EGE ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

STAJ RAPORU
Staj No: Staj 1

Öğrencinin Numarası-Adı Soyadı:

Kerim ŞAHİN - 05100000554

Staj Yapılan Firma Adı-Adresi

SİLSAN A.Ş.-
Mersin Yolu 10. Km, TR- 01210 Adana/TÜRKİYE

2017, İzmir
 EGE ÜNİVERSİTESİ
MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
STAJ RAPORU

Staj No: Staj1

Staj Başlama Tarihi: 14.08.2017
Staj Bitiş Tarihi: 14.09.2017

ÖĞRENCİ BİLGİLERİ
Adı-Soyadı Kerim ŞAHİN
Okul Numarası 05100000554
SGK No 3501201317480
T.C. Kimlik No 45502330316
Kazımdirik mah.161 sk.Deha apart.no:6 daire:6
Ev Adresi
Bornova/İZMİR
Tel No
Cep Tel No 05548740133
E-Posta sahinkerim1@hotmail.com

STAJ YAPILAN FİRMA BİLGİLERİ

Adı SİLSAN A.Ş.
Faaliyet Alanı Otomotiv sektörü
Adresi Mersin Yolu 10. Km, TR- 01210 Adana/TÜRKİYE
Tel (0322) 4410311 / 4410012
Fax +90 322 441 0086
Web Adresi http://www.silsan.com/

STAJ AMİRİNE AİT BİLGİLER

Adı-Soyadı Önder UTANKAL
T.C. Kimlik No.
Unvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No. 61557

2
İçindekiler Sayfa No

Silsan silindir ve motor elemanları A.Ş. genel bilgileri 4

Silsan A.Ş. çalışma alanları ve personel sayıları 4-5
İş akışı ,büro ve teçhizat yerleşimi 5-6
Organizasyon şeması 7
Sistem analizi 8-9-10
Ekipman ve tezgah bilgileri 11-12
Kalite kontrol 12-13
Ürünler ve hizmetler 14
Staj faaliyetleri 15
Günlük raporlar 16-35
Sonuç 36
Ekler 37-43

1. BÖLÜM : FİRMA BİLGİLERİ

3
 SİLSAN SİLİNDİR VE MOTOR ELEMANLARI A.Ş

İŞLETME HAKKINDA GENEL BİLGİ

Fabrika, 1950 yılında Adana’da Bacaksızlar Motor Yenileme atölyeleri ve bu

atölyelere gerekli malzemeleri sağlayan bir dökümhane birimi olarak kurulmuştur.
1975’ten bu yana faaliyetlerini SİLSAN A.Ş. adıyla sürdürmektedir. İşletme özel sermaye
ile kurulmuş tipik bir aile şirketidir. Silsan, Türkiye’nin güneyinde sanayileşmiş bir bölgesi
olan Adana’da, TEM otoyolu üzerinde 10. kilometrede faaliyet göstermektedir.

Türkiye’de savurma döküm yöntemi kullanarak silindir gömleği üreten birkaç

firmadan biri olan Silsan A.Ş. sektörde sağlam bir yere sahiptir. . Silsan son yıllarda
önemli işlere imza atmış ve birkaç ödül kazanmıştır. Ayrıca Silsan Türkiye’de gemi
gömleği imal eden tek işletmedir.

Silsan A.Ş.; TPOA, çimento üreten endüstri kuruluşları, savunma bakanlığı, deniz
kuvvetleri ve sahil güvenlik, Türk Kömür İşletmeleri, DSİ, Türkiye Cumhuriyeti
Karayolları, TCDD, Demir-Çelik İdaresi, Temsa, Ataş Rafinerisi ve bunun yanında bazı
küçük ve orta büyüklükteki işletmelerle iş yapmaktadır. Silsan üretiminin %95’nini ihraç
etmektedir. Mahle, Scania, Man, Mitsubishi Akosaka gibi yabancı firmalarla çalışmaktadır.

ÇALIŞMA ALANLARI VE PERSONEL SAYISI

Silsan A.Ş.’ nin çalışma alanları;

• Savurma döküm yöntemiyle; her tipte, iç çapı 48 mm’ den 650 mm’ ye, uzunluğu
80 mm’ den 1800 mm’ ye ve ağırlığı 3 kg’ dan 3000 kg’ a kadar olan her türlü silindir
gömleğinin imal edebilmektedir.

• Her türlü pik döküm bunun yanında 1 kg’ dan 3000 kg’ a kadar kum kalıba döküm
yapılmaktadır.

• Her tipte ve uzunlukta pik üretimi; alüminyum piston, bunun yanında denizcilikte
kullanılan bazı elemanların üretimi yapılmaktadır. Otomotiv sektöründe kullanılan
ağırlıkları 3 kg ile 150 kg arasında değişen disklerin imalatı yapılabilmektedir.

• Her türlü motor gömleği imalatı yapılmaktadır.

• Bronz alaşımlı malzemelerin savurma döküm ile imalatı yapılmaktadır.

4
Silsan A.Ş. yılda 460 bin adet silindir gömleği üretme kapasitesine sahiptir. Üretilen bu
gömleklerin yaklaşık 15.000 adedi sulu (soğutma suyu direk gömlek ile temas etmektedir.),
geriye kalan kısmı ise kuru gömleklerden oluşmaktadır. Silindir gömleği dışındaki üretimi
silindir gömlekleri ile karşılaştırılamayacak seviyededir. Talep olması durumunda
yukarıda belirtilen elemanlarının üretimini de gerçekleştirebilmektedir. Türkiye’de
savurma döküm yöntemi kullanarak silindir gömleği üreten birkaç firmadan biri olan
Silsan A.Ş. sektörde sağlam bir yere sahiptir. Silsan son yıllarda önemli işlere imza atmış
ve birkaç ödül kazanmıştır.

Silsan A.Ş. de 270 çalışan bulunmaktadır. Çalışanlar arasında;

• 1 Endüstri Mühendisi,

• 3 Metalurji Mühendisi,

• 5 Makine Mühendisi,

• 2 Kimyager,

• 2 Teknisyen,

• 4 Teknik Öğretmen,

• 3 Ustabaşı,

• 250 İşçi bulunmaktadır.

İŞ AKIŞI

Silsan A.Ş. ‘de üretilen ürünler genel olarak;

 Dökümhane,

 Mekanik I,II,III ve IV atölyeleri,

 Ölçü kontrol ve paketleme

 Ambar

yolunu izleyerek işletmeden sevk edilmektedir.

5
İşletmenin üniteler arası ilişki şeması:

Silsan A.Ş.’de makine, teçhizat ve büroların yerleşimi:

6
 SİLSAN A.Ş. ORGANİZASYON ŞEMASI

Genel
Müdürlük

Üretim Pazarlama ve Satış Finans İdari İşler Kalite Kontrol

Müdürlüğü Müdürlüğü Müdürlüğü Müdürlüğü Müdürlüğü

Üretim Finansman İdari İşler

Dış Piyasa
Planlama Şefliği Bölümü
Bölümü
Şefliği

Muhasebe Şefliği
Personel
Dökümhane Şefliği İç Piyasa Şefliği
Bölümü Satın Alma
Bölümü Santral
Talaşlı İmalat Bölümü
Şefliği
Ürün Girdi Ambar
Ambar Şefliği
Şefliği
Bakım Onarım
Şefliği

Takım-Aparat-Mastar
İmalat Şefliği

İşletmede bir adet Endüstri Mühendisi ve işletmeye danışmanlık yapan uzman bir
Endüstri Mühendisi danışman bulunmaktadır.

