1

STAJ RAPORU

Hazrlayan: lker

ESKEHR MAKNE FABRKASI ATLYE STAJI

ESKEHR OSMANGAZ NVERSTES ENDSTR MHENDSL BLM OCAK 2010

Soru 1: Staj yaptnz isletmeyle ilgili olarak aadaki bilgileri veriniz: letmenin tam ad, adresi ve web sitesi, letmede alan mhendis ve varsa Endstri Mhendisi says, grenlerin says (i, teknisyen, mhendis, idari personel vb.), letmenin faaliyet alan (Otomotiv, dayankl tketim mal, tekstil, gda, hizmet vb) ve rettii ana rnler. Cevap 1: letmenin adresi; Trkiye eker Fabrikalar Anonim irketi Eskiehir Makine Fabrikas, Sivrihisar Caddesi 195 C Eskiehir, www.turkseker.gov.tr letmede; 16 makine mhendisi, 2 metalrji ve malzeme mhendisi, 1 elektrik-elektronik mhendisi, 1 endstri mhendisi 250 ii almaktadr.

eker fabrikalarnn kampanya esnasnda kacak arzalarn gidermek ve kampanya sonu revizyon dnemindeki onarmlarn yapmak amacyla eitli makineler ve paralar retilmektedir. Soru 2: letmenin rgt emas zerinde retim ve dier grevlerin yrtld birimleri gsteriniz (ema, tek sayfaya sacak). Cevap 2: letmenin rgt emas zerinde retim ve dier grevlerin yrtld birimler EK1 de gsterilmitir. Soru 3: letmenin snrlarn, yakn evresini, yollarn, giri ve k noktalarn gsteren bir kroki zerinde, nemli retim birimlerini ve zellikle de staj yaptnz tezgah atlyesini gsteriniz (Kroki, tek sayfaya sacak) Cevap 3: letmenin snrlarn, yakn evresini, yollarn, giri ve k noktalarn gsteren kroki EK-2de verilmitir. Staj yaplan tezgh atlyeleri A, B, C holleridir. Soru 4: Bu atlyenin zellikle yollarn, giri ve kn, tezghlarnn yerleimini gsteren bir krokisini izin. Varsa, vin yollar ve dier malzeme aktarma donanmn da gsteriniz. Cevap 4: Atlyenin yollarn, giri kn, tezghlarn yerleimini gsteren kroki EK3de verilmitir. Soru 5: Bu atlyenin oturma alan ve ykseklii nedir? Tayc elemanlar (stun, kiri, vin yolu vb.) ve zemin kaplamas ne trdendir? Istma, havalandrma, soutma,

aydnlatma nasl salanmaktadr? Atlye elektrik, buhar, basnl hava, su benzeri tesisata sahip midir? Ksaca aklaynz. Cevap 5: Stajn yapld mekanik atlyenin alan 3960 m2dir ve ykseklii de 15 mdir. Vin, forklift ve kamyon gibi tayc elemanlar vardr. Zemin kaplamas asfalt zerine zift ve montaj atlyesinde ise aatr. Istma atlyelerde scak hava fleyen motorlarn altrlmasyla salanmaktadr. Atlyelerde aydnlatma, floresanlar ve pencerelerle salanrken; atlyede elektrik ve su tesisat bulunmaktadr. Soru 6: Atlyedeki niversal tezghlar tiplerine gre ayrarak her tipin saylarn, retimin hangi aamalarnda nasl kullanldklarn ve her birinin atlyede nasl tanndn (isim/ numara gibi) ksaca belirtiniz. Cevap 6: Torna tezghlarnda genel olarak eitli ilerlemelerle tala kaldrlmas gereken durumlarda ve deiik adml vidalarn almas ilemleri yaplr. Freze tezgahlarnda eitli biimlerde oluk ama, profil ileme, di yz ileme, kama mili ileme, helis kanal ama, di yapma gibi ilemler yaplmaktadr. Talama tezghlar diili frezelerde alm dililer semente edilerek sertletirildikten sonra meydana gelen arplmalar gidermek ve przsz bir yzey elde etmek iin kullanlrlar. Radyal matkap tezghlar byk ve ar paralar zerine delik delinmesi gereken hallerde kullanlr. Markas Tornalar BMAK BMAK S PORT S PORT POREGA POREGA EDWCK BURNFERD VDF Frezeler BERNATKI TOS BULGARIE ZURICH U3 FA3 FU 320 EU 1 1 1 1 SVF E4 C400C B55 165B 1A616 TR100 TR135 6 4 1 3 1 1 1 1 2 Tipi Says

