NDEKLER KURULU HAKKINDA BLGLER Kuruluun ad Kuruluun adresi Kuruluun organizasyon emas Kuruluta alan mhendis says Kuruluun

temel alma konusu Kuruluun tarihesi GR SERMAYE Sermaye yaps Sermayesi ve sermaye yaps Sermaye tablosu MAL ANALZ ORANLARI a- Kaynaklar aras ilikiler b- Varlklar aras ilikiler c- Varlklar ile kaynaklar aras ilikiler d- Mali sonular e- letme faaliyeti sonular RGT EMASI Genel iletmecilik fonksiyonlar Ynetim Ynetim organlar RGT EMASINDAK BRMLERN GREV YETK ve SORUMLULUKLARI Ynetim kurulu Genel mdr Genel mdr yardmcs ( mali-idari-ticari ) Mali iler mdr dari iler mdr Ticaret mdr Genel mdr yardmcs ( teknik ) Mhendislik hizmetleri mdr letme mdr Kalite mdr LETMENN NDE BULUNDUU SEKTR ve YAN SANAYLERLE LKS HAMMADDE ve MALZEME TEDARKLER FABRKA YER SEM FABRKADAK YERLETRME TPLER Malzeme aktarma donanmlar RETM FAALYETLER 4 4 4 4 4 4 5 5 6 6 6 6 6 6 7 7 8 8 8 8 9 9 10 10 10 11 11 11 12 12 13 14 14 15 16 17 18 19 20 1

Vardiya says gc says Firmann retim sistemi retim teknolojisi Fiyatlama kararlarnn verilmesi Firmann hedef pazar Firmann kapasitesi retim ynetimi asndan verilen kararlar Mevcut stok durumu Verimlilik almalar Performans lmleri Talep tahmini retimin gereklemesinde katkda bulunan girdiler Firmann rettii rnler KALTE FAALYETLER a- Organizasyon b- Giri kalite kontrol c- malat kalite kontrol d- Laboratuar lme atelyesi e- AQAP-120 Kalite Gvence Sistemi f- ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi g- Toplam kalite ynetimi PROSES DYAGRAMI BAKIM ONARIM FAALYETLER ZAMAN ETD Tornadaki ilemin standart zaman Frezedeki ilemin standart zaman Standart zaman kaytlar ERGONOMK DEERLENDRME GVENL ve SALII NLEM ve UYGULAMALARI Binalarda alnan gvenlik nlemleri retim ve iletme esnasnda alnan gvenlik nlemleri Depolarda alnan gvenlik nlemleri At ve test poligonlarnda alnan gvenlik nlemleri Makina, tesis ve dier btn i yerlerinde alnan gvenlik nlemleri kazalarnn incelenmesi, raporlandrlmas, analizi ve istatistiklerinin tutulmas i sal ve i gvenlii kurulu Meslek hastalklar HZMET ETM ARATIRMA - GELTRME FAALYETLER YATIRIM FAALYETLER dame yenileme tamamlama yatrmlar Proje yatrmlar BLMLER ARASI BTNLEK BLG AKII

20 20 21 21 21 22 22 22 25 25 25 26 26 27 28 28 28 29 30 30 31 35 35 36 38 39 40 41 41 42 42 42 43 44 45 45 46 48 48 49 51 51 51 52 2

BLG LEM FAALYETLER BRM MALYETN HESAPLANMASI YNEYLEM ARATIRMASI EKLER EK-1 MKE Fieksan A.. organizasyon emas EK-2 Zaman etd lm formu 1 EK-3 Zaman etd lm formu 2 EK-4 Kaza n raporu EK-5 Kazalnn ifade tutana EK-6 Kaza tan ifade tutana EK-7 Kaza irdeleme raporu ( Fenni rapor ) EK-8 gnlerine gre kaza saatleri EK-9 kazalarnn yaralanma ekillerine gre pareto analizi EK-10 Olu ekillerine gre vcudun yaralanan ksmlar EK-11 Atelyelere gre vcudun yaralanan ksmlar EK-12 kazas yapan atelyelerin kaza sklk ve alk oranlar EK-13 MKE Fieksan A.. mevcut evrak akm emas

52 55 56

KURULU HAKKINDA BLGLER Kuruluun Ad Fiek Sanayi ve Ticaret A.. Bal bulunduu st kurulu: M.K.E.K. 3

Kuruluun Adresi Fieksan A.. Atatrk Orman iftlii 06562 Gazi / ANKARA Kuruluun Organizasyon emas MKE Fieksan a ait organizasyon emas EK 1 de verilmitir. Kuruluta alan Mhendis Says Aadaki tabloda alan mhendis says blmlerine gre ayrlmtr. Blm Makine Mhendisi Kimya Mhendisi Metalurji Mhendisi Fizik Mhendisi Elektrik Mhendisi Endstri Mhendisi Toplam Mhendis Says Mhendis Says 24 15 6 2 1 1 49

Firmada alan mhendisler atelyelerde ve idari binada almaktadr. Mhendisler genel olarak fabrikann dzenli bir ekilde almasn salamaktadrlar. Mhendislik Hizmetleri Birim Mdrl, letme Mdrl, Kalite Mdrl ksmlarnda almaktadrlar. retim planlama, kalite kontrol, imalat, bakm - onarm almalar yapmaktadrlar. Kuruluun Temel alma Konusu irketin kurulmasnn temel amac Trk Silahl Kuvvetleri ve Emniyet Genel Mdrl nn eitli aplardaki hafif silah mhimmat ve i piyasasnn tabanca fiei ihtiyacn karlamaktr. Dier ama ve faaliyetleri unlardr: Faaliyet konular ile ilgili olarak, yurt ii ve yurt dnda yerli ve yabanc kurulularla ibirlii yapmak veya itiraklarda bulunmak, proje, mavirlik, mhendislik ve taahht ileri yapmak. Faaliyet konusunun esas olan temel amacndaki mermi retimi yannda yapsna uygun debilecek dier patlayc maddeleri de gerektiinde yapmak. Faaliyet alanlar ile ilgili tesisler kurmak ve iletmelerinin ihtiyac olan enerjiyi retmek. Konular ile ilgili olarak lisans, teknik beceri ( Know - How ) ve benzeri anlamalar yapmak. Faaliyet konularna giren alanlarda aratrma ve gelitirme almalar yapmak ve yaptrmak. Konular ile ilgili olarak imalat ve sat iin gerekli her trl emtia ve maddeleri ithal ve tedarik etmek. Konular ile ilgili olarak ticar faaliyette bulunmak, ihracat yapmak, yurt ii sat ve ihracat maksadyla ithalatta bulunmak. 4

 Konular ile ilgili olarak gerektiinde yurt iinde ve dnda bro, depo ve sat maazalar amak, acentelik, ba bayilik, bayilikler ihdas etmek,...sigorta acentelii yapmak. htiyac halinde, tanmaz mal satn alabilir, satabilir, kiralayabilir, kiraya verebilir ve satn ald veya mal varl olarak sahip olduu arsa ve arazi zerinde inaatlar yapabilir, tanmaz mallar zerinde gerek kendi, gerekse nc kiilerle ilgili ayni haklar tesis edebilir. Gerektiinde tahvil veya finansman bonosu ihra edebilir. Faaliyet konular ile ilgili dier ileri yapmak. Kuruluun Tarihesi Trkiye de ilk defa fiek fabrikas, 1885 ylnda stanbul Zeytinburnu nda kurulmutur. I. Dnya Savanda, ordumuzun hafif silah mhimmat ihtiyac bu fabrika tarafndan karlanmaya allmtr. stanbul un igali zerine kapatlan fabrikann bir ok tezgahlar Anadolu ya karlmtr. 1921 ylnda Ankara da fiek slah ve tahvil atlyesi kurulmu ancak emniyet gerekesi ile Keskin e nakledilmitir. 1928 ylnda Ankara Hipodrum civarnda Ordumuzun hafif silah mhimmat ihtiyacn karlamak zere stanbul ve Keskin den getirilen tezgahlar ve 1926 ylnda Almanya dan satn alnm olan 225 adet tezgah ile yeni bir fabrika kurulmutur. 1940 ylnda stanbul Silahtaraa da bulunan tabanca fiei retim tezgahlar da yeni kurulan fabrikaya nakledilmitir. Ordunun deien ihtiyalarna cevap verecek yeni bir fabrika kurulmas gereksinimi domu, Atatrk Orman iftlii arazisi zerinde kurulmasna karar verilmitir. 1955 ylnda temeli atlan fabrika, Gazi Fiek Fabrikas adyla 1957 ylnda retime balamtr. Gazi Fiek Fabrikas 20. 10. 1990 tarihinde Anonim irket statsne kavuturularak FEK SANAY ve TCARET A. . adn almtr. GR Staj esnasnda, iletmenin genel ileyii, organizasyon emasnda yer alan birimlerin ilevleri ve birbirleriyle koordinasyonu, iletmenin iinde bulunduu sektr ve yan sanayilerle ilikisi, retim faaliyetleri, kapasitesi, kalite kontrol faaliyetleri, bakm - onarm faaliyetleri, bilgi ilem sisteminin almalar, iletmenin sermaye yaps incelenmitir ve zaman etd ve ergonomik inceleme ve deerlendirme almalar yaplmtr.

SERMAYE Sermaye yaps almalarn 1990 ylna kadar M.K.E.K na bal bir fabrika olarak srdren Gazi Fiek Fabrikas, hukuk statsnn bal ortaklk olarak deitirilmesine M.K.E.K. Ynetim Kurulunun 25.10.1990 tarihindeki toplantsnda karar verilmi, alnan 26 / 434 sayl karar dorultusunda Sanayi ve Ticaret Bakanlnn 7.11.1990 tarih ve 1184 sayl irket 5

kurulmasnn uygun olaca hakkndaki yazs ile Yksek Planlama Kurulunun 5.12.1990 tarih, 90 / T - 105 sayl karar ile Fiek Sanayi ve Ticaret Anonim irketi nvan ile, bir anonim irket kurulmutur. Daha sonra Trk Ticaret Kanununun Anonim irketlerinin kuruluuna ilikin hkmlerine gre, ana stat ve irketin kuruluu, Ankara Ticaret Sicili Memurluunca 21.12.1990 tarih ve 80.695 sicil numaras ile tescil edilmi ve Trkiye Ticaret Sicili Gazetesinin 26.12.1990 tarih ve 2.681 sayl nshasnda ilan edilerek Fiek Sanayi ve Ticaret Anonim irketi tzel kiilik kazanmtr. Sermayesi ve Sermaye Dalm irketin sermayesi 15.06.1994 tarihinde yaplan Genel Kurul karar ile her biri 1000 TL deerindeki 250.000.000 paya ayrlm olup, 250.000.000.000 TL deerindedir. Her biri 1000 TL deerindeki 250.000.000 payn % 49u nama yazl 122.500.000 hisse ile % 51i hamiline yazl 127.500.000 adet hisseye ayrlmtr. Hamiline yazl hisselerin tamam ile nama yazl hisselerin 122.499.960 adeti M.K.E. Kurumuna, kalan 40 adet nama yazl hisse ise dier ortaklara aittir. Sermaye Tablosu Pay Oran % 49 49 51 100 Ortaklar Taahhd ( 1000 TL ) 122.499.960 40 122.500.000 127.500.000 250.000.000 Taahhdnden denen
NAKT (1000 TL ) YENDEN DEERLEME TOPLAM (1000 TL )

ORTAKLAR

A- Nama yazl Olanlar 1- M.K.E. 2- Dier Ortaklar TOPLAM A B- Hamiline Yazl Olanlar (M.K.E. ) GENEL TOPLAM

120.599.960 40 120.600.000 127.500.000 248.100.000

1.900.000 1.900.000 1.900.000

122.499.960 40 122.500.000 127.500.000 250.000.000

MAL ANALZ ORANLARI ( 97 Yl % ) a) Kaynaklar Aras likiler z Kaynaklar Yabanc Kaynaklar = 3.020.606.281.581 5.693.210.882.976 = = = = 53 = 61 = 4 = 65

Ksa Vadeli Yab. Kaynaklar Aktif Toplam Uzun Vadeli Yab. Kaynaklar Aktif Toplam Toplam Yabanc Kaynaklar Aktif Toplam

5.298.906.559.193 8.713.817.164.557 394.304.323.783 8.713.817.164.557 5.693.210.882.976 8.713.817.164.557

Aktif Toplam z Kaynaklar

8.713.817.164.557 3.020.606.281.581

65

b) Varlklar Arasndaki likiler: Duran Varlklar = 703.338.877.837 = Varlklar Toplam 8.713.817.164.557 Dnen Varlklar = Varlklar Toplam Duran Varlklar = Dnen Varlklar Stoklar = Dnen Varlklar 8

8.010.478.886.720 = 92 8.713.817.164.557 703.338.877.837 8.010.478.886.720 4.531.333.074.106 8.010.478.886.720 = 9 = 56

c) Varlklar le Kaynaklar Arasndaki likiler a- Duran deerler ile bu deerlerin finansmannda kullanlan kaynaklarn ilikileri Duran Varlklar = 703.338.877.837 = 23 z Kaynaklar 3.020.606.281.581 Duran Varlklar = Yabanc Kaynaklar 703.338.877.837 5.693.210.882.976 = 12

b- Dnen deerler ile bu deerlerin finansmannda kullanlan kaynaklarn Dispanbilitesi (Cari Oran) Dnen Varlklar Ksa Sreli Borlar = 8.010.478.286.720 = 151 5.298.906.559.193 = 8.010.478.286.720 5.298.906.559.193 = 151

Ksa Sr. Dn. Varlklar Ksa Sreli Borlar

d) Mal Sonular a- Mal Karllk (Mal Rantabilite / rrantabilite ) Dn. Kr / Zarar = 3.980.302.860.923 = 1.592 denmi Sermaye 250.000.000.000 letme Kr z Kaynaklar = 3.497.976.655.813 3.020.606.281.581 = 116

b- ktisad Krllk ( Ekonomik Rantabilite ) 7

Dn. Kr / Zar. + dn. Faiz Kaynaklar Toplam c- Krllk Etkenleri Safi Sat Haslat Kaynaklar Toplam Sat Kr / Zarar Safi Sat Haslat

4.861.585.032.224 8.713.817.164.557

= 56

= 10.017.651.986.561 8.713.817.164.557 = 4.145.563.612.476 10.017.651.986.561

115 = 41

e) letme Faaliyeti Sonular Dn. Kr / Zarar Safi Sat Haslat = 3.980.302.860.923 = 40 10.017.651.986.561 = 3.980.302.860.923 = 45 8.713.817.164.557 58 6 = 4007

Dn. Kr / Zarar Varlklar Genel Toplam Satlarn Maliyeti Safi Sat Haslat Genel dare Giderleri Safi Sat Haslat Safi Sat Haslat denmi Sermaye = = =

5.872.088.374.085 = 10.017.651.986.561 647.586.956.663 = 10.017.651.986.561 10.017.651.986.561 250.000.000.000

RGT EMASI Genel letmecilik Fonksiyonlar Genel iletmecilik fonksiyonlar ile bu fonksiyonlarn rgt emasnda yerine getirildii ksmlar aada eletirilmitir: Ynetim: Ynetim Kurulu ve Genel Mdr retim: letme Mdr Pazarlama: Ticaret Mdr Finans ve Muhasebe: Mali ler Mdr Personel: dar ler Mdr Aratrma - Gelitirme: Mhendislik Hizmetleri Mdr Halkla likiler: dar ler Mdr Sat: Mal ler Mdr Satn Alma: Ticaret Mdr Bilgi lem: Mhendislik Hizmetleri Mdr retim Planlama: Mhendislik Hizmetleri Mdr Kalite Kontrol: Kalite Mdr Ynetim letmenin ynetim yaps: 8

