‫ކިޔުމުގެ ޕްރްޖެކްޓް ‪2022 -‬‬

‫ރަފުއާން ‪12‬އ‬

‫ގސްޓު ‪2022‬‬
‫‪ 11‬އޯ ަ‬
‫ދިވެހި‬
 ‫ފިހުރިސްތު‬
‫‪ .1‬ފެށުން‬
‫ވށި‬
‫‪ .2‬ތިމާ ެ‬
‫ފާތައް‪ -‬ދަމަހައްޓަން ޖެހޭ މުހިއްމު މާހައުލެއް‬ ‫‪.I‬‬
‫‪ .II‬ސައެންސްގެ އުފެއްދުންތަކުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތިމާވެއްޓަށް ނޭދެވޭ އަސަރު ފޯރައެވެ‪.‬‬
‫‪ .III‬ކުނިބުނި‪ ...‬ތިމާވެށގެ ހަތުރެއް!‬
‫‪ .IV‬ފައްތާހު ކުނިތަކުގެ ތެރޭގައި‪ ،‬މުޅިން ތަފާތު ކަމެއް‬

‫ގތިސާދު‬
‫‪ .3‬އި ް‬
‫ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާޢަތުގެ ސަބަބުން‪ ،‬ދިވެހިންގެ އަރުގައި ފޮނި ރަހައާއި ހިތި ރަހަލައެވެ‬ ‫‪.I‬‬
‫‪ .II‬ރާޅުފުށ ގޯތިގެދޮރުގެ ކުލި ޮ‬
‫ބޑުވުމަށް މެދުވެރިވެފައިވާ ސަބަބުތަކާއި އެކަމުގެ ޙައްލު‬
‫‪ .III‬ބިދޭސންގެ ސަބަބުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ލިބޭ ފައިދާއަށް ވުރެ ގެއްލުން މާ ޮ‬
‫ބޑެވެ!‬
‫‪ .IV‬ޓޫރިޒަމްގެ ވިސްނުން ބަދަލުކޮށްލާނެ ޒުވާން މަސްވެރިޔާ‬

‫‪ .4‬ބަހާއި އަދަބިއްޔާތު‬
‫ބަވަނަވުމުގެ ސަބަބުން ދިވެހިންގެ އަމިއްލަ ވަންތަކަމަށް ނޭދެވޭ އަސަރުކުރެއެވެ‬ ‫‪.I‬‬
‫‪ .II‬ދިވެހިބަހަށް މޮޅު ވުމަކ‪ ،‬ފުރެއްދެ ބަސްތަކަށް މޮޅުވާން ލިބޭ ފުރުސަތެކެވެ‬
‫‪ .III‬ހނަރުވަމުންދާ ދިވެހިބަސް‬
‫‪ .IV‬ދިވެހި ބަހާއި ސޯދިބޭގެ ދަރގެ ކޫލުކަން‬

‫‪ .5‬ތައުލމު‬
‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިސްކޫލުތަކުގައި ފަށާތަޢުލމު އުނގަންނައިދޭން ބޮޑަށް ރަނގަޅ ދިވެހިބަހުން ހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ ބޭރު‬ ‫‪.I‬‬
‫ބަހަކުން ހެއްޔެވެ؟‬
‫‪ .II‬ޖ‪ .‬ފަސްދޫ ނޫރުމަދަރުސާގެ ނަތޖާދަށްވެ‪ ،‬މަދަރުސާއާމެދު މހުން ދެކޭގޮތް ބަދަލުވާން މެދުވެރިވި ސަބަބުތަކާއި‬
‫އެކަންކަމުގެ ޙައްލު‪:‬‬
‫‪ .III‬އިންޓަރނެޓާއި އަދުގެ ކިޔަވާކުދިން‬
‫‪ .IV‬ޕްރެޒެންޓަރު މުޖާހިދު‪ ،‬އިސްކަންދަރުގެ ޑެޕިއުޓ ޕްރިންސިޕަލް‬

‫‪ .6‬ސައިންސާއި ޓެކްނޮލޮޖ‬
‫ޓެކްނޮލޮޖ ބޭނުންކުރާ ގޮތުގެ ސަބަބުން ޒުވާނުންނަށް ލިބޭ ގެއްލުންތައް‬ ‫‪.I‬‬
‫‪ .II‬އިންޓަރނެޓަކ ކިޔަވާ ކުދިންނަށް ހުރި އުނދަގުލެކެވެ!‬
‫‪ .III‬ޓެކްނޮލޮޖ‪ :‬ރަޙުމަތްތެރިއެއްތަ؟ ނުވަތަ ހަތުރެއްތަ؟‬
‫‪ .IV‬ދިފްލާ ‪ :‬އުންމދ ވޑިއޯގްރާފަރެއް‬

‫‪1‬‬
 ‫ނ‬
‫ށ ް‬
‫ފ ު‬
‫ެ‬
‫އ‬
‫ގ ި‬
‫އސައިމެންޓު ަ‬
‫މ ެ‬
‫އސައިމެންޓެކެވެ‪ި .‬‬
‫އވާ ެ‬
‫އޔާރު ކޮށްފަ ި‬
‫ގއި ތަ ް‬
‫ގ ބޭނުމު ަ‬
‫މ ެ‬
‫މިއ ލިޔުންތެރިކަން އިތުރަށް ކުރިއެރުވު ު‬
‫ގ‬
‫ދާއިރާތަކު ެ‬ ‫އ ޓެކްނޮލޮޖ މި ފަސް‬
‫ހިމެނޭނ ތިމާވެށި‪،‬އިޤްތިސާުދު‪ ،‬ބަހާއި އަދަބިއްޔާތު‪ ،‬ތައުލމު އަދި ސައިންސާ ި‬
‫ގޅޭ ހަތަރު ލިޔުން ހިމަނާފައިވާނެއެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬
‫ގތުން ކޮންމެ ދާއިރާއަކާ ު‬
‫އ ޮ‬
‫ވ‪ެ .‬‬
‫ދަށުން ހޯދާފައިވާ ލިޔުންތަކެ ެ‬
‫މ‬
‫ގރަފިކަލް ފޗާރ އާޓިކަލަކެވެ‪ި .‬‬
‫އއް ބަޔޮ ް‬
‫އ ެ‬
‫މޒުމޫނު ނުވަތަ ރިޕޯޓަކާ ި‬
‫އވާނ ތިން ަ‬
‫ގނެސްފަ ި‬
‫ދާއިރާއަކުންވެސް ެ‬
‫ވބްސައިޓް ތަކުންނާއި ނޫސްތަކާއި އަދި އެހެނިހެން ސައިޓުތަކުން‬
‫އވަނ ދިވެހި ެ‬
‫އެސައިމެންޓު ފުރިހަމަކޮށްފަ ި‬
‫ގންނެވެ‬
‫‪.‬ހޯދާފައިވާ ލިޔުންތައް ބޭނުން ކޮށް ެ‬

‫‪2‬‬
 ‫ތިމާވެށި‬

‫‪3‬‬
 ‫ނ ޖެހޭ މުހިއްމު މާހައުލެއް‬
‫ފާތައް‪ -‬ދަމަހައްޓަ ް‬

‫ގ ހޭލުންތެރިކަން‬
‫ވމުން އަންނަ އިރު ތިމާވެށ ެ‬
‫މއްސަލަތައް އެއްދުވަހުން އަނެއްދުވަހަށް އިތުރު ަ‬
‫ގ ަ‬
‫ތިމާވެށ ެ‬
‫ގ‬
‫އވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ގ ކުރެވެ ެ‬
‫ވ މަސައްކަތެއް ނުކުރެވޭކަން ފާހަ ަ‬
‫ގން ާ‬
‫ގއި އިތުރު ކުރުމަށް އެކަށ ެ‬
‫މުޖުތަމަޢު ަ‬
‫ގއި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރާ‬
‫އ ަ‬
‫މންފާ ކޮންމެވެސް ސިފައެ ް‬
‫ގ ަ‬
‫އ ހިމެނޭ ޤުދުރަތ ވަސލަތްތަކާއި އެތަކެތ ެ‬
‫ގ ި‬
‫މާހައުލު ަ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގނަ ތަންތަނާއި ތަކެތި ވެ ެ‬
‫ވަރަށް ި‬

‫މ ދުނިޔެއިން މުޅިން‬
‫ގ ސަބަބުން މިހާރުވަނ ި‬
‫ގ ޢަމަލުތަކު ެ‬
‫އ ތަންތަން އިންސާނުން ެ‬
‫އޗާ ި‬
‫އ ތަކެ ް‬
‫މި ފަދަ ބައެ ް‬
‫އ ހިމެނޭ ތަންތަން‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ބޑު ތަންތަނު ެ‬
‫ގ ޮ‬
‫ވސް އަ ު‬
‫ގ މާހައުލުން ެ‬
‫އވެ‪ .‬މި ފަދައިން ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގސްފަ ެ‬
‫ނެތި ޮ‬
‫އ‬
‫އ ބޮޑެތި ކުޅިތަކާ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫މ ވަނ ހވެފަ އެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ގ ބިރު މިހާރު ި‬
‫މ ެ‬
‫ގން ދިއު ު‬
‫ގ ސަބަބުން ނެތި ެ‬
‫މ ެ‬
‫އަޅާނުލެވު ު‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ފާތައް ހިމެނެ ެ‬

‫އ‬
‫އ ހުންނަ މާހައުލުތަކަށެވެ‪ .‬ބައެ ް‬
‫ގސްތައް ހެދިފަ ި‬
‫ގތުން ބަލާއިރު ''ފާ'' ކިޔައި އުޅެނ ކަނޑުލާއި ރަނޑޫފަދަ ަ‬
‫މި ޮ‬
‫އ ހުރި ބޭކާރުތަންތަނެވެ‪ .‬ހަޑިތަންތަނެވެ‪ .‬ކިސަޑުން ފުރިފައިވާ‪ ،‬ގަނބާ‬
‫ގ ި‬
‫ގއި ފާތަކަކ ރަށު ަ‬
‫ގތު ަ‬
‫މހުންދެކޭ ޮ‬
‫ވ "ފާ" ނައްތާލުމަކ‬
‫އ ާ‬
‫ގ ި‬
‫އވެ‪ .‬ރަށު ަ‬
‫ގއި އުޅޭ ހުރިހާ މަދިރިއެއް އުފައްދާ ކާރުޚާނާ ެ‬
‫ތަންތަނެވެ‪ .‬ރަށު ަ‬
‫އ‬
‫ގ ި‬
‫އވެ‪ .‬ކަންމިހެން ހުރިއިރު ަ‬
‫ވ ެ‬
‫ވސް ެ‬
‫އޅޭ ފިޔަވަޅަކަށް ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ަ‬
‫ގ މަ ު‬
‫ގއި ތަރައްޤ ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫އއްފަރާތްތަކުން ދެކޭ ޮ‬
‫ބަ ެ‬
‫ވ؟‬
‫އ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫އބާ ަ‬
‫ގ ބޭނުމަކ ކޮބަ ި‬
‫ގ ފާތައް ރައްކާތެރި ކުރުމު ެ‬
‫ރާއްޖޭ ެ‬

‫ގ ޚާއްޞަކަން ދަނ‬
‫ގމުންދިޔަ މިންވަރަކަށް މިތަންތަނު ެ‬
‫ގތުން އެނ ެ‬
‫އވާ ފާފަލާއި ބެހޭ ޮ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ރަށް ރަށު ަ‬
‫ރާއްޖޭ ެ‬
‫ވޔަރުމަންޓް‬
‫އ މިފަދަ މާހައުލުތައް ހުރިކަމަށް އެން ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރެއިން ‪ 150‬ރަށު ަ‬
‫އވާ ‪ 1190‬ރަށު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ހާމަވަމުންނެވެ‪ .‬ރާއްޖޭ ަ‬
‫ގތްގަނޑަކަށް ‪ 12‬އިންސައްތަ‬
‫ގ ާ‬
‫ގ ނިސްބަތު ެ‬
‫ގ ރަށްރަށު ެ‬
‫އވެ‪ .‬މިއ ރާއްޖޭ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫ރިސާރޗް ސެންޓަރުން ހާމަކުރައް ަ‬
‫އ އުފެދި‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގތެ ް‬
‫ގންވާ ޮ‬
‫ގއި މި ފަދަ މާހައުލުތައް އެކަށ ެ‬
‫ގއުމުތަކު ަ‬
‫އެވެ‪ .‬ރާއްޖެ ފަދަ ޖަޒރާ އެހެން ަ‬
‫ގން އެ‬
‫ގޅި ެ‬
‫ގ ތަފާތުކަމާއި ު‬
‫ގއި އުފެދިފައި ހުންނަ ފާތަކު ެ‬
‫އވެ‪ .‬އެކިސަރަހައްދު ަ‬
‫ގ ކުރެވެ ެ‬
‫ތަރައްޤވެފައިނެތްކަން ފާހަ ަ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އވެ ެ‬
‫އސްފަ ި‬
‫މ ސިފަތަކަށް ބަދަލުތައް އަ ި‬
‫ގ އާއް ު‬
‫ގހު ެ‬
‫ގ ބާވަތްތަކަށާއި ަ‬
‫ގހާގެހ ެ‬
‫ގސް ަ‬
‫އ ހުންނަ ަ‬
‫ގ ި‬
‫މާހައުލުތަކު ަ‬

‫އ‬
‫ގ ި‬
‫ގ އަތޮޅުތަކު ަ‬
‫ގނައިން އުފެދިފައި ހުރ އެންމެ އުތުރާއި އެންމެ ދެކުނު ެ‬
‫ގ ކުރެވޭ ކަމަކ‪ ،‬ފާތައް ި‬
‫މިއާއެކު ދެންފާހަ ަ‬
‫ގ‬
‫ގދަ ލަކުޑި ހަރުކަމަށް ފާހަ ަ‬
‫ބޑެތިކޮށް ހެދޭ ފެހިކަން ަ‬
‫ގއި ޮ‬
‫ގތެއް ަ‬
‫އއްމު ޮ‬
‫އސަކ ާ‬
‫ގ ް‬
‫ގހާ ެ‬
‫ގސް ަ‬
‫އ ހެދޭ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ކަމެވެ‪ .‬ފަލު ަ‬
‫ގފައިވަނ ‪ 8‬އާއިލާއަކަށް ނިސްބަތްވާ‬
‫ގއި ހުރިކަމަށް އެނ ި‬
‫އ އެކު މިހާތަނަށް ރާއްޖޭ ަ‬
‫މއާ ި‬
‫އސެވެ‪ި .‬‬
‫ގ ް‬
‫ގހާ ެ‬
‫ގސް ަ‬
‫ކުރެވޭ ަ‬

‫‪4‬‬
 ‫ގއި‬
‫ގ އަސަރު ހުންނަ ބިންގަނޑު ަ‬
‫އއްކަމަކ ލޮނު ެ‬
‫އޞަ ެ‬
‫ގ އެންމެ ޚާ ް‬
‫ގހާގެހ ެ‬
‫ގސް ަ‬
‫ގހެވެ‪ .‬މި ފަދަ ަ‬
‫ގ ަ‬
‫‪ 13‬ބާވަތު ެ‬
‫އވާކަމެވެ‪.‬‬
‫ގ ޤާބިލްކަން ލިބިފަ ި‬
‫މ ެ‬
‫ބޑުވު ު‬
‫އ ނުހަނު ފުރިހަމަ ކަމާއި އެކު ހެދި ‪ޮ .‬‬
‫ގ ި‬
‫އޮކްސިޖަން ނެތް ތެތްބިންތަކު ަ‬
‫ގ މަތންނެވެ‪.‬‬
‫އ ެ‬
‫ގތެ ް‬
‫ވސް ވަކި ޮ‬
‫އބަދު ެ‬
‫ގސްތައްފެތުރިފައި ހުންނަނ ަ‬
‫ގ ބާވަތްތަކަށް ބަލާއިރު ަ‬
‫ގހު ެ‬
‫ގސް ަ‬
‫ގއިހެދޭ ަ‬
‫ފަލު ަ‬
‫ގޅަށް ދޭހަވެ އެވެ‪.‬‬
‫ގން އުފެދިފައި ހުންނަ ފާތަކުން މިކަން ވަރަށް ރަނ ަ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ވަށަ ި‬
‫އ ހުންނަ ކުޅިތަކު ެ‬
‫މޫދަށް ހުޅުވިފަ ި‬

‫ވއްޖެ އެވެ‪.‬‬
‫ވނު މިންވަރު ހަނދާން ހުރިމހުން ވަރަށް މަދު ެ‬
‫ގ ބޭނުން އިހްސާސް ކުރެ ު‬
‫ނަމަވެސް ދިވެހންނަށް ފާތަކު ެ‬
‫ގ އެންމެ ބޮޑު ސަބަބަކ އެ‬
‫ވ ވާހަކަތަކު ެ‬
‫ގހި ނައްތާލުމަށް ދެކެ ޭ‬
‫އ ެ‬
‫ގހާ ި‬
‫ގސް ަ‬
‫އ ހެދޭ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ފާތަކާއި އެތަންތަނު ަ‬
‫ގ‬
‫ގހާގެހ ެ‬
‫ގސް ަ‬
‫އ ހެދޭ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގން ދިއުމެވެ‪ .‬ދިވެހންވަނ ފާތަކާއި އެތަންތާނ ަ‬
‫ގ މުހިއްމުކަން ހަނދާނުން ފިލައި ެ‬
‫ތަންތާނ ެ‬
‫އ ކަނޑުލާއި‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ގސް ތަކު ެ‬
‫ގތުން އެންމެ ބޮޑަށް ބޭނުން ހިފި ަ‬
‫ގތަކަށް ހިފާފައެވެ‪ .‬މި ޮ‬
‫ބޭނުން‪ ،‬އެތަށް ޮ‬
‫ގ‬
‫ގހުން ލިބޭ ލަކުޑިއަކ ދިވެހން ެ‬
‫ގސް ަ‬
‫އވެ‪ .‬އަދި މި ފަދަ ަ‬
‫ވ ެ‬
‫ގ ކޮށްލެ ެ‬
‫އ ފާހަ ަ‬
‫އޅަވަ ް‬
‫ބޑުވަކި އަދި ކު ް‬
‫ރަނޑުލާއި ޮ‬
‫އޑި‬
‫އވެ‪ .‬އަދި ޮ‬
‫ގ ކުރެވިފަ ެ‬
‫އސުރެ ބޭނުންކުރަމުންދާ ވަރަށް މޮޅު ލަކުޑިއެއްކަން ވަނ ފާހަ ަ‬
‫އ ޒަމާނު ް‬
‫ގ ި‬
‫ތެރޭ ަ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ވ ެ‬
‫ގ ކުރެ ެ‬
‫އ ބޭނުންކުރާކަން ފާހަ ަ‬
‫ގނައަދަދަކަށް މިފަދަ ބާވަތްތަ ް‬
‫ވސް ި‬
‫އ މިހާރު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ދޯނިފަހަރު ބަނުމު ަ‬

‫ގ‬
‫އވެ އެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ގނެފަ ި‬
‫މއަދު ދިވެހން ދެނެ ަ‬
‫ގ އެތައް ބޭނުމެއް ި‬
‫ގހާގެހ ެ‬
‫ގސް ަ‬
‫އ ހެދޭ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ވސް ފާތަކު ަ‬
‫ގ އިތުރުން ެ‬
‫މ ެ‬
‫އއް‬
‫އވެ‪ .‬މިފަދަ ބަ ެ‬
‫އ ބޭނުންތަކެއް ހިމެނެ ެ‬
‫ވ ފަދަ އެތަ ް‬
‫ގ ބޭނުންތަކަށާއި ކުރިންދެންނެ ި‬
‫އ ބޭސްވެރިކަމު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ތެރޭ ަ‬
‫ވސް‬
‫ގތުން ބަލާއިރު ެ‬
‫ގ ޮ‬
‫މވެށ ެ‬
‫އވެ‪ .‬އަދި ތި ާ‬
‫ވ ެ‬
‫ގ އަޅިން ބަލިތަކަށް ފަރުވާ ކޮށްފައި ެ‬
‫އ ެ‬
‫އ ޭ‬
‫ގ ތޮށި އަންދަ ި‬
‫ގހު ެ‬
‫ގސް ަ‬
‫ަ‬
‫ވފައި ހުންނަ ފާތަކަކ‪،‬‬
‫އމު ތަންތަނެވެ‪ .‬މޫދަށް ހުޅު ި‬
‫މޙައުލުތަކަކ ރަށްރަށަށް މުހި ް‬
‫ގޅޭ ާ‬
‫ފާތަކާއި އެތަންތަނާއި ު‬
‫ގތަކަށް‬
‫އވެ‪ .‬އެހެން ޮ‬
‫ގ ނާސަރ ެ‬
‫މސްމަހާމެހ ެ‬
‫ގ ަ‬
‫އ ެ‬
‫އ ބާވަތެ ް‬
‫ވ ފަރުތަކުން ފެންނަ އެތަ ް‬
‫ގން ާ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ވަށަ ި‬
‫އަހަރެމެން ެ‬
‫އވާ ހޯދުންތަކުން މި‬
‫ގ މާހައުލުތަކުން ހޯދިފަ ި‬
‫އޗެވެ‪ .‬ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގ ް‬
‫ގ ރައްކައުތެރި ޯ‬
‫ގ ޅަފަތު ެ‬
‫އސޮރުމެން ެ‬
‫ބުނާނަމަ ެ‬
‫ގ ކުރެވެ‬
‫އންނަކަން ފާހަ ަ‬
‫ގ ފަދަ ބާވަތްތައް ބޮޑެތިވަމުން ަ‬
‫އ ފިލޮޅާއި‪ ،‬އުނިޔަ‪ ،‬އަދި ބޭން ް‬
‫ގ ި‬
‫ދެންނެވިފަދަ ކުޅިތަކު ަ‬
‫ގއިކަން‬
‫އ ބާވަތްތައް ބިސްއަޅާ އާލާވަނ ވެސް މިފަދަ ކުޅިތަކު ަ‬
‫ގ ބައެ ް‬
‫އ މިޔަރު ެ‬
‫އ ި‬
‫މޑި ާ‬
‫ގ އިތުރުން ަ‬
‫އެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ވއެވެ‪.‬‬
‫އ ެ‬
‫ގފަ ި‬
‫އެނ ި‬

‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫ގ މާހުލަކ ޤުދުރަތ ރތިކަން ޭ‬
‫ގ ތެރޭން ފާތަކާއި ކުޅ ެ‬
‫ގ މާހައުލުތަކު ެ‬
‫ވުމާއެކު ދަންނަވާލަން ޖެހެނ‪ ،‬ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން އިންސާނުންނަށް ލިބޭ‬
‫މ ެ‬
‫ގ ފުރިހަމަ ކަ ު‬
‫އ ތަންތަނު ެ‬
‫އވެ‪ެ .‬‬
‫ގ ެ‬
‫ނިހާޔަތަށް ފެންނަމުންދާ ތަންތަންކަމު ަ‬
‫ގ‬
‫ގޅިފައި ހުންނަ ފާތަކު ެ‬
‫އ ު‬
‫ގކުރެވޭނޭ ކަމެއްނޫނެވެ‪ .‬ހަމައެހެންމެ ގޮނޑުދޮށާ ި‬
‫އ ު‬
‫ހިތްހަމަ ޖެހުމަކ ފައިސާއިން ަ‬
‫ގ ފަސޭހައިން‬
‫ގ އަ ު‬
‫ގތުން ފާތައް އަދާކުރާ ރޯލު ެ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ގޑުދޮށް ހިފެހެއްޓުމާއި ވައިނިވަލެ ް‬
‫ގ ޮ‬
‫ސަބަބުން ރަށު ެ‬
‫ގޅި ލާމެހިފަ‬
‫މވަނ ު‬
‫ވސް ި‬
‫މވެށި ެ‬
‫ގ ޒނަތްތެރިކަމާއި ތި ާ‬
‫މ ފަދަ ތަންތަނު ެ‬
‫ގތެއް ވެސް ނޯންނާނެއެވެ‪ި .‬‬
‫ގކުރެވޭނޭ ޮ‬
‫އަ ު‬
‫ވ‬
‫ގޅިފައި ާ‬
‫ބޑަށް ު‬
‫ވރަށް ޮ‬
‫ގ ތަފާތު ބޭނުންތަކާއި ަ‬
‫އޅުގަނޑުމެން އިންސާނުން ެ‬
‫އެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މިފަދަ ފާތަކަކ ަ‬
‫ތަންތަނެވެ‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ގ އިތުރުން އެހެނިހެން‬
‫އހަރެމެންނަށް ލިބިދޭ ޚިދުމަތްތަކު ެ‬
‫ގ މާހައުލުން ަ‬
‫ގ އިތުރުން ދަންނަވާލަން ޖެހެނ ފާފަލު ެ‬
‫މ ެ‬
‫އ‬
‫ގ ދޫނިތަ ް‬
‫ގނައަދަދަކަށް ތަފާތު ބާވަތްތަކު ެ‬
‫އންމެ ި‬
‫ދިރޭތަކެއްޗައް ވެސް ފާފަލަކ މުހިއްމު ތަންތަންކަމެވެ‪ެ .‬‬
‫އވެ‪ .‬އެ‬
‫މ ދެންނެވި ސަބަބަށްޓަކަ ެ‬
‫ވސް ި‬
‫ގސްފައިވަނ ެ‬
‫ގން ޮ‬
‫އ ވެ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ރާއްޖެއިން ފެންނަ މާހައުލަކ ފާތައްކަމު ަ‬
‫އވެ‪ .‬ހާލިހަދައި ރައްކާތެރި‬
‫އވެ‪ .‬ހިމާޔަތް ލިބެ ެ‬
‫އވެ‪ .‬ފެންލިބެ ެ‬
‫ތަންތަނުން ދޫނި ސޫފާސޫތްޕަށް ކާނާ ލިބެ ެ‬
‫ގ ދިރޭ‬
‫ގ އިތުރުން އެހެނިހެން ބާވަތް ބާވަތު ެ‬
‫އވެ‪ .‬ދޫނ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫ގ ތަނަވަސް ވެފައި އޮ ެ‬
‫މ ު‬
‫އޅެވޭނެ ަ‬
‫އ ދިރި ު‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގތެ ް‬
‫ޮ‬
‫ގސްފަ‬
‫ގން ޮ‬
‫ގތްތަކެއް ހަމަޖެހި ެ‬
‫އޅެވޭނެ ޮ‬
‫އ ދިރި ު‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގތެ ް‬
‫ވ ޮ‬
‫ވސް މި ތަންތަނުން ވަނ ވަރަށް އެދެ ޭ‬
‫ސޫފާސޫތްޕަށް ެ‬
‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫އދި ކުލަކުލަ ި‬
‫ގ ަ‬
‫ގ ކޮށްލޭވޭ އެންމެ މުހިއްމު ބާވަތަކ‪ ،‬ތަފާތު ބާވަތް ބާވަތު ެ‬
‫ގއި ފާހަ ަ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫އއްޗެއްސަށް ލޯބިކުރާ‬
‫ގ ތޮށި ހޯދާ ހޯދުމުން‪ ،‬ދިވެހިން މިފަދަ ެ‬
‫ގއި އޭ ެ‬
‫ގ ބޭނުމު ަ‬
‫އޗެހ ެ‬
‫ކަކުންޏެވެ‪ .‬އަދި މިފަދަ އެ ް‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގންދެ ެ‬
‫ކުރުމާއި ޝައުޤު ހުންނަ މިންވަރު ހާމަ ވެ ެ‬

‫މވެ‪.‬‬
‫އ ކުރިން އޮތް ލޯބި މިހާރު ނެތްކަ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ގ ފާފަލަށް‪ ،‬ދިވެހިން ެ‬
‫ނަމަވެސް ދަންނަވާލަން ޖެހެނ ދިވެހި ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގ‬
‫އ އެތަންތަނަށް ނަފުރަތު ކުރާ މހުން ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ބޑު ނުރައްކަލަކ ދިވެހން ެ‬
‫ވ އެންމެ ޮ‬
‫އ ާ‬
‫ގ ފާތަކަށް ދިމާވެފަ ި‬
‫ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގއްލުން ދެމުންދާކަން‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގސްދު ަ‬
‫ގތުން އެތަންތަން ނައްތާލުމަށް‪ަ ،‬‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫އަދަދު އިތުރު ވަމުން ދިއުމެވެ‪ .‬ނަތޖާއެ ް‬
‫ގއްލުން ދިނުންފަދަ ކަންތައްތައް‬
‫ގހަށް ެ‬
‫ގސް ަ‬
‫މއި ަ‬
‫ގތުން އެތަންތަނަށް ކުނި އެޅު ާ‬
‫އވެ އެވެ‪ .‬މި ޮ‬
‫ގ ކުރެވިފަ ި‬
‫ފާހަ ަ‬
‫އ މހުން ބޭނުންވާތަނަކ‬
‫އ އަމާޒުކުރަން ބައެ ް‬
‫ގ ފަސްތަ ް‬
‫ގންދެ އެވެ‪ .‬ބަނދަރުހެދުން ފަދަ ކަންކަމުން ނެ ޭ‬
‫ކުރަމުން ެ‬
‫ގ‬
‫އ ހެދިފައި ހުންނަ ފާތަކަކ ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގންދެ އެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ރަށްރަށު ަ‬
‫ވ ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ގއި އޮންނަ ފާކަ ު‬
‫ވެސް ރަށު ަ‬
‫އވާ މާހައުލެވެ‪.‬‬
‫އ ހިމެނޭ‪ ،‬އެންމެ ބޮޑަށް ނުރައްކާތެރިކަން ލިބިފަ ި‬
‫ގ ި‬
‫ތިމާވެށ ަ‬

