n artmas›na ve stoklar›n eri-
mesine yol açt›ktan sonra yeniden durgunluk dönemine girilmektedir.
Çeflitli sektörlerde iflletmelerin yat›r›mlar›n›n, do¤al ya da geleneksel nedenler-
le en az düzeye indi¤i bir dönemden söz edilebilir. Bu dönemdeki yat›r›m, çal›fl-
S O R U ma sermayesininS O R Uminimum oldu¤u düzeydir.
D‹KKAT Sat›fl ve üretimin

D ‹ K Kbelli
A T bir düzeye ulaflt›¤› dönemlerde, aydan aya ya da haftal›k olarak sa-
t›fl ve üretim birbirine yak›n düzeylerde ise çal›flma sermayesi yat›r›m› süreklilik arzeder.
Bu düzey rutin dönemlerin çal›flma sermayesi rakam› olarak kabul edilebilir.
SIRA S‹ZDE Çal›flmaSIRA S‹ZDE

sermayesine ba¤lanan fonlar, pazar pay›na ba¤l› olarak büyüyen pazar
AMAÇLARIMIZ
koflullar›nda, sat›fllardaki art›fla ba¤l› olarak zamanla artar. Ayr›ca enflasyon koflul-
AMAÇLARIMIZ
lar›nda, daha yüksek çal›flma sermayesine gereksinim duyulur. Bu gereksinim, dö-
nen varl›klar›n bileflimine göre de¤iflmektedir. Büyüme ve enflasyon d›fl›nda özel-
K ‹ T A P likle baz› sektörlerde
K ‹ T A P çal›flma sermayesi ihtiyac›, y›l›n belli dönemlerinde hissedilir
S O R U S O R U
art›fllar gösterir.
T E LD E‹ VK ‹KZAYTO N Mevsimlik Tsat›fl

E DL E‹ KVyapan
‹KZAYTO N sektörlerde sezon öncesinde bafllayan mal al›m› ile art›fl gösteren
çal›flma sermayesi gereksinimi, sat›fllar s›ras›nda alacaklar hesab›ndaki art›flla devam
eder; ancak sat›fllar›n geriledi¤i ve sezonluk sat›fllardan do¤an alacaklar›n tahsili ile tek-
rar eski düzeyine gelir.
AMAÇLARIMIZ

Çal›flma sermayesinin sabit
kalan k›sm› sürekli çal›flma
sermayesi, ifl hacmindeki
Çal›flmaAMAÇLARIMIZ
sermayesinin süreklilik arzeden bölümü sürekli çal›flma sermayesi,
dalgalanan ve ifl hacmine paralel olarak de¤iflen k›sm› ise geçici ya da dalgala-
de¤iflime göre farkl›laflan nan çal›flma sermayesi olarak adland›r›l›r.
K ‹ T dalgalanan
bölümü A P çal›flma Ola¤anüstü
K ‹ T durumlarda
A P iflletmelerin karfl›laflt›klar› güçlükleri k›smen gidermek
sermayesi olarak
adland›r›l›r. için, mevcut çal›flma sermayesi ola¤anüstü özellik gösterir. Tipik pazar flartlar›n›
tahmin etme güçlü¤ünden dolay› iflletme, ihtiyat nedeniyle nispeten yüksek bir
TELEV‹ZYON sermaye ile T E L çal›flmak
E V ‹ Z Y O N zorunda kalabilir. Olumsuz etkilenen faaliyetler etkinli¤i
azaltt›¤›ndan, ola¤anüstü çal›flma sermayesi ile ifade edilir. Böyle durumlarda faali-
yetlerin azalt›lmas› ya da küçülme de öngörülebilir. Bununla birlikte kullan›lmayan
varl›klar sat›larak çal›flma sermayesi likit hale getirilebilir. Çeflitli ülkelerde farkl›
uygulamalar olmakla birlikte iflletmeler genellikle dönem kârlar›n› al›koyarak ser-
maye yap›lar›n› güçlendirirler. Bu durum, artan sermaye maliyeti nedeniyle ifllet-
me kârl›l›¤›n› olumsuz etkiler. Bankac›l›¤›n güçlü, kredi kapasitesinin yüksek ve al-
ternatif borçlanma olanaklar›n›n kolay olmas› halinde ise kârlar›n iflletmede al›ko-
Ola¤anüstü iflletme
sermayesi, belirsizliklerdeki nulmas› ihtiyac› azal›r.
art›fl nedeniyle çal›flma Y›ll›k planlamada, beklenen konjonktür gerilemesinin bilanço yap›s›n› olumsuz
sermayesi varl›klar›na
fazladan yap›lan
etkilemesi öngörülüyorsa, bu durumda varl›klarla ilgili al›nmas› gereken önlemler,
yat›r›mlard›r. yeni al›mlardan vazgeçilmesi ya da yat›r›mlar›n ertelenmesi fleklindedir. Sermaye
kalemleri alan›nda ise k›sa süreli borçlar›n ertelenmesi ya da borçlar›n bir bölümü-
nün öz sermayeye çevrilmesi fleklindeki konsolidasyon önlemleri de düflünülebi-
lir. Birinci durumda beklenen sat›fl gerilemeleri söz konusudur ve bu durumda ya-
t›r›m kararlar› arac›l›¤› ile ödeme ihtiyac›n›n azalt›lmas› amaçlan›r. ‹kinci durumda
ise borçlar›n geri ödenme gereksiniminin ve kald›raç riskinin azalt›lmas› amaçlan›r.
ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N UNSURLARI

Firmalar›n dönen varl›klara ba¤lad›klar› fonlar›n kullan›m yerleri, iflletmenin özel-
Bilançonun dönen varl›klar
liklerine göre de¤iflir. Varl›klar›n türü ve tutar›, belirli bir iflletmenin üretti¤i malla- k›sm›nda yer alan kalemler,
ra, teknik üretim sistemine ve yöneticilerin tercihlerine göre de¤iflir. Çal›flma ser- çal›flma sermayesinin
unsurlar›n› oluflturur.
mayesini oluflturan unsurlar dönen varl›k kalemleridir:
• Nakit (kasa ve bankadaki paralar)
• Serbest menkul k›ymetler (hisse senetleri ve tahviller)
• K›sa vadeli alacaklar (alacak senetleri, müflteriler)
• Stoklar ve
• Di¤er dönen varl›klar
Dönen varl›klar kalemlerine yap›lan yat›r›mlar sabit varl›klara yap›lan

SIRAyat›r›mlara
S‹ZDE oranla SIRA S‹ZDE
iflletme riskini daha az artt›r›r. Bunun nedeni sizce ne olabilir? 2
Nakit Yönetimi D Ü fi Ü N E L ‹ M
Nakit kavram›, para ve vadesiz mevduat anlam›nda kullan›l›r. Nakit yönetimi, na-
SIRA S‹ZDE Nakit Yönetimi, SIRAnakitS‹ZDE
girifl
kit fazlas› ve aç›klar›na meydan vermeden, iflletmede bulundurulmas›
S O R U gereken op- ve ç›k›fllar›n› gözS önüne
O R U
timum para tutar›n›n belirlenmesini amaçlar ve belli bir dönemdeki ödeme ve tah- alarak iflletme
bulundurulmas› gereken en
silat aras›ndaki dengeyi zamansal aç›dan da kurmaya çal›fl›r. Burada
D Ü fi Ü N Eiflletmenin
L‹M ka- D ÜDfi‹ ÜKNKEAL T‹ M
uygun nakit miktar›n›n
D‹KKAT
sas›nda bulundurmak zorunda oldu¤u ortalama nakit tutar›ndan ziyade ödemele- belirlenmesidir.
re göre de¤iflen bir para tutar› önem kazan›r. Özellikle enflasyonist ortamda bu du-
S O S‹ZDE
SIRA R U S O RS‹ZDE
SIRA U
rum daha da önem kazanmaktad›r.
‹flletmenin çeflitli bölümler aras›nda sürekli nakit ak›fl› gerçekleflir.

menin hayatta kalmas› için gerekli kan dolafl›m›d›r.
DNakit
‹ K K Aak›fl›
AMAÇLARIMIZ
T
SIRA S‹ZDE

bir ifllet- D‹KKAT
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE
Her yöneticinin görevi kâr elde etmek için nakit ak›fl›na katk›da
K ‹ T A bulunmakt›r.
P K ‹ T A P
Bir iflletmenin operasyonel kârl›l›¤› teorik olarak nakit fazlal›klar›n›n oluflmas›n›
gerektirir. Faaliyetler nakit fazlal›klar› oluflturmaz ise nakit darAMAÇLARIMIZ
letmenin faaliyeti son bulur.
bo¤az› sebebiyle ifl-
TELEV‹ZYON
AMAÇLARIMIZ
TELEV‹ZYON
Nakit, bir iflletmenin adeta can simididir. Likiditede bir bozulma olursa iflletme-
nin fonlama operasyonlar›, yat›r›mlar›n finansman› ve ödemelerde de problem ya-
flan›r. Yat›r›m karar› almadan önce iflletmenin nakit ak›fl yap›s› belirlenmelidir. Bir
iflletmenin nakit ak›m tahminlerinin gerçeklefltirilmesi için çal›flma‹ N T E sermayesi
RNET yöne- ‹NTERNET
timini analiz etmek gerekmektedir. T E L E V ‹ZYON TELEV‹ZYON
‹flletmeler, kasada minimum nakit bulundurarak, fonlamay› daha çok bankalar
hesab›ndan yapmal›d›rlar. Bu durum alternatif maliyeti minimum k›larken ayn› za-
manda nakit bulundurma riskini de azalt›r. Ancak bu kasada hiç ‹ N Tnakit
E R N E Tbulundurul- ‹NTERNET
mamas› gerekti¤i anlam›na gelmemektedir. ‹flletmeler farkl› nedenlerle kasa ya da
bankalar hesab›nda nakit bulundurmal›d›rlar. Keynes, bireyler gibi iflletmelerin de
üç temel neden ile para bulundurduklar›n› belirtmifltir;
‹fllem nedeni ile, Firmalar›n günlük normal faaliyetlerinin gerektirdi¤i gereksin-
meleri karfl›lamak amac›yla, para bulundurmalar›n› ifade eder.
‹htiyat nedeni ile, iflletmelerin beklenmeyen geliflmeler karfl›s›nda haz›rl›kl› ol-
ma amac›yla para bulundurmalar›d›r.
Spekülasyon nedeni ile, gelecekteki kârl› yat›r›m f›rsatlar›ndan yararlanmak için
para bulundurulmas›d›r. Nakit burada, di¤er nedenlerde oldu¤undan farkl› olarak
savunma amac›yla olmay›p, at›l›mc› bir düflünce ile bulundurulur.

S O R U S O R U
D‹KKAT Nakit yönetiminin

D ‹ K K A amac›,
T gelecekteki gereksinmeleri karfl›layacak, iflletme kârl›l›¤›n›
olumlu etkileyecek bir para yönetimi gerçeklefltirmektir. Finans yöneticisi, ne zaman yat›-
SIRA S‹ZDE
r›mlar için afl›r› fon bulundurulmas› ve ne zaman borçlanmaya baflvurulmas› gerekti¤ini,
SIRA S‹ZDE
planlamak zorundad›r.
AMAÇLARIMIZ
KasadaAMAÇLARIMIZ
para bulundurulmas›n› belirleyen faktörler flu flekilde özetlenebilir;
• ‹flletmenin nakit yönetim politikas›,
• Cari likidite durumu,
K ‹ T A P K ‹ yönetiminin
• ‹flletme T A P likidite ve risk konusundaki tercihleri,
• Borç ödenim tablosu (borçlar›n vade yap›s›),
• ‹flletmenin borçlanma yetene¤i,
TELEV‹ZYON • K›saT Eve
L E Vuzun
‹ Z Y O Ndönemdeki tahmini nakit ak›mlar›.
Nakit ak›m›, yönetimin ifllem ve kontrol maliyetlerini azaltarak kontrol, enfor-
masyon ak›fl› ve raporlama etkinli¤ini artt›rarak, nakit ak›m›n›n optimizasyonunu
sa¤lamay› amaçlar. Bu amaca ulafl›lmas›nda ise iflletmenin çal›flma plan› modeli
belirleyici olur. Tek tip kaynak plan› oluflturarak, süreçlerin harmonizasyonu fi-
nansal baflar›y› artt›r›rken, güvenilir bir raporlama sistemini de teflvik eder. Merke-
zi ödeme sistemi daha iyi bir nakit ak›m› ve likidite yönetimine olanak sa¤lar. Sa-
t›n alma ve likidite yönetimindeki nakit ak›fl modeli fiekil 7.2’de görülmektedir.
fiekil 7.2
Fiyat›n Belirlenmesi
Sat›n Alma ve
Likidite Yönetimi
Sat›n Alma fiartlar›n›n Belirlenmesi
Ödeme Sürecinin Oluflturulmas›
Siparifl Verilmesi
Mal ve Faturalar›n Teslimi
Kontrol
Ödeme
Likidite Yönetimi
Nakit ak›m yönetiminde maksimum etkinlik sa¤land›ktan sonra hazine yöneti-

SIRA S‹ZDE cisi likiditeSIRA S‹ZDE
yönetimine odaklan›r. Amaç minimum fonlama maliyetlerinin sa¤lan-
mas› böylece, çal›flma sermayesinin getirisinin maksimize edilmesidir.
D Ü fi Ü N E L ‹ M GünlükD operasyonel
nakit ak›mlar› çeflitli cari hesaplar›n bakiyelerinden oluflur.
Nakit yöneticisi bu hesaplar›n tek tek getirilerinin maksimizasyonunu sa¤lamay›
amaçlar. Güvenilir bir nakit tahmininde uzun dönem nakit dengesinin oluflturul-
S O R U
mas›, birkaçS günlük
O R U
bir nakit dengesine göre çok daha önemlidir.
D‹KKAT ‹flletmelerin farkl›

D ‹ K K Apara
T birimleri ile faaliyet göstermesi halinde geçerli kurlar›n dönemsel
olarak tahmini ve günlük kurlar›n belirlenmesi, para birimleri aras›nda de¤iflim ve swap-
SIRA S‹ZDE
lar›n uygulanmas›
SIRA S‹ZDE
uzun dönem likidite yönetimi için önemlidir.
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Bilançonun yap›s›na ba¤l› olarak farkl› enstrümanlara yat›r›lan nakdin üç temel

profili belirlenebilir:
• Günlük dalgalanan operasyonel likidite,
• Birkaç gün ile üç ay aras›nda ihtiyaç duyulmayan k›sa süreli nakit ve
• Üç aydan fazla süre ile ihtiyaç duyulmayan uzun süreli nakit.
Günlük dalgalanan likidite mevduat hesaplar›na yat›r›l›rken bunun yüksek ge-
tirili olmas›na dikkat edilir. K›sa süreli likidite, haftal›k mevduat veya para piyasa-
s› araçlar›na ba¤lan›r. Uzun süreli likidite ise fonlara veya finansman bonosuna ya
da di¤er yap›land›r›lm›fl uzun vadeli finansal ürünlere ba¤lanabilir.
Yat›r›m araçlar›n›n seçiminde bir yandan hazine politikas›, di¤er yandan da risk
ve getiri konular› üzerinde odaklan›l›r. Bir firma genel olarak bankalar aras› riskli
varl›klara yat›r›m yaparak yüksek getiri elde edebilir. Bununla birlikte, hazine yö-
netiminin sahip oldu¤u f›rsatlar›n realize edilmesi iflletmenin cari nakit yönetimi
yap›s›na ba¤l›d›r.
Grup firmalar›, holdingler ve çok uluslu flirketlerde nakit yönetimi di¤er ifllet- Merkezi Nakit Yönetimi,
melerden farkl›d›r. Uygulamada, merkeziyetçi bir flirket ile merkezkaç bir flirket ya- firmaya ba¤l› di¤er yan
p›s›n› yans›tan farkl› likidite ve nakit ak›fl modelleri yer al›r. Genel olarak afl›r› mer- firmalar›n nakit ihtiyaç ve
fazlalar›n›n ana firma
kezcil olmayan yönetim modelleri belirli esneklikler sayesinde yüksek kazanç f›r- taraf›ndan kontrol
satlar› sunabilir. Bir iflletmenin afl›r› merkeziyetçi bir yönetim uygulamas› ancak be- edilmesidir.
lirli ortam ve flartlara ba¤l›d›r. SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
Merkezi nakit yönetiminde nakit tek merkezden yönetilir, fonksiyonlar› lo-
kal birimlere devredilerek veya devredilmeden yönetilebilir. Merkezi nakit yöneti-
cisi likiditeyi bir para birimi ve bir merkezde yönetirken, yerel otoritelerden ve
bankac›l›k sisteminden enformasyon edinir. AB Bölgesi ve Amerika’daki firmalar
genellikle bu yönde bir yap› olufltururlar. Çoklu para birimlerinde S O de R U nakit yöneti- S O R U
mi bir merkezden yap›l›r. Bu bölgelerdeki firmalar merkezdeki likidite yönetimi-
nin kurallar›na ba¤l› olarak hareket ederler. Nakit yönetimi yetkisi D ‹ K K A T merkezidir, D‹KKAT
operasyonel harcamalar ve tahsilâtlar ise yerel flirket taraf›ndan yürütülür. Faiz gi-
derlerinin optimizasyonu için bu model en uygun olan›d›r. Model ayr›ca, yerel ifl-
letmelere merkezdeki firma kaynaklar›ndan fon temini imkân› sa¤lar. Nakit yöne-
timi tamamen merkezkaç ise her birim ya da flubenin operasyonel olarak belli bir
nakit pozisyonuna sahip olmas› gereklidir. Afl›r› merkezkaçAMAÇLARIMIZ

uygulamalar›n ölçek
ekonomilerini ve sinerji etkilerini hesaba katmad›¤› belirtilmelidir.
AMAÇLARIMIZ
Merkezi nakit yönetimi ile ilgili detayl› bilgiye Jeff Madura’n›n International
K ‹ T AFinancial
P Mana- K ‹ T A P
gement (South Western College Publishing, 2000) kitab›ndan (s. 570-573) ulaflabilirsiniz.
Nakit yönetimi bir ifllem merkezinden tek bir bankaya ba¤l› T E L Eolarak
V ‹ Z Y O Nyerel clea- TELEV‹ZYON
ring mekanizmas›n› kullanabilir. Likidite yönetimi, likidite pozisyonu tafl›mayan
yerel firma yönetimi taraf›ndan gerçeklefltirilir. Di¤er bölgeler devre d›fl› b›rak›l›r.
Böyle bir yap› teorik olarak çoklu para sistemleri için uygun olabilir. Fakat Avru-
pa para bölgesinde uygulanmas› zordur. Bu modelin amac› likidite yönetimini ye-
rel iflletmelere b›rakarak, ifllem maliyetlerini azaltmakt›r.
Çokuluslu bir iflletmenin merkezi nakit yönetiminden sa¤layaca¤› avantajlar sizce nelerdir?
3
Alacak Yönetimi
Yavafl ödemeler iflletmelerin faaliyet yap›s›n› olumsuz etkilemekte, özellikle likidi-
tesi zay›f iflletmeler bu durumdan daha çok etkilenmektedir. Alacaklar h›zl› tahsil
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT

Alacak Yönetimi, firman›n edilebildi¤inde ise nakit ak›fl› önemli ölçüde artmaktad›r. Bu nedenle alacak yö-
piyasa de¤erini maksimize
edecek alacak düzeyinin netimi iflletmeler için oldukça önemlidir.
belirlenmesidir. Alacaklar, ba¤lanan sermayenin alternatif gelir olanaklar› nedeniyle iflletmenin
bir yat›r›m› olarak de¤erlendirilmelidir. Alacak hesaplar›yla ilgili temel kural, vade-
li sat›fllarda sat›fl tutar› ve ödeme süresinin belirlenmesidir. Kredili sat›fllar›n koflul-
lar›, firman›n maliyet ve kârl›l›¤›n› önemli ölçüde etkiler. Örne¤in kredi koflullar›
kat› oldu¤unda, alacaklara daha az yat›r›m yap›l›r ve buna paralel olarak kötü ala-
caklar da azal›r, azalan alacak nedeniyle kârda belirli bir düflüfl yaflanacakt›r.
Potansiyel bir müflterinin ödeme yetene¤i de¤erlendirilirken; firman›n ödeme
al›flkanl›¤›, finansal gücü, teminat olarak sunulan varl›klar ve genel ekonomik ko-
flullar dikkate al›nmal›d›r. Bir müflterinin kredi de¤erlili¤i, finansal analiz, regres-
yon analizi vb. say›sal tekniklerle belirlenir. Çok say›da küçük müflteriye sat›fl ya-
pan firmalar bu teknikten önemli derecede yararlanabilirler. Özellikle firman›n
kredi politikas›nda uzun süre de¤ifliklik olmuyorsa, bu yolla de¤ersiz alacaklar›n
tutar› en aza indirilebilir.
Alacaklar iflletmenin nakit mevcutlar›n›n önemli bir kayna¤› olarak görülürken,
alacaklar›n yönetimi görevi, esneklik nedeniyle her zaman finansal alanda olmaya-
bilir. Baz› iflletmelerde, iskontolu sat›fllar, sevkiyat kredileri, yurtiçi ve yurtd›fl› müfl-
terilere tan›nacak ödeme koflullar› pazarlama bölümünce belirlenebilir. Böylece
sat›c› (sevkiyat) kredileri, fiyat, da¤›t›m politikas› ve reklam›n yan›s›ra sat›fllar›
özendirici bir çaba olarak da de¤erlendirilebilir. Di¤er yandan, krediler bankalar
aç›s›ndan pazarlama politikas›n›n temelini oluflturur çünkü, ticari kredilerin bir ifl-
letmenin ürünlerinin sat›fl›n› özendirmede önemli ve etkili bir araç oldu¤u kabul
S O R U
edilmelidir. S O R U
D‹KKAT Esnek bir alacak

D ‹ K Kpolitikas›,
AT iflletme sat›fllar›n› art›r›rken, brüt kâr›n da artmas›n› sa¤lar.
Ancak, söz konusu politikan›n iflletmeye maliyetlerini de düflünmek gerekir.
Esnek bir sat›fl politikas› sonucu afla¤›daki maliyetlerin ortaya ç›kmas› müm-
kündür:
AMAÇLARIMIZ
1. Esnek bir kredi politikas› sonucu sat›fllar daha genifl bir müflteri grubuna ya-
AMAÇLARIMIZ
y›ld›¤›nda, yeni müflterilerin analizi nedeniyle maliyetler artaca¤› gibi, tahsi-
lat giderleri ve tahsil edilemeyen alacaklar›n maliyeti de artabilmektedir.
K ‹ T A P 2. Alacaklar›n
K ‹ T A herhangi
P bir kaynaktan finanse edilmesi gerekir. Firman›n ala-
caklar›n› yeni yabanc› kaynaklarla finanse etmesi durumunda ödenen ek fa-
izler nedeniyle maliyetler artar.
TELEV‹ZYON 3. Firma
T E L artan
E V ‹ Z Y Oalacaklar›
N kendi öz sermayesi ile finanse ederse, bu kez öz ser-
mayenin yeterince kârl› kullan›lmamas› nedeniyle alternatif maliyetler artar,
bu da hisse senetlerinin fiyat›na yans›r.
Her üç maliyet unsurunun toplam›, esnek bir sat›fl politikas› sonucu sa¤lanan
ek kârdan fazla oldu¤unda, firman›n yeni sat›fl politikas› avantajl› olmayabilir. Bu-
na karfl›n, yeni politika sonucu sa¤lanan ek gelirler, ek maliyetleri aflt›¤›nda firma-
n›n net varl›¤›nda olumlu bir art›fl görülür. Bu durumu firma yönetiminin de¤erlen-
dirmesi gerekir. Söz konusu fonksiyonu genellikle finans yöneticisi yerine getirir.
Finans yöneticisi, sat›fllar› maksimum k›lmak yerine, alacaklara yap›lan yat›r›mlar›
optimum bir düzeyde gerçeklefltirmekle yükümlüdür. Bu bölümün ilerleyen sayfa-
lar›nda belirtilece¤i gibi ayn› durum firma stoklar›na yap›lan yat›r›mlar için de ge-
çerlidir.
Alacak yönetiminde afla¤›daki noktalara özen gösterilmelidir:

• Alacak tahsili iflletmenin öncelikli konusu olmal›d›r,
• Alacak tahsili ile ilgili iflletmenin kesin bir politikas› olmal›d›r,
• Alacak tahsil politikas› iflletme çal›flanlar›, müflteriler ve sat›c›lar taraf›ndan
bilinmelidir,
• Yeni vadeli al›m talebinde bulunan özellikle büyük müflterilere karfl› profes-
yonel davran›lmal›d›r,
• Vadeli sat›fl karar› vermeden önce müflteriler analiz edilmelidir. Bu amaçla,
Ticaret Sanayi Odalar›, müflterinin rakipleri, bankalardan, derecelendirme
kurulufllar›ndan ve Merkez Bankas›n›n risk santralizasyonu merkezinden
bilgi edinilebilir.
• Her müflteri için kredi limiti tahsis edilmeli, limitleri sürekli gözden geçiril-
meli özellikle sektörü etkileyen olumsuz geliflmelerin belirmesi halinde da-
ha dikkatli davran›lmal›d›r,
• Büyük müflteriler yak›ndan takip edilmelidir,
• Sat›fl yap›ld›¤›nda derhal fatura düzenlenmelidir,
• Gecikmifl ödemelere vade fark› yüksek tutulmal›d›r,
• Alacaklar yaflland›r›larak eskiler tahsil edilmeden bu gruba yeni sat›fl yap›l-
mamal›d›r.
Bir iflletmenin alacak yat›r›mlar›n› genellikle kredi standartlar›, kredi koflullar›
ve tahsilât politikas› belirlemektedir. Kredi standartlar›, iflletmenin alacaklar›n› art-
t›r›p art›rmamas› gerekti¤i konusunda önemli bir kriter olarak kullan›labilir. Bu kri-
terin uygulanmas› ile standartlar, kredili sat›fllar konusunda karar almaya katk›da
bulunur. Alacak yönetiminde de firman›n uygulayaca¤› kredi politikas› sayesinde
net iflletme sermayesi olumlu etkilenebilir. Kredili sat›fl karar› vermeden önce afla-
¤›daki faktörler özenle de¤erlendirilmelidir:
• Kredi de¤erlili¤i,
• Kredi standartlar›, SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
• Tahsil politikas›,
• Kredili sat›fl tutar›, D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
• Kredi vadesi,
• Erken ödemelerde iskontodan yararland›rma,
S O R U S O R U
• Alacaklar›n tahsil ve firmaya kazand›rma çabalar›.
Kredi standartlar›, kredi koflullar› ve tahsil politikas› firman›n krediD politikas›n›

‹KKAT olufltu- D‹KKAT
rur. Baz› firmalar bu alanda esnek bir kredi politikas› izlerken, baz›lar› s›k› bir kredi po-
litikas›n› tercih etmektedirler. SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
Amerika’da vadeli sat›fllarda yayg›n olarak uygulanan 2/10 net 30, ilk 10 günde
ödeme halinde fatura tutar› üzerinden % 2 iskontodan yararlanmay› 30 gün içinde
AMAÇLARIMIZ
ödenmesi halinde herhangi bir vade fark› uygulanmayaca¤›n› ifade eder, takip ko-
AMAÇLARIMIZ
layl›¤› ve müflteriler aras›nda ay›r›m yapmamas› nedeniyle üstün bir politika olarak
bilinmektedir. K ‹ T A P K ‹ T A P
Örnek: Delta’n›n sat›fl ve alacak yönetim politikas›n›n incelenmesi:

Delta’n›n sat›fllar› T120 milyon ve vergiden sonraki kâr› T9.156.000’dir.
TELEV‹ZYON Firma- TELEV‹ZYON
n›n kâr marj› son iki y›lda gerilemifl ve kredi yöneticisi de bu durumun nedenle-
rinden birini, kredi politikas›n›n afl›r› liberal olufluna ba¤lam›flt›r. Yönetici, daha
kat› bir kredi politikas› uygulayarak tahsilatta sorun yaflad›¤› marjinal müflteriler
olarak bilinen ve toplam sat›fllar›n yaklafl›k % 10’unu oluflturan bir müflteri grubu-
nu elimine etmeyi düflünmektedir. Finans yöneticisi, firman›n geçmifl verilerini
kullanarak mevcut kredi politikas› ile daha kat› bir kredi politikas›n›n kârl›l›klar›n›
karfl›laflt›rmal› olarak hesaplama ile ifle bafllam›flt›r. Tarihi veriler kullanarak ve ifl-
letmenin geçmifl deneyimlerinden yararlanarak finans yöneticisi afla¤›daki tabloyu
oluflturmufltur (% olarak):
Toplam Sabit De¤iflken

Sat›fllar›n Maliyeti (%) 75 - 75
Genel Yönetim Giderleri 14 8 6
Tahsil Edilemeyen Alacaklar 0,5 - 0,5
Tahsil Giderleri 0,2 - 0,2
Vergi vb. Yükümlülükler 3,3 2,8 0,5
Toplam Maliyetler 93 10,8 82,2
Finans yöneticisi, baz› marjinal alacaklar›n elimine edilmesi halinde sabit mali-
yetin de¤iflmeyece¤ine, bununla birlikte de¤iflken maliyetlerin azalaca¤›na inan-
maktad›r. Ayr›ca ödenmeyen alacaklar›n tamam›n›n da söz konusu marjinal alacak-
lar aras›nda oldu¤unu düflünmektedir. Finans yöneticisi bu verileri kullanarak Del-
ta’n›n gelir ve giderlerini marjinal müflteriler ile iyi müflteriler aras›nda da¤›tm›flt›r:
Tüm Müflteriler Normal Müflteriler Marjinal Müflteriler

Net Sat›fllar 120.000.000 108.000.000 12.000.000
Sat›fllar›n Maliyeti (-) 90.000.000 81.000.000 9.000.000
Brüt Kâr veya Zarar 30.000.000 27.000.000 3.000.000
Genel Yön. Gider.
9.600.000 9.600.000 -
Sabit (%8)
7.200.000 6.480.000 720.000
De¤iflken (%6)
Tahsil Edilmeyen Alacaklar 60.000 - 60.000
Tahsil Giderleri 24.000 - 24.000
Faaliyet Kâr veya Zarar› 13.116.000 10.920.000 2.196.000
Vergi vb. Yükümlülükler
3.360.000 3.360.000 -
Sabit (%2,8)
600.000 540.000 60.000
De¤iflken (%0,5)
Dönem Kâr› veya Zarar› 9.156.000 7.020.000 2.136.000
Net Kâr Marj› %7,63 %6,50 %17,80
9.156.000
Net Kâr Marjı = = %7,63
120.000.000
7.020.0
000
= %6,5
108.000.000
2.136.000
= %17,8
12.000.000
Marjinal müflteriler için net kâr marj› % 17.8, normal müflterilerin net kâr marj› %
6.5’dir. Marjinal müflteriler, kârl›l›¤› artt›rd›¤› için bu gruba sat›fl yap›labilir. Ayr›ca
müflteri kazanmak oldukça zordur. Bu nedenle bu gruba da sat›fl sürdürülmelidir.
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT

