15 Δεκεμβρίου 1923-27 Φεβρουαρίου 2020

2017

Έχω στη βιβλιοθήκη μου πολλά βιβλία της Άλκης Ζέη, γιατί είναι
η αγαπημένη μου συγγραφέας. Αυτές τις μέρες που υπάρχει
στη ζωή μας η απειλή του κορονοϊού, σκεφτόμαστε λίγο
περισσότερο τους παππούδες και τις γιαγιάδες. Ο κύριος Ηλίας
μας ζήτησε να κάνουμε μία αριθμογραμμή με τη ζωή του
παππού μας. Έτσι θεώρησα ότι ο τίτλος του βιβλίου «Πόσο θα
ζήσεις ακόμα, γιαγιά;» είναι επίκαιρος.
Η πολυγραφότατη Άλκη Ζέη σε αυτό το βιβλίο της
διηγείται πολλές και ενδιαφέρουσες ιστορίες από τη
ζωή της. Δεν μπορώ να φανταστώ πόσες άλλες έχει
διηγηθεί στα εγγόνια της… Και τα ζηλεύω λίγο…
«Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά;»
Αυτήν την ερώτηση συνήθιζαν να κάνουν στην αγαπημένη τους
γιαγιά, Άλκη Ζέη, όταν ήταν μικροί, η Άννα και ο Αντουάν.
«Δέκα χρόνια είστε ευχαριστημένα;» απαντούσε εκείνη. Η
εγγονή της επέμενε στα 15 και τελικά συμβιβαζόντουσαν στα
13.
«Κοιτάζω την εφημερίδα. Δευτέρα 7 Αυγούστου 2017.
Τρομάζω. Πώς έφτασα ως εδώ. Είχα υποσχεθεί στα παιδιά
δεκατρία χρόνια. Αν και μου φαινόταν πάρα πολλά…τότε.
Ποιος μου χάρισε γενναιόδωρα άλλα τέσσερα χρόνια ζωής κι
ίσως απομένουν και κάποια ρέστα;…
Τώρα πια τα εγγόνια μου είναι μεγάλα. Δεν ρωτάνε «Πόσο θα
ζήσεις ακόμα, γιαγιά;». Μόνο κάνουν σχέδια τι θα κάνουμε του
χρόνου στην πανσέληνο. Αν μου φαινόταν πολλά τα δεκατρία
χρόνια, ο ένας χρόνος μοιάζει ακόμα πιο μακρινός. Δεν λέω
τίποτα τους αγκαλιάζω και τους δυο και χαίρομαι την στιγμή
από εδώ και πέρα οι στιγμές μετράνε!»
Η Άλκη Ζέη με την αδερφή της Λενούλα πέρασαν τα παιδικά
τους χρόνια στη Σάμο με τον παππού τους, από την πλευρά της
μητέρας τους, μακριά από τους γονείς τους και την Αθήνα. Την
γιαγιά της δεν την γνώρισε, γιατί είχε πεθάνει πολύ πριν
γεννηθεί αυτή.
Αυτός ο παππούς λοιπόν είχε οκτώ κόρες κι ένα γιό. Πολλές
φορές μαζεύονταν όλοι μαζί, ο παππούς , οι κόρες του με τις
δικές τους οικογένειες, μεγάλοι και μικρότεροι θείοι και πολλά
ξαδέρφια και περνούσαν όμορφα. Οι περισσότεροι είχαν
αρχαία ονόματα- Αντιγόνη, Ισμήνη, Μελπομένη, Αμφιτρίτη,
Πυθαγόρας, Αλκιβιάδης, Μιλτιάδης, Λαομέδων, Πλάτων.
«Λίγο πολύ η αδερφή μου κι εγώ πιστεύαμε πως ήτανε αρχαίοι
Έλληνες. Ο μόνος που δεν είχε αρχαίο όνομα ήταν ο παππούς
μας, αλλά λογιζόταν για εμάς τα παιδιά ο πιο αρχαίος από
όλους».
Όταν πλέον σε ηλικία 14 ετών αναγκάστηκε να αποχωριστεί
από τον παππού της και να ζήσει με τους γονείς της στην
Αθήνα στεναχωρήθηκε πολύ. Πάντα θεωρούσε τον εαυτό της
