SİLSAN SİLİNDİR VE MOTOR ELEMANLARI A.Ş.

1.İŞLETME HAKKINDA GENEL BİLGİ

Fabrika, 1950 yılında Adana’da Bacaksızlar Motor Yenileme atölyeleri ve bu atölyelere gerekli
malzemeleri sağlayan bir dökümhane birimi olarak kurulmuştur. 1975’ten bu yana faaliyetlerini SİLSAN
A.Ş. adıyla sürdürmektedir. İşletme özel sermaye ile kurulmuş tipik bir aile şirketidir.
Silsan, Türkiye’nin güneyinde sanayileşmiş bir bölgesi olan Adana’da, TEM otoyolu üzerinde 10.
kilometrede faaliyet göstermektedir.
Silsan A.Ş. de 230 çalışan bulunmaktadır. Çalışanlar arasında;
 1 Endüstri Mühendisi,
 5 Makine Mühendisi,
 3 Metalurji Mühendisi,
 4 Teknik Öğretmen,
 20 İdari İşler Personeli,
 197 İşçi
bulunmaktadır.
Silsan A.Ş.’nin çalışma alanları;
 Savurma döküm yöntemiyle; her tipte, iç çapı 20 mm’den 800 mm’ye, uzunluğu 50 mm’den 2500
mm’ye ve ağırlığı 3 kg’dan 6000 kg’a kadar olan her türlü silindir gömleğinin imal edebilmektedir.

--------------------SAYFA 1--------------------

 Her tipte ve uzunlukta pik ve; alüminyum piston, bunun yanında denizcilikte kullanılan bazı
elemanların üretimi yapılmaktadır.

Silsan A.Ş. yılda 1 milyon adet silindir gömleği üretme kapasitesine sahiptir. Üretilen bu
gömleklerin yaklaşık %92’si sulu (soğutma suyu direk gömlek ile temas etmektedir.), geriye kalan kısmı ise
kuru gömleklerden oluşmaktadır. Silindir gömleği dışındaki üretimi silindir gömlekleri ile
karşılaştırılamayacak seviyededir. Talep olması durumunda yukarıda belirtilen elemanlarının üretimini de
gerçekleştirebilmektedir.
Türkiye’de savurma döküm yöntemi kullanarak silindir gömleği üreten birkaç firmadan biri olan
Silsan A.Ş. sektörde sağlam bir yere sahiptir. Ayrıca Silsan A.Ş. Türkiye’de gemi gömleği imal eden tek
işletmedir.
 Silsan A.Ş.; TPOA, Savunma Bakanlığı, Deniz Kuvvetleri ve Sahil Güvenlik, Türk Kömür
İşletmeleri, DSİ, Türkiye Cumhuriyeti Karayolları, TCDD, Demir-Çelik İdaresi, Temsa ve bunun yanında
bazı küçük ve orta büyüklükteki işletmelerle iş yapmaktadır. Silsan üretiminin %94’ünü ihraç etmektedir.

2.YERLEŞİM
Silsan A.Ş., Türkiye’nin güneyinde sanayileşmiş bir bölgesi olan Adana’da, TEM otoyolu üzerinde,
Adana havaalanına 5 km, ayrıca Mersin Limanına ve Serbest Ticaret Bölgesine de 50 km uzaklıkta
bulunmaktadır.

Silsan A.Ş. Kuruluş Yeri Krokisi:

(Ş.T.:Şehitlik Trafosu)

--------------------SAYFA 2--------------------

İşletme üretiminin çok büyük bir kısmını yurt dışına gerçekleştirmektedir. Yurt dışında kendi dalında
iyi bağlantıları sayesinde sürekli iş bulabilmektedir.

İşletmede dört çeşit hammadde kullanılmaktadır. Bunlar;

  H2 piki: Bu hammadde İskenderun Demir Çelik Fabrikalarından ve Marmara Metal’den temin
edilmektedir.
 Hurda çelik: Bu hammadde çeşitli şekillerde hurdacılardan alınmaktadır.
 Çeşitli alaşım elementleri: Alaşım elementleri genellikle ferro alaşımları için
kullanılmaktadır. Bunlar Acarer, Marmara Metal, Bilginoğlu ve İstanbul Metal gibi firmalardan satın
alınmaktadır.
 Yukarıda sayılan hammaddeler dışında işletme içinde üretim sırasında veya son kontrollerde
hasarlı olduğu tespit edilen ve dökümhaneye eritilmek üzere geri gönderilen bozuk ürünler
kullanılmaktadır.

Limanlara ve hava alanına yakın bir yerde bulunan Silsan A.Ş.’de gerekli hammaddeler işletmeye
rahatlıkla taşınabilmektedir.
3.EKİPMAN VE TEZGAH SAYILARI BİLGİSİ
A. DÖKÜMHANE
 2 adet İndüksiyon ergitme fırını
 37 adet Savurma döküm makinası
1 adet Spektrometre
2 adet Brinell sertlik testi aygıtı
 1 adet Metal mikroskobu
 2 adet Örnek parlatıcı
1 adet Numune kesici