TOSKURIM STANKOIMPORT TOSKURIM STANKOIMPORT Talama tezghlar

FA 5B 6P 83

1 2

FA 5B 6P 83

1 2

STANKOIMPORT 3A 172 JOTES SPC20

4 2

Soru 7: Atlyede saysal denetimli ve/veya zel amal tezgh varsa, bunlar ksaca tantn (Adlar, fonksiyonlar, zellikleri, retim hzlar vb. ile). Cevap 7: Fabrikada bulunan cnc tezghnn modeli CTX400 dr. CNC tezghta, bilgisayar desteiyle tornada yaplabilen tm iler yaplabilir. Sistem kapal devre program ile almaktadr. Para programn hazrladktan sonra ve paray ilemeye baladktan sonra program zerinde deiiklik yapma olaslmz yoktur. Ancak para ilendikten sonra program zerinde deiiklik salayabiliriz. Bir program uygulanrken menden farkl bir baka program yazabiliriz. Sistem tamamen hidrolik olup igc sarfiyatn minimum seviyeye indirmektedir. CNC TEZGH ZELLKLER Programlar saklama zellii vardr. Her CNC tezghnn g kayna vardr. Programda deiiklik yaplabilir. nternet a ile kullanlabilir. Ayn ekiller iin tek blok kullanlr. Rutin karakterler, hareketler kolaylkla yaplabilir. Devir veya ilerleme tezgh durmadan deitirilebilir. Para retilmeden nce kontrol edilebilir. CNC tezghlarnda kesici takm tezgh durmadan ok ksa bir srede deitirilebilir

NC TEZGHI NC tezghlar programa gre alan otomatik sistemlerdir. NC tezghlarda; ilerleme, kesme hzlar ve tala kaldrmak iin takm ve para hareketleri programda belirtilmektedir. yle ki tm tala kaldrma ilemleri operatrn hibir giriimi olmadan otomatik olarak yaplmaktadr. NC tezghlarnda bilgi depolama ve alma bellei yoktur. NC Torna Tezgh Tezghn Markas: NLES Tezghn Tipi: DS 2N 1000 Soru 8: letmede rastladnz talasz imalat yapan tezgh ve tesisleri, ne is yaptklarn da belirterek sralayn. Cevap 8: Fabrikada bulunan montaj ve dkm atlyesi talasz imalat yapan tesisler iinde yer alr. Montaj atlyesi; malatn deiik safhalarndaki kalite ve kontrole ynelik birok testten geirilerek istenilen norm standart teknik artname ve teknik resme uygunluu kesinleen paralar stoklara alnmaktadr. retilmi olan paralar daha sonra montaj atlyelerinde makine haline getirilir. Dkm atlyesi; Pik, elik ve demir d metal dkm atlyeleri ile yardmcs tesislerden oluan dkm atlyelerinde; 5ton/saat sv maden ergitme kapasiteli iki adet kupol oca, 2.5ton/arj kapasiteli iki adet indksiyon oca, 0.3ton/arj kapasiteli bir adet ark oca ve demir d metal ergitme ocaklar bulunmaktadr. Fabrikada bulunan talasz imalat yapan tezghlar; Kaynak: Kullanlan elektrotlara gre farkllk gsterir. Bunlar, karbon elektrotlar ve tungsten elektrotlardr. Karbon elektrotlar, sadece ark tekil etmede kullanlr. Bu tip el. ektrotlar, para ile aralarnda ark meydana getirir ve kendileri erimezler. Balans: Denge tezgh olarak da bilinir. Balans tezghndaki ama, merkeze gre yaraplarn eit olmasdr. Pres tezgh: Salarn kesilmesinde kullanlr. Soru 9: Atlyedeki tezghlardan birinin alma prensibini ksaca aklaynz ve krokisini izerek, bunun zerinde, tezgahn ana paralarn, kapasitesini (isleyebilecei paralarn olcusunu), eksen, ilerleme dorultusu ve varsa verilebilen aclar gsterin. Tezghn salayabilecei kesme ve ilerleme hzlarn birimleri ile beraber belirtin. Elde edebilirseniz, tezgh ile ilgili kalite, duyarllk ve tekrarlanabilirlik deerlerini verin.