Klasik ynetim anlay hakimdir. Hiyerarik bir yap mevcuttur. st kademe, Genel Mdr Bakanl ndaki Ynetim Kurulu dur. Orta kademe, Ynetim Kurulu na bal olan Teknik ve Mali - dari - Ticari olmak zere iki genel mdr yardmcsndan olumaktadr. Alt kademe, orta kademeye bal olan birim mdrleri ( Mali ler Mdr, dari ler Mdr, Ticaret Mdr, letme Mdr, Mhendislik Hizmetleri Mdr ) ve Kalite Mdrnden olumaktadr. * Kalite Mdr dier mdrlerden farkl olarak, direkt Genel Mdre baldr. Ynetim Organlar Her bir kademedeki ynetim organlar kendisine bal olan alt kademeler zerinde yetki sahibidir. Alt kademedeki birimler ise bal olduu st kademeye kar sorumludurlar. Genel Mdr, tm fabrikada, Genel Mdr Yardmclar kendilerine bal olan alt birimlerde, alt birim mdrleri ise kendi sorumluluklarndaki genel iletmecilik fonksiyonlarnda yetkilidirler. Ynetimin en st seviyesinde Ynetim Kurulu bulunmaktadr. Ynetim Kurulu, bir bakan ve 4 yeden olumaktadr. Ynetim Kurulu bakan Genel Mdrdr. Ynetim Kurulu Genel Mdrn yetkilerini aan konularda karar vericidir. Ynetim organlar idari ve teknik olarak ikiye ayrlmaktadr. Genel Mdr idari ve teknik tm konularda yetkilidir. dari alanda Genel Mdr Yardmcs (Mali - dari - Ticari ) yetkilidir. Teknik alanda ise Genel Mdr Yardmcs ( Teknik) yetkilidir. Genel Mdr Yardmcs (Mali - dari - Ticari ); Mali ler Mdr, dari ler Mdr ve Ticaret Mdr den sorumludur. Genel Mdr Yardmcs ( Teknik) ise: letme Mdr ve Mhendislik Hizmetleri Mdr nden sorumludur. Kalite Mdr ise direkt olarak Genel Mdr e baldr. Mdrlerin yetkili olduklar alanlar yledir: Mali ler Mdr finans ve muhasebe ve sat, dari ler Mdr personel ve halkla ilikiler, Ticaret Mdr pazarlama ve satn alma, letme Mdr retim, Mhendislik Hizmetleri Mdr retim planlama, AR-GE ve Bilgi lem, Kalite Mdr ise retim ve girdilerin kalitesini ve teknik artnamelere uygunluunu denetleme alannda yetkilidir. RGT EMASINDAK BRMLERN GREV, YETK VE SORUMLULUKLARI Ynetim Kurulu a) irketi ynetmek ve darya kar temsil etmek. b) Teekkl, ynetim kurulunca tesbit edilen yatrm ve planlama ana hedeflerine; iletme btesi ve programlara uygun olarak verimlilik ve krllk dorultusunda irketin ynetimini salayacak kararlar almak. c) Kalknma plan ve yllk programlara uygun olan uzun vadeli yatrm ve finansman programlarn teekkle teklif etmek, yl iinde yaplacak deiiklikleri inceleyerek karara balamak. 9

d) letme btesini inceleyerek karara balamak ve yl iinde yaplacak gerekli deiiklikleri yapmak. e) Bilanolarla netice hesaplarn teekkle gndermek ve yllk ve uzun vadeli alma programlarna uygun olan faaliyet raporlarn dzenlemek. f) A.. lere itirak konusunda karar almak. g) Genel Mdr ve yardmclarnn cretlerini tesbit etmek ve dier personel hakkndaki Genel Mdrlk tekliflerini karara balamak. h) irketin amortisman ilerini takip etmek. ) letmelerde retilen mal ve hizmet fiyatlarn tespit etmek. i) irket namna imza koymaya yetkili olan ahslar tespit etmek. Genel Mdr a) irketi kanun, tzk, anaszleme ve ynetmelik hkmleri ile Ynetim Kurulu kararlar dorultusunda ynetmek. b) dari ve yarg mercilerinde ve nc kiilere kar bal ortakl temsil etmek ve temsil yetkisini gerektiinde devretmek. c) Sermaye ile dier mali kaynaklarn, verimlilik ve karllk amalarna uygun bir dzen iinde kullanlmasn salamak. d) Yatrm ve finansman programlar ile iletme btelerinin gerekletirilmesini salamak ve sonularn Ynetim Kuruluna aktarmak. e) Genel Mdr Yardmclarnn bir alt birimi dnda kalan personeli atamak ve gerektiinde grevden almak. f) Kanun, tzk, anaszleme ve ynetmeliklerin verdii dier grevleri yapmak. Genel Mdr Yardmcs (Mali - dari - Ticari) a) Grev alanna giren ileri bal birimleri aracl ile yrtr. b) Bal birimleri ile dier birimler arasnda koordinasyonu salar. c) Bal birimlerin ilerinin etkin bir ekilde yrtlmesini salar. d) irketin aylk faaliyet raporlarn, kr / zarar envanterleri ile bilanolarn ve Genel Kurula sunulacak raporlar hazrlar. e) retim iin gerekli hammadde ve finansman zamannda ve maliyet muhasebesi ilemlerinin yaplmasn salar. f) irketin yllk btesi ile yllk gelir ve gider hesaplarn yapar, gerekli finansman tedbirlerini alr ve Genel Mdre sunar. 10

g) irketin alacak ve borlarnn srekli takip edilmesini ve gereinin annda yaplmasn salar. h) Dier birimlerle koordinasyon salanarak, irketin insan gc planlamasn hazrlar, personel ihtiyacn saptar, mevcut personelin eitim, zlk vb. ilerinin yrtlmesini salar. Mali ler Mdr a) Finansman faaliyetlerini planlar, ksa ve uzun sreli finansman programlar ile Mhendislik Hizmetleri Mdrl ile koordineli olarak bte plan ve programlarn hazrlar ve onaya sunar. b) irketin bte, bilano, finansman konularnda her trl faaliyetlerini yrtr, mali konulardaki mevzuat izler, yaplmas gereken ilemlerin zamannda ve belirtilen ekilde yaplmasn salar. c) Gelir, gider ve retim hareketlerini izleyerek maliyet analizleri yapar ve nerilerde bulunur. d) irket alacak ve borlarnn her an bildirilebilir durumda olmasn salar. Alacaklarn takip ve tahsil ilemlerini yrtr. e) irket kymetlerine ait ilemleri takip eder, sreli demelerin zamannda yaplmasn salar. f) irketin sigorta ilemlerini yapar ve yaptrr. dari ler Mdr a) Personelin eitim, zlk vb. btn ilemleri ilgili mevzuat hkmlerine gre yrtr. b) irketin personel ihtiyacn belirleyerek ie en uygun nitelikte personelin seim ve atama ilemlerini yrtr. c) Personelin sicil ve disiplin ilemlerini yrtr. d) i - iveren ilikilerinin dzenli bir ekilde yrtlmesini salar. e) Salk ve sosyal hizmetler ile tabldot faaliyetlerini ynetir, koordine eder. f) Koruma ve gvenlik hizmetlerinin etkin bir ekilde yrtlmesini salar, gerekli nlemleri zamannda alr. g) Haberleme ve ariv hizmetlerini yrtr. h) Nakliyat hizmetlerini yrtr. ) Gmrk ve akreditif ilemleri ile irketin ihtiyac olan hammadde, yar mamul, iletme vb. malzemesinin yllk programlara gre en uygun artlarla yurt iinden veya yurt dndan ilgili mevzuat hkmlerine gre temin edilebilmesini salar. 11

Ticaret Mdr a) retimin pazarlanabilecei i ve d pazarlar aratrarak sergi ve fuarlarda rnlerin tantm ve satn salayacak almalar yrtr. b) Yllk sat plan ve programlarn dzenler, uygulamalar izleyerek gerekli nlemleri alr. c) Sat esas ve usullerini ilgili mevzuat hkmlerine gre yrtr, piyasa aratrmalarna dayanan bir repertuar hazrlanmasn salar. d) Stok kontrol ve ambarlama hizmetlerinin yrtlmesini ve stok kontrol kanal ile stoklarn asgari seviyede tutulmasn salar. e) Hammadde, yar mamul vb. malzemenin ambarlama ve kayt ilemlerini denetler. Genel Mdr Yardmcs (Teknik) a) Grev alanna gelen ileri yasalar, Ana Szleme, Ynetim Kurulu kararlar ve Genel Mdr tarafndan verilen grev ve yetkiler erevesinde bal birimleri aracl ile ynetir. b) Bal birimlerinin ilerinin etkin bir ekilde yrtlmesini salar. c) irketin proje, plan, imalat vs. ilerinin yaplmasn salar. d) retim iin gerekli artnameleri ve ihale tekliflerini hazrlatr. e) Alnm olan ihalelerin artnamesine uygun olarak, retimin zamannda ve kaliteli olarak yaplmasn salar. f) Malzeme ikmalinin retimi ve sevkinin zamannda yaplmasn salar. g) Gerekli ara, gere ve makinelerin temini hususunda gereini yapar. h) Yllk retim i programlarn hazrlatr ve yrtr. ) Fiyat istatistikleri yaptrr. i) Her trl kayt ve resimlerin (retimle ilgili) tutulmasn salar. j) Teknik emniyet hizmetlerinin yaplmasn salar. Mhendislik Hizmetleri Mdr a) retim planlama faaliyetleri ile ilgili programlar hazrlayarak bunlarn zamannda gerekletirilebilmesi iin gereken tm malzeme, makine, donatm vb. gereksinimlerinin karlanmasn salar, retim operasyonlarnn hazrlanmasn izler, retimin hazrlanm operasyona uygun olarak yaplmasn, gerektiinde yeni operasyonlar hazrlanmasn nerir. b) retim birimleri ile grerek sipari isteklerinin istenilen zaman, miktar ve fiyatta retilip retilemeyeceini saptar. Sipariin karlanabilmesi iin gerekli ilemlerin yaplmasn salar. 12

c) retim birimine retimin zaman, miktar ve maliyetini belirten terminli i emirleri hazrlanmasn salar. d) retim yntemlerinin standartlara uygun ilem zamanlarn saptar, sapmalar belirleyerek gerekli nlemleri alr. e) retimde verimlilii arttrc, maliyeti drc teknolojik gelimeleri izleyerek yeni tip rnlerin retilmesi imknlarn aratrr. malat yntemlerinin daha etkin, ekonomik, verimli kullanm ile ilgili sistem, yntem ve yneylem aratrmalarnn yaplmasn salar. f) Mali ler ve Ticaret Mdrl ile koordineli olarak iletme btesi hazrlamak ve aylk faaliyet raporlarn sonulandrmak. g) retimin tm aamalarnda hazrlanan raporlarn, teknik dokmanlarn artname, resim, kroki, plan, proje ile ilgili ariv ve dosyalama ilemlerinin dzenli bir ekilde yrtlmesini salar. h) Genel Mdr ve Genel Mdr Yardmcs (Teknik) tarafndan verilen dier emir ve grevleri yerine getirir. ) Grevlerin yerine getirilmesinde bal birimlerine gerekli emir ve talimatlar vermekle yetkilidir. i) lerin aksamasndan, aksatlmasndan, irkete zarar verilmesinden, emrinde alanlarn yapt ve yaptrd ilerden Genel Mdr Yardmcsna (Teknik) kar sorumludur. j) AR- GE faaliyetlerini yrtmek. k) Bilgi lem faaliyetlerini yrtmek.

letme Mdr a) lerin ncelik srasna gre aylk ve yllk imalat programlarnn yaplmasn ve uygulanmasn salar. b) Bal birimleri arasnda i blmn, birimleri ile dier birimler arasnda koordinasyonu salar. c) retimin aksamadan ve kesintisiz yrtlmesi iin, tm atelyelerde gereken her tr nlemleri alr; izler ve denetler. d) Maliyet fiyatlarn sabit tutabilmek amacyla, yeterli miktarda malzemenin ambardan alnarak retim yaplmasn ve retim masraflarnn asgari seviyede tutulmasn salar. e) retim ile ilgili gelimeleri izler, gnlk, aylk, yllk retim miktarlarn tesbit ederek faaliyet raporlarn hazrlar. f) Yllk bakm onarm btesini hazrlar ve uygulanmasn salar.

13

g) Yatrm, retim ve bakm almalar ile ilgili inaat, tesis ve tezgah isteklerini belirleyerek, teminini salar. h) Tm tesis, makine, malzemenin vb. srekli olarak alr durumda bulunmalarn ve zmlenemeyen bakm onarm sorunlarnn zmlenmesini salar. ) i sal ve i gvenlii konularnda gereken her tr nlemi alarak personelin bu konularda eitilmeleri amacyla gereken eitim programlarnn hazrlanmasn salar. i) Genel Mdr ve Genel Mdr Yardmcs (Teknik) tarafndan verilen dier emir ve grevleri yerine getirir. j) Grevlerin yerine getirilmesinde bal birimlerine gerekli emir ve talimatlar vermekle yetkilidir. k) lerin aksamasndan, aksatlmasndan, irkete zarar verilmesinden, emrinde alanlarn yapt ve yaptrd ilerden Genel Mdr Yardmcsna (Teknik) kar sorumludur. Kalite Mdr a) retimin tm aamalarn belirleyen, tanmlayan ve formle eden retim operasyonlarnn hazrlanmasn salar. b) retimin hazrlanm operasyonlara uygun olarak yaplmasn, uymayanlar iin yeni operasyonlar hazrlanmasn salar. c) Biriminde uygulanan retim, teknoloji ve yntemlere gre kalite kontrol llerini saptar, bu konuda ilgili birimleri uyarr. d) retim sreci ncesinde, retim srasnda ve sonrasnda gerekli kalite kontrollerin yaplmasn, rapor edilmesini, niteliksiz ve dk nitelikli rnlerin baka retimlerde deerlendirilmesini salar. e) Kalite teminat el kitabn TS-ISO 9002 ve AQAP-120 steklerine gre hazrlatp onaylatr, gerektiinde revizyon yaptrr. f) Kalite planlarnn artname ve resimlere hazrlanmasn ve uygulanmasn salar. g) retimin kalite kontrolnde hatalarn erken tehisine dayanan kalite gvence almalarn koordine eder. h) Kalite Kontrol Sistemleri, almalar ve uygulamalar konusunda irketi temsil eder. ) retim kalite seviyesi ve gidii hakknda hazrlanan istatiksel bilgileri deerlendirir ve ilgili birim mdrlerine gerekli uyarlar yapar. LETMENN NDE BULUNDUU SEKTR VE YAN SANAYLERLE LKS MKEK Fiek Sanayi ve Ticaret A.. Trkiye de hafif silah mhimmat konusunda tek retici durumundadr ve iinde bulunduu pazarn tek sahibidir. Firmann rnleri iin 14

olduka byk bir i pazar mevcuttur. MKE Fieksan Trk Silahl Kuvvetleri ve Emniyet Genel Mdrl nn eitli hafif silah mhimmat ve i piyasann tabanca fiei ihtiyacn karlamaktadr. MKE Fieksan n retimi yllar itibariyle nemli miktarda art gstermitir. Aadaki tabloda yllar itibariyle toplam sipari ve retim miktarlar gsterilmitir. Son 4 yldr artan i talebin karlanmasnda glk ekilmektedir. YILLAR 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998* SPAR MKTARI 44 518 858 40 590 178 77 556 024 91 596 849 135 570 294 152 985 600 195 924 836 173 928 756 158 829 280 RETM MKTARI 45 423 408 43 322 659 72 495 024 84 504 349 113 926 546 114 777 824 151 259 806 130 560 119 31 138 760

* : 1998 yl deerleri 31 Mart 1998 tarihi itibariyle geerlidir. Teknolojinin ok eski, ii saysnn ve bozuk retim orann yksek olmas, ayrca bal ortaklarca retilen ok yksek fiyatl malzemelerin kullanlmas zorunluluu nedeniyle birim fiek maliyetleri ok yksektir. Mevcut retimlerden 20 mm ve 12.7 mm fieklerin dnya piyasalarnda rekabet gc vardr. Dier fiek retimlerinde d piyasa ile rekabet edebilme gc bulunmamaktadr. Rekabet gc doabilmesi iin mevcut teknolojinin yenilenmesi ve ayn ekilde Bal Ortaklklarn da teknolojilerinin yenilenerek malzeme girdilerinin drlmesi gerekmektedir. Malzeme girdilerinin drlmesi iin ikinci alternatif ise ithal malzeme kullanm yoluna gidilmesidir. MKE Fieksan yan sanayilerden ihtiyac olan hammadde ve malzemeleri tedarik etmektedir. Kullanlan hammadde ve malzemelerin byk bir ksm ana teekkle bal irketlerden temin edilmektedir. Aadaki tabloda MKE Fieksan n 1993 ve1997 yllarna ait fiili safi satlar ve gayri safi sat kr gsterilmitir. YILLAR 1997 1996 1995 1994 1993 FL SAF SATILAR (Bin TL) 10 017 651 986 6 377 994 668 2 640 477 893 1 305 841 295 740 730 919 G. SAF SATI KARI (Bin TL) 4 145 563 612 2 692 684 571 687 310 528 406 364 729 274 033 392 ( TL) 10.017.651.986.561 5.872.088.374.085 15

letmenin 1997 ylna ait katma deeri: a-Brt Satlar b-Satlarn Maliyeti

c-Faaliyet Giderleri d-letme Kr ( a-b-c ) e-Di. Faal. Olaan Gelir f-Di. Faal. Olaan Gider g-Olaan d Gelir h-Olaan d Gider -Finansman giderleri i-Kurumlar Vergisi j-Geici Vergi k-Dier Vergi ve Fonlar l-Amortisman m-KDV m-Dnem Kr ( d+e-f+g-h--i-j-kl+m ) o-Vergi ve Yasal Ykmllkler NET KAR ( m-o )

647.586.956.663 3.497.976.655.813 1.688.605.757358 33.487.590.687 194.223.749.519 485.733.539.779 881.282.171.301 983.112.000.000 512.271.000.000 156.981.000.000 514.361.310.888 368.925.000.000 2.182.502.550.035 1.726.790.113.000 455.712.437.035

HAMMADDE VE MALZEME TEDARKLER irket fiek talebinin artmas ve kapasite zerinde gereklemesi nedeniyle ihtiya duyulan baz malzemeleri (ksmi komple) yurt dndan tedarik etmektedir. thal edilenlerin banda kapsll kovan, eitli apta kovan, kovan yks, tam atm tabanca fiei ve bzmeli manevra fiei gelmektedir. Yeni kurulan tabanca fiei retim hattnda kullanlan ilkmadde ve malzemelerin tamamna yakn ksm MKE Kurumuna bal irketlerce teknoloji ve kalite ynnden karlanamadndan yurt dndan ithal edilmektedir. Ayrca; kuruluun retimde kulland ilk madde ve malzeme iinde en byk pay olan pirin ve bakr malzemeler, MKEKnun, ok eski bir teknoloji ile imalatn srdren bir alt kuruluu olan Pirinsan A..den tedarik edilmektedir. Fakat bunlar istenilen kalite seviyesinde deildir. Aada gsterilmitir: tedarik edilen hammadde ve malzemelerin nerelerden alndklar

RKETN ADI Pirinsan A.. Kapslsan A.. Eta A.. Maksam A.. Nitrosan A.. eliksan A..