Öncelikle işletmenin yönetim yapısını merkeziyetçilik yönünden değerlendirmek

istiyorum. İşletenin başındaki genel müdür ve müdürler tam yetkili olarak çalışmaktalar ve
onların haberi olmadan işletmede hiçbir iş yapılamamaktadır. Bu kontrolün tam olarak
sağlanması açısından çok iyi olmasına rağmen, bazı işlerin aksamasına ve uzamasına
neden olabilmektedir.

İşletmenin tam bir aile şirketi olmasından dolayı, aile bireyleri aralarında iş bölümü
olmasına rağmen her isteyen aile ferdi istediği an istediği yeri denetleyebilmekte ve bazen
işçiler günde üç veya daha fazla denetlenmektedirler. Bu işçilerin üzerindeki baskıyı
arttırmakta ve sonuç olarak performansta düşüşlere neden olmaktadır.

İşletmeye danışmanlık yapan ve diğer Endüstri Mühendisi ise işletmeye belirli

aralıklarla (çok kısa) gelmekte ve işletmenin tam anlamı ile tüm işlerini incelemekte,
işletmedeki iş kayıplarını ve verim düşüşlerini gidermek için programlar uygulamaktadır.

7
 İşletmede verilen eğitimleri kendisi planlamakta, planlamanın daha sağlıklı
yapılabilmesi için çalışmalar yapmakta, beraber çalışılan firmaların ve ISO’nun
denetlemelerinde kafileyi karşılamakta ve işletmeyi kendisi dolaştırarak bilgi vermektedir.
Kısacası işletmede çalışan Endüstri Mühendisleri işletmenin lokomatifleri durumundadırlar
fakat son söz her zaman müdürler ve genel müdüre aittir.

SİSTEM ANALİZİ

Sistemler; girdilerin temin edilip belirli süreçlerden geçirilip işlenmesi, ürünlerin

ortaya konması ve bu işlemler gerçekleşirken geri beslemeler ile yapılan işin daha iyi ve
kaliteli hale getirilmesi esasına dayanır

GERİ BESLEM E

GİRDİLER SÜREÇLER ÇIKTILAR

Silsan A.Ş.’yi sistem yaklaşımı ile incelememiz sonucu aşağıdaki sonuçlara ulaşırız:

Silsan A.Ş.’nin girdileri:

 Hammadde,

 Yönetim,

 Bilgi, birikim ve deneyim,

 Çalışanlar,

 Takım ve tezgahlar,

 Elektrik enerjisi,

 Çeşitli donanım ve yazılımlar,

 Çeşitli formlar ve çizelgeler,

 Çeşitli ölçü aletleri ve kontrol aletleri.

8
 Silsan A.Ş.’de süreçler:

 Sipariş alınması veya müşteri ile bağlantıların sağlanması (ihale vb.),

 Üretim planlama,

 Hammadde temin,

 İşlemeye hazırlık (teknik resim hazırlanması değişiklik ve düzenlemelerin

yapılması)

 Eritme ve kontroller,

 Tezgahlarda işleme ve kontroller,

 Ölçü kontrol ve paketleme.

Silsan A.Ş.’nin çıktıları:

 Silsan A.Ş. yurtiçi ve yurt dışında bir çok firma için motor gömlekleri,

 Motor gömleklerini yanında sipariş üzerine çeşitli motor elemanları da

üretmektedir.

Silsan A.Ş.’de geri besleme:

Silsan A.Ş.’de her aşamada yetkililer ve yönetim sürekli olarak haberleşmekte ve her
durumdan anında haberdar olarak, her türlü aksaklık ile ilgili tedbirleri almaktadırlar.
Sistemin gelişmesine büyük önem vermektedirler.

Formlar ile İlgili Bilgi:

Silsan A.Ş’de üretim akışı Pazarlamadan Planlamaya gelen İş Emri ile başlamaktadır.
Planlama departmanı gelen iş emirlerini ERP database’ine kaydettikten sonra planlamaya
dahil etmektedir. İmalat aşamasına gelen siparişler için planlama departmanı İmalat Bilgi
Kartı basarak dökümhaneye gönderir ve ürünün dökülmesini sağlar. Döküm parçalar İBK
ile birlikte talaşlı imalat hattına girerek talaşlı imalatı gerçekleştirilir.

İBK’lar, İş Emri ile birlikte Paketleme bölümünde birleşerek son kontroller

yapıldıktan sonra ürünler ambara teslim edilmektedir. Sevkiyattan sonra iş emri pazarlama

9
departmanına, İBK ise planlama departmanına gönderilerek siparişlerin kapatılması
sağlanmaktadır.

HAMMADDELER

İşletmede dört çeşit hammadde kullanılmaktadır. Bunlar;

 H2 piki: Bu hammadde İskenderun Demir Çelik Fabrikalarından ve

Marmara Metal’den temin edilmektedir.
 Hurda çelik: Bu hammadde çeşitli şekillerde hurdacılardan
alınmaktadır.
 Çeşitli alaşım elementleri: Alaşım elementleri genellikle ferro
alaşımları için kullanılmaktadır. Bunlar Acarer, Marmara Metal, Bilginoğlu
ve İstanbul Metal gibi firmalardan satın alınmaktadır.
 Yukarıda sayılan hammaddeler dışında işletme içinde üretim
sırasında veya son kontrollerde hasarlı olduğu tespit edilen ve dökümhaneye
eritilmek üzere geri gönderilen bozuk ürünler kullanılmaktadır.

Limanlara ve hava alanına yakın bir yerde bulunan Silsan A.Ş.’de gerekli
hammaddeler işletmeye rahatlıkla taşınabilmektedir.

SİLİNDİR GÖMLEKLERİ
Silindir Gömleği: İçten yanmalı motorlarda silindir bloğundaki yuvalarına takılan
içinde yakıtın yandığı ve pistonun hareket ettiği ince taneli dökme demirden yapılmış
silindirik makine elemanıdır.
Silindir Bloğu: Silindir gömleklerin takıldığı motorun esas gövdesidir.
Kuru Silindir Gömleği: Silindir bloğu içerisinde soğutma suyu ile doğrudan temas
etmeyen gömlektir. Bu tip silindir gömleği dış yüzeyi boyunca silindir bloğu ile temas
halindedir.
Yaş Silindir Gömleği: Silindir bloğunda soğutma suyu ile doğrudan temas eden
gömlektir. Aralarında soğutma suyunun devrettiği bu tip silindir gömlekleri silindir
bloğunun setleri üzerine takılır

10
EKİPMAN VE TEZGAH SAYILARI BİLGİSİ

A. DÖKÜMHANE

 4 adet İndüksiyon ergitme fırını

 37 adet Savurma döküm makinası

1 adet Spektrometre

2 adet Brinell sertlik testi aygıtı

 1 adet Metal mikroskobu

 2 adet Örnek parlatıcı

1 adet Numune kesici

B. MEKANİK ATÖLYELERİ
56 adet Torna makinası
2 adet Dikey torna makinası
1 adet Dikey CNC torna makinası
16 adet CNC torna makinası
14 adet Rektefiye makinası
2 adet Puntasız taşlama makinası
4 adet Silindirik taşlama makinası
12 adet Honlama makinası
1 adet Yatay honlama makinası
6 adet Freze makinası
2 adet Delme tezgahı
2 adet İndüksiyon gerilim giderme fırını (ısıl işlem)
168 adet Mikrometre
110 adet Kumpas
290 adet Kompratör
1 adet Yüzey pürüzlüğü ölçme makinası
1 adet Yüzey ölçüm cihazı
1 adet Silindirikli, salgı vb. ölçme cihazı

