Yaplan Uygulama: Eitim Tarih: 11.06.

2012
Uygulamann Yapld Birim: TAI nsan Kaynaklar Bakanl Eitim Merkezi

2. Grup zorunlu staj kapsamnda TUSA-Trk Havaclk ve Uzay Sanayii Anonim
irketinin Ankarann Kazan ilesinde yer alan Aknc Tesislerinde KO-OP stajyeri olarak
bulunuldu.
Gnn ilk 3 saatlik blmnde TUSA hakknda bilgi verildi. 1984 ylnda
kurulduunda yabanc ortaklar(%42 Lockheed Martin of Turkey, %7 General Electric
International) olan irket 2005 ylnda tamamen millileip aadaki sermaye yapsna
erimitir.

TAInin ayrca Tusa Motor Sanayii Anonim irketi(TEI)nde %50.52, Turkish Cabin
Interior(TCI)da %49, Savunma Teknolojileri ve Ticaret Anonim irketi(STM A..)nde
%34, Airbus Militaryde %5.6, Hamitabat Elektrik retim ve Ticaret Anonim
irketi(HEA)nde %1.66, Elektronik Sistemler Destek Sanayi ve Ticaret Anonim
irketi(ESDA)nde %1 ve Hava Elektronik Sanayi ve Ticaret Anonim
irketi(HAVELSAN)nde %0.5 itiraki vardr.
irkete ait uak grubu F-16 iin montaj; T-38, C-130E/B, B787-700, CN-235 ve ATR-
72 iin modernizasyon programlarna sahip olup ayrca Trk Balang ve Temel Eitim
Ua(HRKU) ile Jet Eitim Ua ve Muharip Kavramsal Tasarm Projesi almalarn
srdrmektedir. irkete ait yapsal grup A400M, JSF/F-35, A350, A320/21, Bombardier C
Serisi, B 787, Agusta Westland(AW)139, Sikorsky UH-60/MH-60, Eurocopter AS-532 ve
B737/777 projelerine para retimi salamaktadr. irket ayrca Uzay Sistemleri,
Helikopterler ve nsansz Hava Aralar zerinde almaktadr. Helikopter grubu T129 Atak
Helikopteri, HA sistemlerinde ise ANKAdan bahsedilebilir.
Aada staj hakknda bilgiler yer almaktadr.
Staj Tarihleri: 11 Haziran-17 Austos 2012
Mesai Saatleri: 07.45-17.30
Mola Zamanlar: 10.00-10.15, 12.15-13.15 ve 15.00-15.15
Hizmet Bedeli: Net Asgari cret
le arasndan sonraki 3 saatte i gvenlii ve bilgi gvenlii konular hakknda
seminerler dzenlenmitir. Buna gre ii gvenliinin ncelikli olduu ve gerekli tedbirlerin
alnmasnn ihmal edilmemesi gerektii belirtilmitir. Ayrca lkemiz savunma sanayiinin
nemli kurulularndan TAIde bilgi gvenliinin neminden bahsedilmitir. irkette izinsiz
grntleme yapmak, darya bilgi kartmak yasaktr.
Yaplan Uygulama: Lay-Up (Serim) Tarih: 12.06.2012
Uygulamann Yapld Birim: Kompozit ve Metal Yaptrma Tesisi Temiz Odas

Stajyerin alaca departman Kompozit malat olarak belirlenmitir. lgili 220
numaral CAMB (Composite and Metal Bonding) binas TAI Aknc Tesislerinde
bulunmaktadr. Bu birimdeki ilk gnde, lay-up (serme) uygulamas yaplmtr. Temiz odada
yaplan bu uygulama iin eldiven taklmas, nlk ve galo giyilmesi zorunludur. Bunun
sebebi, yksek toz orannn kompozit imalatnda kaliteyi drecei kaygsdr. Ayrca karbon
epoksi gibi kompozitlerle direkt temas salk asndan da uygun grlmemektedir.
Serim aamasnda ply cutterdan gelen paralar malat Birimince hazrlanan
ynergeye gre dizilir. Bu dizimin gerekletii paraya tool denir. Toollar ile parann
kendisi dii ve erkek olarak dnlebilir. Boeing 787nin elevatrne ait sparlar iin
tasarlanan toollar ana yklenici firmann istei zerine talyadan hazr olarak getirilmitir;
ancak Kompozit ve Metal Yaptrma Tesisinde de tool retme ve tamir imknlar
bulunmaktadr.
Ka kat serilecei tasarmn sahibi firma tarafndan gerekli gerilme hesaplar yaplarak
tespit edilmi, ply cutterda kesilmi, teknisyenler tarafndan serilmektedir. Yerleimin
yaplaca noktalar kimi zaman manuel olarak yaplan lmlerle saptanrken, kimi zaman da
tool etrafna yerletirilen konum alglayclardan ald bilgilere gre plylarn serilecei
konumlara lazer yanstmaktadr.
Hava boluu kalmamas nemli bir noktadr. Yardmc olarak spatula kullanlabilir.
Lay-upn nceden belirlenmi baz aamalarnda ayrca sktrma (compaction) ilemi
uygulanmaktadr. Buna gre, hava almayacak ekilde kapatlan paraya zerindeki
naylonda(vacuum bag) delik alarak vakum dzenei yerletirilir. Baz aamalarnda bu
vakum noktalarnda basn lm de yaplr. Burada llen back pressuredur. Tm
plylarn serilmesinden sonra final vakum ok daha sk ve zenli ekilde yaplr. Bu
aamada toolun boyutlarna gre 1 ya da daha fazla termokupl dzenee yerletirilerek kr
iin hazr hale getirilir.

Yaplan Uygulama: Kompozit Malzeme Hakknda Bilgilendirme I Tarih: 13.06.2012
Uygulamann Yapld Birim: Kompozit ve Metal Yaptrma Tesisi Temiz Odas

Kompozit teknolojisinde yine dayanm ihtiyacn karlayacak; ancak daha hafif
paralarn imal edilmesi amalanmaktadr. Buna gre her parann zerine gelecek yk
zerine hesaplamalar yaplr ve tasarmlar dzenlenir. Bu noktada yklerin yn de nem arz
etmektedir.
Yklerin yn gz nnde bulundurularak kompoziti meydana getiren fiberlerin, bu
fiberler gzle grlebilen iplikikler olarak dnlebilir, yn tayin edilir. Her katta bu yn
farkl olabilir. Ayrca fiberlerin rlme biimleri de ihtiyaca gre farkllk gsterir.
Fiber(elyaf) dokuma trleri aada gsterilmitir.

Ayrca tek ynde yksek mukavemet salayan UD(Uni-Directional) kompozitler de
bulunmaktadr.


TAI kompozit malzemeyi Amerikan Hexcel ve Cytec firmalarndan hazr almaktadr.