MALZEME CNS Kovan yks Gmlek yks Pirin erit Trisin Fiek sand Sa kutular Barut elik ubuklar

1997 ylnda yurt iinden alnan malzemelerin tutar 5.719.106.722.462 TL dir. Aada 1997 ylnda yurt dndan alnan rnlerin bedelleri toplam yer almaktadr: 16

Fiek Kapsll Kovan Tapa Gmlek Yks Kovan Yks Mayonluk elik erit Dier Malzemeler TOPLAM

. 1.084.110.655.000 TL

thalat yaplma nedenlerinden biri de lkemizin bu mallar retecek bilgi ve teknolojiye sahip olmamasdr. thalatlar Avrupa lkeleri, Gney Kore, in ve Amerikadan yaplmaktadr. thal edilen mallarn byk bir ounluu lkemizde bulunmad iin ithal edilmektedir. Gerekletirilen almlarn % 84 yurt iinden, % 16s yurt dndandr. Yurt iinde genellikle MKEK ve yan kurulularndan alm yaplmaktadr. Ayrca; alminyum ubuklar Etibank Alminyum Tesislerinden temin edilmektedir. FABRKA YER SEM Fabrika, Atatrk Orman iftlii ierisinde, Trk Traktr Fabrikasnn karsnda, Ankarann bat tarafnda yer almaktadr. Fabrika 1957 ylnda kurulduu zaman yerleim yerlerinden ok uzaktayd ve gvenlik asndan herhangi bir tehlike arzetmiyordu. Stratejik bir nemi olduu iin ehirden uzak olmas gerekmekteydi. Gerekli olanaklar (su, elektrik, hammadeye yaknlk, ulam) mevcuttu. Tren yolu hemen nnden gemekteydi. Aada M.K.E. Fieksann fabrika yer seimi tartlmtr. Gnmzde fabrikann yeri ideal deildir. nk; ehir byynce fabrika hemen hemen ehirin iinde kalmtr. Fabrika, mterileri olan Trk Silahl Kuvvetleri ve Emniyet Genel Mdrlne ok yakndr. Pazarlama ve datm, Pazarlama ve hracaat Dairesi Bakanl tarafndan yaplmaktadr. Dolaysyla; fabrikann MKEK Genel Mdrlne ve ana mterilerine yakn olmas pazarla ilikiler ynyle Fieksann yer seiminin uygun olduunu gsterir. Yurt iinden salanan hammaddelere yaknlk asndan da fabrikann yer seimi uygundur. Hammadde ve malzemelerin tedarik edildii iletmeler ve yerleri aada verilmitir: RKET ADI Pirinsan A.. Kapslsan A.. Eta A.. Maksam A.. Nitrosan A.. eliksan A.. YER Krkkale Ankara Ankara Ankara Krkkale Krkkale

17

Grld gibi tedariklerin saland irketler fabrikayla ayn ilde veya Ankaraya ok yakn olan Krkkale dedir. Not: Stratejik ve askeri bir nemi olduu iin yerleim plan verilmemitir. FABRKADAK YERLETRME TPLER Fabrikada, Fiek mal Atelyesi, Tabanca Fiei mal Atelyesi, Kapsl mal Atelyesi olmak zere adet imalat blm, TAM (Takm-Aparat-Mastar) Atelyesi, Laboratuar ve Bakm-Onarm olmak zere adet de destek blm bulunmaktadr. Fabrikada sabit konumlu ve hcresel retime dnk yerletirme tipleri bulunmamaktadr. eitli aplardaki fiek retimi iin ayr ayr retim hatlar mevcuttur. (12.7 fiek hatt gibi) Tabanca Fiei mal Atelyesinde ve Kapsl mal Atelyesinde yalnzca rne (aka) gre yerletirme mevcuttur. Otomatik transfer hatt olmamakla birlikte, malzemeler dzgn bir hat boyunca ilerlemektedir. Yerleim tipi zellii nedeniyle, daha ksa mesafede malzeme aktarm olacandan tama sreleri olduka ksadr ve bu nedenle de birim retim sreleri ve ak sreleri azdr. Ara stoklar olduka azdr. Dzgn bir ak hatt mevcuttur ve retim planlama ve kontrol sistemi olduka kolaydr. Emek youn retim yapldndan niteliksiz igc kullanlmas mmkn deildir ve iiler iin monotonluk kanlmazdr. En yava tezgah retim hzn belirlemektedir ve arzal bir tezgah hattn ksmi olarak durmasna neden olmaktadr. Arzal tezgahtan sonraki tezgahlar retim faaliyetlerini durdurmakta ve nceki tezgahlar stok iin retim yapmaktadrlar. Fiek mal Atelyesinde ise, ileme gre yerletirme ve rne gre yerletirme biraradadr: - Mayonda rne gre yerletirme mevcuttur. Transfer hatt mevcut deildir ancak; malzeme ak, rnn geecei ilemlere gre yerletirilmi olan retim hatt boyunca gereklemektedir. ( mekanik ekillendirme sl ilem yzey ilemleri ) - Ambalajlamada ve imla dolum tesislerinde de rne gre yerletirme mevcuttur. Ambalajlamada transfer hatt mevcuttur. - Mermide ve kovanda iki retim tipi biraradadr. Benzer makina ve ilemler birarada toplanmtr. Derin ekme, frezeler, presler, tornalar gruplar halindedir. rn, yatay konumda benzer ilemlerden gemektedir. Deiik kapasitalerdeki pres tezgahlarnn her birinden srasyla geerek, istenilen lye gelen paralar, dey konumlandrlm hat boyunca da ilemlerden geerek operasyonunu tamamlamaktadr. Bylece her iki yerletirme tipinin de stnlklerinden faydalanlmakta ve sakncalar ksmen azaltlmaktadr. Bir tezgahn arzas hattn durmas iin yeterli deildir. Srece gre yerleimde byk ara stoklar olumas sorunu, aka gre yerleimle zlmtr ve ara stoklar olduka azalmtr. Ayrca bo beklemeler ve monotonluk da ksmen azalmtr. Ancak; ayar sreleri verimi drmektedir ve Fiek mal Atelyesi iin yatrm maliyeti olduka yksektir. Malzeme Aktarma Donanmlar a) Birim yk tayclar elik hasr paletler, kutular, tavalar ve balayclar kullanlmaktadr. elik hasr paletler her bir rnn yerletirme planna gre, rn yerletirilmesini ve tanmas salarlar. rnein, frndan kan rn ykama nitesine tanrken paletlerden faydalanlr. Balayclar, malzemeleri bir araya getirmede kullanlrlar. Balya telleri, eritler, gerdirme naylonlar ambalajlamada kullanlmaktadrlar. Sandklara doldurulan rn ember tokalar kullanlarak entiklenmektedir. Tavalar, malzemeyi stnde tutarlar. rnein, frnda mayon 18

verilirken tavalardan faydalanlr. Kutular, malzemeyi birarada tutar ve tanmasnda kolaylk salarlar. Presten kan rnler kutularda biriktirilmektedir. b) Malzeme ve ara mamul tama donanm Gtrclerden, tekerlekli arabalar kullanlmaktadr. Tav ocaklar, pres tezgahlar ve frezeler stten beslemeli olduklarndan, ara rnn st kata kmas gerekmektedir. Bu arabalar sayesinde, yar mamller asansrlere kadar gtrlmekte, asansrlere yklenmekte ve st kata tanmaktadr. Sanayi aralarndan, el arabalar ve forkliftler, ayn atelye iinde sandklarn tanmasnda ve istiflenmesinde kullanlmaktadrlar. Fosfatlamada vinli tayclardan faydalanlmaktadr. Kaldrma aralarndan sl ilemlerde faydalanlmaktadr. Tav ocaklar ve menevi tezgahlarn beslemek iin dey ve yatayda hareketli, 6-8 tavann yerletirildii asma monoraylar ve konsollar kullanlmaktadr. c) Stoklama-eriim donanm Kk yk stoklama ve eriiminde makaral-bilyal tablalar, gz muayene ve ambalaj ilemlerinde kullanlmaktadr. d) Otomatik tanmlama ve iletiim donanm Pnmatik ambalaj tezgahnda ve manyetik band makina gr ve optik okuyucu mevcuttur. e) Dier aralar ve donanm Kamyonlar, personel tayclar ve p arabalar kullanlmaktadr. RETM FAALYETLER Vardiya Says Fabrikada tek vardiya halinde allmaktadr. Ancak; ksm ift vardiya ad verilen fazla mesai uygulamas, iinin istei dahilinde mevcuttur. Fazla mesai uygulamas 17.00 19.00 saatleri arasndadr. Bunlarn dnda, parlayc, patlayc maddelerin ilenmedii atelyelerde, sipariin yetimemesi durumlarnda ift vardiya retim yaplmaktadr. gc Says NVANI Genel Mdr Genel Mdr Yardmcs Birim Mdr Ksm Mdr Mavir Ba Uzman Sivil Savunma Uzman TOPLAM NVANI Teknik Uzman KADRO 1 2 6 14 1 4 1 29 KADRO 4 FL 1 2 6 14 1 4 1 29 FL 4 BO BO 19

Ba Mhendis Teknik ef (mhendis) Mhendis Teknik ef Uzman (idar) Tabib ef Sivil Savunma Amiri Ressam Memur Daktilograf Hizmetli Koruma Gvenlik Amiri Koruma Gv. Amiri Yrd Grup efi Koruma Gvenlik Grevlisi tfaiyeci Hemire Salk Memuru TOPLAM GENEL TOPLAM (A+B) NVANI i Fiili 819 iiden; Yapc :632 Yardmc : 187 TOPLAM : 819 KADRO 950

11 10 8 5 4 2 10 1 1 23 10 1 1 1 3 50 14 1 1 161 190 FL 819

10 8 7 5 4 2 9 1 1 21 9 1 1 3 48 14 148 177 BO 131

1 2 1 1 2 1 1 2 1 1 13 13

Firmann retim Sistemi Fieksan, siparie dayal retim yapmaktadr. MKE Fieksan mterilerinden gelen siparileri deerlendirerek, alclarn ihtiyalarn karlamaktadr. Gelen tm sipariler deerlendirilerek yllk retim plan hazrlanmaktadr. retim Teknolojisi irketin mevcut 12.7 mm, 20 mm ve 7.62 mm retim hatlar 1957 ylndan kalma tezgahlardan olumaktadr. Emek youn operasyonlar olduka fazladr. Her operasyon iin ayr tezgah kullanlmas nedeniyle ii gereksinimi fazladr. Operasyonlar aras tamalar arabalarla salanmaktadr. Teknolojinin ok eski ve tezgahlarn ekonomik mrlerini doldurmu olmalar nedenlerine bal olarak bozuk retim miktar artmakta, bu da maliyeti artrmaktadr. Ar derecede artan 12.7 mm ve 7.62 mm fiek taleplerinin karlanabilmesi iin vardiya yaplmas ve fazla mesai kullanm yoluna gidilmektedir. Tezgahlarn ekonomik mrn doldurmu olmas nedeniyle ar ykleme durumunda arzalar ve ayar zamanlar artmakta hatta bazen durmalar olmaktadr. Mevcut tabanca fiek hattnn kapasitesi dk, ii says fazla ve emek youn operasyonlar oktur. Hattn tek vardiya retim kapasitesi 12 milyon adet/yl olup kovan retim kapasitesinin snrlayc olmas nedeniyle bu hatta en fazla 18 milyon adet/yl fiek 20

retilebilmektedir. Tabanca fiekleri mermi retim kapasitesi baz atl tezgahlarn adaptasyonu yoluyla 50 milyon adet/yl a karlmtr. Ar derecede artan talebin karlanmas iin kapsll kovan ithali yoluna gidilmektedir. Ar derecede artan tabanca fiek taleplerinin karlanmas iin 25 milyon adet/yl kapasiteli yeni bir tabanca fiek retim hatt projesi 1992 ylnda uygulamaya konulmu, tezgahlarn tamamnn 1996 ylnda ikmal ve montaj salanarak deneme retimine balanm ve 1997 yl ikinci yarsnda seri retime geilmitir. Fiyatlama Kararlarnn Verilmesi MKEK tarafndan Jandarma ve Emniyet Genel Mdrlne satlan hafif silah mhimmat sabit protokol fiyat ile teslim edilmekte ve protokol bitinceye kadar fiyat deiiklii olmamaktadr. Ancak, yl ortalarnda ve sonlarnda yaplan ek protokollerde fiyatlar ekonomik koullara gre artrlmaktadr. MSB ve yurt dndan gelen sipariler, ($) dolar zerinden deerlendirildiinden fiyatlarda yl iinde kur deiiklii nedeni ile art olmaktadr. Sivil i piyasaya satlan tabanca fieklerinin sat fiyatlar MKEK tarafndan belirlenmekte ve ekonomik koullara gre yl iinde artrlmaktadr. Firmann Hedef Pazar MKEK Fiek Sanayi ve Ticaret A.. Trkiye de hafif silah mhimmat konusunda tek retici durumundadr ve iinde bulunduu pazarn tek sahibidir. Firmann rnleri iin olduka byk bir i pazar mevcuttur. MKE Fieksan Trk Silahl Kuvvetleri ve Emniyet Genel Mdrl nn eitli aplardaki hafif silah mhimmat ve i piyasann tabanca fiei ihtiyacn karlamaktadr. pazardaki mterileri: Mill Savunma Bakanl (MSB), Emniyet Genel Mdrl, Jandarma Genel Komutanl, MT, bal ortaklklar ( Pirinsan, Silahsan, ansa ) ve sivil halk D pazardaki mterileri: 20 mm ve 12.7 mm fiekler hari dier retim kalemlerinde yksek maliyetli, emek youn retim teknolojisi kullanldndan d pazarda rekabet edebilecek gc yoktur. Siparilerin % 0.1i d pazardan alnmaktadr. ( 1998 yl iin ) D pazardaki mterileri: Fransa, K.K.T.C., Arnavutluk, ek Cumhuriyeti, Almanya, Belika, srail ve talyadr. Firmann Kapasitesi Firmann kapasitesi belirlenirken makina ve tesislerin teknik kapasiteleri ile igc kapasitesi ayrntl olarak belirlenmektedir. Makina ve tesis kapasitesi olarak bir makinann saat bana retebilecei rn miktar gznnde bulundurulur.Bunun iin retim yerlerindeki tezgah ve tesislerin genel bir envanteri karlr.retimi dnlen mamul ya da ara mamullerin her biri iin retim cinsine gre kapasite belirlenir. gc kapasitesi belirlenirken ise; igc mevcudunun direkt ve endirekt gruplanmasna gre iilik saati olarak belirlenmi deerdir. 21

Fabrika tam kapasiteyle almasna ramen btn siparileri karlayamamaktadr. Bunun iin kapasite artrmna gidilmelidir. retim hatlarndaki tezgahlarn birounun revizyonu veya modernizasyonu gerekmektedir. irketin tek vardiya retim kapasitesi 61.250.000 adet / yldr. Ancak; mteri taleplerinin tek vardiya retim kapasitesinin zerinde gereklemesi nedeniyle fazla mesaili ksmi ift vardiya almas yaplmtr.Ayrca; tabanca fiek taleplerinin karlanabilmesi iin ithal kapsll kovan alnp, mermisi ve barutu irkete karlanarak tabanca fiei retim kapasitesi 110.000.000 adet / yl a karlmtr. Alnan bu tedbirlerle irketin fiek retim kapasitesi 176.650.000 adet / yla karlmtr. letmede retim Ynetimi Asndan Alnan Kararlar Ne zaman, ne kadar retim yaplaca retimin nasl yaplaca ( normal mesai, fazla mesai, d yaptrm, fason retim ) Stok seviyesi a) rnlerin ne zaman, ne kadar retilecei kararnn verilmesi letme btesi MKEK koordinasyonunda yaplmaktadr. retim, stok, sat, igc ve tedarik planlarnda sene ortasnda ok byk farkllklar meydana gelmesi halinde revize iletme bteleri hazrlanmaktadr. rnlerin ne zaman ve ne kadar retilecei kararnn verilmesi iin yllk retim planlar yaplmaktadr. Btn sipariler, MKEKnda toplanr. Sipariler MKE Fieksann kapasitesi gz nne alnarak kabul ya da reddedilir. Alnan sipariler konusunda MKEKce MKE Fieksan A.. den gr alnmaktadr. Bylece yllk planlar yaplarak sipari termin sreleri netlemektedir. Bu planlar, nce er aylk, daha sonra aylk retim programna indirgenmektedir. Eer planlanan retim yaplamazsa, yaplamayan retim bir sonraki aya aktarlr ve cezal olarak ilem grr. (Yaplamayan miktar bedeli zerinden 0.0004 orannda gnlk ceza uygulanmaktadr.) Planlanandan daha fazla retim yaplrsa, sonraki aylar iin planlanan retimlere geni bir zaman yaratlm olur. Aylara yaylan retim yaplr ve mterilerin istedii miktarda rnn istendii zamanda teslimatnn yaplmas hedeflenir. b) retimin nasl yaplaca kararnn verilmesi ( normal mesai, fazla mesai, d yaptrm, fason retim ): letmede, retim ksmnda 632 ii, yardmc nitelerde 187 ii almaktadr. Bu saynn ksa dnemde deimesi mmkn deildir. Kamu kurulular iin ksa dnemlerde (bir yllk dahi olsa) ii alm, karm szkonusu deildir. retim hata kabul etmeyeceinden iilerin kalifiye olmas gerekmektedir. Bu nedenle, tek vardiya olan retimi 632 ii daha alarak iki vardiya olarak gerekletirmek mmkn olmamaktadr. Maliyetler ynyle de, ikinci vardiyay oluturmak, ksmi vardiya ( fazla mesai) ile retim yapmaktan daha klfetlidir. Bu nedenle normal mesai kapasitesini aan iilik ihtiyacnn karlanmasnda hafta ii akamlar ve hafta sonu olmak zere fazla mesai yaptrlmaktadr.