11
C.TAŞIMA
5 adet Tavan vinci
2 adet Forklift
20 adet Transpalet

KALİTE KONTROL

Silsan A.Ş.’de ölçü kontrol çalışması çok yoğun bir şekilde yapılmaktadır. Her
bölümde işlemini tamamlayan veya ara işlemler sırasında ürünler kontrol edilmekte
uygunsuz ürünler karantina bölgelerine kaldırılmaktadır.
Ürünler dökülürken ilk olarak kimyasal kompozisyonun kontrolü yapılmaktadır.
Bunun için önce fırındaki eriyikten bir örnek alınmakta ve eksikler laboratuar ortamında
belirlendikten sonra fırına şarj edilip, kimyasal kompozisyon uygun hale getirilmektedir.
Kullanılan indüksiyon ocaklarında kimyasal kompozisyon çok hassas bir şekilde kontrol
edilebilmektedir.

Ürünler dökümhanede döküldükten ve temizlendikten sonra, işlenecekleri

mekanik atölyeye gönderilmektedirler. Burada çeşitli şekillerde işlenen ürünlerin her
işlemden sonra istenen ölçüde olup olmadıkları kompretör ve mikrometreler yardımı ile
kontrol edilmektedir, ayrıca işleyeceği iş parçasını eline alan her işçi işlemeden önce ve
sonra parçayı göz muayenesinden geçirerek çatlak kırık yada yüzey bozukluklarını
kabaca da olsa kontrol etmektedir.
Bu işlem sonrası ölçümlerin dışında Mekanik III atölyesinde rektefiye
işleminden sonra ovallik, koniklik ve iç çap kontrolleri ayrıca yapılmakta ve daha sonra
CNC tezgahlarında çok hassas işlenip son işlem olan taşlamaya gönderilmektedirler.
Taşlama işlemleri son işlemler olmaları dolayısıyla çok hassas bir şekilde ve her
parçanın kontrolü yine mikrometre ile yapılarak bitirilmektedir.

Mekanik atölyelerden çıkan bitmiş ürünler daha sonra ölçü kontrol ünitesine
gönderilmekte ve burada ölçü kontrol olarak adlandırılan kontrollerden geçmektedir.
Ölçü kontrol bölümünde yapılan kontroller ebat ve göz kontrolleridir. Burada yapılan
işlemler sırası ile;
 Kumpas ve mikrometre ile biten ürünlerin çapları, kalınlıkları, flanş
yükseklikleri, flanş eti kalınlıkları kontrol edilir.
12
  Kompretörler ile iç ve dış çaplar falnş çapı, kanal derinlikleri çok dikkatli
bir şekilde kontrol edilir.
 Bu işlemlerden sonra ürünler teker teker göz muayenesinden geçirilirler ve
çukurluklar, çatlak ve geometrik bozukluklar kontrol edilir.
 Hasarlı bulunan gömlekler dökümhaneye geri gönderilir ve eritilir.
 Sağlam bulunan gömlekler, önce gaz yağıyla yıkanır daha sonra
korozyonu önlemek amacı ile koruyucu yağ ile yağlanır. Yağlanan gömlekler 40-45
dakika bekletildikten sonra ambara gönderilir.

13
 ÜRÜNLER VE HİZMETLER

Silsan A.Ş. ‘nin ürettiği ürünler genel olarak motor elemanları olarak
adlandırılmaktadır. Fakat asıl ağırlıklı olarak üretilen ve üzerinde uzmanlaşılan ürünler
silindir gömlekleridir. Çeşitli boylarda ve çeşitli tiplerde silindir gömlekleri
üretilebilmektedir.

Üretilen gömlekleri boylarına göre inceleyecek olursak, firma arabalara uygun

boyutta, trenlerde kullanılmak üzere tren motorları için ve özel ihalelere girerek gemi
gömlekleri üretimini gerçekleştirmektedir. O ana kadar üretilmemiş olsa bile gelen
siparişlere uygun boyutta kalıplar seçilip, teknik resim doğrultusunda üretim
yapılabilmekte, ürün esnekliği sağlanmaktadır. Sonuç olarak en küçüğünden en
büyüğüne her türlü silindir gömleğinin üretimi gerçekleştirilebilmektedir.

Ayrıca Silsan A.Ş.’de sulu ve kuru olmak üzere iki tip gömlek üretilebilmektedir.
Kuru gömlekler motor bloğuna çakılarak monte edilmektedir. Bu motorlarda,soğutma
suyu gömleğe temas etmemektedir. Soğutma pabuçları vasıtası ile motor soğutulur.
Sulu gömleklerde ise silindir gömleğinin dış yüzeyindeki lastikler arasında dolaşan su,
gömleğe temas ederek motoru soğutur. İşlenişleri birbirine çok yakın olmasına rağmen,
üretim sırasında bazı temel farklılıklar göze çarpmaktadır.
Silsan A.Ş. ‘de ürünlerin dağıtımı müşteriye bağlı olarak çeşitli şekillerde
gerçekleşmektedir. Ürünün taşıması genelde müşteriye ait olduğundan müşterinin
tercihine bağlıdır fakat genelde müşteriler özel olarak gönderdikleri tırlarla siparişlerini
alırlar. Yurtdışı siparişlerinde ise siparişler tırlar ile Mersin Limanına gönderilir.
Oradan gemi ile gideceği ülkeye nakledilir.

Silsan A.Ş.’de satış sonrası hizmet söz konusu değildir, çünkü üretilen gömlekler
uygun araca monte edildikten sonra aracı üreten firma (Silsan A.Ş.’nin müşterisi) satış
sonrası hizmeti ürettiği araç için yapar.

14
 2. BÖLÜM: STAJ FAALİYETLERİ

2.1. Staj süresince gerçekleştirilen tüm faaliyetlere ilişkin genel bilgi

Stajım süresince firmanın genel proses işleyişini anlayıp hangi aşamalarda hangi tür
işlemler yapıldığını öğrenip, döküm yöntemlerinden, savurma dökümü tanıyıp döküm
şarjının nasıl hazırlandığını hangi malzemelerin etkin olarak kullanıldığını,mikroskopta
hazırlanan numunelerin incelenmesini ,mikro yapısının gözetlenmesini,bunun
raporlanmasını, sertlik testlerinin hazırlanışını ve değerlendirilmesini öğrendim.Daha çok
mekanik atölyelerde Frontier , Rektefiye ,Temiz CNC ve honlama ve taşlama
tezgahlarında üretilen ürünlerin hangi kısımlarının hangi kesici takımlarla, hangi ilerleme
ve kesme hızlarında yapılması gerektiğini dökümden gelen gömleklerin bu tezgahlara
takılıp çıkarılması bu hususta dikkat edilmesi gereken iş güvenliği unsurlarını, bu
tezgahların çalışma prensiplerini, kaba olarak çalıştırılmasını, tezgahların genel
uyarılarını(yağ az ,kesici takım kırılması..) öğrenip bunlara nasıl müdahale edileceğini
öğrendim. Bu mekanik atölyede mevcut olan laboratuvarda ki komparatör ,mahr MMQ
400 dairesellik ölçme cihazı,yüzey pürüzlülük cihazında ölçüm yapmayı, bunların
programlarının ara yüzlerini kullanmayı, istenilen standartlara göre ölçümünü yapmayı ve
bunu değerlendirmeyi öğrendim.Tezgahlarda kesici takımların değiştirilmesi , ilk işlem
için ayarlamanın nasıl yapılacağını öğrendim.