μια Σαμιώτισσα και θυμόταν το Μαλαγάρι ως ένα ονειρεμένο Η Άλκη κι η αδερφή της Λενούλα στη
μέρος. Σάμο
Από αυτά της τα χρόνια εμπνεύστηκε το πρώτο της βιβλίο «Το
καπλάνι της βιτρίνας».
Τον παππού τους, Γιώργο τον αγαπούσαν πολύ. Δεν ήθελαν όμως καθόλου την γιαγιά τους, Ελένη, τη μητέρα του πατέρα τους που ζούσε στην
Κρήτη.
«Συγκεκριμένα στην αδερφή μου και σε μένα δεν άρεσε καθόλου αυτό το ταξίδι στην Κρήτη, γιατί δεν είχε κανέναν άλλο σκοπό από το να
επισκεφτόμαστε κάθε μέρα για ένα τέταρτο, που μας φαινόταν ατελείωτο, τη γιαγιά Ελένη την μητέρα του πατέρα μας. Κατά της έντεκα και μισή
έλεγε ο μπαμπάς:
-Πηγαίνετε να χαιρετήσετε την γιαγιά σας. Μην μείνετε πολύ και την κουράσετε.
Λες και εμείς θέλαμε να μείνουμε παραπάνω, ή εκείνη ήθελε να μας κρατήσει… Η αδερφή μου και εγώ δεν είχαμε πολλά πολλά μαζί της. Δε τη
θυμάμαι να μας έχει φιλήσει ποτέ, ούτε βέβαια και εμείς της φιλούσαμε το χέρι, όπως τα άλλα μας ξαδέλφια. Η αλήθεια είναι πως είχε
καταλάβει την διάθεση μας και δεν μας το πρότεινε.
Θυμόμασταν το περσινό καλοκαίρι και με φρίκη σκεφτόμασταν πως και το φετινό θα είναι ολόιδιο, όπως άλλωστε και το προπέρσινο.
-Πλησιάστε, έλεγε η γιαγιά χωρίς να πει ποτέ καθήστε. Πώς πήγες στα μαθήματα, Ελένη; ρώταγε.
Την πρώτη φορά που ρώτησε, γύρισα να δω μήπως μπήκε καμιά Ελένη στο δωμάτιο. Γρήγορα όμως κατάλαβα πως απευθυνότανε στην αδελφή
μου που ήτανε γνωστή στο… πανελλήνιο ως Λενούλα κι ακόμα και η διευθύντρια του σχολείου μας, που σιχαινόταν τα υποκοριστικά, την φώναζε
έτσι.
-Κααααλά απαντούσε η… Ελένη.
- Καλά ή άριστα;
-Άριστα.
-Κι εσύ μικρή;
Ποτέ δεν με φώναζε με το όνομα μου.
-Καλά, απαντούσα ξερά ξερά, αποκλείοντας το «άριστα». Δεν με ρωτούσε όμως τίποτα άλλο.
-Να ακούτε τον μπαμπά σας, συνέχιζε. Την μαμά ούτε που την ανέφερε.
 Δεν έχει σημασία αν ένας παππούς ή μια γιαγιά έχει γνωρίσει μεγάλες
προσωπικότητες ή αν έχει ταξιδέψει πολύ. Σημασία έχει να μην
παραιτείται από την ζωή μέχρι τα βαθιά γεράματα, να αγαπάει τα
παιδιά και να θέλει να μοιράζεται ώρες και εμπειρίες με τα εγγόνια.
Να μοιράζονται ωραίες στιγμές μαζί…
Πιστεύω ότι αυτό που έκανε την Άλκη Ζέη αγαπητή και σημαντική στα
εγγόνια της δεν ήταν η σημαντική ζωή που έζησε, αλλά η αγάπη της και
η θετική διάθεσή της προς αυτά! Και σε εμάς τα υπόλοιπα παιδιά.
Μέχρι τα βαθιά γεράματα επισκέπτονταν σχολεία σε όλη την Ελλάδα
και το εξωτερικό για να μιλήσει με τα παιδιά.
Η Άλκη με τα εγγόνια της

Έχω παίξει πολύ με τα εγγόνια μου .