22

Normal mesai ile bir ii ylda 1.900 saat almaktadr. Ylda 1.300.000 saati aan iilik gerekiyorsa, gerektii kadar fazla mesai iilii iin Genel Mdrlk ten onay alnmaktadr. Normal mesai ile alldnda sipari miktar kapasitenin altnda ise, atl sre; mterek ara mamuller retilerek deerlendirilmektedir. Fazla mesai ile yetimeyecek baz rnler iin firma, d yaptrma gidebilmektedir. D yaptrmla yaplacak iler, piyasadaki firmalarn katld ortak bir ihalede en dk fiyat teklif etme sebebi ile seilen firmaya yaptrlr. Bu iler ara mamul snfndadr, malzeme grubunda ilem grr. Firma kimi zamanda baz iler iin fason retim yaptrmaktadr. Bunun yaplmasnn nedeni ayn iin darda ok daha az maliyetle yaptrlabilmesidir. rnein; ambalajlamada kullanlan PVC folyo poetler, iilikten tasarruf etmek amacyla ve daha dk maliyette olmas nedeni ile, malzeme firmadan karlanmak suretiyle darya iilik yaptrlmaktadr. c) Stok seviyesine karar verilmesi: Stoklar, retime tesir eden direkt ve endirekt malzeme ile mamuln kendisi ve ara kademelerdeki mamullerin tmn kapsamaktadr. Stok plannn amac, istenilen malzemeyi ya da rn, istenilen zamanda hazr bulundurmak ve bunu en ekonomik biimde gerekletirmeye almaktr. retimde kullanlacak direkt ve endirekt hammadde ihtiyalar, ambar mevcutlar, azam - asgar - kritik stok seviyeleri, tedarik terminleri gibi kaytlar tutulmaktadr. Bu kaytlar tutmak iin Aylk retim ve Malzeme Takip Tablosu dzenlenmitir. Kullanma hz, tedarik hz, depolama imknlar ve finansal durum dikkate alnarak, bir malzemenin ya da mamuln azam, asgar, kritik stok seviyeleri tutulmaktadr. retim faaliyetlerinin dzgn bir ekilde akn salamak, malzeme ve para yokluu yznden bo beklemeleri en dk seviyeye indirmek, ubeler arasndaki ylmalar azaltmak ve etkili bir maliyet muhasebesi uygulayabilmek iin etkin bir stok kontrol sistemi kurulmutur. Bu unsurlar dikkate alnarak hammadde ve malzeme siparii yaplr. Azam - asgar kritik stok seviyelerine gre, retimde kullanlacak hammadde ve malzemenin elde ediliine, sipariin verildii firmann talepleri karlayp karlayamayacana gre hammadde ve malzeme siparii yaplmaktadr. Asgar stok seviyesi, emniyet stounu ifade etmektedir. letmenin buna ilikin stok politikas yledir: - Bal ortaklklardan temin edilen malzemeler iin 2-3 aylk asgar stok bulundurulmaktadr. - Yurt iinden temin edilen malzemeler iin 3-6 aylk asgar stok bulundurulmaktadr. - Yurt dndan temin edilen malzemeler iin 9-12 aylk asgar stok bulundurulmaktadr. Azam stok seviyesi aadaki, iki farkl nitelii olan malzemeler iin tutulmaktadr: - Miktar Ynl: Kullanm miktar az, bu nedenle de temin edilmesi zor olan malzemeler iin azam stok seviyeleri tutulmaktadr. rnein, parlon adl malzemenin yllk kullanm miktar yaklak olarak 50 kgdr. Ayrca yurt dndan temin edilmektedir. Miktar ok az 23

olduundan, ihaleye klnca 50 kg iin teklif veren firma bulunamamaktadr. Bu nedenle de, malzeme iin azam stok seviyesi 200 kg olarak belirlenmitir. - Temin Ynl: Yurt dndan temin edilen ve temin edebilme alternatifi ok az olan malzemeler iin tutulan stok seviyesidir. rnein, M14 A2 Mayonlar yalnzca Hollandadan temin edilmektedir. Azam stok seviyesi belirlenirken ve sipariler verilirken, iki lke arasnda meydana gelebilecek politik skntlar ve ambargolar da gz nnde bulundurulmaktadr. Kritik stok seviyesi, asgar stok seviyesine yaklaldn uyaran, yeniden sipari verilmesi gerektiini ifade eden seviyedir. Kritik stok seviyesi ile asgar stok seviyesi arasndaki fark, malzemenin tedarik sresidir. letmede bulundurulan tek mamul stou ise, yalnzca sivil halkn tabanca fiei talebinin karlanmas amacyla tutulmakta olan stoktur.

Mevcut Stok Durumu irketin 1996 ylndan 1997 ylna devreden 874.418.762.681 TL tutarndaki ilk madde ve malzeme stoklarna yl iinde, 7.084.227.259.734 TLlk giri ve 5.081.889.524.543 TLlk da k sonucu 1998 ylna 2.876.889.497.872 TL tutarnda stok devretmitir. 4.531.333 milyon TLya ykselen stoklarn % 63 ilk madde ve malzemeye, % 20si maml stoklarna, % 5i yar maml stoklarna ve %12si dier stoklara aittir. 2.876.889.497.872 TL tutarndaki ilk madde ve malzeme stoklarnn % 53.7 oranndaki 1.547.290.564.266 TLsi maden malzeme, % 33 oranndaki 949.628.992.712 TLsi yaktlar, yalar ve kimyev maddeler, % 12.3 oranndaki 352.562.078.402 TL eitli malzeme, % 0.7 oranndaki 20.261.136.332 TLsi avadanlk, takm, alet ve balama, % 0.2 oranndaki 7.146.726.160 TL de ara i ve tali hasl stoklarndan olumaktadr. Mamul stoklar geen yla gre nemli lde artmtr. Stok miktar satlara bal olarak artmakta veya azalmaktadr. Stoklardaki ykselme, baz fiek eitlerinde grlmekle birlikte, zellikle artan talebi karlamak amacyla, yurt dndan ithal edilen tam atm tabanca mermilerinin yl sonu itibariyle satlamayan ksm, stoklar artrmtr. Verimlilik almalar irkette mevcut ekonomik mrn doldurmu tezgahlar yenilenmediinden, revizyona tabi tutularak iyiletirilmeleri yoluna gidilmekte ve baz tezgahlara otomatik besleme sistemleri ilave edilerek verimlilik art ve iilik tasarrufu salanmaktadr. Bu kapsamda 1997 ylnda yaplan almalar aada yer almaktadr: Tabanca fiek retim hattndaki 4 adet tezgahn ift operasyonlu ( freze ve boy kesme ) hale dntrlmtr. Yukarda belirtilen 4 adet tezgah avara sistemden kurtarlarak elektrik motorlu hale getirilmitir. 20 mm fiek mayonlama aparat ( pnmatik ) yaplmtr. 7,62 mm III. hadde tezgahlarndan 3 adetinin revizyonu yaplmtr. Performans lmleri 24

letmede, yatrm sz konusu olduunda performans lmleri yaplmaktadr. Firmaya alnan tezgah, alet veya cihazn, teknik artnamelere uygunluu Giri Kalite Kontrolde testlerle incelenmektedir. artnamelere uygun olmayan bir alm sz konusu olmamaktadr. Tezgah arzas sonrasnda Bakm - Onarm ksm tarafndan tamir edilen tezgahlar da, belli bir sre deneme retimlerine tabi tutularak performans lm yaplmaktadr. Ancak test sonular olumlu olan bir tezgahn teslimat yaplabilmektedir. Kurulacak bir sosyal tesisin veya atlyenin, yahut bir imalat hattnn faaliyete gemeden nce, belirli bir sre boyunca performans testleri mutlak surette yaplmaktadr. Testler olumlu sonu verdii takdirde kullanma almaktadr. rnein; iletmede temiz su ihtiyacnn karlanmas iin su artma tesisi kurulmutur. Ancak, bu tesis, bir ay sre ile performans testlerine tabi tutulmas gerektiinden, henz faaliyete geilememitir. Suyun tesise giriinde ve kazandan knda olmak zere, gnde defa alnan su rnekleri, ierdii klor, amonyak, nitrit, fosfat ve demir miktarlar ve ayrca sertlik ve pH deerleri asndan laboratuarda llmektedir. Bu lmlerde elde edilen deerlerin, kabul edilebilir alt ve st snr deerlerinin arasnda olmas beklenmektedir. Kapsl atelyesinde % 90 performansla gnde sabit 210.000 kapsl retilmektedir. in yapl ynteminin sabit olduu kapsl atelyesinde ekip almas ile seri retim yaplmaktadr. Poligonda, retimi tamamlanm fieklerin teknik artnamelerde istenilen zellikleri, kapsl hassasiyet (Rundown) testi ve balistik testlerle snanmaktadr. Balistik testlerde retimi tamamlanm fieklerin hz, basnc ve hedefte dalm at talimleri ile test edilmektedir. Bu atlara ilem at denilmektedir. Hedefte dalm, hedefe arpan fiein hangi alana yayld incelenerek tesbit edilmektedir. Fiein hz hedefte, bir cihaz yardmyla llmektedir. ki plaka arasndaki sensor tarafndan alglanan hz, cihaza iletilmektedir. Basn deeri ise namlu zerindeki otomatik alglaycnn, at esnasnda barutun basncn lmesiyle elde edilir. Test sonular teknik artnamelerde istenilen zellikleri salamyorsa, sorun ilgili ksm mdrne bildirilir ve sorunun giderilmesi salanlr. Kapsl atelyesi dndaki nitelerde performans lmleri yaplamamaktadr. Tamalarn elle yaplmas, teknolojinin ok eski olmas, tezgahlarn sk sk arzalanmas ve ii hareketinin ok fazla olmas nedenleri ile performans lmleri engellenmektedir. Hangi atelyede, gnlk ne kadar retim yaplaca belli olmadndan, iletmenin tamam iin retim miktarnn performansnn belirlenmesi konusunda sorunlar mevcuttur. Talep Tahmini Bundan iki sene ncesine kadar ana mteriler ( rnein MSB ) ihtiyalarn 5 yllk STP (Silah Tedarik Plan ) halinde sunmaktayd. Ancak; bu planlar ok ak olmadndan ve almlar kesin olmadndan yllk plana indirgemede sorunlarla karlalyordu. Paralel olarak; stok seviyesi ve fazla mesai miktarlar da net deildi. u anda uygulanan sisteme gre, 2 - 3 yllk protokoller halinde ihtiya listeleri, Pazarlama Dairesi Bakanlna gelmektedir. Ancak, MSBnin yllk sipariini % 25 orannda artrma ya da azaltma hakk vardr. 25

Jandarma ve Emniyet Genel Mdrlne ait talepler, gemi yllarda hangi cins fiekten ne kadar talep ettikleri gz nnde bulundurularak tahmin edilir. piyasa fiek ihtiyacnn talebi Pazarlama ve hracat Dairesi Bakanl tarafndan yaplmaktadr. Sivil halkn bulundurabilecei fiek miktar yasalarla snrlandrlmtr. Bu durum talep tahmininde gz nnde bulundurulur. Yurt d siparilerine ait talepler de yine Pazarlama ve hracat Dairesi Bakanl tarafndan tahmin edilmektedir. Gelen btn sipariler, Pazarlama ve hracat Dairesi Bakanlnda toplanr. retimin Gereklemesine Katkda Bulunan Girdiler Elektrik Su Makinalar Tatlar Doalgaz Endirekt malzeme girdileri Endirekt iilik girdileri Memur 6 Szlemeli 114 Teknik 57 i ( yardmc) 187 Fason iilik girdileri Direkt iilik i ( Yapc) 632 Hammadde ve malzeme i) Yurt iinden temin edilenler: * Pirn ve tombak ykskler * Pirn ve tombak eritler * elik ubuklar * Barutlar * Sandklar * Sac kutular * Trisin * Kurun, antimon, kalay * Mukavva ve kartonlar * PVC folyo * Asitler * Tiner ve trikloretilen * Yalar * Laklar * Plastik seperatrler ii) Yurt dndan temin edilenler: Mayonluk elik eritler ve yangn maddeleri yapmnda kullanlan kimyasal maddeler z Ball Powder barutu Elektrikli kapsller 26

 Baz tapalar Baz mayonlar Fiek kovan ve gmlek ykskleri Fiek kapsll kovan ve mermi aksamlar Kapasite yetersizlii ve ekonomik olmamas nedeniyle retilemeyen fiekler Firmann rettii rnler irkette hafif silah mhimmatlar retilmektedir. retilen rnler unlardr: Fiekler Kapsller Mayonlar z maddeleri Ateleyici eczalar Yangn eczalar Patlayc eczalar Kimyasal maddeler Metal aksam ve takmlar KALTE FAALYETLER Fabrikada bir tane endstri mhendisi almaktadr ve alma alan kalite kontroldr. Yapt almalar yle zetlenebilir: ISO 9002 dokmantasyon almalar - Kalite El Kitab hazrlanmas - Prosedrlerin hazrlanmas - Talimatlarn hazrlanmas - Formlarn oluturulmas ISO 9002 uygulama almalar - denetimin yaplmas - Uygulama - ilerin eitimi AQAP-120 almalar - MSB Teknik Hizmetler ile AQAP-120 dokmantasyonu - MSB denetlemesine katlmak Toplam Kalite Ynetimi almalar - Toplam Kalite Komitesi oluturulmas - Alt komite ( kalite emberleri ) toplantlarnn deerlendirilmesi - Toplam Kalite konusunda seminer verilmesi - Fieksan A.. Toplam Kalite Cep Kitabnn hazrlanmas a) Organizasyon Kalite kontrol biriminde Kalite Mdr, 2 ba mhendis, 2 ba uzman, 1 ef mhendis, 2 mhendis ve 35 ii grev yapmaktadr. b) Giri Kalite Kontrol

27

MKE Fieksan A.. hammadde, mamul ve yar mamul ihtiyalarn genellikle 4 deiik kaynaktan salamaktadr. i) Kurum Fabrikalarndan: Kurum fabrikalarndan gelen malzemelerde kalite kontrol; ilgili fabrika / messese veya bal ortaklk kalite kontrol raporlar yan sra, M.S.B. siparilerinde kullanlanlar iin M.S.B. Teknik Hizmetler Dairesi elemanlarnca dzenlenen kalite kontrol raporlar ile gelmektedir. MKE Fieksan da yaplan kontrol ve atelye tecrbesinden sonra ambara giri yaplmaktadr. ii) Resmi Messeselerden: htiyalar iin sipari aamasnda istenilen TSE, DIN, ISO, ASTM v.b. artlarna veya MKE Fieksan A.. ce hazrlanan veya belirlenen resim v.b. ye gre talep edilmektedir. lgili kuruluun kendi kalite kontrol raporu ile gnderdii malzemelerin MKE Fieksan A.. ce giri kalite kontrol yaplarak ambara alnmaktadr. iii) Yurt i zel Firmalar: MKE Fieksan A.. ce hazrlanan veya belirlenen resim, artname, TSE, DIN, ISO, ASTM standartlarna gre kalite kontrol ilemleri giri kalite kontrol ile ilgili kullanc birim elemanlaryla yaplmaktadr. iv) Yurt D Almlar: Yurt d almlar iin uluslararas standartlar, teknik resimler veya MKE Fieksan A..ce hazrlanan artnameler esas alnmaktadr. Yurt dndan alnan malzemelerin kalite kontrol ilemleri ayr ekilde yaplmaktadr. I) NATO lkelerinden alm yaplyorsa, NATO lkeleri aras anlamaya gre (STANAG 4107) MSB mracaatla ilgili NATO lkesi askeri kalite kontrol tekilatnn kalite kontrolnce raporlandrlmas talep edilmektedir. stek kabul edildii takdirde gelen raporla malzeme kullanlmaktadr. II) NATO lkeleri dnda olanlar iin MKE Fieksan A.. elemanlar yerinde kalite kontrol yapmaktadr. III) Eleman gnderilmesi mmkn olmad takdirde, kalite kontrol ilemi MKE Fieksan A.. giri kalite kontrolnde ilgili kullanc birimle birlikte yrtlmektedir. c) malat Kalite Kontrol malat kalite kontrol be aamada yaplmaktadr. i) Operatr Kalite Kontrol: retimi yapan tezgah operatr belirli periyotlarda mastar ve l aleti ile ii kontrol eder, hatal olduu takdirde, tezgah durdurarak hatay giderir. ii) Periyodik Kalite Kontrol: Kalite kontrol mdrlne bal elemanlarca belirli periyotlarda numune alnarak kontrol edilmekte, sonular kartlara ilenmektedir. Hatal retim olduunda gerekli uyar, durdurma veya dzeltme yaptrlmakdr. iii) malat tarafndan % 100 gz ve llerin muayenesi M.K.E. Fieksan A.. de bulunan mastarlar ve otomatik l kontrol tezgahlar ile bitmi haldeki mermi gvdesi, kovan ve dier ksmlar kontrol edilmektedir. Ayrca gz kontrolde %100 yaplmaktadr. iv) Tahribatl Testler: Operasyonlar arasnda sertlik, i yap, fiziksel ve kimyasal analizler yaplmaktadr. Ayrca gnlk retilen mermi, kovan ve tam atm fieklerden belirlenen 28

miktarda numuneler alnarak, kalite kontrol elemanlarnca at poligonunda hz, basn, fonksiyon, dalm gibi balistik testler yaplmaktadr. v) M.K.E. Fieksan A.. de M.S.B. teknik hizmetler dairesine bal srekli iki eleman bulunmaktadr. Bu elemanlar kalite kontrolca her trl kontrol testleri yaplarak uygun bulunan mermi, kovan, kapsl, barut ve fieklerden MIL-STD-105 e gre muayenelerini ve atlarn yapmaktadr. Uygun bulunmayan kafileler bir sonraki operasyona geirilmemektedir.