Cevap 9: Radyal matkap tezghlar genel olarak bir stun etrafnda 360 dnebilen ve zerinde yatay kayt bulunan bir kol ve bu kolun yatay kayd zerinde ileri geri hareket edebilen bir matkap durumundadr. ok eitli devir saylarna sahip oluu hem byk hem de kk matkaplarla delmeyi mmkn klar. Radyal matkap krokisi EK - 4te yer almaktadr. Model: Delme kapasitesi (mm): Mil ucu (Mors konii): Mil hareket yolu (mm): Mil hz adedi: Mil devir hz (devir/dakika): Otomatik besleme hz adedi: Besleme hzlar (mm / devir): Delme yarap (azami / asgari): Stun mil aras mesafe (azami / asgari): Mil ayak aras mesafe (azami / asgari): Stun ap: Kolunun tahrikli dikey hareket mesafesi: Delme kafasnn yatay hareket mesafesi: Kutu masa ebad (U x G x Y) (mm): Ayak plakas ebad (U x G x Y) (mm): alma alan: T oluk adedi / ls: SMT 40 / 1000 40 mm MK4 175 mm 8 90 1000 2 0.20 0.10 1125 / 505 mm 1020 / 400 mm 1180 / 380 mm 210 mm 800 mm 635 mm 510 x 380 x 355 1625 x 850 x 180 1010 x 690 mm 3 / 16 mm

Delme motor gc:

1.5 KW (1400 / 2800 d/dk) 0.74 KW 1750x1000x2000

Kolu kaldrma motor gc: Yaklak tama ebatlar (mm):

Soru 10: Kullanlmasn izlediiniz bir kolayln (balama dzeneinin) krokisini izerek, referans eksen ve yzeylerini, kesme kuvvetlerinin ynlerini gsterin. Parann kolayla, kolayln da tezgaha nasl balandn, balanrken nelere dikkat edildiini aklayn. Kolayln tasarm, imali ve kullanlmasnda grdnz aksaklklar belirtin. Cevap 10:

yatay ve dikey olmak zere iki trl kesim yapmaktadr. Yatay kesim X ekseninde Dey kesim Y ekseninde letmede balama dzenei (kolaylk olarak) ayna denilen balama aparat kullanlr. Ayna tezgha bir fla yardmyla tezghn T kanallarndaki flaa alan boluklara somun cvata ile sklarak balanr. Aynann ayaklar i parasnn apna gre aldktan sonra para, ayaklar zerine boluk kalmayacak eklide yerletirilir, ayna ayaklar sklr.

