Imalat IYlemleri Ders Notu

İMALAT İŞLEMLERİ
DERS NOTU
2019
HATİCE BAYRAKTAR MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ

KOCAELİ
Teknik Öğretmen Samet YAMAN

Hatice Bayraktar Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi İmalat işlemleri Ders Notları Hazırlayan: Samet YAMAN
TORNA TEZGAHI HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Tornalama, belirli geometrik yapıda kesici kenarları olan takımlarla(kalem) dairesel hareket yapan iş parçaları
üzerinden talaş kaldırma işlemidir.
Torna Tezgâhı Çeşitleri:

Üniversal torna tezgâhları
Düşey torna tezgâhı
Otomat torna tezgâhı
Masa tipi (saatçi) torna tezgâhı
Revolver torna tezgâhı
Ağır iş torna tezgâhları
Kopya torna tezgâhı
Çok amaçlı torna tezgâhları
Bilgisayarlı nümerik kontrollü (CNC) torna tezgâhı
Üniversal torna tezgâhları

Atölyelerde en fazla kullanılan tezgâh türüdür. Genel amaçlı tornalamalar (Alın tornalama, dış çap tornalama,
delik delme, kesme, kanal açma, metrik ve withvorthdiş açma, rayba ve klavuz çekme, vb.) için kullanılır.
1
Düşey torna tezgâhı

Çapları büyük kalınlıkları küçük parçaların işlenmesinde kullanılır
Otomat torna tezgâhları

Çok sayıda küçük parçaların imalatında kullanılır.
Masa tipi (saatçi) torna tezgâhı

Boyutları küçüktür ve küçük boyutlu parçaların üretiminde kullanılır. Bu tezgâhlarda vida çekme ve otomatik
ilerleme tertibatı yoktur.
2
Revolver torna tezgâhı

Çok sayıda küçük parçaların imalatında kullanılır. Yarı otomatiktir, taret sayesinde birden çok kesici bağlanır.
Seri üretim için uygundur.
Ağır iş torna tezgâhı

Özellikle büyük çaplı ve boyu uzun parçaların işlemesinde kullanılan torna tezgâhlarıdır.
Kopya torna tezgâhı

Çok sayıda iş parçasını özdeş olarak imal edilmesinde kullanılan tezgahtır. Bu torna tezgâhlarında kopyalama
işlemi için örnek iş parçası veya şablon kullanılır. Gezici uç şablon üzerinde gezdirilirken kesicide aynı ya da
farklı ölçeklerde hareket ettirilerek parçanın kopyasını üretilir. Çok karmaşık ve hasas işlerin imal
edilmesinde sıkça kullanılmaktadır.
3
Bilgisayar kontrollü (cnc) torna tezgâhları

Bilgisayarlı sayısal kontrol CNC (Computer Numeric Control) takım tezgâhlarının sayısal komutlarla
bilgisayar yardımıyla kontrol edilmesidir.
CNC torna tezgâhları, üniversal torna tezgâhlardan farklı olarak bir bilgisayarlı kontrol ünitesine gönderilen
NC programları ile eksenlerini hareket ettiren bilyalı vida ve servo motor sayesinde iş parçalarını belirlenen
ölçü, ilerleme ve devir ile kısa zamanda seri bir şekilde üretim yapan tezgâhlardır.
#Ödev# Taret Nedir, hangi tezgahlarda kullanılır?
#Ödev# Ø800, uzunluğu 50 olan bir iş parçasını işlemek için hangi tezgahı kullanırsınız ,neden?
4
TORNA TEZGAHI KISIMLARI
Torna kayıtları
Araba, gezer punta, yataklar, vb. üzerinde taşıyan kısımdır.
İlerleme hız kutusu