d) Laboratuar lme Atelyesi MKE Fieksan A.. de retilen fieklerin ve d piyasadan alnan malzemelerin kalite kontrol, metalurji laboratuar, kimya laboratuar ve TAM (Takm - Aparat - Mastar) lme atelyesinde yaplmaktadr. irketin kalibre edemedii cihazlarn kalibrasyonu TSE tarafndan yaplmakta ve izlenmektedir. TAM lme atelyesinde, kalite kontrol elemanlarnca fabrikada imal edilen tm TAM lar operasyon arasnda ve bitmi halde rapor edilmektedir. Ayrca alnan malzemelerin ve retimin ihtiya duyduu her trl lme ve kontrol yaplmaktadr. Poligonda, kalite kontrol elemanlarnca gnlk retimin her trl balistik ve tahribatl testler (hz, basn, dalm, fonksiyon, irtibat kuvveti) gnlk yaplmakta, isteklere uygun sonu alnmadnda retim durdurulmakta ve sonular raporlandrlmaktadr. e) AQAP-120 Kalite Gvence Sistemi 1992 ylnda kalite kontrol iin yaplan yatrmlar, askeri rn reten kurulularn kalite kontrol sistemlerinin NATO istekleri dorultusunda dzenlenmesi, sistem kurulmas ve uluslararas nitelikte geerli olmak zere belgelendirilmesi nemli bir tercih nedenidir. Bu amala M.K.E. Genel Mdrlnce balatlan almalar parelelinde MKE Fieksan A.. de NATO istekleri dorultusunda AQAP-120 seviyesinde kalite kontrol sistemi kurulmas almalarna 1992 ylnda balamtr. Bu faaliyetlerin istekleri arasnda yer alan laboratuvar kalibrasyon merkezi, dokman almalar 1992 ylnda balatlm ve 1996 ylnda tamamlanarak AQAP-120 kalite gvence belgesi alnmtr. AQAP-120 Kalite Gvence Sistemiyle ilgili detaylar aada aada zetlenmitir. Sistem: Kalite Gvence Sistemi AQAP-120 (retim iin NATO Kalite Gvence Gerekleri) ye gre organize edilmitir. Dokmantasyon: Sistem dokmantasyonu 23 Ocak 1996 tarihinde M.S.B. Endstriyel Kalite Seviyesi Deerlendirme Komisyonu na sunulmutur. AQAP-120 Belgesi 25 Eyll 1996 tarihinde firmaya verilmitir. Dokmantasyon ierii: Kalite sistem dokmantasyonu Kalite Gvence El Kitab (F-KTEK01); el kitab zeti, prosedrler, muayene ve test talimatlar eklinde Trke ve ngilizce olarak hazrlanmtr. Uygulama: Bu sistem hafif silah mhimmatlarn kapsamaktadr. 29

Kalite politikas: irket ii ve kullanc emniyeti, rn gvenilirliini salamay rnn yasal artlara uygunluunu ve kullanm amacna uygun retimi ama edinmitir. Kalite planlamas: irkette retilen btn rnlerin giri, ara ve son muayene ve testleri iin kalite ve operasyon planlar hazrlanm ve uygulamaya geilmitir. lme ekipmann kontrol: irkette kalibrasyon laboratuar kurulmutur. Muayene ve test ekipmann kontrol ve kalibrasyonu her ekipman iin tesbit edilen aralklarla kalibrasyon laboratuvarnda yaplmaktadr. Laboratuar MKEK nun dier 5000 adet mastarn kalibrasyonunu yapmaktadr. Kalibrasyon izlenebilirlii: Kalibrasyon laboratuarnda kullanlan lme ekipman ile irket tarafndan kalibre edilemeyen cihazlarn kalibrasyonu uluslararas izlenebilirlii olan kurulular (TAI gibi) tarafndan yaplmaktadr. Bu konuda TAI ile 5 yllk szleme imza aamasndadr. Kalite kaytlar: irketin kalite kaytlar giri, ara ve son muayene ve testlere ait kaytlar ile M.S.B. yetkilisine verilen kalite kontrol sonularna ait kalite kaytlarndan olumaktadr. Uygunsuzluk kontrol: irketin uygun olmayan malzeme ve rn ortaya karacak, kaydedecek ve ayracak sistemi kurmutur. Konfigrasyon ynetimi: irket konfigrasyon ynetimi almalar iinde yeni kurulan tabanca fiei retim hatt, pilot retim hatt olarak programa alnm ve bu hat iin kalifikasyon almalar balatlmtr. f) ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi Gerek Avrupa Topluluu, gerekse Avrupa Serbest Ticaret Birlii yesi lkelerde geerli olan rn Sorumluluu Ynergesi, reticilerin rnlerinin kusursuzluunu belgelemesi zorunluluunu getirmektedir. Bylece rn kalitesinden kaynaklanabilecek sorunlar Kalite Gvencesi Sistemi ierisinde balangta nlenmektedir. Bu amala MKE Genel Mdrlnce balatlan almalar paralelinde MKE Fieksan Ade TS-ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi alabilmek iin, Ocak 1998de almalara balanmtr. Dokmantasyon almalar, kalite el kitab, prosedrler ve talimatlarn hazrlanmas Nisan 1998de tamamlanmtr. almalarn tamamlanmasn mteakip TSEye 28 Mays 1998de ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi almak iin bavurulmutur. 8 - 10 Temmuz 1998 tarihlerinde, TSE tarafndan belgelendirme denetimi yaplarak, irketin ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi almas uygun grlmtr. TS-ISO 9002 kalite sistem belgesi ile ilgili almalara ait rnekler ve detaylar aada belirtilmitir Tanm: TS-ISO 9002 kalite sistemleri, retim, tesis ve serviste kalite gvencesi modeli olup, belirtilen artlara uygunluun, tedariki tarafndan retim, tesis ve servis aamalarnda salanmas gerektii durumlarda kullanlmaktadr. 1- Kapsam: Bu standart, irketin tesis edimi bir tasarma uygun rn temini konusunda yeterliliinin gsterilmesi gereken durumlarda kullanlan kalite sistem artlarn 30

gstermektedir. Belirtilen artlar, retimden servise kadar btn aamalarda ncelikle uygunsuzluklarn nlenerek, mteri memnuniyetinin salanmas amacna yneliktir. 2- Kalite Sistem artlar: 2.1. Kalite Politikas: irket yrtme sorumluluuna sahip ynetim, kalite politikasn, kalite iin hedeflerini ve kalite taahhtlerini belirlemitir. Fieksan A..ye ait kalite politikas: Etkin, srekli ve gelimelere ak, toplam kalite dncesine uygun rn ve hizmetler vermek. Kalitenin srekli gelitirilmesini salamak. Mteriyi memnun edecek hizmeti salamak. Hatal rnleri zamannda belirlemek ve dzeltici ilemleri yapmak. Ynetimin destei ile sistemi iyiletirmek. 2.2. Sorumluluk ve Yetki: Kaliteyi etkileyen ileri yneten, uygulayan ve dorulayan btn personelin sorumluluk, yetki ve karlkl ilikileri, yetki karmaasnn nlenmesi ve aada belirtilen konularda bamsz almalar iin tanmlanmtr: a) rn, proses ve kalite sistemi ile ilgili herhangi bir uygunsuzluun olumasn nlemek iin faaliyetleri balatma, b) rn, proses ve kalite sistemi ile ilgili problemler tanmlama ve kaydetme, c) belirlenmi yollar ve zmler bulma, yeni teklifler getirme veya gereken faaliyetleri balatma, d) zmlerin uygulandnn dorulanmas, e) kusurun veya tatmin edici olmayan durumun dzeltilmesine kadar uygun olmayan rnn ilenmesi, datm veya tesisini kontrol altnda bulundurma. 3- Kalite Sistemi: irket, rnn belirtilen artlar karlamas amacyla kalite sistemini kurmutur. Kalite sisteminde kullanlan kalite sistem prosedrlerini ieren ve bu sistemde kullanlan dokmantasyon yapsn aklayan bir el kitab hazrlanmtr. 3.1. Kalite Planlamas: Kalite planlamas, irketin kalite sisteminin dier tm artlar ile tutarl olmas ve alma metodlarna uygun bir yapda dokmantasyonu ile elde edilmitir. irket, rnler, projeler veya szlemeler iin belirtilen artlar yerine getirirken, uygun olduu srece aadaki faaliyetleri dikkate almtr: a) kalite planlarnn hazrlanmas, b) istenilen kaliteyi gerekletirmek iin gerekli olabilecek tm kontroller, prosesler, tehizat (muayene ve deney tehizatn kapsar), sabit donanmlar, kaynaklar ve niteliklerin belirlenmesi ve salanmas, c) birbirine uyumlu retim prosesi, tesis, servis, muayene ve deney tekniklerinin gncelletirilmesi, 31

d) gerektiinde, muayene ve deney tekniklerinin gncelletirilmesi, e) ihtiya duyulan yeterliliin zamannda gelitirilmesi iin, bilinen en iyi teknolojinin de tesinde yeterlilii hedefleyen her trl lm artlarnn tanmlanmas, f) retim srecinin gereken aamalarnda uygun dorulamalar salayacak tanmlamalarn yaplmas, g) tm zellik ve artlara ait olan subjektif unsurlar da kapsayan kabul standartlarnn belirlenmesi, h) kalite kaytlarnn tanmlanmas ve hazrlanmas 4- Dokman ve Veri Kontrol: Bu standart gerei irket, standartlar ve mteri izimleri gibi d kaynakl dokmanlar da kapsayan tm verilerin ve dokmanlarn kontrol iin dokmante edilmi prosedrleri oluturmutur. 4.1. Dokman ve Veri Onay ve Yayn: Dokmanlar ve veriler yaynlanmadan nce yeterlilik asndan, yetkili personel tarafndan gzden geirilir ve onaylanr. Geersiz ve/veya yrrlkten kalkan dokmanlarn kullanlmasn nlemek iin dokmanlarn yrrlkteki revizyonlarn gsteren ana liste veya edeer dokman kontrol prosedr oluturulur ve kullanma hazr bulundurulur. Bu kontrol; a) kalite sisteminin etkili olarak uygulanmas iin gereken faaliyetlerin yrtld yerlerde, ilgili dokmanlarn yrrlkteki basklarnn bulunduundan, b) geersiz ve/veya yrrlkten kaldrlan dokmanlarn datldklar veya kullanldklar tm noktalardan hemen kaldrldklarndan veya istenmeyerek kullanlmasna kar gvencenin oluturulduundan, c) bilgi korunmas ve/veya yasal amalar iin tutulan, yrrlkten kalkan herhangi bir dokmann uygun bir ekilde tanmlandndan, emin olunmasn salar. 4.2. Dokman ve Veri Deiiklikleri: Dokmanlardaki ve verilerdeki deiiklikler, baka bir grevlendirme olmadka, orjinal metni inceleyen ve kabul eden, ayn fonksiyonlar tarafndan incelenerek onaylanr. 5- Satn alma: irket alanlar tarafndan satn alnan rnn belirlenen artlara uymasn salamak iin dokmante edilmi prosedrleri oluturulur. 5.1. Satn alma verileri: Satn alma dokmanlar, sipari edilen rn ak olarak tarif eden verileri ve uygun olduu takdirde aadaki bilgileri de kapsamaldr: a) tip, snf, derece veya dier kesin tanmlamarn, b) rn, prosedrler, proses tehizat ve personelin kabul veya nitelendirme artlar ile ilgili dier teknik verilerin, artnamelerin, izimlerin, proses artlarnn, muayene talimatlarnn balklar veya herhangi bir geerli tantc bilgiyi ve uygulamadaki basklarn, 32

c) uygulanacak kalite standardnn ad, numaras ve yayn tarihini kapsamaldr. 6- Mterinin Temin Ettii rnn Kontrol: Standart gerei mterinin temin ettii rnn dorulanmas, depolanmas ve bakmnn kontrol amacyla, dokmante edilmi prosedrler oluturulur. Bir rnn kaybolmas, hasar grmesi veya kullanma uygun olmamas durumunda, kayt tutulur ve mteriye rapor edilir. 7- Muayene ve Deney: rn iin belirtilmi artlarn yerine getirildiini dorulamak amacyla muayene ve deney faaliyetleri iin dokmanlar oluturulur. 7.1. Girdi Muayene ve Deneyleri: Grevli kii tarafndan rnn, muayene edilinceye kadar veya belirtilen artlar tad dorulanncaya kadar, kullanlmamas veya ilem grmemesi salanr. 7.2. Son Muayene ve Deneyler: Kalite plan veya dokmante edilmi prosedrler erevesinde, bitmi rnn belirlenen artlara uyduunu kantlamak iin son muayene ve deneyler yaplr. Hibir rn, kalite plan veya prosedrlerde yer alan faaliyetler tam olarak bitirilmeden, veriler ve dokmanlar hazr olup gerekli izin verilmeden sevk edilmez. 8- Uygun Olmayan rn Kontrol: Bu kontrol, belirlenen artlara uygun olmayan rnn tanmlanmas, deerlendirilmesi, ayrlmas, elden karlmas ve ilgili blmlere duyurulmas iin yaplr. 8.1. Uygun Olmayan rnn ncelenmesi ve Elden karlmas: Uygun olmayan rn; a) belirlenen artlar karlamak iin tekrar ileme tabi tutulabilir, b) tamir edilerek veya edilmeden yetkili bir makam tarafndan kabul edilebilir, c) alternatif uygulamalar iin tekrar derecelendirilebilir, d) skarta veya hurdaya ayrlabilir. 9- Tama, Depolama, Ambalajlama, Muhafaza ve Sevkiyat : rnn kullanmna veya sevkiyatna kadar hasar grmesini veya bozulmasn nlemek amacyla, firma tarafndan belirlenen depolama alanlar ve stok yerleri kullanlr. Ambalajlanmas istenen mhimmat dardan gelecek darbeleri nlemek amacyla, tahta sandklara zenle yerletirilir. Son muayene ve deneylerden sonra sevkiyat srasnda rn kalitesinin korunmas iin gerekli tedbirler alnr. 10- Kalite Kaytlarnn Kontrol: Kalite kaytlar, kalite sisteminin tanmlanan artlara uygunluunu ve etkin olarak ileyiini gstermek amacyla tutulur. Kalite gvence sistemindeki tetkik raporlar, muayene ve deney sonular, deney ve l aletlerinin kalibrasyonu, onaylar, artl izin ve dzeltici faaliyetler gibi veriler; hasar, bozulma ve kaybolmay nleyecek uygun evre artlarn salayan ortamlarda tekrar kolaylkla kullanlabilecek ekilde muhafaza edilir. 11- Kalite Tetkikleri: Kurulu ii kalite tetkikleri, tetkik edilecek faaliyetlerin durumu ve nemi esas alnmak suretiyle programlanr ve tetkik edilen faaliyetten dorudan sorumluluu 33

olmayan tarafsz personel tarafndan yaplr. Sonular kayt edilir ve sorumlu personelin dikkatine sunulur. Bunun firmaya salad fayda ise, olas tehlike noktalar ortaya kar, savurganlk nlenir ve sorumlu personel tarafndan uygulanan dzeltici faaliyetlerin etkinlii dorulanr. g) Toplam Kalite Ynetimi Kalite gvence sistemi, irketin hem endstriyel retimini hem de ticaret muhasebe ve idari hizmetlerini kapsayacak ekilde planlanmtr. Toplam kalite ynetimi konusunda Ticaret Bakanl Toplam Kalite Ynetim Merkezi ve MKE Kalite ve Mhendislik Hizmetleri ile koordineli allmaktadr. PROSES DYAGRAMI Aada M 61 gmlek yksk zmbasna ait proses diyagram oluturulmutur:

M 61 Gmlek Yksk Z mbas

KK 010 K 010 Testere ile kesme ( 0.12saat/ad) 010

Tornalama ( 0.8008saat/ad)

020

Tavlama ( 0.6996saat/ad)

030

Talama ( 1.5 saat/ad )

040

Silme - parlatma (0.6996 saat/ad)