‫އވެ‪.‬‬
‫ގން ދިޔައ ެ‬
‫ގއްލި ެ‬
‫އ އަންނަން އޮތް ޖލަށް ެ‬
‫ބޑުހަޒާނާއެ ް‬
‫ގނުކުރެވޭފަދަ ޮ‬
‫ގއްޖެ ނަމަ އަ ު‬
‫ގން ހިނ ަ‬
‫ފާތައް ނެތި ެ‬
‫ގހުރި‬
‫އވާ އަ ު‬
‫ގނެސްދފަ ި‬
‫އޅުގަނޑުމެންނާ ހަމައަށް ެ‬
‫އކު ަ‬
‫ގ މާހައުލަކ ދިވެހި ކާބަފައިން ރައްކާތެރިކަމާ ެ‬
‫ފާތަކު ެ‬
‫އ އަންނަން އޮތް ޖލަށް‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގއްލުން ނުދ އެންމެ ފުރިހަމަ ޮ‬
‫މ ޚަޒާނާ އަށް ެ‬
‫ޚަޒާނާއެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ި‬
‫ރައްކާތެރިކަމާއެކު ރައްދުކޮށްދިނުމަކ އަޅުގަނޑުމެންނަށް އޮތް ވާޖިބެކެވެ‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫ވހިރާއްޖޭގެ‬
‫ނ ދި ެ‬
‫ނސްގެ އުފެއްދުންތަކު ް‬
‫ސައެ ް‬
‫ވ އަސަރު ފޯރައެވެ‪.‬‬
‫ނދެ ޭ‬
‫ވއްޓަށް ޭ‬
‫ތިމާ ެ‬

‫ގ ބޭނުންކޮށް‬
‫މއި ފިކުރު ެ‬
‫ގ ވިސްނު ާ‬
‫މ އަންނަނ އެބައިމހުން ެ‬
‫ޞިނާއ އިންޤިލާބަށްފަހު އިންސާނުން މިއަދު ި‬
‫އ ކޮށް‬
‫އ އޖާދުތަ ް‬
‫އ ހޯދައި އަ ު‬
‫ގއި ފައިތިލަ ސާބިތުކުރަމުންނެވެ‪ .‬ތަފާތު ހޯދުންތަ ް‬
‫ގ އިސް ސަފު ަ‬
‫މ ެ‬
‫އަރުތަވެރިކަ ު‬
‫އޗަކ އިންސާނ‬
‫އދާ ތަކެ ް‬
‫ގތަށް އުފަ ް‬
‫މ ޮ‬
‫ގއި ި‬
‫ގރާކުރަމުންނެވެ‪ .‬ވާދަވެރި ރޫޙެއް ަ‬
‫އ އުސްމިންތަކެއް ި‬
‫ގ ާ‬
‫ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫ގތުން ދުނިޔެއަށް މި‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫އ ް‬
‫މ ފަރުވާލެއްނެތެވެ‪ .‬ނަތޖާ ެ‬
‫ވސް އެކަ ާ‬
‫ގއިވެފައި ވާއިރު ެ‬
‫މ ަ‬
‫ގ ހަލާކު ކަ ު‬
‫ދަރިފަސްކޮޅު ެ‬
‫ވ‬
‫ގއި ާ‬
‫ގ ފިނި ހިސާބުތަކު ަ‬
‫އސަލަތަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިފައެވެ‪ .‬ދުނިޔެ ހޫނުވެ ދުނިޔޭ ެ‬
‫ގ ތަފާތު މަ ް‬
‫ވަނ ތިމާވެށ ެ‬
‫ވ މޫސުމ ތޫފާނުތަކާ ދުނިޔެ މިވަނ ކުރިމަތިލާން‬
‫ގސް ެ‬
‫މސުން ޯ‬
‫ގ ލޮނުގަނޑު ބޮޑުވެ ޫ‬
‫އ ވިރި ކަނޑު ެ‬
‫ގަނޑުފެންތަ ް‬
‫މވެ‪.‬‬
‫އއް ޤައު ެ‬
‫ބޑަށް ކުރާނެ ެ‬
‫ގ އަސަރު އެންމެ ޮ‬
‫އސަލަތަކު ެ‬
‫އށް ކުރިމަތިވާ މިފަދަ މަ ް‬
‫ޖެހިފައެވެ‪ .‬ރާއްޖެއަކ ދުނިޔެ ަ‬
‫ގ ސަލާމަތ ފަށަލަ‬
‫އވެ‪ .‬ދުނިޔޭ ެ‬
‫ވ މިންވަރަށް ނާޒުކުވެފަ ެ‬
‫ގން ާ‬
‫ގ ޙާލަތު މި ވަނ ހިތާމަކުރުން އެކަށި ެ‬
‫މިހާރު ރާއްޖޭ ެ‬
‫އ ފެން‬
‫ގ ވަ ި‬
‫ބޑުވެ‪ ،‬ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގ ލޮނުގަނޑު ޮ‬
‫ގއްލުން ލިބި‪ ،‬ދުނިޔެ ހޫނުވެ‪ ،‬ކަނޑު ެ‬
‫އވާ އޯޒޯން ފަށަލަޔަށް ެ‬
‫ގ ި‬
‫ކަމު ަ‬
‫ގ‬
‫ވވަރު ެ‬
‫މ ދަނ ވިޔަ ނުކުރެ ޭ‬
‫ގ ސިއްޙަތަށް ި‬
‫އންސާނުން ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ި‬
‫މ ެ‬
‫ގޑު ހަލާކުވު ު‬
‫ތަޣައްޔަރުވެ‪ ،‬ފަރުތަކާއި ބިން ަ‬
‫ވ ވަރަށް ވުރެ މާ ނާޒުކު‬
‫ގން ތިބެ ޭ‬
‫އ ެ‬
‫މ ކަމަކ މިހެން ދެ އަތް އުރައިލަ ި‬
‫އ ލިބެމުންނެވެ‪ި .‬‬
‫ގއްލުންތަ ް‬
‫ެ‬
‫ގން‬
‫ގޅި ެ‬
‫ގ އުފެއްދުންތަކާ ު‬
‫އ ވާނ ސައެންސް ެ‬
‫އ ބަލައިލައިފަ ި‬
‫ގ ި‬
‫އކެވެ‪ .‬ކަން މިހެން ހުރުމާއެކު މި މަޒުމޫނު ަ‬
‫މައްސަލަ ެ‬
‫ގ މައްޗަށެވެ‪.‬‬
‫މވެއްޓަށް ކުރާ ނޭދެވޭ އަސަރުތަކު ެ‬
‫ގ ތި ާ‬
‫ރާއްޖޭ ެ‬

‫ގ ފިނިހޫނުމިނެކެވެ‪ .‬މި ފިނިހޫނުމިން ހިފަހައްޓަނ‬

‫ވރެއް ެ‬
‫ވސް ބޭނުން ވަނ ވަކި ަ‬
‫އވާ ކޮންމެ ދިރުމަކަށް ެ‬
‫ގ ި‬
‫ދުނިޔޭ ަ‬
‫ގތަށް ހަކަތަ‬
‫މ ޮ‬
‫އވެ‪ި .‬‬
‫އ ހުންނާތ ެ‬
‫އ ހިފެހެއްޓިފަ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގސްތަކު ަ‬
‫ގ ޭ‬
‫ވ ެ‬
‫އ ު‬
‫އއް ޖަ ް‬
‫ގ ހަކަތައިން ބަ ެ‬
‫ދުނިޔެއަށް ފޯރާ‪ ،‬އިރު ެ‬
‫މ އުޞޫލުން ހަކަތަ‬
‫ވއްޓަކަށެވެ‪ި .‬‬
‫ވ ފަދަ ފިނި ެ‬
‫އޗަށް ދިރިނޫޅެ ޭ‬
‫ނުހިފެހެއްޓޭ ނަމަ ދުނިޔެ ވާނ ދިރޭ ތަކެ ް‬
‫ވވެ‪ .‬އަދި އޯޒޯނާއިއި‪ ،‬މތޭނާއި‪،‬‬
‫ގ އާތް ެ‬
‫އ ފެނު ެ‬
‫އއޮކްސައިޑާ ި‬
‫ގހަކ ކާބަންޑަ ި‬
‫ހިފަހައްޓައިދޭ މުހިއްމު ދެ ޭ‬
‫ގއި ޙަސަން ޝަކލު (‪)1998‬‬
‫އޓައިދޭކަމު ަ‬
‫ވސް ހަކަތަ ހިފަހަ ް‬
‫ގ ސަބަބުން ެ‬
‫އކްސައިޑު ެ‬
‫ޑިނައިޓްރިޖަން ޮ‬
‫ގ‬
‫ގދުރަތ ނިޒާމަށް މިހާރު ވަނ ސައެންސާއި‪ ،‬ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫ވ ހަކަތަ ހިފަހައްޓައިދޭ ު‬
‫އވެ‪ .‬މި ދެންނެ ި‬
‫ހާމަކުރައްވަ ެ‬
‫އ ބޯޓު‬
‫ގއި‪ ،‬ތެލާ ި‬
‫ގ އުފެއްދުންތަކަށްޓަކައި ކާރުޚާނާތަކު ަ‬
‫ގތުން ސައެންސް ެ‬
‫އ ޮ‬
‫އފައެވެ‪ެ .‬‬
‫އސަރުފޯރަ ި‬
‫ގ ަ‬
‫އުފެއްދުންތަކު ެ‬
‫ގ ސަބަބުން‬
‫ގސްތައް ކެޑުމު ެ‬
‫ގލިތަކުން ަ‬
‫ގސްތައް އެންދުމާއި‪ ،‬މިފަދަ ބޭނުންތަކަށްޓަކައި ޖަން ަ‬
‫އ ޤުދުރަތ ޭ‬
‫ދެއްޔާ ި‬
‫އ‬
‫ގސްތަ ް‬
‫ގއި ހޫނު ހިފަހަށްޓައިދޭ ޭ‬
‫ވ ތެރޭ ަ‬
‫ގ މިންވަރު އިތުރުވެ‪ ،‬ޖައް ު‬
‫އއޮކްސައިޑު ެ‬
‫ހޫނު ހިފަހައްޓައިދޭ ކާބަންޑަ ި‬
‫ގ މަތފަށަލަ އިތުރަށް‬
‫ވއި ބިމު ެ‬
‫ގނަ ހަކަތަތަކެއް ހިފެހެއްޓި ޖައް ާ‬
‫ގ ި‬
‫ގތުން އިރު ެ‬
‫ގ ޮ‬
‫އއް ެ‬
‫ވއެވެ‪ .‬ނަތިޖާ ެ‬
‫އިތުރު ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ވ ެ‬
‫އ ޙަސަން ޝަކލު (‪ )1998‬ހާމަކުރައް ަ‬
‫ގ ި‬
‫ހޫނުވާކަމު ަ‬

‫‪7‬‬
 ‫ގތުން ޙަސަން‬
‫މ ޮ‬
‫އވެ‪ި .‬‬
‫އ ލިބެ ެ‬
‫ގއްލުންތަ ް‬
‫އށް ބޮޑެތި ެ‬
‫އޒޯން ފަށަލަ ަ‬
‫އފެއްދުންތަކުން ޯ‬
‫ގ ު‬
‫އ ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫ސައެންސާ ި‬
‫ގއި ހިމެނޭ‪ ،‬ލޮލަށް ނުފެންނަ އެއް ބައި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ގ ހަކަތައި ެ‬
‫އ އިރު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ވ ޮ‬
‫ޝަކލު (‪ )1998‬ކަށަވަރުކޮށްދެއް ާ‬
‫އޗަށް‬
‫ގ ސަބަބުން ދިރޭ ތަކެ ް‬
‫އވާ އަލްޓްރާވައިލެޓް (ޔޫވ) ރޭޑިއޭޝަން‪ ،‬ޚާއްޞަކޮށް ޔޫވބރޭޑިއޭޝަން ެ‬
‫ގ ި‬
‫ކަމު ަ‬
‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫އ ދިމާއަށް ދަތުރުކޮށްފައި އަންނަ ޔޫވ ރޭޑިއޭޝަން ފުރާނައިލުމަށް ފަހު އޯޒޯންފަށަލަ ި‬
‫އވެ‪ .‬ދުނިޔެއާ ި‬
‫ގއްލުންލިބެ ެ‬
‫ެ‬
‫އ ބިމަށް‬
‫ގ ި‬
‫ގ އެހ ަ‬
‫އކޮށްދިނުމަށްފަހު މި ފަށަލައި ެ‬
‫ވވަރަށް ދަ ް‬
‫ގއްލުން ނު ާ‬
‫އންސާނުންނަށް ެ‬
‫އޗާއި‪ި ،‬‬
‫ސަބަބުން ދިރޭ ތަ ކެ ް‬
‫އވާ‬
‫އވާ ކާރުޚާނާތަކުންނާއި ދު ް‬
‫މއްލަ ބޭނުންތަކަށްޓަކައި އުފައްދައިފަ ި‬
‫ގ އަ ި‬
‫އވެ‪ .‬އެހެނަސް އިންސާނުން ެ‬
‫ފޮނުވަ ެ‬
‫އމު އޯޒޯންފަށަލަ ދުވަހުން‬
‫ގ ސަބަބުން މި މުހި ް‬
‫އފްސ) ެ‬
‫ރ ކާބަން (ސ ެ‬
‫އޅޭ ކްލޯރޯފްލޯ ޯ‬
‫ގ ތެރެއަށް ެ‬
‫ވ ެ‬
‫ތަކެތިން ޖައް ު‬
‫ވ ކަފާސްވަމުންނެވެ‪.‬‬
‫ދުވަހަށް ދަނ ތުނި ެ‬

‫އއިސް އަލަމާރިއާއި‪،‬‬
‫އ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ގނަ ޢަދަދަކަށް ހިމެނޭ އުފެއްދުންތަކު ެ‬
‫ގއި ބޭނުންކުރާ ސއެފްސ ި‬
‫ދިވެހިރާއްޖޭ ަ‬
‫ގ‬
‫އތުރުން އަހަރެމެން ބޭނުންކުރާ އެކި ބާވަތްބާވަތު ެ‬
‫ގ ި‬
‫އެއާރކަންޑިޝަންއާއި‪ ،‬މަތިންދާބޯޓުފަހަރު ހިމެނެއެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫އޙުމަދު (‪)1990‬‬
‫އވައި‪ ،‬ފާރޫޤު ަ‬
‫ގންދެއެވެ‪ .‬މިކަން ހާމަކުރަ ް‬
‫ގނަ ޢަދަދަކަށް ސއެފްސ ބޭރުވެ ެ‬
‫ވސް ި‬
‫ސްޕްރޭތަކުން ެ‬
‫އ އެއަރކަންޑިޝަންތަކާއި‪،‬‬
‫އޑާ ި‬
‫ގޒޯސްޓަރުތަކުން ނިކުންނަ ނައިޓްރަސް އޮކްސަ ި‬
‫އ ް‬
‫ގ ެ‬
‫އ މަތިންދާބޯޓު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ވ ޮ‬
‫ވިދާޅު ާ‬
‫ވ ކްލޯރޯފްލޯރޯކާބަންއަކ އޯޒޯންފަށަލަ ހަލާކުކޮށްލާ‬
‫ގ ޒަރޢާއިން ބޭރު ާ‬
‫ގ ސްޕްރޭތަކު ެ‬
‫އސްއަލަމާރިތަކާއި‪ ،‬ފާޑުފާޑު ެ‬
‫އަ ި‬
‫އހެންކަމުން މިފަދަ‬
‫ގއްލުމެކެވެ‪ެ .‬‬
‫ވއްޓަށްލިބޭ ެ‬
‫ގއްލުމަކ ެ‬
‫ވިހަ މާއްދާތަކެވެ‪ .‬އޯޒޯންފަށަލަޔަށް ލިބޭ ކޮންމެ ެ‬
‫ވރު މަދުކުރުމަށް ކުރާ ކޮންމެ މަސައްކަތަކ ވެށިހިމާޔަތް ކުރުމަށް ކުރެވޭ‬
‫މާއްދާތައް ބޭނުންކުރާ މިން ަ‬
‫ގއި ނޫނ ނުވާނެ އެވެ‪.‬‬
‫މަސައްކަތެއްކަމު ަ‬

‫އ‬
‫އފަދަ އުފެއްދުންތަ ް‬
‫ގއި ތަކެތިއުފައްދަން ބޭނުންކުރާ ހަކަތަޔާއި‪ެ ،‬‬
‫އިންސާނ ބޭނުންތަކަށްޓަކައި ކާރުޚާނާތަކު ަ‬
‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫އވެ‪ .‬ނަތޖާއެ ް‬
‫ވ ދުނިޔެ ހޫނުވެ ެ‬
‫އޒޯން ފަށަލަ ތުނި ެ‬
‫ގ މިންވަރު އިތުރުވެ‪ޯ ،‬‬
‫އ ެ‬
‫ވ ހަކަތަ ި‬
‫އ ބޭރު ާ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ބޭނުންކުރުމު ެ‬
‫ގން ރާއްޖެފަދަ‬
‫ގޅި ެ‬
‫އވެ‪ .‬މި ކަމާ ު‬
‫ވ ެ‬
‫ގ ލޮނުގަނޑު ބޮޑު ެ‬
‫ވ ގަނޑުފެންތައް ވިރި ކަނޑު ެ‬
‫އ ާ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ދެތަނޑ ަ‬
‫ގތުން ދުނިޔޭ ެ‬
‫ޮ‬
‫ގ އިންޒާރު މިހާރު ވެސް ސައެންސުވެރިން‬
‫ގއިދާނެކަމު ެ‬
‫ގން ހިނ ަ‬
‫ގ އަޑިޔަށް ގެނބި ެ‬
‫ތިރި ޖަޒރާ ޤައުމުތައް ކަނޑު ެ‬
‫އ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އޙުމަދު (‪ )2008‬ވިދާޅުވަނ ފާއިތުވި ޤަރުނު ެ‬
‫ވއި ޝަމްރަތު ަ‬
‫ދަނ ދެމުންނެވެ‪ .‬މިކަން ހާމަކުރައް ަ‬
‫އވާކަމަށާއި‪ ،‬އަދި ކުރިޔަށް އޮތް ސަތޭކަ‬
‫ބޑުވެފަ ި‬
‫އއި ދެމެދަށް ޮ‬
‫އ ‪ 8‬އިންޗި ާ‬
‫ގ ލޮނުގަނޑު ‪ 6‬އިންޗިއާ ި‬
‫ކަނޑު ެ‬
‫އވެ‪ .‬ހަމަ‬
‫ގ ެ‬
‫ގ ލޮނުގަނޑު ބޮޑުވާނެ ކަމަށް ދިރާސާތަކުން ދައްކާކަމު ަ‬
‫އ ‪ 33‬އިންޗިއަށް ކަނޑު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އަހަރު ެ‬
‫އޑިޔަށް ގެނބި‬
‫ގ ަ‬
‫ގ އޮންނާނ ކަނޑު ެ‬
‫ގ ސުވަރު ެ‬
‫އ މިކިޔާ ދުނިޔެމަތ ެ‬
‫މ ޤަރުނު ނިމޭއިރު ދިވެހިރާއްޖެ ޭ‬
‫އއެކު ި‬
‫އެ ާ‬
‫ގ އާދޭސް"‪ )2008 ،‬ހާމަކުރެއެވެ‪.‬‬
‫ގ ެ‬
‫އ ("ގެނބެމުންދާ ސުވަރު ޭ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ފޮރުވިފައި ކަ ު‬

‫އ‬
‫އއުމާ ި‬
‫އ ަ‬
‫މވެ‪ .‬ތޫފާންތަ ް‬
‫އއު ެ‬
‫އއިވަރަށް ބަދަލު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫މން ދިމާވާނެ ދެވަނަ ކަމަކ ކަނޑު ެ‬
‫ގ ލޮނުގަނޑު ބޮޑުވު ު‬
‫ކަނޑު ެ‬
‫އ‬
‫ގ ލޮނުގަނޑު ބޮޑުވުމާއި ތޫފާންތަ ް‬
‫އދުންތަކާއި ކަނޑު ެ‬
‫ގ އުފެ ް‬
‫ގތުން ސައެންސު ެ‬
‫އ ޮ‬
‫އ މެދުވެރިވުމެވެ‪ެ .‬‬
‫ކާރިސާތަ ް‬

‫‪8‬‬
 ‫ގ‬
‫ވއި ޢަބުދުއްރަޝދު ޙުސައިން (‪ )1990‬ވިދާޅުވަނ ދުނިޔެހޫނުވުމާއި‪ ،‬ކަނޑު ެ‬
‫އ ަ‬
‫ގޅުން ހާމަކުރަ ް‬
‫އައުމާ ހުރި ު‬
‫ވޔަސް މިފަދަ‬
‫ގއި ި‬
‫އ ކަމު ަ‬
‫ގދުރަތ ކަންތައްތަ ް‬
‫ބޑުވުމާއި‪ ،‬ތޫފާނުތައް އައުންފަދަ ކަންތައްތަކަކ ު‬
‫ލޮނުގަނޑު ޮ‬
‫ގ ސަބަބުން ކުރިމަތިވާ‬
‫ގ ޢަމަލުތަކު ެ‬
‫ވ ޤައުމުތަކު ެ‬
‫އފައި ާ‬
‫އތަ މައްސަލަތަކަކ ކުރިއަރަ ި‬
‫ގ ‪ 90‬އިންސަ ް‬
‫މައްސަލަތަކު ެ‬
‫އކަލާ އެންމެ ފުރަތަމަ ކުރިމަތިލާން ޖެހޭނ ދިވެހިރާއްޖެ ފަދަ‬
‫ގ ނުރަ ް‬
‫މ ެ‬
‫ގއެވެ‪ .‬އެހެނަސް މިކަ ު‬
‫އކަމު ަ‬
‫މައްސަލަތަ ް‬
‫އމިއްލަ ރައްކާތެރިކަމާއި‬
‫އރު ކޮންމެ ފަރުދަކު ވެސް ަ‬
‫މއްޗަށް އެކުލެވޭ ޤައުމުތަކަށެވެ‪ .‬ވ ި‬
‫ގ ަ‬
‫ބިންތިރި ޖަޒރާތަކު ެ‬
‫އޖެއެވެ‪.‬‬
‫ދިފާޢަށްޓަކައި މިފަދަ ކަންކަމާމެދު ވިސްނައި ހޭއަރަން ވެ ް‬

‫ވއި ނުސާފުވުން މި ވަނ އިންތިހާއަށް‬

‫ގ ަ‬
‫ގ ވެށ ެ‬
‫އޖޭ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ރާ ް‬
‫އފެއްދުންތަކު ެ‬
‫ގ ު‬
‫އ ޓެކްނޮލަޖ ެ‬
‫ސައެންސާ ި‬
‫އ ތަކެތިން‬
‫އޗެވެ‪ެ .‬‬
‫ވ ތަކެ ް‬
‫އ ާ‬
‫މ މުހިއްމު މަސްދަރަކ ދު ް‬
‫ވ އެން ެ‬
‫ގތަށް ވައިނުސާފުވުމަށް މެދުވެރި ާ‬
‫ގސްފައެވެ‪ .‬މި ޮ‬
‫ޮ‬
‫ގމާއި‪،‬‬
‫އ ަ‬
‫އ ް‬
‫ނުކުންނަ ވިހަދުންތަކެވެ‪ެ .‬‬
‫ގ ޒަރޢާއިން ޖައްވަށް‬
‫އވަރު ވިހަ ކެމިކަލްތަކެއް އޭ ެ‬
‫އވާ އުޅަނދުތަކަކ އެތައް ބަ ި‬
‫ގން ދު ް‬
‫ގ މަ ު‬
‫ވއި ެ‬
‫ކަނޑާއި‪ަ ،‬‬
‫ވ ތަކެތިން‬
‫އ ާ‬
‫އވަށް ބޭރުވަނ ދު ް‬
‫ގސް ޖަ ް‬
‫ގނަ ޢަދަދަކަށް ވިހަ ޭ‬
‫ގއި އެންމެ ި‬
‫ވ ވަސލަތްތަކެކެވެ‪ .‬މި ރާއްޖޭ ަ‬
‫ބޭރުކުރު ާ‬
‫ގ‬
‫އޙުމަދު ޢަބުދުﷲ ސަޢދު (‪ )2008‬ވިދާޅުވަނ "ދުނިޔޭ ެ‬
‫ވއި ަ‬
‫މކަން ހާމަކުރައް ަ‬
‫ކަމާމެދަކު ޝައްކެއްނެތެވެ‪ި .‬‬
‫އންޖނުލ އުޅަނދުތަކެވެ‪.‬‬
‫މސްދަރަކ ި‬
‫ގސްތައް ދޫކުރާ މައިގަނޑު ަ‬
‫ގ ތެރެއަށް ވިހަ ޭ‬
‫ވ ެ‬
‫އ ު‬
‫ނިސްބަތަށް ބަލާއިރު‪ ،‬ޖަ ް‬
‫ގ ވަސލަތްތަކުންނެވެ‪".‬‬
‫އސާކުރަނ ދަތުރުފަތުރު ެ‬
‫ގ ‪ 40‬ޕަސެންޓް ޙި ް‬
‫އޑް ެ‬
‫ގތެރެއަށް ދޫކުރާ ކާބަންޑައި އޮކްސަ ި‬
‫ވ ެ‬
‫ޖައް ު‬
‫ގބޫލުކުރަން‬
‫އވާތަކެތިންކަން ަ‬
‫ގސް ބޭރުވަނ ދު ް‬
‫ގނައިން ވިހަ ޭ‬
‫ގ ތެރެއަށް އެންމެ ި‬
‫ވ ެ‬
‫އ ު‬
‫އ ވެސް ޖަ ް‬
‫ގ ި‬
‫ވމާ ރާއްޖޭ ަ‬
‫ޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫ވ‬
‫ގއި ބުނެފައި ާ‬
‫އ ަ‬
‫ގ ރިޕޯޓެ ް‬
‫ގ ‪ 2003‬ވަނައަހަރު ެ‬
‫އ ވޯލްޑްބޭންކު ެ‬
‫އވަ ި‬
‫އލުންތައް ހާމަކުރަ ް‬
‫ގ ް‬
‫އ ނުސާފުވުމުން ލިބޭ ެ‬
‫ވަ ި‬
‫އއި އެއްމިލިޔަނާއި‬
‫ގތްގަނޑަކަށް ‪ާ 500،000‬‬
‫އހަރަކު ާ‬
‫ގ ސަބަބުން މުޅި ދުނިޔެއިން ަ‬
‫އ ނުސާފުވުމު ެ‬
‫ގތުން ވަ ި‬
‫ޮ‬
‫ގއިތުރުން‬
‫ވ‪ .‬މ ެ‬
‫ވއެ ެ‬
‫ގއި އަޙުމަދު ޢަބުދުﷲ ސަޢދު (‪ )2008‬ހާމަކުރައް ަ‬
‫ގ ޢަދަދަކަށް މހުން މަރުވާކަމު ަ‬
‫ދެމެދު ެ‬
‫އ‬
‫ގ ނިޒާމަށް ބަލިތަ ް‬
‫ވލުމު ެ‬
‫ގ ނޭ ާ‬
‫ގ ސަބަބުން އިންސާނާ ެ‬
‫އ ހިރަފުހު ެ‬
‫ދުއްވާތަކެތިން ބޭރުވާ ވިހަ ކެމިކަލްތަކާއި ދުމާ ި‬
‫ގ ސަބަބުން‬
‫ވ ވިހަ މާއްދާތަކާއި ގެނދަބުޅ ެ‬
‫ގތަށް ބޭރު ާ‬
‫މ ޮ‬
‫ވއެވެ‪ި .‬‬
‫އ ަ‬
‫ގއި ޙަސަން ޝަކލު (‪ )1998‬ހާމަކުރަ ް‬
‫ޖެހޭކަމު ަ‬
‫އޔަރުވެ‪ ،‬އިންސާނުންނަށް ސިއްޙ މައްސަލަތަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހެއެވެ‪.‬‬
‫ވއި ތަޣަ ް‬
‫ގ ަ‬
‫ވއި ވެށ ެ‬
‫ޖައް ާ‬

‫އއިސް ވަނ‬
‫ގއްލުންތައް މި ފަހަކަށް ަ‬
‫ގ ފެންފަށަލަޔަށް ލިބޭ ެ‬
‫ގން ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގޅި ެ‬
‫ގ އުފެއްދުންތަކާ ު‬
‫ސައެންސު ެ‬
‫އވެ‪ .‬ފެން ތަޣައްޔަރުވުމަށް މެދުވެރިވާ‬
‫އޔަރުވުން ހިމެނެ ެ‬
‫ގއި ފެން ލޮނުވުމާއި‪ ،‬ފެން ތަޣަ ް‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އ ެ‬
‫އވެ‪ޭ .‬‬
‫އިތުރުވެފަ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން‬
‫ގ ނިޒާމެވެ‪ .‬ފާޚާނާ ނިޒާމު ެ‬
‫އއް ސަބަބަކ ފާޚާނާ ެ‬
‫ގ ތެރެއިން ެ‬
‫އވެ‪ .‬އޭ ެ‬
‫ތަފާތު ސަބަބުތަކެއް ވެ ެ‬
‫ގއިހުންނަ ކޮލިފޯމް‬
‫ބޑުކަމުދާ ނަޖިހު ަ‬
‫އވެ‪ޮ " .‬‬
‫ގ ފެންގަނޑު ބިމަށްހިނދި ފެންގަނޑު ނަޖިސްވަނ ެ‬
‫ޖަންކްޝަންތަކު ެ‬
‫ގ ޒަރޢާއިން‬
‫ގ ފެން ހިންދާތަކު ެ‬
‫އއި‪ ،‬ކޮލިފޯމް ބެކްޓރިޔާ ޖަންކްޝަންތަކު ެ‬
‫ގނިޒަމްސް ާ‬
‫އ ެ‬
‫ބެކްޓރިޔާއާއި‪ ،‬ޕެތޯޖެނިކު ޯ‬
‫ގތް (‪.)2008‬‬
‫ވ ޮ‬
‫އޔަރު ާ‬
‫އވެ‪ ".‬ފެންތަޣަ ް‬
‫ވ ެ‬
‫އޔަރު ެ‬
‫ގސް ފެންފަށަލަޔާ އެކުވުމުން ފެން ތަޣަ ް‬
‫ގން ޮ‬
‫ގއަޑިޔަށް ފޭދި ެ‬
‫ބިމު ެ‬

‫‪9‬‬
 ‫އ ނޭވާލުމަށް ބޭނުންކުރާ‬
‫ވއެވެ‪ .‬ބެކްޓރިޔާތަ ް‬
‫ގއި ބެކްޓރިޔާ އާލާ ެ‬
‫އ ނަރުދަމާތަކުން ދާ ކުނ ަ‬
‫ގއިތުރުން ފާޚާނާއާ ި‬
‫މ ެ‬
‫އ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ވސް ފެން ތަޣައްޔަރުވާކަ ު‬
‫އކުސިޖަން ނުލިބުމުން ެ‬
‫ގ އެހެންދިރުމަށް ޮ‬
‫ވމުން ފެނު ެ‬
‫ގނަ ު‬
‫ގ މިންވަރު ި‬
‫އޮކްސިޖަން ެ‬
‫ވއެވެ‪.‬‬
‫ޙަސަން ޝަކލު (‪ )1998‬ހާމަކުރައް ަ‬