--------------------SAYFA 3--------------------

B. MEKANİK ATÖLYELERİ
56 adet Torna makinası
2 adet Dikey torna makinası
1 adet Dikey CNC torna makinası
16 adet CNC torna makinası
14 adet Rektefiye makinası
2 adet Puntasız taşlama makinası
4 adet Silindirik taşlama makinası
12 adet Honlama makinası
1 adet Yatay honlama makinası
6 adet Freze makinası
 2 adet Delme tezgahı
2 adet İndüksiyon gerilim giderme fırını (ısıl işlem)
168 adet Mikrometre
110 adet Kumpas
290 adet Kompratör
1 adet Yüzey pürüzlüğü ölçme makinası
1 adet Yüzey ölçüm cihazı
1 adet Silindirikli, salgı vb. ölçme cihazı
C.TAŞIMA
5 adet Tavan vinci
2 adet Forklift
20 adet Transpalet
4.MALZEME AKIŞI
Silsan A.Ş. ‘de üretilen ürünler genel olarak;
 Dökümhane,
 Mekanik I,II ve III atölyeleri,
 Ölçü kontrol ve paketleme
 Ambar
yolunu izleyerek işletmeden sevk edilmektedir.
İşletmenin üniteler arası ilişki şeması:

--------------------SAYFA 4--------------------
 SİLSAN A.Ş. ORGANİZASYON ŞEMASI

Genel
Müdürlük

Üretim Pazarlama ve Satış Finans İdari İşler Kalite Kontrol

Müdürlüğü Müdürlüğü Müdürlüğü Müdürlüğü
Müdürlüğü

Üretim Finansman İdari İşler

Dış Piyasa
Planlama Şefliği Şefliği Bölümü
Bölümü

Muhasebe Şefliği
Personel Şefliği
Dökümhane Şefliği İç Piyasa
Bölümü Satın Alma
Bölümü Santral
Talaşlı İmalat Bölümü
Şefliği
Ürün Girdi Ambar
Ambar Şefliği
Şefliği
Bakım Onarım
Şefliği

Takım-Aparat-Mastar
İmalat Şefliği

Silsan A.Ş.’de makine, teçhizat ve büroların yerleşimi:

--------------------SAYFA 5--------------------
 8. BİLGİ İŞLEM
Silsan A.Ş.’de bilgi işleme büyük önem verilmektedir. İşletmede göze çarpan en önemli bilgi işlem
faaliyeti Microsft Excel in çok aktif olarak tüm yönleri ile kullanılıyor olmasıdır. Bunun dışındaki bilgi
işlem faaliyetlerini ise aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
 Üretimin her aşamasında neler yapıldığının bilgisayar ortamında izlenmekte, sipariş ve sevk ile ilgili
tüm bilgilere dijatal ortamdan ulaşılabilmektedir.
 Talaşlı imalat ile ilgili olarak kullanılan yazılımlar: Auto-Cad, Master Cam, Master Cam Lathe,
Mechanical Desktop 6 ve SolidWorks gibi çizim programları özel olarak talaşlı imalat bölümünde kullanılan
yazılımlardır.
Silsan A.Ş’de üretim akışı Pazarlamadan Planlamaya gelen İş Emri ile başlamaktadır. Planlama
departmanı gelen iş emirlerini ERP database’ine kaydettikten sonra planlamaya dahil etmektedir. İmalat
aşamasına gelen siparişler için Planlama departmanı İmalat Bilgi Kartı basarak dökümhaneye gönderir ve
ürünün dökülmesini sağlar. Döküm parçalar İBK ile birlikte talaşlı imalat hattına girerek talaşlı imalatı
gerçekleştirilir.

--------------------SAYFA 6--------------------
İBK’lar, İş Emri ile birlikte Paketleme bölümünde birleşerek son kontroller yapıldıktan sonra ürünler
ambara teslim edilmektedir. Sevkiyattan sonra iş emri pazarlama deparmanına, İBK ise planlama
departmanına gönderilerek siparişlerin kapatılması sağlanmaktadır.

İ BESLEM
GER E

İ RDİLER
G SÜREÇLER ÇIKTILAR

Silsan A.Ş.’yi sistem yaklaşımı ile incelememiz sonucu aşağıdaki sonuçlara ulaşırız:
Silsan A.Ş.’nin girdileri:
 Hammadde,
 Yönetim,
 Bilgi, birikim ve deneyim,
 Çalışanlar,
 Takım ve tezgahlar,
 Elektrik enerjisi,
  Çeşitli donanım ve yazılımlar,
 Çeşitli formlar ve çizelgeler,
 Çeşitli ölçü aletleri ve kontrol aletleri.

Silsan A.Ş.’de süreçler:

 Sipariş alınması veya müşteri ile bağlantıların sağlanması (ihale vb.),
 Üretim planlama,
 Hammadde temin,
 İşlemeye hazırlık (teknik resim hazırlanması değişiklik ve düzenlemelerin yapılması)
 Eritme ve kontroller,
 Tezgahlarda işleme ve kontroller,
 Ölçü kontrol ve paketleme.

 --------------------SAYFA 7--------------------
Silsan A.Ş.’nin çıktıları:
 Silsan A.Ş. yurtiçi ve yurt dışında bir çok firma için motor gömlekleri,
 Motor gömleklerini yanında sipariş üzerine çeşitli motor elemanları da üretmektedir.
 Talaş (geri dönüşümlü olarak tekrar üretimde kullanılıyor)
 Sabit kaynaklar (personel, tesis vs.)

--------------------SAYFA 8--------------------

SİLSAN A.Ş ‘ deki ocakların genel yapı ve özellikleri

İndüksiyon ocakları çekirdekli ve çekirdeksiz olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Ocağın çalışma
prensibi; ocak çelik saç ile sarılmıştır. Prizma biçimindedir. Yanda bulunan hidrolik kol ve muylar
yardımıyla devrilmektedir. Ayaklar üzerine oturtulmuştur. Ocağın etrafında borular bulunmaktadır. Bu
boruların içerisinde soğutma suyu dolaşmaktadır.(kesitte) Bakır borulardan meydana gelen indüksiyon
bobini, pota kısmı ve arasındaki astar görülmektedir. Ocağın üst kısmını oluşturan kapak kısmı ısıya
dayanıklı malzemeden yapılmıştır. Metal ergiyip döküme hazır olunca ocak devrilerek sıvı metal alma
oluğundan boşaltılır. . Bu ocağın özelliği tabanında belli bir sıvı metal bırakılmasıdır.ocağın bobinine
alternatif akım verildiğinde, sarjda daha büyük bir akımla indüklenir ve sarjın bu akımın geçişine
gösterdiği rezistans özelliği ergitme ve ısıtma için gerekli ısıyı meydana çıkarmaktadır.