Tahsil politikas› ile sat›fllar ve kârl›l›k aras›nda yak›n bir iliflki vard›r. Bu aç›dan
finans yöneticisinin temel görevi, bu iliflkiyi firman›n pazar de¤erinin
AMAÇLARIMIZ
yonu yönünde gelifltirecek optimum bir tahsil politikas›n›n izlenmesidir.
maksimizas- AMAÇLARIMIZ
Alacak yönetimi ile ilgili detayl› bilgiyi Stephen A. Ross, Randolph Westerfield
K ‹ T A P ve Bradford K ‹ T A P
D. Jordan’›n Essentials of Corporate Finance (Mcgraw Hill, 2007) kitab›nda (513-538) bu-
labilirsiniz.
Alacaklar içinde eski aylara ya da y›llara ait alacaklar›n artmas›, iflletmenin tah-
sil yetene¤inin azald›¤›n› göstermektedir. Bu durumda borçlular analiz edilerek,
ödeme yap›lmamas›n›n neden kaynakland›¤›n› belirlemek gerekmektedir. Bu du-
rumda afla¤›daki noktalara dikkat edilmesi finans yöneticisine‹ Nyard›mc›
T E R N E T olacakt›r: ‹NTERNET
• Zay›f kredi karar›,
• Tahsil sürecinin etkin olmamas›,
• Kredi koflullar›n›n gere¤inden fazla esnek olmas›,
• Geç fatura ç›kar›lmas› ve sat›fllar›n kayd›n›n gecikmesi,
• Hatal› fatura düzenlenmesi,
• Müflteri memnuniyetsizli¤i.
Normal pazar flartlar›nda ödemesi 90 gün gecikmifl alacaklar›n tahsil edilmesi-
nin güç oldu¤u bilinmektedir. Bu nedenle müflteriler ile yap›lan görüflmeler sonu-
cunda ödenemeyece¤i anlafl›lan alacaklar için derhal yasal takibe geçilmelidir.
Alacak tahsilât› iflletme yönetiminin en zor konular› aras›nda yer al›r. Paraya
dönüflmemifl sat›fl, gerçek sat›fl say›lamaz, bu nedenle tahsil h›zland›r›larak iflletme-
nin likiditesi güçlendirilmelidir. Afla¤›da s›ralanan öneriler tahsilât›n h›zland›r›lma-
s›na yard›mc› olacakt›r:
• Geç ödemeler ile ilgili uygun prosedürlerin gelifltirilmesi,
• Geç ödemelerin pefline düflülmesi,
• Tahsilât›n amaç haline getirilmesi,
• ‹flletme çabalar›n›n sonuç vermemesi halinde d›flsal destek aranmas›,
• Alacaklar iflletmenin varl›klar›d›r. Bu nedenle tahsilât çabalar›ndan mahcu-
biyet duyulmamas›, görüflmelerde somut ödeme belirtileri olmadan, ödene-
cek aras›na dâhil edilmemesi,
• Ola¤anüstü pazar koflullar›nda anlaflma flartlar›nda de¤iflikli¤e gidilmesi ve
• Alacaklar›n gerekti¤inde factoringe devredilmesi.
Alacak yönetiminde s›k› politika yürütülmesi çal›flma sermayesini nas›l

SIRAetkiler?
4
Borç Yönetimi: Sat›c›lar hesab› etkin nakit yönetiminin en önemli unsurudur.
Bu yüzden hesap özenle yönetilerek iflletmenin nakit pozisyonu artt›r›lmal›d›r. Her
sat›n alman›n belirli bölümü nakit gerektirir. Bu da iflletmenin nakit ak›m›n› etkile-
S O R U
yebilir. Afla¤›daki noktalara dikkat edilerek borç yönetiminin iflletmenin likiditesi- S O R U
ni olumsuz etkilemesi engellenebilir:
• Sat›n alma ile ilgili yetkililer, D‹KKAT D‹KKAT
• Büyük sat›n almalarda miktar iskontosu,
• Sat›n alman›n maliyeti,
• Stok tafl›man›n maliyeti,
• Alternatif sat›c›lar›n sat›fl koflullar›,
• Sat›c›lar›n kârl›l›k politikas›, AMAÇLARIMIZ
• Sat›c› maliyetlerdeki de¤iflimin faturaya yans›t›p yans›tmad›¤›, AMAÇLARIMIZ
• Hammadde tesliminde sat›c›n›n dakikli¤i,

• Sat›n alman›n hangi periyotlarla yap›ld›¤› (just- in- time gibi).
Uygun koflullarda hammadde sat›n almak, sat›fllar›n da benzer koflullarda yap›l-
mas›na katk› sa¤lar. Bu nedenle sat›n alma yönetimi alacak yönetimi kadar önem-
lidir. Sat›c›lar›n koflullar›n› yak›ndan izlemek ve geç ödemeler karfl›s›nda ne tür ön-
lem ald›klar›n› bilmek iflletmenin ödeme politikas›nda önemli rol oynar. Ayr›ca iyi
bir sat›c›n›n iflletmenin yaflamas›na ve kârl›l›¤›na katk› sa¤lad›¤›n› da unutmamak
gerekir.
Stok Yönetimi
Stok Yönetimi, sat›fllar ve ‹flletme stoklar›n› yönetmek profesyonel yaklafl›m gerektirir. Yüksek stok tutarlar›
üretimi dikkate alarak iflletmeye önemli maliyetler getirirken, stok yetersizli¤i de müflterilere zaman›nda
firmada bulundurulmas›
gereken optimal stok mal gönderememe nedeniyle müflteri kayb›na yol açar. Burada temel nokta stok-
miktar›n›n belirlenmesidir. lar›n müflterilere gönderilmeden önce ne kadar süre ile raflarda yer ald›¤›d›r. Stok
düzeyi genellikle iflletmenin faaliyet gösterdi¤i sektöre ba¤l›d›r. Örne¤in taze seb-
ze meyve satan bir iflletme stoklar›n› üç dört günde bir, hal› sat›c›s› ise birkaç ay-
da bir devredebilir.
Alacak yönetiminde oldu¤u gibi firman›n stok düzeyinin belirlenmesi de ifllet-
me aç›s›ndan bir yat›r›m karar› olarak de¤erlendirilmektedir. Finans yöneticisi, ifl-
letme aç›s›ndan optimum stok miktar›n› belirlerken, firman›n pazar de¤erinin mak-
simum k›l›nmas› ilkesinden hareket etmektedir. Stok yönetiminde yöneticilerin sü-
rekli üzerinde durmas› gereken temel noktalar flu flekilde s›ralanabilir:
• Uygun bir stok düzeyinin sürdürülmesi,
• Miktar ve de¤er analizinin yap›lmas›,
SIRA S‹ZDE • Uygun SIRAsiparifl
S‹ZDE politikalar›n›n uygulanmas›,
• Hammadde, yar› mamul ve tamamlanm›fl ürün stoklar›n›n detayl› analizi,
• Fire ve bozulmalar›n kontrolü ve önlenmesi.
‹flletmeler etkin bir stok yönetimi ile di¤er bir ifadeyle stok tahmini ile sat›fl ve
pazarlama çabalar›n› birlefltirerek, merkezi bir stok politikas› sayesinde stoklara
S O R U ba¤l› paran›n S Omaliyetini
R U azaltabilirler.
D‹KKAT Yetersiz stokDbulundurmak,

‹KKAT iflletmelerde olas› üretim durmas› nedeniyle müflteri siparifl-
lerinin karfl›lanamamas› riskine yol açar. Yüksek miktarda stok bulundurmak ise iflletme-
SIRA S‹ZDE
nin ba¤lad›¤› sermaye nedeniyle likiditesini olumsuz etkiler.
SIRA S‹ZDE
Üretim iflletmeleri belirli bir düzeyde hammadde ve yar› mamul stokuna gerek-
AMAÇLARIMIZ
sinim duyarlar. ‹flletmelerde, hammadde ve yar› mamullerin yan› s›ra üretim süre-
AMAÇLARIMIZ
cindeki mallar ve üretilmifl mallar da yer al›r. Hizmet iflletmeleri d›fl›ndaki tüm ifl-
letmeler stoklar üzerine çal›fl›rlar. Enflasyon oran›n›n yüksek oldu¤u ülkelerde
K ‹ T A P K ‹ T siparifllerini
stoklara müflteri A P karfl›laman›n d›fl›nda, spekülatif amaçla da yat›r›m ya-
p›ld›¤› görülmektedir.
Hammadde stoklar› iflletmelere özellikle siparifl bazl› üretimde esneklik sa¤lar.
Ancak stoklar›n yükleme, boflaltma ve depolama maliyetlerinin artmas› halinde
stoklara yap›lan yat›r›mlar ekonomik olmaz. Alacaklar›n yönetiminde oldu¤u gibi,
stoklara yap›lan eklemeler sonucunda sa¤lanan gelirler, ek stok bulundurma ma-
‹NTERNET liyetinden ‹yüksek
N T E R N E oldu¤u
T sürece stoklara yap›lan yat›r›ma devam edilebilir. Bu ya-
t›r›m karar›nda, iflletmenin dönen varl›klara ay›rd›¤› fonlar, stok kontrolü, pazar fa-

iz oranlar›, alternatif yat›r›m olanaklar› ve iflletme aç›s›ndan stoklar›n niteli¤i belir-
leyicidir. ‹flletmelerde stoklar, nezaretçilerine ödenen ücretler, stok girifl-ç›k›fl ka-
y›tlar›n›n yol açt›¤› giderler, sigorta ve kira giderleri gibi ödemelerle
D Ü fi Ü N önemli
EL‹M bir ma- D Ü fi Ü N E L ‹ M
liyet unsurudur.
‹flletmelerde stoklara yap›lan yat›r›mlar›; üretim ya da sat›fl hacmi,
S O R U
üretim süre-
S O R U
si ve tekni¤i ile stoklanan mal›n bozulma olas›l›¤›/süresi belirlemektedir. Stoklara
yap›lan yat›r›mlar yaln›zca depolardaki mallara ba¤lanan sermayeden ibaret say›-
lamaz. Özellikle sat›n alma güçlükleri nedeniyle sat›c›lara avansDödemeleri
‹KKAT ve yurt- D‹KKAT
d›fl›ndan getirilen mallar için aç›lan akreditifler de iflletmelerin stoklara yapt›¤› ya-
t›r›mlar aras›nda yer almaktad›r. ‹flletmenin üretim tekni¤i, sat›n SIRA
alma S‹ZDEolanaklar› ve SIRA S‹ZDE
sahip oldu¤u depolar›n özelli¤i dikkate al›narak, stoklar›n etkin bir biçimde kon-
trolü gerekmektedir. Stok kontrol sistemi, stoklar›n iflletmeye maliyetini minimum
k›lmaya çal›flmaktad›r.
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Stok düzeyini etkileyen faktörler hakk›nda detayl› bilgiyi Metin KKamil

‹ T AErcan
P ve Ünsal K ‹ T A P
Ban’›n Finansal Yönetim (Ankara, 2009) kitab›nda (s.305-310) bulabilirsiniz.
Stoklar›n üretim süresi, teslim süresi ve sat›fl oran› uygulamada

T E L E V ‹ Zbelirsizlik
YON gös- TELEV‹ZYON
terir. Çal›flma hayat›nda grevler, toplu olarak iflten ç›karmalar, sat›c›lar›n mal gön-
dermede gecikmeleri ve talepte beklenmeyen dalgalanmalar iflletmelerin emniyet
stoku bulundurmalar›na yol açar.
Stok bulundurma maliyetinin optimum k›l›nmas› aç›s›ndan stok bulundurmama
maliyeti ile tafl›ma maliyetleri aras›nda bir dengenin oluflturulmas› gerekmektedir.
Firmada yeterli stok bulunmamas› durumunda zarar ve f›rsat maliyetleri gibi olum-
suzluklar ortaya ç›kmaktad›r. Hammadde stok yetersizli¤i, sat›c›lar›n mal› geç sevk
etmelerinden ya da hammaddenin afl›r› fiyat art›fl›ndan kaynaklanmaktad›r. Buna
karfl› tamamlanm›fl mal stoklar›ndaki yetersizlik, hammaddede yetersizli¤inden
kaynaklanabilece¤i gibi iflletme içi koflullardan ve finansman olanaklar›ndan da
kaynaklanabilir. Stok yetersizli¤i, iflletmenin potansiyel sat›fl gelirini düflürmenin
yan›nda, firma imaj›n›n olumsuz etkilenmesine de yol açmaktad›r. Stok bulundur-
mama maliyetinin hesaplanmas› oldukça zordur. Optimal stok düzeyi afla¤›daki
faktörlere paralel olarak de¤iflir:
• Katk› pay›n›n azalmas› ya da üretim verimsizli¤i,
• Kullan›m ya da sat›fl oranlar›n›n belirsizli¤i,
• Teslim sürelerinin belirsizli¤i.
Bir iflletmenin stok düzeyini; arz kaynaklar›n›n güvenilirli¤i, firman›n sat›c› ve
al›c›larla bütünleflme derecesi, sat›n almada kullan›lan kaynaklar›n maliyeti, stok-
lar›n fiziksel yap›s›, da¤›t›m kanallar›n›n flekli, üretimin niteli¤i ve sat›fl hacmi gibi
koflullar etkiler. Ancak yukar›da s›ralanan faktörler, az say›da de¤iflkene indirgenir
ve böylece, optimum siparifl miktar› basit bir formülle hesaplanarak söz konusu
de¤erlere yap›lan yat›r›mlar›n uygunlu¤u denetlenebilir. Burada hareket noktas›
stok tutman›n yol açt›¤› giderler ile büyük tutarlarda sat›n alman›n sa¤lad›¤› avan-
tajlar aras›nda bir denge kurulmas›d›r.
fiekil 7.3
Stok Tutar›
Ekonomik Siparifl ( Birim )
Miktar›n›n
Belirlenmesi
Ekonomik
Siparifl
Miktar›
Siparifl Verme N1 N2
Noktas›
Ekonomik siparifl miktar› (ESM), her sipariflte toplam stok maliyetlerini mini-
mum k›lan optimum tutard›r (N1 ve N2 siparifl verme noktalar›d›r). S: Birim kulla-
n›m›n›, P: Siparifl bafl›na gideri, C: Birim tafl›ma maliyetini ifade ederse ESM afla¤›-
daki formülle hesaplanabilir.
2SP
ESM =
C
Büyük miktarlardaki siparifller tafl›ma giderlerini, küçük miktardaki siparifller

ise siparifl maliyetlerini art›r›r. Bir dönemde verilmesi gereken siparifl say›s›, toplam
kullan›m miktar›n›n ekonomik siparifl miktar›na bölünmesiyle bulunur.
Örnek:
S: 500 birim (ayl›k)
P: T40 (siparifl bafl›na)
C: T4 (birim tafl›ma maliyeti)
SSP 2 * 500 * 40
ESM = = = 100 birim
C 4
Her ay verilmesi gereken siparifl say›s› ise,
S 500
= = 5defa
ESM 100
‹flletmeler yüksek enflasyon dönemlerinde ya da s›k› kredi politikas›n›n uygu-

land›¤› zamanlarda stok yönetiminde esnek olmal›d›r. Örne¤in artan maliyetlerin
yans›t›lmas› için, ekonomik siparifl miktar› de¤ifltirilebilir. Di¤er yandan, hammad-
de ya da yard›mc› malzeme darl›¤› üretimin kesilmesine yol açabilir. Stok darl›¤›n›
gidermek için bir emniyet stokunun bulundurulmas› kaç›n›lmazd›r. Emniyet stoku
ayr›ca beklenmeyen talep de¤iflmelerini karfl›lamada da önemli üstünlükler sa¤lar.
Optimum emniyet stok düzeyi, artan tafl›ma giderlerinin, potansiyel stok darl›¤›
için ba¤lanan sermayenin f›rsat maliyetine eflit oldu¤u noktad›r. Artan tafl›ma gi-
derleri, birim tafl›ma giderleri ile emniyet stokunun çarp›m›ndan oluflur.
S O R U
D‹KKAT D‹KKAT

Son zamanlarda birçok iflletme tam zaman›nda (just-in-time) AMAÇLARIMIZ

stok yönetimine
yönelmifltir. Buna yönteme göre, stoklar üretimin yap›laca¤› günün sabah› veya bir
AMAÇLARIMIZ
önceki günün akflam› al›narak üretime verilir ya da müflteriye gönderilir ve böyle-

ce stok tutma maliyeti azalt›l›r. Stoklar›n depoland›¤› alan ihtiyac› azal›r. Ayr›ca
yerlefltirme, bak›m gibi maliyetler de en aza indirilirken bozulma, çürüme gibi risk-
leri de ortadan kald›r›l›r. Bu yolla stoklara ba¤lanan nakdin sistemden çekilmesi ifl-
letmenin daha çok sat›fl yapmas›n› sa¤lar. Ancak bunun için kara, hava, deniz yol-
lar›n›n (altyap›n›n) geliflmifl ve fiyatlar›n nispeten istikrarl› olmas› gerekmektedir.
Firmalarda stok yönetimi ile ilgili daha fazla bilgi almak için http://www.uzmantv.com/ko-
nu/stok-yonetimi sitesinden yararlanabilirsiniz.
Optimum stok düzeyini belirleyen faktörler flunlard›r:

• Her ürünün tahmini sat›fl miktar›,
• Hammadde ve malzemeye kolayca ulafl›labilme,
• Sat›c›n›n sevkiyat süresi,
• Büyük al›mlarda peflin ödeme iskontosundan yararlan›lmas›.
‹flletme raflar›nda duran stoklar›n süresi uzad›kça bu stoklar›n iflletmeye para-
sal maliyetleri de artmaktad›r. Bu yüzden stok yönetiminde etkinlik aç›s›ndan afla-
¤›daki noktalara özen gösterilmelidir:
• Sat›n alma ve depolama siteminin etkinli¤inin gözden geçirilmesi,
• Her stok kaleminin kullan›m miktar› ve s›kl›¤› belirlenmesi,
• Üretimde s›k ve yo¤un kullan›lan kalemleri daha s›k kontrol ederken önem-
siz kalemlerin periyodik kontrol edilmesi,
• Sürümü a¤›r mallar›n ya da modas› geçmifl, çürümeye yüz tutmufl mallar›n
h›zla sat›lmas›,
• Gerekti¤inde fason üretim imkânlar›ndan yaralan›lmas›,
• Stoklar›n arka kap›dan ç›k›fl›n›n önlenmesi.
ÇALIfiMA SERMAYES‹ DÖNGÜSÜ

Yüksek bir çal›flma sermayesi firmalar›n k›sa süreli yükümlülüklerini karfl›lamalar›-
n› kolaylaflt›r›r. Bu da borçlanma kapasiteleri sayesinde iflas riskinin minimizasyo- Çal›flma sermayesi döngüsü,
üretim için harcanan nakdin
nu anlam›na gelir. Böylece çal›flma sermayesi etkin olan firmalar sadece k›sa süre- iflletmeye kaç günde geri
li kârl›l›klar›n› de¤il, ayn› zamanda uzun süreli finansal performanslar›n› da art›r›r- döndü¤ünü gösteren süredir.
lar (firma de¤eri maksimizasyonu). Çal›flma sermayesi yönetimi likit ve likit olma-
yan varl›klar› kapsar ve nakit, alacak, stok ve nakit benzeri varl›klar›n uygun bir bi-
leflimi olarak yap›land›r›l›r.
Tipik bir sanayi ve ticaret iflletmesinin k›sa süreli faaliyetleri afla¤›daki ifllem ve
kararlardan oluflur.
‹fllemler:
• Hammadde sat›n al›nmas›,
• Sat›n almada nakit ödeme,
• Üretim süreci,
• Sat›fl süreci,
• Nakit tahsilat›.
Kararlar:
• Verilecek siparifl miktar›,
• Borçlanma ya da nakit dengesinin düflürülmesi,
• Üretim teknolojisinin seçilmesi,
• Peflin ya da vadeli sat›fl koflullar›n›n belirlenmesi,

• Alacaklar›n tahsil edilmesi.
‹flletme faaliyetlerinden ortaya ç›kan nakit girifl ve ç›k›fllar› vade uyumsuzlu¤u
ve kesin olmama riskini içerir. Hammadde al›m› için yap›lan ödeme ayn› andaki
bir sat›fl geliri ile çak›flmayabilir. Ayr›ca gelecekteki sat›fl ve maliyetler kesin bir fle-
kilde bilinemez.
Hammadde stoklar›n›n firmaya ulaflmas› ile sat›fllardan do¤an alacaklar›n tahsil
edildi¤i gün aras›nda geçen süre faaliyet çemberi ile ifade edilir. Nakit döngüsü ise
Faaliyet Döngüsü, hammadde-malzeme için nakit ödeme günü ile alacaklar›n nakit olarak tahsil edildi-
hammadde stoklar›n›n ¤i gün aras›nda geçen süreyi kapsar. Faaliyet döngüsü, finansal analiz bölümünde
firmaya ulaflmas› ile
sat›fllar›ndan do¤an belirtildi¤i gibi stok devir süresi ile alacak tahsil süresinden oluflur. Nakit döngüsü
alacaklar›n tahsil edilmesi ise nakit ödeme ve nakit tahsilat› aras›ndaki süreyi kapsar. Di¤er bir ifade ile:
aras›nda geçen süredir.
Nakit Döngüsü= Faaliyet Döngüsü - Borç Ödeme Süresi’dir.
Nakit Döngüsü, hammadde
al›mlar› için ödemenin
yap›lmas› ile sat›fllar›ndan Faaliyet çemberi ve nakit dönüflüm süresinin ölçülmesi bir örnek üzerinde gös-
do¤an alacaklar›n tahsil terilebilir.
edilmesi aras›nda geçen CB iflletmesinin bilanço ve gelir tablosunun seçilmifl kalemleri afla¤›daki gibidir:
süredir.
31.12.2009 31.12.2010
Haz›r De¤erler 150.000 150.000
Menkul K›ymetler 135.000 150.000
Ticari Alacaklar (net) 480.000 600.000
Stoklar 600.000 900.000
Toplam Dönen Varl›klar 1.365.000 1.800.000
Net Duran Varl›klar 1.080.000 1.200.000
Ticari Borçlar 225.000 300.000
Net Sat›fllar 3.210.000 3.450.000
Sat›fllar›n Maliyeti 2.305.200 2.460.000
Faaliyet çemberi ve nakit dönüflüm süresinin belirlenebilmesi için stok devir
süresinden bafllayarak ilgili oranlar› hesaplayal›m:
600.000 + 900.000
i. Ortalama Stok = = 750.000
2
Satışların Maliyeti 2.460.000
Stok Devir Hıızı = = = 3,28
Ortalama Stok 7500.000
365
Stok Devir Süresi = = 111gün
3,28
480.000 + 600.000
ii. Ortalama Alacaklar = = 540.000
2
KrediliSatışlar 3.4450.000
Alacakk Devir Hızı = = = 6,4
Ortalama Alacaklar 540.000
365
Alacak TahsilSüresi = = 57 gün
6,4
225.000 + 300.000
iii. Ortalama Borçlar = = 262.500
2
Satışların Maliyeti 2.460..000
Borç Deviir Hızı = = = 9,37
Ortalama Borçlar 262.500
365
Borç ÖdemeSüresi = = 39gün
9,37
Yukar›daki hesaplamalardan sonra faaliyet döngüsü ve nakit dönüflüm süresi

afla¤›daki gibi hesaplanabilir:
Faaliiyet Döngüsü=Stok Devir Süresi+Alacak Devir Süresi=111+57=168 gün
Nakit Dönüflüm Süresi=Faaliyet Döngüsü-Borç Ödeme Süresi=168-39=129 gün
Ortalama bir iflletmenin bir y›ll›k çal›flma döneminde döngüyü üç defa tamamla-
mas› gerekti¤i düflünüldü¤ünde sürenin 150 günün alt›nda olmas› gerekir (360/3 =
120 gün). Örne¤imizdeki iflletmenin faaliyet döngüsü ve buna ba¤l› olarak nakit
çemberi nispeten yüksektir.
Nakit ak›fl› süreci, faaliyet döngüsü ve nakit döngüsünden oluflur. Nakit giriflle-
ri ile nakit ç›k›fllar› aras›ndaki zaman bofllu¤u k›sa süreli finansal kararlara dayan›r.
Bu da faaliyet döngüsü ile borç ödeme döneminin süresi ile ilgilidir. Söz konusu
zaman aral›¤› borçlanma ile finanse edilebilece¤i gibi menkul k›ymetler fleklinde
likidite rezervi tutulmas› ile de karfl›lanabilir.
ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N OPERASYONEL ETK‹NL‹⁄‹

Çal›flma sermayesi yönetiminin belirlenmesinde her fleyden önce sektörün ya da
faaliyet alan›n›n temel belirleyici oldu¤u vurgulanmal›d›r. Ayr›ca faaliyet bölgeleri- Çal›flma sermayesinin
nin ve bu bölgelerin geliflme düzeylerinin önemi de unutulmamal›d›r. Özellikle etkinli¤i, nakit döngüsünün
çabuklaflt›rma ve çal›flma
çokuluslu flirketler büyük miktarlarda sat›n alma sayesinde sat›c›lar›yla pazarl›k ya- sermayesine ba¤l› nakit
parak maliyeti düflürme avantaj›na sahiptirler. Çok uluslu flirketlerde çal›flma ser- ihtiyac›n› azalma ile
sa¤lan›r.
mayesinin azaltmas›nda operasyonel tedarik zincirlerine ba¤l› farkl› yollar›n kulla-
n›lmas› temel karakteristiktir.
Çal›flma sermayesine ba¤l› nakit ihtiyac›n›n azalt›lmas› ve nakit dönüflümünün
h›zland›r›lmas› etkin bir çal›flma sermayesi yönetimini gerektirir. Çal›flma sermaye-
si yönetiminin etkinlefltirilmesi afla¤›daki flekilde özetlenebilir:
fiekil 7.4
Çal›flma Sermayesi
Yönetiminin
Müflteri Kredi Etkinlefltirilmesi ve
Politikalar›n›n Likiditenin
De¤ifltirilmesi Maksimizasyonu
Do¤ru Stok
Alacaklar›n Do¤ru Yer
Finansman› Politikas›
Otomatik Sat›c›lar ‹le

Alacak Tahsil Nakit Sat›n Alma
Süreci Döngüsü = Alacak Müzakereleri
Tah. Sür. + Stok
Devir Sür. - Borç
Ödeme Sür.
Ödeme ve Kredi
Tahsilatlarda
Gecikmenin Kurumlar› ile
‹liflkilerin
Minimum Gelifltirilmesi
K›l›nmas›
Stok ve Nakit Alternatif
Kontrol Finansman
Modellerinin Modellerinin
Uygulanmas› Gelifltirilmesi
Çal›flma sermayesinin etkinli¤i baz› çokuluslu flirketlerde faaliyet süreci ya da

stoklar azalt›larak gerçeklefltirebilir. Çal›flma sermayesi de¤er zincirleri afla¤›daki
flekilde görülmektedir.
fiekil 7.5
Müflteri hizmetlerinin artt›r›lmas›
Etkin Çal›flma Yeni da¤›t›m kanallar›n›n oluflturulmas› Gelir
Sermayesi ile
Hissedar De¤erinin Sermaye maliyetinin azalt›lmas› Kârl›l›k
Gelifltirilmesi Marjlardaki erimenin azalt›lmas›
Sermaye yap›s›n›n optimizasyonu Maliyetler
Sat›l. mal maliyet. azalt›lmas› (tafl›ma,
depolama ve süreç ve da¤. maliyetleri)
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE Hissedar De¤eri
Süreç tahmini
Müflterilerden tahsilat
Sat›c›lara ödeme Çal›flma Serm.
Fiziksel varl›k performans›n›n Yat›r›lan Serm.
gelifltirilmesi
Sat›fl ve geri kiralama Sabit Serm.
S O R U S O R U
Fason üretim
Sat›c›lar ile ödeme flartlar› konusundaki görüflmelerde ödeme süresinin uzat›l-

D‹KKAT D‹KKAT
mas› ya da kredi limitinin art›r›lmas› çal›flma sermayesinin daha etkin kullan›lmas›-
n› ve sat›fllar›n artmas›n› sa¤lar.
SIRA S‹ZDE SIRAihtiyaç
‹flletmenin S‹ZDE duydu¤u çal›flma sermayesinin dönemsel tutar›n› belirleme-
de standart yaklafl›mlar kullan›labilir. Standart tutar iflletmenin k›sa vadeli baflar›s›
AMAÇLARIMIZ
ve finansal gücü için önemli bir avantaj sa¤lar. Gelifltirilecek f›rsatlar›n analizi, fon
AMAÇLARIMIZ
ak›m› ve çeflitli alanlardaki ürün ve varl›klar›n de¤erlendirilmesini gerektirir.
K ‹ T A P Çal›flma sermayesi
K ‹ T Atutar›n›n
P belirlenmesi hakk›nda örneklere Ali Bülent Pamukçu’nun Fi-
nansal Yönetim (Der Yay›nevi, 1999) kitab›ndan (318-324) ulaflabilirsiniz.
TELEV‹ZYON
Çal›flmaT Esermayesine
LEV‹ZYON
ba¤l› operasyonel maliyetlerin azalt›lmas›n› üç temel fak-
tör belirler: alacak tahsil süresi, borç ödeme süresi ve stok devir süresi. Alacak ve
ödemelerin uyumlaflt›r›lmas› ticaret ve sanayi iflletmelerinde ortak faaliyeti olufltu-
rur. Sanayi iflletmelerinde ise üretim süreci ve stok devir süresinin ayr›ca de¤erlen-
dirilmesi gerekmektedir.
SIRA S‹ZDE ‹flletmenin finansman

SIRA S‹ZDEkaynaklar›na ulaflmada s›k›nt› yaflamas› ile çal›flma sermayesi etkin-
5 li¤i aras›nda nas›l bir iliflki vard›r?
D Ü fi Ü N E L ‹ M ÇALIfiMA
D Ü fi Ü NSERMAYES‹
EL‹M YETERL‹L‹⁄‹N‹N ANAL‹Z‹
Çal›flma sermayesi yönetimi firman›n tam kapasitede çal›flabilmesi, üretimin kesin-
S O R U tisiz olarak devam
S O R U edebilmesi, ifl hacmini geniflletebilmesi, faaliyet riskini azaltma-
s›, kredi de¤erlili¤ini art›rmas›, iflas riskini azaltmas› ve faaliyetlerini kârl› ve verim-
li bir flekilde yürütebilmesi için gereklidir.
D‹KKAT D‹KKAT
Çal›flma sermayesinin düzeyini belirleyen faktörler afla¤›da özetlenmektedir:
• ‹flletmenin niteli¤i, faaliyette bulundu¤u sektör,
SIRA S‹ZDE • Üretim SIRAsüresi
S‹ZDE veya sat›lacak mallar›n tedarik süresi,
• Sat›lacak mallar›n birim maliyeti,
AMAÇLARIMIZ
• ‹flletmenin sat›fl hacmi,
AMAÇLARIMIZ
• Sat›n alma ve sat›fl koflullar›,
• Stok devir h›z›,
• Alacak devir h›z›,

• Dönen varl›klar›n de¤er kaybetme olas›l›¤›,
• Konjonktürel hareketler,
• Sat›fllar›n belirli ay veya mevsimlerde yo¤unlaflmas› ya da y›la düzenli da¤›l-
mas›, SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
• Örgütsel yap› ve üretim teknolojisi.
Yeni bir iflletmenin faaliyete geçebilmesi için duran varl›k Dyat›r›mlar›n›
tamam-
lam›fl olmas› yeterli de¤ildir. ‹flletmenin faaliyete bafllarken üretim için gerekli stok-
lar›n sat›n al›nmas›, iflçilik ve genel üretim giderlerinin ödenmesi ve ayr›ca genel
S O R U S O R U
yönetim giderlerinin ödenebilmesi için gereklidir.
‹flletme sermayesi yetersiz olan firmalar faaliyetlerini baflar›yla sürdüremez,

D ‹ K K A T sektördeki D‹KKAT
kârl› yat›r›m f›rsatlar›n› de¤erlendiremez, üretim ve sat›fl faaliyetlerinin aksamas› halinde
ise faaliyet riski ile karfl› karfl›ya kal›rlar.
Çal›flma sermayesinin yetersizli¤ini belirlemede afla¤›daki göstergelerden yarar-

lan›labilir:
• Dönen varl›klar›n k›sa süreli borçlar› karfl›layamamas›,
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
• Borçlar›n zaman›nda ödenememesi,