15
2.2. Günlük Raporlar
1. Gün Tarih: 14 / 08 / 2017

 Staj için gerekli evrakların teslimi, staj kaydı yapıldı,stajdan sorumlu mühendisle
tanışıldı.
 Fabrikanın genel çehresi tanındı. İdari bina, yemekhane, soyunma odaları,
lavaboların yeri öğrenildi.

 Fabrikanın genel kuralları öğrenildi. Telefonun üretimde yasak, sakalların traşlı,

sigaranın her yerde içilmeyeceği, stajdan sorumlu mühendisten habersiz birimler
arası rastgele gezilemeyeceğini, verilen iş güvenliği kişisel tedbir teçhizatlarının
kullanılmasının zorunluğu ve bunların korunmasının bana ait olduğu öğrenildi.

 Fabrikanın ürünleri tanıtıldı. Dökümhane ,mekanik I,II,III atölyeleri tanındı.iş

akışının nasıl gerçekleştiği ham maddeden nihai ürüne prosesin nasıl gerçekleştiği
öğrenildi.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

16
2. Gün Tarih: 15 / 08 / 2017
 İş sağlığı ve güvenliği anlatıldı ve öğrenildi.
 Sahaya inmeden önce bilgisayarda fabrikakayla ilgili tanıtım videoları izlenildi ve
pdfler okundu. Mekanik 3 atölyesindeki tezgahlar ve işler kısaca anlatıldı.
 Kişisel koruyucular temin edildi.

BUGÜN ÖĞRENDİĞİM BİLGİLER:

İş güvenliği tedbirleri:
 Eğeleme, parlatma, delme gibi elle işleme otomatik talaş vermeyi gerektirmeyen
hallerde talaş milini çıkarılmaması
 Dönen herhangi bir parça üzerindeki deliği parmağın ile temizleme. Temizlemek
için tezgahı durdur ve bir çubuğa bez dola deliği onunla temizlenmesi
 Tezgah çalışırken yağlama, temizleme, ayar ve tamir yapılmaması
 Tezgah çalışırken ayar, tamir yapma,vida sıkma,hız değiştirilmemesi
 Tezgaha parçanın ve kesici takımın bağlandığından emin olunması
 Eğitimini almadığın tezgahı kurcalanması
 Tezgah çalışırken gözlük kullanılması gerektiğini ve
 Çalışacağım tezgazlar: Frontier,herbert ,rektefiye, temiz CNC ve honlama çalışma
prensipleri öğrenildi.
 Nihai gömlek oluşana kadar frontier ,herbert, rektefiye, temiz CNC,honlama
sırasında giderek artan bir hassasiyet ve toleransla işlemlerin gerçekleştiği
öğrenildi.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

17
3. Gün Tarih: 16 / 08 / 2017
 Frontier tezgahlarında(CNC06-07-08-09) çalışıldı.
 Bu tezgahların genel yapısı ve çalışma yapısı öğrenildi.
Silindirik parçaların aynı anda hem iç alma hem soyma hemde boy alma
işlemlerinde kullanılır.Daha önce ayrı ayrı yapılan bu işlemler bu tezgahla daha
hızlı bir şekilde yapılmakta olduğu belirtildi.
 Dökümden gelen gömlekler gri dökme demir malzemesinden oluşmakta ve bu
tezgahta seramik kesici ucuyla işlem görmekte ve kesme sıvısı kullanılmadığı
öğrenildi.
 Ayrıca bu işlemde direk dökümden gelen gömlek işlem gördüğü için gaz maskesi
kullandım. Çıkan gazların tehlikeli olduğu ve maskenin zorunluluğu belirtildi.
 Genellikle kesme derinliği 6 mm ilerleme 20-30 mm/dk ve 900 d/dk devirde
işlendiğini öğrenildi.
 Gömleklerin flanşları yapılırken ilerleme hızlarının düştüğünü ve etek kısmında
ise arttığını gözlemledim.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

18
4. Gün Tarih: 17 / 08 / 2017
 Frontier tezgahlarında çalışmaya devam edildi.
 Bu tezgahlara gömlek yerleştirilmesi,çıkarılması nasıl yapılır öğrenildi.
 Tezgah nasıl çalışır nasıl acil müdahale yapılır ve tezgahın uyarıları(kesici takım
kırılması,tegah yağı az ) uyarıları öğrenildi ve bunlara nasıl müdahale edilebileceği
öğrenildi.
 Bu tezgahta iç çap ve dış çapın aynı anda işlenmesinin daireselliği koruduğunu ve
büyük çaplarda daha düşük devirlerde çalışıldığını öğrenildi.
 12 taretli iki üniteden oluşmaktadır.Uçların seramik uç olmasına rağmen
radiuslarının 0,4 – 0,8- 1,2 mm olduğunu öğrenildi.
 Kumpas, mikrometre ve komparatörle boy, flanş iç çapları ölçtüm.İstenilen
tolerans aralığında olup olmadığı kontrol ettim.
 İş etüdü yaptım.Bu sayede üretimin nasıl hızlanabileceği kayıp zamanların nasıl
oluştuğu ve nasıl önlem alınabileceği, iş ve işçi için maksimum verimin nasıl
oluşturabileceği öğrenildi.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

19
5. Gün Tarih: 18 / 08 / 2017
 Herbert tezgahlarında (CNC12-CN13) çalışıldı.
 Tezgaha parça bağlayıp sökme öğrenildi.
 Tezgahın genel yapısı, çalıştırması - durdurması ve uyarıları öğrenildi.
 İç çapı rektefiye işlemi için uygun iç çapa getirilen bir işlem olduğu öğrenildi.
 Komparatörde iç çap ölçtüm ve uygun toleransta olup olmadığı kontrol ettim.
 İş Etüdü yaptım.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

20
6. Gün Tarih: 21 / 08 / 2017
 Rektefiye tezgahında (temiz iç torna) çalışıldı.
 Bunlara gömlek bağlama çıkarma öğrenildi.
 Rektefiye işleminin genel mantığı öğrenildi
Bu işlemde herbert kalan 2 mm iç fazlalık alınıyor ve 0,1 mm honlama payı
bırakılıyor. Rektefiye adı verilen bu işlemde büyük gömlekler yatay torna
tezgahında, orta ve küçük boylu gömlekler ise dik torna tezgahında işlenmektedir.
Dik torna tezgahında flanş ve uç kısmından malafalarla tezgaha tutturulur. Burada
kater ucundaki kaleme gerekli ayarlamalar yapılır ve ardından katerin ucundaki
kalem bağlı kısım dönmeye başlar. Gömlek malafalarla sabitlenmiştir. Temiz iç
tornalama, gömleğin ucundan flanş kısmına doğru yapılır. Tornalama işlemi
bittikten sonra kater ucu dönerek gömlek içinden dışarıya doğru çıkarılır ve bu
çıkarma işleminde de iç tornalama yapılır.
 İş etüdü ve komparatörle iç çap ölçümü yaptım.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