050

Malzemenin atelyeye tanmas Ambar

34

BAKIM ONARIM FAALYETLER Bakm - Onarm ksmnn temel amac atelyelerdeki tezgahlar alr durumda tutmaktr. Planl ve koruyucu bakm yapmak, tezgah arzalarn gidermek ve tezgah arzalar ile ilgili alm satm yapmak da amalar arasndadr. Firmada planl bakm - onarm faaliyetleri drt ayr blmde yrtlmektedir: a) Koruyucu Bakm: lgili birimlerde bakm-onarm faaliyetlerinin etkin bir ekilde yrtlmesi iin ilk olarak koruyucu bakm planlamas programlanmaktadr. Bu planlama birimin retim tipi, imalatta kullanlan makinalar ve Bakm-Onarm ekibinin tecrbe ve teknik olanaklar dikkate alnarak yaplmaktadr. Koruyucu ve planl bakm faaliyetleri, makinalarn duru yapmasna ve bu yzden bakm masraflarnn ykselmesine neden olur gibi grnrse de sonuta arzadan oluan durular azalacandan retimin artmas suretiyle, retim maliyetlerinin dmesi salanmaktadr. Koruyucu bakmn istenilen ekilde uygulanabilmesi iin planlayc ve uygulayclarn sorumluluklar kesin belirlenerek i takibi ve emir mekanizmas dzenli bir ekilde iletilmektedir. Bakm programlar iin hazrlanan talimatlarda uygulaycya ne yapaca, nasl yapaca ve ne kadar zamanda yapmas gerektii belirtilmektedir. Tesis, tezgah vb. ekipmanlar dnda bina yeralt ve yerst ebekeleri iin de koruyucu bakm gerekmektedir. Bakmlarn ksa srede salkl yaplabilmesi iin yeralt ve yerst tesisat ve ebekelerinin plan ve projeleri nceden hazrlanarak bakm talimatlaryla birlikte dosyalanmaktadr. Belirli tezgahlarn ayar civatalar ( gergi yaylar gibi ) belirli periyotlarla deitirilir. Bu alma koruyucu ve planl bakm almalarna girmektedir. b) Rutin Bakm: Genellikle bakm ynnden yaplmas gereken yalama, ayarlama ve kalibrasyon gibi ilemlerdir. Bu ilemlerin hangi aralklarla yaplaca makina kataloglarndan alnmaktadr. Makinalara aslan yalama kartlarna gre yaplacak yalamalara ve rutin bakma giren ilerin yrtlmesine tezgah operatrleri de itirak etmektedir. Onlar da yaplacak ve yaplan ilemlerden yalama ekipleri kadar sorumludur. Bakm - Onarm ksmnda ya ekibi mevcuttur. Bu ekip, koruyucu ve planl bakm kapsamnda tezgahlar periyodik olarak yalamakta veya ya deiimi yapmaktadr. Tezgahlarn zerinde yalama durumlarn gsteren kartlar vardr. Bu kartlara gre gerekli yalama, operatr tarafndan yaplabilecekse, operatr tarafndan; yaplamayacaksa, ya ekibi tarafndan yaplr. c) Arza Onarm: Periyodik koruyucu bakm almalar srasnda tesbit edilen arzalarla birlikte ekipmann almasnda ortaya kan isteklerini belirtmektedir. Bu nedenle arza onarm iki ekilde yrtlmektedir: Ekipmann almas srasndaki onarm istekleri, koruyucu periyodik muayene sonucu tesbit edilen onarm istekleri. Tezgah arzalar ve onarmlar aylk takip formlar ile takip edilmektedir. Bakm - Onarm ksmndaki genel ileyi u ekildedir: Herhangi bir blmde arza olduunda, arza Bakm - Onarm ksmna telefonla bildirilir. Daha sonra, tamirat postalar tarafndan gerekli onarm yaplr. 35

nemli arzalar iin i emri yazlr. emri nce Bakm - Onarm ksm mdr, daha sonra ba mhendis tarafndan imzalanr. Buradan i emri atlye efine iletilir. Atlye efi tarafndan arzann boyutlar belirlenir ve tamirat postas almaya balar. Tamiri gerekli malzeme stokta yoksa malzeme talep edilir ve satn alma ksm malzemeyi tedarik eder. Gerekli tamirat yapldktan sonra, tezgahta performans testleri yaplr ve son kontroller yaplarak, tezgah alr hale getirilir. Deneme retimi yapldktan sonra, tezgah alr halde teslim edilir. Bakm-onarm esnasnda kaynaklarn yapmas gereken iler de olabilmektedir. Patlama olabilecek bir yerde kaynak ii yaplacaksa, Teknik Emniyet tarafndan izin kad hazrlanr. Kaynak ii atlye mhendislerinden bir kii, itfaiyeden bir kii ve Teknik Emniyetten bir kii kontrolnde yaplmaktadr. d) Revizyon: Genellikle yllk olarak yaplmaktadr. Ayrca, ekipmann zelliine gre de revizyon periyodu tesbit edilmektedir. Revizyon ilemlerine; para deiimleri, ebeke ve yardmc tesis, emniyeti salayacak deiiklik ve ilaveler, temizlik, yeni tecrbelik yedek para vb. tehizat imalat ileri, boyama gibi iler girer. lgili birimler revizyon ilerini kendi bnyelerine uygun olarak planlamaktadrlar. Bu planlamalarda malat, retim Planlama ve Kalite Kontrol Ksmlarnn istekleri dorultusunda hareket edilmektedir. Ayrca, Bakm-Onarm Ksm Mdrlne ilgili Birim Mdr tarafndan da talimat verilmektedir. Bakm - Onarm ksmnda yaplan baz iler unlardr. Fabrikadaki tm i arabalarnn bakm ve tamirat Bakm - Onarm ksmndaki bir posta tarafndan yaplr. Kalorifer kazan dairesinin periyodik bakm ile ilgilenen bir ekip de mevcuttur. Fabrikadaki pis su, temiz su ve buhar tesisatnn bakmyla ilgilenen su tesisatlar vardr. Jeneratrlerin periyodik bakmlar yaplmaktadr. Fabrikada yaplamayan iler Ticaret Mdrl tarafndan piyasaya yaptrlr. Fabrikaya yeni bir tezgah alnacaksa, teknik artnameler Bakm-Onarm ksmnda hazrlanr. Sk arzalanan tezgahlarn resimleri ve kataloglar muhafaza edilmitir. Gerektiinde kullanlmaktadr. Bilgi lem kontrolnde bilgisayarlarn bakm ve kontrol de Bakm - Onarm ksm tarafndan yaplmaktadr. Yeni kurulmakta olan artma tesisinin projeye uygun ekilde yaplp yaplmad Bakm Onarm ksm tarafndan kontrol edilmektedir. Asansr ve soutma bakmlar, konusunda uzmanlam, piyasadaki firmalara yaptrlmaktadr. Bakm - Onarm ksmnda, tm yeralt tesisatlarnn plan ve projeleri bulunmaktadr ve srekli olarak gncelletirilmektedir. Atlyelerin kullanaca malzemelerin alm ileri de Bakm - Onarm ksmndan gemektedir.

ZAMAN ETD 36

malat ksmnda, yksk atltesinde ilenen M61 - 7.62 mm Nato Zrh Delicinin gmlek yksk aks paras iin zaman etd almas yapld. in tanm: 50 para, yzey tornalama ilemiyle byk : 47.50, kk : 26 15 llerine getiriliyor. Parann boyu 140 mmden aln tornalamayla 136.50 llerine getiriliyor. Elemanlar 1) Paray Tornaya Yerletirme 1.1. ledii paray dolaba koyma, ilenecek paray dolaptan alma 1.2. Paray frdndye yerletirme, balama 1.3. Birleik durumdaki frdnd ve paray, aynann ayaklar ile punto arasnda sabitleme 1.4. Vites kolu vastasyla tornay altrma 2) Aln Tornalama 2.1. Suport koluna hakim olma 2.2. Aln tornalama 2.3. Kalemi paradan uzaklatrma 3) Yzey Tornalama 3.1. Kalemi paraya yaklatrma 3.2. Yzey tornalama 3.3. Tezgah durdurma 4) ap lme 4.1. Mikrometreyi alma 4.2. ap lme 4.3. Mikrometreyi yerine koyma 5)Eeleme 5.1. Tezgah altrma 5.2. Eeyi alma 5.3. Eeleme 5.4. Eeyi yerine brakma 5.5. Tezgah durdurma 6) Boy lme 6.1. Kumpas alma 6.2. Boyu lme 6.3. Kumpas yerine koyma Yukarda i elemanlarna ait Zaman Etd lm Formu 1 Ek-2 de verilmitir. Tornadaki lemin Standart Zaman 37

10 gzlem sonucunda herbir i elemannn ortalama bitirilme zamanlar yledir: No 1 2 3 4 5 6 Ak Dilimi Paray yerletirme Aln Tornalama Yzey tornalama ap lme Eeleme Boy lme Toplam sre Ort. Sre (sn) 13.2 29.8 107.9 14.7 12.8 14.7 193.1

in ortalama bitirilme sresi = 193 sn = 3.22 dak Toleranslar; 1- Bedensel aba younluu ve beceri ( Hafif ve ustalk isteyen ) 2- Dnsel aba younluu ( % 30 - 40 younluk ) 3- alma esnasndaki duru ( Ayakta ) 4- Grlt ( Ses ykseltmek gerekiyor ) 5- Gz yorgunluu ( plak gzle yapldndan talerans yok ) 6- evre artlar ( Ya kokusu ) 7- Yorgunluk pay ( Erkek ii ) Toplam Tolerans llen sre: S = 3.22 dak Tempo: R = % 110 Normal sre: NS = S * R = 3.54 dak Toleranslar: = %20 Standart sre: SS = NS * 100 / ( 100 - ) = 3.54 * 100 / ( 100 - 20 ) = 4.43 dak Bir i gn sresi 500 dakdr. Bir i gnnde 500 / 4.43 = 113 adet para ilem grebilir. Fazla mesai sresinde ise 120 / 4.43 = 27 adet para ilenebilir. Bir gnde fazla mesai ile birlikte bir ii 140 adet para ileyebilir. Not: Standart zaman bulma yntemi Prof. Dr. Mh. Blent KOBU ya ait retim Ynetimi isimli kitaptan alnmtr. Dier zaman etd ise, kovan tama plakasna , freze tezgahnda kanal ama operasyonunda yaplmtr. Bu greve ilikin Zaman Etd lm Formu 2 EK-3 de verilmitir. 38 %4 %1 %2 %1 %0 %3 %9 % 20

Frezedeki lemin Standart Zaman No 1 2 3 4 5 Ak Dilimi Parann kutudan alnp balama kalbna balanmas Parann parmak freze aksna yaklatrlmas Parann otomatik olarak frezelenmesi Parann parmak freze aksndan uzaklatrlmas Parann sklmesi ve apann alnmas Toplam Sre Ort. sre (sn) 8.6 9.0 105.1 8.7 11.7 143.1

in ortalama bitirilme sresi = 143.1 sn = 2.40 dak Toleranslar; 1- Bedensel aba younluu ve beceri ( ok hafif ) 2- Dnsel aba younluu ( % 30 - 40 younluk ) 3- alma esnasndaki duru ( Oturma ) 4- Grlt ( Ses ykseltmek gerekiyor ) 5- Gz yorgunluu ( plak gzle yapldndan talerans yok ) 6- evre artlar ( Ya kokusu ) 7- Yorgunluk pay ( Erkek ii ) Toplam Tolerans S = 2.40 dak R = %110 NS = S * R = 2.64 dak = % 17 SS = 2.64 * 100 ( 100 - 17 ) = 3.18 dak Bir i gnnde 500 / 3.18 = 157 adet para ilem grebilir. Eer fazla mesai yaplrsa bu sredede 120 / 3.18 = 38 adet para ilenebilir. Fazla mesai ile bir ii toplam 195 adet para ileyebilir. %2 %1 %1 %1 %0 %3 %9 % 17

Standart Zaman Kaytlar letmede ilemlerin standart zaman kaytlar mevcuttur. ELK EKRDEK UBES OPERASYON - ZAMAN KEF TABLOSU Keif Deerleri 39

20 mm.M55 A2 Mermi Gvde mali 20 mm.M56 A3 Mermi Gvde mali Sevk emberi mali Sevk emberli Mermi Gvde mali ( M55 A2 ) Sevk emberli Mermi Gvde mali ( M56 A3 ) 20 mm.M55 A2 TP Mermi Terkibi Alminyum Tapa mali M33 elik ekirdek mali

(saat/1000 adet ) 16.982 17.641 4.653 18.97 38.181 23.198 17.974 13.401

Bu kaytlarla, her bir eit rn iin rnn tamamlanma sresi tesbit edilmektedir. Standart zaman verileri rnlere keif deeri verilerek, sipari termin sresinin belirlenmesinde kullanlmaktadr. Sipari yetimediinde, fazla mesai miktarlar ya da fason retim miktarlar belirlenmektedir. Direkt iilik maliyetlerinin ve genel imal giderlerinin birim maliyete yansmasnda da standart zaman verileri kullanlmaktadr. ERGONOMK DEERLENDRME Iklandrma: Fabrikadaki tm atlyelerde klandrma yeterli dzeydedir. Istma: Fabrikadaki atlyelerde stma problemi yoktur. Fakat, atlyeler yaz aylarnda scak olmaktadr. Grlt: Ateleyelerin ounda grlt yksek dzeydedir. Bu sorunu nlemek iin tm iilere kulak tkalar verilmitir. Nem: Patlayc ve parlayc malzemelerin bulunduu ve ilendii yerlerde nem belli bir oranda tutulmaktadr. nk patlatc ve parlayc malzemeler, kuru ortamlarda en kk bir kvlcm, elektrik atlamasnda tehlikeli olabilmektedir. Yaplan iin zellii: Atelyelerde yaplan ilerin byk bir ksm monotonluk oluturmaktadr. iler alma boyunca ayn ii yapmaktadr. ilerin seimi: ilerin fabrikaya almnda kalifiye olmalarna dikkat edilmektedir. ilere, ie alndktan sonra alacaklar ksma gre yeterli eitim verilmektedir. alma ve dinlenme sreleri: iler, hafta ii almaya sabah saat 07:30 da balamaktadr. 10:00 ve 10:10 arasnda dinlenme ve 12:30 ve 13:30 arasnda yemek aras vardr. Akam saat 17:00 da ii brakmaktadrlar. Fazla mesai ise saat 19:00 da bitmektedir.

40

 GVENL ve SALII NLEM ve UYGULAMALARI Fieksann teknik emniyet konusundaki prensip ve politikas: Kazann olmamas iin alnacak nlemlerin bedelinin, kaza bedelinden ok daha az olduu ve cana ynelik bir kazann para ile deerlendirilemeyecei nedeni ile kazann olmamas iin gerekli nlemleri almaktr. letmede eitimini tamamlam olan iiler ie balatldnda, o i yerine ve ie ait teknik emniyet kurallar hakknda uygulamal olarak Teknik Emniyet birimince bilgilendirilir ve bu hususta letme ynetimine rapor verilir. Binalarda Alnan Gvenlik nlemleri Binalar paratoner tesisat ile donatlmtr. Bu tesisat ylda en az bir defa ehliyetli elemanlarca kontrol edilmektedir. Binalarn duvarlar yanmaz maddeden, tavanlar hafif ve yanmaz malzemeden, d yan cephesine bakan pencereler patlamalarda byk paralar halinde havaya frlamayacak camdan yaplmtr. Tabanlar ise dz yanmaz, szdrmaz, herhangi bir cismin arpmasyla kvlcm karmaz malzemeden ve kolay temizlenir hafif meyilli tarzda ina edilmitir. Binalardaki giri - k kaplar, pencereler panjurlar ve havalandrma menfezlerinin kapaklar belirli bir basn karsnda dar doru alacak ekilde ve tehlike vukuunda bina ierisindekilerin dar frlamalarna kolaylk salayacak niteliktedir. Tehlikeli maddelerle allan binalar arasnda streler bulundurulmaktadr. retim ve letme Esnasnda Alnan Gvenlik nlemleri Parlayc, patlayc, tehlikeli ve zararl maddelerin ilenmesi ve depolanmas yapldndan, iyerinin etraf duvar ve tel kafeslerle evrilmitir ve giri klar kontrol altndadr. Yabanc ahslar ancak msaade ile sorumlu personel refakatinde ieriye girmektedir. Gerekli yerlere gzetleme kuleleri ina edilmitir, geceleri aydnlatma salanmaktadr. yerlerinde iin ve iyerinin zelliklerine gre yeterli ve uygun tipte elle, elektrikle veya mekanik olarak alan alarm cihazlar bulundurulmaktadr. yerinde yaplan iin zelliine gre yeteri kadar kum ve su dolu kovalar ile yanmaz rtler bulundurulmaktadr. Patlayc maddelerin direkt gne na maruz braklmamas iin nlemler alnmtr. Parlayc ve patlayc maddelerin ilendii iyerlerinde kullanlan btn makineler, cihaz, alet ve avadanlklarda, kvlcm hasl etmeyecek tarzda nlemler alnarak, topraklandrlmtr. Atlye kaplarna statik elektrie kar emniyet unsuru olarak topraklandrlm pirin levhalar konulmutur. Her atlyeye giri ve kta bu levhalara dokunularak vcuttaki statik elektriin boaltlmas salanmaktadr.

41

Parlayc, patlayc, tehlikeli ve zararl maddelerin ilendii iyerlerinde artklar, maddelerin zelliklerine uygun bir ekilde toplanmaktadr ve uzman bir kimsenin gzetimi altnda imha ekibince etkisiz hale getirilmektedir. Patlayc madde ilenen iyerinde toplam iilerin % 5inin (ve 3 kiiden az olmamak zere) ilk yardm ve kurtarma kursu grm olmalar ve isimleri atelye kapsnda bulundurulmaktadr. Parlayc, patlayc, tehlikeli ve zararl maddelerle alan iyerlerinde iilere yaptklar ilerde zellikle maruz kalnacak tehlikeler, yangn halinde alnmas gereken tedbirler, artklarn etkisiz hale getirilmesi, yklemede, boaltmada ve iyerinin temizlenmesinde gerekli zel ilemler hakknda eitim, altrma, tecrbe ve uygulama suretiyle yeterli bilgiler verilmektedir ve bu hususlar iinin iyeri dosyasnda belirtilmitir. Belirtilen hususlarda yeterli bilgiye sahip olmayan iinin ie balatlmas, altrlmas yasaktr. retim yerinde alan personel, naylon, orlon, perlon v.s. gibi statik elektrik birikimine sebep olacak giysileri kullanmamalar hususunda bilgilendirilmitir. Ayakkablar ivisiz ve antistatiktir. Atelye ii ve evresi tozun ve dier yabanc malzemelerin imalat zerindeki menfi etkisi gz nnde bulundurularak temiz tutulmaktadr ve d evre imlendirilmitir. yerlerinde Yeri alma Talimat ve yeri Teknik Emniyet Talimatlarna uygun alma salanmaktadr. Bu talimatlar iyerinde uygun bir yerde asl bulundurulmaktadr. yerindeki alanlarn bu talimatlar okumas salanmaktadr. Patlayc ve parlayc maddelerin ilendii ortamlarda bal nemin % 60 n altna dmemesi salanmtr. Elektrik telleri, patlayc - parlayc maddeler bulunduran binalarn en az 15 metre andan gemektedir. Patlayc, parlayc iyerlerinde, emniyet ve verimlilik gz nnde bulundurularak en az patlayc - parlayc ile en az personelin birarada bulunmas iin gerekli nlemler alnmaktadr. Depolarda Alnan Gvenlik Onlemleri Depolarn zemini, apl beton mozaik veya linolyum gibi maddelerle denmek suretiyle barut ve patlayc madde tozlarnn kolayca silinip temizlenmesi salanmtr. Deponun duvarlar nem nfuzuna mani tertipte bir har ile svanm pencerelerin atya yakn ykseklikte ve gne nn doruca girmesine engel olacak ekildedir. Barut ve patlayc madde depolar ta rg veya beton bir stre ile evrilmitir ve strenin en yksek noktas bina atsn en az bir metre gemeli ve en stndeki genilii daimi olarak bir metredir. Demelerdeki ivi balar, gmlp, macunlanmtr ve demelere antistatik malzeme veya linolyum rtlmtr. 42