Dişli sisteminin bulunduğu kısımdır.
5
Araba
Siper, sport ve kalemliği üzerinde taşıyan kısımdır.
Kalemlik
Kesicinin bağlandığı kısımdır. Tezgâha göre çeşitlilik gösterir.
Gezer punta
Torna kayıtları üzerinde gezdirilebilen ve ucundaki 60° konik punta ucu ile iş parçalarına fener mili ekseninde
desteklik yapan (özellikle boyu uzun parçalara desteklik ederek salgıyı önler) elemandır. Ayrıca delik delme,
konik tornalama, rayba çekme, kılavuz ve pafta çekme işlemlerinde de kullanılır.
6
Üç ve Dört Ayaklı Üniversal Ayna

Üç ayaklı üniversal aynalar, silindirik üçgen, altıgen ve benzeri parçaların üç noktadan bağlanması için
kullanılır. Ayna anahtarı döndürüldüğünde ayaklar aynı anda hareket eder.
Dört ayaklı üniversal aynalar, dört noktadan merkezlenmesi ve üç ayaklı aynalara bağlanan parçalara ek olarak
kare kesitli iş parçalarının bağlanmasında kullanılır. Üniversal aynalarda bütün ayaklar aynı anda hareket eder.
Mengeneli ( Kepenkli ) Ayna

Üniversal aynalar ile bağlanamayan, prizmatik ve biçimleri düzgün olmayan, parçaları bağlamak
İçin kullanılır. Her bir ayak birbirinden bağımsız olarak hareket eder.
Fırdöndü Aynası İki punta arasında tornalama yapmak için kullanılır. Aynanın üzerine fırdöndü
kuyruğunun takılmasıyla iş parçası işlenir. Fırdöndü aynaya pim ile sabitlenir.
7
Aynaların Ters ve Düz Ayaklarını Söküp Takma

Bağlanacak işin şekline göre iki çeşit ayna ayağı vardır. Küçük çaplı parçaların bağlanmasında kullanılan
ayaklara düz, büyük çaplı parçaların bağlanmasında kullanılan ayaklara ters ayak adı verilir.
Üç ve dört ayaklı aynalarda ayaklar birlikte hareket ettiği için ayakların diş sayıları birbirinden farklıdır. Bu
nedenle ayna ayaklarının üzerinde sıra numarası vardır. Her ayak numarasına uyan sıra ile aynı numarayı
taşıyan kanala takılır. Hangi tür ayak olursa olsun takma işlemi şöyle yapılır: Kanal içinde alın vidasının ucu
görününceye kadar anahtar döndürülür. 1 numaralı ayak kanal içine yerleştirilir ve anahtar döndürülmeye
devam edilir. Alın vidasının ucu 2. kanala geldiğinde 2 numaralı ayak, 3. kanala geldiğinde 3 numaralı ayak
sırasıyla takılır. Çıkarılan ayaklar mutlaka temizlenir. Dört ayaklı mengeneli aynalarda ise ayaklar birbirinden
bağımsız hareket ettiğinden sıralamaya gerek yoktur. İstenilen ayak istenildiği zaman sökülüp takılabilir
#Ödev# Gezer puntanın görevleri nelerdir?
8
Torna Tezgâhında Güvenli Çalışma Kuralları

 Ayna anahtarı, aynanın üzerinde unutulmamalıdır.
 İş parçasının aynanın ayaklarına iyice oturması sağlanmalıdır.
9
 Uzun parçalar, punta ile desteklenmelidir
 Büyük çaplı parçalar bağlanırken ayna ayaklarının dışarı çok çıkmaması için, ters ayaklar
ile bağlamak daha doğru olur.
10
 İş parçalarının hassas kısmı, bir koruyucu ile bağlanmalıdır.
#Ödev# Üç ve dört ayaklı üniversal ayna ile dört ayaklı mengeneli ayna arasındaki farkları açıklayın
11
Torna kalemlerinin katere ve kalemliğe bağlanması
12
Kalemin iş parçası ve punta merkezinde bağlanması
Kalem iş parçasının ekseninden yukarıda

bağlanırsa talaş açısı büyür, boşluk açısı küçülür bu
durumda kalemin serbest yüzeyi iş parçasına
sürtünür. Bunun sonucunda kalem kısa zamanda
ısınır ve yanar.
.
Kalem iş parçasının ekseninden aşağıda