Balanrken parann aynaya iyi oturmasna, parann tabannda hi boluk kalmamasna be balanmada nce zeminin temizliine dikkat edilir. irketin balama aparatlar kendi imalatlar olmayp dardan temin edildii iin tasarm ve imalat konusunda sknt yaanmamaktadr. Kullanlmasnda ayna tezgha balanrken cvata ile yeterince sklmadnda bazen aksaklklarla karlaabilindiini gzlemledim Ayrca ayna ayaklarnn arasna skan talalar nedeniyle skma ve skmede zaman zaman aksaklklar yaanmaktadr. Bunlar: temizlik, yalama, bakm sayesinde almaktadr. Soru 11: Atlyede kullanlmakta olan takm tiplerini, malzemelerini ve bunlarn kullanm yerlerini sralaynz. Bunlardan birinin krokisini izerek tala, boluk ve kama aclar gibi temel zelliklerini gsteriniz. Cevap 11: Atlyede kullanlan takm tipleri ve bunlarn kullanm yerleri aadaki gibidir: Kesici Takmlar Torna Kalemleri Freze aklar Matkaplar Raybalar Klavuz ve Paftalar l ve Kontrol Takmlar l Takmlar Kontrol Takmlar 1.Kesici Takmlar a.Torna Kalemleri: i)Malzeme Cinsine Gre: Genellikle P, K, M serisi kalemler kullanlr. P serisi kalemler genellikle elik ilemede kullanlr. Bu seriler kendi iinde malzemenin sertliine gre eitli gruplara ayrlr. Genel olarak seilen kesici takmn sertlii malzeme sertlii ile ters orantldr. Sert malzemeye kar yumuak ve esnek olan u kullanlr. Yumuak malzeme iin bunun tersi geerlidir. K serisi kalemler genellikle dkm ilerinde verim salar. Bunlarn da dkm eitlerine gre snflandrmalar vardr. Bu seri kalemlerden K10 olan sert ve darbesiz malzemelerde yksek verime sahiptir. Dier eitleri ise pirin dkm, kr dkm, elik dkml malzemeler ilemede kullanlr. M serisi kalemler zel alaml kalemlerde, otomat eliklerinde, paslanmaz elik ve paslanmaz elik dkml malzemelerde kullanlr. Btn bu kalemlerin kesici ular piyasadan temin edilip ktk ksmlar ekillendirme ve lehimleme ilemi atlyede yaplmaktadr. Lehimlenen u sert maden utur. (Elmas u olarak da adlandrlr.)

ii)Malzeme ekline Gre: Malzeme zerindeki deiik ekillendirmelerde kullanlmak zere eitli eriliklerdeki kalemlerdir. Yan Kalemler: Btn kalemlerin saa kesme ynnde ve sola kesme ynnde olmak zere eidi vardr. Yan kalemler malzemenin d apn ilemeye yarar. Eri Kalemler: ap ve aln tornalamasnda kullanlr. Aln Kalemler: Malzemenin aln tornalamasnda ve paso vermede ie yarar. Keski Kalemleri: ekil olarak gen ve sivri bir kalemdir. Uzun ve ince millerin ilenmesinde kolaylk salar. Dz Kalem: Kaba tala kalemi de denir. Malzemelerin ap ve boyun kesme ilemlerinde yksek pasoda verim salayan kalem trdr. Delik Kalem: Malzemelerin delinmi yzeylerini, i aplarn tornalamada kullanlr. Delik yzeylerin faturalarn alr. L Kalemler: Dier kalemlerle ilenemeyen ekilleri ilemeye yarayan alettir. in durumuna gre farkl alarda olabilen kalem eididir. b.Freze aklar: Parmak Freze aklar: Silindirik sapl veya konik sapl olanlar vardr. Helis ve dz kanall olanlar mevcuttur. Mil zerine kama yuvas amak iin kullanlr. Kanal Freze aklar: apraz ve dz azl kanal ilemlerinde fatura karmada, aln ve boy dzlemede kullanlr. T Freze aklar: apraz ve dz azl olanlar vardr. Aln aklar: Helis ve dz azl olanlar mevcuttur. Yzey frezeleme ilerinde kullanlr. Testere Freze aklar: nce kanallarn almasnda kullanlr. Azdrma Freze aklar: Dili imalatnda kullanlr. Normal, zincir dili aan tipleri mevcuttur. c.Matkaplar Malzeme zerinde delik delmeye yararlar. Mekanik skmal ve HSS olanlar mevcuttur. Konik sapl ve silindirik sapl olmak zere iki eittir. Punta Matkaplar: Malzemenin alnna punta yuvas amada kullanlr. Hava Matkaplar: Deiik adaki hava yzeylerini amaya yarar. d.Raybalar Delinmi yzeylerin lye getirilmesinde ve temiz bir yzey elde edilmesinde kullanlan kesici takmlardr. Makine, el, ayarl raybalar olmak zere 3 eittir. Ayrca dz ve konik olmak zere iki eidi de vardr. Konik olanlar pim deliklerinin raybalanmasnda kullanlr. Kesici azysa dz kanall ve helis kanalldr. Ayarl raybalar normal l standardnda bulunan raybalarn mevcut olmad deiik ldeki delik aplarn raybalamakta kullanlr. e.Klavuz ve Paftalar Klavuzlar: Metal veya metal d malzemelerin matkap veya tornalamak suretiyle standart olarak ilenmi delik yzeyleri zerine di amak iin kullanlan kesici takmlardr.