____________________OCAK KESİTİ________________

--------------------SAYFA 9--------------------

İNDÜKSİYON FIRININDA ERGİTME İŞLEMİ

SİLSAN A.Ş’ de bulunan hat frekanslı indüksiyon ocaklarında çözünme yoluyla ergitme sistemi
seçilmiştir. Bu sistemde ocakta eritilen metalin 2/3’ ü kullanıldıktan sonra geri kalan 1/3’ü sıvı metal
olarak tabanında tutulmaktadır. Bu sıvı metalin içerisinde katı şarj bırakılıp çözünmesi sağlanmaktadır.
SİLSAN’ da şarj malzemesi olarak hurdalar ve talaşlı imalat geri dönüşümleri kullanılmaktadır.
Ocaklarda kullanılan diğer malzemeler Fe, P, Mo, Krom, Nikel, Cu vs. dir. Bu malzemelerin oranları
müşterinin isteğine göre değişebilir. Yükleme işlemi tamamlanan ocak 1300-1350 ۫C sıcaklıklara kadar ön
ısıtmaya tabi tutulur. Bu sıcaklığın üstüne çıkılınca ocak kapağı açılıp perlit tozu dökülür. Perlit tozu
curuf tozu bağlacı görevi yapar. Curuf oluşumu olduğundan ön curuf alma işlemi yapılır.
Curuf alma işlemi bittikten s35 sn içerisinde numune alınır ve malzeme oranları istekleri karşılıyor mu
diye bakılır. Uyguluk çerçevesinde malzeme eklenmesi yapılabilir. Bu işlemler tamamlandığında sıvı
metal, savurma döküm sıcaklığı olan 1450 ۫C ye ısıtılır. Curuf alındıktan sonra taşıma potasına metal
verilirken aşılama işlemi yapılıp makinelerde döküm işlemine geçilir. SİLSAN’ da genelde Lamel, az
miktarda küresel prafitli dökme demiri yapılmaktadır.
SİLSAN A.Ş’ deki geri dönüşüm talaşlarının kullanılabilmesi ocağın avantajlarındandır. Çünkü bu
ocaklarda oksitlenmeden kaynaklanan kayıp çok azdır.

--------------------SAYFA 10--------------------

İNDÜKSİYON OCAKLARININ SOĞUTULMASI

Bu ocakların soğutulması önemli yer tutuyor. Ocak bobini elektriksel kayıplardan meydana gelen
ısılardan ve ergitilmiş banyonun konveksiyonla ısıtılmasından korumak için meydana gelen ısıyı
dağıtmak üzere genellikle kapalı bir soğutma suyu devresiyle soğutuluyor.
SİLSAN A.Ş’ de soğutma suyu muameleden geçirilmektedir. Bunun nedeni tıkanıklığı önlemek ve
akışı kolaylaştırmaktır. Kireç ve sodayla yumuşatılır, pH değeri 8 yapılarak hafif asidik hele getirilir.
DÖKME DEMİRLER
Dökme demir demir-C denge diyagramında % 2 karbon element birleşiminden başlayıp % 6 oranına
kadar çıkan aralıktadır. Dökme demirler kendi arasında aşağıdaki şemaya göre ayrılmaktadır.

SİLSAN A.Ş’ de kullanılan ise gri dökme demirlerdir. Müşterilerin genel istekleri lamel grafitli
olmaktadır. Gri dökme demirlerin kimyasına katılan ilave malzemelerin yanı sıra ısıl işlem
uygulamalarıyla iyileştirilmektedir.
 --------------------SAYFA 11--------------------

DÖKÜMDE LABORATUAR
Dökümhanede istenilen özelliğe uygunluğu ölçmek amacıyla bir de laboratuar bulunmaktadır.
Laboratuarda malzemenin içindeki alaşım elementlerinin miktarı, metalin iç yapısı ve sertliği gibi
değerler ölçmektedir.
Başlangıç olarak dökümhanede çapı yaklaşık olarak 20 mm olan dairesel bir numune alınmaktadır. Bu
dairesellik özel bir kalıp sayesinde verilmektedir. Parça soğuduktan sonra laboratuarda krom, nikel, Cu, Mo,
P, (fosfor) vs. elementlerin oranına bakılmaktadır. İstenilen ölçülerde ise döküme devam edilir. Eğer
malzeme uygun değilse iki kez daha aynı şekilde numune alınıp değerler ölçülür. Yine uygun olmadığı
taktirde döküm işlemi iptal edilir uygun hale getirilir ve öyle döküm işlemine devam edilir. Ancak
malzemenin C (karbon) oranı laboratuarda ölçülmemektedir. Döküm esnasında bir kaba sıvı metal boşaltılır.
Kap içindeki bir aparat ile kontrol paneline karbon miktarını ve sıcaklık düşüşünü yansıtmaktadır. Yine
karbon oranı uygun değilse grafit tozu dökülmektedir. Tüm bu olaylar bittikten ve gömlek dökümü
yapıldıktan sonra kaba boy kesme tezgahında laboratuara gönderilmek üzere flanş ve etek kısmından ikişer
tene farklı kalınlıklarda numune alınıyor. Buradan alınan numuneler ile Rock-well be Brinell yöntemleriyle
sertliklerine bakılıyor.