• Yetersiz stok ile çal›fl›lmas›, K ‹ T A P K ‹ T A P
• Vade fark› gelirlerinden yararlan›lamamas›,
• Uygun koflullarda girdi sa¤lanamamas›,
• De¤iflen pazar koflullar›na zaman›nda uyum sa¤lanamamas›, TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
• ‹flletme ile ilgili kamuoyunda olumsuz haberler yay›nlanmas›,
• Borsaya kay›tl› firmalar›n hisse senedi fiyatlar›n›n de¤erSIRA S‹ZDE
kaybetmesi. SIRA S‹ZDE
Çal›flma sermayesinin yetersizli¤ine neden olan faktörler; afl›r› maliyet art›fllar›
nedeniyle kronik hale gelen zararlar, hesaps›z duran varl›k yat›r›mlar›, sat›fl fiyatla-
r›na yeterli kâr marj›n›n eklenememesi, girdi fiyatlar›ndaki art›fllar, yüksek faiz
oranlar› üzerinden borçlanmalar, sektördeki teknolojik geliflmelere uyum sa¤lana-
mamas› ve hatal› kâr da¤›t›m politikas› olarak özetlenebilir. S O R U S O R U
Ekonomik durgunlu¤un müflterilerin ödeme güçleri üzerinde yapt›¤› olumsuz
etkiler sonucu flüpheli alacaklar›n artmas›, firmalarda iflletme sermayesi
D‹KKAT ihtiyac›n› D‹KKAT
fliddetlendirmektedir. Enflasyonun, çal›flma sermayesi ihtiyac›n› artt›rd›¤› söylene-
bilir. Enflasyonun türü de bu gereksinimin fliddetini etkilemektedir. Talep enflas-
yonu dönemlerinde firmalar›n artan çal›flma sermayesi gereksinimi daha ›l›ml› öl-
çülerde kalabilmektedir. Ancak, maliyet enflasyonunun fliddetlendi¤i dönemlerde
firmalar›n günlük ola¤an faaliyetlerini yürütebilmek ve ödemelerini
pabilmek için ihtiyaç duyduklar› nakit tutar› artmaktad›r.
AMAÇLARIMIZ

zaman›nda ya- AMAÇLARIMIZ
Enflasyonun çal›flma sermayesi ihtiyac›na etkisi ilgili olarak Öztin KAkgüç’ün

‹ T A P Finansal Yö- K ‹ T A P
netim (Ankara, 1998) kitab›ndan (s. 208-209) yararlanabilirsiniz.
‹flletme yeteri kadar nakit oluflturamazsa k›sa süreli yükümlülüklerini

T E L E V ‹ Z Y O N yerine ge- TELEV‹ZYON
tiremez, ücret ve maafllar ödenemez ve günlük operasyonlar nedeniyle teknik aç›-
dan baflar›s›z olur. Di¤er taraftan yüksek fonlarla donat›lm›fl iflletmelerin kârl›l›¤›n-
da da bir azalma olaca¤› göz ard› edilmemelidir. Bu nedenle dönen varl›klar›n top-
lam varl›klara oran› önemli bir ölçü olarak al›nmal›d›r. Çeflitli iflletmeler için sabit
oranlar bulunmamakla birlikte, baz› sektörlere iliflkin uygun dönen varl›k toplam
varl›k oranlar› afla¤›da verilmifltir:
Sektörler Oran (%)

Otel-motel 20
Elektrik da¤›t›m flirketleri 30
Alüminyum ve gemicilik 35
Demir-çelik ve kimyasallar 45
Tekstil 65
Ticaret iflletmeleri 85
Düflük bir çal›flma sermayesi iflletme varl›¤›n› tehdit ederken, gere¤inden fazla
bir çal›flma sermayesi de iflletmenin kârl›l›¤›n› olumsuz etkiler. Faiz oranlar›n›n nis-
peten yüksek oldu¤u 90’l› ve 2000’li y›llar›n bafl›nda iflletmeler yüksek faiz gelirle-
ri ile kârl›l›¤› dengeleyebiliyordu. Ancak faiz oranlar›ndaki düflüfller repo gelirleri-
ne de yans›yarak likiditenin alternatif getirisini önemli ölçüde azaltm›flt›r.
Afl›r› yüksek çal›flma sermayesi afla¤›daki göstergelerden anlafl›labilir:
• Duran varl›klara afl›r› yat›r›m,
• Stoklar›n üretim ve sat›fl sürecine uyarlanamamas›,
• ‹flletmenin kredibilitesinin düflük olmas›,
• Güçlü bir sermaye imaj›n›n avantaj kabul edilmesi,
S O R U • Alacak S Otahsil
R U süresinin yüksek olmas›.
D‹KKAT Finans yöneticisi

D ‹ K Ketkin
A T bir likidite planlamas› ile özellikle alacak, stok ve nakit de¤erlere
yat›r›mlar› optimal bir düzeyde tutmal›d›r.
Finans yöneticisi, afla¤›da belirtilen konular üzerinde durarak; iflletmenin çev-
resi ile uyum sa¤lar ve ayn› zamanda iflletmenin pazar de¤erini olumlu yönde et-
AMAÇLARIMIZ
kileyebilir:AMAÇLARIMIZ
• Tam kapasitede kesintisiz bir üretimin sürdürülebilmesini güvenceye almak,
• De¤iflen pazar koflullar›nda risk ve getiri dengesini sürdürülebilmek,
K ‹ T A P • ParaKve‹ Tsermaye
A P piyasalar›nda yat›r›m f›rsatlar›n› de¤erlendirmek,
• ‹flletmenin genel kredibilitesini art›r›c› finansal önlemleri almak,
• Kredi kurumlar› ile iliflkileri gelifltirerek, ihtiyaç durumunda kredi limitlerini
TELEV‹ZYON kullanmak.
TELEV‹ZYON
ÇALIfiMA SERMAYES‹NE YATIRIM POL‹T‹KASI

Finans yöneticisinin riske karfl› tutumu çal›flma sermayesinin düzeyinde önemli rol
‹ N TÇal›flma
Atak E R N E TSermayesi ‹NTERNET
politikas› dönen varl›klara
oynamaktad›r. Atak bir politika çal›flma sermayesinin yüksek riskli olmas›na yol
yat›r›mlar›n azalt›lmas›, açarken, ihtiyatl› bir tutum çal›flma sermayesi riskini en aza indirir. Ayr›ca bu iki uç
likiditenin düflük tutulmas› davran›fl›n aras›nda normal düzeyde risk üstlenerek de çal›flma sermayesi yöneti-
ve risk düzeyinin art›r›larak
dönen varl›k yap›s› mi mümkündür. Çal›flma sermayesi politikalar› fiekil 7.6’da görülmektedir.
oluflturulmas›d›r. Atak Çal›flma Sermayesi Politikas›: Dönen varl›klara daha az yat›r›m yap›larak,
‹htiyatl› Çal›flma Sermayesi likiditenin düflük tutulmas› ve risk düzeyinin art›r›larak dönen varl›k yap›s›n›n
politikas›, dönen varl›klara oluflturulmas›d›r.
yap›lan yat›r›mlar›n
artt›r›lmas›, likiditenin ‹htiyatl› Çal›flma Sermayesi Politikas›: Dönen varl›klara daha fazla yat›r›m yap›-
düflük tutulmas› ve risk larak, likiditenin yüksek tutulmas› ve risk düzeyinin düflürülerek varl›k yap›s›n›n
düzeyinin art›r›larak dönen
varl›k yap›s›n›n
oluflturulmas›d›r.
oluflturulmas›d›r. Normal Çal›flma Sermayesi Politikas›: Bu iki yaklafl›m›n ortas›nda, “optimum”
düzeyi hedefleyen politikad›r.
fiekilde görülen yat›r›m politikala- fiekil 7.6

r›nda, sat›fllar›n düzeyine göre farkl› Çal›flma Sermayesi
dönen varl›k ile çal›fl›lmaktad›r. Ya- ‹htiyatl›
SIRA S‹ZDE Politikas› SIRA S‹ZDE
tay eksene en yak›n olan atak politi- Normal
kada dönen varl›klar en az düzeyde At›lgan
iken, dikey eksene yak›n olan ihti-
yatl› politikada ise en yüksek tutarda
dönen varl›k ile sat›fllar desteklen- S O R U S O R U
mektedir. Normal politika olarak ad-
land›r›lan çal›flma sermayesi yat›r›m
D‹KKAT D‹KKAT
politikas› ise her ikisi politika aras›nda yer almaktad›r.
ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N F‹NANSMANI SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE

Çal›flma sermayesi yönetiminde atak bir politikan›n izlenmesi durumunda k›sa va-
deli borçlar yüksek oranda kullan›l›rken ihtiyatl› bir politika izlendi¤inde
deli borçlanma tercih edilir.
AMAÇLARIMIZ
uzun va-
AMAÇLARIMIZ
K›sa vadeli borçlanma, vadesi doldu¤unda yenilenme riski tafl›r. Bununla

K ‹ T Abirlikte
P iflletme K ‹ T A P
kârl›l›¤›na daha çok katk› sa¤lar.
K›sa ve uzun vadeli borçlanma ile ilgili farkl›l›klar afla¤›daki T E L gibi

E V ‹ Z Ys›ralanabilir;
ON TELEV‹ZYON
1. Uzun vadeli borçlara oranla k›sa vadeli borçlanmak daha h›zl› ve kolay ger-
çeklefltirilir. Bankalar›n kredi kapasitesi s›n›rl› oldu¤u için daha detayl› arafl-
t›rma ve de¤erlendirme yaparlar. Ayr›ca uzun vadeli borçlanabilmek için ifl-
letme sermayesi yönetiminden ziyade gelifltirilen projeler ‹ N Tönem
E R N E T kazan›r. ‹NTERNET
2. Konjonktürsel nedenlerle sermaye ihtiyac› ortaya ç›kt›¤›nda uzun vadeli
borçlanma tercih edilmez.
3. Uzun vadeli borçlar›n maliyeti k›sa vadelilere göre daha yüksektir. Ayr›ca borç-
Dengeli Finansman
lar›n vadesinden önce geri ödenmesi de kolay de¤ildir. Nihayet uzun vadeli Stratejisi, çal›flma
borçlanma kat› flartlara tabidir. ‹flletmenin esnekli¤ini olumsuz etkileyebilir. sermayesinin süreklilik
gösteren k›sm›n›n ve duran
4. Geliflmekte olan ülkelerde uzun vadeli kredi olarak kullan›labilir fonlar ye- varl›klar›n uzun vadeli
tersiz oldu¤undan bu krediler daha çok büyük ölçekli firmalara ve kârl›l›¤› kaynaklarla, çal›flma
sermayesinin dalgalanan
yüksek olan projelere kulland›r›l›r. bölümünün ise k›sa vadeli
Çal›flma sermayesinin finansman› konusunda dengeli finansman ihtiyatl› finans- kaynaklarla finanse
man ve atak finansman stratejisi olmak üzere üç temel strateji yer al›r. Söz konusu edilmesidir.
stratejiler s›ras›yla afla¤›da aç›klanmaktad›r.
Dengeli Finansman Stratejisi: Duran varl›klar ile çal›flma sermayesinin sürekli-
lik gösteren k›sm› uzun vadeli kaynaklarla, dalgalanan bölümü ise k›sa vadeli kay-
naklarla finanse edilir. Çal›flma fiekil 7.7
sermayesini oluflturan varl›kla- Dalgalanan Çal›flma
K›sa Vadeli Dengeli
r›n tutarlar›nda dalgalanma ol- Sermayesi
Finansman Finansman
mad›¤›nda k›sa vadeli kaynak Stratejisi
kullan›l›r. Nispeten yüksek ma- › fl m a
a l
kli Ç si
liyeti nedeniyle iflletme kârl›l›- Süre ermaye Uzun Vadeli
S
Finansman
¤›n›n düflük gerçekleflmesine
neden olabilir.
Sabit Varl›klar
Zaman
fiekil 7.8 ‹htiyatl› Finansman Stratejisi:

‹flletme varl›klar›n›n tamam› uzun
‹htiyatl› ler
enet vadeli kaynaklarla finanse edilir.
Finansman b i lir S a
r l a n a
Ç a l›flm
Stratejisi Paz a an esi Planlama aç›s›ndan önemli bir üs-
alan
Dalg Sermay
a
Uzun Vadeli tünlü¤e sahip olmakla birlikte
Ç al›flm Finansman
k l i si uzun vadeli kaynak maliyetleri ve
Süre ermaye
S de¤iflen pazar koflullar›na uyarla-
Sabit Varl›klar namamas› nedeniyle ülkemizde
Zaman uygulanmas›n›n özellikle küçük ve
orta boy iflletmeler aç›s›ndan
‹htiyatl› finansman
önemli sak›ncalar› vard›r. Çünkü
stratejisi, ‹flletme uzun vadeli fonlaman›n maliyeti k›sa vadeliye göre daha yüksektir. Ayr›ca uzun
varl›klar›n›n tamam›n›n
uzun vadeli kaynaklarla
süreli fonlaman›n›n yetersiz oldu¤u geliflen pazarlarda uygulama güçlü¤ü bulun-
finanse edilmesidir. maktad›r.
Atak Finansman Stratejisi: Du-
fiekil 7.9
ran varl›klar›n uzun vadeli kaynak-
Atak K›sa Vadeli larla, dönen varl›klar›n k›sa vadeli
a
Finansman Ç a l›flm Finansman kaynaklarla finanse edilmesidir.
an esi
Stratejisi alan
Dalg Sermay Di¤er stratejilere göre riskli ol-
a l › flma
kli Ç si makla birlikte, iflletmenin büyü-
Süre ermaye Uzun Vadeli
S
Finansman yen pazar ve artan konjonktür or-
tam›nda kârl›l›¤›n› art›rabilmesine
Sabit Varl›klar
Zaman
imkan tan›r. Yüksek konjonktür
dönemlerinde k›sa vadeli fonla-
man›n esnekli¤inden yararlan›larak
özkaynak kârl›l›¤›n›n artmas›n› ve bunun da iflletmenin piyasa de¤erine yans›ma-
Atak finansman Stratejisi, s›n› sa¤lar.
iflletmenin sabit
varl›klar›n›n uzun vadeli ‹flletme finans› temel prensibine göre dönen varl›klar›n k›sa süreli kaynaklarla
kaynaklarla, dönen duran varl›klar›n ise uzun süreli borçlar ve öz kaynaklarla finanse edilmesi gere-
varl›klar›n›n ise k›sa vadeli
kaynaklarla finanse
kir. Bu kural›n yerine getirilmemesi durumunda iflletme faaliyetlerinde karfl›lafl›la-
edilmesidir. bilecek riskler de artar.
Ekonomik durumun kötüye gitmesi, kredi kurumlar›n›n finansal yap›lar›n›n bo-
zulmas› nedeniyle kredi kanallar›n› daraltarak k›sa vadeli fonlama için ayr›lan tu-
tarlar› azalt›r. Özellikle son y›llarda oldu¤u gibi iflletmelerin finansal yap›lar›n›n bo-
zulmas›, kredi kurumlar› aç›s›ndan kredibilite incelemelerinde baflar›l› firmalar›n
say›s›n› azaltmakta bu da k›sa vadeli borçlanmalar›n yenilenmesini olumsuz etki-
lemektedir.
K›sa vadeli kredilerin üstünlü¤üne ra¤men iflletmeler normal ortam ve flartlarda
uzun vadeli borçlanmay› tercih ederler. Çünkü k›sa vadeli borçlar›n yüksek risk ta-
fl›mas› firma yöneticilerini planlama aç›s›ndan olumsuz etkiler. Uzun vadeli borç-
lar›n faiz oranlar› genellikle sabittir, oysa k›sa vadeli borçlar›n faizi de¤iflir
SIRA S‹ZDE Fiyat istikrar›n›n sa¤lanamad›¤› bir ülkede firmalar›n çal›flma sermayesinin ne flekilde et-
SIRA S‹ZDE
6 kilenece¤ini tart›fl›n›z?
ÇALIfiMA SERMAYES‹ ‹HT‹YACININ BEL‹RLENMES‹
‹flletmelerde finans yöneticilerinin önemli görevlerinden biri de sermaye ihtiyac›-
S O R U n›n do¤ru belirlenmesidir.
S O R U ‹flletmelerde ihtiyaç duyulan sermaye, ortam ve flartlara
D‹KKAT D‹KKAT

göre de¤iflir. ‹flletme faaliyetlerinin niteli¤ine, ölçe¤ine ve kullan›lan finansal tek-

niklere göre de¤iflmekle birlikte sermaye ihtiyac›n› belirleyen faktörler afla¤›daki
gibi s›ralanabilir:
• Ortalama stoklar,
• Y›ll›k sat›fllar,
• Y›ll›k genel giderler,
• Brüt ve net kâr marj›,
• Sat›c›lara ödeme süresi, SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
• Müflterilere sunulan ödeme süresi,
• Mevsimsel ve konjoktürel de¤iflmeler.
Bu faktörler göz önünde bulundurularak çal›flma sermayesi ihtiyac› belirlenir.
Finans yöneticisi, her fleyden önce yat›r›labilecek fonlar›n tutar›n› ve bu fonlar›n ne
kadar süre ile ba¤lanabilece¤ini belirlemelidir. S O R U S O R U
Mallar›n üretimi, stoklanmas› ve sat›lan mal bedelinin tahsili uzun zaman

D ‹ K K ald›¤›ndan,
AT ser- D‹KKAT
maye likit hale gelmeden önce günler ya da haftalarca ba¤l› kal›r. Ba¤l› kal›fl süresi artt›k-
ça çal›flma sermayesi gereksinmesi de artar.
‹flletmenin yaklafl›k nakit gereksinmesi afla¤›daki formül ile hesaplanabilir:

AMAÇLARIMIZ
Nakit gereksinimi= Günlük Giderler ∗ Sermayenin Ba¤l› Kal›fl Süresi AMAÇLARIMIZ
Örnek:
Üretimde kullan›lan günlük sermaye :T47.000
Hammadde ve malzeme ortalama stok süresi :20 gün
Mamullerin ortalama stok süresi :40 gün
Kredili sat›fllarda ödeme süresi :50 gün
Bu koflullar alt›nda, sat›fllar yoluyla paran›n iflletmeye geri dönmesi 110

(20+40+50) gündür. Bu durumda çal›flma sermayesi ve nakit gereksinimi
‹NTERNET
afla¤›da- ‹NTERNET
ki gibi hesaplanabilir;
Nakit Gereksinimi=47.000 ∗ 1100=T5.170.000
Buna göre; 110 gün geçtikten sonra, günlük döner sermaye gereksinimi sat›fl-
lardan yap›lan tahsilâtlarla karfl›lanabilir. Nakit giriflleri ile nakit ç›k›fllar› aras›nda
zamansal aç›dan büyük bir uyum olmas› halinde, firma nispeten düflük bir nakit
düzeyi ile çal›flabilir. Bununla birlikte, finans yöneticisi nakit tutarlar›n›, nakit ge-
reksinimini, bunun yönünü ve kayna¤›n› do¤ru tahmin etmelidir. Söz konusu ve-
rilerin hem k›sa, hem de uzun vadeli olarak düflünülmesi gerekir. Tahmin; finans
yöneticisi, en uygun zamanda fonlama, borçlar› geri ödeme ve hesaplar aras›nda
transfere yard›mc› olur.
ÇALIfiMA SERMAYES‹: KÂRLILIK VE R‹SK

K›sa süreli borçlarla uzun süreli fonlama, iflletmelerde likidite aç›s›ndan yüksek Çal›flma sermayesinde
risk tafl›r. Bir iflletme mevsimlik ya da geçici bir mal almak istedi¤inde bunu k›sa kârl›l›k ve risk yat›r›m ile
finansman politikas›ndaki
süreli borçlarla finanse eder. K›sa süreli borç iflletmeye esneklik sa¤lar. Di¤er taraf- de¤iflimlerden etkilenir.
tan firman›n devaml› nitelikteki varl›klar›n›n öz sermaye ve uzun süreli borçlarla fi-
nanse edilmesi gerekti¤i finansal analiz ve planlama bölümünde belirtilmifltir.
SIRA S‹ZDE ‹flletme SIRA S‹ZDE yönetimi, risk ve kârl›l›k aras›nda uygun bir dengenin kurul-
sermayesi
mas›n› gerektirir. Çal›flma sermayesinin at›l kalmas› kârl›l›¤›n azalmas›na yol açar-
ken, iflletme sermayesi aç›¤› da iflletmenin borçlar›n› ödeyememe riskini ortaya ç›-
kar›r. Normal pazar flartlar›nda, dönen varl›klar›n sa¤lad›¤› kazanç, duran varl›kla-
ra oranla düflüktür. Genel finansman politikas›nda oldu¤u gibi çal›flma sermayesi-
S O R U S O R U da iflletmenin kârl›l›¤›n› ve riskini etkiler.
ne yat›r›m politikas›
D‹KKAT Çal›flma sermayesinin

D ‹ K K A T finansman›nda daha fazla k›sa vadeli kaynaklara yönelmek iflletme-
nin riskini artt›r›rken, finansman maliyetlerinin düflmesi nedeniyle kârl›l›¤›n› da artt›r›r.
Toplam varl›klar de¤iflmezken çal›flma sermayesine daha fazla yat›r›m, iflletmenin riskini
azalt›rken, kârl›l›¤›n› da düflürür.
AMAÇLARIMIZ
Finans AMAÇLARIMIZ
yöneticisi, üretim ya da kredili sat›fl süresi boyunca riskleri minimum k›l-
mak amac›yla kredili sat›fllar›n ödenmemesi ve sermaye ba¤lama maliyetlerini
azaltarak, s›n›rlay›c› bir kredi politikas› izlemeyi tercih edebilir. Aksine pazarlama
K ‹ T A P yöneticisi ise
K ‹ liberal
T A P bir sat›fl politikas› izlemeyi tercih ederek, uzun ödeme süresi
ve olabildi¤ince fazla sat›fl ilkesiyle maksimum sat›fl amac›na ulaflmay› isteyebil-
mektedir. Böyle bir çeliflkinin olmas› halinde kuflkusuz iflletmenin üst hedefleri gö-
TELEV‹ZYON zetilerek politika
T E L E V ‹ Z Ybelirlenir.
ON
Basit bir örnek üzerinde aç›klarsak AB iflletmesinin stoklar› domates, patates,
so¤an ve baharattan oluflmakta ve bir parti üretim için T10.000’lik bir ödemeyi ge-
rektirmektedir. Bir hafta içinde iflletme bu stoklar› üretime dönüfltürerek, sat›fl›n›
gerçeklefltirmekte ve onu takip eden hafta da müflteri çekleri firmaya ulaflmaktad›r.
Sat›lan T10.000 de¤erindeki stoklar›n paraya dönüfltürülmesi ya da tahsilât› ifllet-
melerin tahsilât etkinli¤ine göre de¤iflir. Bu süreci h›zland›rmak yerine iflletme üre-
tilen mallar› stoklar›nda tutarsa çal›flma sermayesi stoklara ba¤lanan paran›n mali-
yeti yüzünden baflar›l› yönetilemez. ‹flletme üretti¤i mallar› bekletmeden ne kadar
erken müflterilere satarsa tahsilât› da onunla orant›l› olarak h›zland›r›lmakta ve ye-
ni bir parti üretim için hammadde sat›n alma süreci de öne al›nmaktad›r. Sat›c›lara
ödeme vadeleri doldu¤unda firma stoklar› ya da mamul maddeyi hala depolar›nda
tutuyorsa sat›c›lara ödemelerde de problemle karfl›lafl›r. Bu durum müflteri ödeme-
leri aç›s›ndan da irdelenebilir. Müflteriler ödemeleri zaman›nda yapamazsa sat›c›la-
ra ödemelerde yine problem yaflan›r ve iflletmenin maliyetleri artar.
F‹NANSAL KR‹ZLER‹N ÇALIfiMA SERMAYES‹NE

ETK‹LER‹
2008 y›l›ndaki finansal performans incelendi¤inde çal›flma sermayesinin krizden
önemli derecede etkilendi¤i görülür. Ancak krizin etkileri çal›flma sermayesi ile s›-
n›rl› de¤ildir. Azalan talep müflterilerin ödemede gecikmesi veya ödeyememesi
zincir sat›fl ma¤azalar›n›n sat›fl performanslar›ndaki azalma ya da baflar›s›zl›klar›
birçok iflletmenin finansal tablolar›n› olumsuz etkilemifltir. Böylece alacaklar›n› tah-
sil etmede zorlanan firmalar›n borç ödemede likit kaynak sorunu yaflad›klar› anla-
fl›lmaktad›r. Bu zor durumu aflmada temel görev iflletmelerin finans yöneticilerine
düfler.
Finansman politikalar›n›n de¤ifltirilerek, ödeme ve tahsilât al›flkanl›klar›n›n ye-
niden yap›land›r›lmas›, böylece flirketin gelir ve büyüme hedeflerinin yeniden
oluflturulmas› gerekir. K›saca, çal›flma sermayesinin kapsaml› bir yaklafl›m ile irde-
lenerek, fonlama maliyetlerinin azalt›lmas›, nakit ak›m sürecinin h›zland›r›lmas› ve
iflletmenin ödemeler sisteminin tekrar eski pozisyonuna getirilmesi gerekir.
D‹KKAT D‹KKAT
187

7. Ünite - Çal›flma Sermayesi Yönetimi
Çal›flma sermayesi yönetiminde nakit yönetimine özel önem verilmesi iflletme-

de gereksiz at›l likiditeye yer verilmeyen politikan›n izlenmesi önemlidir. Döviz,
pay senetleri ve vadeli ifllem pozisyonu olan iflletmelerin belirsizliklere karfl› ko-
runma (hedge) amaçl› ifllem yapmalar›; günlük nakit harcamalar›n› aksatmadan ay-
n› zamanda dönemsel nakit planlar› yapmalar› gerekir.
Özellikle finansal dalgalanmalar›n oldu¤u dönemlerde iflletmelerin çal›flma ser-
mayesi ile ilgili iflletmelerin optimal planlar›n›n olmas› önem kazan›r.
Finansal kriz hakk›nda tan›mlay›c› bilgilere http://www.ekodialog.com/Konular/finansal-

kriz-nedir.html sitesinden ulaflabilirsiniz
Çal›flma sermayesinin yönetiminde iflletmelerin bütçe al›flkanl›¤›n› oluflturmas›

nakit bütçesi ve likidite planlar› ile dönemsel likidite aç›k ve fazlar›ndan kaç›nma-
lar› gerekir. Türkiye’de ihracata yönelmifl firmalar›n nakit finansman›nda alternatif
finansman kaynaklar›ndan yararlanmalar› mümkündür. Bu amaçla Eximbank kay-
naklar›ndan ve prefinansmandan yararlan›labilir.
Çal›flma sermayesinin gelifltirilmesi iflletmenin finans pazarlama muhasebe ve
üretim departmanlar› aras›nda koordinasyonu da dikkate almal›d›r.
Bir iflletme içinde s›f›r ile en yüksek seviye aras›nda sürekli nakit ak›fl› gerçek-
leflir. Nakit ak›fl›n›n ba¤›ms›z ölçülmesi ve de¤erlendirilmesi “benchmark”(k›stas)
kullan›larak en erken ve en genç ödeme zamanlar›n› belirlemesi iflletmede kulla-
n›lacak k›sa, orta, uzun vadeli kaynaklar›n yeterlili¤ini de kendili¤inden sa¤lar.
Kaynaklar aras›nda vade aç›s›ndan geçici transferler iflletmenin toplam kaynak ih-
tiyac›n› azalt›r, çal›flma sermayesi yönetimini etkinlefltirir.
Pazar flartlar› sürekli de¤iflirken iflletmelerin ayakta kalmalar› için sektör ortala-
mas› yerine en iyi performans sa¤lam›fl bir firmay› kendine örnek almas› pazar dal-
galanmalar›na karfl› korurken, likiditeleri sayesinde yeni f›rsatlar› da de¤erlendir-
melerine olanak verir.
Son finansal krizde ortaya ç›kan likidite dar bo¤az› düflük likidite ile çal›flan fir-
malar›n olumsuz etkilendi¤ini göstermifltir. Yeni k›sa vadeli kaynak aray›fl›ndaki
firmalar yüksek maliyetlerle karfl›laflt›lar. Kriz öncesi iflletmeler daha çok tahsilât›
art›rarak çal›flma sermayesi gelifltirmek isterken kriz süresince ve sonras›nda borç
ödemeleri önem kazand›. Sat›c›larla likidite art›r›c› çabalar görüflülürken özellikle
iflletme aç›s›ndan stratejik önemi olmayan sat›c›larla pazarl›klarda yüksek risklerle
karfl›lafl›ld›. Bu da çal›flma sermayesinin maliyetini artt›rm›flt›r.
Ekonomide yaflanan bir kriz durumunda çal›flma sermayesinde nas›lSIRA

de¤ifliklikler
S‹ZDE olaca¤›- SIRA S‹ZDE
n› düflünüyorsunuz? 7
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Özet

A M A Ç
Çal›flma sermayesi kavram›n› tan›mlamak. ürüne, ürünlerin sat›larak alacaklara, alacaklar›n
1 Çal›flma sermayesi iflletmelerin faaliyetlerini sür- tahsil edilerek tekrar paraya çevrilmesi suretiyle
dürebilmeleri için kullan›lan, k›sa sürede paraya devam eder.
dönüflme özelli¤ine sahip varl›klara yap›lan yat›-
r›mlard›r. Çal›flma Sermayesi dönen varl›klar top- Çal›flma sermayesine yat›r›m ve finansman poli-
lam›n› ifade eden brüt çal›flma sermayesi olarak A M A Ç
4
tikalar›n› s›n›fland›rmak.
da görülebilir. Net çal›flma sermayesi ise cari ak- Çal›flma sermayesine yap›lacak yat›r›mlarda atak,
tiflerden cari borçlar›n ç›kar›lmas›yla ulafl›lan de- ihtiyatl› ve normal olmak üzere üç farkl› politika
¤erdir. Duran varl›klardan farkl› olarak çal›flma izlenebilir. Dönen varl›kla yap›lan yat›r›m düze-
sermayesi genellikle bölünebilir niteliktedir. Bir yinin en az oldu¤u riski yüksek atak politika ile
y›ldan k›sa vadeli ve likiditesi yüksektir. Çal›flma en fazla oldu¤u riski düflük ihtiyatl› politika ara-
sermayesi; sürekli çal›flma sermayesi, de¤iflken s›nda normal politika yer al›r. Çal›flma sermaye-
iflletme sermayesi ve ola¤anüstü iflletme serma- sinin finansman›nda üç farkl› politika izlenebilir.
yesi olarak üç bölümden oluflur. Çal›flma serma- Bunlar, dengeli, atak ve ihtiyatl› finansman stra-
yesi yönetimi, iflletmenin tam kapasitede çal›fla- tejileridir. ‹htiyatl› politikada tüm çal›flma serma-
bilmesi, üretimin kesintisiz devam edebilmesi, ifl yesi riski düflük uzun vadeli kaynaklar ile finan-
hacminin art›r›lmas›, yükümlülüklerini karfl›lama se edilir. Çal›flma sermayesinin dalgal› k›sm›n›n
riskinin elimine edilmesi ya da azalt›lmas›, kredi da uzun vadeli kaynaklarla finanse edilmesi sa¤-
de¤erlili¤inin art›r›lmas› ve faaliyetlerin kârl› bir lanan finansman›n at›l kalmas› sebebiyle iflletme
flekilde yürütülmesi aç›s›ndan önemlidir. için olumsuz bir sonuç do¤urabilir. Dengeli poli-
tikada çal›flma sermayesinin sabit k›sm› uzun va-

A M A Ç
Çal›flma sermayesi unsurlar›n› belirlemek. deli fonlar ile dalgalan›r k›sm› ise k›sa vadeli fon-
2 Çal›flma sermayesi unsurlar›, iflletme bilançolar›- lar ile finanse edilir. Son olarak atak politikada
n›n aktifinde dönen varl›klar bafll›¤› alt›nda yer maliyeti düflük k›sa vadeli kaynaklar ile tüm ça-
al›r. ‹flletme faaliyetleri süresince nakit ak›fl›n› l›flma sermayesinin finansman› gerçeklefltirilir.
emen stoklar ve alacaklard›r. Nakit kayna¤›n› ise Atak politikada vadesi gelen borçlar›n ödenme-
banka borçlar› ve sat›c›lara borçlar oluflturur. Ça- sinde s›k›nt› yaflanabilmesi nedeniyle yüksek
l›flma sermayesinin her unsurunun iki temel bo- riskli bir politika alternatifidir.
yutu vard›r. Bunlar zaman ve parad›r. ‹flletme
alacaklar› daha h›zl› tahsil eder veya varl›klara Çal›flma sermayesi yönetiminde kârl›l›k ve risk
ba¤lanm›fl paralar› azalt›rsa d›fl kayna¤a daha az A M A Ç
5 aras›ndaki iliflkiyi yorumlamak.