bağlanırsa talaş açısı küçülür, boşluk açısı
büyür bu durumda iş parçası kalemi altına
doğru çekeceğinden kalemin kırılma
tehlikesi vardır.
Kalem şekildeki gibi iş parçasının

ekseninde bağlanmıştır.
Burada talaş açısı ve boşlık açısı normal
Değerinde olduğundan kesme olayı da
Normal şartlarda gerçekleşir.
13
TORNALAMA ÇEŞİTLERİ
Alın Tornalamak:
Kademeli Boyuna Tornalamak:
14
KonikTornalamak:
(Siperden açı vererek konik tornalamak)
15
TORNA TEZGAHINDA YAPILABİLEN İŞLEMLER

Punta Matkabı ile Delik Delmek
Punta Yuvasının Hatalı Açılması Sonucu Oluşabilecek Sorunlar
16
Matkap ile Delik Delmek
VİDA AÇMAK
Torna Trzgahında Kılavuz ile Vida Açmak
17
Torna Tezgahında Vida Kalemi ile Vida Açmak
18
Adıma Göre Tezgahın Ayarlanması
19
TORNA TEZGAHINDA TALAŞ KALDIRMA UYGULAMALARI
20
Torna Kesicilerinin Sınıflandırılmaları

a) Malzemelerine göre: HSS, Sert metal uç, sermet uç, Seramik uç, CBN, Elmas uç
b) Biçimlerine göre: Kaba talaş kalemi, Finiş(ince) talaş kalemi, kanal kalemi, keski kalemi, iç-dış
profil kalemler, vida kalemi, delik kalemi
Yüksek Hız çeliği(HSS) kalemler Kübik Bor Nitrür (CBN)
Sert maden uçlu takımlar
Seramik uçlar Elmas uçlu kalemler
21
Torna Tezgahında Kullanılan Bazı Kalemler
Şekil: Biçimlerine (kullanım yerlerine) göre kalemler
22
MODÜL I : TORNADA DELME VE ÖLÇME

Torna Tezgahında Delik Delme
Mandrenle bağlama: Gezer puntaya bağlanmış mandren, matkabı sıkıca tutarak aynaya bağlanmış parçanın
delinmesini sağlar. Mandren, küçük ve orta çaplı matkapların bağlanmasında kullanılan bir araçtır.
Kovan1arla bağlama: Konik saplı matkaplar ya doğrudan ya da kovanlar yardımı ile gezer punta kovanındaki
konik kısma takılırlar
Şekil: Torna tezgahında delme araç ve gereçleri
23
Kör Deliklerin Tornalanması
Torna Tezgahında Delik Büyütme

İstenen ölçüye göre Matkap ucu ile veya delik kalemiyle delik büyütme işlemi yapılabilir.
#Uygulama 1# Torna tezgahında Ø80 lik uzun bir mil parçasına Ø42 lik delik delmek için işlem
basamaklarını yazınız
24
#Uygulama 2# Torna tezgahında Ø80 lik uzun bir mil parçasına Ø26 lik delik delmek için işlem
basamaklarını yazınız.
#Ödev# Torna tezgahında delik delmek için deliğin merkezini nasıl belirlersiniz? Açıklayınız.
25
Tornanın Devir ve İlerleme ayarının Yapılması
Kesme Hızı, Torna kaleminin, iş parçası çevresinde bir dakikada metre cinsinden aldığı yoldur.
Diğer bir ifadeyle kesici takımın iş parçasın üzerinden bir dakikada kaldırdığı talaşın
Doğrusal uzunluğudur.
Devir sayısı, Torna aynasının kendi etrafında bir dakikadaki devir(döngü) sayısıdır.
İlerleme, torna kaleminin ekseni boyunca bir devirde almış olduğu mm cinsinden yoldur.
Genellikle, kaba talaş için büyük, ince talaş için de küçük ilerleme verilir.
Kesme hızına etki eden faktörler:

a. Malzemenin cinsi
b. İlerleme miktarı(mm/dev)
c. Talaş derinliği (mm)
d. Kullanılan kesici aletin cinsi
e. Kullanılan işlem türü
f. Torna tezgahının gücü ve kapasitesi
İlerleme Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar
Talaş Derinliği: ilerleme miktarı, talaş derinliği ile doğrudan doğruya ilgilidir. Talaş derinliği fazla
olduğu durumlarda kaleme gelen yükü azaltmak için ilerleme düşük seçilir.
Malzemenin Cinsi, Durumu: Malzemelerin tornalamaya karşı göstereceği direnç farklıdır. Bu
nedenle de her malzeme için kullanılacak ilerleme miktarı değişir. İlerleme, sert malzemelerde az,
yumuşak malzemelerde ise çok olur (Çizelge 1.2).
Yüzey Pürüzlülüğü: İlerleme arttıkça yüzey pürüzlülüğü de artar. İlerleme azaldıkça yüzey
pürüzlülüğü de iyileşir.
Torna Tezgâhının Gücü Ve Kapasitesi: İlerleme, tezgâhın gücü ve kapasitesi ile ilgilidir.
26
Tablo: Kesiciler ve iş parçası için kesme hızı değerleri
#Örnek# Çapı 30 mm. olan alaşımlı takım çeliğini tornalamak için, tezgaha verilecek devir sayısı ne olmalıdır
Çözüm:
N =1000. V/ π.d = 1000.12/3,14.30 N = 127,72 dev/dak bulunur.
#Uygulama 3# Çapı 100 mm olan takım çeliği sert maden uç ile tornalanacaktır. Tezgaha verilmesi
gereken devir sayısını hesaplayınız.
#Uygulama 4# Çapı 80 mm olan takım çeliği sert maden uç ile tornalanacaktır. Tezgaha verilmesi
gereken devir sayısını hesaplayınız.
27
#Uygulama 5# Çapı 60 mm olan çelik bir malzeme sert maden uç ile tornalanacaktır. Tezgaha
verilmesi gereken devir sayısını hesaplayınız.
#Uygulama 6# Çapı 50 mm olan prinç bir malzeme sert maden uç ile tornalanacaktır. Tezgaha
#Uygulama 7# Çapı 100 mm olan alüminyum bir malzeme HSS kalem ile tornalanacaktır. Tezgaha
28
#Uygulama 8# Çapı 80 mm olan döküm bir malzeme seramik uç ile tornalanacaktır. Kesme hızı
120m/dk seçildiğine göre tezgaha verilmesi gereken devir sayısını hesaplayınız.
#Uygulama 9# Çapı 30 mm olan takım çeliği elmas uç ile 1200 devir/dk da tornalanacaktır. Kesme
hızını hesaplayınız.
#Uygulama 10# Çapı 40 mm olan bronz bir malzeme sermet uç ile 1000 devir/dk da tornalanacaktır.
Kesme hızını hesaplayınız.
29
#Uygulama#
30
Tornalanan Deliklerin Ölçü ve Kontrölü

Tornalanan deliklerin ölçü kontrolü ölçme ve kontrol aletleri ile yapılır.
31
#Uygulama 11# Şekildeki 120x100 parçayı torna tezgahında imal edebilmek için işlem
basamaklarını aşama aşama yazarak açıklayınız.
#Uygulama 12# Tona Tezgahını tanımlayarak kısımlarını açıklayınız?
#Ödev# Aşağıda ölçüleri verilen parçanın kütük çapı 52, L boyu 70 mm’dir. Bu iş parçasını torna
tezgahında işleyebilmek için gerekli işlem basamaklarını yazınız.
32
TORNADA ÖLÇME VE KONTROL
Uzunluğun Ölçülmesi
Dünya devletleri arasında uzunluğun ölçülmesinde iki ölçü sistemi kullanılmaktadır.
A.Metrik Ölçü Sistemi B.İngiliz Ölçü Sistemi
Metrik sistemde ölçü birimi METRE dir. Makinecilikte ise daha çok metrenin binde biri olan MİLİMETRE
hatta daha hassas ölçülerde MİKRON kullanılır.
1 Metre 10 dm. 1 dm 0,1 m
1 Metre 100 cm. 1 cm 0,01 m
1 Metre 1000 mm. 1 mm 0,001 m
1 Metre 1000000 μ 1μ 0,000001 m
İngiliz Ölçü Sistemi ise İngiltere’de ve ABD’de kullanılır. Ölçü birimi YARDA’dır. Makinecilikte
birim olarak INÇ kullanılır.
1 Yarda 3 Ayak 91,44 cm. dir.
1 Ayak 12 inç 30,48 cm. dir.
1 İnç 2,54 cm 25,4 mm. dir.
İnç ( parmak ) sembolü ( “ ) dür. Bu işaret ölçünün sağ üst köşesine konur.
Örneğin; 1 ” , 3 ” , 1/2 “ , 3/4 “ , 1/8 “ , 1 ¾” , 1 ½” gibi
İç ve Dış Yüzeylerin Ölçülmesinde Kullanılan Ölçü aletleri