Depolardaki barut ve patlayc madde sandk ve varilleri hi bir surette yere atlmamakta, drlmemekte, srklenerek ekilmemekte ve etrafa arptrlmamaktadr. Barut ve patlayc madde depolar dahilindeki sandklar depo memurunun sorumluluu altnda depo hizmetlerine vakf emniyetli ahslara tattrlmaktadr. Yabanc iiler barut ve patlayc madde sandk veya varillerini ancak depo kaplarna kadar getirebilmektedirler ve depolardan karlacak olanlar da depo kaplarndan almaktadrlar. inde barut ve patlayc madde bulunan sandk ve varilleri amaya mahsus bilumum aletler demir ve elikten olmayp, bakr, bronz, alminyum, pirin gibi yumuak malzemeden yaplr. Barut ve patlayc madde varil ve sandklar depolarda dorudan doruya zemine oturtturulmayp hava cereyan temin edilecek ekilde 10 cm boluk kalmak zere kaln kalaslar zerine istif edilmitir. Sandk ve varillerin duvara gelen taraflarnda duvarlarla aralarnda boluk braklmtr. Depo hudutlarnda ve dahilinde aada yazl levhalar vardr: a) Depo hudutlar zerine Tehlikeli maddedir girilmez levhas asldr. b) Depo iinde uygun yerlere depolara ait genel kurallar ve emniyet tedbirleri, zel kural ve nizamlar, stok istifleri sralarna, patlayc maddenin cinsi ve miktarn bildiren levhalar aslmtr. c) Barut ve patlayc maddelerin imal ve depoya giri tarihlerini ayr ayr gsteren levhalar asldr. Depo civarnda kuru ot, saman, kat, benzin, gaz, ispirto, mazot, motorin gibi kendi kendine veyahut herhangi bir tesirle kolayca tutuabilece maddelerin bulundurulmas yasaktr. Depo binalarndan 50 metre evreye kadar olan yerler kuru otlardan temizlenmitir. At ve Test Poligonlarnda Alnan Gvenlik nlemleri At ve test atlar, poligon efi veya iletme mdrlnn yetkili klaca bir uzman personel nezdinde yaplmaktadr. At bir eleman yapmaktadr, at odasnda ondan baka kimse bulunmamaktadr. Atc mermiyi namluya koyduktan sonra, ateleme ipini dardan ekmektedir. Tartm odasnda hi bir suretle sigara iilmez. Oda zemini su ile nemlendirilerek, temizlik ve tertibe azami itina gsterilir. Makina, Tesis ve Dier Btn yerlerinde Alnan Gvenlik nlemleri Tezgah, tesis veya aparatlar kullanan personel, o iin ve koullarn gerektirdii koruyucu tehizat bu konuda hazrlanan talimatlara gre kullanmakta, tavr ve hareket tarzn buna gre dzenlemektedir. yerinde kaza unsuru olabilecek tehlike kayna aratrlp bulunmakta ve tehlike kaynaklarnn ortadan kaldrlmas yoluna gidilmektedir. Bu mmkn olmad takdirde 43

imalat yntemlerinin tezgahn veya tesisin bir takm tadilatlar veya ilavelerle tehlike kaynaklarnn zararsz hale getirilmesi yoluna gidilmektedir. Tehlike kaynaklarnn zararsz hale getirilmesi konusunda, tel kafesler, muhafazalar, ift el kumanda tertibatlarnn kullanlmas gibi konular aratrlmakta ve uygulanmaktadr. Personel, yapmakla grevli olduu ii, o iin yapld tezgah ve tesisin, uygulad yntemler konusunda devaml eitilmekte ve uyarlmaktadr. Tama esnasnda ve aralarla allrken personele, tesise, eyaya ve araca zarar vermeyecek ekilde tedbir alnmaktadr. Tehlikeli, zehirli, kirli gazlarn veya tozlarn gerektiinde iyeri ortamndan giderilmesi iin zel tesisler yaplmas konusunda ilgili giriimlere geilmektedir. Teknik Emniyet in gereklerine uygun seviyede yeterli bilgi ve bilinle iletme tarznn saptanmas konusunun nemine ilikin yle bir rnek verilebilir: Hava kompresrlerinde tehlike kaynan hava silindirleri ve valflerini yalamakta kullanlan ya tekil etmektedir.Sktrma, havann scakln artrr. Eer havann scakl yeteri kadar olursa, yan bir ksm buharlaarak basn altnda younlam olarak su ile kark bir halde ayrca toplanr. Blf musluu periyodik olarak alp bu ya ve su karm dar alnmad takdirde, bu ayrlm ya bir yangn ve yan buharlar da patlama kayna olur. nsan salnn ve iin emniyetinin yansra iletmenin verimlilii ynnde talimatlarn etkinlii gznne alnr ve uygulamalar buna gre yaplr. Kazalarnn ncelenmesi, Raporlandrlmas, Analizi ve statistiklerinin Tutulmas Kazann ncelenmesi ve Rapor Dzenlenmesi: kazas hallerinde: Kaza, kazann olduu birim ilgililerince, letme Mdrlne ve Teknik Emniyet birimine annda bildirilmektedir. Kazann olduu birim amirine, en ge 48 saat iinde, kaza ile ilgili yeterli inceleme yapldktan sonra Kaza Raporu (EK-4) 4 nsha olarak dzenlenip ve Teknik Emniyet birimine verilmektedir.Raporun bir nshas Teknik Emniyette dosyalanmaktadr. Bir nshas kazalnn sicil dosyasna konulmakta, bir nshas salk servisine ve bir nshas da (gerek grlrse) SSKya gnderilmektedir. Kaza raporunda, iyeri amirinin kaza hakkndaki dncesi ak ve yeterli olarak yer almaktadr. Kaza raporundaki btn imzalar tamamlanmadan hibir ilem yaplmamaktadr. Teknik Emniyet yetkilisi kaza yerinde gerekli incelemeyi yapana kadar, kaza yeri ilgili birimce olduu gibi korunmaktadr. ak iinde meydana gelen fakat nemli olmayan izikler, vurma ve arpmalar, oyun ve kavgalar iin; i hekiminin gr alnmak kayd ile Kazas Raporu dzenlenmemektedir. 44

Kaza raporu dzenlenmesinde uyumazla dlmesi halinde i - veren likileri ubesi Mdrlnn gr alnmaktadr. Teknik Emniyet birimleri ayrca i kazasnn nemini dikkate alarak meydana gelen i kazas hakknda, Kazalnn fade Tutana (EK-5), Kaza Tan fade Tutana(EK-6), Kaza rdeleme Raporu (Fenni Rapor ) (EK-7) formlarndan ikier suret dzenlenerek i kazas raporu ile birlikte muhafaza etmektedir. Yllk olarak, gerekleen i kazas istatistikleri tutulmaktadr. irkette, i gnlerine gre kaza saatleri (EK- 8), i kazalarnn yaralanma ekillerine gre pareto analizi (EK- 9), olu ekillerine gre vcudun yaralanan ksmlar (EK- 10), atlyelere gre vcudun yaralanan ksmlar (EK- 11) ve i kazas yapan atelyelerin kaza sklk ve arlk oranlar (EK- 12)na ait kaza istatistikleri tutulmaktadr. i Sal ve Gvenlii Kurulu irket genel mdr tarafndan atamalar yaplan i Sal ve Gvenlii Kurulu yeleri, 1475 sayl Kanunu, 506 sayl SSK Kanunu ve bu kanunlara gre dzenlenmi Gvenlii Mevzuat gereince, ayda en az bir toplant yapmak durumundadrlar. Gerektiinde toplant says artrlmaktadr. i Sal ve Gvenlii Kurulu, kurul bakan bakanlnda toplanr. yeleri : - Teknik Emniyet mdr - yeri hekimi - Sosyal ler ef veya uzman - yeri eflerinden bir tanesi - Sivil Savunma uzman - 2 tane iyeri temsilcisi i sal ve i gvenlii toplantlar sonucunda, nlem ve uygulamalar konusunda alnan kararlar Tutanak olarak belgelenip arivlenmektedir. 98 ylnda arivlenen tutanaklar aadadr: OCAK AYI - A ahsnn salk servisince takip edilerek tedavisinin yaplmas, - X ve Y ahslarnn halen altklar iletme mdrlne bal ubelerde hafif ilerde altrlmas, - Tav ocaklar iin kaplara plastik kap taklmasna ramen, ocaklardan kan duman az da olsa orada alanlar rahatsz etmektedir. Mevcut aspiratrn daha etkili hale getirilmesi iin alma yaplmas, - B ahs ile ilgili raporlar grlmtr. Hastada 13 adet eitli byklklerde Bilaterol bbrek talar mevcuttur. Tedavi olarak E.S.W. L. yntemi uygulanacaktr. Ad geen hasta ta krma operasyonu uygulanan gnlerde saat 13.00ten itibaren iki saat hastaneye gidip dnecektir. Gerek idar formaliteler asndan, gerekse insan adan gereken kolayln gsterilmesi kurul tarafndan uygun grlmtr. UBAT AYI - irkette alan ii vasfl elemanlarn odiyolojik muayenelerinin, i hekimliinin koordinesi ile salanmas, - Daha nce tesbit edilmi olan grlt seviyelerine gre verilen kulaklklarn takibi, almayanlara kulaklk temin edilerek verilmesi, kullanmayanlara, kullanmalar iin uyar ve ikazn yaplmas, 45

- Tamir Bakm ubesinde, tezgah tamir ve bakmcs grubunda alanlar, zaman zaman haric grevlere gittiklerinde ihtiya duyulduu iin iyerinde kullanlmak zere deri gocuk verilmesi, - irket yemekhanesinin mutfak ksmnn zemininin seramikle kaplanmas, yemek datm blmlerinde kullanlan yemek muhafazas iin akodiyon kaplarn yapmnn hzlandrlmas, MART AYI - Yeni gelen iilere alt iyeri ve operasyonla ilgili eitim verilerek, eitim verildiine dair belgelerin ahsi dosyalarna konmas, altklar yerlerin zelliine gre tahaffuz malzemelerinin bir an nce verilmesi, - ubelerdeki su ime tanklarnn ivedilikle temizliinin yaplmas, - ubat ay toplantsnda, mutfak zemininin seramik yaplmasna karar verilmiti. Mozaik olan mutfak zemininin geici olarak mozaik silme makinesiyle temizlenmesi kurul tarafndan uygun grlmtr. NSAN AYI - yeri hekiminin nerileri dorultusunda, C ahsnn sa kolunda (CA)hastal olmas sebebiyle, tedavi iin hastaneye gidi ve gelilerinde kendisine gerek formaliteler asndan, gerekse insan adan gerekli kolayln gsterilmesi - Bakm - Onarm ubesine scak su tesisatnn yaplmas kurul tarafndan uygun grlmtr. MAYIS AYI Yaplan toplantda genel konular ve bundan evvelki toplantlarda alnan kararlardan uygulamaya konulmayan kararlarn bir an nce yaplmas konusunda gr birliine varlmtr. HAZRAN AYI - irkette iki adet salk memuru kadrosu olmasna ramen, salk memuru sorununun zmlenmedii, - Tinerle, trikloretilenle, asitle ykamalarda, fosfat kaplamalarda alanlara verilmekte olan plastik eldivenlerin salkl ve dayankl bir ekilde alnmasnn salanmas, - elik ekirdek ubesinde almakta olan; E ahsnn salk raporuna uygun olarak hafif ilerde altrlmas hususunda gerekli yardmn gsterilmesi, - Hatal fieklerin, kapsll kovann ve dier patlayclarn imha edilebilmesi iin fesih ocann yaplmas, - Kovan ubesinde almakta olan F ahsnn salk raporunda belirtildii, akcier rahatszl nedeni ile salna uygun ksmlarda altrlmasnn uygun olaca, - irketin gvenlii ve emniyeti asndan, irketin sahasndaki otlarn biilmeyen yerlerin bitirilmesi veya traktrle srlmesi, biilen otlarn ve aalardan kesilen odunlarn ivedilikle imhas ( yaklarak, satlarak) kurul tarafndan uygun grlmtr. TEMMUZ AYI Kurulun Temmuz ayna ait toplantsnda, G ahsnn salk durumu gz nne alnarak, gerekli deerlendirme yaplmtr. Bu deerlendirmeler sonucunda G ahsnn tehis ve tedavisi sonulanncaya kadar, atlye ortamndan uzakta bulunan, kendisinin bal bulunduu letme Mdrl brosundaki bro hizmetlerine yardmc olmas hususunda gr birliine varlmtr. AUSTOS AYI - irketin salk servisine salk memuru alnmas hususunda, ubat, Eyll, Ekim 1997 ve Haziran 1998 i Sal ve Gvelii Kurulu nun kararlar mevcut olmasna ramen bugne kadar salk memuru temin edilmedii, acilen salk memuru temin edilmesi, 46

- Sigara ime odalarnn boya ve badanalarnn yaptrlmas, - Ar iilere salkl bir dinlenme yeri yaplmas, - Yemekhane altndaki ii soyunma ve el ykama yerlerine ehir ebeke suyu balanmas kurulca uygun grlmtr. Meslek Hastalklar M.K.E. Fieksan da u ana kadar herhangi bir meslek hastalna rastlanlmamtr. Atlyelerde meslek hastalna sebep olabilecek etkenler unlardr: - Grlt - Trikloretilen - Tiner - Kurun Genellikle tm atelyelerde grlt vardr. Grlt, geici veya srekli iitme kayb oluturabilecek dzeydedir. ( > 85 dBA ) Bu problem iin tm iilere, imza karlnda, kulak tkac verilmitir. Kurun ocaklarnda oluabilecek hastalklar, kurun zehirlenmesi ve bir tr anemidir. Kurun ocaklarnda, trikloretilen ve tiner kullanlan ortamlarda alan iiler periyodik olarak ayda bir Meslek Hastalklar Hastahane sine gnderilerek muayeneleri yaplmaktadr. Bu tip yerler iin zehirlenmeleri ve dier hastalklar nlemek iin iyi bir havalandrma sistemi kurulabilir. HZMET ETM Dzenli olarakylda en az bir kez her ube ayr ayr biraraya getirilip gerekli konularda eitimler verilmektedir. alma yerine uygunluk, patlama olmamas iin nlemler, uyarlar ve alma talimatlar hususunda hatrlatmalar yaplmaktadr. e yeni alnan bir ii mutlak surette eitime tabi tutulmaktadr. Patlayc madde ilenen iyerinde toplam iilerin % 5i (ve 3 kiiden az olmamak zere) ilk yardm ve kurtarma kursu grmektedir. Toplam Kalite Ynetimi kapsamnda, iilerin kalite konusunda bilgilendirilmeleri salanmaktadr. Oluturulan kalite emberleri dzenli olarak ayda bir kez toplanmaktadrlar. Eitime katlanlar: Teknik Emniyet mdr lgili ubenin mdr letme mdr lgili atelye efi

irket bnyesinde veya irket d eitim kurulularnda, kalite, verimlilik, emniyet ve teknik konularda dzenlenen eitim almalarndan bazlar unlardr: 47

23-24 ubat 1998 de ii sal ve ii gvenlii semineri 25-26 ubat 1998 de konfigrasyon eitimi 26 ubat - 6 Mart 1998de i etd semineri 2-7 Mart 1998 de hidrolik ve elektropnmatik semineri 16-17 Mart 1998 de kalite ve verimlilik semineri 16-17 Mart 1998 de 5S endstriyel temizlik ve dzen eitimi 18-20 Mart 1998 de TSE den ISO 9000 kalite sistem dokmentasyonu eitimi 8-23 Mays 1998 de kurulu ii sistem denetisi eitimi 15-26 Haziran 1998 de ilk yardm semineri 17-19 Haziran 19982 de TSE den i tetkiki eitimi ARATIRMA - GELTRME FAALYETLER

Milli Savunma Bakanlna ynelik nemli bir AR-GE faaliyetleri bulunmamaktadr. piyasann czi ihtiyalar nedeniyle etd programna alnm olan .357 Magnum ve .30-.06 Spr. fieklerin pilot retiminin yaplabilmesi iin mevcut retim tezgahlarnda retimi durdurmak gerekmektedir. Ancak, sipari younluunun ok yksek olmas ve bu fieklere olan i piyasa ihtiyacnn ok az olmas nedenleri ile mevcut retimi durdurmak, sipari teslimatlarn aksatacandan, retimleri yoluna gidilememektedir. MKEK Sat Maazas ihtiyac czi miktarlardaki retimi yaplmayan bu tr fiekler, irkete ithal edilerek talep karlanmaktadr. Yurt d ilk madde bamllnn azaltlmasna ynelik olarak srdrlen AR-GE faaliyetlerinden birisi 20 mm M52 A3 B1 elektrikli kapsl etddr. Etd, son aamaya getirilmi, gerekli test ve kontrol cihazlar temin edilmitir. Ancak, seri retime geilebilmesi iin teknik bilgi ve retim eitimi ihtiyac olduu anlalmtr. Bu konunun zm iin yurt d retici firmalarla grmeler yaplmaktadr. Yine yurt dndan temin edilen 20 mm M505 A3 tapann Kurum imkanlar ile retimi konusunda MHMMATSAN A.. tarafndan yaplan etd almalar son aamaya getirilmitir. M.K.E.K. Fieksan, AR-GE Faaliyetleri AR-GE ve Bakm Onarm nitelerinin birlikte almalar suretiyle daha ok verimlilii ve kapasiteyi artrc faaliyetler olarak srdrlmektedir. (rnein, otomatik besleme aparatlarnn yaplmas) AR-GE faaliyetleri, teknik ressamlar, makina ve kimya mhendisleri ve teknikerler tarafndan yrtlmektedir. Bu konuda1993-1997 yllarn kapsayan almalar aada aklanmtr: Kurun ekirdek presi revizyonu (Yurt ii ve irket imkanlar ile) 12,7 mm M8 elik ekirdek tav ocann 7,62 mm ye revizyonu (irket imkanlar ile) Tabanca fiei aksam retim tezgahlar revizyonu (12 adet) (irket imkanlar ile) 12,7 mm, 20 mm ve tabanca fiekleri gz muayene tezgahlar revizyonu (irket imkanlar ile) 12,7 mm Kovan boy kesme tezgah revizyonu (irket imkanlar ile) Tabanca ve 7,62 mm fiek otomatik doldurma sistemleri (irket, Kurum ve yurtii imkanlar ile) Tabanca fiei mermisi kurun tel ekme tezgah revizyonu (irket imkanlar ile) Tabanca fiei kovan hadde tezgah revizyonu (irket imkanlar ile) 7,62 mm Kovan az tav tezgah revizyonu (irket imkanlar ile) 48