ihtiyaç duyar. Stoklar›n h›zl› çevrilmesi nakdi ser- Çal›flma sermayesine yap›lan yat›r›mlar›n belir-
best b›rak›r. Stoklar›n yavafl çevrilmesi ise daha lenmesinde finans yöneticisi, farkl› alternatiflerin
çok nakit kullan›m›na yol açar. Alacaklar yavafl faaliyet ve faydalar›n› belirlemek, gerekti¤inde
tahsil edildi¤inde alacaklar nakdi kendi içinde tu- net flimdiki de¤eri özenle hesaplayarak, varl›kla-
tar. Çal›flma sermayesinin unsurlar› olan nakit, ala- r›n riskini tespit etmek ve böylece en yüksek, en
cak ve stoklar üzerine yap›lacak yat›r›mlar›n fir- düflük ve optimal tutarlar› belirleyerek, yönet-
man›n piyasa de¤erini en üst düzeye ç›karma ama- mek durumundad›r. Çal›flma sermayesinin k›sa
c›n› sa¤layacak flekilde belirlenmesi gereklidir. vadeli borçlarla finanse edilmesi riski art›r›rken,
kârl›l›¤› da artt›rabilir, uzun vadeli borçlarla fi-

A M A Ç
Çal›flma sermayesi döngüsünü aç›klamak. nanse edilmesi riski azalt›rken, kârl›l›¤›n da azal-
3 ‹flletmelerde çal›flma sermayesine ihtiyaç duyulmas›na neden olabilir. Çal›flma sermayesi varl›k-
mas›n›n nedeni üretim, sat›fl ve tahsilât›n efl za- lar›na yat›r›mda atak bir politika çal›flma serma-
manl› olarak gerçekleflmemesidir. Nakit girifl ve yesinin yüksek riskli olmas›na yol açarken, ihti-
ç›k›fllar› aras›nda bir döngü bulunur ve çal›flma yatl› bir tutum çal›flma sermayesi riskini en aza
sermayesi döngüsü olarak ifade edilir. Döngü, indirir. Çal›flma sermayesine daha az yat›r›m ya-
stok tutma süresi ve alacak devir süresinden olu- p›lmas›(atak politika) durumunda kârl›l›k arta-
flan faaliyet çemberi ya da vadeli mal al›fl› yap›l›- cakt›r. Finans yöneticisinin riske karfl› tutumu ça-
yorsa faaliyet çemberinden borç ödeme süresi- l›flma sermayesinin düzeyini belirler. Çal›flma ser-
nin ç›kar›lmas›yla elde edilen nakit döngüsü ile mayesinin at›l kalmas› kârl›l›¤›n azalmas›na yol
ifade edilir. Çal›flma sermayesi döngüsünde fark- açarken, çal›flma sermayesi aç›¤› da iflletmenin
l› kaynaklardan nakit sa¤lanarak hammadde al›- borçlar›n› ödeyememe riskini ortaya ç›kar›r.
m› ile bafllayan süreç, hammaddenin ifllenerek
1. Dönen varl›klardan k›sa süreli borçlar›n ç›kart›lma- 7. Çal›flma sermayesine yat›r›mlarda atak politika izle-
s›yla afla¤›dakilerden hangisi elde edilir? yen bir iflletme için afla¤›dakilerden hangisi söylenebilir?
a. Brüt çal›flma sermayesi a. Dönen varl›klara fazla yat›r›m yapmas› nedeniy-
b. Faaliyetsel çal›flma sermayesi le kârl›l›¤› düflüktür
c. Etkin çal›flma sermayesi b. Dönen varl›klara fazla yat›r›m yapmas› nedeniy-
d. Net çal›flma sermayesi le kârl›l›¤› yüksektir
e. Art›k çal›flma sermayesi c. Dönen varl›klara fazla yat›r›m yapmas› nedeniy-
le risklili¤i yüksektir
2. Afla¤›dakilerden hangisi belirsizliklerdeki art›fl sebe- d. Dönen varl›klara az yat›r›m yapmas› nedeniyle
biyle çal›flma sermayesi varl›klar›na fazladan yap›lan risklili¤i yüksektir
yat›r›mlar› ifade eder? e. Dönen varl›klara az yat›r›m yapmas› nedeniyle
a. Dalgalan›r çal›flma sermayesi kârl›l›¤› düflüktür
b. Ola¤anüstü çal›flma sermayesi
c. Net çal›flma sermayesi 8. K›sa vadeli kaynaklarla dönen varl›klar›n sadece dal-
d. De¤iflken çal›flma sermayesi galan›r k›sm›n›n finanse edildi¤i strateji afla¤›dakilerden
e. Art›k çal›flma sermayesi hangisidir?
a. ‹htiyatl› finansman stratejisi
3. Afla¤›dakilerden hangisi çal›flma sermayesinin un- b. De¤iflken finansman stratejisi
surlar› ile do¤rudan ilgili de¤ildir? c. Dengeli finansman stratejisi
a. ‹nsan kaynaklar› yönetimi d. K›sa vadeli finansman stratejisi
b. Alacak yönetimi e. Atak finansman stratejisi
c. Stok yönetimi
d. Dönen varl›klar 9. Afla¤›dakilerden hangisi çal›flma sermayesinin yeter-
e. Nakit yönetimi
sizli¤ine neden olan faktörlerden birisi de¤ildir?
a. Hesaps›z duran varl›k yat›r›mlar›,
4. Afla¤›dakilerden hangisi faaliyet çemberini artt›r›r?
b. Sat›fl fiyatlar›na yeterli kâr marj›n›n ekleneme-
a. Stok tutma süresinin azal›fl›
mesi,
b. Borç ödeme süresinin art›fl›
c. Girdi fiyatlar›ndaki art›fllar,
c. Borç devir h›z›n›n art›fl›
d. Sektördeki teknolojik geliflmelere uyum sa¤la-
d. Alacak tahsil süresinin azal›fl›
namamas›
e. Alacak devir h›z›n›n azal›fl›
e. Faiz oranlar›ndaki düflüfller.
5. Bir iflletmenin alacak tahsil süresi 76 gün, stok tutma

10. Bir iflletme üretimde kullan›lan günlük sermaye
süresi 45 gün ve borç ödeme süresi 80 gün ise nakit
T90.000, hammadde ve malzeme ortalama stok süresi
çemberi afla¤›dakilerden hangisidir?
15 gün, mamullerin ortalama stok süresi 30 gün ve kre-
a. 111
dili sat›fllarda ödeme süresi 20 gün ise iflletmenin nakit
b. 49
gereksinmesi ne kadard›r?
c. 41
a. T2.250.000
d. 121
b. T5.850.000
e. 76
c. T1.800.000
d. T4.050.000
6. Afla¤›dakilerden hangisi çal›flma sermayesinde et-
e. T3.150.000
kinli¤i artt›r›r?
a. Stok tutma süresini artt›rmak
b. ‹fllem nedeniyle tutulan nakitleri artt›rmak
c. ‹htiyat nedeniyle tutulan nakitleri artt›rmak
d. Sat›fllarda daha az vade tan›mak
e. Sabit varl›k yat›r›mlar›n› azaltmak
“ 1. d
2. b
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesi Kavra-
m›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesi Türleri”
Bankalara Sinirlendi fiirketi Sat›fla Ç›kard› konusunu yeniden gözden geçiriniz.
Ali Haydar Güçlü, kurucusu ve yönetim kurulu baflka- 3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesinin Un-
n› oldu¤u Frigo-Pak’› bankalar›n iflletme sermayesi kre- surlar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz
disi vermemesi üzerine sat›fla ç›kard›. 4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesi Döngü-
‹STANBUL- Frigo-Pak’›n sermayesinin yüzde 62,51’ine sü” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
karfl›l›k gelen hisselerin sat›fl› için muhtemel bir al›c› ile 5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesi Döngü-
görüflmeler devam ederken, Ali Haydar Güçlü’nün flir- sü” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
keti satma nedeni bir hayli ilginç. Ali Haydar Güçlü, ku- 6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesinin
rucusu ve yönetim kurulu baflkan› oldu¤u Frigo-Pak’› Operasyonel Etkinli¤i” konusunu yeniden göz-
bankalar›n yeterli iflletme sermayesi kredisi vermemesi den geçiriniz.
üzerine sinirlenerek sat›fla ç›kard›. Gazl› ve gazs›z içe- 7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesine Yat›r›m
cekler, meyve suyu, konserve ve dondurulmufl g›da Politikas›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
üreten flirketin faaliyetinin iflletme sermayesi gerektirdi- 8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesinin Finans-
¤ine dikkat çeken Güçlü, 2007’de 15 milyon dolarl›k man›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
kredi limitleri varken, flu andaki limitin 1 milyon dolar 9. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesinin Ye-
oldu¤unu söyledi. Faaliyet gösterdikleri 26 y›l boyunca terlili¤inin Analizi” konusunu yeniden gözden
bir kez bile temerrüde düflmediklerini ayr›ca çek bile geçiriniz.
kesmediklerini ifade eden Güçlü, “Geçen y›la göre ci- 10. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesi ‹htiyac›-
royu yüzde 50’ye yak›n artt›rd›k. ‹pote¤imiz de yok. Te- n›n Belirlenmesi” konusunu yeniden gözden
minat›m›z var, sicilimiz tertemiz ama bankalara göre geçiriniz.
kredi verme s›ras› bize gelmiyor. Teminat›n karfl›l›¤› ka-
dar bile kredi bulamad›k” dedi.
Debelenip duramay›z S›ra Sizde Yan›t Anahtar›
‘Küçük olsun benim olsun’ mant›¤›na karfl› oldu¤unu S›ra Sizde 1
belirterek, yollar›n› geçen y›l ay›rd›klar› ‹ngiliz Pride Çal›flma sermayesi yönetiminin amac› iflletmenin faali-
Foods ile de iflletme sermayesi ihtiyac› nedeniyle ortak- yetlerinin aksamadan sürdürebilmesidir. Faaliyetlerin
l›k kurduklar›n› hat›rlatan Güçlü, “Ben bu flirketin kuru- aksamadan sürdürülmesi faaliyetlerin gerektirdi¤i har-
cusuyum. ‹flletme sermayesi için yine kredi bulamad›k. camalar›n yap›labilmesinin yan› s›ra vadesi gelen borç-
Geçen seneye göre yüzde 50 ciro art›nca bankalar de- lar›n ödenebilmesini de ifade eder. Net iflletme serma-
¤iflik yaklafl›r dedik. Ama yine olmad›. Bankara kredile- yesi firman›n dönen varl›klar›na olan yat›r›mlar›yla cari
ri k›s›n bask›s› yap›l›nca, hemen sanayinin kredileri k›- borçlar›n› ödeme gücünü ve özellikle negatif olmas›
s›ld›. Tüketici kredileri tatl› para kazand›r›yor. Biz de durumunda iflletmenin faaliyetini sürdürmede s›k›nt›
burada debelenip duraca¤›m›za flirketi satar›z dedik. yaflayaca¤›n› göstermesi bak›m›ndan önemli bir göster-
Yapt›¤›m›z yat›r›mlar› heba etmek istemedik. 40 yafl›n- gedir.
da olsayd›m u¤rafl›rd›m, 63 yafl›nday›m u¤raflamam” de-
di. Frigo Pak’ta Ali Haydar Güçlü, Frigo Pak’ta dolayl› S›ra Sizde 2
olarak yüzde 36 paya sahip bulunuyor. Halka aç›kl›k ‹flletmenin gelecek dönemdeki sat›fllar› belirsizdir bu
oran› yüzde 35 olan flirketin piyasa de¤eri 17.2 milyon durum iflletme için risk oluflturur. Dönen varl›k kalem-
dolar civar›nda bulunuyor. lerine yat›r›mlar sat›fllarla ayn› oranda art›fl gösterir an-
cak duran varl›k yat›r›mlar› bir y›ldan uzun vadeli yat›-
Kaynak: http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aTy-
pe=HaberYazdir&ArticleID=1072748 ” r›mlard›r bu kadar uzun süre için iflletmenin sat›fllar›n›
do¤ru flekilde tahmin etmesi ve duran varl›k yat›r›m›
gerçeklefltirmesi mümkün de¤ildir. Ekonomik konjonk-
türdeki ve sektördeki de¤iflimler yüzünden iflletme fa-
aliyetlerinden elde etti¤i gelirler ile sabit yat›r›mlar›n› kalan iflletmeler bu borçlar›n geri ödenmesi dolay›s›yla
karfl›layamaz duruma gelebilmektedir. risk üstlenmifl olurlar. ‹flletmeler çal›flma sermayesi
finansman›nda atak politika izlerler. Fiyat istikrar›n›n
S›ra Sizde 3 sa¤lanamam›fl olmas› çal›flma sermayesinin ola¤anüstü
Fon fazlas› olan birimler tespit edilerek ellerindeki fon bölümünün yüksek olmas›na sebep olur. Bu nedenle
fazlalar› belirlenen fon aç›¤› olan birimlere yönlendirilir iflletmelerin çal›flma sermayesine yat›r›mlarda ihtiyatl›
böylece finansman maliyetleri minimize edilir. Çok ulus- yat›r›m politikas› izledi¤i söylenebilir.
lu iflletmelerde nakit fazlas›n›n nerede ve ne flekilde de-
¤erlendirilece¤i üzerinde önemle durulmas› gereken S›ra Sizde 7
bir konudur. Nakit yönetimi konusunda uzmanlaflm›fl Artan sistematik riskler firmalar›n ticari kredi kulland›r-
merkezi birim fonlar›n de¤erlendirilebilece¤i en uygun mada isteksiz davranmalar›na neden olabilir. Ancak,
alanlar› belirleyebilir. Farkl› ülkelerde bulunan yan ku- d›fl finansman bulmada yaflanan sorunlar ticari kredi
rulufllar›n bulundurduklar› nakit miktar› en alt düzeye kullan›m›n› artt›r›c› bir etki de yapabilir. Ticari borç bul-
indirilerek politik riskler, kur riski gibi nedenlerle var- mada s›k›nt› yaflayan iflletmeler ayr›ca finansman ku-
l›klarda meydana gelebilecek kay›plar önlenir. rumlar›n›n da fon sa¤lama da isteksizli¤iyle mal al›fllar›-
n› ve tuttuklar› stok miktar›n› azaltmak zorunda kalabi-
S›ra Sizde 4 lirler. ‹flletmeler nakit varl›klar›n› yat›r›mlara yönlendir-
Çal›flma sermayesi cari varl›klardan oluflur. Bunlar; nakit mek istememeleri ve gelece¤in belirsiz olmas› nedeniy-
ve menkul k›ymetler, stok, alacaklar ve di¤er dönen var- le kriz dönemlerinde bulundurduklar› nakit miktarlar›-
l›klard›r. Alacak yönetiminde s›k› politika izlenmesi, müfl- n› artt›rabilirler.
terilere yap›lan kredili sat›fllar›n ve tan›nan vadenin azal-
t›lmas› demektir. Kredi koflullar› kat›laflt›r›ld›¤›nda alacak Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek
devir h›z› artacak yani alacak kalemine yap›lan yat›r›mlar Kaynaklar
azalacakt›r. Firman›n alacak politikas›nda s›k› davranma- Akgüç, Öztin. (1998). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Av-
s› geri dönmeyen alacaklar› yani uzun süreler boyunca c›ol Bas›m Yay›n.
alacaklara ba¤lanan nakdi önleyecektir. Alacak yöneti- Ayd›n, Nurhan; Baflar, Mehmet; Coflkun, Metin. (2007).
minde s›k› politika izlemek sat›n alma gücü düflük müfl- Finansal Yönetim, Eskiflehir: Eskiflehir: Genç Copy
teri grubunu d›fllanmas›na yol açaca¤›ndan iflletmenin Center.
sat›fl hacmi düfler. Sat›fl hacminin düflmesi sadece alacak Berk, Niyazi. (2010). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Türk-
kalemlerinin de¤il di¤er dönen varl›k kalemlerinin yani men Kitabevi
brüt çal›flma sermayesinin de azalmas›na neden olur. Berk, J., DeMarzo P. (2009) Corporate Finance The
Core, , Boston: Pearson Education.
S›ra Sizde 5 Brealey, R.A., Myers, C.S. (2003). Principles of
Çal›flma sermayesi etkinli¤i finansman kaynaklar›na Corporate Finance, New York: McGraw Hill.
eriflmede s›k›nt› yaflayan iflletmelerde daha yüksek dü- Ceylan, Ali. (2003). ‹flletmelerde Finansal Yönetim,
zeyde olabilir. Çünkü bu tür iflletmelerde stoklar ve ala- Bursa: Ekin Kitabevi.
caklar nakde çevrilmeye çal›fl›lacak, daha az vadeli sa- Ross S.A., Westerfield R. W., Jordan B.D. (2008).
t›fl yap›lacakt›r. Finansman s›k›nt›s› dönen varl›k kalem- Essential of Corporate Finance, New York:
lerine faaliyetlerin yürütülmesine olanak verecek müm- McGrawHill.
kün olan en düflük düzeyde yat›r›m yap›lmas› fleklinde Büker, Semih; Afl›ko¤lu, R›za; Sevil, Güven. (2011). Fi-
bir politikaya zorlar. Bu nedenlerle çal›flma sermayesi nansal Yönetim, Ankara: Sözkesen Matbaac›l›k.
etkinli¤i yükselecektir. Titman, S, A.J. Keown, J. D. Martin. (2011). Financial
Management. New York: Pearson.
S›ra Sizde 6 Van Horne, J. C., Wachowicz, J. R. (2008).
Fiyat istikrar›n›n sa¤lanamamas› ülkede mali sistem ta- Fundamental of Financial Management,
raf›ndan firmalara sa¤lanan kaynaklar›n büyük ölçüde London: Prentice Hall.
k›sa vadeli kalmas›na neden olur çünkü uzun dönem- Weston, J.F., E.F., Brigham, Essentials of Managerial
deki belirsizlik finansman maliyetini artt›rmaktad›r. Ça- Finance, Cambridge: The Dreyden Press
l›flma sermayesinin hem sürekli hem de dalgalan›r k›s- Yüksel, A. S.; Yüksel, Ü.; Yüksel, A. (2004). Bankac›l›k
m›n› k›sa vadeli kaynaklar ile finanse etmek zorunda Hukuku ve ‹flletmesi, ‹stanbul: Beta.
8
Amaçlar›m›z
K›sa vadeli finansman kaynaklar›n› tan›mlayabilecek,
Ticari kredilerin iflletmeler taraf›ndan kullan›m›n›n önemini aç›klayabilecek,
Finansman bonosunun iflletme finansman›ndaki yerini de¤erlendirebilecek,
Banka kredileri ile k›sa vadeli finansman kararlar› aras›ndaki iliflkiyi yorum-
layabilecek,
Faktoring iflleminin iflletmeler aç›s›ndan önemini aç›klayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
• K›sa Vadeli Finansman • Finansman Bonosu
Kaynaklar› • Hazine Bonosu
• Efektif Faiz Oran› • Menkullefltirme
• Faktoring
‹çindekiler
• G‹R‹fi
• ‹fiLETMELER‹N KISA VADEL‹
F‹NANSMANI
• T‹CAR‹ KRED‹LER
• GER‹ SATIN ALMA ANLAfiMALARI
(REPO)
K›sa Vadeli
Finansal Yönetim-I • MENKULLEfiT‹RME
Finansman
• F‹NANSMAN BONOSU
• BANKA KRED‹LER‹
• D‹⁄ER KISA SÜREL‹ KAYNAKLAR
• ULUSLARARASI T‹CARETTE
ÖDEME fiEK‹LLER‹
• FAKTOR‹NG
K›sa Vadeli Finansman
G‹R‹fi
Bundan önceki ünitelerde iflletmelerin yat›r›mlar› ile ilgili konular aç›klanm›flt›r. Bu
konular iflletme bilançosunun aktifinde yer alan varl›klar› kapsamaktad›r. Bundan
sonraki ünitelerde bilançonun pasifinde yer alan ve varl›klar›n finansman›nda kul-
lan›lan kaynaklar aç›klanacakt›r. ‹flletme varl›klar›n›n nas›l finanse edilece¤i, var-
l›klara ba¤lanan sermayenin hangi kaynaklardan sa¤lanmas› gerekti¤i ve bu kay-
SIRAal›nacakt›r.
naklar›n sa¤lad›¤› avantajlar, bu bölümde detayl› bir flekilde ele S‹ZDE Özel- SIRA S‹ZDE
likle k›sa vadeli borçlanmalar›n iflletmenin ödeme gücü ve kârl›l›¤›na olan etkisine
dikkat edilmesi gereklidir. K›sa süreli finansman her iflletme için önemlidir; özel-
likle geliflmekte olan ülkelerde uzun süreli finans kaynaklar› yetersiz ise k›sa süre-
li finansman daha da önem kazanmaktad›r.
S O R U S O R U
‹fiLETMELER‹N KISA VADEL‹ F‹NANSMANI
‹flletmeler, faaliyetlerini sürdürebilmeleri için gerekli olan dönenD ‹ varl›klar›
KKAT k›sa sü- D‹KKAT
reli borçlarla finanse ederler. Söz konusu varl›klar›n büyüklü¤ü, iflletmelerin tam
kapasitede verimli çal›flabilmesi, üretimini sürdürebilmesi ve yükümlülüklerini ye-
rine getirememe riskinin azalmas› aç›s›ndan önemlidir. Dönen varl›k finansman›n-
da sat›c› kredileri, banka kredileri, repo, finansman bonosu, faktoring vb. kaynak-
lardan yararlan›labilir. ‹flletmenin ödemeleri zaman›nda yapabilmesi
tiyac› vard›r.
AMAÇLARIMIZ

için nakde ih- AMAÇLARIMIZ
‹flletme varl›klar›n›n k›sa vadeli finansman› ile ilgili ek bilgiye Stephen

K ‹ TA.ARoss,
P Randolph K ‹ T A P
W. Westerfield ve Jeffrey F. Jaffe’in Corporate Finance (Irwin, 2002) kitab›ndan (s.753-
759) ulaflabilirsiniz.
‹flletmelerin k›sa vadeli kaynak ihtiyac›n› genellikle; faaliyet hacmi, sat›fl ve kre-
di politikas›, sermaye yap›s› ile sezonluk ve konjonktürel faktörler belirler. ‹htiyaç
duyulan nakit tutar›n›n aç›kça bilinmesi durumunda k›sa süreli kredilerin maliyet,
tutar ve esnekli¤i önem kazan›r. Oysa birçok durumda nakde ‹ne NTERNET
kadar süre ile ih- ‹NTERNET
tiyaç duyulaca¤› önceden bilinememektedir. Bu durumda kullan›lan kredi türü ne

olursa olsun iflletme borçlu cari hesab› kullanarak faiz ödemelerini kontrol alt›na
alabilir.

S O R U S O R U
D‹KKAT ‹flletmenin k›sa

D ‹ Kvadeli
K A T kaynak ihtiyac›n›, iflletmenin faaliyet hacmi, sat›fl politikas›, kredi
politikas›, sermaye yap›s› ve ekonomik konjonktür belirler.
K›sa vadeli kaynaklar uzun vadeli kaynaklara göre daha k›sa sürede temin edi-
lebilmektedir. Bunun yan›nda k›sa vadeli kaynaklar›n esnek olmas›, sermaye yap›-
AMAÇLARIMIZ
S O R U
imkân tan›r.
s›n›n dönemler
AMAÇLARIMIZaras›nda de¤iflen firma ihtiyaçlar›na uygun olarak de¤ifltirilmesine
K›sa vadeliS O kaynaklar›n

R U maliyetinin uzun vadeli kaynaklar›n maliyetine göre
K ‹ T A P daha düflükK oldu¤u
‹ T A P kabul edilmektedir. Ancak k›sa vadeli kaynaklar, geri ödeme
D‹KKAT
s›kl›klar› ve yenilemede
D‹KKAT
karfl›lafl›lacak s›k›nt›lar nedeniyle, iflletme için risk olufltu-
rur. ‹flletmenin elde etti¤i nakit ak›mlar›, konjonktüre ba¤l› olarak k›sa vadelerde
TELEV‹ZYON borçlar› karfl›lamayacak
TELEV‹ZYON düzeylere inebilir. Ayr›ca k›sa vadeli kaynaklar›n maliyeti-
nin düflük olarak kabul edilmesine karfl›n, ekonomide yaflanan de¤iflmeler nede-
niyle faiz oranlar›n›n k›sa vadeler aras›nda yüksek derece farkl›l›k göstermesi, fir-
AMAÇLARIMIZ
‹NTERNET
malar›n borçlanma
AMAÇLARIMIZ
‹NTERNET
r›na yol açabilir.
olanaklar›nda belirsizli¤e ve yüksek maliyetler ile borçlanmala-
K ‹ T A P K›sa vadeli kaynaklar›n

K ‹ T A P firmalarda kullan›m› hakk›nda daha fazla bilgiyi Osman Okka’n›n
Finansal Yönetim Teori ve Çözümlü Problemler (Ankara, 2010) kitab›ndaki ilgili bölüm-
den (s.494-506) edinebilirsiniz.
SIRA S‹ZDE ‹flletmelerinSIRA
k›saS‹ZDE
vadeli finansman alternatiflerini hangi faktörler belirler?
1
‹flletmelerin yararlanabilece¤i k›sa süreli finansman kaynaklar› alt› grupta top-
D‹ NÜ Tfi EÜ RN N
E LE‹TM lanabilir: D‹ NÜ fiT ÜE NR ENLE‹ TM
• Ticari Krediler,
S O R U • Geri Sat›nS O R Alma U Anlaflmalar› (Repo),
• Menkullefltirme,
• Finansman bonosu,
D‹KKAT D‹KKAT
• Banka Kredileri,
• Di¤er K›sa Süreli Kaynaklar.
T‹CAR‹ KRED‹LER
AMAÇLARIMIZ
Ticari krediler, sat›fllar›
artt›rma arac› olarak
‹flletmelerin k›sa süreli finansman olanaklar›ndan ilki ticari kredilerdir. Ticari
AMAÇLARIMIZ
krediler (sat›c› kredileri), nakit ödeme yapmadan, sat›c›n›n al›c›ya belirli bir öde-
me süresi tan›mas›d›r. Bu kredinin kullan›m›, al›c› aç›s›ndan peflin ödeme iskon-
kullan›lan, sat›c›n›n al›c›ya
tan›d›¤›
K ‹ T ödeme
A P süresidir. tosundan vazgeçmek
K ‹ T A P anlam›na gelir. Müflterilerden al›nan avanslar da ayn› teme-
le dayanmaktad›r.
Ticari krediler, bir iflletmenin di¤erine, örne¤in; hammadde üreticisinin fabrika-
TELEV‹ZYON
töre ya daT toptanc›
ELEV‹ZYON
iflletmelerin perakendecilere sa¤lad›¤› belirli bir ödeme süresi-
dir. Bu ödeme kolayl›klar› senet karfl›l›¤› aç›labilece¤i gibi, müflteri ad›na hesaben
(hesab›na borç kaydedilerek) de aç›labilir. Uygulamada her ifl kolu için farkl› öde-
me süreleri oluflmufltur. Sat›c› kredilerine faiz uygulan›rken vade fark› fleklinde ay-
‹NTERNET ‹ N T E R N hesaplan›r.
l›k yüzde oranlar ET Örne¤in ayl›k %3 vade fark› uygulanan bir kredili al›-
m›n y›ll›k maliyeti %3*12=%36 olarak hesaplan›r.
8. Ünite - K›sa Vadeli Finansman 195

S O R U S O R U
Vade fark›, sektör al›flkanl›klar›na, pazar faiz oranlar›na ve sat›c› yaDda

‹ K Kal›c›n›n
AT pazarl›k D‹KKAT
gücüne göre belirlenir.
Kredi kolayl›¤›n› sunan aç›s›ndan sat›c› kredileri bir bak›ma sat›fl› art›rma arac›
olarak kullan›l›r. Sat›c› kredileri kredi kurumlar›ndan borçlanmak için yeterli bir
kredi de¤erlili¤ine sahip olmayan, özellikle sermaye yap›s› zay›f AMAÇLARIMIZ
s› çeken, küçük ve orta boy iflletmeler taraf›ndan s›kl›kla kullan›l›r. Bu tür kredile-
ve likidite s›k›nt›- AMAÇLARIMIZ
rin teminat›, firman›n ticari itibar›d›r. Baz› ülkelerde, ayr›ca sat›c› mülkiyeti de ko-
runmaya çal›fl›l›r. K ‹ T A P K ‹ T A P
Vadeli mal al›m›, peflin ödeme iskontosundan yararlanma imkan›n› ortadan
kald›r›r. Peflin ödeme iskontosu uygulamada önemli bir yere sahiptir ve iflletme
kârl›l›¤› üzerinde büyük rol oynamaktad›r. Örne¤in 2/10, net T E L 30
E V ‹ Zkoflulu
YON ile mal TELEV‹ZYON
alan bir iflletmenin peflin al›m iskontosundan yararlanma vadesi olan 10’uncu gün-
den sonra, ay sonuna kadar 20 günlük bir ödeme süresi vard›r. ‹flletme 20 günlük
ödeme kolayl›¤›ndan yararlanmak yerine 10. günde ödeme yaparsa %2 iskontodan
yararlan›r. Ancak 30 gün içinde ödeme yapmad›¤› takdirde vade fark› öder. Bu ifl-
lemin y›ll›k maliyetinin gerçekte yüksek oldu¤u da belirtilmelidir.
Örne¤in A iflletmesinin sat›n ald›¤› hammadde tutar› T5000, sat›c›n›n flartlar›
‘’2/10, net/30.” ise iflletme ilk 10 gün içinde 5.000×%98=4.900 ödeyerek iskontodan
yararlan›r ya da iskontodan yararlanmadan 30. güne kadar bekler ve T5000’yi
öder. Likiditesi yetersiz ise banka kredisi kullanarak da iskontodan yararlanabilir.
Her ay al›m yapan bir iflletme için y›lda peflin ödeme iskontolar›ndan yararlanmak
önemli bir getiri sa¤lar (12*%2=%24). Di¤er yandan sat›c› aç›s›ndan kredi maliyeti
(k) ise afla¤›daki formül ile hesaplanabilir:
 İskonto Oranı   360 

k= * 
 100 - İskonto Oranı   Kredi Süresi - İskonto Oranı 
   
2 360 2 360
k= * = *
(100 − 2) (30 − 10) 98 20
k = 0, 3673 = %36, 73
Örne¤in iskonto oran› %3 olursa, maliyet % 55.67 olacakt›r.