10

Normal modl amnda kullanlan metrik vida 60o dierleri ise 55o dr. Paftalar: Belirli llerde standartlatrlm silindirik zellikle malzemelerin d yzeylerine di amakta kullanlr. Paftalar da klavuzdaki ayrntl zelliklere sahiptir. 2.l ve Kontrol Takmlar a.l Takmlar Kumpaslar: Genellikle boy, ap, derinlik gibi lme ilerinde kullanlr. 1/10, 1/20, 1/50 lik eitleri bulunmaktadr. l Aralklar 0150 mm. 0250 mm. den 1 m.ye kadar mevcut olup kumpasn lme hassasiyeti 1,05 ile 0,1 arasndadr. Mikrometreler: Genellikle silindirik d yzeylerin aplarnn ve boylarnn llmesinde kullanlan hassas aletlerdir. lme hassasiyeti 0,01 mm. dir. Komperatr: Genellikle i aplar zerinde l almada kullanlan aletlerdir. lme hassasiyeti 0,01 mm. dir. Ayrca kontrol amal komperatrler de mevcuttur. Dili Mikrometresi: Dili arklarda di aralklarnn llmesinde kullanlr. b.Kontrol Takmlar Mastarlar: Mastarlar lmeden daha ok bir kontrol takmdr. Belirli toleranslar erevesinde ilenen paralarn kontroln yapmaya yarar. Delik, atal, Johnson ve vida mastar olmak zere drt eittir. stenilen kroki EK - 5te verilmitir. Soru 12: Atlyede grdnz tezghlara ait ek donanmlar ksaca tantnz (Ne amala ve hangi tezgahlarda nasl kullanld gibi bilgilerle). Cevap 12: Ek donanm olarak ilem merkezi tezghlarnda tala konveyrleri kullanlmtr. Ama bu konveyrlerin, makinenin iinde biriken demir talalarn otomatik olarak makine dndaki bir sepete boaltmasn salamaktr. Bylece operatrn biriken tala boaltmak iin ayrca zaman harcamasna gerek kalmamtr. Bu tezghlarda olay hzlandrmak ve ksa zamanda etkili sonu almak iin i mili ierisinde yksek basnlar(15kgf)su verme sistemi, i paras ykama sistemi ve i paras soutma sistemi iin i mili ierisinde hava verme sistemi kullanlmtr. Delik delme, freze, torna makinelerinde zemine gre kullanlan dengeleme ayaklar da mevcuttur. Tel erozyon makinelerinin suyu soutmak iin ayrca klimas bulunur. Bu makinelerde suyun gereken saflk derecesinde olmasn salayan filtre kullanlmtr. Freze Tezghnn Ek Donanmlar Yatak: Tezghn gvdesi olup zerine gelen ykleri tayabilecek dayanklla sahiptir. Tabla: parasnn oturduu ksmdr. Tablas Hareket Kolu: Tablann hareketini salar. Kontrol Paneli: lenecek parann koordinatlarnn ayarland birimdir. Kalem: Paray ileyen birimdir.