--------------------SAYFA 12--------------------

Ayrıca honlama tezgahında işlenen gömleklerde bir numune alınmaktadır. Perlit boşluklarına ve
honlama açılarına bakılmaktadır. Honlanmış gömlekten alınan numunenin % 1 - % 5 arasında perlit
boşlukları olması gerekir. Bunun sebebi ise silindir gömleğinin içine girecek olan piston ve sekmanın
kaygan hareketini kolaylaştırmaktır. Ayrıca bu bloğun yağlanmasında mikron düzeyinde kanal özelliği
göstererek yardımcı olmaktadır.
 ASTM A247 standartlarda grafit çeşitleri SİLSAN A.Ş’ de yüzeyi temizlenen numune alkole batırılır,
aksi halde paslanacaktır. Metalurji mikroskobunda prafit türlerine bakılır. Genelde müşteriler A tipini
istemektedir.

--------------------SAYFA 13--------------------

SAVURMA DÖKÜM UYGULAMASI

SİLSAN A.Ş’ de yatay tip savurma döküm yöntemi uygulanmaktadır. Savurma dökümün belli başlı
avantajları bulunmaktadır. Düşük yoğunluklu metal olmayan curuf gibi yapılar iç yüzeye taşınacağından
basit bir talaş kaldırma yöntemi ile temizlenecektir. Bu yöntem oldukça yüksek bir döküm basıncı
sağladığından dökümün sağlamlık derecesinin iyi olması, sıvı metalin kalıba yüksek hızla
beslenebilmesinin, döküm sıcaklığının daha düşük tutulmasına imkan vermesi, düşük döküm derecesi ise
gaz abzorsiyonunu azaltması ve tane boyutunun küçülmesine neden olması, dinamik bir döküm yöntemi
olan savurma dökümle elde edilen malzemenin homojen bir mikro yapıya sahip olması, yöntemin
avantajlarını oluşturur.

--------------------SAYFA 14--------------------

Silsan A.Ş’ de uygulaması

Başlangıç olarak dökülecek silindir gömleğinin ebatlarına uygun bir kalıp yapılır.Silsan A.Ş’ de
üretilen gömlekler için daha önceden hazırlanmış kalıplar depolanmaktadır. Bu kalıp savurma makinesine
takılır ve 120 ۫C lik kalıp tutma cıvataları ile tutturulur. Dökülen silindir gömleğinin kalıptan kolayca
çıkarılması için kalıba astar püskürtülür. Astarın kimyası : Diotin, Silikat, Bentonit. Daha sonra ocaktan
pota yardımıyla alınan sıvı metal yolluktan kalıbın içerisine dökülür ve döndürülür. Ancak dökülen sıvı
metal sabit debiyle dökülmelidir. Aksi halde çalkalanmalara neden olmaktadır. Bu işlem bittiğinde yolluk
geri çekilir ve soğutma suyu devreye girer. 4-5 dk soğutulan metal 500-600 ۫C civarına getiriliyor ve
makine durduruluyor. Makine hidrolik bir sistemle dışarı itilip çıkartılıyor. Diğer döküme hazırlanması
için de hava ile temizlenip astarlanmaktadır. Bu olay periyodik olarak devam etmektedir. Dökülen
malzemelerin dış çapları kalıp ile iç çapları ise madde miktarı ile ayarlanmaktadır.

--------------------SAYFA 15-------------------

Savurma döküm esnasında püskürtülen astar ile birlikte döküm ürününe işleme yapılmaktadır. Belli
sayıda gömleği vinç ile temizleme makinesine konuluyor. Bu işlem ufak parçalı bilyaların silindir
gömleği yüzeyine yüksek hızlarda fırlatılmasıyla yapılmaktadır. Son olarak ünitelere doldurulan döküm
ürünü gömlekleri metal işleme atölyesine gönderilmektedir.

--------------------SAYFA 16--------------------
 MEKANİK ÜNİTELER
1.İşlem Kaba Boy Kesme : Bu tezgah dökümhaneden hazır olarak gelen silindir gömleğinin ilk
işlendiği yerdir. Silindir gömleği flanş, gövde ve etek kısımlarından oluşmaktadır. Kaba boy kesme
işleminde yaklaşık 20 ile 25 mm et kalınlığında flanş ve etekten kesilmektedir. Bu tezgah en kaba işlemi
yaptığı için geri dönüşüm hurdası en fazla bu tezgah çıkarmaktadır. Tezgah bor yağı içeren bir sıvı ile
kesme işlemini yapmaktadır. Bunun sebebi ani paslanmayı önlemek ve oluşan yüksek sıcaklığı
düşürmektir. Tezgahın ana aparatları şunlardır; tezgah ayar kızakları, katerler, pens, hidrolik motoru, talaş
haznesi, yağlama haznesi, su devir daim pompaları, kontrol paneli ve pens ayağıdır.

Kaba boy kesme tezgahı

--------------------SAYFA 17--------------------
Pens ayağı silindir gömleğinin sıkıştırılmasını sağlar. Silindir gömleği pense takılır ve sıkıştırılır. Daha
sonra bor yağının yeri ve gömlek-kater ayarı yapılır. Kontrol panelinden kesme işlemi başlatılır. Burada
ayrıca numune alma işlemi de yapılmaktadır. Dökümden kaynaklı sert gömlekler kateri kırabiliyor ve
tezgahı zorlayarak kızak ayarını kaçırabiliyor. Hidrolik yağında, pompasında ve motorda problem
olabiliyor. Bu durumda sıkıştırma ve döndürme işlemi yapılamıyor.