Yüksek maliyetine ra¤men küçük ve orta boy iflletmeler sat›c› kredisine s›kça
baflvururlar. Çünkü bu kredilerinin kullan›m› esnektir, herhangi bir formaliteye
ba¤l› de¤ildir. Gereksinim duyuldu¤u anda kredi kullan›labilir, ayr›ca banka kredi-
lerinde oldu¤u gibi baflvuru tarihinden itibaren bir bekleme süresi de yoktur.
Kullan›m› yayg›n ve kolay olmas›na karfl›n sat›c› kedileri neden iflletme kârl›l›¤›n› olum-
suz etkileyebilir? 2
GER‹ SATIN ALMA ANLAfiMALARI (REPO)

Bir menkul k›ymetin belli bir tarihte, belli bir fiyattan geri al›nma taahhüdü ile sa- Repo, bir menkul k›ymetin
geri al›m taahhüdü ile
t›m› repo olarak adland›r›l›r. Repo, tafl›n›r de¤erlerin ifllem bafllang›ç
S O R U valöründen sat›m›d›r. MenkulS k›ymeti
O R U
sat›larak bitifl valöründen geri al›nmas›n› ifade etmektedir. geri satmak üzere alan
taraf›n yapt›¤› ifllem de ters
D‹KKAT repo olarak D ‹ K K A T
adland›r›lmaktad›r.
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Ters repo, bir menkul k›ymetin ifllem bafllang›ç valöründen al›narak, bitifl valö-
ründen geri sat›lmas›d›r. Menkul k›ymeti alan taraf, ödünç vermifl olur ve ald›¤›
k›ymetleri anlaflma ile belirlenen tarihte faizi ile birlikte geri teslim eder. Repo yap-
ma yetkisine sahip arac› kurum ve bankalar repo için portföylerindeki menkul k›y-
metleri kullanabilirler. Repo yapan arac› kurum veya banka repoya konu olan
menkul k›ymeti müflteri hesab›nda saklamaya al›r. Repo’yu di¤er para piyasas›
araçlar›ndan ay›ran en belirgin özellik, bir menkul k›ymetin gerçek vadesinin al›c›
ve sat›c›n›n ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için k›salt›lmas›d›r. Repo ifllemleri ‹.M.K.B. re-
po pazar›nda organize flekilde yürütülür.
Repo vadesi iflletmenin likidite süresi ile kolayca uyarlanabilece¤i için iflletme-
lere likiditenin alternatif getirisinden yararlanma f›rsat› verir. Özellikle faiz oranla-
r›n›n yüksek oldu¤u dönemlerde iflletme kârl›l›¤›na da önemli katk› sa¤lar. Repo,
çal›flma sermayesinin finansman› amac›yla kullan›lan k›sa süreli banka kredileri ile
iflletme alacaklar›ndan tahsilatlar›n k›sa vadeli olarak de¤erlendirilmesinde kullan›-
lan önemli araçlardan biridir.
Repo ifllemlerine konu olabilecek menkul k›ymetler; devlet tahvilleri, hazine
bonolar›, banka bonolar› ve banka garantili bonolar, Kamu Ortakl›¤› ‹daresi ve
Toplu Konut ‹daresince ihraç edilen borçlanma senetleri ile piyasada ya da borsa-
da ifllem gören VDMK d›fl›ndaki di¤er borçlanma senetleri fleklinde özetlenebilir.
Repo iflleminde menkul k›ymetlerin, fiziki teslimi yerine, müflteriye bir makbuz ve-
rilir, varl›klar TCMB’de bloke hesaplarda ya da Takasbank’ta depo edilir. ‹MKB’ye
üye repo yapma yetkisi olan arac› kurum ve bankalar›n kat›ld›klar› bu pazarda
üyeler kendileri veya müflterileri için ifllem yapabilirler.
Gecelik repo ifllemlerinde vade bir gündür. Bu tür repo ifllemlerinde aksi karar-
laflt›r›lmad›kça valör ayn› gündür ve nihai takas ertesi gün gerçekleflir. Valör cuma
günü ise teslimat, takip eden ifl günü olan pazartesi yap›l›r. Belirsiz bir vade için
yap›lan ifllemler aç›k repo olarak bilinir. Sözleflme herhangi bir tarihte taraflardan
biri veya her ikisi taraf›ndan sona erdirilebilir.
ÖRNEK 91 gün vadeli, T2 Milyon nominal de¤erli bir hazine bonosu %10 iskonto oran›y-
la sat›l›yor. Bu hazine bonosu, 20 gün sonra geri al›nmak üzere %11 faizle sat›l›r-
sa, iç iskonto metoduna göre hazine bonosunun sat›fl fiyat› ve geri al›fl fiyat› ne
olur?
Çözüm:
Hazine Bonosunun Nomiinal Değeri

Hazine Bonosunun Satış Fiyatı =
 Vade 
1 + Iskonto
Oranı * 
 360 
2.000.000
Hazine Bonosunun Satış Fiyatı = = 1.951.352
 
1 + 0, 10 * 91 
 360 
Hazine Bonosunun Geri Al›fl Fiyat›= (Hazine Bonosunun Sat›fl Fiyat›+Faiz)
 20 
Hazine Bonosunun Geri Alış Fiyatı = 1.951.352 + 1.95
51.352 * 0, 11 * 
 365
Hazine Bonosunun Geri Al›fl Fiyat›= T1.963.113

Yukar›daki örnek d›fl iskonto yöntemine göre çözülürse;
Hazine Bonosunun Sat›fl Fiyat›= Hazine Bonosunun Nom. De¤eri* (1-‹skonto
Oran› *t)
 91 
Hazine Bonosunun Satış Fiyatı = 2.000.000 ×1 − 0, 10 *  = 1.950.140
 365
Hazine Bonosunun Geri Al›fl Fiyat›= (Hazine Bonosunun Sat›fl Fiyat›+Faiz)

 20 
Hazine Bonosunun Geri Alış Fiyatı = 1.950.140 + 1.95
50.140 * 0, 11 * 
 365
Hazine Bonosunun Geri Al›fl Fiyat›= T1.963.894
MENKULLEfiT‹RME
Varl›¤a dayal› menkul k›ymet (VDMK), alacaklar karfl›l›k gösterilerek menkul k›y-
met ç›kar›lmas› ifllemidir. Özetle, bilançodaki alacaklar kalemi menkul k›ymete dö-
nüflür, bu da menkullefltirme (securitization) olarak bilinir.
Menkullefltirme, gelecekte gerçeklefltirilecek belirli nakit ak›mlar› güvence gös-
terilerek, finansal piyasalardan borçlanma olana¤› sa¤layan bir transformasyon
tekni¤idir. Söz konusu teknik özellikle bankalara kredi veren kamu ya da özel ku-
rulufllara önemli avantajlar sa¤lar. VDMK ç›kar›lmas› iflletmeye likiditenin art›r›lma-
s›, finans kaynaklar›n›n çeflitlendirilmesi ve faiz riskinin azalt›lmas› konular›nda
avantaj sa¤lan›r.
Varl›klar ve alacaklar yat›r›mc›lara sunularak varl›¤a dayal› menkul k›ymet olufl-
SIRA S‹ZDE
turulur. VDMK’n›n en bilinen flekli finansal kurumlar›n gayrimenkul ipote¤i, oto- SIRA S‹ZDE
mobil kredileri ve tüketici kredileri veya senetli alacaklar›n bilançodaki de¤erleri
karfl›l›¤›nda menkul k›ymet ihrac›d›r. Uygulamada; ödeme aktarmal› tahviller (pay-
throughs), varl›¤a dayal› tahviller (asset-backed bonds), varl›¤a dayal› finansman
bonosu ve ayr›cal›kl› pay senedi fleklinde görülen varl›¤a dayal› menkul k›ymetle-
S O R U S O R U
rin kullan›m› yayg›nd›r.
Menkullefltirme uygulamas›nda, iflletmenin varl›klar›n›n bilanço d›fl›na

D ‹ ç›kar›larak
KKAT finans- D‹KKAT
man sa¤lanmas›n›n yan›nda bu varl›klara ait riskler menkul k›ymet yat›r›mc›s›na devredil-
mifl olur. Amerika’da yaflanan mortgage krizi bu flekilde devredilen risklerin tam olarak
anlafl›lamamas›na ba¤l› olarak geliflmifltir.
F‹NANSMAN BONOSU AMAÇLARIMIZ

‹flletmelerin portföylerinde yer alan alacaklar› karfl›l›¤›nda maksimum 2 y›l vadeli AMAÇLARIMIZ
Finansman Bonosu,
firmalar›n k›sa süreli borç
olan menkul k›ymet ihrac›d›r. SPK düzenlemelerine göre; son üç y›lda zarar etme- kaynaklar› içinde genellikle
yen anonim ortakl›klar ve tahvil ihraç s›n›r›n›n yan› s›ra son birK y›la
‹ T AaitP bilançolar›- K ‹ olan
maliyeti en düflük T A P
maksimum bir y›l vadeli
n› kârla kapatan ortaklar bilançolar›n› denetime onaylatmalar› halinde ayn› koflul- menkul k›ymet ihrac›d›r.
larda finansman bonosu ç›karabilirler.
Finansman bonolar›n›; anonim ortakl›klar, mevzuata göreT Eözellefltirme
LEV‹ZYON kapsa- TELEV‹ZYON
m›na al›nanlar dâhil kamu iktisadi teflekkülleri, mahalli idareler ile ilgili özel mev-
zuat uyar›nca faaliyet gösteren kurulufl, idare ve iflletmeler ç›karabilir. Finansman
bonolar›n›n sat›fl›na arac›l›k eden arac› kurumun A serisi bankerlik belgesine sahip
olmas› gerekir. Bonolar; garantisiz (A tipi), ortakl›¤a karfl› taahhüt edilmifl ve ban-
ka kredisi ile desteklenmifl (B tipi) banka garantili (C tipi) Hazine garantisi ile ç›-
kar›lan (E tipi), baflka bir anonim flirketin ödeme garantisi ile ç›kar›lan (F tipi) fi-
nansman bonolar› fleklinde grupland›r›l›r.
Firmalar›n k›sa süreli borç kaynaklar› içinde finansman bonolar› genellikle
maliyeti en düflük olan›d›r. Finansman bonolar› ile iflletme k›sa süreli fon gerek-
sinmelerini nakit olarak karfl›lar. Belirlenen süreler içinde kalmak kofluluyla fir-
man›n y›l içindeki finansman gereksinmelerine uygun olarak süreyi belirleyebil-
mesi finansman bonosunun esnekli¤ini gösterir. Bu özellikleri yat›r›mc›n›n ilgisi-
ni çekmektedir. Finansman bonolar›n› genellikle piyasaya fon arz eden tasarruf
sahipleri, emekli sand›klar› ve hayat sigorta flirketleri taraf›ndan al›n›r. Finans-
man bonolar›n›n büyük kupürler halinde ç›kar›lmas› küçük yat›r›mc›lar›n yarar-
lanmas›n› s›n›rland›r›r.
Finansman bonolar›n›n sat›fl fiyat› basit iç ve d›fl iskonto ya da bileflik iskonto
metodu ile hesaplanabilir. Geçmiflte basit iskontoyla sat›fl fiyat› hesaplan›rken, gü-
nümüzde daha çok bileflik iskonto yöntemi kullan›lmaktad›r.
Finansman bonosu sat›fl fiyat›n›n basit iç iskonto metoduna göre hesaplanmas›;
Finansman Bonosunuun Nominal Değeri

Finansman Bonosu Satış Fiyatı =
 
1 + faiz oran * vade 
 360 

Finansman bonosu sat›fl fiyat›n›n basit d›fl iskonto metoduna göre hesaplanmas›:
 Vade 
Finansman Bonosu Satış Fiyatı = Finansman Bonosunuun Nom Değeri ×1 − faiz oranı * 
 360 
ÖRNEK A iflletmesi T20.000.000’lik finansman bonosunu %15 iskonto oran› ile satmak is-
temektedir. Finansman bonosunun vadesi 1 Haziran 2011 oldu¤una göre 3 Mart
2011’de finansman bonosunun sat›fl fiyat› iç iskonto yöntemine göre ne olur?
Çözüm:
Vade = 90 gün (3 Mart - 1 Haziran)

20.000.000
Satıs Fiyatı = = T19.277.108
 
1 + 0,15 * 90 
 360 
Finansman bonosunun d›fl iskonto ile sat›fl fiyat› ise;
 90 
Satış Fiyatı = 20.000.000 ×1 − 0, 15 *  = 19.250.000
 360 
c: vadeye kadar gün say›s›d›r.

Finansman Bonosunun Bileşik Iskonto Ile Satış Fiyatı = Finansman Bonosunun No min al Değeri
c
(1 + faiz oranı ) 360
Verilen örnekteki finansman bonosunun sat›fl fiyat› bileflik iskonto yöntemi ile
hesaplanacak olursa;
20.000.000
Satış Fiyatı = = 19.313.258
90
(1 + 0,15) 360
Yat›r›mc› aç›s›ndan finansman bonolar›n›n hangi iskonto metodu

SIRAileS‹ZDE
sat›lmas› daha SIRA S‹ZDE
avantajl›d›r? 3
Basit d›fl iskonto yönteminde kullan›lan faiz oran› (iskonto D Ü fi Ü N E L ‹ M iflletmenin D Ü fi Ü N E L ‹ M
D Ü fioran›)
ÜNEL‹M D Ü fi Ü N E L ‹ M
nominal maliyetini yans›t›r. Oysa iflletmenin efektif maliyeti bu faiz oran›ndan da-
ha yüksektir. S O R U S O R U
S O R U S O R U
Nominal de¤er= T20.000.000.
Sat›fl fiyat›= T19.250.000
D‹KKAT D‹KKAT
‹skonto tutar›= T750.000 D‹KKAT D‹KKAT
750.000
Efektif faiz oranı = İskonto tutarı / sağlanan fon tutarı = = 0, 039 = %3, 9
19.250.000
sit karfl›l›¤› ise; (%3,9×4)= %15,6

AMAÇLARIMIZ
Bulunan bu efektif faiz oran› yaln›zca 90 günlüktür. Bu faiz oran›n›n y›ll›k ba-
AMAÇLARIMIZ
Efektif faiz oran› hakk›nda daha fazla bilgiyi Timothy J. Gallagher ve Joseph
K ‹ T AD.PAndrew’in Fi- K ‹ T A P
nancial Management (New Jersey, 2003) kitab›nda (s.570-578) detayl› olarak bulabilirsiniz.
BANKA KRED‹LER‹ TELEV‹ZYON

TELEV‹ZYON
TELEV‹ZYON
TELEV‹ZYON
Bankalar müflterilerine kredi kulland›rmadan önce genellikle kredibilite analizi
yapmaktad›rlar. Müflterinin kredi de¤erlili¤inin belirlenmesinde 5 C kural›ndan
hareket edilebilir: Karakter (character), kapasite (capacity), kapital
‹ N T E R N(capital),
ET temi- ‹NTERNET
natlar (collateral) ve koflullar (conditions). Bu kurala göre firma ‹ N Tde¤erlendirilirken
ERNET ‹NTERNET
öncelikle firma sahip ve yöneticilerinin karakterine bak›lmaktad›r. Çünkü karakte-
ri ve kapasitesi uygun olmayan müflterilerin kredilendirilmesi risk tafl›maktad›r. Ka-
pital yetersiz olsa da teminat al›narak müflteriler kredilendirilebilir.
Ticari bankalar taraf›ndan müflterilere sunulan krediler de¤iflik aç›lardan s›n›f-
land›r›labilir. Örne¤in, nakdi ve gayri nakdi olarak niteliklerine göre s›n›fland›rma
yap›labilir. Güvence esas›na göre teminatl› ve teminats›z ve süre aç›s›ndan k›sa, or-
ta ve uzun vadeli ayr›mlar› kullan›labilir. Krediler kullan›m amaçlar›na ba¤l› olarak
tüketim, yat›r›m ve iflletme kredileri fleklinde grupland›r›labilir. Kredileri ayr›ca kul-
lanan sektörlere ve kullan›ld›klar› alanlara göre de s›n›fland›rmak mümkündür. Ti-
cari bankalar taraf›ndan kulland›r›lan krediler afla¤›da özetlenmifltir.
Nakdi Krediler
Belirli bir vade sonunda faizi ile birlikte geri al›nmak üzere tüzel ve gerçek kiflile-
re bankalar taraf›ndan kulland›r›lan kredilerdir. Nakdi kredi kulland›r›l›rken ban-
kalar ilgili komisyon oran›na göre al›nan ücretin yan› s›ra, banka ve müflteri iliflki-
lerine göre kendi inisiyatiflerini kullanarak ipotek, çek veya kefalet gibi teminatlar
isteyebilirler.
Nakdi krediler türlerine göre öncelikle tüketici kredileri ve ticari krediler olmak
üzere ikiye ayr›l›r. Ticari krediler firmalar›n kulland›¤› krediler olup borçlu cari he-
sap, spot kredi, dövize endeksli kredi, iflletme kredileri, alt›n kredisi, döviz kredi-
si, iskonto kredisi, ve kredili mevduat hesab› fleklinde sunulabilirler.
Ülkemizde, 1980’li y›llarda kat›l›m bankas› statüsünde olan ve ‹slami esaslara

göre çal›flan Özel Finans Kurumlar› kurulmufltur ve bu kurumlar giderek yayg›n-
laflmaktad›r. Bu kurumlara daha çok, faize karfl› isteksiz iflletmeler ya da yat›r›m-
c›lar yönelmektedir. Bu kurumlar, üretim faaliyetlerinin desteklenmesi fleklinde,
firmalar›n ihtiyaç duyduklar› hammadde, malzeme ve ekipmanlar› peflin sat›n
alarak yine bu firmalara vadeli satmak suretiyle önemli bir finansman kayna¤›
sa¤lamaktad›rlar.
Cari Hesap Kredisinde banka, müflterisine belirli bir limite kadar kredi açar;
müflteri ise gereksinmelerine göre hesaptan para çeker, kredi de bu flekliyle bir ca-
ri hesap üzerinden yürütülür. Daha çok k›sa süreli olan cari hesap kredisi, genel-
likle çal›flma sermayesi gereksinmesinin karfl›lanmas›nda kullan›l›r.
Bankac›l›kta genifl bir uygulama alan› olan cari hesap, bir kredi olmaktan çok
bir bankac›l›k tekni¤ini ilgilendiren hesaplaflma fleklidir. Di¤er kredi türleri aç›lm›fl
bir cari hesaba aktar›larak buradan kulland›r›labilir. Ancak müflteriye aç›lan hesap-
ta limitin afl›lmas›na izin veriliyorsa bu durumda bir cari hesap kredisinden söz edi-
lir. K›sacas› cari hesap, sürekli iflleyen formal, k›sa süreli, kay›tl› bir kredi sistemi
olup daha çok afla¤›daki konular için kulland›r›l›r:
• ‹flletme malzemesi,
• Sezon kredisi,
• Ara (köprü) kredisi,
• Geçici likidite darbo¤az›n›n finansman›.
Ticari bankalar baz› kredileri kredi de¤erlili¤ine güven duyulan kefil ya da ke-
filler ve müflterinin kendisinin olmak üzere, en az iki imza karfl›l›¤›nda kulland›r›r-
lar. Borçlu cari hesap fleklinde çal›flan bu kredi, ço¤u banka taraf›ndan baz› temel
flubeler hariç genel müdürlü¤ün iznine tabidir. Burada müflterinin ve kefilin itiba-
r›, ticari deneyim ve karakteri ve ifl konusunun niteli¤i gibi faktörler özenle incele-
nir. Bu amaçla alacak senetleri, emtia ve menkul k›ymetler s›kça kullan›lmaktad›r.
Güvenilir müflterilere sunulan k›sa süreli kredilerin önemli bir bölümü aç›k kre-
di fleklinde kulland›r›l›r. Sadece müflteri imzas› karfl›l›¤›nda sunulan krediler, cari
hesap fleklinde çal›fl›r. Bu krediler uygulamada daha çok ihracat haz›rl›k, akreditif
teminat› ve kasa kolayl›¤› fleklinde kulland›r›l›r. Teminats›z olmalar› nedeniyle risk-
li diye düflünülür, ancak sadece seçkin müflterilere sunuldu¤undan risk, müflteri
seçimiyle elimine edilir. Bu amaçla müflterinin uzun bir ticari geçmifle sahip olma-
s›, kamuoyundaki itibar›, rekabet yetene¤i, likiditesi ve iflinde deneyimli olmas› gi-
S O R U S O R U de¤erlendirilir.
bi konular özenle
D‹KKAT Güvenilir müflterilere

D ‹ K K A T sunulan aç›k krediler uygulamada ço¤unlukla, ihracat haz›rl›k, ak-
reditif teminat› ve kasa kolayl›¤› fleklinde kulland›r›l›r.
Zaman içinde de¤eri düflmeyen, fiyat› istikrarl› ve kolayca paraya dönüfltürüle-
bilen varl›klar›n rehini karfl›l›¤›nda da kredi kulland›r›lmaktad›r. Muhtemel de¤er
AMAÇLARIMIZ

düflmesineAMAÇLARIMIZ
karfl› banka lehine % 20- 30 marj uygulan›r. Borçlu cari hesap fleklinde
aç›lan senetler karfl›l›¤› kredinin genifl bir uygulama alan› vard›r. Bu amaçla vade-
si en çok 181 gün olan bonolar yayg›n olarak kullan›l›r. Ayr›ca kabul edilmifl poli-
K ‹ T A P çeler de teminata
K ‹ T A al›nabilir.
P Çekler ise görüldüklerinde ödenmeleri gerekti¤inden
teminata kabul edilmez.
Söz konusu varl›klar›n rehinde kullan›labilmesi için afla¤›daki özellikleri tafl›ma-
TELEV‹ZYON s› gerekmektedir:
TELEV‹ZYON
• ‹tfa edilmemifl olmas›,

• Üzerine mahkemece ödeme yasa¤› konulmam›fl olmas›,
• Nama yaz›l› olanlar›n ait olduklar›n kurulufllar›n defterine kaydedilmifl olmas›.
Bu tür kredilerde müflteriden faizin yan› s›ra muhafaza ve kontrol komisyonu
ile kupon tahsil komisyonu da al›n›r.
Firmalar yurt içi bankalardan kredi kullanabildikleri gibi yurt d›fl› bankalardan
da kredi kullanabilmektedirler. Bankalar firmalara sunduklar› kaynaklar› sermaye
yeterlilik rasyolar›na uygun olarak geniflletebilirler. 2008 finansal krizi ertesinde
Avrupa’da borç krizi gündeme gelmifltir. Bankalar›n sermaye yeterlilik rasyolar›n›
yükselterek daha risksiz bir yap›ya eriflmeleri hükümetler taraf›ndan arzulanmak-
tad›r. Sermaye yeterlilik oranlar›n›n yükseltilmesi bankalar›n firmalara kulland›r-
d›klar› kaynaklar›n azalmas›na yol açabilir.
Avrupa bankalar›n›n son zamanlardaki likidite sorunu iflletmeleri nas›l

SIRA etkiler?
4
Spot Kredi
D Ü fivadesi
Firmalar›n k›sa süreli nakit ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için ald›¤›, Ü N E L ‹ M geldi¤inde D Ü fi Ü N E L ‹ M
tek seferde ödemesi yap›lan kredilerdir. Spot kredilerde müflteri istese de ara öde-
me yapamaz. Spot kredilerin tutar›, uygulanacak faiz oran› ve vadesi,
S O R Ukredinin kul- S O R U
land›r›ld›¤› tarihteki piyasa koflullar› ve firma ile yap›lan görüflmeler sonucunda
saptan›r ve kredinin süresi boyunca de¤iflmez. Faiz oran›n›n hesap aç›l›fl›nda sabit-
D‹KKAT D‹KKAT
lenmesi ile vade sonunda ödenecek faiz tutar› belli oldu¤u için nakit yönetimine
yard›mc› olur.
Spot krediler maksimum 360 güne kadar kullan›labilir. Ancak SIRA spot
S‹ZDEdöviz kredi- SIRA S‹ZDE
lerinde vade 18 aya kadar ç›kabilir. Faiz ödemeleri, kredinin vade sonunda olabi-
lece¤i gibi, kullan›m tarihinden itibaren üçer ayl›k dönemlerin sonunda da yap›la-
AMAÇLARIMIZ
bilir. Döviz kredilerinde oldu¤u gibi, taahhüt kapamas› yap›ld›¤› takdirde; vergi,
resim, harç ve fon muafiyeti içerir. Spot krediler vade tarihi geldi¤inde bafllang›çta
AMAÇLARIMIZ
belirlenen anapara ve faiz tutar›n›n tamam› ödenerek kapat›l›r. K ‹ T A P K ‹ T A P
‹fltira-‹skonto Kredileri
Ticari ifllemden do¤mufl ve henüz vadesi gelmemifl ticari senetlerin nakde çevrile-
bilmesine olanak sa¤layan bir kredi uygulamas›d›r. Kredi, çek/senedin bankaya
verilifl tarihinden vade sonuna kadar geçecek süre için, çek/senet tutar› üzerinden
hesaplanan faiz, komisyon, Kaynak Kullan›m› Destekleme Fonu (KKDF) ve Banka
Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) düflüldükten sonra kalan ‹ tutar
N T E R Nödenerek
ET kul- ‹NTERNET
land›r›l›r. Uygulamada bankalar senetlerini portföylerinde tutmak yerine Merkez
Bankas›’na reeskont ettirmeyi tercih ederler. Böylece bankalar, bir yandan kredi
kapasitelerini artt›rarak ek gelir kaynaklar› elde ederken, di¤er yandan müflteri ge-
reksinmelerini de karfl›layarak gelecekte ifl yapma olana¤› sa¤lar.
Uygulamada senet k›rd›r›lmas› olarak bilinen iskonto ifllemi, bankalarca süresi
henüz dolmam›fl poliçe, bono gibi k›ymetli evraklar›n vadesine kadar olan faiz ve
komisyonlar›n düflülmesinden sonra bedelinin müflteriye peflin olarak ödenmesi-
dir. Bu amaçla senetlerin iskontoya uygun olmas› ve ayr›ca flekil flartlar› bak›m›n-
dan herhangi bir eksikli¤inin olmamas› gerekir. ‹skonto kredisinin sunulabilmesi
için ayr›ca, para ve sermaye piyasalar›ndaki faiz oranlar›, senedin kalitesi ve tuta-
r›, müflterinin banka aç›s›ndan önemi, yerel rekabet durumu ve bankan›n likidite
yap›s› gibi noktalar›n da dikkate al›nmas› gerekir.
SIRA S‹ZDE Bu krediSIRA

türü S‹ZDEçek/senet portföyü genifl olan firmalara k›sa süreli nakit gereksi-
nimlerini gidermek için henüz vadesi gelmemifl çek/senetlerinin iskontosu karfl›l›-
¤› nakit kredi olana¤› sa¤lar. Ödeme yerinin belediye s›n›rlar› dahilinde olup olma-
mas›, senetlerin iskonto veya ifltira yoluyla kabul edilmesini belirler. Ayr›ca, kredi-
ye konu olan çek/senedin ticari bir ifllemden do¤mufl olmas› ve senetlerin temlik
S O R U S O R U
cirosu ile devredilmesi gerekir.
D‹KKAT Çek/senedin Dk›rd›r›lmas›nda
‹KKAT ödeme yapan banka ile borçlu ayn› il s›n›rlar› içerisindeyse
iskonto ifllemi de¤ilse ifltira ifllemi söz konusudur.
Rotatif Nakit Krediler
S O R U Belirlenen vade S O ve R U limit içinde kal›nmak flart›yla firman›n, imza ve/veya nakit kar-
AMAÇLARIMIZ
D‹KKAT

fl›l›¤›nda, istenen
AMAÇLARIMIZ
k›smen veya Dtamamen‹KKAT
zaman ve miktarda para çekmesine, istendi¤i zaman ise krediyi
kapatmas›na olanak veren avans niteli¤indeki (borçlu cari
hesap fleklinde çal›flan) kredi türüdür. Vadesinden önce kapat›labilme özelli¤i, fir-
K ‹ T A P malara likidite
K ‹ Tkolayl›¤›
A P sa¤lar ve finansman giderlerinin azalt›r. Faiz ödemeleri ge-
nellikle 3 ayda bir kredi kapamas› s›ras›nda yap›l›r. Kredi sadece firma ad›na im-
zalanan genel kredi sözleflmesi teminat› ile ve kefil/kefiller al›narak verilebilece¤i
T EAMAÇLARIMIZ
LEV‹ZYON

gibi, gayrimenkul
L E V ‹ Z Y Oipote¤i
T EAMAÇLARIMIZ N veya hisse senedi, tahvil vb. menkul de¤erler, vadeli
mevduat ya da senet ve/veya çek karfl›l›¤›nda da kulland›r›labilir.
K ‹ T A P Rotatif krediler
K ‹ ile
T ilgili
A P detayl› bilgiye Lawrence J. Gitman’›n Principles of Managerial Fi-
nance (Boston, 2002) kitab›ndan (s.643-646) ulaflabilirsiniz.
TELEV‹ZYON Prefinansman
T E L E V ‹ Z Y OKredisi
N
Ticari bankalar uluslararas› ticaretin finansman›nda kullan›lmak üzere müflterileri-
ne akreditif ve prefinansman ile ihracat ve döviz kredileri kulland›r›rlar. Yurt d›fl›n-
dan mal ithal eden müflterilerinin akreditif avans ödemesini üstlenirler. Böylece
‹NTERNET ‹ N T E R N Eile
akreditifin aç›lmas› T mal›n yurda gelmesine kadar geçen süredeki finansman ih-
tiyac›n› karfl›larlar. Ayn› flekilde yurt d›fl›na yap›lacak ihracat›n üretimini gerçeklefl-
tirmek için müflterilerine borçlu cari hesap fleklinde çal›flan ticari senet ve vesaik
karfl›l›¤› kredi kulland›r›rlar.
Prefinansman kredisi, iflletme veya onun ad›na hareket eden bankan›n yurt-
d›fl›ndan sa¤lad›¤› döviz kredilerinin vadeleri sonunda tekrar döviz olarak geri
ödenebilmesi için bankan›n verdi¤i bir garanti olarak tan›mlanabilir. Bu kredi-
lerin vadeleri genellikle en fazla 1 y›l olarak uygulan›r. Prefinansman kredisi her
fleyden önce onaylanmas› gerekli kredilerdir ve ayr›ca muhabir banka kullan›-
m›n› gerektirir.
Prefinansman kredileri, ihracat ve döviz kazand›r›c› faaliyetlerle ilgili mal ve
hizmet al›m›n›n finansman›nda kullan›lmak üzere, firmalarca bizzat yurt d›fl›ndaki
al›c›dan veya uluslararas› piyasalardan sa¤lanarak, Türkiye’deki bankalar veya özel
finans kurumlar› arac›l›¤›yla (garanti verilerek veya verilmeden) yurda getirilerek
al›fl› yap›lmak suretiyle kulland›r›l›r. Döviz olarak kulland›r›lamayan bu kredilerin
anapara, faiz v.b giderleri, ihracat bedelleri, ihracat say›lan sat›fl ve teslimler ile dö-
viz kazand›r›c› faaliyetlerden sa¤lanan bedellerle ödenmek zorundad›r. Sözkonu-
su kredi kullan›m›na ticari bankalarca garanti verilerek ya da verilmeden arac›l›k
edilir. Prefinansman kredisi iflletmelere afla¤›daki avantajlar› sa¤lar:
• ‹hracat› önceden finanse etme olana¤›,

• Sa¤lad›¤› döviz girdisine oranla maliyet avantaj›,
• T esas›na dayal› kredilere göre maliyet avantaj›,
• Süresinden önce hesab›n kapat›lmas› halinde faizsiz döviz kullanma olana¤›,
• ‹hraç bedellerinin tahsil edilmesiyle kapat›labilmesi.
Döviz Kredileri ve Dövize Endeksli Krediler

‹hracata dönük sat›fllar› ile döviz kazand›r›c› faaliyetlerin finansman› amac›yla ifllet-
meler k›sa vadeli döviz kredileri kullanabilirler. Bir döviz cinsi üzerinden faiz be-
lirlenerek al›fl› yap›l›r ve T olarak kulland›r›l›r. Döviz kulland›r›lmas› özel flartlara
tabidir. ‹hracat taahhüdü içerdi¤i için KKDF ve BSMV’den istisna edilir. Spot ya da
rotatif olarak kulland›r›lmas› mümkündür. Rotatif kullan›m›nda faiz tahakkuku
özel durumlar d›fl›nda 3’er ayl›k dönemler halinde gerçeklefltirilir.
Döviz sa¤lay›c› projelere verilmesi aç›s›ndan ihracat kredisine benzemektedir.
Aralar›ndaki en önemli fark; ihracat kredisi T olarak aç›l›rken, döviz kredisinin dö-
viz ve T olarak kulland›r›labilmesidir. Döviz kredisi, dövize dönüflü olan ifllemlerin
finanse edilmesi için kulland›r›l›r ve kredi anaparas› ile faizlerinin dövizle ödenme-
si gerekir. Döviz kredisi faiz oran›, banka ile müflteri aras›nda serbestçe kararlaflt›-
r›l›r. Döviz kredisinin maliyeti afla¤›daki gibi formüle edilebilir:
k=Libor+Spread+Banka Ücret ve Komisyonu
Kredinin anapara ve faiz ödemeleri vade içinde genellikle döviz kazand›r›c› ifl-
lemlerle kapat›l›r.
Dövize Endeksli Krediler, limiti belli bir döviz cinsine endekslenen ve bu limit-
le s›n›rl› olarak borçlanma tarihindeki döviz al›fl kurlar› üzerinden T olarak öde-
nen, geri ödemesi ve faizi endekslenen döviz cinsi ve tutar›naD Ügöre fi Ü N E Lhesaplanarak
‹M D Ü fi Ü N E L ‹ M
T olarak tahsil edilen kredilerdir. Döviz kredilerinden farkl› olarak ihracat taahhü-
dü söz konusu olmad›¤›ndan taahhüt aç›¤› ve yapt›r›m yoktur. S O R U S O R U
Eximbank Kredileri
‹hracat›n gelifltirilmesi ve ihracatç›ya daha düflük maliyetli fon kayna¤› D ‹ K K A T sa¤lanmas› D‹KKAT
amac›yla Türkiye ‹hracat Kredisi Bankas› A.fi. (Eximbank) taraf›ndan haz›rlanan
çeflitli kredi paketleri bankalar arac›l›¤› ile ihracatç›lara, ihracat SIRAtaahhüdü
S‹ZDE karfl›l›- SIRA S‹ZDE
¤›nda kulland›r›l›r.