‫ވސް‬
‫ގތުން ެ‬
‫ގ ޢަމަލުތައް ބަހައްޓާ ޮ‬
‫ގއި ދަނޑުވެރިން ެ‬
‫ގއި ޚާއްޞާކޮށް ބޭސްޖެހުމު ަ‬
‫ހަމައެއާއެކު ދަނޑުތަކަށް ފެންދިނުމު ަ‬
‫ގއި‬
‫ގ އެހ ަ‬
‫ވޅުތަކަށް ބޭސް އަޅައިލުމަށްފަހު ޕެޓްރޯލް ޕަންޕު ެ‬
‫ގ ދަނޑުވެރިން ފެން ަ‬
‫ވއެވެ‪ .‬އއ‪ .‬ތޮއްޑޫ ެ‬
‫ފެން ތަޣައްޔަރު ެ‬
‫ގ މރު ފެންފަށަލަ ވަނ‬
‫މހާރު އެރަށު ެ‬
‫ގތުން ި‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ދަނޑުތަކަށް ބޭސްޖަހައިލަނ އެވެ‪ .‬ނަތޖާއެ ް‬
‫ވއެވެ‪ .‬މިއ‬
‫އއް‪ ،‬މާރޗް ‪ )2008 ،25‬ހާމަ ެ‬
‫ވދާޅުވި ވާހަކަ ެ‬
‫ގތު ި‬
‫ހަލާކުވެފައިކަން (އިބުރާހމް ނަޢމް‪ ،‬ލިޔުންތެރިޔާ ާ‬
‫އ‬
‫ވސް މިފަދަ ތަޙުލލެ ް‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގތް އެނގޭނ އެ ރަށްރަށު ަ‬
‫ގ ޙާލު ހުރިނެތް ޮ‬
‫ގތެވެ‪ .‬އެހެން ރަށްރަށު ެ‬
‫ގ ޙާލަތުހުރި ޮ‬
‫ތޮއްޑޫ ެ‬
‫ކޮށްލުމުންނެވެ‪.‬‬

‫ގ ފެންފަށަލަ ތުނިވެފައި‬
‫ގތުން ފެން ލޮނުވަނ މި ރަށްތަކު ެ‬
‫އ ޮ‬
‫ފެން ލޮނުވުމަކ ވެސް ފެންތަޣައްޔަރުވުމެވެ‪ެ .‬‬
‫ގތަށް ހެދުމުންނެވެ‪ .‬މި‬
‫އ ސދާ ކަނޑަށް ނުވަތަ މޫދަށް ބޭރުވާ ޮ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫ބޭނުންކުރާ ފެންފޮދު ބިމަށްހިންދުމު ެ‬
‫މޓަރުތަކުން ފެންތައް‬
‫ގއި ޯ‬
‫މންނާއި ބާރު ޕްރެޝަރ ަ‬
‫ގޅު ު‬
‫ގ ހޮޅިތައް ސދާ މޫދަށް ު‬
‫ގތަށް ދިމާވަނ ފާޚާނާތަކު ެ‬
‫ޮ‬
‫އއި‬
‫އ ތަރަށްޤ ާ‬
‫އޙަތަށްޓަކަ ި‬
‫މއި ސި ް‬
‫ގ ދުޅަހެޔޮކަ ާ‬
‫ގއި ދިރިއުޅޭ ދިވެހިން ެ‬
‫މން މިފަސްގަނޑު ަ‬
‫ގންފެށުމުންނެވެ‪ .‬އެހެންކަ ު‬
‫ނަ ަ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫މލުތަކާމެދު ވިސްނައިލާންޖެހެ ެ‬
‫ތަހުޒބަށް ކުރެވޭ މިފަދަ ޢަ ަ‬

‫އ މި ދަނ އިންތިހާއަށް‬
‫އޙަތަށް އަންނަމުންދާ ބަދަލުތަ ް‬
‫ގ ސި ް‬
‫ގން އިންސާނުން ެ‬
‫ގޅި ެ‬
‫ގ އުފެ އްދުންތަކާ ު‬
‫ސައެންސު ެ‬
‫އއިޕެޑާއި‪،‬‬
‫އއި‪ ،‬ލަވަޖަހާ ސެޓާއި‪ ،‬ފޯނާއި‪ަ ،‬‬
‫އއި‪ ،‬ރޭޑިޔޯ ާ‬
‫ގއި ކޮމްޕިޔުޓަރާއި‪ ،‬ޓވ ާ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އ ެ‬
‫އިތުރުވަމުންނެވެ‪ޭ .‬‬
‫ގއި‬
‫ގސް ދިރިއުޅުމު ަ‬
‫އ މިހެން ޮ‬
‫އައިޕޮޑާ ި‬
‫ވސް ވަކިން ކުޑަ‬
‫މއްސަލަތަކަކ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ކުރިމަތިވާ ަ‬
‫އކިއެކި އިލެކްޓޯނިކްސް ވަސލަތްތަކު ެ‬
‫ބޭނުންކުރާ ެ‬
‫މއްސަލަތަކަކ ވަރަށް ޢާއްމު މައްސަލަތަކެވެ‪ .‬މި ފަދަ‬
‫ގ ަ‬
‫އ ލޮލާއި‪ ،‬ކަންފަތު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫މައްސަލަތަކެއް ނޫނެވެ‪ .‬އޭ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން އުނަގަނޑާއި‪،‬‬
‫އ ޚިލާފަށް ކޮމްޕިޔުޓަރ ބޭނުންކުރުމު ެ‬
‫ގނޮމިކްސް ާ‬
‫މޕިޔުޓަރ އާ ޮ‬
‫އ ކޮ ް‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫މައްސަލަތަކު ެ‬
‫މޙައްމަދު އާމިރު‬
‫ގއި ު‬
‫ވކަމު ަ‬
‫މއްސަލަތައް ވެސް ކުރިމަތި ާ‬
‫ގ ަ‬
‫އ ޖެހުމާއި‪ ،‬ލޮލު ެ‬
‫އސަލަތަ ް‬
‫މ ް‬
‫ގ ަ‬
‫ބުރަކައްޓާއި‪ ،‬ކަނދުރާ ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގއްލުންވެ ެ‬
‫އޙަތަށް ެ‬
‫ގ ސި ް‬
‫ވސް އިންސާނުން ެ‬
‫އޑުތަކުން ެ‬
‫ގދަ ަ‬
‫އކު ބާރު ަ‬
‫އވެ‪ .‬ހަމައެއާ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫(‪ ) 2006‬ހާމަކުރައް ަ‬
‫ގއި‬
‫ގތެއް ަ‬
‫އޑު ދާއިމ ޮ‬
‫ގދަ ަ‬
‫ގއި ‪ 85‬ޑެސިބެލްއަށް ވުރެ ަ‬
‫ގތު ަ‬
‫ވ ޮ‬
‫ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ވަޙދު (‪ )1990‬ހާމަކުރައް ާ‬
‫ގ ސަބަބުން ބރުވާނެއެވެ‪ .‬އިންސާނުންނަށް‬
‫އއަޑު ެ‬
‫ގ ކަންފަތް ެ‬
‫ގއި އުޅޭމހުން ެ‬
‫އވި ހުންނަ ތަނެއް ަ‬
‫އވި ި‬
‫ގނައިން ި‬
‫ި‬
‫އޑުތަކާއި‪،‬‬
‫ގދަ ަ‬
‫ގނުތަކުން ނިކުންނަ ަ‬
‫ގ އިންޖނުތަކާއި‪ ،‬ބަރު ޮ‬
‫އވާތަކެތ ެ‬
‫ގއި ދު ް‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ގދައަޑުތަކު ެ‬
‫ގއްލުންލިބިދާނެ ަ‬
‫ެ‬
‫ވ‬
‫ގއްލުން ާ‬
‫އޙަތަށް ެ‬
‫ގ ސި ް‬
‫އވެ‪ .‬މިފަދަ ކަންތައްތަކަކ އިންސާނުން ެ‬
‫ބާރަށް ލަވަޖެހުން ފަދަ އަޑުތައް ހިމެނެ ެ‬
‫ގއްލުންތަކާމެދު ވެސް‬
‫ގ ސަބަބުންވާ ެ‬
‫ގ އުފެއްދުންތަކު ެ‬
‫ކަންތައްތަކަށް ވާއިރު އެހެނިހެން ސައެންސު ެ‬
‫ވިސްނައިލާންޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫ގ ސަބަބުން‬
‫އފެއްދުންތަކު ެ‬
‫ގން ތައްޔާރުކުރާ ު‬
‫އ ބޭނުންކޮށް ެ‬
‫ގ ބޭސްތަ ް‬
‫އވާ ފާޑުފާޑު ެ‬
‫އ އުފައްދައިފަ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގ އެހ ަ‬
‫ސައެންސް ެ‬
‫އ ޖަނަވާރަށް ދެވޭ‬
‫އ ބޭނުންކުރާ ތަފާތު ބޭސްތަކާ ި‬
‫ގ ި‬
‫ވފައި މަދެއްނޫނެވެ‪ .‬ދަނޑުވެރިކަމު ަ‬
‫އ ވަކި ކުޑަ ެ‬
‫ގއްލުންތަ ް‬
‫ލިބޭ ެ‬
‫އސަލަތަކެވެ‪.‬‬
‫ގ ނުރައްކަލާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިފައިފާ ބޮޑެތި މަ ް‬
‫އކަމު ެ‬
‫ގ ބޭސްތަކަކ މިއަދު ދުނިޔެ ެ‬
‫ތަފާތު ވައްތަރު ެ‬
‫ވ‬
‫އވަހަށް ދަރިމައިކުރުމަށް ދެ ޭ‬
‫ވސް ަ‬
‫އ ޖަނަވާރު އަ ަ‬
‫އވަހަށް ހެދިބޮޑުކުރުމަށް ޖަހާ ބޭސްތަކާ ި‬
‫ގހި ަ‬
‫ގހާ ެ‬
‫ގސް ަ‬
‫ަ‬
‫އސަރު ކުރަނ އެތަކެތި ބޭނުންކުރާ އިންސާނުންނަށްކަން (އިބުރާހމް‬
‫ގ ނޭދެވޭ ަ‬
‫މ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން އެކަ ު‬
‫ބޭސްތަކު ެ‬
‫ގ ސިއްޙަތަށް މިހާރުވެސް‬
‫ވއެވެ‪ .‬ދުނިޔޭ ެ‬
‫އއް‪ ،‬މާރޗް ‪ )2008 ،25‬ހާމަ ެ‬
‫ވދާޅުވި ވާހަކަ ެ‬
‫ގތު ި‬
‫ނަޢމް‪ ،‬ލިޔުންތެރިޔާ ާ‬
‫އ އެފަދަ‬
‫ގ އުފެއްދުންތަކަށްޓަކައި ކުރެވޭ ތަހުލލުތަކާ ި‬
‫ބޑެތި މައްސަލަތަކަކ ސައެންސު ެ‬
‫ވ އެންމެ ޮ‬
‫އ ާ‬
‫ކުރިމަތި ވެފަ ި‬
‫ގއި‬
‫މއްސަލަތަކެވެ‪ .‬ތިރ ަ‬
‫ވ ަ‬
‫ގން އިތުރު ާ‬
‫ގޅި ެ‬
‫މސުމަށް އަންނަބަދަލުތަކާ ު‬
‫ގ ސަބަބުން ޫ‬
‫އ ބޭނުންކުރުމު ެ‬
‫އުފެއްދުންތަ ް‬
‫ވއިދޭ ތާވަލެކެވެ‪.‬‬
‫ގން މހުންމަރުވާ ޢަދަދު ދައްކު ަ‬
‫ގޅި ެ‬
‫އސަލަތަކާއި ު‬
‫އއް މަ ް‬
‫މިވަނ އެފަދަބަ ެ‬

‫މއްޗަށް މހުން މަރުވާ ޢަދަދު‬

‫ގ ަ‬
‫އ އަހަރެއް ެ‬
‫ގ ި‬
‫މއްސަލަތަކު ަ‬
‫ގ ަ‬
‫ތާވަލު ‪ :1‬ތިމާވެށ ެ‬

‫ގން‬
‫ކާނާނުލިބި ެ‬

‫ގން‬
‫ގން ޖެހި ެ‬
‫ބޭރަށްހިން ު‬

‫ގން‬
‫މެލޭރިޔާ ޖެހި ެ‬

‫‪ 3.7‬މިލިއަން މހުން‬

‫‪ 1.9‬މިލިއަންމހުން‬

‫‪ 0.9‬މިލިޔަންމހުން‬

‫ގ‬
‫ގ އިތުރުން މި ޒަމާނު ެ‬
‫ވ މިންވަރު ހާމަކޮށްދޭ ކަމެކެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫އ ާ‬
‫ގ ޙާލަތު ނުރައްކާތެރި ވެފަ ި‬
‫ގ ތިމާވެށ ެ‬
‫މިއ ދުނިޔޭ ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގއްލުންވެ ެ‬
‫ގ ސިއްހަތަސް ެ‬
‫ގ ސަބަބުންވެސް އިންސާނުން ެ‬
‫ގއި ބޭނުންކުރާ ތަފާތު ބޭސްތަކު ެ‬
‫ދަނޑުވެރިކަމު ަ‬
‫ގއި ރައްކާތެރިނުވުމާއި‪،‬‬
‫ގ ބޭސްތައް ބޭނުންކުރުމު ަ‬
‫އ ބޭނުންކުރެވޭ ތަފާތު ވައްތަރު ެ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ގތުން ދަނޑުވެރިކަ ު‬
‫އެ ޮ‬
‫ވ‬
‫އ ފާރު ެ‬
‫ގ އަތްތަ ް‬
‫ގތުން ބޭސްބޭނުންކުރާ މހުން ެ‬
‫ގ ޮ‬
‫އއް ެ‬
‫ގ ނަތޖާ ެ‬
‫މ ެ‬
‫ގތަށް ބޭސް ބޭނުން ނުކުރެވު ު‬
‫ބޭނުންކުރަންވާ ޮ‬
‫އއި ތަރުކާރއާއި‪،‬‬
‫ގން އަޅުވާ މޭވާ ާ‬
‫ގ އިތުރުން އެފަދަ ބޭސްދ ެ‬
‫އސަލަތަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހެއެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ގ މަ ް‬
‫ހަމު ެ‬
‫އސަލަތަކާއި‪ ،‬ބޮލުން‬
‫ގ މަ ް‬
‫ގހޮރު ެ‬
‫ގ ބާވަތްތައް ބޭނުންކުރުމުން ޮ‬
‫މ ެ‬
‫ގވާ ު‬
‫ޮ‬

‫‪11‬‬
 ‫މށް އެކަމުން ނޭދެވޭ އަސަރުކުރާކަމަށް ދިރާސާތަކުން‬
‫ބޑުވުމަށާއި ތޫނުފިލިކަ ަ‬
‫ގ ހެދި ޮ‬
‫މއި‪ ،‬ކުޑަކުދިން ެ‬
‫އިސްތަށިފޭބު ާ‬
‫ގހުކާނާ‬
‫އވެ‪ަ .‬‬
‫އއް‪ ،‬މާރޗް ‪ )2008 ،25‬ހާމަވެ ެ‬
‫ގތު ވިދާޅުވި ވާހަކަ ެ‬
‫ދައްކާކަން (އިބުރާހމް ނަޢމް‪ ،‬ލިޔުންތެރިޔާ ާ‬
‫ވއިރު މިފަދަ ކަންކަމާމެދު ވިސްނައި‬
‫އދުންތައްކަމަށް ާ‬
‫ގ އުފެ ް‬
‫ވސް ސައިންސް ެ‬
‫ގހަށް ޖަހާ ބޭސްތަކަކ ެ‬
‫ނުވަތަ ަ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ސަމާލުވާންޖެހެ ެ‬

‫ގ ސިއްޙަތަށް‬
‫ވސް އިންސާނުން ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ެ‬
‫ގ އުފެއްދުންތަކު ެ‬
‫އކާލާ ސައެންސު ެ‬
‫ގން ު‬
‫ގން ނުވަތަ ބޭނުންނެތި ެ‬
‫ހަލާކުވެ ެ‬
‫މ‬
‫އޗެކެވެ‪ި .‬‬
‫މނޭ އެ ް‬
‫ގއި ހި ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އލެކްޓޯނިކް ބެޓެރއަކވެސް ނުރައްކާތެރި ކުނ ެ‬
‫ގތުން ި‬
‫އވެ‪ .‬އެ ޮ‬
‫ގއްލުންލިބެ ެ‬
‫ެ‬
‫ގ‬
‫ގވިހައި ެ‬
‫އ ެ‬
‫އވެ‪ .‬މޫދަށް އެއްލައިލައިފިނަމަ މަސްމަހާމެއްސާއި ފަރުތަކަށް ޭ‬
‫ވ ެ‬
‫ވއިނުސާފު ެ‬
‫އަންދާލައިފިނަމަ ަ‬
‫އޙުމަދު‬
‫ވއި ަ‬
‫އ ހާމަކުރައް ަ‬
‫ގއްލުންތަ ް‬
‫އަސަރުފޯރައެވެ‪ .‬ކަންމިހެން ހުރިއިރު މިފަދަ އިލެކްޓޯނިކްސް ކުނިބުނިންލިބޭ ެ‬
‫ވސްޓް ނުވަތަ‬
‫ވސްޓެވެ‪ .‬އ ޭ‬
‫ގ ‪ 10‬ޕަސެންޓަކ އ ޭ‬
‫އ އުކާލެވޭތަކެތ ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ ރާއްޖޭ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ވ ޮ‬
‫ރިޝާން (‪ )2008‬ވިދާޅު ާ‬
‫ވ‬
‫މން ވެށި ނުސާފު ެ‬
‫އ ފަދަ ތަކެތި އެންދު ު‬
‫ގ ސަބަބުން ެ‬
‫ގއި ހިމެނޭ ވިހަމާއްދާތަކު ެ‬
‫އިލެކްޓޯނިކްސް ކުނިބުނ ަ‬
‫އސަރުކުރާކަން‬
‫ގވިހަ ަ‬
‫އ ެ‬
‫އ ވަޅުލުމުން ފެންފަށަލައަށް ޭ‬
‫ގ ި‬
‫ގއްލުންތައް ލިބެއެވެ‪ .‬އަދި ބިމު ަ‬
‫ބޑެތި ެ‬
‫އިންސާނުންނަށް ޮ‬
‫ވއަސް‬
‫އ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގ ނުރައްކާތެރިކަން ހާމަކޮށްދޭ ކަންތައްތަކެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖެއަކ ކިތައްމެ ކުޑަ ޤައުމެއްކަމު ަ‬
‫ވސްޓް ެ‬
‫އެއ އ ޭ‬
‫އރު މިފަދަ ކަންކަމަކ‬
‫ވ ި‬
‫ވސްޓް މަދު ޤައުމެއްނޫނެވެ‪ .‬އެހެންކަމަށް ާ‬
‫ވ އ ޭ‬
‫ގ ނިސްބަތުން ބަލާއިރު އުކައިލެ ޭ‬
‫ޤައުމު ެ‬
‫އތަކެއް ނޫނެވެ‪.‬‬
‫ގ ކަންތަ ް‬
‫ވވަރު ެ‬
‫އ ތިބުން ހެޔޮ ާ‬
‫ވސްނައިނުލަ ި‬
‫އެކަންކަމާމެދު ި‬

‫އ ހެދިފައި ވަނ ތަފާތު‬

‫ގ އަށްޑަނައެކެވެ‪ .‬ފަރުތަ ް‬
‫މޔަތު ެ‬
‫އވާ ޙި ާ‬
‫ގން ލެވިފަ ި‬
‫އ ެ‬
‫ގ ވަށަ ި‬
‫ގ ފަރުތަކަކ މިރަށްތަކު ެ‬
‫ރާއްޖޭ ެ‬
‫އ ހޭދަވާއިރު‬
‫ގލާއި މުރަކައިންނެވެ‪ .‬ފަރެއް ހެދި އާލާވުމަށްޓަކައި އެތައް ސަތޭކަ އަހަރެ ް‬
‫ގ އަކިރި ނުވަތަ ަ‬
‫ވައްތަރު ެ‬
‫އ‬
‫އސް ތަރައްޤ ާ‬
‫ވ ަ‬
‫އ ި‬
‫ގ ި‬
‫ވއެވެ‪ .‬ކަން މިހެން އޮތްކަމު ަ‬
‫އ ނު ެ‬
‫ގތުތަކެ ް‬
‫ވ ު‬
‫ގނަ ަ‬
‫އެ ފަރު ހަލާކުކޮށް ސުންނާފަތި ކޮށްލާކަށް ި‬
‫ވސް‬
‫ގ ދިރުން ެ‬
‫ގ ފަރުތަކު ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގންޖެހުންތަކު ެ‬
‫ވއްޓަށް ކުރިމަތިވަމުންދާ އެކި ކަހަލަ ޮ‬
‫ގން ތިމާ ެ‬
‫ގޅި ެ‬
‫ު‬
‫އދާކުރަނ ޕްލާސްޓިކްފުޅިތަކާއި‪ ،‬ކޮތަޅުތަކެވެ‪ .‬މިކަން‬
‫އ ަ‬
‫ގއި އެންމެބޮޑު ދައުރެ ް‬
‫މިހާރުދަނ ނެތެމުންނެވެ‪ .‬މިކަމު ަ‬
‫އޙުމަދު ޢަބުދުﷲ ސަޢދު (‪ )2008‬ވިދާޅުވަނ "ޕްލާސްޓިކް ޕުޅިޔަކ ޕްލާސްޓިކް ކޮތަޅަށްވުރެ‬
‫އ ަ‬
‫ހާމަކުރައްވާ ި‬
‫ގ‬
‫އ ކޭއްތި ހޭކުމުން‪ ،‬މުރަކަތަކު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ މުރަކަތަކު ަ‬
‫އއެކު ފަރު ެ‬
‫އޔާ ި‬
‫އހުންނަ އެފަދަފުޅި ޮ‬
‫އޗަކަށްވުމުން ފެތިފަ ި‬
‫ބަރު އެ ް‬
‫އ‬
‫އވެ‪ .‬އަދި ކޮތަޅުތައް ދިރޭމުރަކަތަކާ ި‬
‫ގ ެ‬
‫ގ ފަހިވާކަމު ަ‬
‫ގ ދިރުން ނެތިދިއުމަށް މަ ު‬
‫ވ ފަރު ެ‬
‫ކުރިބިނދި ނުވަތަ މަރު ެ‬
‫ގއިތުރުން ފަރުތަކަށް‬
‫އވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ގ ެ‬
‫ގ ދިރުމަށް ހުރަސް އަޅާކަމު ަ‬
‫އޔަރުވުމުން މުރަކަތައް މަރުވެ ފަރު ެ‬
‫އ އޮޅި ހަ ް‬
‫ގ ި‬
‫ގތަކު ަ‬
‫ާ‬
‫ގ‬
‫ގއި ހިން ާ‬
‫ގމު ަ‬
‫އ ަ‬
‫އވަނ އެ ް‬
‫އ ޙަސަން އާމިރު (‪ )2008‬ހާމަކުރަ ް‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ބޑު މައްސަލައެ ް‬
‫އވާ އެންމެ ޮ‬
‫ކުރިމަތިވެފަ ި‬
‫މއި‬
‫ގސްކެނޑު ާ‬
‫އވެ‪ .‬އަދި ަ‬
‫އސަލަ ެ‬
‫ގ މަ ް‬
‫ގ ކުނިފަދަ ތަކެތ ެ‬
‫ވ ތަފާތު ބާވަތްތަކު ެ‬
‫ޙަރަކާ ތްތަކުން ކަނޑަށް ބޭރު ާ‬
‫ގ ސަބަބުން މުރަކަތައް މަރުވާ‬
‫ގ މަޝްރޫޢުތަކުން ކަނޑަށް ބޭރުވަމުންދާ މާއްދާތަކު ެ‬
‫އ ތަރައްޤ ެ‬
‫ދަނޑުވެރިކަންކުރުމާ ި‬
‫ގ‬
‫މވެ‪ .‬މިކަންކަމަކ ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގ ދިރުން ކެނޑޭކެނޑު ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ފަރު ެ‬
‫އސިޑިކް ތެލު ެ‬
‫އ ެ‬
‫މަރުވުމާއި‪ ،‬ވިހަ ކެމިކަލްތަކާ ި‬
‫ގ ނުރައްކާ އިންތިހާޔަށް ފޯރާނެ ކަންތައްތަކެވެ‪.‬‬
‫މ ެ‬
‫އ ކަ ު‬
‫އވާ ނާޒުކު ފަރުތަކަށް ެ‬
‫ގން ލެވިފަ ި‬
‫އ ެ‬
‫ގ ވަށަ ި‬
‫ރަށްތަކު ެ‬

‫‪12‬‬
 ‫ގންލުން‬
‫ގ ފަރުތަކަށް ލިބޭ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ރާއްޖޭ ެ‬
‫ވ ތަކެތ ެ‬
‫އ މޫދާއި ގޮނޑުދޮށްތަކަށް އުކައިލެ ޭ‬
‫ގއިތުރުން ކަނޑާ ި‬
‫މ ެ‬
‫އ ޕްލާސްޓިކާއި‪ ،‬ލޮޔާއި‪ ،‬ޒިންކާއި‪،‬‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އކައިލެވޭ ތަކެތ ެ‬
‫ގތަށް ު‬
‫އއް ނޫނެވެ‪ .‬މި ޮ‬
‫ވެސް ވަކިން ކުޑަ ެ‬
‫ގ‬
‫ވސް ހިމެނޭނ ސައިންސު ެ‬
‫ގއްލުންތައް ެ‬
‫ގ ފަރުތަކަށް ލިބޭ ެ‬
‫ގ ބާވަތްތަކުން ރާއްޖޭ ެ‬
‫އެލުމެނިޔަމާއި‪ ،‬ދަގަނޑު ެ‬
‫އބުރާހމް ނަޢމް‪ ،‬ލިޔުންތެރިޔާ‬
‫އ ( ި‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ގއި ކަ ު‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ގއްލުންތައްކު ެ‬
‫މވެއްޓަށް ލިބޭ ެ‬
‫ގ ތި ާ‬
‫އުފެއްދުންތަކުން ރާއްޖޭ ެ‬
‫އ ދުރާލައި‬
‫ވސްނަ ި‬
‫މދު ި‬
‫އވެ‪ .‬ވމާ މިފަދަ ހުރިހާ ކަމަކާ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫އއް‪ ،‬މާރޗް ‪ )2008 ،25‬ހާމަ ެ‬
‫ގތު ވިދާޅުވި ވާހަކަ ެ‬
‫ާ‬
‫ވ ފަރުތަކުން‬
‫ގން ލެވިފައި ާ‬
‫ގ ވަށައި ެ‬
‫ގ ރަށްތަކު ެ‬
‫މވެ‪ .‬ނޫންނަމަ އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ފިޔަވަޅުތަކެއް އެޅުން މުހިއް ެ‬
‫ގދުރަތ ކާރިސާތަކަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިދާނެ އެވެ‪.‬‬
‫ގނެވޭފަދަ ނުރައްކާތެރި ު‬
‫އަޅުގަނޑުމެން މަޙުރޫމުވެ‪ ،‬ހިތަށް ނު ެ‬

‫މއްސަނދި‪،‬‬
‫ގތުން ު‬
‫ގ ޮ‬
‫މ ެ‬
‫މކަށްވާ އިރު‪ ،‬ދުނިޔޭގެ‪ ،‬ބި ު‬
‫ގއި ބިން ތިރި ފަސްގަނޑު ދެރަ ޤައު ަ‬
‫ރާއްޖެއަކ އުފެދުމު ަ‬
‫އ‬
‫ގ ތައްޔާރ ބޭސްތަކާ ި‬
‫ގ ދަނޑުވެރިން ބޭނުންކުރާ ބާވަތްބާވަތު ެ‬
‫ގއި އެ ޤައުމުތަކު ެ‬
‫އެހެނިހެން ބޮޑެތި ޤައުމުތަކު ަ‬
‫ގ ރައްކާތެރިކަމާ ސަލާމަތަށް އޮތް ނުރައްކަލެކެވެ‪ .‬އެހެނަސް‬
‫މ ެ‬
‫ގ ބިންގަނޑަށް ދިނުމަކ މި ބި ު‬
‫ގސްކާނާ ރާއްޖޭ ެ‬
‫ަ‬
‫ގ‬
‫މ ެ‬
‫އ ބި ު‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ގ ބޭނު ު‬
‫ގ ދަނޑުވެރިން ހޯދާ ނަފާ ދިވެހި ދަނޑުވެރިން ވެސް ހޯދުމު ެ‬
‫ގ އެހެނިހެން ޤައުމުތަކު ެ‬
‫ދުނިޔޭ ެ‬
‫ވހި ދަނޑުވެރިން‬
‫އ ދި ެ‬
‫ގދަ ބޭސްތަ ް‬
‫ގ ދަނޑުވެރިން ބޭނުންކުރާ ފަދަ ބާރު ަ‬
‫އސަނދި ޤައުމުތަކު ެ‬
‫ގތުން މު ް‬
‫ޮ‬
‫ވއްޖެ އެވެ‪.‬‬
‫ގއްލި ފަސްގަނޑު ފަޤރު ެ‬
‫އސަނދިކަން ެ‬
‫މ ް‬
‫ގ ޤުދުރަތ ު‬
‫މ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން މި ބި ު‬
‫ބޭނުންކުރަން ފެށުމު ެ‬
‫ގހަކަށް ބޭސް ނުވަތަ‬
‫އ ަ‬
‫ގހެއްހައްދަން ވެއްޖެނަމަ ެ‬
‫އ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގތުން މިހާރު ދަނޑުވެރިކަންކުރާ ރަށްރަށު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫ނަތޖާއެއް ެ‬
‫އވެ‪ .‬މިއ ތައްޔާރ‬
‫ވ ެ‬
‫ގތެއް ނޯ ެ‬
‫ވސް ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ގހެއްހެދޭނެ ހަމަ އެ ް‬
‫ގ ަ‬
‫ވސް ބާވަތެއް ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގސްކާނާ ދޭންޖެހެއެވެ‪ .‬ނޫންނަމަ އެ ް‬
‫ަ‬
‫ވސް‬
‫އއް ެ‬
‫ގއްލުން ފޫބެއްދޭނެ ެ‬
‫މ ެ‬
‫މވެ‪ި .‬‬
‫ގއްލު ެ‬
‫ވ ެ‬
‫ގ ބިންގަނޑަށް އެޅުމުން ދިވެހި ބިންގަނޑަށް ލިބިފައި ާ‬
‫ބޭސް ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގން‬
‫ގޅި ެ‬
‫އސަށް ތަފާތު ބޭސްތައް ދޭންފެށުމާ ު‬
‫ގ ް‬
‫ގހާ ެ‬
‫ގސް ަ‬
‫ގ އިތުރުން ަ‬
‫އ އަދި މިހާތަނަށް ފެންނާކަށްނެތެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ގތެ ް‬
‫ޮ‬
‫ގ‬
‫ގ ކުރ ެ‬
‫އވެ‪ .‬މިއ މ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫އބުރާހމް ޝަރފު (‪ )2008‬ހާމަކުރައް ަ‬
‫އ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގސްތަކަށް ތަފާތު ބަލިތައްޖެހޭކަމު ަ‬
‫ަ‬
‫އސަލަތަކެއްނޫނެވެ‪.‬‬
‫ވ މަ ް‬
‫ގ ރައްޔިތުންނަށް ދިމާވެފައި ާ‬
‫ގއި ރާއްޖޭ ެ‬
‫ދަނޑުވެރިކަމު ަ‬