21
7. Gün Tarih: 22 / 08 / 2017
 Temiz CNC tezgahında çalışıldı.
 Gömleğin dış ölçülerinin finish işlemi yapılır.
 Bor suyu kullanıldığı öğrenildi.
 İki taretten oluşan bu tezgahta gövde için 0,8 radius elmas uçlu ,etek iç pah için
elmas uçlu,sulu gömleğin su yeri için 0,712 radiuslu seramik dörtgen etek kısmı
için seramik uç kullanıldığını öğrenildi.
 Frontordan kalan 4 mm lik fazlalık alındığını ve taşlama için 0,2 lik pay
bırakıldığını öğrenildi.
 İşlem iki pasoda yapılıyor ilk pasoda sadece flanş kısmı yapıldığı öğrenildi.bunun
nedenin ise silindir gömleği çevirdiğimizde pense tam eksenel oturması gerektiği
aksi takdirde ovallik meydana geldiği öğrenildi.
 Tezgahtan çıkan gömlekler ölçtüm ve yağladım.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

22
8. Gün Tarih: 23 / 08 / 2017
 Temiz CNC de çalışmaya devam edildi.
 Gömlek çıkartıp takılması öğrenildi.ilk pasodan sonra iyice temizlenmeli ve pensin
üstününde temizlenmesi gerektiği öğrenildi. Aksi takdirde kalan parçaların
ovalliğe sebeb olabileceği öğrenildi.
 Temiz CNC tezgahının çalıştırılması durdurulması acil stop ve temel uyarıları ve
bunlara müdahale edebilmeyi öğrendim.
 Ölçüm yaptım.Flanş çapı,yükseklik,etek yüksekliği, et kalınlığı (skecth) ölçüldü.
İstenilen toleranslarla karşılaştırdım. İmalat bilgi kartına doldurdum.
 İş etüdü yaptım.yaptığım iş etüdleri sırasında en fazla kesici takım değiştirilirkn
zaman kaybı yaşandığını gözlemledim. Kesici takımı seçme parametlerini ve
adlandırmasını öğrendim.örnek olarak kullandığımız VNGM 12T308 NF adlı
kesici uçta sırayla V:uç şekli ,N:boşaltma açısı , G: uç boyutlarının toleransları
,G:bağlama şekli 12:kesme kenarı uzunluğu T3:uç kalınlığı 08:Radius u ve nf nin
hassas işleri anlatan parametre olduğunu öğrendim.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

23
9. Gün Tarih: 24 / 08 / 2017
 Taşlama tezgahında çalışıldı. Silindir gömleğin dış yüzeyi için son
işlemdir.İstenilen hassasiyet ve yüzey kalitesine burda ulaşıldığını gözlemledim.
 Taşlamada kullanılan soğutucu bor yağı olduğunu öğrendim.
 Kullanılan zımpara taşının ölçüsünün 46 sertliğinin M(yumuşak) çapının 400 mm,
kalınlığının 40 mm olduğunu öğrendim.
 Bu tezgahta hız ayarının nasıl yapılacağını, toleransların nasıl ayarlanacağını
öğrendim.
 Tezgahı durdurma açma,kapatma ,tezgaha parça bağlayıp sökmeyi öğrendim.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

24
10. Gün Tarih: 25 / 08 / 2017
 Honlama tezgahlarında çalıştım. Honlama silindir gömleğinin içine yapılan en
hassas işlemedir.
 Kullanılan zımpara çubuklarının genelde 50-80-120 ve 180 olduğunu öğrendim.
 Parçanın nasıl bağlanıp nasıl söküleceğini öğrendim. Çubuk numarası küçüldükçe
honlanan gömlek çapının ve boyunun büyüdüğünü öğrendim.
 Ayrıca yağlama çubuklarının da mevcut olduğunu öğrendim. Honun çevresel hızı
30-60 m/dk gidip gelme hızı ise 10-15 m/dk dır. Honlamada kullanılan
soğutucunun gaz yağı olduğunu üstten püskürtülerek uygulandığını ve bunun üst
tarafı daha honlanmış ölçüldüğünü bunun asıl sebenin ise genleşme olduğunu
öğrendim.
 İki adet helisel hareket yapan hon vardır. Bu honlardan birisi kaba birisi temiz
hondur. Kaba honlama kısmında devirin biraz daha düşük olduğunu öğrendim.
 Bu tezgahın hidrolik motorlarla çalışmakta olduğunu, Silindir gömleği tablaya
konulmakta ve malafayla sabitlenmekte, tezgahın kenarlarında kontrol paneli ölçü
ve basınç göstergeleri bulunmakta olduğunu, basınç kompresörün honlama
sırasında bastığı soğuk havayla ilişkili olduğunu öğrendim.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

25
11. Gün Tarih: 28 / 08/ 2017
 Mekanik 3 te laboratuvarda çalıştım.
 Kontroskop ölçüm cihazını öğrendim.bunula profil ölçümü yaptım.Kanal ,pah
(girinti ve çıkıntılar) ölçtüm. Silindirik parçayı sabitlemek için özel V yatak
hazırlamış olduklarını gördüm.
 Kolonunda sonsuz mil–dişli bulunan motor kontrol yapılmakta. Uç kısmında
bulunan prob ise ölçen uçtur ve kırılmaması için özen gösterilmelidir.
 Mahr marka bu kontroskopun programı ara yüzü marsurf xc’i kullanmayı ve
bunun çıktısıyla analiz yapmayı (uygun tolerans yada uygun değil) öğrendim.
 Bugün gün boyu ölçüm yaptım. Arada kalan boşlukta ise eski data olmadan ölçüm
programının nasıl yazılacağını öğrendim.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

26
12. Gün Tarih: 29 / 08 / 2017
 Mekanik 3 te laborotuvarda çalışmaya devam ettim.
 Mahr MMQ 9 dairesellik ölçme cihazını öğrendim ve ölçüm yaptım.
 Kontroskopta yüzey profili ve dairesellik ölçümü yaptım.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

27
13. Gün Tarih: 05 / 09 / 2017
 Mekanik 3 te laborotuvarda çalışmaya devam ettim.
 Yüzey pürüzlülüğünü istenilen parametrede ölçmeyi öğrendim.
 İstenilen Rmr değerinlerinde Ra değerlerini cut-off profile filter hangi λc:cut off
ölçüm aralığında ölçeceğimi öğrendim.
 Kontroskopta ,dairesellik ölçme cihazında ve yüzey pürüzlülük ölçme cihazında
ölçüm yaptım.
 Burada rektefiye işleminden çıkan gömleklerin ovallik , T. CNC den çıkan silindir
gömleklerinde ise ovallik ,yüzey pürüzlülüğü ve kanal,pah,flanş boyları
ölçülmekte olduğunu öğrendim.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

28
14. Gün Tarih: 06 / 09 / 2017
 Frontier ve T.CNC tezgahlarına daha fazla iş etüdü yapılmam istendi.
Raporlamanın daha çok girdiyle daha sağlıklı olacağı söylendi.
 Bugüne kadar yağtığım iş etüdlerinin girdilerini excel’e işledim. Süre kaybı
sebeblerinin birkaç ana başlık altında toplanmış olduğunu
öğrendim.(Method,operatör,ihtiyaç,uç değişimi,operatör eksikliği..) en çok zaman
kaybının uç değişimi ve ihtiyaç kaynaklı olduğunu gözlemledim. Bu kayıplara
yapılacak pek fazla tedbir olmadığını ama method kaynaklı fazla çıksaydı buna
alternatif çözümler üretilmesi gerektiğini öğrendim.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