Eximbank kredileri vergi, resim, harç ve fondan muaf olduklar› için ihracatç›la-
ra düflük maliyetli fon imkân› sa¤lar. Bu nedenle di¤er ihracat AMAÇLARIMIZ
kredilerine oranla AMAÇLARIMIZ
faiz avantaj› vard›r. Kredi, mal sevkinden önce Türk Liras› ya da döviz olarak kul-
lan›labilir. Sektörel d›fl ticaret flirketleri, imalatç›lar, imalatç›-ihracatç›lar ve ihracatç›
firmalara, Türk menfleili mallar›n serbest dövizle, kesin olarak ihrac› taahhüdü kar-
fl›l›¤›nda, Free On Board (FOB) ihracat taahhüdünün % 100’ünün TCMB döviz al›fl
kuru üzerinden hesaplanan T karfl›l›¤› kadar kulland›r›labilen, kullan›m koflullar›
ve faiz oran› Eximbank taraf›ndan belirlenen Eximbank kaynakl› krediler ticari
bankalarca kulland›r›l›r.
Firmalar›n yararlanabilece¤i Eximbank kredi olanaklar›n›n güncel

‹ N T Eolarak
R N E T takibi için ‹NTERNET
http://www.eximbank.gov.tr/ adresinden yararlanabilirsiniz.
Genellikle uçak, gemi al›m›, nükleer enerji santrali yap›m› ve kurulmas› gibi
uzun zaman alan büyük sanayi tesislerinin finansman›nda do¤rudan krediler kul-
land›r›l›r. Küçük ve orta boy firmalara ise ihracat›n›n özendirilmesi amac› ile bir y›l-
dan k›sa vadeli iskontolu krediler kulland›r›l›r. Öte yandan Eximbank, ticari banka-
lar›n riskli olmalar› nedeniyle kredilendirmedikleri müflterilerinden uygun gördük-
leri lehine garanti vererek ithalatç›n›n kredi almas›n› sa¤lamaktad›r. Türk Eximbank,
kredi ve sigorta hizmetlerini bir organizasyonda birlefltirerek ihracatç›ya hizmeti bir
bütün olarak sunmaktad›r. ‹hracat› desteklemeyi amaçlayan Eximbank ticari banka-
lar›n sundu¤u finansal hizmetlerin tamamlay›c›s› rolü ile onlarla uyum içinde çal›fl-
makta, bölgesel ticaretin ve Türki Cumhuriyetler ile iliflkilerin geliflmesine ve küçük
orta boy iflletmelerin rekabet gücünün artmas›na önemli bir katk› sa¤lar.
SIRA S‹ZDE ‹flletmelerinSIRA

Eximbank
S‹ZDE kredilerine yo¤un ilgisinin nedeni nedir?
5
D‹⁄ER KISA SÜREL‹ KAYNAKLAR
D Ü fi Ü N E L ‹ M FaaliyetlerdenD Ü fi Ü sa¤lanan
NEL‹M kaynaklar, iflletme ile ilgili kifli ya da kurumlar aras›nda
paylaflt›r›l›r. Oluflan bu gelirler üzerinden ödenecek vergi, kâr pay› ve ücretler be-
S O R U lirli bir süre Ssonra
O R U ilgili hesaplara aktar›l›r. ‹flletmeler devletten vergi iadesi niteli-
¤inde ya da baz› istisna muafiyetlerden yararlanabilirler. Müflterilerden al›nan
avans ya da bayilerden al›nan depozito ve teminatlar da bu gruptaki finansman
D‹KKAT D‹KKAT
olanaklar› aras›nda yer al›r.
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDEgenel olarak aç›lan kredinin bir defada verilmesi ve süresi so-
Avans ödemesi,
nunda bir defada geri ödenmesi koflulu bulunan kredi biçiminde tan›mlanabilir.
Avans kredisinde müflteri kredi olarak kendine tan›nan tutar›n tümünü bir defada
AMAÇLARIMIZ
S O R U
bankadan çekece¤i için kredi ihtiyac›n› bu yolla karfl›laman›n baz› sak›ncalar› olabi-
AMAÇLARIMIZ
lir. Aç›lan kredinin tümünün kullan›lmad›¤›, buna karfl›n toplam kredi tutar› üzerin-
S O R U gerekti¤inde, bu kredi iflletmeye ek bir finansal yük getirecektir.
den faiz ödenmesi
D‹KKAT Avans kredilerinde
D ‹ K K A müflteri
T kendisine tan›nan kredinin tümünü bir defada çekmek zorun-
dad›r. Faiz ödemesi ise toplam kredi tutar› üzerinden yap›ld›¤›ndan, kredinin tümü kulla-
TSIRA
E L E VS‹ZDE
‹ZYON
n›lmad›¤›nda, kullan›lan kredi iflletmeye ek bir finansal yük getirecektir.
TELEV‹ZYON
SIRA S‹ZDE
‹flletmeye mal-hizmet ya da fayda sunanlara, bunlar›n bedeli hemen ödenme-

AMAÇLARIMIZ
‹NTERNET yip belirli AMAÇLARIMIZ
bir süre sonra transfer edilebilir. Müflterilerden tahsil edilen KDV, öde-
necek gelir‹ Nvergisi
T E R N E Tve çal›flanlar için yap›lan sigorta kesintileri belirli bir süre sonra
ilgili kurum hesab›na yat›r›l›r. Bunlar kendili¤inden oluflan kaynaklard›r. ‹flletme
K ‹ T A P belirtilen süre
K ‹ içinde
T A P bu kaynaklardan yararlan›r. Özellikle genifl bir bayi a¤› ile ça-
l›flan firmalar, bayilerden nakit teminat veya depozit alarak faaliyetlerin finansma-
n›nda kullan›rlar. Holding ya da flirketler grubu fleklinde organize olan kurulufllar
TELEV‹ZYON aras›nda sürekli
T E L E V ‹ Znakit
Y O N ya da fon transferi olur. Özellikle likiditesi güçlü olan ana
flirket daha çok yeni kurulufllar› finanse eder.
Takas (barter), mal›n mal ile de¤iflimine dayanan bir yöntemdir. Bu ödeme
fleklinde para kullan›lmaz. Sat›c›lar satt›klar› mal›n de¤eri kadar karfl› taraftan mal
al›rlar. Takas›n geliflmifl bir flekli olan “kliringde” ise ülkeler aras›nda bu yönde bir
anlaflma düzenlenir ve ifllemler kliring ofisi ile merkez bankas›n›n denetiminde
gerçekleflir. Sat›c› firman›n ithalatç› ülkeden alacaklar›n› mal olarak tahsil etmesi
aktarma ticareti (switch trading) olarak bilinir. Uygun mal bulunmamas› duru-
munda ise bu hak baflka bir ülkeye aktar›labilir.
Dengeleme (offset) anlaflmalar› geliflmifl ülkelerin az geliflmifl ülkelere ileri tek-
noloji gerektiren mallar›n sat›fl›n› özendirmek için kullan›l›r. Mal› satan ülke, itha-
latç› ülkeye döviz tasarrufu sa¤lay›c› yönde yard›mc› olur, böylece döviz rezervle-
ri dengelenir.
Geri -al›m (buy back), dengelemenin baflka bir versiyonudur. S OBurada

R U ihraç edi- S O R U
len mallar›n bedeli, bu mallar arac›l›¤› ile gerçeklefltirilecek üretimin sat›n al›nma-
s›yla ödenir. Bu yöntemde üretici kurulufl, mallar› alarak alaca¤›n› D ‹ K Ktahsil
A T eder. Ge- D‹KKAT
ri al›ma benzer olarak, ihracatç›n›n satt›¤› mallar karfl›l›¤›nda, ithalatç› ülkeden be-
lirlenmifl sürede mal›n sat›n ald›¤› yöntem ise karfl› sat›n alma (counter purchase)
olarak bilinir.
‹thalat ve ihracat ifllemleri olan iflletmeler çeflitli ödeme kolayl›klar›ndan da ya-
rarlanabilirler. Ba¤l› ticaret (counter trade) flekilleri aras›nda yer
AMAÇLARIMIZ
fl› al›m ve dengeleme yöntemlerinden flirketler zaman zaman yararlanabilirler.
alan aktarma, kar- AMAÇLARIMIZ
Ba¤l› ticaret hakk›nda detayl› bilgiyi Cheol S. Eun ve Bruce G. Resnick’in

K ‹ T International
A P Fi- K ‹ T A P
nancial Management (New York, 2004) kitab›nda (s.451-453) bulabilirsiniz.
Gayri Nakdi Krediler TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON

Herhangi bir iflin yap›lmas›n›, mal teslimini veya borç ödemesini taahhüt eden ifl-
letmelerin, bu taahhütlerini kararlaflt›r›lan koflullara uygun olarak yerine getirecek-
lerini veya borçland›klar› paralar› vadelerinde ödeyeceklerini güvenceye almak
‹ N T E Rverilmesi
üzere, bankaca karfl› tarafa hitaben taahhütte bulunulmas›, garanti NET tarz›n- ‹NTERNET
da kulland›r›lan parasal olmayan kredilerdir.
Teminat Mektuplar›
Teminat mektubu, borçlunun alacakl›ya karfl› üstlendi¤i yükümlülü¤ün yerine ge-
tirilmesini garanti etmek üzere, ticari bankalar taraf›ndan alacakl›ya hitaben düzen-
lenen bir taahhüttür. Yurt içinde ya da yurt d›fl›nda yerleflik gerçek ya da tüzel ki-
fliler lehine bir mal›n teslimi, bir iflin yap›labilmesi ya da bir borcun vadesinde
ödenmesi vb. konularda yüklenimin yerine getirilememesi halinde, belirli bir tuta-
r›n kay›ts›z flarts›z ödenmesinin bir mektupla taahhüt edildi¤i kredi uygulamas›d›r.
Teminat mektubu ile ticari bankalar, borçlunun üstlendi¤i yükümlülü¤ün ala-
cakl› ile aralar›ndaki sözleflme koflullar›na uygun olarak yerine getirilmemesi halin-
de, alacakl›n›n talebi üzerine teminat mektubunda yaz›l› olan tutar› alacakl›ya öde-
meyi taahhüt eder. Benzer flekilde yurt d›fl› ticari ifllemlerde, yurt d›fl›ndaki muha-
taba olan taahhütlerin yerine getirilmesi hakk›nda harici garanti mektubu, düzen-
lenir. Taahhüdün süresi içinde ve taraflar aras›ndaki sözleflmeye uygun olarak ye-
rine getirilmemesi durumunda talep edilen bedel muhataba ödenir. ‹flin niteli¤ine
göre, süreli ya da süresiz olarak düzenlenebilen teminat mektuplar› için müflteri-
den faiz yerine, mektubun vadesi ve türüne göre belirlenen oranlar üzerinden,
özel durumlar d›fl›nda 3 ayda bir teminat mektubu komisyonu tahsil edilir.
‹flletmenin kredibilitesini gösterdi¤i için nakit teminat vermeden ifl yapabilme-
ye olanak sa¤lar. Muhatap için de, iflin tamamlanmamas› olas›l›¤›na karfl› banka
güvencesi içermesi bak›m›ndan güven ve rahatl›k sa¤lar.
Kabul Kredisi (Banka Kabulleri)

‹thalat ifllemlerinde, ithalatç›n›n mal bedelini vadeli ödemek istemesi; ihracatç›n›n
da, ithalatç›n›n bankas›ndan, öngörülen vade sonunda mal bedeline iliflkin öde-
menin yap›laca¤›n›n garanti edilmesini istedi¤i durumlar olabilir. Kabul (aval) kre-
disi, ithalatç› firman›n mal› teslim ald›ktan sonra, sat›c› ile anlaflt›klar› ve poliçe
üzerinde belirtilen tarihte ödeme yap›lmas›n› içerir. Akreditifli, vesaik veya mal
mukabili olmak üzere yap›labilecek kabul kredili ödeme fleklinde, düzenlenecek
poliçelerin vadeleri kabul tarihinden bafllayarak herhangi bir süre ile s›n›rl› olmak-
s›z›n serbestçe belirlenir.
Kabul kredisi, döviz darl›¤› çekilen dönemlerde, bankalar›n özellikle d›fl ticare-
tin finansman› için ithalatç› firmalara açt›klar› bir kredi türüdür. Banka parasal öde-
me yerine, belirli bir limite kadar müflterisi taraf›ndan üzerine çekilecek poliçeleri,
kabulüne iliflkin aç›klama yazarak, itibar›n› lehdar›n emrine sunar. Kredi aç›l›rken
kabul edilen senetlerin vadelerinde müflteri taraf›ndan ödenece¤i ya da karfl›l›kla-
r›n›n denklefltirilece¤i beklenir. ‹ç iliflkiye göre poliçenin ödeme yükümlülü¤ü
müflteriye, üçüncü kifliler karfl›s›nda ise bu yük gere¤inde bankaya aittir.
Kabul kredisi bir ithalat kredisi niteli¤i tafl›makla birlikte, ifllemde ihracatç› tara-
f›ndan ithalatç› üzerine çekilen bir poliçe söz konusudur. Sat›c› mal bedelinin
ödenmesini garantilemek için ithalatç›n›n bankas›n›n poliçeyi kabul etmesini ister.
Poliçenin banka taraf›ndan kabul edilmesi ve vadesinde ödemenin garanti edilme-
si krediyi oluflturur. ‹hracatç› ve ithalatç›n›n aralar›ndaki anlaflmaya göre mal bede-
li, yüklemeden sonra 3 ay, 6 ay ve 9 ay gibi vadelerde ödenebilir. Banka kabul kre-
SIRA S‹ZDE dili vesaik ve
SIRAmal mukabili ithalatlarda borçlusu olarak kabul edilen poliçelere aval
S‹ZDE
vererek poliçenin vadesinde ödenece¤ini müflteri ad›na garanti eder. Böylece ban-
kadan al›nan aval garantisi ile ödeme yapmadan, vadeden önce mal› çekme ola-
na¤›na sahip olunur.
Kabul kredisi sayesinde ihracatç› yeterli bilgiye sahip olmad›¤› ülke d›fl›ndaki
S O R U müflterisininS ödeme
O R U yap›p yapmayaca¤› konusunda tereddüt etmeden ve siyasi
otoritenin alabilece¤i d›fl ticareti k›s›tlay›c› önlemler sonucunda sat›fl iflleminin ba-
D‹KKAT
flar›s›z olmas›na
D‹KKAT
yol açacak olumsuzluklardan çekinmeden sat›fl ifllemini gerçeklefl-
tirebilir. Ödemenin gelecek bir tarihte yap›lmas› imkan› ise kabul kredisinin itha-
latç› aç›s›ndan avantajl› yönünü oluflturur. Aksi durumda ihracatç›n›n üstlenmifl ol-
du¤un riskin önlenmesi için ödemenin sevkiyattan önce yap›lmas› söz konusudur,
bu hem önceden peflin ödeme yap›lm›fl olmas› nedeniyle ithalatç›n›n risk üstlen-
SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ

mesine hem SIRAdeS‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
mas›na sebep olur.
ithalatç›n›n yapt›¤› erken ödemeleri finanse etme ihtiyac›n›n do¤-
K ‹ T A P Kabul kredisinin
K ‹ T sa¤lad›¤›
A P faydalar ve poliçelerin iflleyifli konusunda detayl› bilgiye Halil
Seyido¤lu’nun Uluslararas› ‹ktisat (‹stanbul, 2003) kitab›ndan (s.650-655) ulaflabilirsiniz.
S O R U S O R U
D‹KKAT Para piyasas›Dgeliflmifl
‹ K K A T ülkelerde bu poliçeler, ihracatç›lar taraf›ndan iskonto edilerek mal
bedellerinin vadesinden önce tahsil edilmesi sa¤lan›r. Böylece ihracatç›lar, vadeli mal sa-
SIRA S‹ZDE
t›fllar›n› kolayca finanse ederler.
SIRA S‹ZDE
Referans Mektuplar›
AMAÇLARIMIZ

GenellikleAMAÇLARIMIZ
inflaat ve taahhüt iflleri ile u¤raflan kredili müflterilerden, ifle yetecek kre-
di ve nakit gücüne sahip olup olmad›klar›n› saptamak amac›yla referans mektupla-
r› istenebilir. ‹fl için ihtiyaç duyulmas› halinde bankan›n ilgili birimine baflvurularak,
K ‹ T A P K ‹ T para
T ya da yabanc› A P üzerinden iflletmeye referans mektubu düzenlenebilir.
ULUSLARARASI T‹CARETTE ÖDEME fiEK‹LLER‹

TELEV‹ZYON Sat›c› ile al›c›n›n
T E L E V ‹ Z Yfarkl›
O N ülkelerde bulunmalar›, birbirlerini yeterince tan›mamalar›,
ülkelerinin farkl› ekonomik yap›lar› ve ülkeleraras› mesafeler gibi özellikler ulusla-
raras› ticaretin daha riskli olmas›na neden olur ve bu durum farkl› ödeme yöntem-
leri kullan›lmas›n› gerektirir. Uluslararas› ticarette kullan›lan ödeme yöntemleri;
peflin ödeme, mal mukabili ödeme, vesaik mukabili ödeme ve akreditif olarak
özetlenebilir.
Peflin Ödeme
Peflin ödeme, ithalatç›n›n ihracatç›ya mal bedelini bankas› arac›l›¤›yla ödemesi, ihra-
catç›n›n da bedelini tahsil ettikten sonra mal› ithalatç›ya göndermesi fleklinde ger-
çekleflir. Bu sistemde ithalatç› sat›c›ya güven duyar ve bir bak›ma onu kredilendirir.
Peflin ödeme, ihracatç›y› güvenceye al›r, ithalatç› ise risk üstlenir. Ödeme yap›l-
mas›na ra¤men ihracatç› mallar› göndermez ya da gönderdi¤i mallar siparifl anlafl-
mas›nda belirtilen özelliklere sahip de¤ilse ithalatç›, bu ifllem sonucunda kayba
u¤rayabilir.
Mal Mukabili Ödeme

Aç›k hesap (open account) olarak da adland›r›lan sistemde, ihracatç› bedelini tah-
sil etmeden mal› yükler. Vade genellikle 30 ile 90 gün aras›nda de¤iflir. Mal muka-
bili ödeme yönteminde ihracatç› ithalatç›y› bir bak›ma finanse etti¤i için ithalatç›
aç›s›ndan en avantajl› ödeme yöntemidir. SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
Mal mukabili ödeme metodunda ödemeler döviz tevdiat hesab›ndan çek veri-
lerek, bankadan döviz çeki al›narak ya da döviz havalesi yapt›r›larak gerçeklefltiri-
lebilir. Mal mukabili ödeme yönteminde ithalatç›n›n vadesinde ödeme yapmama-
s›n›n riskini ihracatç› üstlenir. Ancak ihracatç›lar ihracat sigortas› uygulamalar› ile
S O R U
bu risklerin önemli bir k›sm›n› sigorta flirketlerine transfer edebilirler. S O R U
Peflin ödemede ithalatç› mallar›n eline ulaflmama riskini, mal mukabili

D ‹ Ködemede
KAT ise ihra- D‹KKAT
catç› mallar› teslim etmesine ra¤men ithalatç›n›n ödeme yapmamas› riskini üstlenir.
Vesaik Mukabili Ödeme
Vesaikler ihracatç›n›n bankas› arac›l›¤› ile tahsilat bankas›na ödeme talebi ile bir- Vesaik mukabili ödeme
likte gönderilir. Vesaik, ödemenin ithalatç›dan tahsile dair al›nan
AMAÇLARIMIZ

ödeme garanti-
sinden sonra ithalatç›ya teslim edilir. Ödeme ise tekrar bankalar kanal› ile ihracat-
yönteminde, ithalatç› mal›
AMAÇLARIMIZ
teslim almak için ihtiyaç
duydu¤u belgeler için ödeme
yapar.
ç›ya ulafl›r. ‹thalatç›ya güven duyulmas›, ithalatç›n›n ülkesinde ekonomik ortam ve
flartlar›n dengeli olmas› ve iki firman›n aralar›nda sürekli ticaret
K ‹ Tyap›lmas›
A P duru- K ‹ T A P
munda tercih edilen bir yöntemdir.
Vesaik mukabili ödemelerde bankalar ifllemleri kolaylaflt›r ancak ithalatç›n›n
ödeme yapmamas› ya da mallar› kabul etmeme riskini üstlenmezler.T E L E V ‹ Z YVesaik
ON muka- TELEV‹ZYON
bili ödeme akreditifli ödemeden daha az maliyetli oldu¤u için uluslararas› ticaret-
te s›kça kullan›l›r.
Akreditif
Akreditif d›fl ticarette al›c› ve sat›c›y› güvence alt›na alan bir ödeme ve finansman Akreditif, ihracatç›n›n, mal›
yöntemidir. Bu yöntemde banka, akreditif yoluyla, ithalat yapan müflteriye ithala- satt›¤› anda bedelini alma
ve ithalatç›n›n bedeli
t›n gerçekleflmesi için gerekli finansman olana¤› sa¤lar. ödedi¤i anda mala sahip
Uluslararas› ticarette de, al›c› ile sat›c› aras›ndaki sözleflmede, sat›c› teslim bor- olma iste¤ini karfl›layan bir
ödeme ve finansman
cunu, al›c› ise mal›n bedelini ödeme yükümlülü¤ünü üstlenir. Sat›c›, mal› satt›¤› yöntemidir.
anda bedelini almak, al›c› ise bedeli ödedi¤i anda sat›n ald›¤› mal›n depolar›nda
olmas›n› ister.
Uluslar aras› sat›m sözleflmeleri, çeflitli nedenlerle, taraflar›n yükümlülüklerini
ayn› anda yerine getirmelerini güçlefltirir. Bu durumda bankalar devreye girerek ris-
ki üstlenirler. Akreditif, uluslararas› ticarette, taraflar›n kayg›lar›n› en aza indiren
ödeme ve kredi fleklidir. Akreditif ödeme sisteminde bankalar çok önemli rol oyna-
maktad›r çünkü bankalar hem ihracatç›y› hem de ithalatç›y› güvence alt›na al›rlar.
‹hracatç›, mallar› akreditif flartlar›na uygun olarak sevk ederse, alaca¤›n› tahsil
edece¤inden emindir. Ayn› flekilde ithalatç› da sevkiyat›n yap›ld›¤› ve akreditif
flartlar›na uygun sevkiyat› gösteren belgeleri ihracatç› bankaya sunmadan önce
ödeme yap›lmayaca¤›ndan emindir. Bu nedenle akreditif, uluslararas› ticarette çok
yayg›n bir ödeme flekli olarak kullan›l›r.
Uluslararas› ticarette kullan›m›n›n yan› s›ra, ayr›ca yurt içinde de al›c› ve sat›c›
ödeme sisteminde akreditif kullan›labilir.
Akreditif iflleminde kredi mektubunda belirtilecek özellikler flunlard›r:
• Akreditifin türü,
• Muhabir bankan›n ad›, adresi ve mektubun keflide tarihi,
• Akreditifin aç›lmas›n› isteyen müflterinin ve ödemenin yap›laca¤› firman›n ad›,
• Akreditifin tutar›, sat›fl ve teslim flekli,
• Sigorta koflullar›,
• Mal›n türü ve miktar›,
• Mal›n yüklenece¤i ve boflalt›laca¤› limanlar,
• K›smi sevkiyat yap›l›p yap›lamayaca¤›,
• Akreditifin vadesi ve yükleme vadesi,
• Akreditifin kullan›l›fl flekli.
Akreditif aç›lmadan önce dikkat edilmesi gereken noktalar flu flekilde s›ra-
lanabilir:
• Sat›fl sözleflmesinin do¤ru yap›lmas›na özen gösterilmeli,
• Üretim ya da tedarik süresi ile akreditif aras›nda uyum olmal›,
• Karmafl›k ifllemlerden kaç›n›lmal›,
• Her akreditif kendi içinde de¤erlendirilmeli,
• Akreditif içeri¤i analiz edilmeli,
• ‹flletmeye uymayan flartlar›n amir bankadan de¤ifltirilmesi istenmeli,
• ‹fllemin riski do¤ru tespit edilmeli,
• ‹fllemin maliyetleri karfl›laflt›r›lmal›.
Akreditifin Aç›lmas›
Al›c›, ifl yapt›¤› bankas›na baflvurarak ithal edece¤i mallar›n proforma faturas›n› ve
di¤er gerekli belgeleri verir. Banka al›c› ile anlaflarak akreditif teminat›n› ve ithalat
için aç›lacak akreditifi nas›l finanse edece¤ini belirler. Ödeme sistemine arac›l›k et-
mesi için ticari bankalar›n yükümlülüklerini yaz›l› olarak ifade etmeleri gerekir. Bu
beyanla birlikte akreditif aç›lm›fl olur.
Ödeme için gerekli koflullar flöyle özetlenebilir: ‹thalatç› ve ihracatç› aras›nda
yap›lan sözleflmede yer alan flartlar, ödemenin temel koflullar›n› oluflturur. Söz ko-
nusu flartlar ticarete konu mallar›n kalitesi ile ilgili teknik özellikleri, cinsi ve mik-
tar›, birim fiyat›, teslim flekli, paketleme, nakliye, ödeme flekli gibi konular› içerir.
Bu konular›n yerine getirildi¤ini gösteren fatura, orijin belgesi, tafl›ma belgesi, ka-
lite kontrol belgesi, konflimento, gibi belgelerin ihracatç› taraf›ndan bankaya su-
nulmas› gerekir. Akreditifin iflleyifli afla¤›daki flekilde gösterilmifltir.
fiekil 8.1
1 Akreditifin iflleyifli
‹thalatç› ‹hracatç›
5
2 8 9 4 6 11
3
Amir Banka 7 Muhabir Banka
10
Akreditif ifllemleri
• Al›c› ile sat›c› aras›nda proforma faturaya dayal› sözleflmenin yap›lmas›,
• ‹thalatç›n›n bankas›na ihracatç› lehine akreditif açmas› için talimat verilmesi,
• Amir bankan›n, sat›c›n›n ülkesindeki bankas›na akreditifi ihbar ya da teyit
etmesi,
• Muhabir ya da teyit eden bankan›n akreditifin aç›ld›¤›n› ihracatç›ya bildirmesi,
• Aç›lan akreditif üzerine sat›c›n›n belirtilen zamanda mallar› sevk etmesi,
• Sat›c›n›n, sevkiyat›n yap›ld›¤›n› gösteren belgeleri kredinin aç›ld›¤› bankaya
göndermesi,
SIRA S‹ZDE
• Muhabir bankan›n, vesaiki ithalatç›n›n bankas›na göndermesi, SIRA S‹ZDE
• ‹thalatç› firman›n bankas›na ödemeyi yapmas› ya da kredi kullanmas›,
• ‹thalatç› firman›n bankas›ndan vesaikin teslim al›nmas›,
• Amir bankan›n ihracatç›n›n bankas›na akreditif tutar›n› ödemesi,
• ‹hracatç›n›n bankas›n›n akreditif tutar›n› ihracatç›ya ödemesi ve mallar›n
gümrükten çekilmesi. S O R U S O R U
Akreditif iflleminde banka, teslim edilecek mallar› do¤rudan onaylayarak

D ‹ K Kde¤il,
AT bu malla- D‹KKAT
r›n teslimini gösteren belgelere dayanarak ifllem yapmaktad›r. Bu nedenle akreditif ifllemi-
nin do¤ru bir flekilde yap›ld›¤›ndan emin olmak için banka söz konusu belgeleri titizlikle
incelemelidir.
Akreditif Türleri AMAÇLARIMIZ

AMAÇLARIMIZ
Dönülebilir (Kabili Rücu) Akreditif

Bu tür akreditifler, ithalatç› ya da bankas› taraf›ndan, ihracatç›yaK ‹ T önceden
A P haber K ‹ T A P
verilmeden, her zaman de¤ifltirilebilir veya iptal edilebilir. Mal transferi ve belgele-
rin ihracatç› taraf›ndan muhabir bankaya ibraz edilmesinden önce akreditifin flart-
lar› de¤ifltirilebilece¤i ya da iptal edilebilece¤i için ihracatç› aç›s›ndan
T E L E V ‹ Z Y Oyüksek
N risk TELEV‹ZYON
tafl›r. Öte yandan ithalatç› oldukça fazla esnekli¤e sahiptir.
Belgelerin ihracatç› taraf›ndan muhabir bankaya ibraz› durumunda, akreditif,
banka ya da ithalatç› taraf›ndan iptal edilemez ve de¤ifltirilemez. Sevk belgeleri ih-
racatç› taraf›ndan bankaya ibraz edildikten ve bankaca akreditif koflullar›na uygun-
lu¤u belirlenerek ödendikten sonra, iptal ya da de¤ifliklik bildirimi yap›l›rsa öde-
me geçerli say›l›r. Böylece amir banka muhabir bankaya ödeme yapmak zorunda-
d›r. Ayr›ca sat›fl sözleflmesinde akreditifin gayri kabili rücu oldu¤u aç›kça belirtil-
memiflse akreditif “ dönülebilir” say›l›r.
Dönülemez (Gayri Kabili Rücu) Akreditif

Gayri kabili rücu akreditif, süresinden önce bankan›n onay› al›nmadan de¤ifltiril-
mesi ve iptali mümkün olmayan akreditiftir. Teyitli ve teyitsiz olmak üzere iki flek-
li vard›r. Teyitli akreditifte, ithalatç›, ihracatç›, banka ve muhabir banka sorumlu
iken; teyitsiz akreditifte yabanc› banka sorumlu de¤ildir.
Gayri kabili rücu akreditif, amir banka taraf›ndan geriye al›n›p üzerinde reviz-
yon yap›lamad›¤› için, ihracatç› aç›s›ndan dönülebilir akreditife oranla daha güve-
nilir niteliktedir.
Gayri kabili rücu akreditifte ihracatç› ödeme riskine karfl› korunur. ‹hracatç›,
onay› olmadan akreditif flekil ve flartlar›n›n de¤ifltirilemeyece¤i ve iptal edilemeye-
ce¤inden emindir. ‹hracatç›ya ödeme konusunda sa¤lad›¤› güvence dolay›s›yla bu
tür akreditif uluslararas› ödeme flekilleri aras›nda en çok kullan›lan›d›r.
Teyitli Akreditif
‹hracatç›, akreditif açan bankaya, yeterince güvenmiyorsa, kendisini güvende his-
setmek için poliçenin ödenmesi konusunda bir bankadan teminat vermesini iste-
yebilir. Amir bankadan kaynaklanan riskin ortadan kald›r›lmas› için, ifllemde amir
bankan›n yan› s›ra ikinci bir bankan›n geri dönülemez ödeme garantisi yer al›r. Bu
da genellikle lehtar›n ülkesindeki bankas›d›r. ‹hracat akreditif teyit kredisinde ban-
ka, firma lehine aç›lan gayri kabili rücu ihracat akreditifine teyidini ekleyerek, ak-
reditif koflullar›na uygun vesaikin ibraz› karfl›l›¤› ekonomik ve politik riskleri üstle-
nir ve vadesinde ödemeyi temin eder.
Teyit bankas›, amir banka akreditiften do¤an ödeme sorumlulu¤unu reddetse
bile ödemek ya da poliçeyi kabul etmekle yükümlüdür. Teyitli akreditif, lehtar,
amir banka ve teyit bankas›n›n tümünün r›zas› olmadan revize edilemez, de¤ifltiri-
S O R U
lemez veya Siptal O R Uedilemez.
D‹KKAT Teyitli akreditifte