‫ގން‬
‫ގޅި ެ‬
‫އ ކުރިއެރުމާ ު‬
‫އދުންތަކުން ދުނިޔެއަށް އަ ި‬
‫ގ އުފެ ް‬
‫މންމިދަނ ސައިންސު ެ‬
‫މވެށި ހަލާކު ވަ ު‬
‫ގ ތި ާ‬
‫ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގއްލުންތަކުން ރާއްޖެ‬
‫އ މި ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގބަދަލު ަ‬
‫ގ ސަބަބުންނޭ ބުނެ ނިންމައިލެވޭ ކަށްނެތެވެ‪ .‬އޭ ެ‬
‫އުފައްދަންފެށި އުފެއްދުންތަކު ެ‬
‫ގ‬
‫މ ެ‬
‫އ ކަ ު‬
‫ވސް ފިޔަވަޅުތަކެއް އެޅުމަކ ކުރަންވެއްޖެ ކަމެކެވެ‪ެ .‬‬
‫އ ހޯދައި އެ ކަންކަމާމެދު އަ ަ‬
‫ގތްތަކެ ް‬
‫ސަލާމަތްވާނެ ޮ‬
‫ގ އެކި ކަހަލަ‬
‫އކި ވަރު ެ‬
‫ގ ޖަނަވާރުތަކަށް މި ދަނ ެ‬
‫އޅޭ އިންސާނުންނާއި‪ ،‬ބާވަތްބާވަތު ެ‬
‫އ ދިރި ު‬
‫ގ ި‬
‫ސަބަބުން ދުނިޔޭ ަ‬
‫މ‬
‫ގ ރައްޔިތުންނަށް ި‬
‫ގ ލޮނުގަނޑު ބޮޑުވުމަކ ރާއްޖޭ ެ‬
‫އކު ކަނޑު ެ‬
‫އއާ ެ‬
‫ނުރައްކާތަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހެމުންނެވެ‪ .‬ހަމަ ެ‬
‫ގ ވެށި‬
‫އޅެމުންއައި ދިވެހިން ެ‬
‫އޔިތުން ދިރި ު‬
‫ގ ރަ ް‬
‫އއް ބިރެވެ‪ .‬މިއ ޒަމާނުންސުރެ ރާއްޖޭ ެ‬
‫ބޑު ެ‬
‫އ އޮތް އެންމެ ޮ‬
‫ގ ި‬
‫ކަމު ަ‬
‫ބޑު‬
‫ގއްލިދާނެފަދަ ޮ‬
‫ގ ފުރާނަ ެ‬
‫އ ެ‬
‫އ ބަޔެ ް‬
‫ގން އެތަ ް‬
‫ގޅި ެ‬
‫މ ު‬
‫ގނަލެކެވެ‪ .‬ނުވަތަ މިކަ ާ‬
‫ގ ނުރައްކާތެރި ސި ު‬
‫ގއްލިދާނެ ކަމު ެ‬
‫ެ‬
‫ގ‬
‫އ އުފެއްދުންތަކު ެ‬
‫ގން އުފައްދަމުން މިދާ ބައެ ް‬
‫ގނައި ެ‬
‫އ ާ‬
‫ގ ސިކުނޑިތަ ް‬
‫ގ އިތުރުން އިންސާނުން ެ‬
‫އކެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫މައްސަލަ ެ‬
‫ގސް‪،‬‬
‫އ ދިރުންތައް ނެތި ޮ‬
‫އ ް‬
‫ގ ބަ ެ‬
‫ވ‪ ،‬ޖައްވުހޫނުވެ‪ ،‬ކަނޑު ެ‬
‫ގންދާ ވެށި ހަލާކު ެ‬
‫މން މި ެ‬
‫ސަބަބުން އިންސާނުން އުޅެ ު‬
‫އވަސްފިޔަވަޅެއް އެޅުން މުހިއްމެވެ‪.‬‬
‫މންދާއިރު މިކަމާމެދު ަ‬
‫ގތަކާ ކުރިމަތިވަ ު‬
‫ގ އުނދަ ޫ‬
‫ވރު ެ‬
‫ކާބޯތަކެތި އުފެއްދުމަށް އެކި ަ‬

‫‪13‬‬
 ‫އވެ‪.‬‬
‫ގތްވާނެ ެ‬
‫ގ ހާލަތު މިއަށްވުރެ ނުރައްކާތެރި ނާޒުކު ފައްތަރަކަށް ދިއުން ވަރަށް ާ‬
‫ގ ތިމާވެށ ެ‬
‫ނޫނ ރާއްޖޭ ެ‬
‫އޔިތުންނަށް ކުރިމަތިވެދާނެ ނުރައްކަލަކުން‬
‫ގ ރަ ް‬
‫ގން ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގޅި ެ‬
‫ގ މިފަދަ މައްސަލަތަކާ ު‬
‫ކަންމިހެންހުރިއިރު ތިމާވެށ ެ‬
‫ގތަކަށް ޢަމަލުކުރަންޖެހެއެވެ‪ .‬ނޫންނަމަ‬
‫އ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ވސްނަ ި‬
‫ގތަކާމެދު ި‬
‫އޅާނެ ޮ‬
‫އ ދުރާލައި ަ‬
‫ވޅުތަކެ ް‬
‫ރައްކާތެރިވާނެ ފިޔަ ަ‬
‫ގ‬
‫ގ ހަމަ ކޮންމެ ފަރުދެއް ެ‬
‫ގންލު ންވާނެ ހުރިހާ ކަމަކުން ރައްކާތެރިވުމަށް މަސައްކަތްކުރުމަކ މި ޤައުމު ެ‬
‫ތިމާވެއްޓަށް ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އ ހަދަން އެބަޖެހެ ެ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫މއެއްކަ ު‬
‫ވެސް ޒިން ާ‬

‫‪14‬‬
 ‫ނބުނި‪ ...‬ތިމާވެށގެ ހަތުރެއް!‬
‫ކު ި‬

‫ގ‬
‫ގ ތެރެއިން ދުނިޔޭ ެ‬
‫އސަލަތަކު ެ‬
‫ގނަ އިންސާނ މަ ް‬
‫ގނަ ު‬
‫ބަވަނަ ވަމުން މިދާ ދުނިޔެއަށް ކުރިމަތިވަމުންދާ ތަފާތު ި‬
‫އވެ‪ .‬މިކަން މިއަދު‬
‫އސަލަ ެ‬
‫ގ މަ ް‬
‫މވެށ ެ‬
‫ގ ތި ާ‬
‫އ މިވަނ ދުނިޔޭ ެ‬
‫އވާހަކައަކަށް މިއަދުވެފަ ި‬
‫އ ދެކެވޭ އެ ް‬
‫ގ ި‬
‫ފެންވަރު ަ‬
‫ގތުން ނުކުޅެދޭ ދުނިޔެއަކަށް‬
‫ގ ޮ‬
‫މވެށ ެ‬
‫އވެ‪ .‬ތި ާ‬
‫ގ ެ‬
‫މއްސަލަކަމު ަ‬
‫އވާ އެންމެ ނާޒުކު ަ‬
‫މޒުވެފަ ި‬
‫ގ ލޯ އަ ާ‬
‫އވަނ ދުނިޔޭ ެ‬
‫ވެފަ ި‬
‫އ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ވ ބެފުޅުން ދަނ އެކި ސިފަސިފަ ި‬
‫ގ ދިރާސާ ކުރައް ާ‬
‫އ ކަމު ެ‬
‫ގ އިންޒާރުތަ ް‬
‫ގ މިދުނިޔެ ވެދާނެކަމު ެ‬
‫އަޅުގަނޑު މެން ެ‬
‫ނެރުއްވަމުންނެވެ‪.‬‬

‫ގއްލުން ލިބޭ ކަންކަން‬

‫ވއްޓަށް ެ‬
‫ގ ރާއްޖެ ހިމެނިފައިވަނ ތިމާ ެ‬
‫އޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫އ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ދުނިޔޭ ަ‬
‫ކޮންމެއަކަސް މިއަދު ެ‬
‫މއަދު އަޅުގަނޑުމެން ދަރަޖަ ކުރެވިފައިވަނ‬
‫އވެ‪ި .‬‬
‫ގ ެ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އެއްތަނަކުން ފެނުނު އެންމެ މަދު ދެތިން ހަތަރުތަނު ެ‬
‫ގންނަންޖެހޭ މުހިއްމު‬
‫ބޑުވުމާއެކު ބަލައި ަ‬
‫އކު އަޅުގަނޑުމެން ކަން ޮ‬
‫މއާ ެ‬
‫މިދެންނެވި ފަޚުރު އިސްކޮށް‪ ،‬ނަމަވެސް ި‬
‫ގ އަސަރު އެންމެ‬
‫ގއްލުންތަކު ެ‬
‫ގނަ ެ‬
‫ގނަ ު‬
‫މވެއްޓަށް ލިބޭ ި‬
‫އބައޮތެވެ‪ .‬އާދެ!އަޅުގަނޑުމެން ރާއްޖެއަކ ތި ާ‬
‫އއް ެ‬
‫މައްސަލަ ެ‬
‫އމެއް ކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން‬
‫އވާ ޤަ ު‬
‫އވާފަ ި‬
‫ގއި ދަރަޖަ ކުރަ ް‬
‫އވަނަ ަ‬
‫ގ އެ ް‬
‫ވ ޤައުމުތަކު ެ‬
‫ބޮޑަށް ފޯރާނެ ކަމަށް ލަފާކޮށްފައި ާ‬
‫އވުމެވެ‪.‬‬
‫ވެފަ ި‬

‫ގ ތެރެއިން އެންމެ‬
‫އސަލަތަކު ެ‬
‫މ ް‬
‫ގނަ ަ‬
‫ގނަ ު‬
‫ވ ި‬
‫ގން ކުރިމަތިވެފައި ާ‬
‫ގ ރޮނ ު‬
‫އޖެއަށް ތިމާވެށ ެ‬
‫ގ މިރާ ް‬
‫މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫އ އެކިމިންވަރަށް‬
‫އސަރުތަ ް‬
‫ގ ެ‬
‫މ ެ‬
‫ވސް އެކަ ު‬
‫އކު ެ‬
‫މސައްކަތްތަކާ ެ‬
‫ގނަ ަ‬
‫ގނަ ު‬
‫ވ ި‬
‫އކަމަށް ކުރެ ޭ‬
‫ބޑުވުން އުފެދިފައިވަނ ެ‬
‫ކަން ޮ‬
‫މއްސަލައަށެވެ‪ .‬ކުންޏޭ‬
‫ގ ަ‬
‫ވ ކުނި ބުނ ެ‬
‫އ ސިފަކުރައްވާފައި ާ‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ހަތުރެ ް‬
‫ފެންމަތިވަމުން އަންނަ ތިމާވެށ ެ‬
‫ގތަށެވެ‪.‬‬
‫އ ހިމެނޭ ޮ‬
‫ގ ހުރިހާ ބާވަތެ ް‬
‫ގއްލުންދޭ ކުނި ބުނިބުނ ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގތެ ް‬
‫ވއްޓަށް ސދާ ޮ‬
‫އަޅުގަނޑު މިދަން ނަވަނ ތިމާ ެ‬
‫ގ ޢާންމު‬
‫ގނަތަކެއްޗަކ އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫އ ހިމެނޭ ި‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫މބަ ި‬
‫އވެ‪ި .‬‬
‫ގ ބާވަތްތައް ފަވާލާފަ ެ‬
‫ގއި ޕްލާސްޓިކު ެ‬
‫އ ަ‬
‫ގތެ ް‬
‫ޚާއްޞަ ޮ‬
‫އޗެވެ‪.‬‬
‫ވ ތަކެ ް‬
‫ގނަ ޢަދަދަކަށް ބޭނުންކުރެ ޭ‬
‫ވ ި‬
‫ގ ކޮށްލެ ޭ‬
‫ގއި ފާހަ ަ‬
‫ދިރިއުޅުމު ަ‬

‫އބާދން‬
‫ގ ސަބަބުން ަ‬
‫އ ނެތުމު ެ‬
‫އ ކުނިނައްތާލެވޭނޭ ހަރުދަނާ ނިޒާމެއް ޤާއިމުކުރެވިފަ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގނަ ރަށްރަށު ަ‬
‫ގ ި‬
‫ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގ ދޭނަމަ‬
‫މ މާޙައުލުތަކެވެ‪ .‬ނަންތަކަކަށް ޖާ ަ‬
‫ގ މުޙިއް ު‬
‫ގ ވަޅުތަކަކ ތިމާވެށ ެ‬
‫ވ ކުންޏަށް އިންވަކިކޮށްދެވޭ ެ‬
‫އުކާލެ ޭ‬
‫ވކިން ޚާއްޞަކޮށް‬
‫އދި ފަޅުތެރެ ހިމެނޭނެއެވެ‪ަ .‬‬
‫އ ހޭޅިފަށް ަ‬
‫އއި ޗަސްބިން ފަދަތަންތަނާއި ގޮނޑުދޮށާ ި‬
‫ކުޅި ާ‬
‫މވެ‪ .‬ގޮނޑުދޮށްތަކަށް ކުނި‬
‫ގ ގޮނޑުދޮށްތަކާ މެދު ބުއްދި ކޮށްނުލެވޭކަ ެ‬
‫ބޑުވުން އުފެދެނ އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ކަން ޮ‬
‫އަޅަމުންދާކަމެވެ‪.‬‬
‫އވައިފިނަމަ‪،‬‬
‫ގ ބޭނުން ކުރަ ް‬
‫ގލާ ބުއްދިކޮށްލުމަށް އެންމެ ފަސްމިނެޓް ެ‬
‫ގ ރާއްޖެއަށް ނަޒަރު ހިން ާ‬
‫އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ގންނާނޭ ކަމާމެދަކު‬
‫ވ ަ‬
‫ގ ހިތަށް ވެރި ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ގޮނޑުދޮށްތަކަށް ޤުދުރަތުން ލިބިވައިވ ރތިކަން އެމހެ ް‬
‫އަޅުގަނޑުމެން ެ‬

‫‪15‬‬
 ‫ގއި ދެކެމުން މިއަންނަ‬
‫އ ކަމު ަ‬
‫ގ ފަޚުރެ ް‬
‫އންމެން ެ‬
‫އ ނެތެވެ‪ .‬ދަންނަވަން މިއުޅެނ އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ޝައްކެ ް‬
‫މތިވަމުން ދާކަމެވެ‪.‬‬
‫ގ ނުރައްކާ ނުރައްކާތެރިކަން ބޮޑު މިންވަރަކަށް ކުރި ަ‬
‫ވސް މި ކުނިބުނ ެ‬
‫ގޮނޑުދޮށްތަކަށް ެ‬

‫ގ އާބާދއަށް‬
‫އޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫އއްބަސްވަނ ަ‬
‫ގނަ ބަޔަކު ެ‬
‫އ ފެންމަތިވާން ފެށިކަމަށް ި‬
‫އސަލަތަ ް‬
‫ގ މިމަ ް‬
‫ކުނ ެ‬
‫ގ‬
‫އކު ތަކެތި ބޭނުން ކުރެވޭ މިންވަރު އިތުރުވުމެވެ‪ .‬މިކަމު ެ‬
‫އވަސް އިތުރުވުމެވެ‪ .‬އަދި މިއާ ެ‬
‫އަންނަމުންދިޔަ ަ‬
‫ވ މިންވަރު‬
‫މޢުލޫމާތެއް ހިމަނާލާނަމެވެ‪ .‬ކުނި އިތުރު ާ‬
‫ގއި ހިމަނާލަން އަޅުގަނޑަށް ލިބިފައިވ ަ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫މިސާލެ ް‬
‫އޅުގަނޑަށް ފެންނަން އޮތ ފައިތުވެދިޔަ މަދު‬
‫މ ސައްޙަ މަސްދަރެއްކަމަށް ަ‬
‫އަޅުގަނޑަށް ވަޒަންކޮށްލަން ލިބުނު އެން ެ‬
‫ގނަ‬
‫ގ ޢަދަދެވެ‪ .‬ފާއިތުވެދިޔަ ި‬
‫އ ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެތެރެ ކުރެވުނު ޕްލާސްޓިކް ކޮތަޅު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އަހަރު ތަކު ެ‬
‫ގތްގަނޑަކަށް ‪ 121‬ކޮތަޅުއެތެރެ‬
‫މ މހަކަށް ާ‬
‫ގ ކޮން ެ‬
‫ގއި ދިވެހިރައްޖޭ ެ‬
‫ގތެއް ަ‬
‫ގއި ޖުމުލަ ޮ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އަހަރުތަކު ެ‬
‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫ގނަ ޢަދަދެ ް‬
‫އކު މިފަދަ ި‬
‫އކަމާ ެ‬
‫އޗެ ް‬
‫ގ މުއްދަތަކަށް ވރާނާނުވެ‪ ،‬ހުންނައެ ް‬
‫އވެ‪ .‬ޕްލާސްޓިކް ކޮތަޅަކ ދި ު‬
‫އވެ ެ‬
‫ކުރެވިފަ ި‬
‫ވސްނާލާ މިނޫން އެހެން‬
‫މވެއްޓަށްކުރާނެ ނޭދެވޭ އަސަރު ި‬
‫ގ ނާޒުކުތި ާ‬
‫ގ ސަބަބުން ރާއްޖޭ ެ‬
‫ޕްލާސްޓިކް ކޮތަޅު ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ވއްޖެ ެ‬
‫ވސްނަން ެ‬
‫އ އަޅުގަނޑުމެން ި‬
‫ގތެ ް‬
‫ވނެ ޮ‬
‫ގއި ބޭނުން ކުރެ ޭ‬
‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫ވަޞލަތެއް މިޕްލާސްޓިކް ކޮތަޅު ެ‬

‫ގ ސަބަބުން‬
‫އވެސް މިއަދުމިވަނ ކުނިބުނ ެ‬
‫އ ކަނޑުތަ ް‬
‫ގން ލެވިފައިވ ރތި ފަޅުތަކާ ި‬
‫ގ ވަށައި ެ‬
‫އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ގރޭޓް ފިލްޓަރ‪ ،‬ޕްލާސްޓިކް‬
‫ގ ކުރެވެނ ސިނ ި‬
‫ގއި ފާހަ ަ‬
‫ގ ލިސްޓު ަ‬
‫އ ގޮނޑުކުރާ ކުނިބުނ ެ‬
‫އވެ‪ .‬ކަނޑުތަ ް‬
‫ގޮނޑުވެފަ ެ‬
‫އއް ބާވަތްތައް‬
‫ގ ބަ ެ‬
‫ގ ދިރުމު ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ކަނޑުތަކު ެ‬
‫އޗެވެ‪ .‬މިތަކެތ ެ‬
‫ކޮތަޅު އަދި ޕްލާސްޓިކް ފުޅި ފަދަ ތަކެ ް‬
‫ގ ވެއްޓަށް ބޮޑެތި‬
‫އ ދިރޭތަކެތ ެ‬
‫ގ ބައެ ް‬
‫އވެ‪ .‬އަދި ކަނޑު ެ‬
‫އވެ ެ‬
‫އވާފަ ި‬
‫ގން ދާނެ ކަމަށް ދިރާސާތަކުން ޔަޤން ކުރަ ް‬
‫ނެތި ެ‬
‫ގ‬
‫ގއްލުން ލިބޭނެ ކަމަށް މިފަދަ ދިރާސާތަކުން ފާހަ ަ‬
‫ވސް ެ‬
‫ގ ސިއްހަތަށް ެ‬
‫ގއްލުން ތަކެއްލިބި އިންސާނުން ެ‬
‫ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ކުރެވޭމެ ެ‬

‫އ‬
‫ގއްލުން ކުޑަކުރުމަށްޓަކަ ި‬
‫ތިމާވެއްޓަށް‪ ،‬ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް ކަނޑުތަކާއި ފަރުތަކާއި‪ ،‬ގަނޑުދޮށްތަކަށް ލިބޭ ެ‬
‫އޅުގަނޑުމެން‬
‫އވެ‪ .‬ޕްލާސްޓިކް ކޮތަޅާ ބރައްޓެހި ބަޔަކަށް ަ‬
‫އބަޖެހެ ެ‬
‫ޕްލާސްޓިކް ކޮތަޅު ބޭނުން ކުރުން ހުއްޓާލަން ެ‬
‫އއް އަޑުތައް‬
‫މލުވާ ބަ ެ‬
‫ގ ރައްޔިތުން މިކަމަށް ސަ ާ‬
‫ގނަރަށްރަށު ެ‬
‫ގ ތެރެއިން ި‬
‫އވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫އެބަވާން ޖެހެ ެ‬
‫ގން ކަރުދާހުކޮތަޅު‬
‫ގޅި ެ‬
‫މދުކުރުމަށް ޖަމްޢިއްޔާ ޖަމާޢަތްތައް ު‬
‫އވެ‪ .‬ޕްލާސްޓިކް ކޮތަޅު ބޭނުންކުރަ މިންވަރު ަ‬
‫އިވެ މުންދެ ެ‬
‫ގ ބޮޑެތި ޤައުމުތަކަށް‬
‫އވެ‪ .‬ދުނިޔޭ ެ‬
‫އބަފެނެ ެ‬
‫މސައްކަތްކުރާ ތަން ެ‬
‫ތަޢާރަފްކޮށް ޕްލާސްޓިކް ކޮތަޅު ނައްތާލުމަށް ަ‬
‫ގ ޕްލާސްޓިކް ކޮތަޅު އުފައްދާ އެންމެބޮޑު ކުންފުނިން މިހާރު މިސްރާބު ޖަހާފައިވަނ‬
‫ގލާއިރު‪ ،‬އެމެރިކާ ެ‬
‫ނަޒަރު ހިން ާ‬
‫ވރު ‪ 2015‬ވަނަ އަހަރާ‬
‫ގތަށް ތައްޔަރު ކުރާ މިން ަ‬
‫ވ ޮ‬
‫ހަލާކުވާ ޕްލާސްޓިކް ކޮތަޅު ދެވަނަ ފަހަރަށް ބޭނުން ކުރެ ޭ‬
‫އ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އ ެ‬
‫ވއްޖެނަމަ‪ ،‬އަހަރެ ް‬
‫ހަމައަށް ދާއިރު‪ 40 ،‬އިންސައްތަ އިތުރު ކުރުމަށެވެ‪ .‬އެ ލަނޑުދަނޑި ޙާޞިލުކުރެ ި‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގން ދާނެ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫ގ ކުނި މަދު ެ‬
‫ގ ތެރެއިން ‪ 300‬މިލިއަން ރާތަލު ެ‬
‫ވ ޕްލާސްޓިކް ކުނ ެ‬
‫އުކާލެ ޭ‬
‫މހިރުން‬
‫ގނަ ާ‬
‫ގންދަވާ ި‬
‫އސަލަތަކަށް ތަފާތު ވެކްސިން ތައްޔާރު ކުރައްވަމުން ެ‬
‫ގ އެކި މަ ް‬
‫ތިމާވެށ ެ‬
‫ޔ‬
‫ވ ހެ ޮ‬
‫ގން ާ‬
‫ގ ކޮންމެ މައްސަލައަކަށް އެކަމަށް އެކަށ ެ‬
‫މވެށ ެ‬
‫ގންދަވަނ ތި ާ‬
‫ވމުން ެ‬
‫އ ަ‬
‫ކެނޑިނޭޅިމަސައްކަތް ކުރަ ް‬

‫‪16‬‬
 ‫ގއި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ވާޖިބެ ް‬
‫އވެ‪ .‬އެއ އެބޭފުޅުން ެ‬
‫ގ ެ‬
‫މ ަ‬
‫އޢުލާނު ކުރެއްވު ު‬
‫ގތްތައް ހޯދާ‪ ،‬އެކަންކަން ި‬
‫ގނެވޭނެ ޮ‬
‫ބަދަލެއް ެ‬
‫ގ ވާޖިބު އެހިސާބުން‬
‫އޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫މސައްކަތްތަކެވެ‪ .‬ހަމަ މިއާއެކު‪ަ ،‬‬
‫ގންދަވާ ބުރަ ަ‬
‫ގން ކުރައްވަމުން ެ‬
‫އ ެ‬
‫ބަލަ ި‬
‫ގ ކަންކަން‬
‫ގ ދިރިއުޅުމު ެ‬
‫ގއި އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ގތެއް ަ‬
‫ގނެވޭނެ ހަރުދަނާ ޮ‬
‫އވެ‪ .‬އާދެ! އެ ބަދަލުތައް ެ‬
‫ގން ދެ ެ‬
‫ފެށި ެ‬
‫ވއްޓާ ބރައްޓެހި ތަކެއްޗާއި ޢަމަލުތައް ދޫކޮށްލުމެވެ‪.‬‬
‫ބައްޓަން ކުރުމެވެ‪ .‬ތިމާ ެ‬

‫ވތު ދެވިއްޖެނަމަ މިހާރު‬

‫މވެއްޓާ ރައްޓެހިދިރިއުޅުމަކަށް ދަޢު ަ‬
‫ގއި އަޅުގަނޑުމެން ވިސްނާ ފިކުރުކޮށް‪ ،‬ތި ާ‬
‫މިކަންކަމު ަ‬
‫މ ރާއްޖެއިން‬
‫ގ މި ދުނިޔޭން‪ ،‬ޚާއްޞަކޮށް ި‬
‫އޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫އސަލަތަކަށް ަ‬
‫ގނަ މަ ް‬
‫ގ ި‬
‫ވށި ެ‬
‫ފެންމަތިވަމުން މިއަންނަ ތިމާ ެ‬
‫އޅުގަނޑުމެން‬
‫ގ ވެރި ބަޔަކަށް ަ‬
‫އ ެ‬
‫އކު‪ ،‬ސާފް ވެއްޓެ ް‬
‫ގން ދާނެއެވެ‪ .‬ހަމައެއާ ެ‬
‫ގ ވަރަށް ބޮޑުތަން މަދުވެ ެ‬
‫ވ ޖާ ަ‬
‫ހުސްކުރެ ޭ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އއް ނޯންނާނެ ެ‬
‫ގ ެ‬
‫ގންދާނެ ކަމާމެދު ޝައްކު ކުރެވޭނެ ޖާ ަ‬
‫ވެ ެ‬

‫‪17‬‬
 ‫ގއި‪ ،‬މުޅިން ތަފާތު ކަމެއް‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ނތަކު ެ‬
‫ފައްތާހު ކު ި‬

‫ގ ޑައިރެކްޝަން ހުނަރާ އެކު‪ ،‬ރތި ފިލްމްތަކެއް ބެލުންތެރިންނާ ހަމައަށް‬

‫އވެ‪ .‬އޭނާ ެ‬
‫ގ ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫ޑައިރެކްޓަރެއް ެ‬
‫ވސް އެހެން‬
‫ގ ފިލްމ ވާހަކަ ނުދައްކައި‪ ،‬ކޮންމެ ެ‬
‫މ ފަހަރު ފައްތާހް ެ‬
‫އވެ‪ .‬އެކަމަކު ި‬
‫ގ ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫ގނެސްދޭ މހެއް ެ‬
‫ެ‬
‫ގށެވެ‪.‬‬
‫އއް ދައްކަމާ ހިނ ާ‬
‫ވާހަކަ ެ‬

‫ގ ހެއްޔެވެ؟‬
‫ގ މހެއްކަން އެނ ޭ‬
‫ގއި ނަ ާ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އޭނާއަކ އިޖުތިމާއ ވަރަށް ބޮޑު މަސައްކަތެއް އަމިއްލަ ޒިންމާއެއް ެ‬
‫ގ‬
‫މވެށ ެ‬
‫ގއި ތި ާ‬
‫ވސް ފައްތާހަކ ރާއްޖޭ ަ‬
‫އވެ‪ .‬ނަމަ ެ‬
‫އވެދާނެ ެ‬
‫އ ޮ‬
‫އކަން ނާރަ ި‬
‫ގ ރާޑަރަށް ެ‬
‫އއް މހުން ެ‬
‫ގއި ބަ ެ‬
‫ފަހަރު ަ‬
‫ގހުރި‬
‫މއްސަލައާ ދެކޮޅަށް ވަރަށް އަ ު‬
‫ގ ަ‬
‫ވ ކުނ ެ‬
‫އސަލަ ކަމަށް ާ‬
‫އ މަ ް‬
‫އ ް‬
‫ވ އެންމެ ބޮޑު ެ‬
‫ގތުން ދިމާވެފައި ާ‬
‫ޮ‬
‫ވލަންޓަރ މަސައްކަތެކެވެ‪.‬‬
‫އންމަ މހެކެވެ‪ .‬މިއ އޭނާ މުޅިން ހިލޭ ސާބަހަށް ކުރާ ޮ‬
‫މަސައްކަތްތަކެއް ކުރަމުން ަ‬