29
15. Gün Tarih: 07 / 09 / 2017
 Bugün kendi isteğimle dökümhanede çalıştım.
 Daha sıkı bir iş güvenliği tedbirleri uygulanmakta.Kesinlikle eldiven ,gözlük
,maske kullanılacak.Şalter ve kumandalara tezgahta çalışan operatör hariç kimse
dokunmayacak, işçilerin çalıştığı ünite dışında bulunması yasak.Oksijen
tüpü,basınçlı tüplerin yangına sebebiyet verebilecek yasak talimatlarına uymanın
şart olduğu belirtildi.
 Burda çalışan mühendisten genel bilgiler edindim. Buranın koşullarından dolayı
mekanik 3teki gibi bizzat uygulayarak öğrenme şansım olmadı. Sorumlu
Mühendisten bilgiler alarak gözlem yapabildim.
Toplam 4 adet indüksiyon fırını 2’ sinin ihtiyaç (gemi gömleği yapılması) olduğu
zamanlarda kullanıldığını,indüksiyon fırınının metal şarj malzemesi üzerine
elektromanyetik alanlar sayesinde ısı oluşturarak,dk’da 35 kg maden eritmekte olduğunu
.ayrıca elektirk alanın metali karıştırmayı da sağlayan bir güç olduğunu astar malzemesi
olarak Dorit kullanıldığını ve 400 şarjda bir değiştiğini öğrendim.Savurma döküm,dönme
yoluyla sıvı metale basıncın(merkezkaç kuvvetinin oluşturduğu santrifüj
basıncı)uygulandığı döküm yöntemidir.Silsan A.ŞdeYatay tipinin kullanıldığını öğrendim.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

30
16. Gün Tarih: 08 / 09 / 2017
 Dökümhanede çalışmaya devam ettim.
 İndüksiyon ocaklarının yapısını öğrendim. Hidrolik kol ve muy ile kontrol
edildiğini,ergitme işleminin ve aşılama işleminin nasıl yapıldığını öğrendim.Ek
kısmında ek1 olarak ayrıca anlatacağım.
 Savurma döküm işleminin uygulaması ve tavlama işlemlerini gözlemledim.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

31
17. Gün Tarih: 11 / 09 / 2017
 Dökümhanenin labarotuvar kısmında çalıştım.
 Spoktemetrenin çalışma prensibini ve bu cihazda analiz yapmayı öğrendim.
Spoktemetre: elektrik ark oluşturup her elementin farklı dalga boyunu sensöre
yansıtıp,böylece malzemenin içeriğini arayüze veren cihazdır.
 Zwick/roell ZHU750 top brinell sertlik cihazına parçayı hazırlamayı yerleştirmeyi
ve bu cihazda ölçüm yapmayı öğrendim ve ölçüm yaptım.Genellikle 220-260HB
arasında çıkan ölçümlerde 240HB civarı sertlik istenildi.Ayrıca bu cihazın yapısını
750 kg lık yük uyguladığını bilye şeklinde bir uçla yüzeyde oluşan dairenin çapını
baz alarak ölçüm yapıldı. Ayrıca bu cihazlarda, dökümde soğuma dıştan içe
olduğu için Flanşların mikro yapısının daha iyi eteklerin daha sert olduğunu
gözlemledim.
 Zwick/Roell Z050 çekme testi cihazına numunenin yerleştirilmesini ve test
edilmesini öğrendim.Daha önce test edilen birkaç numuneyi test ettim.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

32
18. Gün Tarih: 12 / 09 / 2017
 Dökümhanenin labarotuvarında çalışmaya devam ettim.
 Sertlik tesleri yaptım.
 Numuleri spektometreye ve mikroskopa hazırlamayı öğrendim.
 Mikroskopta sementit miktarını tanımladım ve hangi tipte gri dökme demir
olduğunu saptamaya uğraştım.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

33
19. Gün Tarih: 13 / 09 / 2017
 Dökümhane labarotuvarında sertlik deneylerine,iç yapı tanımlamaya devam ettim.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

34
20. Gün Tarih: 14 / 09 / 2017
 Stajımın son günü olduğu için mekanik 3 atölyesine teknik ofise geri döndüm.
 Stajımımdan sorumlu mühendisle staj hakkında değerlendirmede bulunduk.
 ISO 9001 gereği her aşamada her tezgahta kalite kontrol olması gerektiğinden
imalat bilgi kartı denen bir kimlik oluşturulduğundan bahsedildi.T.CNC ve frontier
de iş etüdü/zaman etüdü yapmam ve burdan çıkan ürünlerin ölçümünü yapmam ve
toleranslarını kontrol etmem istendi ve yapıldı.
 Staj defteri için alabileceğim bilgiler alındı(organizasyon şeması,envanter bilgisi..)
yalnız teknik resimler gizlilik politikası sebebiyle paylaşılmadı.

Staj Amirinin;
Adı- Soyadı Önder UTANKAL
Ünvanı Makine Mühendisi
Firmadaki Görevi Talaşlı İmalat Şefi
Oda Sicil No: 61557

35
3. BÖLÜM: SONUÇ
Öncelikle stajımın bir çok konuda çok yaralı geçtiğini ve işin gerçekte nasıl yürüdüğünü
görmek açısından çok yararlı olduğunu söyleyebilirim. Özele inecek olursak stajın bana
sağladığı yaralar;
 Bir fabrika ortamının nasıl olduğunu, okuldan farklarını ve bu ortamda insan
ilişkileri bakımından neler yapılması, nelere dikkat edilmesi gerektiğini çok açık bir
şekilde görme olanağı buldum.
 Okulda öğrendiğim ve nerede kullanılacağını bilmeme rağmen nasıl kullanıldığını
gözümde canlandıramadığım bir çok konuda tatmin edici bilgilere ulaştım.
 Okulda görmüş olduğumuz üretim teknolojilerini pratikte nasıl kullanılacağını,
kullanırken nelere dikkat edileceğini, bu aletlerin bakımı hakkında bilgiler edindim.
 Çeşitli ölçme,test cihazlarını aktif olarak kullanmayı öğrendim.
 Bir fabrikada işleyişin nasıl olduğunu,çeşitli aşamalarda nasıl işlemler yapıldığını
gördüm.
 İşçilerin psikolojisi hakkında geniş bilgiler elde etme olanağı buldum ve onları
yönetip, yönlendirirken nelere dikkat edilmesi gerektiği hakkında geniş bilgiler
edindim.
 Üst yönetim ile taban arasındaki ilişkilerin ne kadar önemli olduğunu ve çalışan
memnuniyetini sağlamanın bir işletme için en önemli yatırım olduğunun farkına
vardım.
 İşletmede yürütülen zaman etüdü çalışmalarına katılarak hem işçilerin
çalışmalarını, hem makine ve techizatı hem de işletmenin genel yapısı hakkında
fikir sahibi olma olanağı buldum ve bir Makina Mühendisliği öğrencisi olarak
zaman etüdü hakkında bilgi sahibi oldum ve uygulama olanağı buldum.
 Bir işin sağlıklı yapılabilmesi için raporlama ve haberleşmenin, veri alış verişinin
ne kadar önemli olduğu gözlemledim.
 En önemlisi, bir iş yerinde en önemli şeyin eğitimli personel ve çok sıkı ve sağlıklı
iletişim olduğunu gördüm.