D ‹ K K amir
A T banka akreditiften do¤an ödeme sorumlulu¤unu reddetse bile teyit
bankas› ödeme yapmak ya da poliçeyi kabul etmekle yükümlüdür.
Rotatif Akreditif
fiartlara göre k›smen veya tamamen kullan›ld›¤›nda de¤ifliklik gerektirmeden ön-
AMAÇLARIMIZ

ceden belirlenen
AMAÇLARIMIZ tutarda yenilenen akreditiftir. Yenilemenin amac›, ihracatç›n›n
ayn› flartlardan yararlanarak, ilk akreditif flartlar›na uygun olmak kayd›yla yeniden
ihracat yapabilmesidir.
K ‹ T A P K ‹ T türü,
Bu akreditif A P ithalatç›ya periyodik olarak ayn› firmadan ald›¤› mallar için
uzun vadeli bir akreditif açarak, banka ile uzun süreli kredi tesisinde yüksek ma-
liyetlere katlanmak yerine, küçük partiler halinde akreditif açma ve kendili¤inden
TELEV‹ZYON yenileme Tf›rsat›
E L E V ‹sa¤lar.
Z Y O N Bu akreditifin en önemli özelli¤i; akreditif üzerinde kaç kez
revolving oldu¤unun ve kümülatif olup olmad›¤›n›n belirtilmesidir. Kümülatif, bir
önceki dönemde kullan›lmayan k›sm› sonraki döneme devrederken, kümülatif ol-
mayan kullan›lmayan k›sm› bir sonraki döneme devretmez, iptal eder.
Rotatif akreditifler zamana ve de¤ere ba¤l› olarak 2 türlü aç›labilir. Zamana
ba¤l› olanlarda; akreditifte verilen program (örne¤in: ayda 5.000 adet veya
$500.000’l›k sevkiyat) çerçevesinde kümülatif olup olmama flart›na göre sevkiyat
yap›l›r. De¤ere ba¤l› rotatif akreditifte ise, akreditif vadesi içinde kalmak kofluluy-
la kullan›lan tutar ayn› flekilde yenilenir.
Devredilebilir Akreditif
Akreditif metninde “transferable” yazma zorunlulu¤u olan devredilebilir akreditif,
kendisine akreditif aç›lan lehdar›n (ihracatç›) talimat› ile akreditifin aç›ld›¤› banka-
dan bir veya birden fazla ikinci lehdar›n kullan›m›na izin verilebilen bir akreditif-
tir. Aksi belirtilmedikçe bir akreditif ancak bir kez devredilebilir. Devirde ilk akre-
ditifte genel esaslar sabit kalmak kofluluyla; akreditif tutar›, birim fiyat, vade tarihi,
vesaik ibraz süresi ve sevkiyat süresi de¤ifltirilebilir. Akreditif sadece bir kereye
mahsus devredilebilir. ‹kinci lehdar tekrar üçüncü bir lehdara aç›lan akreditifi dev-
redemez. Ayr›ca sadece gayri kabili rücu akreditifler devredilebilir. ‹thal edilen ma-
l›n, ihracatç› taraf›ndan do¤rudan sa¤lanamad›¤› durumlarda kullan›lan ve baflka
bir ülkeye transferi mümkün olan akreditife nakledilebilir akreditif denir.
Devredilebilir akreditifler daha çok üretici olmayan, düflük kâr marj› ile komis-
yon üzerinden ifllem yapan ve sermayesi yetersiz kurulufllarca kullan›l›r. Bu tür ak-
reditif, arac› ihracatç›lar›n kendi lehlerine açt›¤› akreditifleri, mallar› temin ettikleri
kurulufl veya kurulufllara devretmelerine olanak sa¤lar. Devredilen akreditif, esas
akreditifin flartlar›n› belirli maddeler hariç aynen tafl›mak zorundad›r.
Red Clause Akreditif

Muhabir banka, akreditif talimat›nda belirtilen özel bir hükme dayanarak, ihracat-
ç› sevk belgelerini ibraz etmeden avans ödemesinde bulunur. Akreditif talimat›n-
daki bu hükme dayan›larak, avans teminat aranmadan makbuz ya da benzeri bel-
geler karfl›l›¤›nda ödenir. Akreditif mektubunda talimat k›rm›z› mürekkeple yaz›l-
d›¤› için bu akreditife “red clause akreditif” denilmektedir.
Red-clause ya da k›rm›z› bafll›kl› akreditif, ihracatç›ya aç›k kredi fleklinde peflin
ödeme yap›lmas› ya da avans verilmesidir. Uygulamada ihracatç›ya verilecek avans
akreditif tutar›, aç›lan kredinin belli bir oran›n› ( %60 veya daha fazlas›n›) geçmez.
Söz konusu avans, ihracatç›n›n hammadde sat›n almas›, iflletmesi ve ihracat haz›r-
l›k çal›flmalar›n›n finansman›nda kullan›labilir. Avans, mallar›n sevkinde arac› ban-
kaya verilen belgelerin bedelinden düflülerek kapat›l›r. ‹hracatç› yüklemeyi yap-
maz ve avans› geri ödemezse, muhabir banka, amir bankadan faizi ile birlikte ge-
ri ödenmesini ister. Amir banka da ayn› flekilde ithalatç›dan talep eder.
Green Clause Akreditif

Green clause akreditifte ihracatç›n›n mal sevkinden önce akreditiften tahsilat yap-
mas›na olanak sa¤lar. Red clause akreditifte kullan›c›, akreditifi açan banka lehine
S O R U Söz konusu
bir teminat mektubu vermemifl ise, iflletmeler önemli risk üstlenirler. S O R U
riskler green clause akreditif ile minimize edilir. Ancak peflin ödemeler, mallar›n
mülkiyetini bankaya devreden ambar teslim makbuzlar› ile garanti D ‹ K K A T alt›na al›n›r. D‹KKAT
Makbuzlar, ambar firmas› taraf›ndan düzenlenir ve depolanan mallar›n de¤erini
belirtir.
Red clause ve green clause akreditiflerin temel amac›, ithalatç› taraf›ndan ihra-
catç›n›n finanse edilmesidir. ‹hracatç›n›n ülkesindeki kredi faizlerinin, ithalatç›n›n
ülkesindeki faizlere oranla yüksek oldu¤u durumlarda, bu türAMAÇLARIMIZ
ç›ya düflük maliyetli fon kulland›r›labilir.
akreditiflerle ihracat-
AMAÇLARIMIZ
Akreditif türleri hakk›nda detayl› bilgiye Çetin Bedestenci ve MuratK Can›tez’in

‹ T A P D›fl Ticaret K ‹ T A P
‹fllemler ve Uygulamalar (Ankara, 2006) kitab›ndaki akreditif çeflitleri (s.206-221) bafll›-
¤›ndan ulaflabilirsiniz.
Karfl›l›kl› (Back To Back) Akreditif

‹hracatç›n›n lehine aç›lan akreditifin devredilebilir olmad›¤› ya da devredilse bile
devir iflleminin gerektirdi¤i ticari flartlar› yerine getiremedi¤i durumlarda karfl›l›kl›
akreditif kullan›l›r. Reeksportta ihracatç›, bir ülkeden ald›¤› mal› di¤er bir ülkeye
satar. Mal› ithal ederken akreditif açar, ayn› zamanda mal› sataca¤› ülkedeki itha-
latç› taraf›ndan da kendisi için bir akreditif aç›l›r. Bu durumda ihracatç›n›n banka-
s›nda bir depo hesab› oluflur. ‹hracat bedeli döviz yurda geldi¤inde, ithal bedeli
tahsil edildikten sonra, kalan k›s›m ihracatç›ya ödenir.
Mallar› farkl› kanallardan al›yorsa lehine akreditif aç›lan ihracatç›, karfl›l›kl›
(back to back) akreditif kullanmay› tercih eder. ‹thalatç›n›n açt›¤› akreditif krediye
garanti gösterilerek, mal›n sat›n al›nd›¤› tedarikçi ad›na yeni bir akreditif aç›l›r. Kar-
fl›l›kl› akreditifin geçerli olabilmesi al›m ve sat›m akreditiflerinin ayn› banka nez-
dinde yap›lmas› ile mümkündür. Üretici mal› yükleyip, vesaik ibraz›ndan sonra sa-
t›fl akreditifinin ihracatç›ya düflen kâr pay› ayr›l›r, bakiye üreticiye ödenir ve sat›fl
bedeli de ithalatç› bankas›ndan tahsil edilir.
Stand-By Akreditif
Bu tür akreditifler bir ödeme arac›ndan çok bir garanti arac›d›r. Taraflar aras›nda
yap›lan sözleflmelerde (genellikle müteahhitlik sözleflmeleri), taraflardan birisinin
(müteahhit firma) yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumuna karfl›n, di¤er ta-
raf›n (iflveren) garanti olarak bir teminat istemesi sonucu teminat gösterimi için
bankalarca müteahhit ad›na aç›lan kredilerdir.
FAKTOR‹NG
Faktoring, iflletmelerin Faktoring, mal veya hizmet sat›fl›ndan do¤an alacaklar› temlik alarak sat›c› firma-
kredili sat›fllar›ndan olan ya garanti, tahsilat/alacak yönetimi ve finansman hizmetlerinden en az birinin su-
haklar›n› devretmesi yoluyla,
faktoring flirketinin nuldu¤u finansman yöntemidir. Faktoring, vadeli alacaklara hareket ve likidite ka-
sa¤lad›¤›; alacaklar›n zand›ran ve iflletmeye “nakit” giriflini sa¤layan önemli yöntemlerden biridir. ‹fllet-
tahsili, takibi, muhasebe ve
ön ödeme hizmetlerinden melerin faktoring kurulufllar› ile yapt›klar› sözleflmeler ile alacaklar güvenli ve et-
yararlan›lmas› ifllemidir. kili bir tahsilat ve nakit ak›fl›na dönüflür.
Faktoring ifllemi sadece k›sa vadeli alacaklar için söz konusu olup, bu ifllemde
vadeler genellikle 30 ile 120 gün aras›nda de¤iflmektedir. Ancak, bazen vadeler da-
ha uzun bir süreyi de kapsayabilmektedir. Daha çok bir kredi tekni¤i olarak de-
¤erlendirilen faktoring üç temel fonksiyonu yerine getirir. Söz konusu fonksiyon-
lar flunlard›r:
• Finansman
• Hizmet
• Risk üstlenme.
Faktoringin iflleyifli fiekil 8.2 yard›m›yla aç›klanabilir.
fiekil 8.2
Faktoringin iflleyifli Faktoring fiirketi
1. Siparifl
2. Kredili sat›fl›n
6
onay talebi 5
3. Kredili sat›fl›n 3 2
onaylanmas›
4. Mal sevkiyat› 1
5. Bedelin ödenmesi Sat›c› Müflteri
6. Sat›c›ya ödeme 4
yap›lmas›
Faktoring Türleri
‹fllemlerin yürütüldü¤ü alan bak›m›ndan faktoring, yurtiçi (domestic) ve uluslara-
ras› (international) olarak iki bölümde incelenir. Faktoring; gerçeklefltirilen hizmet-
lerin niteli¤ine ve üstlenilen risk flekline göre, müflteri gereksinme ve isteklerine
göre de¤iflik türlerde sunulur.
Fatura (invoice) Faktoringi, risk üstlenilmeyen bir faktoring fleklidir. Sat›c›, fak-
toring kuruluflu nezdinde alaca¤›n› peflin tahsil etme olana¤›n› elde eder. Ancak fa-
turan›n ödenmemesi durumunda faktoring kuruluflu sat›c›ya yönelir. Alaca¤›n tah-
sili de ço¤u kez sat›c› firma taraf›ndan gerçeklefltirilir. Buna göre sat›c› fatura ve
borçlular›n listesini her hafta faktoring kurulufluna sunar, ödemeler de faktor hesa-
b›na yap›l›r. Ay sonunda sat›c› ile faktoring kuruluflu aras›ndaSIRA S‹ZDE mutabakat
yap›lan SIRA S‹ZDE
sonucu hesap kapat›l›r.
Baz› sat›c›lar ticari itibarlar› aç›s›ndan faktoring iflleminin örtülü kalmas›n› ter-
cih edebilirler. Bu durumda kapal› (undisclosed) faktoring söz konusudur ve müfl-
teriler faktoring ifllemi ve faktor kuruluflundan habersizdirler. Öte yandan faktor
aç›s›ndan risk üstlenme s›n›rl›d›r. S O R U S O R U
Ticari itibarlar› aç›s›ndan faktöring iflleminin gizli kalmas›n› tercih eden

D ‹ K Kiflletmeler
AT kapa- D‹KKAT
l› faktöringi tercih ederler.
Faaliyetleri belirli mevsimlerde yo¤unlaflan firmalar ise genellikle sezonluk fak-
toringi tercih ederler.
Ödemenin do¤rudan faktoring kurulufluna yap›ld›¤› ancakAMAÇLARIMIZ

faktorün risk üstlen-
medi¤i ve alacak tahsilini üstlendi¤i faktoring flekli toptan (bulk) faktoring olarak
AMAÇLARIMIZ
adland›r›l›r. Bu yöntemde, güvence aç›s›ndan, ödeme faktoring kurulufluna yap›l-

makla birlikte, kay›tlar sat›c› firma taraf›ndan tutulur. K ‹ T A P K ‹ T A P
Vade (maturity) Faktoring’de hizmet ve güvence fonksiyonlar› yerine getirilir,
fonlama yer almaz. Faktoring kuruluflu prensip olarak her alaca¤›n tahsilinden he-
men sonra veya fatura tarihi ya da alacaklar›n kendisine devredildi¤i T E L E V ‹ Z Ytarihten
ON itiba- TELEV‹ZYON
ren ortalama vade esas›na göre belli bir tarihte ödeme yapabilir.
Acente Faktoring’inde de iki farkl› uygulama vard›r. ‹lkinde finansman ve risk
üstlenme bir arada yer al›r, alacak yönetimi ise sat›c› firman›n iste¤ine ba¤l›d›r.
‹kincisinde ise alacak yönetimi ve tahsil fonksiyonu sat›c› firma taraf›ndan yürütü-
lürken, güvence ve fonlama fonksiyonu faktor taraf›ndan üstlenilir.
Uluslararas› Faktoring: Bafllang›çta yurt içi ifllemlerle yo¤un olarak ilgilenen
faktoring kurulufllar› d›fl ticaretteki art›fla paralel olarak uluslararas› faktoring ifllem-
lerini özel uzman kadrolarla ve uluslararas› acenta ba¤lant›lar› ile etkili ve yo¤un
bir flekilde gerçeklefltirmeye bafllam›fllard›r. Sat›c›lar da uluslararas› faktoring ifllem-
lerine özel bir önem vermektedirler. Çünkü yabanc› ithalatç›n›n kredibilitesinin be-
lirlenmesi konusundaki bilgi yetersizli¤i, vadelerin nispeten uzun olmas› ve eko-
nomik, politik ve döviz risklerinin varl›¤› sat›c›lar›n do¤rudan tehdit etmektedir.
Full Servis Rücu Edilemez Faktoring, genelde üretici ile factor aras›nda düzenli
ve sürekli bir anlaflma niteli¤indedir. Buna göre, üretici iflletme, herhangi bir mal
sat›fl› yapt›¤›nda, ortaya ç›kan alacaklar›n› hemen faktore satar. Full servis fakto-
ringde iflletme, fatura üzerine bir kay›t düflerek, alacaklar›n faktoring flirketine dev-
redildi¤ini belirtir.
Aç›klanmam›fl Faktoring, iflletme, faktoring anlaflmas› yapt›¤›n›n gizli tutulma-
s› kayd›yla, full servisin sa¤lad›¤› tüm hizmetlerden yararlanmak isteyebilir. Böyle

bir durumda ayr› bir pazarlama flirketi kurularak, faturalar› yeni kurulan flirket (fak-
tor) ad›na düzenlenir. Faktor ile iflletme aras›nda bir faktoring anlaflmas› yap›larak,
D Ü fi Ü N E L ‹ M pazarlama Dflirketinin,
Ü fi Ü N E L ‹ M üreticilerin tüm alacaklar›n› sat›n alaca¤› belirtilir.
Finansman ve hizmet ifllevinin yan› s›ra riskin de üstlenildi¤i faktoring ifllemle-
ri gerçek faktoring olarak adland›r›l›r. Faktorün risk üstlenmedi¤i faktoring sözlefl-
S O R U S O R U
meleri ise gerçek olmayan faktoring olarak bilinir.
D‹KKAT Faktoring kurulufllar›n›n

D‹KKAT önemli bir hizmeti de istihbaratt›r. Yurt içinde ve d›fl›ndaki mu-
habir ba¤lant›lar› sayesinde istenen firmalar hakk›nda piyasa araflt›rmas› yaparak özellik-
le vadeli sat›fl için kredi de¤erli¤ini tesbit edebilirler.
Faktoringin Maliyeti
AMAÇLARIMIZ

Faktoring AMAÇLARIMIZ
maliyeti iki bölümden oluflur. Bunlar, komisyon ve firmaya avans öde-
mesi yap›ld›¤›nda oluflan faizdir. Alaca¤›n faktor taraf›ndan belirlenen riskine göre
komisyonu, genellikle faturan›n % 1’i ile % 3’ü aras›ndad›r. Avans ödemesinin fai-
K ‹ T A P zi; cari faizKoran›na
‹ T A P ba¤l›d›r.
ÖRNEK A iflletmesi ticari faaliyetlerinden do¤an 90 günlük, T50.000’lik alaca¤›n› vadesin-

den önce, faktoring flirketine devrederek fon sa¤lamak istiyor. Faktoring flirketi, hiz-
met ve risk üstlenme karfl›l›¤›nda komisyon bedeli olarak alacak tutar›n›n %2’sini,
verilecek nakit karfl›l›¤›nda da 3 ayl›k %6 faiz uygulamaktad›r. Yap›lan sözleflmeye
göre alacak tutar›n›n tamam› üzerinden ödeme yap›lacakt›r. Bu durumda iflletme-
‹NTERNET nin faktoring
‹ N T Eiflleminden
RNET sa¤layaca¤› fon afla¤›daki gibi hesaplanabilir.
Çözüm:
Finansman Gideri = Alacak Tutar› * Faiz Oran›
= 50.000×0,06= 3.000
Komisyon Gideri = Alacak Tutar› * Komisyon Oran›
= 50.000×0,02= 1.000
Ödenecek Tutar = Alacak Tutar› - (Komisyon Gideri + Finansman Gideri)
Ödenecek Tutar = 50.000-(3.000+1.000)=T46.000
Bu örnekte peflin ödeme, fatura bedelinin tamam› dikkate al›narak hesaplan-

m›flt›r. Uygulamada peflin ödeme, genellikle fatura tutar›n›n %80’i üzerinden he-
saplan›r. Faktoring flirketi %20 marj b›rakarak (garanti pay›) riske karfl› kendini ko-
rurken, ayn› zamanda kaynaklar› daha iyi de¤erlendirmifl olur.
Uluslararas› faktoringde iskonto oran›, Libor (Londra Interbank piyasas›nda ti-
cari bankalar›n ödünç vermede uygulad›klar› faiz oran›), Prime rate (Amerikan
bankalar›n uygulad›klar› faiz oran›), Hibor (Hon Kong bankalararas› para piyasa-
s›nda uygulanan faiz oran›), veya Sibor faiz oran› (Singapur bankalar›n›n uluslara-
ras› borçlanmalara uygulad›klar› faiz oran›) ve borçlunun risk yap›s›na göre belir-
lenen ek risk marj›na (spread) göre hesaplan›r. Risk marj›, baz puan olarak ifade
edilir ve de¤eri %0,01’ dir.
ÖRNEK Yurt d›fl›na sat›fl yapan A iflletmesi alacaklar›n›n tahsili için faktoringden yarar-
lanmak istiyor. 3 ay içinde gerçeklefltirilecek sat›fl tutar› 500.000 ABD $ d›r. Fakto-
ring flirketi, finansman gideri olarak 3 ayl›k Libor + 2 bp (baz puan) faiz, ayr›ca
kredi riskinin üstlenilmesi, muhasebe kay›t, istihbarat, vb. hizmetler riçin %2 ko-
misyon ve %20’lik garanti kesintisi uygulad›ktan sonra kalan tutar› firmaya ödü-
yor. Üç ayl›k Libor oran›n›n %3 oldu¤u varsay›larak, iflletmeye ödenecek tutar afla-
¤›daki gibi hesaplanabilir:
Çözüm:
Kredili sat›fl tutar›= 500.000 $
Garanti pay›= 500.000*%20= 100.000$
(LIBOR + Spread= %3 + %0.02= %3.02)
Komisyon giderleri= 500.000*%2= 10.000$
Finansman gideri= 500.000*%3,02= 15.100
Bu durumda iflletmenin 500.000 $’l›k alaca¤›n› faktore devretmesi sonucu 25.100
$’l›k bir maliyete katlanmas› gerekir.
%20 garanti pay› olan 100.000 $ ve 25.100 $’l›k gider düflüldükten sonra sat›c›-
ya vadeden önce 374.900 $ ön ödeme yap›l›r.
Faktoringin Yararlar›
Baflta tekstil, otomotiv, yedek parça ve g›da olmak üzere çeflitli sektörlerde küçük ve
orta boy firmalar faktoring hizmetlerinden yayg›n olarak yararlan›rlar. Bununla birlik-
te faktoringin iflletmelere sa¤lad›¤› en önemli faydalar afla¤›daki gibi s›ralanabilir:
• Faktoring yöntemi ile sa¤lanan finansman kayna¤› esnektir, S O R U S O R U
• Alacaklara ba¤lanan fonlar›n vadesinden önce çözülmesi, fonlar›n baflka
alanlarda kullan›labilmesine imkan tan›r, D‹KKAT D‹KKAT
• Faktoring kurumunun senet tahsili d›fl›ndaki di¤er hizmetlerden de yararla-
n›labilir.
• Alacak hakk›n›n sat›fl›n›n, firman›n bilançosu üzerine etkisi de di¤er finans-
man yöntemlerinden farkl› olarak bilançonun aktif k›sm›ndaki alacaklar› dü-
flürme fleklinde olur. AMAÇLARIMIZ
• Faktoring yöntemi ile firmalar nakit ak›fllar›n› daha iyi planlayabilir. AMAÇLARIMIZ
Faktoring’in avantajlar› hakk›nda detayl› bilgiye Kürflat Yalç›ner v.d.’nin

K ‹ T Finansal
A P Teknik- K ‹ T A P
ler ve Türev Araçlar (Ankara, 2011) kitab›ndaki faktoring ifllemlerinin avantajlar› (s.13-
16) bafll›¤›ndan ulaflabilirsiniz.
Alacak hakk›n›n faktoring flirketine devredilmesi iflletmelere hangi SIRA
avantajlar›
S‹ZDE sa¤lar? SIRA S‹ZDE
6
‹DNÜTfiEÜRNNE EL ‹TM D‹ NÜTfiEÜRN NE LE‹TM
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
Özet
A M A Ç K›sa vadeli finansman kaynaklar›n› tan›mlamak. Finansman bonosunun iflletme finansman›nda-

1 A M A Ç
‹flletmelerin en fazla bir y›l içinde geri ödemele- 3 ki yerini de¤erlendirmek.
ri gereken kaynaklar k›sa vadeli olarak adland›- ‹flletmeler k›sa süreli likidite ihtiyaçlar›n› karfl›la-
r›l›r. K›sa vadeli finans kaynaklar› genelde ifllet- yabilmek için finansman bonolar› arac›l›¤› ile pi-
melerin dönen varl›klar›n›n finansman›nda kulla- yasaya borçlan›rlar. Söz konusu bonolar anonim
n›l›r. Çal›flma sermayesinin özellikle de¤iflkenlik flirketler, kamu iktisadi teflebbüsleri, yerel yöne-
gösteren bölümünün finansman›nda k›sa vadeli timler ile bununla ilgili özel mevzuat uyar›nca fa-
kaynaklar›n kullan›m› iflletme riskinin azalt›lmas› aliyet gösteren kurulufl, idare ve kredi de¤erlili¤i
aç›s›ndan önemlidir. ‹fl hacmindeki dalgalanma- yüksek anonim flirketler taraf›ndan ç›kar›lan k›sa
lar›n gerektirdi¤i fon ihtiyac›n›n k›sa vadeli kay- vadeli menkul k›ymetlerdir. Finansman bonolar›
naklarla karfl›lanmas› yayg›n bir uygulama flekli- genellikle di¤er alternatif kaynaklara göre mali-
dir. K›sa süreli kaynaklar genellikle çal›flma ser- yeti en düflük olan›d›r. Firman›n y›l içindeki fi-
mayesinin finansman› amac›yla kullan›lmakla bir- nansman gereksinmelerine uygun olarak süreyi
likte, bazen bu kaynaklar›n duran varl›klar›n fi- belirleyebilmesi finansman bonosunun firmaya
nansman›nda da kullan›ld›¤› görülür. K›sa vadeli esneklik avantaj› sa¤lad›¤›n› gösterir.
kaynaklar›n duran varl›k finansman›nda kullan›l-
mas›n›n iflletme riskini artt›raca¤› belirtilmelidir. Banka kredileri ile k›sa vadeli finansman karar-
A M A Ç
K›sa vadeli finansman amac›yla iflletmelerin kul- 4 lar› aras›ndaki iliflkiyi yorumlamak.
land›¤› kaynaklar ticari krediler, banka kredileri, Sermaye pazarlar›n›n yeterince geliflmedi¤i ülke-
finansman bonosu, repo, faktoring ve kendili- lerde k›sa süreli banka kredileri iflletme finans-
¤inden oluflan kaynaklar olarak özetlenebilir. man›nda önemli bir yere sahiptir. Genellikle k›sa
süreler için kullan›ld›¤›ndan iflletmeye maliyeti
de s›n›rl› kal›r. Özellikle Türkiye’de iflletmelerin

A M A Ç
Ticari kredilerin iflletmeler taraf›ndan kullan›-
öz kaynaklar› yetersiz oldu¤u için kaynak ihtiya-
2 m›n›n önemini aç›klamak.
c›n›n önemli bir bölümü k›sa süreli banka kredi-
Ticari kredi uygulamas›nda iflletmelere herhangi
leri ve sat›c› kredilerinden sa¤lan›r. Söz konusu
bir nakit ödeme yap›lmaz. Sat›c›n›n mal› teslim
kaynaklar, artan ifl hacmi ve vergisel nedenlerle
etmesi ve ödeme için belirli bir süre tan›mas›na
iflletmelerin öz sermaye verimlili¤ini de artt›r›r.
dayan›r. Ticari kredi kullanan bir iflletme peflin
ödeme yapmad›¤› için nakit iskontosundan da
yararlanamaz. Sat›c›lar aç›s›ndan ticari krediler
A M A Ç
Faktoring iflleminin iflletmeler aç›s›ndan önemi-
5 ni aç›klamak.
sat›fllar› artt›ran bir çaba niteli¤i tafl›r. Sat›c› kre-
Özellikle yurt d›fl›na vadeli sat›fl yapan ihracatç›-
dilerinin uygulamas› kolay olmakla birlikte uy-
lar›n müflteri kredibilitesini yeterince bilmedikle-
gulanan vade farklar›n›n toplam› bankalar›n›n
ri için do¤abilecek riskler alacak yönetiminde
y›ll›k faiz oranlar›ndan daha yüksek oldu¤u için
uzmanl›k gerektirir. Faktoring kurulufllar› muha-
iflletme maliyetini artt›r›c› özelli¤i de göz ard› edi-
birleri arac›l›¤› ile çeflitli ülkelerdeki firmalar hak-
lemez. Özellikle di¤er finansman kaynaklar›na
k›nda detayl› bilgi sahibidirler. Bu da alaca¤›n
eriflmede s›k›nt› yaflayan küçük ölçekteki ifllet-
tahsil riskini azalt›r. Faktoring kurulufllar› ayr›ca
meler için kendilerine aç›lan ticari kredi olanak-
iflletmelere vadesi dolmam›fl senetler ve alacak-
lar›ndan yararlanma imkan›, bu iflletmelerin fa-
lar karfl›l›¤›nda fon da kulland›r›r. Türkiye’de yurt
aliyetlerini sürdürebilmeleri aç›s›ndan oldukça
içinde ödeme sürelerinin nispeten uzun oldu¤u
önemlidir.
düflünüldü¤ünde faktoring kurulufllar›n›n devral-
d›¤› yurt içi alacaklar›n tahsili, takibi, muhasebe-
si ve risk yönetimi çal›flmalar› iflletmelere önem-
li kolayl›klar sa¤lar. Faktoring genellikle vadele-
ri 30 ile 120 gün aras›ndaki senetlerin tahsiline
önemli bir katk›da bulunurlar.
1. Afla¤›dakilerden hangisi iflletmelerin k›sa vadeli fi- 6. Afla¤›dakilerden hangisi üzerine repo ifllemi yap›-
nansman kaynaklar› aras›nda yer almaz? lamaz?
a. Faktoring a. Devlet tahvilleri
b. Forfaiting b. Hazine bonolar›
c. Eximbank c. Banka garantili bonolar
d. Prefinansman kredisi d. Borsada ifllem gören borçlanma senetleri
e. Kabul kredisi e. Borsaya kote edilmifl hisse senetleri
2. Sat›c› kredileri ile ilgili afla¤›daki ifadelerden hangisi 7-9 sorular afla¤›daki bilgilere göre yan›tlanacakt›r.
yanl›flt›r? K iflletmesi ticari faaliyetlerinden do¤an 180 günlük ve
a. Ayl›k vade farklar› topland›¤›nda y›ll›k maliyet T80.000 alaca¤›n› vadesinden önce faktoring flirketine
bankalar›n kredi faiz oran›ndan daha yüksektir. devrederek finansman sa¤lamak istiyor. Faktoring flir-
b. ‹flletmelerin k›sa vadeli kaynaklar› aras›nda keti, hizmet ve risk üstlenme karfl›l›¤›nda komisyon ola-
önemli bir yer tutar. rak alacak tutar›n›n %2’sini, verilecek nakit karfl›l›¤›nda
c. Borçlanma kapasitesi s›n›rl› olan özellikle kü- da y›ll›k %15 faiz uyguluyor. Sözleflmeye göre alacak
çük boy iflletmelerin en önemli finansman kay- tutar›n›n tamam› üzerinden ödeme yap›lacakt›r.
naklar›ndand›r. 7. Yukar›daki bilgilere göre iflletmenin ödeyece¤i ko-
d. Üretici toptanc›ya, toptanc› da perakendeciye misyon gideri kaç T olur?
bir ödeme süresi tan›r. a. 1.400
e. ‹flletmelerin nakit iskontosundan yararlanmama- b. 1.500
s› maliyetlerini olumlu etkiler. c. 1.600
d. 1.700
3. Afla¤›dakilerden hangisi finansman bonosu yoluyla e. 1.850
fon sa¤layamaz?
a. Halka aç›k flirketler
8. Bu bilgilere göre iflletmenin ödeyece¤i finansman
b. Mahalli idareler
gideri kaç T olur?
c. S›radan (Adi) ortakl›klar
a. 5.000
d. Kamu iktisadi teflebbüsleri
b. 6.000
e. Özel mevzuat uyar›nca faaliyet gösteren kurulufllar
c. 6.500
d. 6.650
4. Afla¤›dakilerden hangisi faktoringin fonksiyonlar›n-
e. 6.800
dan de¤ildir?
a. Finansman
9. Bu bilgilere göre iflletmenin faktoring iflleminden
b. Vergi yönetimi
yararlanarak sa¤layaca¤› fon tutar› kaç T’dir?
c. Risk yönetimi
a. 71.300
d. Hizmet
b. 72.400
e. ‹stihbarat
c. 73.100
d. 74.500
5. L iflletmesi T5 milyon’lik finansman bonosunu %15
e. 75.600
iskonto oran›ndan satmak istiyor. Bononun vadesi 1
Aral›k 2011 oldu¤una göre 1 Kas›m 2011’de finansman
10. Afla¤›dakilerden hangisi akreditif türleri aras›nda
bonosunun sat›fl fiyat› kaç T’dir? (basit iç iskonto yönte-
yer almaz?
mine göre)
a. Dönülemez (gayri kabili rücu)
a. 2.509.300
b. 3.938.272 b. Teyitli akreditif
c. 4.938.272 c. Rotatif akreditif
d. 4.950.300 d. Eximbank kaynakl› akreditif
e. 5.010.400 e. Red Clause akreditif
“ ATO’DAN fi‹RKETLER‹N F‹NANSMANA ER‹fi‹M‹

ARAfiTIRMASI
18 Haziran 2011-Ankara Ticaret Odas›’n›n, firmalar›n fi-
DIfi F‹NANSMAN NE ‹Ç‹N KULLANILIYOR
Firmalar sa¤lad›klar› d›fl finansman› öncelikli olarak mal
al›m›, daha sonra yeni yat›r›mlar yapmak için kullan›-
nansman kaynaklar›na ulafl›m oranlar›n› ve finansman yorlar. Ancak firmalar›n önemli bir bölümünün vadesi
sa¤lama sürecinde karfl› karfl›ya kald›klar› sorunlar›, be- gelen borçlar›n› ödemek için d›fl finansman kullan›m›-
lirlemek amac›yla gerçeklefltirdi¤i araflt›rma sonuçland›. na gittikleri belirlendi.
fiirketlerin finansmana eriflimde, finans kurulufllar›n›n
küçük flirketlere daha zor kredi kulland›rmas›, bilanço- DESTEK TÜRLER‹YLE ‹LG‹L‹ B‹LG‹LER YETERS‹Z
lar›n›n gerçek durumlar›n› yans›tmamas›, öz kaynak ye- fiirketlerin banka kredileri d›fl›ndaki finansman destek-
tersizli¤i, kredi maliyetinin yüksekli¤i, kredi rakam›n›n leri hakk›nda da fazla bilgi sahibi olmad›klar› belirlen-
çok üzerinde ipotek istenmesi, prosedürlerin fazlal›¤› di. Firmalar›n, KOSGEB destekleri hakk›nda bilgi sahi-
gibi sorunlardan yak›nd›klar› belirlendi. bi olduklar› halde yeterince yararlanamad›klar›, büyük
ATO taraf›ndan “Ankara Düflünce ve Araflt›rma Merke- bölümünün ise yat›r›m teflvikleri, ‹GEME destekleri, AB
zi’ne yapt›r›lan “fiirketlerin Finansmana Ulafl›m›nda Kar- proje destekleri, TÜB‹TAK destekleri ve Kalk›nma Ajan-
fl›lafl›lan S›k›nt›lar›n Tespiti Araflt›rmas›” kapsam›nda s› destekleri gibi finansman desteklerini bilmedikleri
ATO üyesi 1000 iflyerine anket uyguland›. Yüz yüze gö- ortaya ç›kt›.
rüflme tekni¤iyle yap›lan anketin sonuçlar›na göre flir-
ketlerin yüzde 65’i son üç y›l içerisinde firma d›fl›ndan
kaynak kulland›.
EN FAZLA B‹L‹NEN F‹NANSMAN KAYNA⁄I BANKA

Kaynak: http://www.atonet.org.tr/yeni/index.php?p=
1796&l=1 ”
KRED‹S‹
Firmalar›n yüzde 83’ü gelecekte firma d›fl›ndan kaynak
kullanmay› planl›yor. Yaklafl›k yüzde 18’i ise firma d›-
fl›ndan kaynak kullanmay› düflünmüyor. Söz konusu
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›
firmalar›n yaklafl›k yüzde 59’u gelecekte banka kredisi
1. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerin K›sa Vadeli Fi-
kullanmay› planlad›klar›n› ifade ediyorlar. Araflt›rma fir-
nansman›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
malar›n banka kredisi d›fl›ndaki kaynaklar› yeterince
2. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Ticari Krediler” konusunu
kullanmad›klar›n› ve kullanmay› planlamad›klar›n› orta-
ya koyuyor. Firmalar›n, leasing ve faktoring hakk›nda
3. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansman Bonosu” konu-
bilgi sahibi olmalar›na ra¤men bu kaynaklar› kullanma-
sunu yeniden gözden geçiriniz.
d›klar› forfaiting, tahvil ihrac› ve finansman bonosu hak-
4. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “ Faktoring” konusunu yeni-
k›nda yeterli bilgiye sahip olmad›klar› belirlendi.
den gözden geçiriniz.
5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansman Bonosu” konu-
KRED‹LER KISA VADEL‹
sunu yeniden gözden geçiriniz.
Araflt›rman›n sonuçlar›na göre firmalar›n yüzde 3’ü bir
6. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Geri Sat›n Alma Anlaflmala-
y›ldan k›sa, yüzde 30’u 1-2 y›l aras›nda, yüzde 27’si 2-3
r› (Repo)” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
y›l, yüzde 22’si 3-4 y›l, , yüzde 7’si 4-5 y›l vadeli kredi
7. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faktoring” konusunu yeni-
kullan›rken, bey y›l ve daha uzun vadeli kredi kulla-
nanlar›n oran› ise yüzde 11’de kald›.
8. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faktoring” konusunu yeni-
KARfiILAfiILAN GÜÇLÜKLER
9. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faktoring” konusunu yeni-
Araflt›rman›n sonuçlar›na göre firmalar›n finansman kay-
naklar›na eriflimde karfl›laflt›klar› sorunlar›n bafl›nda “bü- den gözden geçiriniz.
yük ölçekli iflletmelere daha kolay ve ucuz kredi sa¤- 10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Uluslararas› Ticarette Ödeme
lanmas›n›n küçük iflletmelerin finansman kaynaklar›na fiekilleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz
ulaflmas›n› s›n›rland›rmas›n›” gösterdiler.