‫އ ވަރަށް ކާމިޔާބު‬
‫ގ ި‬
‫މއްސަލަތަކު ަ‬
‫ގ ަ‬
‫އބަހުރި ކުނ ެ‬
‫ވއްޖެ‪ .‬މިހާތަނަށް ެ‬
‫އ އުޅޭތާ މިހާރު ހަ އަހަރު ެ‬
‫ގ ި‬
‫" މިކަމު ަ‬
‫ގ‬
‫ގ ކައުންސިލްތަކު ެ‬
‫އއި ޔޫއެންޑޕ އަދި ރަށްރަށު ެ‬
‫ގފައި‪ "،‬އެންވަޔަރަމަންޓް މިނިސްޓްރ ާ‬
‫ވސް ހިން ި‬
‫ޕްރޮޖެކްޓަކެއް ެ‬
‫ގތުން އޭނާ ބުންޏެވެ‪.‬‬
‫އކު ކުރަމުން އަންނަ މަސައްކަތާ ބެހޭ ޮ‬
‫އބާރުލުމާ ެ‬
‫އެހތެރިކަމާއި އެ ް‬

‫އއް‬
‫ވސްނަން ފެށުނު ެ‬
‫މއްސަލައާ ދޭތެރޭ ި‬
‫ގ ަ‬
‫ވ ޑައިރެކްޓަރު ބުނ ކުނ ެ‬
‫ގނެސް ދފައި ާ‬
‫ކާމިޔާބު ފިލްމްތަކެއް ެ‬
‫އތިރިމަތި ގޮނޑުވެފައި‬
‫މ ަ‬
‫ގއި ު‬
‫ގ ހިތް ަ‬
‫އ ރަށްރަށު ެ‬
‫ގ ޝޫޓިންތަކަށްދާ އިރު‪ ،‬ބައެ ް‬
‫ހިސާބަކ ރަށްރަށަށް ފިލްމްތަކު ެ‬
‫ގން ކަމަށެވެ‪.‬‬
‫ވ ެ‬
‫ގ ކުރެ ި‬
‫މތަކެއް ނެތުން ފަދަ ކަންކަން ފާހަ ަ‬
‫އ ކުނި މެނޭޖް ކުރެވޭނެ ނިޒާ ް‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫އޮތުމާއި ރައްކާތެރި ޮ‬

‫ގން‬
‫ގ ކްރައުންޑް ނެރެ ެ‬
‫އހަރެމެން ހުންނާނ ރަށްރަށު ެ‬
‫އ ބޗް ގޮނޑުކަމުން ަ‬
‫ގސްފަ ި‬
‫ގ ޝޫޓިންތަކަށް ޮ‬
‫" ފިލްމްތަކު ެ‬
‫ގފައި‪ "،‬ފައްތާހް ބުންޏެވެ‪.‬‬
‫ވސް މަންޒަރުތައް ނަ ާ‬
‫ގން ެ‬
‫ސާފުކޮށް ެ‬

‫ރޑަކްޝަން‬
‫ގން އޭނާ ނުކުތ އަމިއްލަ ޕް ޮ‬
‫އސަލަ ކޮނޑަށް ލައި ެ‬
‫ގ މަ ް‬
‫ގއި ކުނ ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫އ ް‬
‫އސް ޒިންމާ ެ‬
‫އެކަމަކު ސރި ަ‬
‫ވއްޓަފާޅި"‬
‫ގނެސްދޭ " ަ‬
‫ގ އެވެ‪ .‬ރޯދަ މަހު ރާއްޖެ ޓވން ެ‬
‫ހައުސް އިން ހަދާ ޑޮކިއުމަންޓްރ "ވައްޓަފާޅި" އާ އެކު ަ‬
‫ގނެސްދޭ‬
‫ގން ެ‬
‫ވލައި ެ‬
‫އސަ ކަންތައްތަކަށް އަލިއަޅު ާ‬
‫ގއި ހުންނަ ހާ ް‬
‫އކު‪ ،‬ރަށްރަށު ަ‬
‫އޅުމާ ެ‬
‫ގ ދިރި ު‬
‫އަކ ރަށްފުށު ެ‬
‫އކެވެ‪.‬‬
‫ޑޮކިއުމަންޓްރ ެ‬

‫‪18‬‬
 ‫އކުންނޭ ބުނެވިދާނެ‪"،‬‬
‫އޑިޔާ ަ‬
‫އއި އަ ި‬
‫ގ ތެރެއިން ަ‬
‫ވއްޓަފާޅި ެ‬
‫ގ ތެރެއަށް ނިކުމެވުނ ަ‬
‫ގއި ވޮލަންޓްރކޮށް ކުނ ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫" ހަގ ަ‬
‫ފައްތާހް ބުންޏެވެ‪.‬‬

‫ގން‬
‫ގޅޭ ޑޮކިއުމަންޓްރ ހަދައި ެ‬
‫ގތުން ކުންޏާ ު‬
‫ގ ތިން ރަށަކާ ބެހޭ ޮ‬
‫ގ ތެރެއިން ރާއްޖޭ ެ‬
‫ވސްނުމު ެ‬
‫އ ި‬
‫އޭނާ ބުނ ެ‬
‫އސަލަ ހޭލުންތެރިކަން‬
‫ގ މަ ް‬
‫އޗަކަށް ކަމަށެވެ‪ .‬ކުނ ެ‬
‫ގން ދިޔައ ނަމޫނާ އެ ް‬
‫ވ ެ‬
‫އއ‪ .‬އުކު ޅަހު ޑޮކިއުމަންޓްރ ެ‬
‫އއަށް ޔޫއެންޑޕން ލިބުނު‬
‫ގ މަރުހަލާ ފެށުނ ެ‬
‫ގ މަސައްކަތް ތަންފޒު ކުރުމު ެ‬
‫އ ކުނި މެނޭޖް ކުރުމު ެ‬
‫އުފެއްދުމާ ި‬
‫އ‬
‫ވޔަރަމަންޓް މިނިސްޓްރ އާ ި‬
‫އއި އެން ަ‬
‫އ ޖަމިއްޔާ ާ‬
‫ގ ފަހުން ފައްތާހް އަންނަނ ެ‬
‫އވެ‪ .‬އޭ ެ‬
‫ގ ެ‬
‫އކު ަ‬
‫ގރާންޓާ ވެސް ެ‬
‫ް‬
‫އ ނެތި‬
‫ގން ހިތްވަރާ އެކު‪ ،‬ހުއްޓުމެ ް‬
‫ގޅި ެ‬
‫އެންވަޔަރަމަންޓް ޕްރޮޓެކްޝަން (އެޖެންސ) އަދި ކައުންސިލްތަކާ ު‬
‫މަސައްކަތް ކުރަމުންނެވެ‪.‬‬

‫ގ‬
‫އޔިތުން ެ‬
‫ގ ރަ ް‬
‫އ ރަށްރަށު ެ‬
‫އއް ސަބަބަކަށް ވާނެ ކައުންސިލްތަކާ ި‬
‫ގންދެވޭ ެ‬
‫"މިކަން މިހާ ކާމިޔާބުކޮށް ކުރިއަށް ެ‬
‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫މބެ [އޕ ޭ‬
‫އ އަހެރެން އުޅުނަސް މިއ ނައ ް‬
‫ގ ި‬
‫އކަތު ަ‬
‫މ މަސަ ް‬
‫ފަރާތުން ލިބޭ ސަޕޯޓް‪ "،‬އޭނާ ބުންޏެވެ‪" .‬އަދި ި‬
‫ގން ކުރާ ކަމެއް‪".‬‬
‫ގ އެހތެރިކަން ލިބި ެ‬
‫އ މުރޭ ފަދަ މސްމހުން ެ‬
‫އ އޕ ޭ‬
‫މ ނައމް] އާ ި‬
‫ޑިރެކްޓަރު ޖެނެރަލް އިބްރާހ ް‬

‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫ގއިފަ އެވެ‪ޭ .‬‬
‫ގރާމްތައް ހިން ަ‬
‫ގޅޭ ތަފާތު ޕްރޮ ް‬
‫އ ކުންޏާ ު‬
‫ގ ި‬
‫ގ ‪ 15‬ވަރަކަށް ރަށު ަ‬
‫އޖޭ ެ‬
‫ފައްތާހް ވަނ މިހާތަނަށް ރާ ް‬
‫މސައްކަތްތައް ދަސްކޮށްދ‪،‬‬
‫ގ ަ‬
‫ގއި ކުނި މެނޭޖް ކުރުމު ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގޅު ޮ‬
‫އ ހިމެނެނ ހޭލުންތެރި ކުރުވުމާ އެކު ރަނ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ތެރޭ ަ‬
‫ތަންފޒު ކުރުމެވެ‪.‬‬

‫ގ ދެ ރަށަކ އުކުޅަހާއި ގދ‪.‬‬

‫ގއި ނަ ާ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އއް ެ‬
‫ގދަ ނަމޫނާ ެ‬
‫އނާ އެންމެ ވަރު ަ‬
‫ގ ތެރެއިން ޭ‬
‫މި މަސައްކަތު ެ‬
‫މއްސަލަ އަށް ހަރުދަނާ ހައްލެއް ރަށްރަށުން ބޭނުންވާ ނަމަ‪ ،‬އުކުޅަހާއި ފަރެސްމާތޮޑާ‬
‫ގ ަ‬
‫ފަރެސްމާތޮޑާ އެވެ‪ .‬ކުނ ެ‬
‫އވާ ޑޮކިއުމަންޓްރތަކަކ‪ ،‬ނަމޫނާއަކަށް ބެލިދާނެ‪ ،‬ދެ ޓިއުޓޯރިއަލް ވެސް މެ އެވެ‪.‬‬
‫ގން ހަދާފަ ި‬
‫އސަކޮށް ެ‬
‫އަށް ހާ ް‬

‫އސަލަތައް ހައްލު ކުރަން‬

‫ގ މަ ް‬
‫އއް ރަށްރަށުން އެބަހުރި ކުނ ެ‬
‫ގން ބަ ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގތް ބަލަ ި‬
‫އ ދފައި ހުރި ޮ‬
‫އ ކިޔަ ި‬
‫ގ ި‬
‫"މ ަ‬
‫ގނަ‬
‫ގސް ި‬
‫އވަތަކަށް ޮ‬
‫ވސް‪ "،‬ރަށްރަށުން ލިބޭ ދަ ު‬
‫އ ެ‬
‫ގ ރައްޔިތުންކޮށްފަ ި‬
‫ހަރުދަނާ ފިޔަވަޅުތަކެއް ރަށްރަށު ެ‬
‫ވ އެއ ވަރަށް ބޮޑު ހިތްހަމަޖެހުމެއް‪ .‬މި ކުރެވޭ‬
‫އވާ ފައްތާހް ބުންޏެވެ‪" .‬އެހެން ެ‬
‫ގފަ ި‬
‫އ ހިން ާ‬
‫ގރާމްތަކެ ް‬
‫ޕްރޮ ް‬
‫ވސް ކޮންމެހެން‬
‫އހަތަކަށް ެ‬
‫ޔ ސި ް‬
‫ގ ކުރެވޭ‪ .‬މިއ ދުޅަހެ ޮ‬
‫ގޅު ނަތޖާތަކެއް އެބަ ނިކުމޭކަން ފާހަ ަ‬
‫މަސައްކަތުން ރަނ ަ‬
‫ގތުން ވެސް ލިބޭނެ ވަރަށް ބޮޑު ފައިދާއެއް‪.‬‬
‫ގތިސާދ ޮ‬
‫އ ު‬
‫ބޭނުންވާ ކަމެއް‪ .‬ރަށްރަށް ރތިކޮށް ސާފުކޮށް އޮތުމަކ ި‬
‫ވސް ވަރަށް ސާފުކޮށް ފެންނާނެ‪".‬‬
‫މ ެ‬
‫ގއި ު‬
‫ގ ފައިދާ ަ‬
‫ގ ރަށްރަށުން މ ެ‬
‫ވޔަފާރި ހިން ާ‬
‫ގސްޓްހައުސް ި‬
‫މިސާލަކަށް ެ‬

‫‪19‬‬
 ‫ވސްޓް މެނޭޖްމަންޓާ ބެހޭ‬
‫ގވެރިކަމާ އެކު‪ ،‬ފައްތާހް ވަނ ޭ‬
‫އ ު‬
‫އ ޝަ ު‬
‫ގ ތެރެއަށް ޖެހުނު ލޯބްތާ ި‬
‫މއްސަލައި ެ‬
‫ގ ަ‬
‫ކުނ ެ‬
‫ގނަ‬
‫ގ ޒަރރާ އިން ވެސް ވަރަށް ި‬
‫އވެ‪ .‬އެ ދާއިރާ އިން އޭނާ ވަނ އިންޓަނެޓް ެ‬
‫"މާހިރަކަށް" މިހާރު ބަދަލުވެފަ ެ‬
‫އސަސާތަކުން ދޭ ހިތްވަރެވެ‪.‬‬
‫ގޅުން ހުރި މުއަ ް‬
‫ވ ކަމަކ ކަމާ ު‬
‫އ އޭނާ އެންމެ އުފާ ާ‬
‫ގ ި‬
‫އވެ‪ .‬މ ަ‬
‫އޗެހި ދަސްކޮށްފަ ެ‬
‫އެ ް‬
‫ވއިދޭތ އެވެ‪.‬‬
‫ވސް ހުޅު ަ‬
‫އ ެ‬
‫އވެ‪ .‬ފުރުސަތުތަ ް‬
‫ގންނާތ ެ‬
‫އ ަ‬
‫ކުރާ މަސައްކަތް ބަލަ ި‬

‫ގ ތަޖުރިބާ‬
‫އ ވެސް ފައްތާހް ވަނ އޭނާ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ވ މަހާސިންތާ ަ‬
‫ގތުން މިދިޔަ އަހަރު ބޭއް ި‬
‫ވޭސްޓް މެނޭޖްމަންޓާ ބެހޭ ޮ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އސާކޮށްފަ ެ‬
‫އވެރިންނާ ހި ް‬
‫ބަ ި‬

‫ގންނާތ ވަރަށް‬
‫މ ހިއްސާ ކުރަނ‪ .‬މިކަން ބަލައި ަ‬
‫އ ހުރި ނޮލެޖެއް ި‬
‫ގން މަށަށް ލިބިފަ ި‬
‫ގއި އުޅެ ެ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫"މ ެ‬
‫ގކޮށް އޭނާ ބުންޏެވެ‪.‬‬
‫ގނަ ރަށްރަށް ހުރިކަން ފާހަ ަ‬
‫ގން ކުރިއަށް އަދިވެސް ވަރަށް ި‬
‫އ ހިން ަ‬
‫ގރާމްތަ ް‬
‫އުފާވޭ‪ "،‬ޕްރޮ ް‬
‫ގން‬
‫ވ ެ‬
‫ވސް އިއުލާން ކުރެ ި‬
‫އ ެ‬
‫ބޑު ޕްރެޖެކްޓެ ް‬
‫ގޅޭ ވަރަށް ޮ‬
‫ގއި ކުންޏާ ު‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އހާ ދުވަހު ެ‬
‫"އަދި ކުރިއަށް މިއޮތް މަހެ ް‬
‫ދާނެ‪".‬‬

‫އ ދޭތ އެވެ‪.‬‬
‫ބޑު ސަމާލު ކަމެ ް‬
‫ގއި ވަރަށް ޮ‬
‫އސަލަ ރާއްޖޭ ަ‬
‫ގ މަ ް‬
‫އއް ކަމަކ ކުނ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫ފައްތާހް މިހާރު އެންމެ އުފާ ާ‬
‫ޔ‬
‫އސާ އިތުރުވަމުން އަންނާތ އެއ ވަރަށް ހެ ޮ‬
‫ގ ހި ް‬
‫ގއި ދިވެހިން ެ‬
‫އކަތްތަކު ަ‬
‫ގޅުން ހުރި މަސަ ް‬
‫ގތުން ކުންޏާ ު‬
‫އެ ޮ‬
‫ގ‬
‫އ "ރާއްޖެ ސާފުކޮށް" ބާއްވާނ ދިވެހިން ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ނަޒަރު ަ‬
‫ގއި އޭނާ ސިފަ ކުރި އެވެ‪ .‬ފައްތާހް ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ބަދަލެ ް‬
‫މަސައްކަތުންނެވެ‪.‬‬

‫ގޅު ފިޔަވަޅުތަކެއް މިހާރު އެޅެމުންދާތ‬

‫އޭނާ ބުނ ވެމްކޯ ކަހަލަ ކުންފުނިތައް އުފެދި‪ ،‬ކުނި މެނޭޖް ކުރަން ރަނ ަ‬
‫އ ކަމަށެވެ‪.‬‬
‫ގބަލަށް އެޅޭ ސާފު ފިޔަވަޅުތަކެ ް‬
‫އެއ މުސްތަ ު‬

‫ގ އަށް މި ވަންނަ‬
‫ގ ެ‬
‫ގން ޭ‬
‫އ ނޫން‪ .‬ކުނި ނަ ަ‬
‫ވސް ހަޑި ކަމެއް ކަމެ ް‬
‫ގތަކަށް ެ‬
‫އއް ޮ‬
‫ގ މަސައްކަތް ކުރުމަކ ެ‬
‫"ކުނ ެ‬
‫މ‬
‫އއް ނޫން‪ "،‬ފައްތާހް ބުންޏެވެ‪ަ " .‬‬
‫ވސް އިހުތިރާމެއް ނުލިބޭ‪ ،‬ދަށް މަސައްކަތެއް ކުރާ ބަ ެ‬
‫ގތަކަށް ެ‬
‫އ ޮ‬
‫މހުންނަކ އެ ް‬
‫ގތުން‬
‫ގއި އަމަލ ޮ‬
‫ގ މަސައްކަތު ަ‬
‫އ އިންނަ މހާ އަށް ވުރެ ކުނ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގން އޮފސް މޭޒުދޮށު ަ‬
‫އ ެ‬
‫އ ޓައި އަޅަ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ދެކޭ ޮ‬
‫އއް‪".‬‬
‫އ އަދާ ކުރާ ބަ ެ‬
‫ގދަރުވެރި‪ ،‬މާ މުހިއްމު ޒިންމާއެ ް‬
‫އުޅޭ މހުންނަކ މާ ަ‬

‫ގ‬
‫ގ ޑައިރެކްޓަރަކު‪ ،‬ކުނިބުނ ެ‬
‫ގ ނަން ހިނ ާ‬
‫ގލެމާ އިން ވިދަވިދައި އޮތް ފިލްމ ދާއިރާ ެ‬
‫ގކޮށްލަން ޖެހޭ ކަމަކ ް‬
‫ފާހަ ަ‬
‫ގތަކަށް‬
‫އ ޮ‬
‫އ ް‬
‫މސައްކަތެއް ކަމެވެ‪ .‬މިއ ެ‬
‫ގހުރި ބޭނުންތެރި ަ‬
‫އ ު‬
‫ތެރެއަށް ވަދެ ކުރަމުން އަންނަ މި މަސައްކަތަކ ަ‬
‫މއް ނޫނެވެ‪.‬‬
‫ވސް ވަންނަ ކަ ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ޖބަށް ލޯ ލާރިއެ ް‬
‫ވެސް ފައްތާހް ެ‬

‫‪20‬‬
 ‫އ އަހަރެން ކުރާ ކަމެއް‪ "،‬އޭނާ‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫އ އަދި އިޖުތިމާއ މަސައްކަތެ ް‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އއް ެ‬
‫"މިއ ފަރުދ ޒިންމާ ެ‬
‫ވސް ކުރެވިދާނެ ކަމެއް‪".‬‬
‫ބުންޏެވެ‪" .‬އެހެންވމަ މިއ ހަމަ ކޮންމެ މހަކަށް ެ‬

‫‪21‬‬
 ‫އިގުތިސާދު‬

‫‪22‬‬
 ‫ނގެ‬
‫ވހި ް‬
‫ގ ސަބަބުން‪ ،‬ދި ެ‬
‫ނޢަތު ެ‬
‫ގ ސި ާ‬
‫ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ނ ރަހައާއި ހިތި ރަހަލައެވެ‪.‬‬
‫ގއި ފޮ ި‬
‫އަރު ަ‬

‫ގހަކުން ނިކުތް‪ ،‬ނުހަނު ފޮނި‪ ،‬އަދި އެހައިމެ ހިތި‬

‫ވ ަ‬
‫އ ރު ި‬
‫ގ ި‬
‫ގ ފަސްގަނޑު ަ‬
‫ގ ސިނާޢަތަކ‪ ،‬ރާއްޖޭ ެ‬
‫ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ގޅިލާމެހިފައިވާ‬
‫އ ސިނާޢަތަކާ ު‬
‫ގއްލުން ެ‬
‫އއި ެ‬
‫އ ފަތުރުވެރިކަމަކ‪ ،‬ފައިދާ ާ‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫މ ބުނުމުން ދޭހަވާ ޮ‬
‫މޭވާއެކެވެ‪ި .‬‬
‫އ‬
‫އ މި ސިނާޢަތް މާނަކޮށްފައިވަނ‪ ،‬ހިތްއުފާކޮށްލައި‪ ،‬ތަންތަން ބަލައިލުމަށް‪ ،‬އެ ް‬
‫ގ ި‬
‫ސިނާޢަތެވެ‪ .‬ދިވެހި ބަސްފޮތު ަ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގ ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫އކަތެ ް‬
‫ގ ކަންކަން އިންތިޒާމުކޮށް ބެލެހެއްޓުމަށް ކުރާ މަސަ ް‬
‫އ ތަނަށް ދަތުރުކުރާ މހުން ެ‬
‫ތަނުން އަނެ ް‬
‫ގތަކަށެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް މިއަދު މި ސިނާޢަތް‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫އކަތް ފަށާފައިވަނ‪ ،‬ވަރަށް އާދަ ި‬
‫މސަ ް‬
‫ގއި މި ަ‬
‫ދިވެހިރާއްޖޭ ަ‬
‫އކި ކަންކޮޅުތަކުން‪ ،‬އެކި ފަންތިތަކުގެ‪ ،‬އެކި‬
‫ގ ެ‬
‫އވެ‪ .‬ދުނިޔޭ ެ‬
‫އ ތަރައްޤވެފަ ެ‬
‫ބޑަށް ކުރިއަރަ ި‬
‫ވަނ ވަރަށް ޮ‬
‫ގއުމަށް ޒިޔާރަތްކުރެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬
‫އ ލައްކަ ބަޔަކު‪ ،‬ކޮންމެ އަހަރަކު މި ަ‬
‫ގ އެތަ ް‬
‫ގފަތްތަކުގެ‪ ،‬އެކި ދންތަކު ެ‬
‫ސަ ާ‬
‫އ‬
‫ގނަ ފައިދާތަކެއް ލިބެމުން އަންނައިރު‪ ،‬އެތަ ް‬
‫ގނަ ު‬
‫ގތަކުން ި‬
‫އ ޮ‬
‫ގ ސަބަބުން ދިވެހިންނަށް އެތަ ް‬
‫މި ސިނާޢަތު ެ‬
‫ވ‬
‫ވވެން ނެތް ޙަޤޤަތެކެ ެ‬
‫ވސް ލިބެމުން އަންނަކަމ ދެ ބަސް ެ‬
‫ގއްލުތަކެއް ެ‬
‫ެ‬

‫ވކަމ ޤަބޫލުކުރަންޖެހޭ‬
‫އ ާ‬
‫ވސްވެފަ ި‬
‫އ ތަނަ ަ‬
‫ގ އެތައް ފުރުސަތުތަކެ ް‬
‫ގ ސަބަބުން ދިވެހިންނަށް ވަޒފާ ެ‬
‫ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ގ‬
‫އރާއަކ‪ ،‬ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫އއް ދާ ި‬
‫ވ ެ‬
‫އ ާ‬
‫ގ ފުރުސަތުތައް އުފެދިފަ ި‬
‫ވޒފާ ެ‬
‫ގނަ ަ‬
‫ގއި އެންމެ ި‬
‫ޙަޤޤަތެކެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖޭ ަ‬
‫ގލާ ނައިޓް”‬
‫އ ބޭއްވި‪ާ “ ،‬‬
‫ގ ި‬
‫ގން މާލޭ ަ‬
‫ގޅި ެ‬
‫ގ ދުވަހާ ު‬
‫އވެ‪ 2019 .‬ވަނަ އަހަރު ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ދާއިރާ ެ‬
‫ގއި‪2019 ،‬‬
‫ގތު ަ‬
‫ވދާޅުވި ޮ‬
‫ގ ރައސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ި‬
‫އޖޭ ެ‬
‫އ ވާހަކަފުޅު ދައްކަވަމުން‪ ،‬ރާ ް‬
‫ގ ި‬
‫ގ ޖަލްސާ ަ‬
‫އިފްތިތާޙުކުރުމު ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގނަ ވަޒފާ ވަނ އުފެދިފަ ެ‬
‫ގ ދާއިރާއިން ‪ 10000‬އަށް ވުރެ ި‬
‫ވސް‪ ،‬ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ވަނަ އަހަރު އެކަނި ެ‬
‫ގނައަކަށް އިތުރުވެފައި‬
‫ގ އެތައް ު‬
‫ގ އަދަދު‪ ،‬މ ެ‬
‫ގއި އުފެދިފައި ހުރި ވަޒފާ ެ‬
‫މ ސިނާޢަތު ަ‬
‫އެހެންކަމަށްވާ ނަމަ‪ި ،‬‬
‫އ އެތައް ދިވެހންނެއް އަންނަނ ހަރަކާތްތެރި ވަމުންނެވެ‪.‬‬
‫ގ ި‬
‫މއް ނޫނެވެ‪ .‬މި ވަޒފާތަކު ަ‬
‫އ އޮތް ކަ ެ‬
‫އކެ ް‬
‫ވާނެކަމ ޝަ ް‬
‫މސައްކަތްތަކަށް ދާންދެން‬
‫ގ ަ‬
‫އ ެ‬
‫ގސް‪ ،‬އެންމެ އާދަ ި‬
‫ގން ޮ‬
‫ގ ޒިންމާދާރު މަޤާމުތަކުން ފެށި ެ‬
‫އ ރިސޯޓުތަކު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގތެރޭ ަ‬
‫އޭ ެ‬
‫ގ ފުރުސަތު‬
‫އ ދިވެހިންނަކަށް ވަޒފާ ެ‬
‫ވސް‪ ،‬އެތަ ް‬
‫އސްތަކުން ެ‬
‫ގސްޓު ހަ ު‬
‫އ ހުރި ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގއިތުރުން ރަށްރަށު ަ‬
‫ހިމެނެއެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ގ‬
‫ގ ދިރިއުޅުމު ެ‬
‫ގތުން‪ ،‬ދިވެހިން ެ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ވފައެވެ‪ .‬ނަތޖާއެ ް‬
‫ގ ވަނ ހުޅު ި‬
‫މދަނ ހޯދޭނެ މަ ު‬
‫ގން އާ ް‬
‫ގއި ތިބެ ެ‬
‫ފަހިވެ‪ ،‬ރަށު ަ‬
‫ގ ސަބަބުން‬
‫އތުރުވަމުންނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ގ ފުދުންތެރިކަން އަންނަނ ި‬
‫ގޅުވެ‪ ،‬ފަރުދުން ެ‬
‫ހާލަތު ރަނ ަ‬
‫މ‬
‫އއުމަކ‪ި ،‬‬
‫ގޅުވަމުން ަ‬
‫ގ ހާލަތު ރަނ ަ‬
‫ގ ދިރިއުޅުން ެ‬
‫ވސްވެ‪ ،‬ދިވެހން ެ‬
‫ގ ފުރުސަތު ތަނަ ަ‬
‫ގއި ވަޒފާ ެ‬
‫ދިވެހިރާއްޖޭ ަ‬
‫ގ ސަބަބުން ދިވެހިންނަށް ލިބޭ ވަރަށް ބޮޑު ހިތްހަމަޖެހުމެކެވެ‪.‬‬
‫ސިނާޢަތު ެ‬

‫‪23‬‬
 ‫މއްޗަށް މި ވަނ ވަރަށް ބޮޑަށް‬
‫ގ ަ‬
‫އސާ ެ‬
‫ގތަށް ބަލާއިރު‪ ،‬ބޭރު ފަ ި‬
‫އވާ ޮ‬
‫ގ ދިރިއުޅުން ހަމަޖެހި ތަރުތބުވެފަ ި‬
‫ދިވެހން ެ‬
‫ގތަކަށް ރާއްޖޭން ބޭރުން‬
‫އ ކަހަލަ ޮ‬
‫އޗެ ް‬
‫އވެ‪ .‬ސަބަބަކ ދިރިއުޅުމަށް ބޭނުންވާ ހުރިހައި ތަކެ ް‬
‫ބަރޯސާވާން ޖެހިފަ ެ‬
‫ގތުމަށާއި ޗުއްޓ ހޭދަކުރުމަށާއި ހައްޖާއި‬
‫އ ޞިއްޙ ޚިދުމަތް ލިބި ަ‬
‫ގނުމަށާ ި‬
‫ގންނާން ޖެހުމެވެ‪ .‬އަދި ތަޢުލމު އުނ ެ‬
‫ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އސާ ެ‬
‫ވސް ބޭނުންވަނ ބޭރު ފަ ި‬
‫އން ކޮންމެ ކަމަކަށް ެ‬
‫އމުތަކަށް ދާން ޖެހުމެވެ‪ .‬މި ި‬
‫ގ އަޅުކަމަށް ބޭރު ޤަ ު‬
‫ޢުމުރާ ެ‬
‫ގ ތެރެއިން‪ ،‬ރާއްޖޭން‬
‫ގ ސިނާޢަތު ެ‬
‫މ ެ‬
‫ގނައިން ވަންނަ ދޮރަކ‪ ،‬ފަތުރުވެރިކަ ު‬
‫މި ފައިސާ ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެންމެ ި‬
‫ގ‬
‫އ އަހަރު ެ‬
‫ގ ތަފާސްހިސާބުތަކަށް ބަލާއިރު‪ެ ،‬‬
‫ވނަ އަހަރު ެ‬
‫ގ ‪ަ 2018‬‬
‫ވ ދޮރެވެ‪ .‬މަރުކަޒ ބޭންކު ެ‬
‫އ ާ‬
‫ބޭރަށް ހުޅުވާލެވިފަ ި‬
‫ގއި ފަތުރުވެރިކަމުން‪ 993.5 ،‬މިލިޔަން ޑޮލަރު ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވަނ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ފުރަތަމަ ތިން މަސް ދުވަހު ެ‬
‫އވެ؟‬
‫ވ ބަޔަކަށް‪ ،‬މިއ ކިހައި ބޮޑު މަންފާއެއްތޯ ެ‬
‫ގޅިފައި ާ‬
‫އ ރާއްޖޭން ބޭރާ ު‬
‫އ ކަމެ ް‬
‫ގ އެތަ ް‬
‫އޅުމު ެ‬
‫ލިބިފައެވެ‪ .‬ދިރި ު‬
‫ގއި‪ ،‬ބޭރުފައިސާ‬
‫ގތު ަ‬
‫އވެސްނެތް ޮ‬
‫އ ނެތް ނަމަ‪ ،‬ޝައްކެ ް‬
‫އ ކުރިއަރާފަ ި‬
‫ގ ި‬
‫އެހެންނަމަވެސް މި ސިނާޢަތް ދިވެހިރާއްޖޭ ަ‬
‫މއްނެތި‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖެއަށް ބޭރު‬
‫ގނަ ތަކުލފުތަކެއް އުފުލާން ޖެހޭނެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ދަތިކަ ެ‬
‫ގނަ ު‬
‫ހޯދަން ދިވެހިންނަށް ި‬
‫ބޑު‬
‫ގ ސަބަބުން ދިވެހނަށް ލިބެމުން އަންނަ ނުހަނު ޮ‬
‫ވސްވެފައި އޮތުމަކ‪ ،‬ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ގ ތަނަ ަ‬
‫މ ު‬
‫ފައިސާ ލިބޭނެ ަ‬
‫ނިޢުމަތެކެވެ‪.‬‬

