A’ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Η πρώτη κλίση στα αρχαία ελληνικά περιλαμβάνει ονόματα αρσενικά και

θηλυκά. Δεν περιλαμβάνει ουδέτερα

Στα αρσενικά ανήκουν όσα λήγουν σε:

1. -ης, π.χ. στρατιώτης και σε
2. -ας, π.χ. λοχίας
Στα θηλυκά ανήκουν όσα λήγουν σε:
1. -η, π.χ. ψυχή, μουσική και σε
2. -α, π.χ. ὥρα, γλῶσσα
Κάποια από τα θηλυκά σε -α 
1. σχηματίζουν τη γενική σε -ας, π.χ. ὥρα, ὥρας και άλλα
2. σχηματίζουν τη γενική σε -ης, π.χ. γλῶσσα, γλώσσης.
 
Παρατηρήσεις:
• Το -α στην κατάληξη -α είναι άλλοτε μακρόχρονο και άλλοτε βραχύχρονο·
• Το -α στην κατάληξη -ας  σε οποιαδήποτε πτώση είναι πάντοτε μακρόχρονο,
π.χ. τῆς χώρᾱς, τὰς χώρᾱς, τάς γλώσσᾱς
• Η γενική του πληθυντικού τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη,
π.χ. τῶν χωρῶν
 
Πίνακας ουσιαστικών α' κλίσης

-ης πολίτης
αρσενικά σε:
-ας λοχίας

-η ψυχή,

-α ὥρα,
θηλυκά σε: -ας ὥρας

-α γλῶσσα,
-ης γλώσσης
 
 
Οι καταλήξεις των ουσιαστικών της α' κλίσης
Στον πληθυντικό αριθμό τα αρσενικά και τα θηλυκά έχουν τις ίδιες καταλήξεις

Ενικός Αριθμός

  αρσενικά θηλυκά

  σε -ας σε -ης σε -α σε -η

ον. -ας -ης -α -η

γεν. -ου -ου -ας ή -ης -ης
δοτ. -ᾳ -ῃ -ᾳ ή -ῃ -ῃ
αιτ. -αν -ην -αν -ην
κλ. -α -α ή - -α -η
η

Πληθυντικός Αριθμός

ον. -αι
γεν. -ῶν
δοτ. -αις
αιτ. -ας
κλ. -αι

Αρσενικά σε -ας και σε -ης

  σε -ας σε -ης σε -ης σε -ης

(οξύτονα*) (παροξύτονα*)

ὁ νεανί-ας ποιητ-ής στρατιώτ-ης εὐπατρίδ-ης

τοῦ νεανί-ου ποιητ-οῦ στρατιώτ-ου εὐπατρίδ-ου
τῷ νεανί-ᾳ ποιητ-ῇ στρατιώτ-ῃ εὐπατρίδ-ῃ
τὸν νεανί-αν ποιητ-ήν στρατιώτ-ην εὐπατρίδ-ην
ὦ νεανί-α ποιητ-ά στρατιῶτ-α εὐπατρίδ-η

οἱ νεανί-αι ποιητ-αί στρατιῶτ-αι εὐπατρίδ-αι

τῶν νεανι-ῶν ποιητ-ῶν στρατιωτ-ῶν εὐπατριδ-ῶν
τοῖς νεανί-αις ποιητ-αῖς στρατιώτ-αις εὐπατρίδ-αις
 τοὺς νεανί-ας ποιητ-άς στρατιώτ-ας εὐπατρίδ-ας
ὦ νεανί-αι ποιητ-αί στρατιῶτ-αι εὐπατρίδ-αι

* οξύτονα  τα ουσιαστικά που τονίζονται στην λήγουσα

*παροξύτονα  τα ουσιαστικά που τονίζονται στην παραλήγουσα 

Τα ουσιαστικά που σχηματίζουν την κλητική του ενικού σε -α είναι τα εξής:

τα εθνικά: ὦ Πέρσα, ὦ Σκύθα
όσα λήγουν σε -της, π.χ. ὦ ποιητά
τα σύνθετα με β' συνθετικό ρήμα, π.χ. ὦ γυμνασιάρχα, ὦ παιδοτρίβα, ὦ
βιβλιοπῶλα

Θηλυκά σε -α (γενική -ας)

 

ἡ στρατι-ά πολιτεί-α ἀλήθει-α ὥρ-α σφαῖρ-α

τῆς στρατι-ᾶς πολιτεί-ας ἀληθεί-ας ὥρ-ας σφαίρ-ας
τῇ στρατι-ᾷ πολιτεί-ᾳ ἀληθεί-ᾳ ὥρ-ᾳ σφαίρ-ᾳ
τὴν στρατι-άν πολιτεί-αν ἀλήθει-αν ὥρ-αν σφαῖρ-αν
ὦ στρατι-ά πολιτεί-α ἀλήθει-α ὥρ-α σφαῖρ-α

αἱ στρατι-αί πολιτεῖ-αι ἀλήθει-αι ὧρ-αι σφαῖρ-αι

τῶν στρατι-ῶν πολιτει-ῶν ἀληθει-ῶν ὡρ-ῶν σφαιρ-ῶν
ταῖς στρατι-αῖς πολιτεί-αις ἀληθεί-αις ὥρ-αις σφαίρ-αις
τὰς στρατι-άς πολιτεί-ας ἀληθεί-ας ὥρ-ας σφαίρ-ας
ὦ στρατι-αί πολιτεῖ-αι ἀλήθει-αι ὧρ-αι σφαῖρ-αι

Στα παραπάνω ουσιαστικά σε –α η γενική του ενικού σχηματίζεται σε -ας.