A) KUMPASLAR
Dış çapların, delik çaplarının, kalınlıkların, derinliklerin, kademelerin, yüzeyler arasındaki genişliklerin vb.
alanların ölçülmesinde kullanılır.
kumpaslar, tesviyecilikte ve makine üretiminde en çok kullanılan ölçü aletlerindendir.
33
Bazı kumpaslarin ölçme şekilleri
34
Hassasiyetlerine göre kumpas çeşitleri
1- 1/10 mm. verniyeli sürmeli kumpaslar.

2- 1/20 mm. verniyeli sürmeli kumpaslar
3- 1/50 mm. verniyeli sürmeli kumpaslar
1/10 Verniyel Bölüntülü Kumpaslar
Kumpasta cetvel üzerindeki 9 mm lik kısım verniye üzerinde 10 eşit parçaya bölünmüştür.
Verniye üzerinde iki çizgi arası 9 : 10 = 0,9 mm. dir.
Cetvelin birinci çizgisi ile verniyenin birinci çizgisi arasındaki fark 1 – 0,9 = 0,1 mm
bu da kumpasın ölçme hassasiyetidir. Yani ölçebileceği en küçük ölçü 0,1mm.dir.
#Örnek# #Örnek#
#Uygulama 13# Aşağıdaki 1/10 luk kumpasın gösterdiği ölçüyü bulunuz.
35
#Uygulama 14# Aşağıdaki 1/10 luk kumpasın gösterdiği ölçüyü bulunuz.
#Uygulama 15# 14,6 ölçüsünü 1/10 luk kumpasta çizerek gösteriniz?
36
Kumpasta 19 mm.lik kısım verniye üzerinde 20 eşit parçaya bölünmüştür.