‫ގނައެވެ‪.‬‬
‫ގނަ ު‬
‫ވސް ނުހަނު ި‬
‫ގއްލުންތައް ެ‬
‫ގތަށް‪ ،‬ލިބޭ ެ‬
‫އއް ޮ‬
‫ގ ސަބަބުން ދިވެހިންނަށް ލިބޭ ފައިދާއެކޭ ެ‬
‫ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ގ ދިޔާ ބާވަތްތައް އާންމުވުމެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖެއަކ ސަންތައިން‬
‫މސްތުވާތަކެތ ެ‬
‫އ ކަމަކ‪ަ ،‬‬
‫ގކޮށްލެވޭ އެ ް‬
‫ގތުން ފާހަ ަ‬
‫އެ ޮ‬
‫އ މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުންކުރުން ވަނ ހަރާމްކުރައްވާފައެވެ‪ .‬ސޫރަތުލް‬
‫ގ ި‬
‫އސްލާމްދނު ަ‬
‫އސްލާމ ޤައުމެކެވެ‪ި .‬‬
‫ސައްތަ ި‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް‪،‬‬
‫މވެ ެ‬
‫ގޅަށް ހާ ަ‬
‫ވރަށް ރަނ ަ‬
‫އ ‪ 91‬ވަނަ އާޔަތުން‪ ،‬މިކަން ަ‬
‫އޔަތާ ި‬
‫ގ ‪ 90‬ވަނަ ާ‬
‫މާއިދާ ެ‬
‫ބޑަށް އާންމުވެފައެވެ‪.‬‬
‫ގއި ވަނ ވަރަށް ޮ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ވހިން ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ރަލާއި ބިޔަރު ފަދަ ތަކެތި ދި ެ‬
‫ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ގ އިސްތިޢުމާލުކުރާ ވާހަކައަކ ވަރަށް ޢާންމު‬
‫އ ދިވެހިން‪ ،‬މި ތަކެތ ެ‬
‫އ ވަޒފާ އަދާކުރާ ބައެ ް‬
‫ގ ި‬
‫ރިސޯޓުތަކު ަ‬
‫ގއި މި ފަދަ ބުއިންތަކުން “އުފާ”‬
‫މއް ނެތި‪ ،‬ފާޅު ަ‬
‫އ ބެލު ެ‬
‫އ ފަދަ ފަރާތްތަކުން ހަރާމެއް ހަލާލެ ް‬
‫ވާހަކައެކެވެ‪ެ .‬‬
‫ވޔަފާރި ތަޢާރަފުވެ‪ ،‬މހުން‬
‫ގ ި‬
‫ގސްޓު ހައުސް ެ‬
‫އވާ‪ެ ،‬‬
‫އ ް‬
‫ގންދަނ ޖެހިލުމެއް ނެތިއެވެ‪ .‬ކަން މިހެން ޮ‬
‫ހޯދަމުން ެ‬
‫ވސް ރަލާއި ބިއަރު ވަނ އާންމުވާން‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގން ފެށުމާއެކު‪ ،‬ރަށްރަށު ަ‬
‫ގސްޓު ހައުސްތައް ހިން ާ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ދިރިއުޅޭ ރަށްރަށު ަ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫މ ވަނ ކުރިއަށްވުރެ އިތުރުވެފަ ެ‬
‫ގ އަދަދު މިއަދު ި‬
‫އސްތިޢުމާލުކުރާ ދިވެހން ެ‬
‫ގ ި‬
‫ފަށައިފައެވެ‪ .‬އަދި މި ބާވަތްތަކު ެ‬
‫އ ބޭނުންކުރާ‬
‫ގ ތެރެއިން ދިޔާ ބާވަތްތަ ް‬
‫އ މަސްތުވާތަކެތ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ގ ސަބަބުން‪ ،‬ދިވެހން ެ‬
‫އެހެންކަމުން ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ވ ވަރަށް ބޮޑު‬
‫ގ ސަބަބުން ދިވެހނަށް ކުރިމަތިވެފައި ާ‬
‫ގ އަދަދު އިތުރުވަމުން އައުމަކ‪ ،‬މި ސިނާޢަތު ެ‬
‫މހުން ެ‬
‫ނުރައްކަލެކެވެ‪.‬‬

‫ގ ސަބަބުން ދިވެހންނަށް ލިބޭ ނުހަނު‬

‫ގ ޢަޤދާ ބަލިކަށިވެ‪ ،‬އިސްލާމްދނާ ދުރުހެލިވުމަކ‪ ،‬ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ދިވެހިން ެ‬
‫ގނައިން ވަޒފާ އަދާކުރަނ ދިވެހި‬
‫އ ި‬
‫ގ ި‬
‫އސްތަކު ަ‬
‫ގސްޓު ހަ ު‬
‫ގއްލުމެކެވެ‪ .‬ރިސޯޓުތަކާއި ހޮޓާތަކާއި ެ‬
‫ބޮޑު ެ‬
‫ގ މާޙައުލަކ އިސްލާމ ޢަޤދާ ބަލިކަށިކޮށްލާ ފަދަ އެތައް ކުލައަކާއި މަންޒަރެއް އެކުލެވޭ‬
‫ޒުވާނުންނެވެ‪ .‬ރިސޯޓު ެ‬
‫އއި ޑޖޭ ފަދަ މަސްހުނި މިޔުޒިކ ހަފުލާތައް ބޭއްވުން އާންމު‬
‫ގކުރުމާއި ޑިސްކޯ ާ‬
‫މާޙައުލެކެވެ‪ .‬ކުރިސްމަސް ފާހަ ަ‬

‫‪24‬‬
 ‫ގ ހެދުން‬
‫އވެ‪ .‬އެބައިމހުން ެ‬
‫ވސް މެ ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގ އެތައް ބަޔަކު ޒިޔާރަތްކުރާ ތަނެ ް‬
‫ތަނެކެވެ‪ .‬އިސްލާމްދނާ އިދިކޮޅު ފިކުރު ެ‬
‫އސޫލުތަކާ ދިމާ އިދިކޮޅަށެވެ‪.‬‬
‫އ އޮންނަނ‪ ،‬އިސްލާމ ު‬
‫ވއްޓަފާޅި ބިނާވެފަ ި‬
‫ގ ަ‬
‫އ ދިރިއުޅުމު ެ‬
‫އ ކެއިން ބުއިމާ ި‬
‫އެޅުމާ ި‬
‫ވ‬
‫އޔަރުވެފައި ާ‬
‫އޅެން ޖެހިފައި ވަނ މި ފަދަ ކަންކަމުން ތަޣަ ް‬
‫އ ވަޒފާ އަދާކުރާ ދިވެހންނަށް ު‬
‫ގ ި‬
‫ރިސޯޓުތަކު ަ‬
‫ގތްވުމެވެ‪ .‬ނަމާދާ ދުރުހެލިވުމާއި ޤުރުއާނާ‬
‫އޅޭ ޮ‬
‫ގ ޮ‬
‫ގއެވެ‪ .‬ނަތޖާއަކަށް ވަނ‪ ،‬ޢަޤދާ ބަލިކަށި ދިވެހިން މަ ު‬
‫މާހައުލެއް ަ‬
‫އސްލާމްދން‬
‫މވުމެވެ‪ .‬ހަމައެއާއެކު ި‬
‫ގ ރޯދައަށް ނޫނެކޭ ބުނުން ފަދަ ކަންކަން އާން ު‬
‫ބރައްޓެހިވުމާއި ރަމަޟާންމަހު ެ‬
‫ގންނާން ފެށުމެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬
‫ގ އާދަތައް އަށަ ަ‬
‫ވގުތ އުފާ ޙާޞިލުކުރުމު ެ‬
‫ވ ފާޙިޝް ޢަމަލުތަކުން ަ‬
‫ނަހ ކުރައްވާފައި ާ‬
‫ގދަ‬
‫މން އަންނަ ކޮން ފަދަ ަ‬
‫ގއިލަ ު‬
‫ގ އަރު ަ‬
‫ގ ސަބަބުން ދިވެހިން ެ‬
‫އސްލާމްދނާ ދުރުހެލިވުމަކ‪ ،‬ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ދިވެހިން ި‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ހިތި ރަހައެއް ތޯ ެ‬

‫ގ ދާއިރާއިން ލިބޭ‬
‫އ ވަނ‪ ،‬ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫އ ބަޔަކު މިއަދު ދިރިއުޅުން ބަރޯސާކޮށްފަ ި‬
‫ގ ތެރެއިން އެތަ ް‬
‫ދިވެހިން ެ‬
‫ގ‬
‫އ ހިނ ާ‬
‫ގ ި‬
‫މއްޗަށެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް މިއ ވަރަށް ނާޒުކު ސިނާޢަތެކެވެ‪ .‬ބޭރު ދުނިޔޭ ަ‬
‫ގ ަ‬
‫އ ެ‬
‫އާމްދަނއެ ް‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގން މި ސިނާޢަތަށް ލޮޅުން އަރައިފާނެ ެ‬
‫ގޅި ެ‬
‫ވ ހަލަބޮލިކަމަކާ ު‬
‫ހާދިސާއަކުން‪ ،‬ނުވަތަ ބޭރު ޤައުމުތަކަށް ކުރިމަތި ާ‬
‫އއުމަކ ވަރަށް‬
‫އޓުމަކަށް ަ‬
‫ވސް މި ސިނާޢަތް ހު ް‬
‫ގ ސަބަބުން ެ‬
‫އ ެ‬
‫ނުވަތަ ދިވެހި ޤައުމަށް ކުރިމަތިވާ ދަތި ހާލަތެ ް‬
‫ގއި ‪2‬‬
‫ގތެރޭ ަ‬
‫އވެ‪ .‬އޭ ެ‬
‫ގއި އޮތް ކަމެކެވެ‪ .‬ދިވެހން ވަނ އެކި ފަހަރުމަތން މި ކަންކަން ތަޖުރިބާ ކޮށްފަ ެ‬
‫ކައިރ ަ‬
‫އ ‪ 2004‬ވަނަ އަހަރު‬
‫މއާ ި‬
‫ގރާ ަ‬
‫ގލްފު ހަނ ު‬
‫ވނު ަ‬
‫ގސްޓު ‪ 1990‬އިން ‪ 28‬ފެބުރުވަރ ‪ 1991‬އަށް ކުރެ ު‬
‫އޮ ަ‬
‫ގން‪ ،‬ދިވެހި ފަތުރުވެރިކަމަށް‬
‫ގޅި ެ‬
‫އ ު‬
‫ގއުމުތައް ސުންނާފަތިވި ސުނާމ ކާރިސާ ާ‬
‫ގ ަ‬
‫އޝިޔާ ެ‬
‫ޑިސެންބަރު މަހު‪ ،‬ދެކުނު ޭ‬
‫ގ‬
‫މ ެ‬
‫އށް ހުރަސް އެޅި‪ ،‬ޤައު ު‬
‫ގ އާމްދަނ ަ‬
‫އ ެ‬
‫އ ބަޔެ ް‬
‫ގ ސަބަބުން އެތަ ް‬
‫މ ކަމު ެ‬
‫އވެ‪ި .‬‬
‫ގކޮށްލެވެ ެ‬
‫ކުރިމަތިވި ހނަރުކަން ފާހަ ަ‬
‫ގ ވުހާން‬
‫އއެކު ‪ 2019‬ވަނަ އަހަރު ޑިސެންބަރުމަހު ޗައިނާ ެ‬
‫ގއްލުންތަކެއް ލިބުނެވެ‪ .‬ހަމައެ ާ‬
‫އިޤުތިޞާދަށް ބޮޑެތި ެ‬
‫ގ ފަތުރުވެރިކަމަށް‬
‫ގން ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގޅި ެ‬
‫ވޑް ‪ 19‬ދުނިޔެއަށް ފެތުރުމާ ު‬
‫ސިޓން އިން ފެނުނު ކޮރޯނާވައިރަސް‪ ،‬ނުވަތަ ކޮ ި‬
‫ގ‬
‫ގން ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ގޅި ެ‬
‫ގންޖެހުމާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިފައެވެ‪ .‬މި ކަމާ ު‬
‫ވ އެންމެ ބޮޑު ޮ‬
‫ވަނ‪ ،‬މިހާތަނަށް ކުރިމަތި ި‬
‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫އ ބަޔެ ް‬
‫އވެ‪ .‬އެތަ ް‬
‫އސްފަ ެ‬
‫އ ި‬
‫ގ އާމްދަނއަށް ވަނ ހނަރުކަން ަ‬
‫އ ެ‬
‫އ ބަޔެ ް‬
‫އއި އެތަ ް‬
‫ގއި ވަޒފާ އަދާކުރަމުން ަ‬
‫ދާއިރާ ަ‬
‫އޝަން އޮފް‬
‫އސޯސި ޭ‬
‫އވެ‪ .‬ޓޫރިޒަމް އެމްޕްލޮޔާޒް ެ‬
‫ގއްލިފަ ެ‬
‫ވަޒފާ ވަނ ެ‬

‫ގއި މަސައްކަތްކުރާ‬
‫ގ ދާއިރާ ަ‬
‫ގން‪ ،‬ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ގޅި ެ‬
‫އ ު‬
‫ގއި‪ ،‬ކޮވިޑް ‪ާ 19‬‬
‫ގތު ަ‬
‫މޯލްޑިވްސް އިން ހާމަކުރި ޮ‬
‫ގއިޖެހި‪،‬‬
‫އ ހާލު ަ‬
‫ގ ސަބަބުން އެތައް އާއިލާއެ ް‬
‫އވެ‪ .‬މި ކަމު ެ‬
‫ވ ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގއްލިފަ ި‬
‫ގ ވަޒފާ ެ‬
‫އޒަފުން ެ‬
‫މވަ ް‬
‫ގތްގަނޑަކަށް ‪ު 11000‬‬
‫ާ‬
‫ގ ސިނާޢަތަށް‬
‫ވރިކަމު ެ‬
‫ގއުމު ފަތުރު ެ‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މުޅި ަ‬
‫އސްފަ ެ‬
‫ގ އިޤުތިޞާދު ވަނ ހުއްޓުމަކަށް އަ ި‬
‫ޤައުމު ެ‬
‫ގއި‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖެއަށް‬
‫ވ ދަތި ހާލަތްތަކު ަ‬
‫އ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކުރިމަތި ާ‬
‫ގ ސަބަބުން‪ ،‬ދުނިޔެއަށާ ި‬
‫މ ެ‬
‫އ އޮތު ު‬
‫ބަރޯސާވެފަ ި‬
‫މންނެވެ‪.‬‬
‫އ އަންނަނ ލިބެ ު‬
‫ގއްލުންތަ ް‬
‫ހވެސް ނުކުރާ ފަދަ ބޮޑެތި ެ‬

‫ގ‬
‫އވާ ސިނާޢަތެކެވެ‪ .‬މި ސިނާޢަތު ެ‬
‫ގޅި ލާމެހިފަ ި‬
‫އ ސިނާއަތަކާ ު‬
‫ފަތުރުވެރިކަމަކ އުފަލާއި ނުތަނަވަސްކަން ެ‬
‫ގ‬
‫މ ު‬
‫ގތުން ބޭރުފައިސާ‪ ،‬ދަތިކަމެއް ނެތި ދިވެހިންނަށް ލިބޭނެ ަ‬
‫އ ޮ‬
‫އވެ‪ެ .‬‬
‫ގ ހިތް އުފާކޮށްދެ ެ‬
‫އ ެ‬
‫އ ބަޔެ ް‬
‫ސަބަބުން އެތަ ް‬

‫‪25‬‬
 ‫އ މުހިންމު ދައުރެއް‬
‫ގ ި‬
‫ވސްކޮށްދިނުމު ަ‬
‫ގ ފުރުސަތު ތަނަ ަ‬
‫އ ބަޔަކަށް ވަޒފާ ެ‬
‫ގ އެތަ ް‬
‫އބާދ ެ‬
‫ތަނަވަސްކޮ ށްދެއެވެ‪ާ .‬‬
‫އ އިތުރުވެ‪،‬‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ގ ބިރުވެރިކަން ޤައު ު‬
‫މސްތުވާތަކެތ ެ‬
‫އވެ‪ަ .‬‬
‫ވސް ފެނެ ެ‬
‫ގ އަނެއްކޮޅު ެ‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް އޭ ެ‬
‫އަދާކުރެ ެ‬
‫ވ‬
‫އކު ދުނިޔެއަށް ކުރިމަތި ާ‬
‫އއާ ެ‬
‫ގ ދައުރު ވަރަށް ބޮޑެވެ‪ .‬ހަމަ ެ‬
‫ގއި މި ސިނާޢަތު ެ‬
‫އިސްލާމްދނާ ދިވެހިން ދުރުހެލިވުމު ަ‬
‫އވެ‪ .‬ކަން އޮތ މިހެންކަމަށް ވާއިރު‪،‬‬
‫މއްޗަށް ތިރިކޮށްލަ ެ‬
‫ގއުމާއި ފަރުދުން ކުޑަކަކޫ ަ‬
‫ގން ަ‬
‫ގޅި ެ‬
‫ތަފާތު ހާލަތްތަކާ ު‬
‫އވަރަށް އެހެން‬
‫ގން ތިބޭނތޯ‪ ،‬ނުވަތަ ފަތުރުވެރިކަމާ އެ ް‬
‫ގ ސިނާޢަތަށް މުޅި ޤައުމު ބަރޯސާކޮށް ެ‬
‫ފަތުރުވެރިކަމު ެ‬
‫ވސްނައި ފިކުރުކުރާން ޖެހިފައިވާ ކަމެކެވެ‪.‬‬
‫އ ވެސް ތަރައްޤކުރަން މަސައްކަތްކުރާނތޯ‪ ،‬މިއ މިއަދު ި‬
‫ސިނާޢަތްތަ ް‬
‫އސަސާތަކުންނެވެ‪ .‬ދިވެހި ސަރުކާރުންނެވެ‪.‬‬
‫ގޅުންހުރި މުވަ ް‬
‫ގތް ނިންމާނ ދިވެހިންނެވެ‪ .‬ކަމާ ު‬
‫މި ކަމާމެދު ޮ‬

‫‪26‬‬
‫ވފައިވާ‬
‫ވރި ެ‬
‫ވމަށް މެދު ެ‬
‫ގ ކުލި ބޮޑު ު‬
‫ގތިގެދޮރު ެ‬
‫ރާޅުފުށ ޯ‬
‫ގ ޙައްލު‬
‫ސަބަބުތަކާއި އެކަމު ެ‬
‫ތަޢާރަފު‪:‬‬
‫އ މހުން ހިމެނޭ ނ‪ .‬ރާޅުފުށްޓަށް‬
‫އއްހަ ި‬
‫ގއި ލައްކަ ެ‬
‫އބާދ ަ‬
‫ގތްގަނޑަކަށް ‪ 5‬އަކަ ކިލޯމޓަރު ހުންނަ‪ާ ،‬‬
‫ގއި ާ‬
‫ބޑުމިނު ަ‬
‫ޮ‬
‫ގ މައްސަލައެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬
‫ބޑުވުމު ެ‬
‫ގ ކުލި ޮ‬
‫ގދޮރު ެ‬
‫ގތި ެ‬
‫އސަލައަކ‪ޯ ،‬‬
‫އ މަ ް‬
‫ބޑު އެ ް‬
‫މ ޮ‬
‫ވ އެން ެ‬
‫މިއަދު ކުރިމަތިވެފައި ާ‬
‫މއްސަލަ‬
‫އސަލަ ކުރިމަތިވާން މެދުވެރިވި ސަބަބުތަކާއި އެ ަ‬
‫ގއި ދިރިއުޅޭ ފަރާތްތަކަށް މި މަ ް‬
‫އ ރަށު ަ‬
‫މިއ ެ‬
‫ގ ކުލި‬
‫ގދޮރު ެ‬
‫ގތި ެ‬
‫ގއި‪ޯ ،‬‬
‫އވާ ރިޕޯޓެކެވެ‪ .‬މި ރިޕޯޓު ަ‬
‫ޙައްލުކުރުމަށް އެޅެން ހުރި ފިޔަވަޅުތައް ބަޔާންކޮށް ލިޔެފަ ި‬
‫ގ ދިރިއުޅުމަށް‬
‫ގދޮރު އިމާރާތްކުރުމަށާއި އާންމު ފަރުދުން ެ‬
‫އ ކަމަށްވާ‪ެ ،‬‬
‫އވާ ސަބަބުތަ ް‬
‫ބޑުވުމަށް މެދުވެރިވެފަ ި‬
‫ޮ‬
‫ގ‬
‫އކަން ޖެހުމާއި‪ ،‬އިމާރާތްތަކު ެ‬
‫ބޑުވުމާއި‪ ،‬ކުއްޔަށްދޭ ތަންތަނުން ސަރުކާރަށް ޓެކްސް ދަ ް‬
‫ކުރަންޖެހޭ ޚަރަދުތައް ޮ‬
‫އވެ‪ .‬އަދި މި‬
‫އވާނެ ެ‬
‫މއްޗަށް ބަލައިލެވިފަ ި‬
‫ގ ަ‬
‫ގތްތަކު ެ‬
‫އއްދުވަހުން އަނެއް ދުވަހަށް ބޮޑުވަމުންދާ ޮ‬
‫“ޑިމާންޑު” ެ‬
‫ގ‬
‫މވަނ‪ ،‬ރާޅުފުށ ެ‬
‫އވެ‪ .‬މި ރިޕޯޓު ލިޔެފައި ި‬
‫އވާނެ ެ‬
‫އލެވިފަ ި‬
‫ވސް ބަލަ ި‬
‫މއްޗަށް ެ‬
‫ގ ަ‬
‫ގތްތަކު ެ‬
‫މައްސަލަ ޙައްލުކުރެވިދާނެ ޮ‬
‫މއްލަ ފަރާތްތަކާ ބައްދަލުކޮށް‪ ،‬ކުރެވުނު ދިރާސާތަކުން ލިބުނު‬
‫އ އަ ި‬
‫އސަސާތަކުން ލިބުނު މަޢުލޫމާތުތަކާ ި‬
‫އ ް‬
‫އކި މު ަ‬
‫އެކި ެ‬
‫ގ އެނަލިސްޓް ހުސެން ސާޢިދެވެ‪.‬‬
‫ގއި‪ ،‬ރާޅުފުށ ކައުންސިލް އިދާރާ ެ‬
‫ގ އަލ ަ‬
‫ނަތޖާ ެ‬

‫ބޑުވުން‪:‬‬
‫އ ކުރަންޖެހޭ ޚަރަދުތައް ޮ‬
‫އިމާރާތްކުރުމަށް ޓަކަ ި‬
‫ގ ‪ m’I‬ސަބަބުން އެރަށުން‬
‫މ ެ‬
‫ގދޮރު އިމާރާތްކުރުމަށް ބޮޑެތި ޚަރަދުތަކެއް ކުރަން ޖެހޭތ‪ ،‬އެކަ ު‬
‫ގއި ެ‬
‫ނ‪ .‬ރާޅުފުށ ަ‬
‫އ ‪ 10‬ބުރިއަށް‬
‫ގ ި‬
‫ބޑުވަމުންނެވެ‪ .‬ރާޅުފުށ ަ‬
‫އ ދުވަހަށް އަންނަނ ޮ‬
‫އއްދުވަހުން އަނެ ް‬
‫ގ ކުލި ެ‬
‫ކުއްޔަށްދޭ އިމާރާތްތަކު ެ‬
‫ގތެރެއިން ‪16‬‬
‫އ ެ‬
‫ގއި‪ޭ ،‬‬
‫ގތު ަ‬
‫ގނު ޮ‬
‫ގތުމުން އެނ ު‬
‫ގނު ބަސްދ ަ‬
‫ގ ފަރާތުން ނެ ު‬
‫ގ ވެރން ެ‬
‫ވ ‪ 20‬އިމާރާތެއް ެ‬
‫އިމާރާތްކޮށްފައި ާ‬
‫ވސް‬
‫މރާތްތަކެވެ‪ .‬އެއިން ކޮންމެ ލޯނަކަށް ެ‬
‫އވާ އި ާ‬
‫ގން ހަދާފަ ި‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫އިމާރާތަކ ޤައުމ ބޭންކުން ލޯނު ނަ ަ‬
‫ގން‬
‫ގއި ތަންތަން ދ ެ‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ކުޑަ ކުއްޔެއް ަ‬
‫އކަން ޖެހެ ެ‬
‫އ ‪ 11.5%‬ބޭންކަށް ދަ ް‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އިންޓަރިސްޓް ެ‬
‫ގ‬
‫އ މިހާރު އިމާރާތްކުރަމުން އަންނަ ‪ 15‬އިމާރާތެއް ެ‬
‫ގ ި‬
‫ވއެވެ‪ .‬އަދި ރާޅުފުށ ަ‬
‫ދެކޮޅުޖެއްސޭކަށް އެބައިމހުންނަކަށް ނޯ ެ‬
‫ބޑު‬
‫ގ އަތުން ޮ‬
‫ގންދަނ‪ ،‬ބިންވެރން ެ‬
‫ގތެރެއިން ‪ 9‬އިމާރާތެއް ހަދަމުން ެ‬
‫ވެރންނާ ސުވާލުކުރުމުން އެނގުނ‪ ،‬އޭ ެ‬
‫އ އިމާރާތްކުރުމަކ ވަރަށް‬
‫ގއި ތަނެ ް‬
‫ގއި މި ރަށު ަ‬
‫ގތު ަ‬
‫އ މހުން ހާމަކުރި ޮ‬
‫ގންކަމެވެ‪ެ .‬‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ ބިން ކުއްޔަށް ނަ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ަ‬
‫އަ ު‬
‫އ‬
‫އޔާ ި‬
‫އކަތަށް ބޭނުންވާ ހިލައާއި ހިލަވެ ް‬
‫ގ އިތުރުން‪ ،‬މަސަ ް‬
‫ގ ކަމެކެވެ‪ .‬ސަބަބަކ ބިމުކުލ ެ‬
‫އ ހިނ ާ‬
‫ބޮޑު ޚަރަދެ ް‬
‫މވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬
‫ބޑުވު ެ‬
‫ވސް އިންތިހާއަށް ޮ‬
‫ގ ެ‬
‫ގ އަ ު‬
‫އކަތު ެ‬
‫މސަ ް‬
‫ގ ބޮޑުވެފައި‪ަ ،‬‬
‫ގ އަ ު‬
‫އ ލަކުޑި ފަދަ ތަކެތ ެ‬
‫ދަގަނޑާ ި‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އޔަށް ދެވޭކަށް ނޯވެ ެ‬
‫އ ކު ް‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގ ް‬
‫ކުއްޔަށް ދޫކުރާ އެޕާޓްމަންޓުތައް ކުޑަ އަ ެ‬

‫‪27‬‬
 ‫ކުއްޔަށްދޭ ތަންތަނުން ޓެކްސް ދައްކަން ޖެހުން‪:‬‬
‫ވ‬
‫ބޑުވުމަށް މެދުވެރިވެފައި ާ‬
‫ގ ކުލި ޮ‬
‫ވސް‪ ،‬ރާޅުފުށ ެ‬
‫އކަން ޖެހުމަކ ެ‬
‫ކުއްޔަށްދޭ އިމާރާތްތަކުން ސަރުކާރަށް ޓެކްސް ދަ ް‬
‫އ މހުން ބުނެފައިވަނ‪،‬‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގތުމެ ް‬
‫ގނު ބަސްދ ަ‬
‫ގ ފަރާތުން ނެ ު‬
‫އ ެ‬
‫ގދޮރު ކުއްޔަށް ދޭ ‪ 12‬މހެ ް‬
‫ސަބަބެކެވެ‪ެ .‬‬
‫ގއި ސަރުކާރަށް ދައްކަންޖެހޭ ކަމަށެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫ގ ‪ 6%‬ޓެކުހު ެ‬
‫ކުއްޔަށް ދޭ އިމާރާތްތަކުން ލިބޭ އާމްދަނ ެ‬
‫އ ވަނ‬
‫ގ ި‬
‫ގތެރޭ ަ‬
‫ވސް‪ ،‬ކުލ ެ‬
‫އ ކުރަންޖެހޭ އެހެނިހެން ޚަރަދުތައް ެ‬
‫އ އެކަމަށް ޓަކަ ި‬
‫އސާއާ ި‬
‫ޓެކުހަށް ދައްކަންޖެހޭ ފަ ި‬
‫ގން‬
‫އ ެ‬
‫އޔަށް ހިފަ ި‬
‫ގދޮރު ކު ް‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ހިމަނަން ޖެހިފައެވެ‪ .‬ރާޅުފުށ ަ‬