Κυρίως ήθελαν να τους λέω ιστορίες.
Και τους έχω διηγηθεί τόσες πολλές
που αν γίνονταν σήριαλ θα ξεπέρναγαν
τη «Λάμψη».
Η Άλκη Ζέη έζησε πολλά ιστορικά γεγονότα. Τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, δύο εμφυλίους, δύο δικτατορίες, δύο προσφυγές, δύο
εξορίες, την οικονομική κρίση με το ΔΝΤ. Αυτά που έζησε την επηρέασαν ως προσωπικότητα αλλά κι ως συγγραφέα. Το 1945
παντρεύεται τον θεατρικό συγγραφέα, μεταφραστή και σκηνοθέτη Γιώργο Σεβαστίκογλου. Έζησαν αγαπημένοι μέχρι να τους
χωρίσει ο θάνατος το 1991. Απέκτησαν δύο παιδιά , την Ειρήνη και τον Πέτρο.
Στη συγγραφή επηρεάστηκε από τον Τσέχωφ και τον Αντρέα
Φραγκιά. Ξεκίνησε να γράφει από τα σχολικά της χρόνια
κουκλοθέατρο, τις «Κλαψωδίες». Έτσι, συνδύασε και τις δύο
αγάπες της: το θέατρο και τη συγγραφή. Ύστερα από αρκετές
απόπειρες που έκανε στην ηθοποιία, την κέρδισε η συγγραφή.
Άλλωστε πάντα ο σύζυγός της, την παρότρυνε να γράψει.

Οικογενειακή φωτογραφία Οδησσός 1962

«Αν διάλεξα να γράψω για παιδιά είναι γιατί θέλησα να

αποτυπώσω όσα σημαντικά έζησε η γενιά μου, που φοβάμαι
μην ξεχαστούν όταν θα έχουμε φύγει εμείς.»
Το 1962 στο κουζινάκι του σπιτιού τους στη Μόσχα γράφει το πρώτο της διήγημα «Ένα σταμνί στο παράθυρο». Η συγκίνησή
της όταν το είδε να δημοσιεύεται στο περιοδικό «Επιθεώρηση» ήταν πολύ μεγάλη. Από τότε δημοσιεύτηκαν κι άλλα
διηγήματά , ώσπου το 1963 δημοσιεύεται το πρώτο της μυθιστόρημα «Το καπλάνι της βιτρίνας» από τις εκδόσεις Θεμέλιο.

Το 1971 στο κουζινάκι τους στο Παρίσι γράφει το «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου»,«Κοντά στις ράγες», «Η Μωβ
Ομπρέλα», το μισό «Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα»..
Ύστερα από χρόνια θέλησε να επισκεφτεί αυτά τα δύο κουζινάκια. Κατάφερε να δει μόνο το κουζινάκι στο Παρίσι κι αυτό
ανακαινισμένο. Δυστυχώς το κουζινάκι στη Μόσχα δεν κατάφερε να το δει, γιατί δεν της το επέτρεψαν οι σημερινοί του
ιδιοκτήτες. Κρίμα….
Ακολούθησαν πολλά άλλα μυθιστορήματα για παιδιά και μόνο ένα για μεγάλους.
«Πολλοί νομίζουν ότι είναι πολύ εύκολο να
γράψεις για παιδιά, και γράφουν πολλοί, αλλά
είναι δύσκολο όταν προσπαθείς εσύ σαν μεγάλος
να πεις πράγματα που θα έλεγε ένα παιδί. Θεωρώ
ότι είναι σωστό ένα βιβλίο, όταν το γράφεις και ο Ειρήνη
Πέτρος
μικρός, ο ήρωας του είναι δέκα χρονών, πρέπει να
γίνεσαι εσύ αυτός ο ήρωας».

«Πίσω από τους ήρωες μου βρίσκονται αληθινά

παιδιά»

Η Άλκη με τα παιδιά της

Ή Άλκη με την οικογένειά της – 1967,

αυτοεξόριστοι στο Παρίσι
 Η πολυτάραχη ζωή της Άλκης Ζέη μέσα από φωτογραφίες.