Silindir gömleği
--------------------SAYFA 18--------------------
 2.İşlem İç Alma Tezgahı : Kaba boy kesmeden sonra gelen gömlekler monford marka tezgahla ilk
yüzeysel talaş kaldırma işlemine tutulmakta % 3 ile % 5 arası kabasına çalışılan silindir gömleklerinin iç
kısımları diğer tezgahlara uygun hale getirilmektedir. Tezgah 4 girişli bir taretin ucuna bağlanan kater ile
ileri-geri hidrolik hareketiyle iç alma operasyonunu gerçekleştiriyor. Tezgahda bir nevi vites özelliği
gösteren dişliler vardır. İç alma işlemi son devirde yapılmaktadır. Devri ise kontrol panelinden
ayarlanmaktadır.tezgahın devri düşük çalıştığı takdirde çok fazla ses çıkartarak seramik ucun kırılmasına
neden olur. Silindir gömleği tezgaha takıldığında sıkıştırma kuvveti dış yüzeye etkilemektedir. Seramikler
yaklaşık 15-20 silindir gömleğinde bir değiştirilmektedir.

--------------------SAYFA 19--------------------

3.İşlem Soyma Tezgahı : İç alma operasyonundan getirilen silindir gömlekleri soyma tezgahında
işlenmektedir. Bu tezgahın çalışma sisteminde mastarlar vardır. Tezgahın arka tarafına silindir gömleğine
verilmesini istediğimiz şekle uygu mastarlar takılmaktadır.
Tezgaha silindir gömleği iki pensin arasına yerleştirilir ve belli sabit bir devirde döndürülür. Kesici
yatay eksen üzerinde git gel yaparak talaş kaldırma işlemini gerçekleştirmektedir. Bu işlem tek pasoda
yapılmaktadır. Tezgah soyma işlemini bitirdikten sonra otomatik olarak ilk pozisyonunu almaktadır.
Kesici uç operasyon başlatıldığında sabit yavaş bir hızla ilerlemektedir. Ancak soyma işlemi bitince hızlı
bir şekilde yerini almaktadır. Bu git-gel olayını sağlayan da tezgahın yan tarafındaki sviçtir. Dişli svice
değdiği anda kesici uç ters yönde ilerlemektedir. Hız farkının faydası ise işlemede zamandan tasarruftur.
Bunu sağlayan ise hidrolik dişli millerdir.
Bu tezgahların devrini manuel kollarla veya otomatik tuşlarla ayarlayamıyoruz. Ancak tezgahın
altındaki dişlilerin boyutunu değiştirerek tezgahlara farklı bir devir verilebilir. Soyma tezgahının çalışma
prensibi iç alma tezgahı ile uyuşmaktadır.

--------------------SAYFA 20--------------------
 4.İşlem Temiz Boy Kesme Tezgahı : Temiz boy kesme işleminde kaba boy kesmeden kalan 3 mm lik
fazlalık alınıyor ve ağızlar düzlenerek son şekil veriliyor. Silindir gömleği bitmiş boy ölçülerine
getiriliyor. Yatay torna tezgahında yapılan bu işlemde silindir gömleği puntalarla tezgaha tutturuluyor.
Temiz boy kesmede kalemliğe kesme kalemi ağız işlemleri içinse düzleme kalemi takılıyor. Temiz boy
kesme tezgahında kenarların keskinliği zımpara ve taş ile alınıyor.ayrıca ilk olarak silindir gömleğine
conta düzlüğü bu tezgahta sağlanıyor. Tezgah yatay düzlemde ileri geri ve sağa sola hareket ederek işlemi
tamamlamaktadır.

--------------------SAYFA 21--------------------

5.İşlem Kaba CNC (Tornalama) : Soyma tezgahının yüzeyde bıraktığı 4 mm lik kabayı alıp temiz
CNC ‘ ye hazırlamaktadır. Bu olayı Master Cam Latle programıyla hazırlanmış CNC 12’ li kater ile
yapılmaktadır. Kaba CNC tezgahında işlenen gömleklerin ölçü kontrolünde kumpas, mikrometre ve
komperatör kullanılmaktadır. Her 3-4 gömlekte bir flanş ve etek çapı ölçülmektedir. Eğer var ise tezgaha
ayar yapılmalıdır. Bu tezgah genel olarak arıza veriyor ve silindir gömleğine verilmesi istenilen şekil,
girilen ölçülere göre işleniyor. Ancak CNC tezgahlar hassas olduklarından dolayı silindir gömleğini pense
oturtmadan önce kuru bir bez ile temizlenmektedir. CNC tezgahlar temiz ve pürüzsüz çalışmaktadır.
Tezgahın iç alt tarafında bir talaş aktarma sistemi bulunmaktadır. Tezgahın altına düşen talaşlar seri ve
otomatik bir şekilde tezgahtan dışarı atılmaktadır. Bu tezgahta katere bağlı seramikler 20-25 gömlekte bir
değiştirilmektedir ve her değiştirmede operatör ölçüleribaştan ayarlanmaktadır. Katere kalem takılırken
dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Seramik ve elmas uçlarını takmadan önce kater fırça ile iyice
temizlenip sıçrayan talaşlardan arındırılmalıdır.

--------------------SAYFA 22--------------------
 Sulu çalışan silindir gömleklerinde AA’ bölgesinde ısıl işlem sonrası işlem yapılmamaktadır. Bu
yüzden kaba CNC’ de işlenen silindir gömlekleri çıkardıktan sonra AA’ bölgesinde değmeden tutulup
ölçülmektedir.
Ara İşlem Isıl işlem (tav) bölgesi : Kaba CNC’ den alınan silindir gömlekleri bir vinç yardımıyla
kaldırılıp ısıl işlem birimine sokulmakta ve yaklaşık 450-500 ۫C de tav edilmektedir.(gerilimi
gidermektedir) Kaba CNC tezgahında el değdiği veya su değdiği takdirde su ile çalışacak olan AA’
bölgesinde beyaz leke oluşturmaktadır. Isıl işlemden çıkan silindir gömlekleri soğumaya bırakılmaktadır.