Sonuç olarak bir sanayi kuruluşunun nasıl yürüdüğünü işçilerinden yöneticilerine, en

küçük tezgahlardan tüm fabrikanın işleyişine kadar görmüş olmam bana büyük yararlar
sağladı ve bakış açımı genişletti.

36
 EKLER

SİLSAN A.Ş ‘ deki ocakların genel yapı ve özellikleri

İndüksiyon ocakları çekirdekli ve çekirdeksiz olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Ocağın
çalışma prensibi; ocak çelik saç ile sarılmıştır. Prizma biçimindedir. Yanda bulunan
hidrolik kol ve muylar yardımıyla devrilmektedir. Ayaklar üzerine oturtulmuştur. Ocağın
etrafında borular bulunmaktadır. Bu boruların içerisinde soğutma suyu
dolaşmaktadır.(kesitte) Bakır borulardan meydana gelen indüksiyon bobini, pota kısmı ve
arasındaki astar görülmektedir. Ocağın üst kısmını oluşturan kapak kısmı ısıya dayanıklı
malzemeden yapılmıştır. Metal ergiyip döküme hazır olunca ocak devrilerek sıvı metal
alma oluğundan boşaltılır. SİLSAN A.Ş’ de 2 adet 3,5 ton kapasiteli 30000V/900V enerjili
dayanımlı şebeke frekanslı çekirdeksiz movarex marka indüksiyon ocağı bulunmaktadır.
Bu ocağın özelliği tabanında belli bir sıvı metal bırakılmasıdır.ocağın bobinine alternatif
akım verildiğinde, sarjda daha büyük bir akımla indüklenir ve sarjın bu akımın geçişine
gösterdiği rezistans özelliği ergitme ve ısıtma için gerekli ısıyı meydana çıkarmaktadır.

____________________OCAK KESİTİ________________

37
 İNDÜKSİYON FIRININDA ERGİTME İŞLEMİ

SİLSAN A.Ş’ de bulunan hat frekanslı indüksiyon ocaklarında çözünme yoluyla

ergitme sistemi seçilmiştir. Bu sistemde ocakta eritilen metalin 2/3’ ü kullanıldıktan sonra
geri kalan 1/3’ü sıvı metal olarak tabanında tutulmaktadır. Bu sıvı metalin içerisinde katı
şarj bırakılıp çözünmesi sağlanmaktadır. SİLSAN’ da şarj malzemesi olarak hurdalar ve
talaşlı imalat geri dönüşümleri kullanılmaktadır. Ocaklarda kullanılan diğer malzemeler
Fe, P, Mo, Krom, Nikel, Cu vs. dir. Bu malzemelerin oranları müşterinin isteğine göre
değişebilir. Yükleme işlemi tamamlanan ocak 1300-1350 ۫C sıcaklıklara kadar ön
ısıtmaya tabi tutulur. Bu sıcaklığın üstüne çıkılınca ocak kapağı açılıp perlit tozu dökülür.
Perlit tozu curuf tozu bağlacı görevi yapar. Curuf oluşumu olduğundan ön curuf alma
işlemi yapılır.
Curuf alma işlemi bittikten 35 sn içerisinde numune alınır ve malzeme oranları istekleri
karşılıyor mu diye bakılır. Uygunluk çerçevesinde malzeme eklenmesi yapılabilir. Bu
işlemler tamamlandığında sıvı metal, savurma döküm sıcaklığı olan 1450 ۫C ye ısıtılır.
Curuf alındıktan sonra taşıma potasına metal verilirken aşılama işlemi yapılıp makinelerde
döküm işlemine geçilir. SİLSAN’ da genelde Lamel, az miktarda küresel prafitli dökme
demiri yapılmaktadır.
SİLSAN A.Ş’ de şebeke frekanslı indüksiyon ocağında kullanılmaktadır. Bu ocaklarda
oluşan magnetik alan sıvı metal içerisinde bir kuvvet etkisine sebep olur. Bir başka deyişle
sıvı metal aşağı, yukarı ve sağa sola hareket edebilir. Bu da ilave malzemelerin ve küçük
parçaların homojen karışımı için önemli bir avantajdır. SİLSAN A.Ş’ deki geri dönüşüm
talaşlarının kullanılabilmesi ocağın avantajlarındandır. Çünkü bu ocaklarda oksitlenmeden
kaynaklanan kayıp çok azdır.

İNDÜKSİYON OCAKLARININ SOĞUTULMASI

Bu ocakların soğutulması önemli yer tutuyor. Ocak bobini elektriksel kayıplardan

meydana gelen ısılardan ve ergitilmiş banyonun konveksiyonla ısıtılmasından korumak
için meydana gelen ısıyı dağıtmak üzere genellikle kapalı bir soğutma suyu devresiyle
soğutuluyor.
SİLSAN A.Ş’ de soğutma suyu muameleden geçirilmektedir. Bunun nedeni tıkanıklığı
önlemek ve akışı kolaylaştırmaktır. Kireç ve sodayla yumuşatılır, pH değeri 8 yapılarak
hafif asidik hele getirilir.

38
 DÖKME DEMİRLER
Dökme demir demir-C denge diyagramında % 2 karbon element birleşiminden
başlayıp % 6 oranına kadar çıkan aralıktadır. Dökme demirler kendi arasında aşağıdaki
şemaya göze ayrılmaktadır.

SİLSAN A.Ş’ de kullanılan ise gri dökme demirlerdir. Müşterilerin genel istekleri lamel
grafitli olmaktadır. Gri dökme demirlerin kimyasına katılan ilave malzemelerin yanı sıra
ısıl işlem uygulamalarıyla iyileştirilmektedir.

DÖKÜMDE AŞILAMA İŞLEMİ

Lamel grafitli dökme demirlerin dokusu ve mekanik özellikleri, eriyiğin ergitme sonu
çekirdek miktarına, sayısına ve parçanın soğuma hızının yanında et kalınlığına bağlı olarak
çok kuvvetli şekilde değişir. Düşük doymuşluk derecesinde örneğin çelik hurdasının fazla
miktarda kullanılmasında ve döküm sıcaklığı yüksek olduğunda, mevcut çekirdek sayısı
gri katılaşmayı sağlamaz. Böylece ince kesitlerde, kenar ve köşelerde beyaz katılaşmış

39
bölgeler görülür. Bu durumda aşılama işlemiyle eksik olan prafit çekirdek sayısı eriyik
içerisinde sağlanır. SİLSAN A.Ş’ de bu olay tamamen manuel olarak insan gücüyle
yapılmaktadır. Isıya dayanımlı önceden oranı belirlenmiş bir kepçe silise daldırılarak
dolduruluyor. Ve ocaktan savurma döküme gidecek olan curuftan arınmış sıvı metalin
içerisine boşaltılıyor. Bu olayın görsel getirisi şu oluyor. Malzemenin sertliği uygun hale
getirilip, işlenebilir hale getiriliyor. Aksi halde aşılanmamış gömleği işlemek mümkün
olmuyor. Tezgâhlara zarar verebiliyor. Bu tür aşılanmamış gömleklerin işlemeye çalışılan
bölgeleri çok parlak görünmektedir. Doymuşluk derecesi ve soğuma hızına bağlı olarak
aşılamanın deneysel tablosu aşağıdaki gibidir.