‫ގއި‪ 98% ،‬ޢާއިލާއިން ބުނެފައިވަނ‪ ،‬ސަރުކާރުން ޓެކުސް‬

‫އއް ަ‬
‫ވ ެ‬
‫ގން ހެދި ސާރ ޭ‬
‫އވެރިކޮށް ެ‬
‫އ ބަ ި‬
‫އުޅޭ ‪ 30‬ޢާއިލާއެ ް‬
‫ގތުން ޓެކްސް ދައްކަން ނުޖެހޭއިރު‬
‫އ ޮ‬
‫ވ ކަމަށެވެ‪ެ .‬‬
‫އ ާ‬
‫ގ ކުލި ބޮޑުކޮށްފަ ި‬
‫އޕާޓުމަންޓުތަކު ެ‬
‫ތަޢާރަފުކުރި ފަހުން‪ެ ،‬‬
‫ގ ކުލި‪ ،‬ޓެކްސް ދައްކަން ފެށިފަހުން ވަނ‪15,000 ،‬‬
‫އޔަށްދިން އެޕާޓުމަންޓުތަކު ެ‬
‫‪ 10,000‬ރުފިޔާއަށް ކު ް‬
‫އޗަށް އުފުލިފައެވެ‪.‬‬
‫ރުފިޔާއަށްވުރެ މަ ް‬

‫ބޑުވުން‬
‫ގ “ޑިމާންޑު” ޮ‬
‫ކުއްޔަށްދޭ ތަންތަނު ެ‬
‫އ‬
‫ވސް‪ެ ،‬‬
‫ވމުން ދިޔުމަކ ެ‬
‫އއްދުވަހުން އަނެއް ދުވަހަށް ބޮޑު ަ‬
‫ގ “ޑިމާންޑު”‪ެ ،‬‬
‫އޔަށް ދޫކުރާ ތަންތަނު ެ‬
‫އ ކު ް‬
‫ގ ި‬
‫ރާޅުފުށ ަ‬
‫ގ ސަބަބު ހޯދުމަށް‬
‫އ ހިމެނިފައިވާ ކަމެކެވެ‪ .‬މިކަމު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގތެރޭ ަ‬
‫ވ ސަބަބުތަކު ެ‬
‫މދުވެރިވެފައި ާ‬
‫ބޑުވުމަށް ެ‬
‫ގ ކުލި ޮ‬
‫ތަންތަނު ެ‬
‫ގއި‪ ،‬ރަށުން‬
‫ގތު ަ‬
‫ގނު ޮ‬
‫އކި ކަންކޮޅުތަކުން ‪ 20‬ރަށަކަށް ޒިޔާރަތްކޮށް‪ ،‬ކުރެވުނު ދިރާސާތަކުން އެނ ު‬
‫ގ ެ‬
‫ޓަކައި ރާއްޖޭ ެ‬
‫މއްޗަށް‬
‫ގ ަ‬
‫އ ެ‬
‫އ ރަށްރަށުން އަހަރެ ް‬
‫ގއި‪ެ ،‬‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އ ހޯދުމަށް ޓަކައި‪ ،‬ވޭތުވެދިޔަ ‪ 5‬އަހަރު ެ‬
‫އކިއެކި ޚިދުމަތްތަ ް‬
‫ނުލިބޭ ެ‬
‫ވއެވެ‪ .‬މިކަމާ‬
‫ގ މިންވަރަކަށް‪ ،‬ރާޅުފުށްޓަށް ހިޖުރަކޮށްފައި ެ‬
‫އެވްރެޖުކޮށް ‪ 87‬މހުންނާއި ‪ 117‬މހުންނާ ދެމެދު ެ‬
‫އ ފަރާތްތަކުން‬
‫އޅޭ ‪ 15‬ފަރާތަކާ ސުވާލުކުރުމުން‪ެ ،‬‬
‫ގން ު‬
‫އ އިމާރާތްތައް ކުއްޔަށްދ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގން ރާޅުފުށ ަ‬
‫ގޅި ެ‬
‫ު‬
‫އ ބަޔަކު‬
‫ގން އެތަ ް‬
‫ވ ެ‬
‫އކު‪ ،‬ކުއްޔަށް ހިފަން ބޭނުން ެ‬
‫އއުލާނުކުރުމާ ެ‬
‫ގން ި‬
‫އ ހުސްވެ ެ‬
‫ގއި‪ ،‬އެޕާޓުމަންޓެ ް‬
‫ގތު ަ‬
‫ހާމަކުރި ޮ‬
‫ގންދާ ‪10‬‬
‫ވ ފަރާތަކަށެވެ‪ .‬މިހާރު ހަދަމުން ެ‬
‫އބަސް ާ‬
‫ގކަށް އެ ް‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ކުއްޔަށްދެނ އެންމެ ބޮޑު އަ ަ‬
‫ގޅަ ެ‬
‫ު‬
‫ގ ޝޓް ނޭޅެނސް ވަނ‪ ،‬ހުށަހެޅި‬
‫ގފިލާތަކު ެ‬
‫ގނަ ފަން ި‬
‫ގ ި‬
‫ގއި‪ ،‬އެ އިމާރާތްތަކު ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ވެރން ބުނި ޮ‬
‫އިމާރާތެއް ެ‬
‫ގއި‬
‫ވރުކޮށްފައެވެ‪ .‬ރާޅުފުށ ަ‬
‫ގން އެޕާޓްމަންޓު ކަށަ ަ‬
‫އ ެ‬
‫ގއި ދައްކަ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އޑްވާންސް ެ‬
‫އެޑްވާންސަށް ވުރެ ބޮޑު އަދަދެއް ެ‬
‫ގތެރެއިން ‪ 25%‬ޢާއިލާއަކ‬
‫ގއި‪ ،‬އޭ ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގނު ޮ‬
‫ވއަކުން އެނ ު‬
‫ގން ހެދި ސާ ޭ‬
‫އ ހިމަނައި ެ‬
‫ކުއްޔަށް އުޅޭ ‪ 12‬އާއިލާއެ ް‬
‫އއިލާތަކެވެ‪.‬‬
‫ގންދާ ާ‬
‫ވސް ތަނެއް ހޯދަމުން ެ‬
‫ވސް މިހާރަށްވުރެ ތަނަ ަ‬
‫އުޅެންޖެހޭ ތަންކޮޅު ކުޑަވެ‪ ،‬ބޮޑު ކުއްޔަކަށް ނަމަ ެ‬

‫ވން‬
‫އ ބޮޑު ު‬
‫ގ ޚަރަދުތަ ް‬
‫ދިރިއުޅުމު ެ‬
‫ވ‬
‫ބޑުވުމަށް މެދުވެރިވެފައި ާ‬
‫ގ ކުލި ޮ‬
‫ގދޮރު ެ‬
‫ގތި ެ‬
‫ގ ޯ‬
‫ވސް‪ ،‬ރާޅުފުށ ެ‬
‫ބޑުވުމަކ ެ‬
‫އ ޮ‬
‫ގ ޚަރަދުތަ ް‬
‫މ ެ‬
‫އާންމު ދިރިއުޅު ު‬
‫ގން ކުރި ސާވޭއަކުން‬
‫އ ހިމަނައި ެ‬
‫ގންދާ‪ 18 ،‬ފަރާތެ ް‬
‫ގން ދިރިއުޅެމުން ެ‬
‫އޔަށްދ ެ‬
‫ގދޮރު ކު ް‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ސަބަބެކެވެ‪ .‬ރާޅުފުށ ަ‬
‫ގދޮރު‬
‫ގ އެންމެހައި ޚަރަދުތައް ބަރޯސާވެފައި ވަނ‪ެ ،‬‬
‫މ ެ‬
‫ގ ދިރިއުޅު ު‬
‫ގތެރެއިން ‪ 88.9%‬މހުން ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގއި‪ޭ ،‬‬
‫ގތު ަ‬
‫ދެއްކި ޮ‬
‫އ‬
‫އޗަށާ ި‬
‫މއްޗަށެވެ‪ .‬ސްކޫލަށްދާ ކުދންނަށް ކުރަންޖެހޭ ޚަރަދާއި‪ ،‬ކާބޯތަކެ ް‬
‫ގ ަ‬
‫އ ެ‬
‫ގން ލިބޭ އާމްދަނއެ ް‬
‫ކުއްޔަށް ދ ެ‬

‫‪28‬‬
 ‫އ ދުވަހުން އަނެއް ދުވަހަށް އަންނަނ‬
‫އ އެހެނިހެން ޟަރޫރ ބޭނުންތަކަށް ކުރަންޖެހޭ ޚަރަދު‪ ،‬އެ ް‬
‫އަންނައުނަށާ ި‬
‫މއްޗަށް ކުރަންޖެހޭ‬
‫ގ ަ‬
‫ގ ތެރެއިން ‪ 12‬މހުން މަހެއް ެ‬
‫ވ މހުން ެ‬
‫އ ބައިވެރި ި‬
‫ގ ި‬
‫މ ދިރާސާ ަ‬
‫ގތުން ި‬
‫އ ޮ‬
‫އިތުރުވަމުންނެވެ‪ެ .‬‬
‫ގ ކުލި‪،‬‬
‫ވ އެޕާޓްމަންޓުތަކު ެ‬
‫އ ާ‬
‫އޔަށް ދފަ ި‬
‫ގ ސަބަބުން ކު ް‬
‫މ ެ‬
‫އވެ‪ .‬މިކަ ު‬
‫ގ ެ‬
‫ޚަރަދު އުޅެނ ‪ 45,000‬ރުފިޔާއަށްވުރެ މަތ ަ‬
‫އލާއަކާ ސުވާލުކުރުމުން‪،‬‬
‫އ ި‬
‫އޔަށް އުޅޭ ‪ާ 12‬‬
‫އ ކު ް‬
‫ގ ި‬
‫ބޑުކުރާށެވެ‪ .‬ރާޅުފުށ ަ‬
‫އ އަހަރަށް ޖެހެނ ޮ‬
‫އ އަހަރުން އަނެ ް‬
‫އެ ް‬
‫ގ ކުލި ދޭތެރެދޭތެރެއިން‬
‫އ މހުން ދިރިއުޅޭ ތަންތަނު ެ‬
‫ގއި‪ެ ،‬‬
‫ގތު ަ‬
‫އވާ ޮ‬
‫އން ބުނެފަ ި‬
‫ގތެރެއިން ‪ 66.6%‬އާއިލާ ި‬
‫އޭ ެ‬
‫ބޮޑުކުރެއެވެ‪.‬‬

‫ހައްލު‪:‬‬
‫ގންނަން ޖެހިފައިވާ ބޮޑު‬
‫އ ެ‬
‫އވަސް ޙައްލެ ް‬
‫އސަލައަކ މިއަދު ވަރަށް ަ‬
‫ގ މަ ް‬
‫މ ެ‬
‫ގ ކުލި ބޮޑުވު ު‬
‫ގދޮރު ެ‬
‫ގތި ެ‬
‫ރާޅުފުށ ޯ‬
‫ގ ކޮންމެ‬
‫އސަލަ ޙައްލުކުރުމަށް ޓަކައި އަޅަންޖެހޭ އެންމެ މުހިންމު ފިޔަވަޅަކ‪ ،‬ރާއްޖޭ ެ‬
‫އކެވެ‪ .‬މި މަ ް‬
‫މައްސަލަ ެ‬
‫މހާރު ރާޅުފުށްޓަށް‬
‫މވެ‪ .‬އޭރުން ި‬
‫އ ފެންވަރަށް ތަރައްޤކުރު ެ‬
‫އއް ރަށް‪ ،‬ރާޅުފުށްޓާ އެ ް‬
‫ގން ެ‬
‫އަތޮޅަކުން މަދުވެ ެ‬
‫ގ އިމާރާތްކަށް އޮތް ޑިމާންޑު‬
‫ގ ސަބަބުން ރާޅުފުށ ެ‬
‫އ ެ‬
‫އވެ‪ޭ .‬‬
‫ގން ދާނެ ެ‬
‫އ ރަށްރަށަށް ބެހި ެ‬
‫ޖަމާވަމުން އަންނަ އާބާދ‪ެ ،‬‬
‫ގ މުއްދަތަކުން‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް މިއ ދި ު‬
‫ވ ެ‬
‫މއް ލިބޭނޭކަމަށް ޤަބޫލުކުރެ ެ‬
‫ކުޑަވެ‪ ،‬ކުއްޔަށް އުޅޭ ފަރާތްތަކަށް ލުއިކަ ެ‬
‫އވެ‪ .‬އެ‬
‫އބަޖެހެ ެ‬
‫ވސްނާން ެ‬
‫ވން ހުރި ކަންކަމަށް ވެސް ި‬
‫ނޫނ ކުރެވޭނެ ކަމަކަށް ނުވާތ‪ ،‬މިހާރުން މިހާރަށް ކުރެ ެ‬
‫ގ އިންޓަރިސްޓު ކުޑަކުރުމަކ ނުވަތަ ކަނޑާލުމަކ‬
‫ގ ލޯނު ެ‬
‫ގދޮރު އިމާރާތްކުރުމަށް ބޭންކުތަކުން ނަ ާ‬
‫ގތުން ެ‬
‫ޮ‬
‫ގދޮރު އިމާރާތްކުރުމަށް‬
‫ގ ޓެކުހާއި‪ެ ،‬‬
‫އޔަށްދޭ އިމާރާތްތަކުން ސަރުކާރަށް ނަ ާ‬
‫ކުރަންޖެހިފައިވާ ކަމެކެވެ‪ .‬އަދި ކު ް‬
‫ގދޮރު‬
‫ގތި ެ‬
‫ގ ޯ‬
‫ގ ޑިއުޓ‪ ،‬މިހާރަށްވުރެ ކުޑަކުރުމަށްފަހު‪ ،‬ނޫނ ކަނޑާލުމަށްފަހު‪ ،‬ރާޅުފުށ ެ‬
‫ބޭނުންވާ ތަކެތން ނަ ާ‬

‫މ ފަދަ ޤާނޫނެއް ހެދުމަށްފަހު‪،‬‬

‫ގތަކެއް ސަރުކާރުން ކަނޑައެޅުމަކ މުހިންމު ކަމެކެވެ‪ި .‬‬
‫އ ު‬
‫ކުއްޔަށް ދެވޭނެ ވަކި ަ‬
‫އޔިތުންނަށް‬
‫ގ ސަބަބުން ޢާންމު ރަ ް‬
‫މ ެ‬
‫ގ ކުލި ބޮޑުވު ު‬
‫ގދޮރު ެ‬
‫ގތި ެ‬
‫ގތަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށައިފި ނަމަ‪ ،‬މިއަދު ޯ‬
‫އއް ޮ‬
‫އ ެ‬
‫އެ ާ‬
‫ވއެވެ‪.‬‬
‫އސަލަތަކަށް ހައްލެއް ލިބޭނޭކަމަށް ބެލެ ެ‬
‫ކުރިމަތިވާ މަ ް‬

‫‪29‬‬
 ‫ވހިރާއްޖެއަށް ލިބޭ‬
‫ގ ސަބަބުން ދި ެ‬
‫ބިދޭސން ެ‬
‫ގއްލުން މާބޮޑެވެ!‬
‫ވރެ ެ‬
‫ފައިދާއަށް ު‬
‫ވ‬
‫ގނަ ާ‬
‫ގއި ބިދޭސން ި‬
‫ގއުމު ަ‬
‫އއްކަމަކ މި ކުޑަކުޑަ ަ‬
‫ބޑުވުން ފާޅުކުރާ ެ‬
‫ގނަބަޔަކު ކަން ޮ‬
‫ގ އެންމެ ި‬
‫ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގ މހުން‪ ،‬ނުވަތަ ބިދޭސން މި‬
‫ގއުމުތަކު ެ‬
‫އޅޭ އެހެން ަ‬
‫އސް ު‬
‫އ ރާއްޖެ އަ ި‬
‫ގ ި‬
‫އކި ބޭނުންތަކު ަ‬
‫އވެ‪ .‬ތަފާތު ެ‬
‫މައްސަލަ ެ‬
‫އކަމާމެދަކު ޝައްކެއްނެތެވެ‪.‬‬
‫ގ ސަބަބުން ރާއްޖެއަށް ތަފާތު އަސަރުތަކެއް ކުރާނެ ކަމެ ް‬
‫އ ެ‬
‫ގނަވުމަކ ޭ‬
‫އ ި‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ގއު ު‬
‫ަ‬
‫އސަރު ހުންނާނެކަން‬
‫ވ ަ‬
‫އސަރާއި ނޭދެ ޭ‬
‫ވ ަ‬
‫ވސް އެދެ ޭ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ގ ވެސް ދެ ފުށް އޮންނަ ފަދައިން މިކަ ު‬
‫ފައިސާފޮތ ެ‬
‫ގ ނުފޫޒު މި‬
‫ވ ހިސާބަށް އެމހުން ެ‬
‫އއް ކަންކަން ކުރެވެންނެތޭ ހ ާ‬
‫ގ ބަ ެ‬
‫މ ެ‬
‫ގއު ު‬
‫ކަށަވަރެވެ‪ .‬ބިދޭސންނާ ނުލައި ަ‬
‫ގއްލުންތައް މިއޮތ ދިމާއަށް ފެންނާށެވެ‪ .‬މިކަމާމެދު‬
‫ވ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ާ‬
‫އ ބޮޑުވެފައިވުމުން އެމހުން ެ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ގއު ު‬
‫ަ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގކުރެވޭނެ ެ‬
‫ގއްލުމެއް ފާހަ ަ‬
‫އ ެ‬
‫ގ އެތަ ް‬
‫ވސްނައިލި ކޮންމެ މހަކަށްވެސް މ ެ‬
‫ހަމަބުއްދިން ި‬

‫ގ‬
‫އ ކަމަކ އެމހުން ެ‬
‫ގކޮށްލެވޭ އެ ް‬
‫އން އެންމެ ފާހަ ަ‬
‫ގ ތެރެ ި‬
‫ގއްލުންތަކު ެ‬
‫ގއުމަށްވާ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން މި ަ‬
‫ބިދޭސން ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ތަފާތު‬
‫ވމު ެ‬
‫ގއުމަށް ނުތަކާ ވަރަށް ބިދޭސން އިތުރު ު‬
‫ސަބަބުން އުފެދޭ އިޖުތިމާޢ މައްސަލަތަކެވެ‪ަ .‬‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން މާރާމާރތައް ހިނ ަ‬
‫އވެ‪ .‬އެމހުން ެ‬
‫މވެފަ ެ‬
‫އ މިވަނ އާއް ު‬
‫އސަލަތަ ް‬
‫މ ް‬
‫ގ ަ‬
‫މ ެ‬
‫ގތު ު‬
‫ކުށްތަކަށް އަރައި ަ‬
‫ގ‬
‫ގއި މަރު ެ‬
‫ގއި މާރާމާރތައް ހިނ ަ‬
‫ގ މެދު ަ‬
‫ގ އެކަކު އަނެކަކު ެ‬
‫އއި‪ ،‬ޚުދު ބިދޭސން ެ‬
‫ގ ާ‬
‫ގ މެދު ަ‬
‫އ ދިވެހިން ެ‬
‫ބިދޭސންނާ ި‬
‫އ‬
‫ވއްކަންކުރުމާއި‪ ،‬މަކަރާ ި‬
‫އކު ނުކުމެ ފުލުހުންނާ ކުރިމަތިލުމާއި‪ަ ،‬‬
‫ވއެވެ‪ .‬ދެކޮޅުވެރިކަމާ ެ‬
‫އ ެ‬
‫ހާދިސާތައް ކުރިމަތިވެފަ ި‬
‫ގޅޭ‬
‫ގން ު‬
‫ގމާއި‪ެ ،‬‬
‫އ ހިން ު‬
‫ގވާއިދާ ޚިލާފަށް އުޅުމާއި‪ ،‬ފާޙިޝް އަމަލުތަ ް‬
‫ވޔަފާރިތައްކުރުމާއި‪ަ ،‬‬
‫ގ ި‬
‫ހލަތްހެދުމާއި‪ ،‬ވަ ު‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގ ފަރާތުން ކުރިމަތިވެ ެ‬
‫އ އެމހުން ެ‬
‫އސަލަތަކެ ް‬
‫އ މަ ް‬
‫އޅުންފަދަ އިޖުތިމާޢ އެތަ ް‬
‫ގން ު‬
‫އ ެ‬
‫ވެރިފަރާތަށް ފިލަ ި‬
‫އ‬
‫ގއުމަށް އެތަ ް‬
‫ގ ސަބަބުން ަ‬
‫އ ެ‬
‫އކަށްވެ‪ޭ ،‬‬
‫އޖުތިމާޢ މައްސަލަތައް އުފައްދާ ކާރުޚާނާ ަ‬
‫އެހެންކަމުން ބިދޭސންނަކ ި‬
‫އ ދަންނަވަންޖެހެއެވެ‪.‬‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫އވާކަ ު‬
‫ގއްލުމެ ް‬
‫ެ‬

‫ގތިޞާދ‬
‫އ ު‬
‫މށް ލިބޭ ި‬
‫ގއު ަ‬
‫ގ ސަބަބުން މި ކުޑަކުޑަ ަ‬
‫ގއްލުމަކ އެމހުން ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ވާ ދެވަނަ ެ‬
‫ބިދޭސން ެ‬
‫ގ ބޭނުންތަކަށް ބޭރުން‬
‫އޔިތުން ެ‬
‫ވއިރު‪ ،‬ދިވެހި ރަ ް‬
‫ގއުމަކަށް ާ‬
‫މވެ‪ .‬ރާއްޖެއަކ ބޭރު ފައިސާ ލިބޭ ނިސްބަތް މަދު ަ‬
‫ގއްލު ެ‬
‫ެ‬
‫އމުތަކަށް ކުރާ ދަތުރުތަކަށް ޚަރަދުކުރުމަށް އޮންނަ މި‬
‫ގ ު‬
‫އޔިތުން ބޭރު ަ‬
‫ގންނަންޖެހޭ ހުރިހާ މުދަލަކަށާއި‪ ،‬ދިވެހި ރަ ް‬
‫ެ‬
‫ގ‬
‫ގ ފައިދާ ެ‬
‫ވޔަފާރިތަކު ެ‬
‫ގ އުޖޫރައާއި‪ ،‬އެމހުން ކުރާ ި‬
‫އ ބިދޭސން ެ‬
‫އސާކޮޅުން ބޮޑުބައެ ް‬
‫ދެންނެވި މަދު ބޭރު ފަ ި‬
‫ގ ޢަދަދު‬
‫ގ ބޭނުންތަކަށް ހޭދަކުރަން ހުންނަ ބޭރު ފައިސާ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ރާއްޖޭ ެ‬
‫އވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ގއުމުން ބޭރުކުރެ ެ‬
‫މ ަ‬
‫ގއި ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ޮ‬
‫ގއި ބޭރަށްދާންޖެހޭ ދިވެހިންނަށް‬
‫ވޔަފާރިތަކަށާއި‪ ،‬ސިއްހ ބޭނުންތައްފަދަ ކަންކަމު ަ‬
‫ގންނަ ި‬
‫މަދުވެ‪ ،‬ބޭރުން މުދާ ެ‬
‫ގ‬
‫ގނަވެ‪ ،‬ބޭނުންވާ ވަރަށް ޑޮލަރު ނުލިބުމު ެ‬
‫އވެ‪ .‬އަދި ޑޮލަރު ބޭނުންވާ މހުން ި‬
‫ވ ެ‬
‫ގ ތާށިކަން ކުރިމަތި ެ‬
‫ޑޮލަރު ެ‬

‫‪30‬‬
 ‫އވެ‪ .‬ހަމަ‬
‫ބޑުވެ ެ‬
‫ގންނަން ދިވެހިން ކުރަންޖެހޭ ޚަރަދު ޮ‬
‫ގ ‘ކަޅު ބާޒާރެއް” އުފެދި‪ ،‬ޑޮލަރު ަ‬
‫ސަބަބުން ޑޮލަރު ެ‬
‫އ ބިދޭސން ވަކިހިއްޕައިލައިފައި‬
‫ގ ި‬
‫އ ދިވެހިންނަށް އަދާކުރެވޭފަދަ ވަޒފާތަކު ަ‬
‫ގ ި‬
‫އެފަދައިން ރިސޯޓުތަކާއި ވިޔަފާރިތަކު ަ‬
‫އޅެންޖެހޭ ދިވެހިން‬
‫ގން ު‬
‫ގއްލި‪ ،‬ވަޒފާނުލިބި ެ‬
‫ގ ފުރުސަތުތައް ެ‬
‫ގ ސަބަބުން‪ ،‬ދިވެހިންނަށް ހުރި ވަޒފާ ެ‬
‫ތިބުމު ެ‬
‫ގއްލުން ލިބެއެވެ‪.‬‬
‫ގތިޞާދ ެ‬
‫ގ އި ު‬
‫އޖެއަށް ފޫނުބެއްދޭވަރު ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ދިވެހިރާ ް‬
‫ވއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ބިދޭސން ެ‬
‫ގނަ ެ‬
‫ި‬

‫އއް‬
‫ގތުން ބަ ެ‬
‫އ ޮ‬
‫ބޑުވާންޖެހޭ ކަމެކެވެ‪ެ .‬‬
‫ވސް ކަން ޮ‬
‫ގއްލުންތަކަކ ެ‬
‫ގތުން ލިބޭ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ސިއްހ ޮ‬
‫ބިދޭސން ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގކުރެ ެ‬
‫ގޔަށް އަރާ ތަފާތު ބަލިތައް ހުންނަކަން ފާހަ ަ‬
‫ގއިން ަ‬
‫ގއުމުން ރާއްޖެ އަންނައިރު ަ‬
‫ގ ަ‬
‫ބިދޭސން އެމހުން ެ‬
‫ގތުން މުޅި‬
‫އވެ‪ .‬އެ ޮ‬
‫ވ ެ‬
‫ގކުރެ ެ‬
‫އރައި‪ ،‬ފެތުރޭކަން ފާހަ ަ‬
‫އ ަ‬
‫ގޔަށް އެ ބަލިތަ ް‬
‫ގ ަ‬
‫ވހިން ެ‬
‫ގ ފަރާތުން ދި ެ‬
‫މިފަދަ މހުން ެ‬
‫ވއިރަސް ރާއްޖެއިން ފުރަތަމަ ފެނުނ ބިދޭސ‬
‫ގ ނުރައްކާތެރި ަ‬
‫ވޑު‪ެ 19‬‬
‫އ ފެތުރެމުންމިދާ ކޮ ި‬
‫ގ ި‬
‫ދުނިޔޭ ަ‬
‫ގ ފުށުން‬
‫އއިޑުސް ފަދަ ނުރައްކާތެރި ބަލިތައް ވެސް އެމހުން ެ‬
‫ވއެވެ‪ .‬އަދި ެ‬
‫ގކޮށްލެ ެ‬
‫ގއިންކަން ފާހަ ަ‬
‫ގ ަ‬
‫އ ެ‬
‫ފަތުރުވެރިއެ ް‬
‫ގތުން ސާފުތާހިރުކަން‬
‫ގ އާދަތައް ހުންނަ ޮ‬
‫ގ ދިރިއުޅުމު ެ‬
‫ގނަ ބިދޭސން ެ‬
‫ގ އިތުރުން‪ި ،‬‬
‫ވއެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ގކުރެ ެ‬
‫ފެ ތުރޭކަން ފާހަ ަ‬
‫އ ހޭލުންތެރިކަން‬
‫ގ ސަބަބުންނާ ި‬
‫ގން އުޅުމު ެ‬
‫ގނަ ބަޔަކު ތޮއްޖެހި ެ‬
‫އ ި‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫އއްތަނެ ް‬
‫ގމައްޗަށް ކުޅުޖެހުމާއި‪ެ ،‬‬
‫މ ު‬
‫މއި‪ަ ،‬‬
‫ކުޑަވު ާ‬
‫ގ‬
‫އ އުފެދުމު ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ ބަލިތައް މުޖުތަމައު ަ‬
‫ގތަކާ ި‬
‫ވމާއި‪ ،‬ތަފާތު ރޯ ާ‬
‫ގ ސަބަބުން‪ ،‬ބަލިފެތުރުން ކޮންޓުރޯލްކުރަން ދަތި ު‬
‫މ ެ‬
‫ކުޑަވު ު‬
‫އވާ ނުވަތަ‬
‫ގ ޚިދުމަތްދޭ ތަންތަނުން ތާޒާކަންކެނޑިފަ ި‬
‫ވ ކާބޯތަކެތ ެ‬
‫ގއި ާ‬
‫ގ ދަށު ަ‬
‫ގ ބާރު ެ‬
‫އވެ‪ .‬ބިދޭސން ެ‬
‫ފުރުސަތު ބޮޑުވެ ެ‬
‫ގ ސިއްހަތަށް ތަފާތު‬
‫އ ެ‬
‫އ ބައެ ް‬
‫ވސް އެތަ ް‬
‫އސަލައަކ ެ‬
‫މ ް‬
‫އއްމުކޮށް ކާންދޭ ަ‬
‫ގންނުވާ ކާބޯތަކެތި ާ‬
‫އކަށ ެ‬
‫ކެއުމަށް ެ‬
‫ބޑުވާންޖެހޭފަދަ‬
‫ގއްލުންތަކަކ ކަން ޮ‬
‫ގ ސަބަބުން ލިބޭ ސިއްހ ެ‬
‫އހެންކަމުން ބިދޭސން ެ‬
‫އ ލިބޭ ކަމެކެވެ‪ެ .‬‬
‫ގއްލުންތަ ް‬
‫ެ‬
‫ގއްލުންތަކެކެވެ‪.‬‬
‫ެ‬