11

Hareket Paneli: Yatay ve dikey ilerlemelerin saland, devir ayarlarnn yapld birimlerdir. Kzak: Balklarn gezindii ksmdr. Planya Tezghnn Ek Donanmlar Yatak: Tezghn gvdesi olup zerine gelen ykleri tayabilecek dayanklla sahiptir. Kzak: Balklarn gezindii ksmdr. Kol (Kpr): zerinde kzan bulunduu ve aa yukar hareket eden ksmdr. Kumanda Kolu: Tablann hareketini salar. Stun: Tezghn, kpr ve yan balklarn hareket ettii ve balandklar ksmdr. Torna Tezghnn Ek Donanmlar Fener Mili: i konik olarak bo ve ayna tarafnda punta ucunun yerlemesine mahsus mors konii yaplm elikten bir mildir. Kalemlik: Torna kalemlerinin uygun ve salam bir ekilde balanmasna yarar. Gezer Punta Gvdesi: Delme, pafta ve klavuz ekme, rayba ekme ilemlerinde kullanlr. leri geri hareket eder. Araba: Kesici aleti kumanda eder ve bunu tar. Gvde Kzaklar: zerinde araba ve gezer puntann hareket ettii V kaytl kzaklardr. Tala Mili: Hz kutusundan ald hareketi arabaya ileten kama kanall bir mildir. Matkap Tezghnn Ek Donanmlar Kesici Azlar: Matkabn kesici kenarlardr. Zrh: Helisel kanallar boyunca meydana getirilmi dar bir yzeydir. paras ile matkap arasnda meydana gelebilecek srtnmeyi azaltr. Soru 13: Staj yaptnz yerde, dokum yaplyor mu? Yaplyorsa, hangi malzemeler, hangi tekniklerle dklyor? Cevap 13: Fabrikann dkm atlyesinde pik, elik ve demir d metal dkm yaplyor. Demir, bakr, alminyum, demir d metaller ve alamlar, eritilerek retilmesi istenen parann modeli kullanlarak hazrlanm kalplara dklerek ekillendirilirler. Kalp; dkm istenen parann kalp kumu iindeki boluktur. Model

12

dz bir zemine konulup ii doldurulur ve haval tkmakla dzletirilir. Hazrlanan kalplar frnlarda kurutulur. Daha sonra kalplar soumaya braklr. Soru 14: Atlyede kullanldn grdnz hammadde, yar mamul ve nihai rnlerden birer tanesinin adlarn, cinslerini ve llerini belirtiniz. Cevap 14: HAMMADDE Alminyum: Salamlna gre birok eidi mevcuttur. Piston yapmnda kullanlr. Younluu dier metallere gre azdr. Fabrikaya kleler halinde gelmektedir. YARI MAMUL Paslanmaz elik Sa: Genellikle su ierisinde alan malzemelerin yapmnda kullanlr. Su pompas yaplrken tercih edilir. NHA RN Vakum Hava Pompas: ki paradan oluan ve bronzdan imal edilen bir rndr. ap 985 mm dir. Soru 15: Tezgha balanp islenmesini gzlediiniz karakteristik bir parann bir krokisini izerek, seklini, eksenlerini, ana llerini ve tala paylar ile tezgha baland yerleri gsteriniz. Cevap 15: Sorunun cevab EK - 6 da verilmitir. Soru 16: Krokisini izdiiniz parann hangi l ve zellikleri ne zaman, nerede ve nasl kontrol ediliyor? Parann resme uygun olmad grlrse ne yaplyor? Cevap 16: ncelikle parann kontrol Kalite Kontrol birimince kumpas, mikrometre, optik kontrol tezghlar, sertlik lme cihazlar, iletkenlik lme cihazlar, komperatr, mikroskop, ekme ve basma cihazlar kullanlarak yaplmakta ve teknik resme uygunluu incelenmektedir. Gerekli toleranslara uyuyorsa dier ilenecek blme ya da retilen paralarn arasna konulmakta eer para toleranslarn dna kacak kadar hatalysa operatr gerektii llerde paray tadilat ilemine tabi tutarak parann gerekli tolerans llerine gelmesini salar. Para dzeltilemeyecek kadar yanl kesilmise kullanlmaz, atlr. Soru 17: Atlyede staj yaptnz sure iinde imalini grdnz isletmenin rettii bir ana urunun, hammaddenin fabrikaya geliinden nihai urun olarak ambara gnderilene kadar getii tm ilemleri, islendii tezghlar, bu tezghlardaki ilem surelerini srasyla aklaynz. Cevap 17:Sonsuz Vida Dardan temin edildii iin dkm atlyesinde ileme tabi tutulmaz.