S›ra Sizde 1 S›ra Sizde 4
‹flletmelerin k›sa vadeli kaynak ihtiyac›n› genellikle; fa- ‹flletmelerin Avrupa’daki bankalardan sa¤lad›¤› nakdi
aliyet hacmi, sat›fl ve kredi politikas›, sermaye yap›s› ile kredilerde likidite sorununun yaflanmas› sonras›nda bir
sezonel ve konjonktürel faktorler belirler. Faaliyet hac- azalma görülebilir. Bu durumda iflletmeler finansman
mi artt›kça daha fazla üretim yap›laca¤›ndan stoklar gibi bonosu, faktoring vb. gibi di¤er finansman kaynaklar›-
üretim giderleri artacak ve bu giderlerin finansman ihti- na yönelebilirler. Avrupa bankalar›n›n likidite sorunu
yac› do¤acakt›r. Sat›fllar› kredilendirme politikas› firma- yaflamalar› ile kredilendirme de gönülsüz davranmalar›-
n›n sat›fllar›n›n nakit olarak kasaya girme süresini artt›ra- n›n yan›nda, yüksek faiz oran› talepleri iflletmelerin fi-
bilir mahrum kal›nan nakit ak›mlar›n›n k›sa vadeli kay- nansman maliyetlerinin yükselmesine neden olabile-
naklar ile finanse edilmesi söz konusudur. Böyle du- cektir. Finansmanda oluflan s›k›nt›lar nedeniyle firmalar
rumlarda özellikle alacaklar›n finansman›n› sa¤layan fak- pozitif net bugünkü de¤ere sahip yat›r›m olanaklar›n›
toring alternatifi tercihi yap›labilir. Sermaye yap›s›ndaki kaç›rma ya da bu yat›r›m kararlar›n› erteleme durumun-
de¤iflimler firman›n risklili¤ini etkilemektedir. K›sa va- da kalabilirler.
deli sermaye kaynaklar› alternatifleri de¤erlendirilerek
firman›n de¤iflen risk yap›s› ayarlanabilmektedir. Mev- S›ra Sizde 5
simsel ve ekonomideki genel e¤ilimlere ba¤l› olarak fir- ‹hracat, üretimden sat›fla uzun süren aflamalarda finans-
malar›n üretim düzeylerinde farkl›l›klar oluflmaktad›r. man ihtiyac› do¤uran bir süreçtir. Hükümetler ödeme-
Dönemler için gerekli finansman alternatifler aras›nda ler dengesi aç›klar›n› azaltmak ve ekonomik büyümeyi
en uygun olabilecek kaynaktan karfl›lanmaya çal›fl›l›r. sa¤lamak için ihracat› destekleyebilmektedirler. Exim-
bank kredileri vergi, resim, harç ve fondan muaf olabil-
S›ra Sizde 2 mekte ve firmalara ucuz kaynakl› fon imkân› yaratmak-
Vadeli mal al›m›, peflin ödeme iskontosundan yararlan- tad›rlar. Di¤er ihracat kredilerine oranla faiz avantaj›na
ma imkan›n› ortadan kald›r›r. Peflin ödeme iskontosu sahip olmalar› tercih edilme nedenleridir.
uygulamada önemli bir yere sahiptir ve iflletme kârl›l›¤›
üzerinde büyük rol oynar. Firman›n brüt kar marj› sat›- S›ra Sizde 6
lan mallar›n maliyetine ba¤l› olmaktad›r. Peflin ödeme ‹flletmelerin faktoring kurulufllar› ile yapt›klar› sözlefl-
iskontosundan yararlan›lmas› kar marj›n› artt›ran bir un- meler ile alacaklar güvenli ve etkili bir tahsilat ve nakit
surdur. Ticari kredilerin maliyetlerinin di¤er finansman ak›fl›na dönüflür. Alacaklara ba¤lanan fonlar›n vadesin-
alternatifleri ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda oldukça yüksek ol- den önce çözülmesi, fonlar› baflka alanlarda kullan›la-
du¤u görülmektedir. Finansman giderlerinde art›fl yabilir hale getirir. Faktoring sat›fllar› vadeli gerçeklefltir-
flanmas› firman›n net kar›n› olumsuz etkilemektedir. me olana¤› yarat›r bu da sat›fl hacmini artt›rarak firma
için sektörde rekabet avantaj› ortaya ç›kar›r. E¤er fakto-
S›ra Sizde 3 ring uluslararas› ifllemler için yap›lm›flsa bu ifllemlerden
Basit d›fl iskonto yöntemi yat›r›mc› aç›s›ndan avantajl› do¤an kur ve ülke risklerinden korunmufl olunur. ‹fllet-
olmaktad›r. Yat›r›mc› vade sonu geldi¤inde anapara ve menin nakit mevcudunu artt›rmas›, likiditeyi güçlendi-
belirlenmifl faiz oran›yla anapara üzerinden hesaplanan rerek finansman temin etmede kolayl›k sa¤lar.
faiz ödemelerini elde eder. Yat›r›mc›n›n vade sonunda .
kazanaca¤› tutar de¤iflmedi¤inden finansman bonosu-
na ödedi¤i fiyat›n düflük olmas› durumda getirisi art-
maktad›r. Basit d›fl iskonto yöntemi alternatifi di¤er yön-
temlere göre daha düflük fiyat hesaplamas› yapt›¤›ndan
yat›r›mc›ya bu düflük fiyat fark› kadar daha fazla getiri
kazanma olana¤› vermektedir.
Kaynaklar
Akgüç, Öztin. (1998). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Av-
c›ol Bas›m Yay›n.
Ayd›n, Nurhan; Baflar, Mehmet; Coflkun, Metin. (2007).
Finansal Yönetim, Eskiflehir: Genç Copy Center.
Berk, Niyazi. (2010). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Türk-
men Kitabevi
Berk, J., DeMarzo P. (2009). Corporate Finance The
Core, Boston: Pearson Education.
Brealey, R .A., Myers, C. S. (2003). Principles of Cor-
porate Finance, New York: McGraw Hill.
Ceylan, Ali. (2003). ‹flletmelerde Finansal Yönetim,
Bursa: Ekin Kitabevi.
Ross S. A., Westerfield R. W., Jordan B. D. (2008). Es-
sential of Corporate Finance, New York:
McGrawHill.
Büker, Semih; Afl›ko¤lu R›za; Sevil, Güven. (2011). Fi-
nansal Yönetim, Ankara: Sözkesen Matbaac›l›k.
Titman, S, A. J. Keown, J. D. Martin. (2011). Financial
Management. New York: Pearson.
Van Horne, J. C., Wachowicz, J. R. (2008). Fundamen-
tal of Financial Management, London: Prentice
Hall.
Weston, J. F., E. F., Brigham, Essentials of Manageri-
al Finance, Cambridge: The Dreyden Press
Yüksel, A. S.; Yüksel, Ü.; Yüksel, A. (2004). Bankac›l›k
Hukuku ve ‹flletmesi, ‹stanbul: Beta.
Sözlük 221
Sözlük
A D
A¤›rl›kl› Ortalama Sermaye Maliyeti: ‹flletmede kullan›lan Dealer: Baflkalar› ve kendi nam ve hesab›na ifllem yapan
çeflitli kaynaklar›n toplam kaynaklar içindeki paylar›yla arac› kurum.
a¤›rl›kland›r›lm›fl maliyetleri. De¤iflken Gider: Üretim hacmindeki art›fl veya azal›fla para-
Akreditif: ‹hracatç›n›n, mal› satt›¤› anda bedelini alma ve it- lel de¤iflimler gösteren giderlerdir.
halatç›n›n bedeli ödedi¤i anda mala sahip olma iste¤ini D›fl Analiz: ‹flletme d›fl›ndan kamu görevlilerince ya da ba-
karfl›layan bir ödeme ve finansman yöntemidir. ¤›ms›z denetçilerce yap›lan analiz.
Anüite: Taksitlerin eflit, devre faiz oran›n›n ve devre süresinin D›fl ‹skonto: Vadeli de¤er üzerinden hesaplanan iskonto.
de¤iflmedi¤i ödemeler serisi. Dikey Analiz: Mali tablolarda yer alan her bir kalemin top-
Atak Finansman Stratejisi: ‹flletmenin sabit varl›klar›n›n lam içerisindeki pay› dikkate al›narak yap›lan analizdir.
uzun vadeli kaynaklarla, dönen varl›klar›n›n ise k›sa va- Dinamik analiz: Mali tablolar›n birbirini izleyen dönemler
deli kaynaklarla finanse edilmesidir itibariyle incelenmesi.
Dividant: Kâr pay›, temettü.
B De¤er Maksimizasyonu: ‹flletmelerin kararlar›nda iflletme
Basit Faiz: Faizin, ayn› anapara üzerinden hesapland›¤› faiz de¤erini ya da hisse senetlerin de¤erini maksimize ede-
hesaplama flekli. cek flekilde hareket etmeleri.
Baflabafl noktas›: Kar ya da zarar›n söz konusu olmad›¤›, bafl- Dengeli Finansman Stratejisi: Çal›flma sermayesinin sürek-
ka bir deyiflle kar›n s›f›r oldu¤u sat›fl miktar› veya tutar›d›r. lilik gösteren k›sm›n›n ve duran varl›klar›n uzun vadeli
Bilanço: ‹flletmenin belirli bir tarihteki varl›klar›yla varl›klar›- kaynaklarla, çal›flma sermayesinin dalgalanan bölümü-
n›n kaynaklar›n› gösteren tablodur. nün ise k›sa vadeli kaynaklarla finanse edilmesidir.
Bileflik Faiz: Her devre de¤iflen paralar üzerinden hesapla- Dönen Varl›klar: ‹flletmenin faaliyetlerini devam ettirebil-
nan faiz. mesi için gerekli olan ve en az y›lda bir kez paraya dö-
Borç Oranlar›: ‹flletmenin mali yap›s›n› ortaya koyarak uzun nüflebilen varl›klar.
vadeli borç ödeme gücünü gösteren oranlard›r.
Birincil Piyasa: Finansal varl›klar›n ilk kez ifllem gördü¤ü pi- E
yasa. Efektif Faiz: Faizin bileflik faizle ve y›ldan daha k›sa süre için
Birleflik Kald›raç Derecesi: Sat›fl hacmindeki bir de¤iflme- hesaplat›lmas› durumunda gerçekleflen faiz.
nin hisse bafl›na kârlarda ne seviyede bir de¤iflmeye yol Enflasyon: Fiyatlar genel düzeyinin sürekli artmas›.
açaca¤›n› ifade eder. Etkinlik Oranlar›: ‹flletmenin varl›klar›n› ne derecede etkin
Broker: Bir komisyon karfl›l›¤›nda fon arz edenlerle talep kullanabildi¤ini ölçmekte kullan›lan oranlard›r.
edenleri karfl›laflt›ran kurum.
Brüt Çal›flma Sermayesi: Bir y›l içinde nakde çevrilebilen F
dönen varl›k kalemlerinden oluflur. Faiz: Paray› sunanlar aç›s›ndan bugünkü kullan›m hakk›ndan
Bütçe: Bir y›ll›k veya dönemlik finansal faaliyetlerin rakamla- vazgeçmenin getirisi; paray› talep edenler aç›s›ndan da,
ra dökülmüfl ve özetlenmifl halidir. gelecekte kullan›lacak paray› bugünden kullanman›n
bir bedeli.
C-Ç Faaliyet Döngüsü: Nakdin hammadde stoklar›na, yar› ma-
Çal›flma Sermayesi: Bir tesisin faaliyete bafllayabilmesi ve ifl- müle, mamüle ve alacaklara dönüflerek tekrar nakit ha-
letme faaliyetlerini sürdürebilmesi için kullan›lan, k›sa le gelme süreci.
sürede paraya dönüflme özelli¤ine sahip varl›klar ve bu Faaliyet Kald›rac›: Sabit giderler ile de¤iflken giderler ara-
amaçla yap›lan harcamalard›r. s›nda iliflki kurarak sabit giderlerin nereye kadar kabul
Çal›flma Sermayesi Döngüsü: Üretim için harcanan nakdin edilebilece¤ini araflt›ran bir analiz tekni¤idir.
iflletmeye kaç günde geri döndü¤ünü gösteren süredir. Faaliyet Kald›rac› Derecesi: Sat›fllardaki de¤iflime karfl› faiz
Ç›kar Gruplar›: Devlet, kreditörleri, ‹flletme çal›flanlar›, müfl- ve vergi öncesi kârlar›n gösterece¤i de¤iflim seviyesini
terileri, sat›c›lar›, alacakl›lar›, yat›r›mc›lar› gibi iflletmeyle ifade eder.
do¤rudan iliflkili olan gruplar.
Faktoring: ‹flletmelerin kredili sat›fllar›ndan olan haklar›n› Hazine Bonosu: Hazine taraf›ndan vadesi 1 y›ldan k›sa süre-
devretmesi yoluyla, faktoring flirketinin sa¤lad›¤›; ala- li olarak ç›kar›lan ve iskontolu olarak ifllem gören borç-
caklar›n tahsili, takibi, muhasebe ve ön ödeme hizmetle- lanma senetleridir.
rinden yararlan›lmas› ifllemidir.
Finans: Kifli ya da kurumlar›n faydalanabilece¤i para, fon ya ‹
da sermaye. ‹ç Analiz: ‹flletme içinde çal›flan personelin yapt›¤› analiz.
Finansman: Fonlar›n sa¤lanmas›. ‹htiyatl› Finansman Stratejisi: ‹flletme varl›klar›n›n tamam›-
Finansal Oran: Finansal tablolarda bulunan iki kalem aras›n- n›n uzun vadeli kaynaklarla finanse edilmesidir.
daki iliflkiyi ifade eden say›. ‹kincil piyasa: Daha önce al›n›p sat›lan finansal varl›klar›n
Finansal Kald›raç: ‹flletmenin belirli bir dönemde borçland›- tekrar ifllem gördü¤ü piyasa.
¤› varsay›m›yla, borçlar›n kârl›l›¤› ne ölçüde etkiledi¤ini ‹skontolama: Gelecekteki bir de¤erin, belirli bir iskonto ora-
ortaya koymak için yararlan›lan bir analiz tekni¤idir. n›yla indirgenerek bugünkü de¤erinin bulunmas› ifllemi.
Finansal Kald›raç Derecesi: Faiz ve vergi öncesi kârlardaki
bir farkl›laflman›n hisse bafl›na kazançlarda ne seviyede K
bir farkl›laflmaya yol açaca¤›n› ifade eder. Kar Maksimizasyonu: ‹flletmelerin kararlar›nda kar› maksi-
Finansal Planlama: ‹flletmenin, gelecekte bir bütün olarak mum yapacak flekilde hareket etmeleri.
hangi noktada olmas›n›n istendi¤inin belirlenmesidir. Karl›l›k oranlar›: Bir iflletmenin yat›r›m ve finanslama kararla-
Finansal Varl›klar: Reel varl›klar›n yaratt›¤› nakit ak›fllar› r›n›n ne derecede uygun oldu¤unu gösteren oranlard›r.
üzerinde alacak ya da ortakl›k hakk› veren varl›klar. Karfl›laflt›rmal› Tablolar Analizi: Birden fazla y›l›n bilanço
Finansal Yönetim: ‹htiyaç duyulan fonlar›n sa¤lanmas› ve ve gelir tablosu kalemlerinin göstermifl oldu¤u de¤iflim
bunlar›n uygun varl›klara yat›r›m›. esas al›narak yap›lan analiz.
Finansman Bonosu: fiirketlerin k›sa vadeli iflletme sermaye- Kredi analizi: ‹flletmeye kredi verenlerle, kredi verecek olan-
si ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için ç›kard›klar› teminats›z se- lar›n, iflletmenin borç ödeme gücünü ölçmek amac›yla
netlere verilen isimdir. yapt›klar› analizdir.
Fizibilite Çal›flmalar›: Uzun vadeli faydalar sa¤layacak yat›- Kupon faizi: Sabit getirili menkul k›ymetin üzerinde yaz›l›
r›m projelerinin ekonomik, teknik ve mali aç›dan yap›la- olan ve dönemler itibariyle ödenen faiz.
bilirli¤inin analiz edilmesi. Kurumsal Yat›r›mc›: fiirketlere blok yat›r›mlar yapan yat›r›m
fonlar›, yat›r›m ortakl›klar›, sigorta flirketleri gibi kurumlar.
G
Gelecekteki De¤er: Bir yat›r›m›n faiz kazand›ktan sonraki L
de¤eri. Likidite: Bir varl›¤›n istenildi¤i zaman gerçek de¤erinde nak-
Gelir Tablosu: ‹flletmenin bir hesap döneminde elde etti¤i tüm de dönüfltürülebilme özelli¤i.
has›lat ve gelirlerle yap›lan tüm maliyet ve giderleri göste- Likidite oranlar›: Bir iflletmenin k›sa vadeli borçlar›n› karfl›-
ren ve dönem faaliyet sonuçlar›n› özetleyen tablodur. layabilme yetene¤inin ölçülmesinde kullan›lan oranlar.
H M
Halka Aç›kl›k Oran›: Halka aç›k hisselerin nominal de¤erle- Menkullefltirme: Gelecekteki belirli nakit ak›mlar› güvence
ri toplam›n›n, tüm hisselerin toplam nominal de¤erlerine gösterilerek, finansal piyasalardan borçlanma olana¤›
oran›n› ifade eder. sa¤layan menkul k›ymet ç›kar›lmas› ifllemidir.
Halka Aç›k Anonim fiirket: 250 kifliden fazla orta¤› bulunan Merkezi Nakit Yönetimi: Firmaya ba¤l› di¤er yan firmalar›n
anonim flirketlerdir. nakit ihtiyaç ve fazlalar›n›n ana firma taraf›ndan kontrol
Halka Aç›k fiirket: Hisse senetleri halka arz edilen ya da edil- edilmesidir.
mifl say›lan anonim flirket.
Halka Arz: Bir flirket veya devletin ihraç etti¤i menkul k›yme- N
ti almas› için halka ça¤r›da bulunmas›na denir. fiirketin Nakde Dönüflüm Süresi: Nakitten tekrar nakite dönüflünce-
halk› ortakl›¤a ça¤›rmas›, sermaye artt›r›m› yapt›¤›nda ye kadar geçen süre.
hisseleri borsada satmas› da halka arzd›r. Nakdi Kredi: Belirli bir vade sonunda faizi ile birlikte geri
Halka Kapal› fiirket: Hisse senetleri halka arz edilmeyen, az al›nmak üzere tüzel ve gerçek kiflilere bankalar taraf›n-
ortakl› anonim flirket. dan kulland›r›lan kredi.
Sözlük 223
Nakit Bütçesi: Gelecek dönemlere iliflkin nakit girifl ve ç›k›fl- Spot Piyasa: Ödemenin ve teslimin hemen ya da 2 iflgünün-
lar›n›n tahmin edilip özetlendi¤i bütçedir. de yap›ld›¤› piyasa.
Net Çal›flma Sermayesi: Dönen varl›klar ile k›sa süreli borç- Statik analiz: Belirli bir tarihte düzenlenmifl veya belirli bir
lar aras›ndaki farkt›r. döneme ait mali tablolardaki çeflitli kalemler aras›ndaki
Nakit Çemberi: Hammadde al›mlar› için ödemenin yap›lma- iliflkilerin saptanmas›.
s› ile sat›fllar›ndan do¤an alacaklar›n tahsil edilmesi ara-
s›nda geçen süredir. T
Nominal Faiz: Piyasa faiz oran›. Tasarruf: Bugünkü tüketimin bir k›sm›ndan vazgeçilmesi.
Temsil Maliyeti: ‹flletmelerde sahiplik ile yönetimin birbirin-
O-Ö den ayr›lmas›ndan do¤an ç›kar çat›flmas› sorunundan
Ola¤anüstü ‹flletme Sermayesi: Belirsizliklerdeki art›fl ne- kaynaklanan maliyet.
deniyle çal›flma sermayesi varl›klar›na fazladan yap›lan Ters Repo: Bir menkul k›ymetin ifllem bafllang›ç valöründen
yat›r›mlard›r. al›narak, bitifl valöründen geri sat›lmas›d›r.
Oran Analizi: Bilanço ve gelir tablosunda yer alan kalemle- Ticari Krediler: Sat›fllar› artt›rma arac› olarak kullan›lan, sat›-
rin birbirine oranlanmas› ile yap›lan analiz. c›n›n al›c›ya tan›d›¤› ödeme süresidir.
Organize Piyasa: Belirli fiziki bir mekan›n oldu¤u, ifllemlerin Trend Analizi: Bir iflletmenin uzun bir zaman dönemi çinde-
belirli kurallar, ilkeler çerçevesinde yap›ld›¤›, araçlar›n›n ki de¤iflimlerinin, endüstrideki digger iflletmelere oranla
ve kurumlar›n›n oldu¤u piyasa. ya da o iflletmenin baz olarak al›nan y›l›na oranla ne
Otofinansman: Faaliyetler sonucunda oluflturulan kaynakla- yönde oldu¤unu belirlemek üzere yap›lan analizdir.
r›n tümünün ya da bir k›sm›n›n iflletmede b›rak›larak ifl-
letmelerin kendilerini finanse etmeleri. V
Özkaynak: ‹flletmenin ortakl›k haklar›n› gösteren kaynaklar Vadeli Piyasa: Gelecekteki bir tarihte ödemenin ve teslimin
yap›ld›¤›, fiyat›n ise bugünden belirlendi¤i piyasa.
P
Para Piyasas›: En fazla bir y›l süreli fon arz ve talebin karfl›- Y
laflt›¤› piyasalar. Yat›r›m: Gelecekte daha fazla üretim elde etmek için yap›lan
Paran›n Zaman De¤eri: Ayn› miktardaki paran›n bugünkü harcama.
de¤erinin gelecekteki de¤erinden daha büyük olmas›. Yat›r›m Analizi: ‹flletmenin ortaklar›, iflletmeye ortak olmay›
fiimdiki tüketimden vazgeçmenin bedeli. düflünenler ile iflletmeye uzun süreli kaynak sa¤layacak
Piyasa De¤eri: ‹flletmenin piyasadaki arz ve talebe ba¤l› ola- olanlar taraf›ndan yap›lan analizdir.
rak belirlenen de¤eri. Yönetim Analizi: Yönetim çal›flmalar›n›n etkinli¤ini sa¤la-
Proforma Finansal Tablo: ‹flletmenin gelecekteki finansal mak ve al›nacak kararlara dayanak olmak üzere yap›lan
durumunu ve gelirler ile gideri aras›ndaki iliflkiyi ortaya analizdir.
koymak amac›yla düzenlenen tablodur.
R
Reel Faiz: Sat›nalma gücündeki art›fl oran›.
Reel Varl›klar: Makine, bina, araç gibi maddi varl›klar.
Repo: Bir menkul k›ymetin geri al›m taahhüdü ile sat›m›d›r.
Risk: Gerçekleflmeme olas›l›¤›.
S
Sabit Gider: K›sa dönemde iflletmenin üretim hacmi ne olur-
sa olsun de¤iflmeyen giderlerdir.
Sermaye Bütçelemesi: Gelecekte sa¤lanacak faydalar için ser-
mayenin uzun süreli yat›r›lmas›yla ilgili kararlar süreci.
Sermaye Piyasas›: Orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin
karfl›laflt›¤› piyasa.

Finansal Yon I

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Finansal Yon I

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2577

Copyright © 2012 by Anadolu University

UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹

Genel Koordinatör Yard›mc›s›

Grafik Tasar›m Yönetmenleri

Dil Yaz›m Dan›flman›

Kitap Koordinasyon Birimi

Finansal Yönetim ve Fonksiyonlar›.......................................... 2 1. ÜN‹TE

Finansal Sistem, Finansal Piyasalar, Finansal Araçlar ve 2. ÜN‹TE

YATIRIM VE F‹NANSMAN ARAÇLARI ......................................................... 39

3. ÜN‹TE Paran›n Zaman De¤eri............................................................ 56

Finansal Analiz ......................................................................... 84 4. ÜN‹TE

Baflabafl ve Kald›raç Analizleri ............................................... 114 5. ÜN‹TE

6. ÜN‹TE Finansal Planlama ve Kontrol................................................. 138

7. ÜN‹TE Çal›flma Sermayesi Yönetimi ................................................. 162

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 190

K›sa Vadeli Finansman ............................................................ 192 8. ÜN‹TE

Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 217

Sözlük ................................................................................... 221

F‹NANSAL YÖNET‹M VE F‹NANS YÖNET‹C‹S‹

Organizasyon Yönetim Kurulu

Pazarlama Finans Üretim

Fon Yönetici Kontrolör

Nakit Yönetimi Mali Tablolar›n

Büyük iflletmelerde genellikle fon yöneticisinin ve muhasebe yöneticisinin fa-

Dividant ya da kâr pay› da¤›t›m karar›nda yasal koflullar yan›nda yönetim

Ülkemizde iflletmelerin büyük bölümünün küçük aile flirketi özelli¤i gösterme-

K›sa ve Uzun Dönemli Ne Tür Yat›r›mlar Yap›lmal›?

tür yat›r›mlar ekonomik ömürleri boyunca iflletmeye sa¤layaca¤› nakit ak›fllar›n›n

de¤erini maksimize edecektir. Dolay›s›yla yat›r›m karar›, yat›r›mlardan beklenen

Dolay›s›yla günlük faaliyetler ve ola¤and›fl› durumlarda kullan›labilecek para-

‹flletmelerin toplam varl›klar› içinde duran varl›klar› artt›kça risk artacakt›r.

Günümüz koflullar› dikkate al›nd›¤›nda sadece ulusal de¤il uluslararas› yat›r›m

• ‹flletmenin varl›k yap›s›,

D‹KKAT A¤›rl›kl› ortalama

Borç özsermaye bileflimi belirlendikten sonra, borçlanman›n ne kadar› k›sa va-

vadeli borçlanmalar›nda, bono, tahvil gibi menkul k›ymetlerle finansman sa¤lama-

‹flletmeye fon sunanlar aç›s›ndan hissedarl›¤›n riski borç vermeye göre

Günümüz iflletmeleri, hem ulusal hem de uluslararas› piyasalardan fon sa¤laya-

SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE

‹flletmenin Kâr› Nas›l Da¤›t›lacakt›r? (Dividant Kararlar›)

dönemli fonlar›n etkilerini de¤erlendirme, yat›r›m alternatiflerinin iflletmenin de¤e-

Kâr› Maksimum Yapma Amac› (Kâr Maksimizasyonu)

Milyon T Yat›r›m Tutar› Kâr

Y›llar/Milyon T X Projesi/Milyon T Y Projesi/Milyon T

Yukar›daki örnek, paran›n zaman de¤erinin önemini aç›kça D Ü fiortaya

Paran›n zaman de¤eriyle ilgili detayl› aç›klamalar 3. Ünite’de yer alacakt›r.

Kâr maksimizasyonunun ikinci eksik yönü yukar›da da belirtildi¤i

de baz› eksikliklerinin oldu¤u görülmektedir.

Yat›r›m Alternatifleri Ekonomideki Geliflmeler Kâr ( Milyon T)

‹flletme De¤erini Maksimum Yapma Amac›

göre güncellenmektedir. Böylece yöneticiler, iflletmenin faaliyetlerine yönelik pi-

Finansal Kararlar ‹flletme De¤eri

DE⁄ER MAKS‹M‹ZASYONU VE TEMS‹L MAL‹YET‹

etki alanlar›n› geniflletmek üzere personel say›s›n› gere¤inden fazla art›rma ya da

Temsilci maliyeti sorunu neden do¤maktad›r? SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE

‹fiLETMELER‹N YASAL TÜRLER‹ D‹KKAT D‹KKAT

ilgilidir. Örne¤in bankalar›n, sermaye piyasas› arac› kurulufllar›n›n anonim flirket

Bireysel ‹flletmeler (Ferdi Teflebbüsler)

Adi Ortakl›klar (Adi fiirketler)

1. Ünite - Finansal Yönetim ve Fonksiyonlar› 19

1 Temmuz 2012 tarihi itibariyle yürürlü¤e girecek olan Türk Ticaret

Adi Komandit Ortakl›klar