Verniye üzerindeki iki çizgi arası 19 : 20 = 0,95 mm. dir.
Cetvelin birinci çizgisi ile verniyenin birinci çizgisi arasındaki fark 1 - 9,95 = 0,05 mm. dir.
Bu da kumpasın ölçme hassasiyetidir. Kumpasın ölçebileceği en küçük ölçü 0,05 mm. dir.
#Örnek# #Örnek#
#Uygulama 18# Aşağıdaki 1/20 lik kumpasın gösterdiği ölçüyü bulunuz.
37
#Uygulama 21# 17,20 ölçüsünü 1/20 lik kumpasta çizerek gösteriniz?
38
#Uygulama#
39
Bu kumpasta cetvel üzerindeki 49 mm lik kısım verniye üzerinde 50 eşit parçaya bölünmüştür.
Verniyer üzerinde iki çizgi arası 49 : 50 = 0,98mm. dir.
Cetvelin birinci çizgisi ile verniyenin birinci çizgisi arasındaki fark 1 – 0,98 = 0,02 mm. dir.
Bu da kumpasın ölçme hassasiyetidir. Kumpasın ölçebileceği en küçük ölçü 0,02 mm. Dir
#Örnek# #Örnek#
40
#Uygulama 28# 4,10 ölçüsünü gösterilebilen tüm kumpas tiplerinde çizerek gösteriniz?
41
42
#Uygulama#
43
B) MİKROMETRELER
Mikrometreler torna tezgâhında işlenen hassas parçaların ölçülmesinde kullanılır. Bu ölçü aletleri, mekanik
kumandalı vida–somun sistemine göre çalışır. Ölçü tamlığı kumpaslara göre daha yüksektir. Metrik
mikrometrelerde ölçme tamlığı 0,01 – 0,001mm, parmak mikrometrelerde ise ölçme tamlığı 0,001 – 0,0001
inç‟tir.
Mikrometrenin ölçme alanı, 0 – 25 mm, 25 – 50 mm, 50 – 75 mm, 75 – 100 mm, 100 – 125 mm, 125 – 150
mm gibidir. Ancak 300 mm den büyük ölçüler için ölçme alanı 100 mm dir. Örneğin, 300 – 400 mm, 400 –
500 mm, 900 – 1000 mm gibi.
Çeşitleri
44
Bazı mikrometreler ve kullanım şekilleri
#Örnek# #Örnek#
45
#Örnek# #Örnek#
#Uygulama 31# 45,4 ölçüsünü mikrometrede çizerek gösteriniz?
#Uygulama 32# 45,04 ölçüsünü mikrometrede çizerek gösteriniz?
46
#Uygulama 33# 25,30 ölçüsünü gösterilebilen tüm kumpas tiplerinde ve mikrometrede çizerek
gösteriniz?
47
gösteriniz?
48
gösteriniz?
49
C) KOMPARATÖRLER
İbreli ve dijital ölçme ve kontrol aletleridir. Komparatör ibresinin saat etrafında bir tam turu 1 mm olup saatin
etrafı 100 eşit parçaya bölünmüştür. Böylece iki çizgi arası 1/100=0.01mm’dir.
Mıknatıslı sehpalarla birlikte kullanılırlar. Sehpanın mıknatıslı olmasının nedeni komparatörün ölçme ve
kontrol işleminin yapılacağı parça veya tezgâh gövdelerine kolayca tespit edilmesi içindir.
Komparatör ve sehpası
50
D) PASAMETRELER
Dış çap ve kalınlık ölçü kontrolünde kullanılır.
Dış çapların ölçü kontrolünde kullanılan pasametrelerin ölçme aralığı (0–25), (25–50), (50–75) ve (75–100)
mm dir. Daha büyük ölçme aralığı istenen pasametreler özel olarak yapılmışlardır.
E) PASİMETRELER
Pasimetreler delik çapı ve kanal genişliklerinin ölçü kontrolünde kullanılan 0,002 mm hassasiyeti ölçü
aletlerindendir.
Pasimetre ölçü miline takılan ilâve uçlarla 11 mm’den 120,5 mm çapa kadar bütün delik ölçüleri kontrol
edilebilir.
Ölçme ve Kontrolü Etkileyen Faktörler
Ölçü aletinin yapılış hassasiyeti,

Ölçme işleminin yapıldığı yerin ısısı,
Ölçme işlemini yapan kişi,
Ölçü aletinin ısısı,
İşin hassasiyeti,
Ölçme ve kontrolde yapılan hatalar,
Ölçülecek iş parçasının fiziksel özelliği,
Ölçme yapılan yerin aydınlatma durumu
51
#Uygulama 36#
52
#Uygulama#
53
MODÜL II : TORNA TEZGÂHINDA VİDA AÇMA

VİDA HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Silindirik veya konik yüzeylere eşit adım ve aynı profilde açılan helis kanallara vida denir.
Profillerine (diş biçimlerine) göre vidalar