7,62mm Kapslleme tezgahnn 9 mm kapslleme tezgahna dntrlmesi (irket imkanlar ile) Tabanca fiek aksam atelyesi tezgahlarndan 4 adedinin avara sistemden kurtarlarak akuple motor ile tahrikli hale getirilmesi (irket imkanlar ile) Tabanca fiei kovan cep tezgahna besleme aparat yaplmas (irket imkanlar ile) 7,62 mm Fiek muayene tezgahlarna otomatik besleme aparat yaplmas (8 adet, 8 ii tasarrufu) (irket ve Kurum imkanlar ile) 7,62 mm Kovan 1. hadde tezgah revizyonu (2 adet) (irket imkanlar ile) 7,62 mm Kovan son boy kesme tezgah revizyonu (2 adet) (irket imkanlar ile) 7,62 mm Kovan 2. hadde tezgah revizyonu (irket imkanlar ile) 12,7 mm Kovan boy kesme tezgah revizyonu (irket imkanlar ile) 12,7 mm Kovan 1. hadde tezgah revizyonu (irket imkanlar ile) 12,7 mm Kovan cep tezgah revizyonu (irket imkanlar ile) 20 mm Kovan cep tezgah revizyonu (irket imkanlar ile) 20 mm Kovan 2. hadde tezgah revizyonu (irket imkanlar ile) 20 mm Kovan 1. hadde tezgah revizyonu (irket imkanlar ile) 12,7 mm Kovan 1. hadde tezgah revizyonu (irket imkanlar ile) Tav oca revizyonu (irket imkanlar ile) Tav ocann paletli konveyrnn yenilenmesi (irket imkanlar ile) Mayon elik kumlama tezgah revizyonu (irket imkanlar ile) 9 mm x 19 kovan aplama tezgah iin kovan tama ve besleme aparat yaplmas (irket imkanlar ile) 20 mm Fiek gzle muayene tezgahnn beslemesinin pnomatik sisteme evrilmesi (irket imkanlar ile) 12,7 mm Fiek gzle muayene tezgahnn beslemesinin pnomatik sisteme evrilmesi (irket imkanlar ile) 7,62 mm Kovan Trnak Ama tezgahnn dz kay sisteminin V kay sistemine evrilmesi ve tezgahn revizyonu (2 adet) (irket imkanlar ile) 20 mm Fiek Terkip Tezgahna mermi besleme aparat yaplmas ve durdurma mekanizmasnn pnomatik sisteme evrilmesi (irket imkanlar ile) 9 mm x 19 Fiek Gz Muayene Tezgahlarndan bir adedinin besleme aparat,diski ve besleme kanalnn yenilenmesi (irket imkanlar ile) 7,62 mm Mayonlama tezgahna otomatik fiek besleme aparat yaplmas (5 adet) (irket imkanlar ile)

YATIRIM FAALYETLER dame Yenileme Tamamlama Yatrmlar irket ihtiyac iin her yl iletme btesi ile belirlenmekte ve DPT den onay alnmasn mteakip yl iinde tamamlanmas salanmaktadr.

49

1997 ylnda gerekletirilen idame yenileme tamamlama kalemleri aada verilmitir: 1. niversal torna tezgah 2. Doal gaz alev iyonlama ve gaz kaa arama cihazlar 3. Giyotin makas 4. Otomat torna tezgah revizyonu (3 ad.) 5. Su artma cihaz 6. Elektrik motoru ( Redktrl ) 7. Kovan ykama ve parlatma nitesi 8. Et kyma makinesi 9. Sanayi tipi frn 10. Buharl yemek kazan 11. Poligon scak su kazan 1998 yl iin n grlen toplam idame yenileme yatrm tutar 11 milyar TL olup programlanan yatrm kalemleri aaya karlmtr. 1- elik kesme testeresi (2 100 milyon TL) 2- Torna tezgah (2 350 milyon TL) 3- Exproof elektrik sprgesi ( 850 milyon TL) 4- Kalp silme motoru ( 100 milyon TL) Proje Yatrmlar 1- Tabanca fiei retim hatt projesi 1998 ylnda 4 tezgah daha alnarak hat kapasitesinin 50 milyon adet fiek / yl a karlmas planlanmtr.

2- Mayon retim hatt projesi Stratejik teknoloji yenileme, kapasite yetersizlii, mevcut hattaki tezgahlarn yetersizlii ve yeni mayon tiplerinin retimi gerekesi ile balatlan bu proje teklif deerlendirme aamasnda devam etmektedir. 3- 5,56 x 45 mm ve 7,62 x 51mm fiek retim hatt projesi Hat, NATO standartlarna uygun olarak 5,56 x 45 mm ve 7,62 x 51mm fiek retmek amacyla kurulacak olup n deerlendirme aamasnda devam etmektedir. BLMLER ARASI BTNLEK BLG AKII letmedeki birimler aras btnleik bilgi ak MKE Fieksan mevcut evrak akm emasnda Ek -13 te gsterilmitir. letmeye gelen ve iletmeden kan btn evraklar Arivde ilem grr. Gelen btn evraklar Genel Mdre ular. Genel Mdr tarafndan incelendikten sonra, evrakn ierdii konuya gre, dar ya da Teknik Gn. Md. Yrd. larndan ilgili olana ulatrlr. Gn. Md. Yrd. 50

tarafndan incelenen evrak, gidecei mdrlk belirlenerek tekrar Evrak Arivine gnderilir. Burada kae vurulduktan sonra evrak, ilgili alt Mdrlke ya da Sivil Savunma Uzmanlna ular. Buradan da ilgili alt birime gnderilir. Gerekli ilemler yapldktan sonra, geli yolunu tersten takip eden evrak, Genel Mdrn imzasn tayarak Evrak Arivde k ilemlerini tamamlar. BLG LEM FAALYETLER Firmada, bilgisayar kullanlmakta olan birimler ve kullanm alanlar aadadr : retim Planlama ( lk keif plan, i emirleri, stok kontrol, operasyon planlar, termin plan, rn aalar ) malat ( emirlerine belge hazrlama ( malzeme ekme, mamul girii, aramamul girii, hurda girii, ara i girii, takm ekme), gerekli malzeme hareketlerini inceleme, i emirlerini kontrol etme ) Muhasebe ( Genel muhasebe, maliyet muhasebesi, maddi duran varlklar program ) Personel (ii - memur iin ayr ayr olmak zere, bordro, tahakkuk ilemleri, zlk ilemleri ) Satn Alma ( Firma repertuar, malzemeye gre firma repertuar, satn alma dosyas ) Ambar ( Malzeme giri - klar) Kalite Kontrol ( Mastar takip program, giri kalite kontrol bozuk raporlandrmas) Sekreterlik Hizmetleri ( Etiket program : alanlarn ismi, adresi, telefon numaras )

Aadaki tabloda firmadaki bilgisayar sistemi bileenleri izilmitir : Hafza Merkezi lem Birimi Diskler Bilgisayarlar Yazclar

Firmada bilgisayar uygulamas olarak PC ler ve UNIX iletim sistemi kullanlmaktadr. PC : Fabrikada 486 ve iletimci PCler kullanlmaktadr. Yaygn olan Pentium 166dr. Teknik zellikleri : Intel 166 Mhz pentium ilemci ( CPU ) 32 MB EDO RAM 206 Kb Cache / PCI Ana Kart ( Main Board ) 2 GB EIDE Hard Disc ( CONNER & QUANTUM ) 51

1.44 MB 3 " 2 adet Disket Srcs ( Disc Drive ) IMB 53 Trio 64 V + SVGA Ekran Kart Mini Tower, 230 W, 3 Digit Display, Ama kapama, turbo dmeli, hz gstergeli kasa Q - Trke, klikli, 105 tulu spiral kablosu uzun tip klavye CTX 14" 0.28 dpi MPR II Renkli Monitr Mouse 3 tulu 16X CD ROM Drive 16 bit ses kart 2 adet speaker

Yazlm 1- letim sistemi : Firmada Unix iletim sistemi kullanlmaktadr. UNIX PClerin dnda ok kullancl bir sistem olan Unix kullanlmaktadr. Farkl yerdeki personeller ayn bilgisayar zerinden farkl programlar kullanabilmektedir. Bir personel ayn anda bir ka programla alabilmektedir. Bunlarn dnda, modem araclyla kullanmda gvenilir bir iletim sistemidir. Sistem Unix iletim sistemi altnda alan ALPHA SURVER sistemi kullanmaktadr. Sistemin 40 kullancs vardr ve kullanclarda DIGIT VT 420 makinalar bulunmaktadr. Fiziksel Diskler 250 Volume 1 Volume : 8 Plexes 1 Plex : 256 Alt Disc 1 Volume : 128 GB 1 Sistem : 128 Disc 2- Programlama dilleri : Kontrol amal programlarn yazmnda C kullanlmaktadr. 3- Veri taban :SQL ve Oracle kullanlmaktadr. Oracle bir st seviye program olduundan tercih edilmektedir. 4- Uygulama programlar: Maddi duran varlklar program mastar takip program gibi mevcut zel programlarn dnda, bilgi ilem biriminde BM yneticisi tarafndan istenilen konularda tretilmi olan programlar kullanlmaktadr. Bilgi lem Biriminin rgtlenmesi Bilgi lem birimi, rgt ierisinde Mhendislik Hizmetleri Mdrlne bal olmakla birlikte btn birimlere hizmet vermektedir. Bilgi lem biriminde iki kii almaktadr. BM Yneticisi; sistem analisti, sistem programcs, veri taban yneticisi, uygulama programcs ve sistem sorumlusunun yapmakla ykml olduu tm ileri stlenmitir. ODT Metalurji Mhendislii mezunudur. 52 Alt Diskler

Plexes

Volume

Vol 01

Dier alan, lise mezunu olup sistem operatrl yapmaktadr. Bilgi lem BirimindeYaplmakta Olan ler Bilgisayarlardaki mevcut programlar cevap vermiyorsa, istenilen konularda programlar yazlmaktadr. programlarn yapmnn dnda kontrol ve dkm de salanmaktadr. Bu Sistemin ayakta durmas iin gerekli ilemler yaplmaktadr. ( Yedekleme, salkl amakapama ) Donanm planlamas yaplmaktadr. Bilgi aknn kusursuz olmas iin gerekli yerlerdeki bilgisayar ihtiyalar belirlenmekte ve gerekenlerin yaplmas salanmaktadr. Sistemin ve bilgisayarlarn bakm - onarm ihtiyalarn tesbit edilip, gerekenlerin yaplmas salanmaktadr. letme iinde yaplabilecek seviyedeki bakm - onarmlar, Bilgi lem kontrolnde Bakm - Onarm ksmna yaptrlmaktadr. Firmada bilgisayarlar, termin plan, stok kontrol, keif hesaplamalar, malzeme hareketlerinin takibi, genel muhasebe ve maliyet muhasebesi hesaplamalar, malzeme giriklarnn kontrol edilmesi ve i aklarnn planlanmas gibi amalar dorultusunda kullanlmaktadr. letmede st dzey raporlandrma program henz hazrlanm deildir. Periyodik olmamakla beraber, gerektiinde her trl raporun dkm yaplmakta ve iletilmektedir. M.K.E.K. tarafndan istenen raporlar ve tm evraklar arivde toplanmaktadr. Her gn, belirli bir saatte bir kurye tarafndan ana teekkle iletilmektedir. letmedeki veri toplama ve ileme sistemi, gerek zaman sistemidir. Unix iletim sistemi kullanldndan sistemi ayn anda kullanabilen kullanclar tarafndan veriler otomatik olarak gncelletirilmektedir. BRM MALYETN HESAPLANMASI Firmada, retilen rnlerin birim maliyetleri hesaplanmtr. Birim maliyetlerin hesaplanmasnda be kalem maliyet mevcuttur: I- Direkt ilk madde ve malzeme maliyeti II- Direkt iilik maliyeti III- Genel imalat giderleri (GM) IV- Hurda ve ara i maliyetleri V- Genel idare ve finansman giderleri I- Direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri hesaplanrken nce, retimin birimi iin gerekli olan hammadde miktarlar, birimleriyle birlikte ( kg, m, adet vs.) belirlenir. Daha sonra tm retim iin kullanlacak hammadde miktarlar belirlenir. Hammaddenin birim fiyat ile hammadde miktar arplarak retimin tm iin o hammaddenin maliyeti hesaplanr. Bulunan hammadde maliyetleri toplanr. II- Direkt iilik maliyetinin hesaplanmas: Birim rn iin gereken retim zaman belirlenmitir. (Standart zaman verileri kullanlmaktadr.) retim miktaryla bu zaman arplarak, retimin tamam iin gerekli olan iilik saati belirlenir. Masraf yerine gre belirlenmi olan ortalama saatlik cretle gerekli olan iilik saati arplarak yar ve ara mamuln iilik maliyeti bulunur. 53

III- GM: Masraf yerlerine gre belirlenmi olan genel imal giderleriyle, retimin tm iin gerekli iilik saati arplarak genel imal maliyeti hesaplanr. Masraf yerlerine gre 1998 yl letme Btesi direkt iilik ve genel imal giderleri aadadr: Masraf Yeri No ve Ad 100- AMBALAJ 101- FEK TERKP 102- MAYON 103- KOVAN 104- ELK EKRDEK 105- MERM 106- Z MADDELER 107- ZL MERM 108- KAPSL AKSAM 109- KAPSL ECZA 110- KAPSL TERKP 111TABANCA AKSAM 120- TAKIM MAL DREKT LK TL/saat 785.143,55 794.174,60 720.582,23 782.602,51 762.817,64 771.564,95 573.760,04 744.569,48 762.078,95 708.999,87 772.913,13 780.452,44 787.475,25 GENEL MAL GD. TL/saat 1.274.919,93 1.219.032,63 2.164.701,08 1.763.137,55 2.219.938,05 1.490.594,39 1.152.620,17 1.022.434,08 2.540.961,74 1.313.067,75 1.652.189,09 2.167.057,51 1.417.970,03

IV- Hurda ve ara i maliyetlerinin hesaplanmas: Sipari miktar kadar retimin yapl esnasnda ortaya kan ara iler ve hatal retim sonucu ortaya kan hurda miktarlar (kg bana) yllk belirlenen fiyatlarla arplmaktadr. Ara i ve hurda maliyetleri toplam maliyetten karlmaktadr. nk, hurdalar ve ara iler satldndan, gelir elde edilmektedir. Aada 1998 yl letme Btesi ara i ve hurda fiyatlar verilmitir: Pirin tala ara i: 200.000 TL/kg Tombak tala ara i: 200.000 TL/kg Aluminyum ara i: 150.000 TL/kg Pirin hurda ara i: 200.000 TL/kg Kapsll kovan hurdas: 100.000 TL/kg elik ara i (tala ve para): 2.500 TL/kg elik-tombak karm ara i: 200.000 TL/kg Cruf (kurun): 100.000 TL/kg rn oluana kadar geirdii safhalarda oluan hammadde, iilik ve genel imal maliyetleri kmlatif olarak toplanmaktadr. Hurda ve ara i maliyetleri bu toplamdan karlmaktadr. nk, satlmakta ve gelir elde edilmektedir. (I+II+III-IV) = D V- Sonu olarak, ilk 4 maliyet kaleminden elde edilen deer (D); AR-GE, pazarlama ve sat, genel idare ve finansman gideri paylarnn maliyete yansmas iin bir katsayyla arplmaktadr. (1998 Yl iin karlanacak giderler: % 9.328 olarak belirlenmitir.) V = D*0.09328

54

lk 4 maliyet kaleminden elde edilen deere (D), 5. maliyetin eklenmesiyle sipariin tamamnn maliyeti hesaplanm olur. Bu maliyet sipari miktarna blnerek, rnn birim retim maliyeti hesaplanmaktadr. Br. maliyet = (I+II+III-IV+V) / Sipari miktar Not: Firmann stratejik neminden dolay birim maliyetler verilmemitir. YNEYLEM ARATIRMASI MKE Fieksan A..de yneylem deerlendirmesi yaplmaktadr. Fakat MKE Fieksan A..ye MSB tarafndan verilen siparilerin karlanmas zorunluluu olduundan dolay uygulamaya konulamamaktadr. rnein 7,62 mm normal fiek retim hattnda takmlar deitirilerek, 7,62 mm bzmeli manevra fiei retilebilmektedir. Bu hatta, 2 aylk srede 8 milyon adet 7,62 mm normal fiek retilebilirken; 3 miyon adet 7,62 mm bzmeli manevra fiei retilebilmektedir. Bunun yan sra 7,62 mm normal fiein kr marj daha yksektir. Bu duruma gre hatta devaml olarak 7,62 mm normal fiek retmek krl olmaktadr, ancak MKE Fieksan A.. ce MSB taleplerinin karlanmas zorunluluu olduundan dolay takmlar deitirilerek 7,62 mm bzmeli manevra fiei retilmektedir.

55

EK - 1 FEK SANAY ve TCARET A.. GENEL MDRL ORGANZASYON EMASI YNETM KURULU

GENEL MDR ZEL KALEM VE YNETM KURULU BROSU SVL SAVUNMA UZMANI MAVRLER HUKUK BROSU

GENEL MDR YARDIMCISI ( Mali-dari-Teknik )

GENEL MDR YARDIMCISI ( Teknik )

MAL LER MDR

DAR LER MDR

TCARET MDR

LETME MDR

MHENDSLK HZM. MDR

KALTE MDR