DÖKÜMDE LABORATUAR
Dökümhanede istenilen özelliğe uygunluğu ölmek amacıyla bir de laboratuar
bulunmaktadır. Laboratuarda malzemenin içindeki alaşım elementlerinin miktarı, metalin
iç yapısı ve sertliği gibi değerler ölçmektedir.
Başlangıç olarak dökümhanede çapı yaklaşık olarak 20 mm olan dairesel bir numune
alınmaktadır. Bu dairesellik özel bir kalıp sayesinde verilmektedir. Parça soğuduktan sonra
laboratuarda krom, nikel, Cu, Mo, P, (fosfor) vs. elementlerin oranına bakılmaktadır.
İstenilen ölçülerde ise döküme devam edilir. Eğer malzeme uygun değilse iki kez daha
aynı şekilde numune alınıp değerler ölçülür. Yine uygun olmadığı taktirde döküm işlemi
iptal edilir uygun hale getirilir ve öyle döküm işlemine devam edilir. Ancak malzemenin C
(karbon) oranı laboratuarda ölçülmemektedir. Döküm esnasında bir kaba sıvı metal
boşaltılır. Kap içindeki bir aparat ile kontrol paneline karbon miktarını ve sıcaklık
düşüşünü yansıtmaktadır. Yine karbon oranı uygun değilse grafit tozu dökülmektedir. Tüm
bu olaylar bittikten ve gömlek dökümü yapıldıktan sonra kaba boy kesme tezgahında
laboratuara gönderilmek üzere flanş ve etek kısmından ikişer tene farklı kalınlıklarda
numune alınıyor. Buradan alınan numuneler ile Rock-well be Brinell yöntemleriyle
sertliklerine bakılıyor. Ayrıca mikroskop ile iç yapısına da bakılıyor. Alınan parçalara ilk
önce işlemler uygulanıyor. 120 numara zımparadan başlayarak gittikçe incelen

40
zımparalarla yüzeyi pürüzsüz hale getiriliyor. Son olarak da kadife bez üzerinde
parlatılıyor. Ölçüm tezgahına konulan parçanın pozisyonu ayarlanıyor iki kısım ölçülüyor.
Işığın parça üzerindeki deliği büyüterek cama gölgelendiriyor. Bu dairesel gölgenin çapına
bakılarak, tablo yardımıyla kaç brinell sertliğinde olduğu anlaşılıyor.

Burada parçanın dış kısmı savurma döküm esnasında astara değdiğinden dolayı daha
hızlı soğumaktadır. Bu da o bölgede sertliğin fazla olması demektir. Laboratuarda örneğin,
dış tarafın sertliği 248 BH (Brinell sertliği), iç tarafın sertliği ise 234 HB değerinde
çıkabilir.
Diğer numune de mikroskop altında incelenmektedir. Ayrıca mikroskop bilgisayara
bağlı olduğundan görüntü aynen görülmektedir. Parçanın iç yapısını test edebilmek içinde
yüzey pürüzsüzlüğü çok önemlidir. Malzeme genelde (100) büyütme ile bakılmaktadır.
Lamel grafitli olarak yapılara bakılmakta ve müşterinin istediği tipte olup olmadığı
anlaşılmaktadır. Genelde % 5 perlit oranını geçmeyen lamel grafitli istenmektedir. Ayrıca
malzemede sementit oluşumu da istenilmemektedir. Bunun nedeni ise sementitin
malzemede delikler oluşturmasından ve sert, gevrek, kırılgan bir yapı oluşturmaktadır.
Sementitler mikroskopta (200) büyümede görülebilmekte ve bembeyaz boşluklar olarak
görülmektedir.
Ayrıca honlama tezgahında işlenen gömleklerde bir numune alınmaktadır. Perlit
boşluklarına ve honlama açılarına bakılmaktadır. Honlanmış gömlekten alınan numunenin
% 1 - % 5 arasında perlit boşlukları olması gerekir. Bunun sebebi ise silindir gömleğinin
içine girecek olan piston ve sekmanın kaygan hareketini kolaylaştırmaktır. Ayrıca bu
bloğun yağlanmasında mikron düzeyinde kanal özelliği göstererek yardımcı olmaktadır.

41
 ASTM A247 standartlarda grafit çeşitleri SİLSAN A.Ş’ de yüzeyi temizlenen numune
alkole batırılır, aksi halde paslanacaktır. Metalurji mikroskobunda prafit türlerine bakılır.
Genelde müşteriler A tipini istemektedir.

SAVURMA DÖKÜM UYGULAMASI

SİLSAN A.Ş’ de yatay tip savurma döküm yöntemi uygulanmaktadır. Savurma
dökümün belli başlı avantajları bulunmaktadır. Düşük yoğunluklu metal olmayan curuf
gibi yapılar iç yüzeye taşınacağından basit bir talaş kaldırma yöntemi ile temizlenecektir.
Bu yöntem oldukça yüksek bir döküm basıncı sağladığından dökümün sağlamlık
derecesinin iyi olması, sıvı metalin kalıba yüksek hızla beslenebilmesinin, döküm
sıcaklığının daha düşük tutulmasına imkan vermesi, düşük döküm derecesi ise gaz
abzorsiyonunu azaltması ve tane boyutunun küçülmesine neden olması, dinamik bir döküm
yöntemi olan savurma dökümle elde edilen malzemenin homojen bir mikro yapıya sahip
olması, yöntemin avantajlarını oluşturur.
Silsan A.Ş’ de uygulaması
Başlangıç olarak dökülecek silindir gömleğinin ebatlarına uygun bir kalıp yapılır.Silsan
A.Ş’ de üretilen gömlekler için daha önceden hazırlanmış kalıplar depolanmaktadır. Bu
kalıp savurma makinesine takılır ve 120 ۫C lik kalıp tutma cıvataları ile tutturulur.
Dökülen silindir gömleğinin kalıptan kolayca çıkarılması için kalıba astar püskürtülür.
Astarın kimyası : Diotin, Silikat, Bentonit. Daha sonra ocaktan pota yardımıyla alınan sıvı
metal yolluktan kalıbın içerisine dökülür ve döndürülür. Ancak dökülen sıvı metal sabit
debiyle dökülmelidir. Aksi halde çalkalanmalara neden olmaktadır. Bu işlem bittiğinde
yolluk geri çekilir ve soğutma suyu devreye girer. 4-5 dk soğutulan metal 500-600 ۫C
civarına getiriliyor ve makine durduruluyor. Makine hidrolik bir sistemle dışarı itilip
çıkartılıyor. Diğer döküme hazırlanması için de hava ile temizlenip astarlanmaktadır. Bu
olay periyodik olarak devam etmektedir. Dökülen malzemelerin dış çapları kalıp ile iç
çapları ise madde miktarı ile ayarlanmaktadır.

42
 Savurma döküm esnasında püskürtülen astar ile birlikte döküm ürününe işleme
yapılmaktadır. Belli sayıda gömleği vinç ile temizleme makinesine konuluyor. Bu işlem
ufak parçalı bilyaların silindir gömleği yüzeyine yüksek hızlarda fırlatılmasıyla
yapılmaktadır. Son olarak ünitelere doldurulan döküm ürünü gömlekleri metal işleme
atölyesine gönderilmektedir.

43