--------------------SAYFA 23--------------------

6.İşlem Rektefiye (temiz iç torna) : Bu işlemde kaba iç almadan kalan 2 mm fazlalık alınıyor ve 0,1
mm honlama payı bırakılıyor. Rektefiye adı verilen bu işlemde büyük gömlekler yatay torna tezgahında,
orta ve küçük boylu gömlekler ise dik torna tezgahında işlenmektedir. Dik torna tezgahında flanş ve uç
kısmından malafalarla tezgaha tutturulur. Burada kater ucundaki kaleme gerekli ayarlamalar yapılır ve
ardından katerin ucundaki kalem bağlı kısım dönmeye başlar. Gömlek malafalarla sabitlenmiştir. Temiz
iç tornalama, gömleğin ucundan flanş kısmına doğru yapılır. Tornalama işlemi bittikten sonra kater ucu
dönerek gömlek içinden dışarıya doğru çıkarılır ve bu çıkarma işleminde de iç tornalama yapılır.

--------------------SAYFA 24--------------------

7.İşlem Temiz CNC : Rektefiyeden sonra bu tezgahta silindir gömleğinin dış kısmına son hali
verilmektedir. O yüzden bu kısımda hassasiyet çok önemlidir. Bu tezgahın kaba CNC’ den pek fazla farkı
yoktur. Tezgahta bor suyu da kullanılmaktadır. Ayrıca işlem iki pasoda bitirilmektedir. Kaba CNC’ den
kalan 4 mm lik fazlalık alınır ve 0,2 lik taşlama payı bırakılır.
İlk pasoda silidir gömleğinin sadece flanş kısmı yapılır. Bunun nedeni; silindir gömleğini
çevirdiğimizde pense tam eksenel oturması gerekmektedir. Aksi halde ovallik söz konusu olmaktadır.
Yine bu tezgahta temizlik işlemi çok önemlidir. Gömleğin içi ilk pasodan sonra iyice temizlenmelidir.
Ayrıca pensin üstü de kurulanmalıdır. İçeride talaş kalması gömlek ovallik gösterecektir. Ayar sisteminin
biraz daha hassas olmasının dışında kaba CNC ile aynıdır. Tezgahtan çıkan gömleklerin zaman
kaybetmeden gerekli ölçümleri yapılıp yağın içine konulmaktadır. Aksi halde çok kısa sürede pas
tutabilmektedir.

--------------------SAYFA 25--------------------
 8. İşlem Taşlama : Taşlama silindir gömleğinin dış yüzeyi için yapılan en son işlemdir. Silindir
gömleğinin istenilen hassasiyet ve yüzey kalitesinde olması için yapılmaktadır. Taşlamada kullanılan
soğutucu bor yağıdır. Kullanılan zımpara taşının ölçüsü 46, sertliği M (yumuşak), çapı 400 mm , kalınlığı
40 mm dir.

9. İşlem Honlama : Honlama deliklerin mikro incelikte işlenmelerinde kullanılan ana metottur.
Honlama silindir gömleğinin içine yapılan es son işlemedir. Kullanılan zımpara çubukları çoğunlukla 50-
80-120-180 numaralı çubuklardır. Çubuk numarası küçüldükçe, honlanan gömlek çapı ve boyu
büyümektedir. Ayrıca yağlama çubukları da mevcuttur. Bunun amacı piston hareketine uygun hale
getirmektir. Honun çevresel hızı 30-60 m/dk ve gidip gelme hızı 10-15 m/dk dır. Honlamada kullanılan
soğutucu gaz yağıdır. Bu gaz yağı üst taraftan püskürtüldüğü için üst taraf daha honlanmış olarak
ölçülcektir. Halbuki ölçü kaybının sebebi genleşmedir. Etek kısmı ise bunu tersi şeklinde olmaktadır.
İki adet helisel hareket yapan hon vardır. Bu honlardan birisi kaba birisi temiz hondur.

--------------------SAYFA 26--------------------

Tabla periodik olarak döndürülmektedir. Kaba honlama kısmında devir biraz daha düşüktür. Honun
zımpara çubukları gömlek iç yüzeyinden talaş kaldırarak bütün girinti ve çıkıntıları düzler ve istenilen
ölçü ve yüzey kalitesini sağlar. Bir önceki işlemeden kalan ovallik, koniklik, geometrik hatalar honlama
ile giderilir. Bu tezgah hidrolik motorlarla çalışmaktadır. Silindir gömleği tablaya konulmakta ve
malafayla sabitlenmektedir. Tezgahın kenarlarında kontrol paneli ölçü ve basınç göstergeleri
bulunmaktadır. Basınç kompresörün honlama sırasında bastığı soğuk havayla ilişkilidir.
Kompresör arızalandığında gömlek tamamen bozuk çıkmaktadır ve istenilen honlama ölçüsü iyi
ayarlanmalıdır.
Dökümhanede üretilen tüm gömlekler mekanik atölyelerinde bu 9 işlemden geçer. Bu 9 işlem sonrası
biten gömlekler kalite kontrol ünitesine gönderilirler.