Üçgen vidalar : Diş profili üçgen biçimindedir . Üçgen vidanın diş açısı büyük; helis adımı
küçüktür. Üçgen vidalar, bağlama vidası olarak kullanılır.
Kare vidalar: Diş profili kare biçimindedir. Kare vida; hareket vidası olarak takım tezgâhlarının ana
millerinde, preslerde vb. yerlerde kuvvet iletimi amacıyla kullanılır.
Trapez vidalar (TS 61/23): Diş profili 30° açılı eş kenar trapez biçimindedir.Trapez vida; hareket
vidası olarak takım tezgâhlarının ana millerinde, sonsuz vidalarda vb. yerlerde kullanılır.
Testere vidalar (TS 61/30): Diş profili 30° açılı ve tek yönlü eğiktir. Testere vida; tek yönlü
kuvvetleri taşımak için hareket vidası olarak vinçlerde, krikolarda vb. yerlerde kullanılır.
Yuvarlak vidalar (TS 61/32): Diş profili 30° açılı ve yuvarlaktır. Vida profilinin yuvarlaklığı
(kaytanlığı); tozlu, kumlu, nemli yerlerde kullanılmasını sağlar.
Helis Yönüne Göre Vidalar

Vidalar sıkma ve ilerleme durumuna göre isimler alırlar. Sıkıldığında sağ yönde ilerliyorsa sağ, sol
yönde ilerliyorsa sol vida denir.
Bir diğer deyişle: saat ibresi yönünde sıkılıyorsa sağ helistir. Saat ibresinin tersi yönünde sıkılıyorsa
sol helis vidadır.
54
1. ÜÇGEN VİDA AÇMA
Metrik vida kaleminin ucu 60°’ lik bir açı ile bilenir. Kalemin ucuna göre sol tarafındaki kenar 30º ve
sağ kenarı da 30º olacak şekilde eşit olarak bilenir.
Kalemin mastarla Kontrolü
Üçgen vida kalemin torna tezgâhına bağlanması
55
#Ödev# vida, helis, vida adımı, kavramlarını açıklayınız?
#Ödev# vida açabilen makine elemanları nelerdir açıklayınız?
56
Tablo: Metrik vida ölçüsü
#Uygulama 36# M10x1,5 Neyi ifade eder açıklayınız?
#Uygulama 37# T somun parçasına M14 klavuz açabilmek için matkap çapı ne olmalıdır?
57
Metrik Vida İçin Vida Adımına Göre Hız Kutusu Ayarı

Torna tezgâhları ana mili adımı milimetre olarak verilir.
Tezgâhın hız kutuları üzerindeki vida tablosundan açılacak vidanın ilerleme ayarı aranarak bulunur.
Metrik vidanın adımına göre ilerleme hız kutusu ayarlanır.
#Uygulama 38# Adımı 2,5 olan vida açabilmek için tezgah ayarını yapınız?
58
Kalemin Tamburla Sıfırlanarak Deneme Talaşının Verilmesi

Kalem iş parçasının dış çapına göre sıfırlanır ve başlangıç konumuna getirilerek 0.05 mm deneme
talaşı verilir. Arabanın makası kavratılarak iş üzerinde vida adımını gösteren ince bir iz açılır
Şekil: Diş tarağı (vida tarağı) ile vida kontrolü
Tornada üçgen vida açarken adım ayarının doğruluğu, Şekilde görülen diş tarağı ile kontrol edilir. Diş tarağı,
metrik vidalarda adıma ve inç vidalarda parmaktaki diş sayına göre bulunur. Açılan ize dişler tam olarak
oturuyor ise tezgâh ayarları doğrudur. Aksi halde ayarlar tekrar kontrol edilmelidir.
#Uygulama 39# Vida mastarı ile Diş Tarağı hangi amaçla kullanılır açıklayınız?
#Ödev#
Kalem ucu ekseninin iş eksenine dik olarak ayarlanması…………………………….. yapılmalıdır.
Vidanın adım ayarının doğru yapılıp yapılmadığı……………………………. kontrol edilmelidir.
Metrik üçgen vidanın uç açısı………………….. Whitworth üçgen vidaların uç açısı……………………….
Torna tezgahında vida açarken devir sayısı………………………………olmalıdır.
Torna Tezgahında vida açarken bor yağ veya yağdanlık ile kesme yağı kullanılmalıdır.
59