Φαλαγγίτισες 1936 Η Άλκη με το χέρι ψηλά

Βενετία 1953
14 χρονών
 Η πολυτάραχη ζωή της Άλκης Ζέη μέσα από φωτογραφίες.

Η Άλκη με τον Γ. Σεβαστίκογλου Μόσ

Η Άλκη στη Ρώμη το 1953 Τασκένδη 1956

Χίος Εξορία 1948 με την
1976 Με τον Γ.Ρίτσο
Κ. Ντιριντάουα

1989 η Άλκη με τον Μάριο Πλωρίτη

Παρίσι 1970

«Η φιλία είναι πάρα πολύ σημαντική.
Αν τα έχω βγάλει πέρα στην ζωή μου
στα διάφορα μέρη που πήγα αναγκαστικά,
με έσωσε το ότι ήμουν μαζί με φίλους.
Είναι το κυριότερο για μένα.
Και φροντίζω να τους διατηρώ.»
Η Άλκη γνώρισε και συναναστράφηκε πολλές σημαντικές
προσωπικότητες-Έλληνες και ξένους. Τον Μάνο Χατζιδάκη,
τον Νίκο Γκάτσο, Γιάννη Ρίτσο, Ελύτη, Εμπειρίκο, Νίκο
Καββαδία, Μερκούρη, Βάρναλη, Έλλη Παππά,
Μπελογιάννη, Πλωρίτη, Σικελιώτη, Κατσέλη, Κούνδουρο,
Αρβελέρ, Λαμπέτη, Εντουάρντο ντε Φιλίππο, Αντρέι
Ταρκόφσκι κ.ά.
Η Άλκη Ζέη ήταν κολλητές φίλες με την Ζωρζ Σαρή από τα παιδικά
τους χρόνια, μέχρι να τις χωρίσει ο θάνατος της Ζωρζ, στις 9
Ιουνίου 2012. Το καλοκαίρι του 1965 στον Πόρο ένα αγοράκι δέκα
χρονών οδηγούσε ένα σκάφος παράνομα και παραλίγο να
σκοτώσει την Άλκη Ζέη που κολυμπούσε. Αυτή είπε στον πατέρα
του παιδιού:
«-Πώς αφήνετε ένα τόσο μικρό παιδί να οδηγεί το σκάφος, δεν
ξέρετε πως απαγορεύται; Λίγο ακόμα και θα με σκότωνε, είπα
τρέμοντας από το σοκ. Με κοίταξε καλά καλά κι έσκασε ένα κακό
χαμόγελο .
-Κυρία Κομμουνιστίκογλου, λέει - ήμουνα γνωστή τότε ως Άλκη
Σεβαστίκογλου – δεν φτάνει που σας επιτρέψαμε να κολυμπάτε
στις θάλασσες μας, ζητάτε και ρέστα. Δε μάθατε εκεί που
ήσασταν πως εμείς μπορούμε να σκοτώνουμε αλλά πληρώνουμε.
Είχα χάσει την φωνή μου, τον κοίταζα και όλο το κορμί μου έτρεμε.
Και τότε από την σκάλα του άσπρου σπιτιού λίγο πιο πέρα
κατέβαινε φουριαστά με τα μαλλιά ανακατεμένα μια έξαλλη
«Μήδεια», μόνο το μαχαίρι της έλειπε. Ήταν η Ζωρζ, η δική μου η
Ζωρζ. Όρμησε κατευθείαν απάνω του. Τον έπιασε από το
φανελάκι και άρχισε να τον τραντάζει.
-΄Νομίζεις πως δεν σε άκουσα. Καθίκι, φασίστα…
Παραλείπω τις υπόλοιπες βρισιές που τον στόλισε γιατί θα γεμίσω
τη σελίδα με μπιπ.
-Θα σε καταγγείλω, συνέχισε, που αφήνεις τον μικρό να οδηγεί το
σκάφος, θα σε καταγγείλω για απόπειρα φόνου.
-Άντε ντε, κάν’το να γελάσουμε όλοι, έκανε εκείνος με μια κακιά
φωνή και της γύρισε την πλάτη.
-Κτήνος, του φώναξε η Ζώρζ και ύστερα γύρισε σε μένα που
εξακολουθούσα να τρέμω και με πήρε στην αγκαλιά της.
Ηρέμησα αμέσως. Όπως τότε όταν ήμασταν δώδεκα χρονών κι
όταν με πείραζε κάποιος ορμούσε σαν λιοντάρι.»
Η Άλκη Ζέη με την Ζωρζ Σαρή
Η Άλκη Ζέη είχε ιδιαίτερη αδυναμία στον θείο Πλάτωνα.
«Ο δικός μου ο νονός, ο δίδυμος αδερφός της μαμάς μας, ο θείος Πλάτων, ήτανε φτωχός καθηγητής Μαθηματικών, μα δεν
τον άλλαζα με κανέναν. Ήτανε ο πιο όμορφος άντρας που είχα γνωρίσει. Αυτός σίγουρα ήτανε αρχαίος θεός. Μου έκανε
δώρα μόνο βιβλία, για να τα διαβάσω όταν θα μάθαινα ανάγνωση. Τα ξεφύλλιζα όμως και τα λάτρευα.». Αυτόν τον θείο
λοιπόν παντρεύτηκε η μεγάλη συγγραφέας και δημοσιογράφος Διδώ Σωτηρίου.