--------------------SAYFA 27--------------------

TALAŞLI İMALATTA KULLANILAN YARDIMCI

EKİPMANLAR VE ÖLÇÜ ALETLERİ

1- Komperatör
2- Kumpas Ölçüm aletleri
3- Mikrometre
4- Seramik-Elmas uçlar Yardımcı ekipmanlar
5- Taret ve paletler
 6- Takım dolabı (anahtarlar, alyanlar, tornavidalar vs.)

1-) Komperatör : Talaş imalat ünitesindeki, iç alma, soyma, Kaba CNC , temiz CNC ye honlamaya
kadar olan tüm tezgahlarda kullanılmakta ve her tezgahtan istenilen ölçüye göre ayarlanmaktadır.
Komperatörler silindir gömleğinde ovallik olup olmadığını var ise ne kadar bir ovallik veya koniklik
olduğunu anlamamızı sağlamaktadır.

--------------------SAYFA 28--------------------

2-) Kumpaslar : Kullanılan tüm kumpaslar elektronik kumpastır. Silindir gömleklerinin boyu, flanş
ve etek çapları, conta çapları, kanal çapı vs. ölçüleri ölçmede kullanılmaktadır. Kumpaslar kendi
aralarında boyutlanmaktadır.
3-) Mikrometre : Bu ölçü cihazları 25 mm likten başlayıp 25’ er mm olarak büyümektedir.
Mikrometrede elektronik bir durum olmadığından bir ölçü okuma sistemi vardır. Yine bu ölçü aleti ile et
kalınlıkları, gövde, flanş ve etek çapları kolaylıkla ölçülebilir. Ancak mikrometre ile silindirik
malzemelerin çapını ölçerken mikrometreyi iyi merkezlemek gerekmektedir. Birçok mikrometrenini
ucunun düzgünlüğüne komperatör ile bakılır.
4-) Seramik ve Elmas uçları : Gömleklerin yüzeyine göre ve iç yapısına göre uçlar kullanılmaktadır.
İç alma, soyma, CNC tezgahlarında seramik uçlar kullanılmaktadır. Bu uçlar kendi içinde yaptığı açılara
göre sıralanmakta ve isim verilmektedir. Bir silindir gömleğinde conta yerini yapan uç farklıdır, kalem
yerini yapan uç farklıdır. Bir seramik 8 kez kullanılmaktadır.

Kater uçları daha da çeşitlidir. Bir kısmı kendinden vidalıdır. Karbürlü ucun özelliği seramiğe göre
daha sert olmasıdır. Bu uçların ömrü gömleğin sertliğine, iç yapısına ve tezgahın devrine bağlıdır.

--------------------SAYFA 29--------------------

5-) Paletler : Silindir gömleklerinin bir üniteden veya bir tezgahtan başka bir yere aktarılmasınında
kullanılırlar.
 6-) Takım dolabı : Mekanik üniteler ve diğer ünitelerde bulunmaktadır. Operatör kendi tezgahının
ayarını yaparken buradan yararlanmaktadır. Aylan anahtar, pense, tornavida vs. birçok takım
içermektedir. Kullanım yerleri ise şöyledir:
 Farklı gömlek işleneceği zaman tezgahın sökülmesi
 Bazı tezgahların seramik değişiminde
 Tezgahta çıkan arızalarda vs.

--------------------SAYFA 30--------------------
KALİTE KONTROL

Silsan A.Ş.’de ölçü kontrol çalışması çok yoğun bir şekilde yapılmaktadır. Her bölümde işlemini
tamamlayan veya ara işlemler sırasında ürünler kontrol edilmekte uygunsuz ürünler karantina bölgelerine
kaldırılmaktadır.
Ürünler dökülürken ilk olarak kimyasal kompozisyonun kontrolü yapılmaktadır. Bunun için önce
fırındaki eriyikten bir örnek alınmakta ve eksikler laboratuar ortamında belirlendikten sonra fırına şarj
edilip, kimyasal kompozisyon uygun hale getirilmektedir. Kullanılan indüksiyon ocaklarında kimyasal
kompozisyon çok hassas bir şekilde kontrol edilebilmektedir.

Ürünler dökümhanede döküldükten ve temizlendikten sonra, işlenecekleri mekanik atölyeye

gönderilmektedirler. Burada çeşitli şekillerde işlenen ürünlerin her işlemden sonra istenen ölçüde olup
olmadıkları kompretör ve mikrometreler yardımı ile kontrol edilmektedir, ayrıca işleyeceği iş parçasını
eline alan her işçi işlemeden önce ve sonra parçayı göz muayenesinden geçirerek çatlak kırık yada yüzey
bozukluklarını kabaca da olsa kontrol etmektedir.

--------------------SAYFA 31--------------------
Bu işlem sonrası ölçümlerin dışında Mekanik III atölyesinde rektefiye işleminden sonra ovallik,
koniklik ve iç çap kontrolleri ayrıca yapılmakta ve daha sonra CNC tezgahlarında çok hassas işlenip son
işlem olan taşlamaya gönderilmektedirler. Taşlama işlemleri son işlemler olmaları dolayısıyla çok hassas
bir şekilde ve her parçanın kontrolü yine mikrometre ile yapılarak bitirilmektedir.

Mekanik atölyelerden çıkan bitmiş ürünler daha sonra ölçü kontrol ünitesine gönderilmekte ve
burada ölçü kontrol olarak adlandırılan kontrollerden geçmektedir. Ölçü kontrol bölümünde yapılan
kontroller ebat ve göz kontrolleridir. Burada yapılan işlemler sırası ile;
 Kumpas ve mikrometre ile biten ürünlerin çapları, kalınlıkları, flanş yükseklikleri, flanş eti
kalınlıkları kontrol edilir.
  Kompretörler ile iç ve dış çaplar falnş çapı, kanal derinlikleri çok dikkatli bir şekilde kontrol
edilir.
 Bu işlemlerden sonra ürünler teker teker göz muayenesinden geçirilirler ve çukurluklar, çatlak
ve geometrik bozukluklar kontrol edilir.
 Hasarlı bulunan gömlekler dökümhaneye geri gönderilir ve eritilir.