13

Testerede mil olarak kesim ( 4dk 20sn) Boy ayarlama tezghnda boy ayarlanr ( 17dk ) Tornada ap ilenir ( 25dk ) Yatay azdrmada sonsuz vida alr (22dk ) Temizleme ilemi yapldktan sonra ambara gnderilir. Soru 18: lemlerini gzlediiniz bir tezghn yakn evresinin bir krokisini izerek, operatr, malzeme, para, takm ve isle ilgili ilgisiz dier cisimleri, boluklar ve yollar gsteriniz. Cevap 18:

Tezgh

Operatr Dolap

Masa

Yaplacak Malzemeler

Bitmi Malzemeler

Silindir Delik Talama Tezgh

Soru 19: ncelediiniz bir parann tezgha balanmas, sklmesi ve ayarlanmas ile ilgili glkleri tartsnz.

14

Cevap 19: Para ayarlarn ve balama ilemlerini niversal tezghlarda iiler kendileri, CNC tornada ise ekrana girilen bilgiler nda makine kendisi yapmaktadr. Para tezgha balanrken aynaya iyice balanmaldr. Yerinden frlama tehlikesi vardr. niversal tezghlarda iiler paralar ayna kolu ile skarken; CNC tornada otomatik pedal sistemiyle paray istenen lde skma mekanizmas vardr. retim srelerinde, eer seri retim gerekleiyorsa niversal tezghlarda iinin paray tezgha balama, ileme ve biriktirme ilemleri CNC ye gre epey uzun srmektedir. Seri retimde parann zellikleri CNC tornann bilgisayar ekranna tek seferde girilmekte ve ayarlarn defalarca tekrardan yaplmasna gerek kalmamaktadr. Soru 20: mal srecini incelemi bulunduunuz parada tezgh ve evresinin isleme hazrlama ve ayar suresini, her bir para iin gerekli olan ilem suresi ile karlatrp, sonucu yorumlaynz. Cevap 20: Gzlemlemi olduum parann retim sreci aadaki gibidir: Yzeyden tela kaldrma ilemi torna tezghnda parann zerinden istenilen lye getirme ilemi Delme: frezede delme ilemi Kontrol: oluan herhangi bir ilev bozukluunu giderir. Fabrikada bulunduum sre ierisinde incelemi olduum ilem sreleri ilem d srelerden daha fazladr.

Yzeyden kaldrma Tezgha balama sresi lem sresi

tala

Delme

Kontrol

4dk 3sn

3dk 20sn

25sn

12dk

2dk 46sn

1dk

Tezghtan skme sresi

1dk 20sn

1dk 30sn

25sn

15

Soru 21: mal edilen paralar ile ilgili olarak yaplan tasma, stoklama, bekleme, balama, skme, muayene, kontrol ve test gibi isleme d faaliyetleri inceleyip ksaca tantnz. Cevap 21: Tama: Tezghlarda ilenecek paralar vinlerle tezghlara tanmasbir atlyeden dier atlyede imalat devam paralarn tanmasatlye iinde malzemelerin forkliftlerle tanmasimalat biten malzemelerin yine montaj iin montaj atlyesine tanmas fabrikada retimde ilem d faaliyetler olarak gerekleen tama ilemleridir. Bekleme: Dkm yaplan kalplarn soumaya alnmasya da frnlama yaplan beklemelerdir. Balama: Paralarn tezgha balanmastezgha farkl takm ve aparatlarn balanmas ilem d faaliyetlerdir. Skme: lenmek zere tezgha balanan paralarn ve tezghlarda kullanlan farkl takm ve aparatlarn sklmesi. Muayene: Paralar son imalat aamasna gelmeden nce de son aamaya kadar yaplan ilemlerin boa gitmemesi zarara uranlmamas iin ara aamalarda da szdrmazlk ve basn testi gibi muayenelerden gemektedirler. Kontrol: Paralar hem retim sreci boyunca eitli kontrol takmlar ile hem de imalatn bittii aamada kalite kontrol blmnde kontrol edilmektedirler. Stoklama: malat biten paralar malzeme ambarnda sipari anna kadar stokta bulundurulmaktadrlar. Soru 22: Staj yaptnz yerde, imalat veya tasarmda bilgisayardan nasl yararlanlyor? Ksaca aklaynz. Cevap 22: Fabrikadaki retilecek yeni paralarn tasarm iin bir proje blm bulunmaktadr. Burada bilgisayarlar ile para tasarmlar yaplmaktadr. Bu proje blmnde alanlar ise teknik ressam ile makine mhendislerinden olumaktadr. Bilgisayarda tasarm iin kullanlan programlar ise autocad ve intellicadtir. Soru 23: malatta kullanlan teknik resim, kroki, rota kart, is emri, sevk pusulas benzeri belgeleri ksaca tantnz. Cevap 23: Teknik Resim: Parann ekli, boyutlar, malzemesi, tolerans paylar gibi ilenmesinde gerekli olan bilgileri barndran resimlerdir.