«Η Διδώ Σωτηρίου μπήκε στην ζωή μου στα οχτώ μου χρόνια.
…
Δεν υπάρχει στιγμή από τα παιδικά μου χρόνια που να μην είναι συνδεδεμένη μαζί της.
…

Ξαναειδωθήκαμε μόνο σαν έφυγε η Χούντα, στη Μεταπολίτευση.

Η θείτσα πια ήτανε μεγάλη συγγραφέας. Γι’ αυτό της τον ρόλο θα μιλήσουν άλλοι,
εγώ μιλω μόνο για την θείτσα μου, που την συγχωράω που μου πήρε τον θείο Πλάτωνα,
γιατί τον αγάπησε πολύ και του παραστάθηκε ως την τελευταία του στιγμή, όπως ξέρει
εκείνη να παραστέκεται. Τώρα, όταν πηγαίνω να τη δω, μου έρχονται στο νου όλα όσα
περάσαμε μαζί.»
Στον γάμο της Διδώς Σωτηρίου 1933.
Η Άλκη με την αδερφή της παρανυφάκια
και η αδερφή της Διδώς Έλλη Παππά.
«Δεν πρόλαβε να γιορτάσει τα εκατό της χρόνια η θείτσα, έφυγε
στα ενενήντα τρία της. Πόσο μου λείπει. Όσο μάλιστα
δυσκολεύουν τα πράγματα.
Πάντα και στις πιο δύσκολες εποχές τρέχαμε και την ρωτούσαμε:
Πώς είναι, θείτσα, η κατάσταση; Και εκείνη μας έκανε μια
πολιτική ανάλυση που έστω και αν αρκετές φορές μας
καταρράκωνε ξέραμε πως είναι η σωστή. Πόσο θα ήθελα να
μπορούσα να τη ρωτήσω τώρα.
-Πώς βλέπεις θείτσα την κατάσταση;»

Η Διδώ με τον θείο Πλάτωνα

Από τις 11 Μαρτίου 2020 που σταμάτησαν τα σχολεία να λειτουργούν εξαιτίας της επιδημίας covid-19, και
είμαστε κλεισμένοι στους τέσσερις τοίχους, είναι ευκαιρία να γνωριστούμε καλύτερα με τους δικούς μας
ανθρώπους. Και τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας. Να ακούσουμε τις ιστορίες που έχουν να μας πούν.
Αλλά και τα βιβλία έχουν πολλές ιστορίες να μας πούν. Η Άλκη Ζέη δεν είναι πλέον στην ζωή, αλλά μπορεί
να μας μιλήσει μέσα από τα βιβλία της. Αρκεί κι εμείς να θέλουμε να την γνωρίσουμε.

Αντίο, αγαπημένη μας Άλκη