--------------------SAYFA 32--------------------
 Sağlam bulunan gömlekler, önce gaz yağıyla yıkanır daha sonra korozyonu önlemek
amacı ile koruyucu yağ ile yağlanır. Yağlanan gömlekler 40-45 dakika bekletildikten sonra
ambara gönderilir.

--------------------SAYFA 33--------------------
 ÜRÜNLER VE HİZMETLER

Silsan A.Ş. ‘nin ürettiği ürünler genel olarak motor elemanları olarak adlandırılmaktadır. Fakat
asıl ağırlıklı olarak üretilen ve üzerinde uzmanlaşılan ürünler silindir gömlekleridir. Çeşitli boylarda ve
çeşitli tiplerde silindir gömlekleri üretilebilmektedir.

Üretilen gömlekleri boylarına göre inceleyecek olursak, firma arabalara uygun boyutta, trenlerde
kullanılmak üzere tren motorları için ve özel ihalelere girerek gemi gömlekleri üretimini
gerçekleştirmektedir. O ana kadar üretilmemiş olsa bile gelen siparişlere uygun boyutta kalıplar seçilip,
teknik resim doğrultusunda üretim yapılabilmekte, ürün esnekliği sağlanmaktadır. Sonuç olarak en
küçüğünden en büyüğüne her türlü silindir gömleğinin üretimi gerçekleştirilebilmektedir.

Ayrıca Silsan A.Ş.’de sulu ve kuru olmak üzere iki tip gömlek üretilebilmektedir. Kuru gömlekler
motor bloğuna çakılarak monte edilmektedir. Bu motorlarda,soğutma suyu gömleğe temas etmemektedir.
Soğutma pabuçları vasıtası ile motor soğutulur. Sulu gömleklerde ise silindir gömleğinin dış yüzeyindeki
lastikler arasında dolaşan su, gömleğe temas ederek motoru soğutur. İşlenişleri birbirine çok yakın
olmasına rağmen, üretim sırasında bazı temel farklılıklar göze çarpmaktadır.

--------------------SAYFA 34--------------------

Silsan A.Ş. ‘de ürünlerin dağıtımı müşteriye bağlı olarak çeşitli şekillerde gerçekleşmektedir.
Ürünün taşıması genelde müşteriye ait olduğundan müşterinin tercihine bağlıdır fakat genelde müşteriler
özel olarak gönderdikleri tırlarla siparişlerini alırlar. Yurtdışı siparişlerinde ise siparişler tırlar ile Mersin
Limanına gönderilir. Oradan gemi ile gideceği ülkeye nakledilir.

Silsan A.Ş.’de satış sonrası hizmet söz konusu değildir, çünkü üretilen gömlekler uygun araca
monte edildikten sonra aracı üreten firma (Silsan A.Ş.’nin müşterisi) satış sonrası hizmeti ürettiği araç için
yapar.

--------------------SAYFA 35--------------------

İŞ SAĞLIĞI, İŞÇİ GÜVENLİĞİ VE ÇEVRE KİRLİLİĞİ

Dökümhane
Üretimin kalbi ve başlangıcı olan dökümhane en tehlikeli ve pis bölgesidir. Dökümhanede bir tane
baca bulunmaktadır. Ancak 3 adet ocak vardır baca yetmemektedir. Zehirli gazı dışarı atma işlemi daha
ayrıntılı olmalıdır. Dökümhanenin çatısı balık sırtı şeklindedir, gaz çıkışı oralardan sağlanmakta ancak
 arıtımı yapılmamaktadır. Fabrikada birçok koruyucu önlem alınmıştır, ancak çalışanlar tarafından tam
olarak uygulanmamaktadır.
Döküm atölyesinde bu talimatlara tamamen uyulması durumda bile işçi sağlığı tam anlamıyla
korunamamaktadır. Silsan A.Ş’ de bu konuda birçok tedbir alınmıştır ancak yeterli olmamıştır.
Dökümhanede meydana gelmiş birçok kazanın sebebi dikkatsizlikten kaynaklı imalat hatalarından
kaynaklanmaktadır.

--------------------SAYFA 36--------------------

Talaşlı imalat üniteleri

Çalışanlara çelik uçlu ayakkabı, kulak tıkacı, iş eldiveni, koruyucu gözlük verilmektedir. Bazı
tezgâhlarda çıkan gömlekler talaş kaldırma operasyonundan dolayı el yakacak kadar sıcak olmaktadır.
Tezgâhlar fırlattıkları için gözlük kullanılmalıdır. Mekanik atölyesinin çok tozlu ve havalandırma
problemi olduğu için ayrıca çalışanların sağlığı olumsuz yönde etkilenmektedir.
Silsan A.Ş bünyesinde birde sağlık odası bulunmaktadır. İlk müdahale burada yapılmaktadır.
Talaşlı imalat atölyelerinde tezgahların dış taraflarında sarı çizgiler bulunmaktadır. Bunlar güvenli
kısımları teşkil etmektedir. Vinçler çalışırken dikkat edilmeli ve yük altında durulmamalıdır. Her tezgahın
belli kısımlarında yangın tüpleri bulunmaktadır.
Fabrikanın yemekhanesinde hijyene önem verilmektedir. Ayrıca her öğünde yoğurt ve ürünleri
çıkmaktadır. Bunun nedeni zehirlenmelerin önüne geçmektir.

--------------------SAYFA 37--------------------