16

Kroki: Bir yerleim birimindeki yollarn, binalarn ve mevcut olan dier nesnelerin bulunduu izimlerdir. rnek olarak fabrika ve atlye krokileri gsterilebilir. Rota Kart: lenecek parann ilem srasn ve hangi tezghlarda ileneceini belirten belgelerdir. Eskiehir eker Fabrikasnda rota kart uygulamas yoktur. nk parann ilem basamaklar teknik resim zerinden anlalmaktadr. Emri: Proje blmnde yaplan izimlerin gerekli kontrolleri yapldktan ve izimler onaylandktan sonra atlyedeki tezghlara ulamasn salayan formlardr. Sevk Pusulas: Malzemenin dkmhaneye gtrlmesi, dkm ilemi gerekletikten sonra mekanik atlyeye gnderilmesi, ilenen paralarn kalite-kontrol blmne gnderilmesi srasnda kullanlan yazl belgelerdir. Soru 24: letme tarafndan yapmanz istenen almalar nelerdir? Ksaca aklaynz. Cevap 24: Atlyede kullanlan takmlar, ek donanmlar, balama aparatlar ustalar gzetiminde incelendi. Paralarn teknik resim izimleri mhendisle birlikte incelendi. rnek olarak teknik resim almas yapld. niversal torna tezghnda ve CNC torna tezghnda bir parann tornalama ilemi usta ve mhendis gzetiminde gerekletirildi. Soru 25: yerinde karlatnz zel durumlar, staj klavuzunda istenen almalar gerekletirmekte ektiiniz glkler, gzlemleriniz srasnda dikkatinizi eken dier hususlar, staj uygulamas ile ilgili olarak grdnz eksiklikler nelerdir? Ksaca belirtiniz. Cevap 25: Staj uygulamas sresince teorik olan bilgiyi pratie dntrme imkn alanlarn yardmlaryla gerekletirilmitir. Staj sresince yaplan almalarla ilgili derslerin ounun okulda retilmemi olmasndan dolay, temel bilgilerin eksiklii de hissedilmitir. Okuldaki eitim srasnda mekanik ilem tezghlar ile ilgili herhangi bir bilgi verilmedii iin ilemler srasnda, tezghlar arasndaki balantlarn anlalmas ve paralarn ilem basamaklarnn gzlenmesinde zorluklar yaanmtr. Ancak, alma ortamnda bulunan iiler, posta balar, atlye efleri ve mhendislerin teknik ve pratik bilgileri nda anlalabilir bir biimde bilgilerini sunabilmeleri ile stajn verimli ve retici olmas salanmtr. Okul tarafndan staj boyunca renciden staj defteri ve staj raporu istenmesi stajn baarsn ve verimliliini lmek iin uygundur. Ve staj raporu tek bana bile bu lm yapmak iin yeterlidir.

17

EKLER

EK - 1 EK - 2 EK - 3

letmenin rt emas Fabrikada kullanlabilecek stok hareketine ilikin veri ak diyagram Program ak diyagram

18

EK - 1 letmenin rt emas

19

EK 2 Fabrikada kullanlabilecek stok hareketine ilikin veri ak diyagram

Gnlk stok harcama bilgisi

1.0
Kayt ileme ve stok kontrol

Giri-k bilgisi Stoklardaki miktar bilgisi

AMBAR

D1

STOK

Kritik stok miktar bilgisi

Sipari edilecek malzemelerin belirlenmesi

2.0

Sipari bilgisi

D2 SPARLER

Malzeme bilgisi

TCARET SERVS

Satn alnacaklar listesi

3.0
Rapor hazrlama

20

EK 3 Program ak diyagram