Imalat IYlemleri Ders Notu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Imalat IYlemleri Ders Notu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

İMALAT İŞLEMLERİ

HATİCE BAYRAKTAR MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ

Teknik Öğretmen Samet YAMAN

TORNA TEZGAHI HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Torna Tezgâhı Çeşitleri:

Üniversal torna tezgâhları

Düşey torna tezgâhı

Otomat torna tezgâhları

Masa tipi (saatçi) torna tezgâhı

Revolver torna tezgâhı

Ağır iş torna tezgâhı

Kopya torna tezgâhı

Bilgisayar kontrollü (cnc) torna tezgâhları

#Ödev# Taret Nedir, hangi tezgahlarda kullanılır?

TORNA TEZGAHI KISIMLARI

İlerleme hız kutusu

Üç ve Dört Ayaklı Üniversal Ayna

Mengeneli ( Kepenkli ) Ayna

Aynaların Ters ve Düz Ayaklarını Söküp Takma

#Ödev# Gezer puntanın görevleri nelerdir?

Torna Tezgâhında Güvenli Çalışma Kuralları

 İş parçasının aynanın ayaklarına iyice oturması sağlanmalıdır.

 Uzun parçalar, punta ile desteklenmelidir

 İş parçalarının hassas kısmı, bir koruyucu ile bağlanmalıdır.

Torna kalemlerinin katere ve kalemliğe bağlanması

Kalemin iş parçası ve punta merkezinde bağlanması

Kalem iş parçasının ekseninden yukarıda

Kalem iş parçasının ekseninden aşağıda

Kalem şekildeki gibi iş parçasının

Kademeli Boyuna Tornalamak:

(Siperden açı vererek konik tornalamak)

TORNA TEZGAHINDA YAPILABİLEN İŞLEMLER

Punta Yuvasının Hatalı Açılması Sonucu Oluşabilecek Sorunlar

Matkap ile Delik Delmek

Torna Tezgahında Vida Kalemi ile Vida Açmak

Adıma Göre Tezgahın Ayarlanması

TORNA TEZGAHINDA TALAŞ KALDIRMA UYGULAMALARI

Torna Kesicilerinin Sınıflandırılmaları

Yüksek Hız çeliği(HSS) kalemler Kübik Bor Nitrür (CBN)

Sert maden uçlu takımlar

Seramik uçlar Elmas uçlu kalemler

Torna Tezgahında Kullanılan Bazı Kalemler

Şekil: Biçimlerine (kullanım yerlerine) göre kalemler

MODÜL I : TORNADA DELME VE ÖLÇME

Şekil: Torna tezgahında delme araç ve gereçleri

Kör Deliklerin Tornalanması

Torna Tezgahında Delik Büyütme

Tornanın Devir ve İlerleme ayarının Yapılması

Kesme hızına etki eden faktörler:

Tablo: Kesiciler ve iş parçası için kesme hızı değerleri

Tornalanan Deliklerin Ölçü ve Kontrölü

#Uygulama 12# Tona Tezgahını tanımlayarak kısımlarını açıklayınız?

TORNADA ÖLÇME VE KONTROL

İç ve Dış Yüzeylerin Ölçülmesinde Kullanılan Ölçü aletleri

Bazı kumpaslarin ölçme şekilleri

Hassasiyetlerine göre kumpas çeşitleri

1- 1/10 mm. verniyeli sürmeli kumpaslar.

1/10 Verniyel Bölüntülü Kumpaslar

#Uygulama 13# Aşağıdaki 1/10 luk kumpasın gösterdiği ölçüyü bulunuz.

#Uygulama 14# Aşağıdaki 1/10 luk kumpasın gösterdiği ölçüyü bulunuz.

#Uygulama 15# 14,6 ölçüsünü 1/10 luk kumpasta çizerek gösteriniz?

#Uygulama 16# 25,1 ölçüsünü 1/10 luk kumpasta çizerek gösteriniz?

#Uygulama 17# 17,00 ölçüsünü 1/10 luk kumpasta çizerek gösteriniz?