Vòng tròn quãng 5 (nguyên văn: Circle of Fifths)

Vòng tròn quãng 5 - các quãng 5 liên tiếp được viết theo chiều kim đồng hồ - là 1 công cụ luyện tập khá kỳ lạ, nó giúp cho việc luyện tập chơi gam, học về khóa
nhạc, thậm chí là học về kỹ thuật hòa âm thêm hiệu quả.

Vòng tròn quãng 5 là gì?

Vòng tròn quãng 5 bao gồm 12 khóa (key) viết thành 1 vòng tròn, các nốt cách nhau bởi quãng 5. Hãy nhìn vòng tròn quãng 5 bên dưới, chúng ta thấy rằng trên
cùng là C và di chuyển theo chiều kim đồng hồ các quãng 5 se tạo ra 1 vòng tròn quãng 5. Đầu tiên là C, sau đó là G, D, A, E, B, F#(hoặc Gb), Db, Ab, Eb, Bb và
cuối cùng là C.

Nếu chúng ta quay ngược chiều kim đồng hồ thì sẽ được: C, F, Bb, Eb,...

Làm sao để kết hợp vòng tròn quãng 5 vào việc luyện tập hằng ngày?

Có lẽ cách tốt nhất là sử dụng nó như 1 công cụ luyện tập về cấu trúc gam (scale). Hãy để tôi giải thích...

Khi luyện tập với gam (trưởng, thứ,...) Tôi thường thấy các học sinh của tôi thực hành rất dễ dàng các bài tập của những khóa đơn gian như: C, F, G. Tuy nhiên,
khi tập với những khóa thử thách hơn như là: Gb, Ab,... thì các học trò hơi né tránh. Đó là điều bình thường, bởi vì chúng bỏ nhiều thời gian để tập các bài để,
nên thời gian để tập các bài khó là không nhiều.

Phần lớn sự thiếu cân bằng trong việc luyện các bài tập scale (về sau hiểu là cấu trúc hợp âm) này là do học trò ngồi xuống, tập vài 3 scale đơn giản rồi đi làm
việc khác, ngày kế tiếp cũng ngồi xuống, tập lại những scale đó mà chẳng bao giờ đụng đến những bài tập với các keys (về sau hiểu là khóa) khó hơn. 

Bạn có thể chuyển qua pattern (kiểu mẩu) này bằng cách sử dụng vòng tròn quãng 5. Download và in hình bên dưới để trong lúc luyện tập, đánh dấu những key
nào đã tập qua (xem hình vẽ).

Học về hòa âm bằng cách sử dụng vòng tròn quãng 5

Sử dụng vòng tròn quãng 5 sẽ dễ dàng để học về hòa âm. Nhìn ví dụ bên dưới, ta hãy chú ý hình chữ nhật xung quanh F-C-G và vòng tròn đỏ quang C.
Vòng tròn đỏ đánh dấu vị trí key, trong ví dụ này, key là C Major(trưởng), hình chữ nhật màu vàng cho chúng ta biết hợp âm (gam) 4 và 5.

Nếu bạn di chuyển vòng tròn đỏ và hình chữ nhật màu vàng theo chiều kim đồng hồ và vòng tròn đỏ nằm ở G (I) thì C là IV, D là V.

Do đó, để tìm I, IV, V chỉ đơn giản là theo các bước sau:
1. Đặt bất kỳ khóa nào trên vòng tròn
2. ký tự(note) bên trái là IV
3. ký tự(note) bên phải là V

Chúng ta hãy làm 1 bài tập nhanh nhé:

1. Hợp âm IV của A là gì?
2. Hợp âm V của Bb là gì?
3. Hợp âm IV của B là gì?

Sử dụng vòng tròn quãng 5, thật đơn giản để tìm câu trả lời. Nên nhớ IV thì nằm bên trái, V nằm bên phải 

Để minh họa cho câu trả lời câu hỏi 1, đặt ngón cái ngay vị trí A, nhìn sang bên trái sẽ thấy câu trả lời là D, vậy hợp âm IV của A là D, tương tự sẽ tìm được câu
trả lời dễ dàng cho câu 2,3.

Hòa âm và vòng tròn quãng 5

Chúng ta có thể mở rộng công thức I, IV, V đơn giản ở trên bằng cách thêm 1 hình chữ nhật vào bên phải, vuông góc với hình chữ nhật ban đầu, xem hình bên
dưới nhé.

Trên hình ta thấy có thêm hình chữ nhật màu xanh, đồng thời có thêm các hợp âm II, IV và III. Do đó, đối với khóa C thì hợp âm IV là F, tiếp theo nhìn qua bên
phải theo chiều kim đồng hồ lần lượt là các hợp âm bậc V, II, IV, III: G, D, A, E
Ghi nhớ: 4 nằm bên trái, còn lại bên phải là 5, 2, 6, 3. Lưu nó vào bộ nhớ nhé, vì nó rất quan trọng.

OK, chúng ta hãy làm 1 bài tập nhanh nhé:

1. Hợp âm 2 của Eb là gì?
2. Hợp âm 4 của F là gì?
3. Hợp âm 3 của Db là gì?

Một lần nữa, chúng ta hãy sử dùng vòng tròn quảng 5 này để tìm ra câu trả lời: 1) F, 2) D and 3) F