● Αυτό γίνεται, όταν στην ονομαστική πριν από το -α υπάρχει φωνήεν (στρατιά,
πολιτεία) ή ρ (ὥρα).
● Το α αυτό είναι μακρόχρονο και λέγεται καθαρό.
Εξαιρέσεις:
Το καθαρό -α δεν είναι μακρόχρονο αλλά βραχύχρονο.
• Όταν η λέξη τονίζεται στην προπαραλήγουσα π.χ. ἡ ἀλήθεια, ἡ εὐσέβεια
• Στα ονόματα: γραῖα, μαῖα, μυῖα,
• Στα ονόματα: μοῖρα, πεῖρα, πρῶρα, σφαῖρα, σφῦρα
Η εξαίρεση αυτή αφορά μόνο τον τονισμό.

Σημείωση:
Στην αιτιατική και κλητική του ενικού το -α είναι μακρόχρονο ή βραχύχρονο,
όπως στην ονομαστική του ενικού, π.χ. ἡ ὥρα, τήν ὥραν, ὦ ὥρα, ἡ σφαῖρα, τήν
σφαῖραν, ὦ σφαῖρα, ἡ γλῶσσα,  τήν γλῶσσαν ὦ γλῶσσα

Θηλυκά σε -α (γενική -ης)

ἡ γλῶσσ-α τράπεζ-α
τῆς γλώσσ-ης τραπέζ-ης
τῇ γλώσσ-ῃ τραπέζ-ῃ
τὴν γλῶσσ-αν τράπεζ-αν
ὦ γλῶσσ-α τράπεζ-α

αἱ γλῶσσ-αι τράπεζ-αι
τῶν γλωσσ-ῶν τραπεζ-ῶν
ταῖ γλώσσ-αις τραπέζ-αις
ς γλώσσ-ας τραπέζ-ας
τὰς γλῶσσ-αι τράπεζ-αι
ὦ

Στα παραπάνω ουσιαστικά η γενική του ενικού σχηματίζεται σε -ης.

● Αυτό γίνεται, όταν στην ονομαστική πριν από το -α υπάρχει σύμφωνο, εκτός
από το ρ.
● Το α αυτό είναι βραχύχρονο και λέγεται μη καθαρό.
Εξήγηση για τον τονισμό του ουσ. ἡ γλῶσσα:
Το -ω είναι μακρόχρονο, ενώ το -α είναι σε κάθε πτώση:

● γλῶσσ-α (το -α είναι βραχύχρονο, μη καθαρό -α, άρα ΜΒ, περισπωμένη)

● γλώσσ-ης (το -η είναι μακρόχρονο, άρα ΜΜ, οξεία)
● γλώσσ-ῃ (το -η είναι μακρόχρονο, άρα ΜΜ, οξεία)
● γλῶσσ-αν (το -α είναι μη καθαρό -α, επειδή και στην ονομαστική είναι μη
καθαρό, άρα ΜΒ, περισπωμένη)
● γλῶσσ-α (το -α είναι μη καθαρό -α, επειδή και στην ονομαστική είναι μη
καθαρό), άρα ΜΒ, περισπωμένη
● γλῶσσ-αι (το -αι ως δίφθογγος στο τέλος λέξης είναι βραχύχρονο, άρα ΜΒ,
περισπωμένη)
● γλωσσ-ῶν (η μακροκατάληκτη γενική, όταν τονίζεται στη λήγουσα, παίρνει
περισπωμένη)
● γλώσσ-αις (το -αι ως δίφθογγος είναι μαχρόχρονο, άρα ΜΜ, οξεία)
● γλώσσ-ας (το -ας πάντοτε μαχρόχρονο στην α' κλίση, άρα ΜΜ, οξεία)
● γλῶσσ-αι (το -αι στο τέλος λέξης είναι βραχύχρονο, άρα ΜΒ, περισπωμένη)

Θηλυκά σε -η (γενική -ης)

ἡ ψυχ-ή κώμ-η
τῆς ψυχ-ῆς κώμ-ης
τῇ ψυχ-ῇ κώμ-ῃ
τὴν ψυχ-ήν κώμ-ην
ὦ ψυχ-ή κώμ-η

αἱ ψυχ-αί κῶμ-αι
τῶν ψυχ-ῶν κωμ-ῶν
ταῖ ψυχ-αῖς κώμ-αις
ς ψυχ-άς κώμ-ας
τὰς ψυχ-αί κῶμ-αι
ὦ