‫އއް‬
‫ވސް ކުޑަ ެ‬
‫ގއްލުންތައް ެ‬
‫ގއުމަށް ލިބެމުންދާ ެ‬
‫ގތުން މި ަ‬
‫ގ ތެރެއިން ދނ ޮ‬
‫ގއްލުންތަކު ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ވާ ެ‬
‫ބިދޭސން ެ‬
‫ވ އެތައް ބަޔަކު‬
‫ގއި އޮންނާތ ހަސަދަވެރި ާ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ގއުމެ ް‬
‫އން ސައްތަ އިސްލާމ ަ‬
‫ނޫނެވެ‪ .‬ރާއްޖެއަކ ސައްތަ ި‬
‫ގ ދން‬
‫އއިސް އެމހުން ެ‬
‫ގއި ރާއްޖެ ަ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އކަތްތެރިން ެ‬
‫އއް މހުން ބިދޭސ މަސަ ް‬
‫ގތެކެވެ‪ ،‬މިފަދަ ބަ ެ‬
‫އުޅޭކަމ ހަގ ަ‬
‫ވސް‬
‫ވ ބޮޑެތި މހުން ެ‬
‫ވލައި‪ ،‬އެމހުނަށް ހެއްލުންތެރި ާ‬
‫ގ ސިކުނޑިތައް ދޮ ެ‬
‫އވެ‪ .‬ޅަދަރިން ެ‬
‫ފަތުރަން މަސައްކަތްކުރެ ެ‬
‫އވެ‪ .‬އެމހުން އަޅުކަންކުރާނޭ ތަންތަން ހުންނަންޖެހޭނެ ކަމަށް‬
‫އކަތްކުރެ ެ‬
‫އއި ދުރުކުރަން މަސަ ް‬
‫އިސްލާމ އަގދާ ާ‬
‫ގއި‬
‫އޅުމާއި‪ ،‬އިސްލާމްދނު ަ‬
‫އސޫލުތަކާ ޚިލާފަށް ހެދުން ެ‬
‫އސްލާމ ު‬
‫އވެ‪ި .‬‬
‫ވ ެ‬
‫އ ފިތުނަވެރިކުރު ަ‬
‫ވަކާލާތުކޮށް މުޖުތަމަ ު‬
‫ގތުން‬
‫އވެ‪ .‬ދނ ޮ‬
‫ވއިދެ ެ‬
‫އސްލާމ ވެށިން ދައްކު ަ‬
‫އ މި ި‬
‫ހުއްދަނޫން ތަކެތި ކައިބޮއި ހެދުންފަދަ މައްސަލަތަ ް‬
‫ގ ޢަމަލުތައް‬
‫އސާރަކުރުމު ެ‬
‫އސޫލުތަކަށް ޖޯކުޖަހައި‪ ،‬ދނަށް ފުރަ ް‬
‫ގން ތިބި ހަރުދަނާ ު‬
‫އ ެ‬
‫އަޅުގަނޑުމެން ހިފަހައްޓަ ި‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގއްލުންތަކެއް ލިބެ ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގތުން އެތަ ް‬
‫އޅުގަނޑުމެންނަށް ދނ ޮ‬
‫ގ ސަބަބުން ަ‬
‫ގއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ބިދޭސން ެ‬
‫ހިން ަ‬

‫ގއުމަށް‬
‫ގއްލުންތަކެއް މި ދިވެހި ަ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން އެތަ ް‬
‫ގތަކ ބިދޭސން ެ‬
‫ގބޫލުކުރަންޖެހޭ ހަގ ަ‬
‫ކަންމިހެން އޮތުމާއެކު‪ަ ،‬‬
‫އ‬
‫ގއްލުންތަ ް‬
‫ގތުން ކުރިމަތިވާ ެ‬
‫އ ދނ ޮ‬
‫ގ ސަބަބުން އުފަންވާ އިޖުތިމާޢ މައްސަލަތަކާ ި‬
‫ލިބެމުންދާކަމެވެ‪ .‬އެމހުން ެ‬
‫ގއްލުންތަކެއް އެބަ ލިބެއެވެ‪.‬‬
‫ގނެވޭފަދަ ބޮޑެތި ެ‬
‫ގތުން ބަލާއިރު އަރައިނު ަ‬
‫ގތިޞާދ ޮ‬
‫އިންތިހާއަށް ބޮޑެވެ‪ .‬އި ު‬

‫‪31‬‬
 ‫ގބޮޑު‬
‫އ ު‬
‫ގ އެންމެ މުހިއްމު‪ަ ،‬‬
‫އ ފެތުރެއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫އ ބައްޔެ ް‬
‫ގތުން ވިސްނައިފިނަމަ ނުރައްކާތެރި އެތަ ް‬
‫ސިއްހ ޮ‬
‫ގއިވހިނދު‪،‬‬
‫ގ ސިއްހަތުކަމު ަ‬
‫އޔިތުން ެ‬
‫ގތިޞާދާއި‪ ،‬ރަ ް‬
‫އ ް‬
‫ގ ހަމަޖެހުމާއި‪ި ،‬‬
‫މ ެ‬
‫ގއު ު‬
‫މ ަ‬
‫އސްލާމްދނާއި‪ި ،‬‬
‫ތަރިކައަކ ި‬
‫ގއްލުން އިންތިހާއަށް‬
‫ގއުމަށްވަމުންދާ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން މި ަ‬
‫ގއްލުންތަކަށް ބަލާއިރު‪ ،‬ބިދޭސން ެ‬
‫މިކަންކަމަށްވާ ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އ ދަންނަވަން ޖެހެ ެ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ބޑުކަ ު‬
‫ޮ‬

‫‪32‬‬
 ‫ވން‬
‫ނ ޒު ާ‬
‫ނ ބަދަލުކޮށްލާ ެ‬
‫ނ ް‬
‫ވސް ު‬
‫ޓޫރިޒަމްގެ ި‬
‫ވރިޔާ‬
‫މަސް ެ‬
‫އ‬
‫އ އަތްވާ ި‬
‫ގ މޫދާ ި‬
‫އޖޭ ެ‬
‫އޗަށެވެ‪ .‬ރާ ް‬
‫ގ މަ ް‬
‫އ ެ‬
‫އ އޮތ ތިން ކަމެ ް‬
‫އ ބިނާވެފަ ި‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގތެ ް‬
‫މއިގަނޑު ޮ‬
‫ގ ޓޫރިޒަމް ަ‬
‫ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގއި މުޅި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ވ ‪ 45‬ވަރަކަށް އަހަރު ެ‬
‫މ ވަނ ފާއިތު ި‬
‫ގ ޓޫރިޒަމް ި‬
‫ގން ރާއްޖޭ ެ‬
‫އކައި ެ‬
‫ވ ް‬
‫ގޮނޑުދޮށެވެ‪ .‬މި ތިނެތި ި‬
‫އއް މަންޒިލެވެ‪.‬‬
‫ގ އެންމެ މަޝްހޫރު ެ‬
‫އވެ‪ .‬ރާއްޖެއަކ ދުނިޔޭ ެ‬
‫ބޑަށް ހޯދައިފަ ެ‬
‫ގ ސަމާލުކަން ވަރަށް ޮ‬
‫ދުނިޔޭ ެ‬
‫އޗަށެވެ‪.‬‬
‫ގ މަ ް‬
‫ބޑަށް ބަރޯސާވެފައި މިއޮތ ރިސޯޓްތަކު ެ‬
‫ގއި މި އިންޑަސްޓްރ ޮ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ގ މުއްދަތު ެ‬
‫އެކަމަކު މިވ ދި ު‬
‫ގން މި އުޅެނ އަދި މާ ފަހުންނެވެ‪.‬‬
‫ވ ެ‬
‫އކު ލޯކަލް ޓޫރިޒަމް ރާއްޖެ ތައާރަފު ެ‬
‫އ ެ‬
‫އސް ާ‬
‫ގސްޓް ހަ ު‬
‫ެ‬

‫އ ނުދ‬
‫ބޑު ސަމާލު ކަމެ ް‬
‫މ ޮ‬
‫ލ ނުކުރާ ނުވަތަ ާ‬
‫ވސް އެކްސްޕް ޯ‬
‫ގތަކަށް ެ‬
‫އ ޮ‬
‫ގ ތެރެއިން ރާއްޖެ އެ ް‬
‫މ ެ‬
‫ގތަކ ޓޫރިޒަ ް‬
‫ހަގ ަ‬
‫ވސް އެބަ ހުރި ކަމެވެ‪.‬‬
‫އ ެ‬
‫ހުރި ދާއިރާތަ ް‬

‫އކަތް ކުރުމަށް ފަހު‪ ،‬މިހާރު ސްޕޯޓްސް ފިޝިން ނުވަތަ ރެކްރިއޭޝަނަލް‬

‫އ ‪ 15‬އަހަރު މަސަ ް‬
‫ގ ި‬
‫ޓޫރިޒަމް ދާއިރާ ަ‬
‫އބްދުﷲ‬
‫އއްޑޫ ހިތަދޫ ަ‬
‫ވއި އާލާކުރަން އަމިއްލަ ރަށަށް ދިރިއުޅުން ބަދަލުކުރި ަ‬
‫ފިޝިން އަށް ހުސްވެ‪ ،‬އެކަން ދިރު ަ‬
‫ގ އެންމެ ބޮޑު އުންމދަކ އަދި ކުލަ ޖައްސަން ބޭނުންވާ ހުވެފަނަކ ފިޝިން‬
‫ބޑެވެ‪ .‬އޭނާ ެ‬
‫ގ ހުވަފެންތައް ޮ‬
‫އާނިފް ެ‬
‫އކަމަށް‬
‫ގ ނަމަ‪ެ ،‬‬
‫ގ މާހިރަކު ނަ ާ‬
‫އޑޫން ސްޕޯޓްސް ފިޝިން ެ‬
‫ގން ދިއުމެވެ‪ .‬އަ ް‬
‫އކު‪ ،‬އާ ދޮރުތަކެއް ހުޅުވި ެ‬
‫ޓޫރިޒަމާ ެ‬
‫ގނަ‬
‫ގ ތެރެއިން އޭނާ ވަރަށް ި‬
‫އވެ‪ .‬މި ދާއިރާ ެ‬
‫މިހާރު އެންމެ ކުޅަދާނަ އަދި އެންމެ ތަޖުރިބާ ހުރި މހަކ މިއ ެ‬
‫ވސް އާނިފް ވަނ ވާދަކޮށްފަ‬
‫ގއި ެ‬
‫ވ ސްޕޯޓްސް ފިޝިން މުބާރާތްތަކު ަ‬
‫އ ި‬
‫ގއި ބޭ ް‬
‫އވެ‪ .‬ދުބާއ ަ‬
‫ތަޖުރިބާތަކެއްކޮށްފި ެ‬
‫އެވެ‪.‬‬

‫ވރަށް ބޮޑަށް ލޯބި ޖެހިފައި‬

‫ވ ކަމެއް‪ަ .‬‬
‫ވރަށް ކުރާ ހިތް ާ‬
‫ވސް އަހަރެން ަ‬
‫އރުއްސެރެ ެ‬
‫" މަސްވެރިކަމަކ ވަރަށް ކުޑަ ި‬
‫ގއި‬
‫ގކޮށް އޭނާ ބުންޏެވެ‪" .‬ވެދާނެ ފަހަރު ަ‬
‫ވ ކަމެއްކަން ފާހަ ަ‬
‫ވސް ހިފާފައި ާ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ މިއ‪ "،‬އެއ ކަށ ަ‬
‫އޮތް ކަމެ ް‬
‫ވސް‬
‫ގ ދު ަ‬
‫އ ހުރމަ ކަމަށް‪ .‬މަހަށް ނުނިކުންޏާ އަހަރެން ެ‬
‫ގ ި‬
‫ވސް މޫދާ ފުދޭ ވަރަކަށް ކައިރ ަ‬
‫ގ ެ‬
‫އެހެން އެވ ެ‬
‫ބޑު‪".‬‬
‫ވ ހިސާބަށް މިކަމަށް އޮތް ލޯބި ޮ‬
‫އއް ނިދޭނެ‪ .‬މިކަމާ ނުލައި ނޫޅެ ޭ‬
‫ފުރިހަމައެއް ނުވާނެ‪ .‬ނު ެ‬

‫ގ ސަމާލު‬
‫ގ ތެރެއަށް ވަދެ‪ ،‬ދުނިޔޭ ެ‬
‫ގ ‪ 10‬ވަރަކަށް އަހަރު ކުރިން ސްޕޯޓްސް ފިޝިން ެ‬
‫ގ ޓމު މ ެ‬
‫އާނިފާއި އޭނާ ެ‬
‫ގ‬
‫ގ އެކި ކަންކޮޅުތަކު ެ‬
‫ވރިކަމަށް ލޯބި ކުރާ ދުނިޔޭ ެ‬
‫މސް ެ‬
‫އވެ‪ަ .‬‬
‫ގނެސްފަ ެ‬
‫ކަމަށް މިކަން ވަނ ވަރަށް ބޮޑަށް ެ‬

‫‪33‬‬
 ‫ގ ސްޕޯޓްސް ފިޝިން އަށް ޑިމާންޑް‬
‫އވެ‪ .‬ބޭރު މހުން ރާއްޖޭ ެ‬
‫މހުންނާ އެކު މިހާރު އޮތ ނެޓްވޯކެއް ހަދައިފަ ެ‬
‫އ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ނަމު ަ‬
‫އއްޑޫ ސްޕޯޓްސް ފިޝިން" ެ‬
‫އެބަ ކުރެ އެވެ‪ަ " .‬‬

‫އ‬
‫މ ތަޖުރިބާތަ ް‬
‫ގއި ު‬
‫ގ ހިތް ަ‬
‫މ ެ‬
‫ގތެރި" މަސްވެރިކަ ު‬
‫ގއި ކުރާ "އޯ ާ‬
‫ގ ޓމުން ކަނޑުމަތ ަ‬
‫އނާ ެ‬
‫އ ޭ‬
‫ގރޫޕާ އެކު‪ ،‬އާނިފާ ި‬
‫ހެދި ް‬
‫ގ އެތަން މިތަނުން މިހާރު ވެސް‬
‫ގ ނަތޖާއަކ ދުނިޔޭ ެ‬
‫އ ތިލަވާން ފެށުމު ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫އ ސޯޝަލް މޑި ާ‬
‫ފޮޓޯތަކާއި ވޑިއޯތަ ް‬
‫އ‬
‫ގ ރާޑަރަށް މިކަން އަރައި ރާއްޖެ ާ‬
‫އ މހުން ެ‬
‫އޑު އަށް ޓޫރިސްޓުން ސްޕޯޓްސް ފިޝިން އަންނަން ފެށުމެވެ‪ެ .‬‬
‫އަ ް‬
‫ގޅުން ވަރަށް ބަދަހި އެވެ‪.‬‬
‫އއި އާނިފާ އޮތް ު‬
‫މސްވެރި ކޮމިއުނިޓ ާ‬
‫ގ ަ‬
‫ދިމާލަށް މިސްރާބު ޖަހަން ފެށުމެވެ‪ .‬ދުނިޔޭ ެ‬

‫ގއުމުތަކުން‬
‫ވޔަފާރިއެކެވެ‪ .‬ކޮސްޓަރިކާ ކަހަލަ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ވސް މިހާރު ބިލިއަން ޑޮލަރު ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ސްޕޯޓްސް ފިޝިންއަކ ދުނިޔޭ ަ‬
‫މ ބޮޑަށް ސްޕޯޓްސް ފިޝިން ނުވަތަ ފިޝިން‬
‫ގން‪ 99 ،‬ޕަސަންޓް ކަނޑު އޮތް ރާއްޖެ އަކ އަދި ާ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ނަމޫނާ ނަ ަ‬
‫ގއުމަކަށް ހެދިދާނެ އެވެ‪.‬‬
‫ޓޫރިޒަމަކަށް ފަހި ަ‬

‫ގ ބޭނުން އަސްލު މިއޮތ ބޭނުން ހިފަން ޖެހޭ ވަރަށް ނުހިފި‪.‬‬

‫މ ރިސޯސް ެ‬
‫ގން މިއޮތ ކަނޑު‪ި .‬‬
‫ގ ވަށައި ެ‬
‫"އަހަރެމެން ެ‬
‫ގ ބޭނުން‬
‫ބޑު ރިސޯސް ެ‬
‫މއޮތް ޮ‬
‫އބަ ސުވާލު ކުރޭ ކަލޭމެން ކއްވެހޭ ި‬
‫އ މހުން އަހަރެމެންނާ ެ‬
‫މިތަނަށް އަންނަ ބައެ ް‬
‫އ ތިބޭނ‪ "،‬އޭނާ ބުންޏެވެ‪" .‬އެހެންވެ ރާއްޖެ އަށް ފިޝިން‬
‫ގ ބޭނުން ނުހިފަ ި‬
‫މ ރިސޯސް ެ‬
‫މޔަ ބައެކޭ ި‬
‫ނުހިފަނ؟ ޮ‬
‫އއް‪".‬‬
‫ވޔަފާރި ެ‬
‫އމްދަނއެއް ހޯދިދާނެ ި‬
‫ގޅު ާ‬
‫ޓޫރިޒަމް ވަރަށް މުހިއްމު‪ .‬މިއ އެތައް ބަޔަކަށް ރަނ ަ‬

‫އ ސްޕޯޓްސް ފިޝިން ރަސްމކޮށް ތައާރަފު‬

‫ގ ި‬
‫އއްޑޫ ަ‬
‫މކަށް ަ‬
‫ވސްނުން މިހާރު ހުރ މިހެންނެވެ؛ ފުރަތަމަ ކަ ަ‬
‫ގ ި‬
‫އާނިފް ެ‬
‫އ‬
‫ވސް ކުރެވިދާނެ ކަމެކެވެ‪ .‬އާނިފާ ި‬
‫ގ ެ‬
‫ގ ތެރެއަށް އަޔަސް މިއ މުޅި ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގތު މ ެ‬
‫ގ ނަން މި ވަ ު‬
‫އޑޫ ެ‬
‫ކުރުމެވެ‪ .‬އަ ް‬
‫މވެ‪ .‬އެ ފުރުސަތު އޮތްކަން‬
‫ވ ކަމަކ މިކަން ކުރެވިދާނެ ކަ ެ‬
‫ގ ޓމުން ސާބިތުކޮށް ދޭން ބޭނުން ާ‬
‫އޭނާ ެ‬
‫އކުމެވެ‪.‬‬
‫ގވެރިވާ ބަޔަކަށް ނަމޫނާއެއް ވެސް ދެ ް‬
‫ވއިދިނުމެވެ‪ .‬މިކަން ކުރަން ޝައު ު‬
‫ދައްކު ަ‬

‫ގއި އެންމެ‬
‫ވސް ހުރި ތަނަކަށް ހެދުމެވެ‪ .‬މ ަ‬
‫ގ އާލާތްތައް ެ‬
‫ގ މހުންނާއި އެ ފެންވަރު ެ‬
‫އޑުއަކ މިކަން ކުރެވޭ ވަރު ެ‬
‫އަ ް‬
‫ގތަށް ކުރެވޭނ ހުރިހާ‬
‫އ ޮ‬
‫ގތްތަކެއް ހޯދުމެވެ‪ .‬އެކަން ެ‬
‫ވއްޓާ ރައްޓެހިކޮށް މިކަން ކުރެވޭނެ ޮ‬
‫މުހިއްމު ކަމަކ ތިމާ ެ‬
‫ގންނެވެ‪ .‬އަދި‬
‫މހިއްމުކަން ދ ެ‬
‫އ ު‬
‫ވއްޓަށް ދޭން ޖެހޭ ސަމާލުކަމާ ި‬
‫ވސް ތިމާ ެ‬
‫ގ މަސްވެރިކަން ކުރާ މހުން ެ‬
‫ވައްތަރެއް ެ‬
‫ގންނެވެ‪.‬‬
‫ވސް ސަޕޯޓް ލިބި ެ‬
‫އން ެ‬
‫ގ ތެރެ ި‬
‫ގތަކަށް ކުރެވޭނ ސަރުކާރު ެ‬
‫މިކަން ދެމެހެއްޓެނިވި ޮ‬

‫ގނައުމަކ އާނިފް‬
‫ވސް މި ހިސާބަށް ެ‬
‫ގ މުބާރާތްތައް ެ‬
‫ގ ފެންވަރު ެ‬
‫ގއި ސްޕޯޓްސް ފިޝިން ފުޅާކޮށް‪ ،‬ދުނިޔޭ ެ‬
‫އޑޫ ަ‬
‫އަ ް‬
‫ވއްޖެ ނަމަ‪ ،‬އެކަން ކުރެވިދާނެކަމާ‬
‫ކުރަން ވަރަށް ބޭނުން ކަމެކެވެ‪ .‬އޭނާ ބުނަނ މިކަން ފުޅާކޮށް‪ ،‬ތަރައްގ ކުރެ ި‬

‫‪34‬‬
 ‫ގ‬
‫ގބޫލް ތަންތަނު ެ‬
‫އންމެ މަ ު‬
‫އ ސްޕޯޓްސް ފިޝިން އަށް ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ ކަމަކ ދުނިޔޭ ަ‬
‫އ ނެތް ކަމަށެވެ‪ .‬އަނެ ް‬
‫ދޭތެރޭ ޝައްކެ ް‬
‫ގނައުމެވެ‪.‬‬
‫ގ ނަން ވެސް ެ‬
‫ގ ތެރެއަށް ރާއްޖޭ ެ‬
‫ލިސްޓް ެ‬

‫ވސް‬
‫ގ ދެ އަހަރެއްހާ ދު ަ‬
‫ވ ފެށި މަސައްކަތް މ ެ‬
‫ގތަށް ނުކުރެ ި‬
‫"އަހަރެން އަސްލު ފުރަތަމަ މިކަން ކުރަން ބޭނުންވި ޮ‬
‫ވރަކަށް މިކަމެއް ކުރެވޭކަށް‬
‫ގ ފަރާތުން ޑިމާންޑް ކުރާ ަ‬
‫ގ ސަބަބުން ޓޫރިސްޓުން ެ‬
‫މޑު ޖެހިފައި‪ .‬މ ެ‬
‫ކުރިން އޮތ ަ‬
‫ގންނަނ‪ "،‬ސްޕޯޓްސް ފިޝިން އަށް ބޭނުންވާ ހުރިހާ އާލާތްކަކާ އެކު‬
‫އ ަ‬
‫މކުން މި ފަށަ ި‬
‫ވ އަނެއްކާ ސު ަ‬
‫ނެތް‪ .‬އެހެން ެ‬
‫ގކޮށް އާނިފް‬
‫ވކަން ފާހަ ަ‬
‫އ ާ‬
‫ގންނަން ނިންމާފަ ި‬
‫އޑު އަށް ެ‬
‫އ އަންނަ ފެބްރުއަރ މަހު އަ ް‬
‫އސަ އުޅަނދެ ް‬
‫އެކަމަށް ހާ ް‬
‫ގ‬
‫ވ ވަރު ެ‬
‫ގން‪ .‬ޓޫރިސްޓުންނަށް ކޭޓަ ކުރެ ޭ‬
‫އ ެ‬
‫އ ހިފަހައްޓަ ި‬
‫ބުންޏެވެ‪" .‬ފުޅާކޮށް މިކަން ކުރެވޭނ ސްޓެންޑާޑްތަކެ ް‬
‫ގން‪".‬‬
‫އ ހުރެ ެ‬
‫ފެސިލިޓތަކެ ް‬

‫މޓް ކުރަން އަންނަ އަހަރު ހާއްސަ މަސައްކަތްތަކެއް‬

‫މޒަކ ސްޕޯޓްސް ފިޝިން ޕްރޮ ޯ‬
‫ގ އަ ާ‬
‫ގ ޓމް ެ‬
‫އާނިފާއި އޭނާ ެ‬
‫އ ވެސް‬
‫ގ ި‬
‫ގ މެދު ަ‬
‫ވ ކުދިން ެ‬
‫ގއި މިހާރު އުޅޭ މހުންނާއި ޒުވާނުންނާއި ކިޔަ ާ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ގތުން މިކަމު ެ‬
‫އ ޮ‬
‫ވެސް ފެ ށުމެވެ‪ެ .‬‬
‫ވއިފަ އެވެ‪.‬‬
‫ގން ވަނ ރާ ަ‬
‫އ ހިން ަ‬
‫ގރާމްތަ ް‬
‫އދަން ޕްރޮ ް‬
‫މިކަމަށް ހޭލުންތެރިކަން އުފަ ް‬

‫އ ހުޅުވެން ފަށާނެ‪ .‬މިތަނަށް‬

‫ވސް ބޮޑަށް މިކަން ޕްރޮމޯޓް ކުރަން ބޭނުން ބޭނުން ވަނ‪ .‬އޭރުން ފުރުސަތުތަ ް‬
‫"ވހާ ެ‬
‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫ގނަ އަދަދަކަށް އަންނަން ފަށާނެ‪ "،‬އާނިފް ބުންޏެވެ‪ޭ " .‬‬
‫ފިޝިން ސްޕޯޓްސް އަށް ޓޫރިސްޓުން ވަރަށް ި‬
‫އ ފަހިވާން ފަށާނެ‪".‬‬
‫ގ ފުރުސަތުތަ ް‬
‫އމްދަނ ލިބުމު ެ‬
‫އ ބަޔަކަށް ާ‬
‫ސަބަބުން އެތަ ް‬

‫ބޑު‬
‫ވސް ވަރަށް ޮ‬
‫އޖެ އަށް ެ‬
‫އއްޑު އަށް އަދި މުޅި ރާ ް‬
‫ގތުން ަ‬
‫ގތިސާދ ޮ‬
‫އ ު‬
‫ވއްޖެ ނަމަ‪ި ،‬‬
‫އާނިފް ބުނަނ މިކަން ކުރެ ި‬
‫ވސް އެ ބުނާހެން ހިތަކަށް ކަނޑު‬
‫ގނެ ކަމަށެވެ‪ .‬އެހެންވެ މިކަން ނުކޮށް ތިބޭނ ބޭރު މހުން ެ‬
‫އ ނެ ޭ‬
‫ފައިދާއެ ް‬
‫މޔައިންނެވެ‪.‬‬
‫ލިބިފައި އޮތަސް ޮ‬

‫‪35‬‬
 ‫ާތ‬
‫ބަހާއި އަދަބިއްޔު‬

‫‪36‬‬
 ‫ނގެ އަމިއްލަ‬
‫ވހި ް‬
‫ގ ސަބަބުން ދި ެ‬
‫ވމު ެ‬
‫ނ ު‬
‫ވ ަ‬
‫ބަ ަ‬
‫ވ އަސަރުކުރެއެވެ‪.‬‬
‫ނދެ ޭ‬
‫ވންތަކަމަށް ޭ‬
‫ަ‬
‫ގތަކުން‬
‫އވެ‪ .‬ކޮން ޮ‬
‫ވއޮށަކަށް ވެފަ ެ‬
‫އ ސިފަކުރި ދުނިޔެ މިއަދު މި އޮތ ރެ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫ގ ތަނެއް ެ‬
‫އ މާސިން ާ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫އިރެ ް‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ވ ެ‬
‫ގތަކު‪ ،‬ފަސޭހަކަމާއެކު ވާހަކަ ދައްކައިލެ ެ‬
‫ވސް‪ ،‬ބޭނުން ވަ ު‬
‫ގއި ހުރި މހަކާ ެ‬
‫ގ ކޮންމެ ތަނެއް ަ‬
‫ތޯއެވެ؟ ދުނިޔޭ ެ‬
‫ގމުން ދެއެވެ‪ .‬ބޭނުން‬
‫އކަމެއް އެނ ެ‬
‫ގތަށް ެ‬
‫ވ ު‬
‫ގތުން ަ‬
‫ގޔަސް‪ ،‬ވަ ު‬
‫އ ކޮންމެ ކަމެއް ހިނ ި‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫މ ތަނެ ް‬
‫ގ ކޮން ެ‬
‫ދުނިޔޭ ެ‬
‫ގ‬
‫އ ތަހުޒބު ެ‬
‫އވެ‪ .‬ތަރައްޤއާ ި‬
‫ގނެލަންވ ެ‬
‫އއްޗެއް ަ‬
‫އވެ‪ .‬ބޭނުން ެ‬
‫އސައިލާންވ ެ‬
‫އ ޖަ ް‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ގތުކޮޅެއް ެ‬
‫ވ ު‬
‫ގއުމަކަށް ކުޑަ ަ‬
‫ަ‬
‫ގއި‬
‫ގތު ަ‬
‫ވ؟ ޝައްކެއްނެތް ޮ‬
‫ގ ޙަޤޤ ސިއްރަކ ކޮބައިތޯއެ ެ‬
‫ގ ެ‬
‫ވމަށް ކޮށުނު މި ފަހި މަ ު‬
‫އސްމިންތަކަށް ވާޞިލު ު‬
‫އ ު‬
‫އަ ު‬
‫ގ ސަބަބުން‬
‫ގ ޗޭނެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ހިތާމައަކ މި ލާމެހުމު ެ‬
‫އ ެ‬
‫އކަތަ ި‬
‫ގން ދިޔަ ެ‬
‫ގތި ެ‬
‫ގއި ެ‬
‫ގ ނަމު ަ‬
‫ބަވަނައި ެ‬
‫އ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ގ ދިރިއުޅު ު‬
‫އ ެ‬
‫ގތްފޮތް ވަންނާން ފެށުމެވެ‪ .‬އެހެންބަޔެ ް‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ގ އަމިއްލަ ވަންތަކަމަށް އެހެން ބަޔެ ް‬
‫އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ހުރި ނުކިއްސަރު ސިފަތައް ވެރިވާން ފެށުމެވެ‪.‬‬

‫ގޑިތަކާއި ކާންބޯން‬
‫ގޅުނު ބަޔެކެވެ‪ .‬ކާ ަ‬
‫ގން ު‬
‫އ ެ‬
‫އސޫލުތަކެ ް‬
‫ގއި އަމިއްލަ ު‬
‫އސުރެ ކެއިން ބުއިމު ަ‬
‫ދިވެހންނަކ ޒަމާނު ް‬
‫ގތެއް‪،‬‬
‫ގ ނަސްތާއަށް ވަކި ވަ ު‬
‫ގން އުޅުނު ބަޔެކެވެ‪ .‬ހެނދުނު ެ‬
‫ގތަކަށް ބައްޓަންކޮށް ެ‬
‫ވކި ޮ‬
‫ބޭނުންކުރި ތަކެތިވެސް‪ަ ،‬‬
‫ގތަކަށް އަމިއްލަ‬
‫ވސް އޮތ މިފަދަ ޮ‬
‫ގ ކެއުން ެ‬
‫އ ރޭގަނޑު ެ‬
‫ގ ކެއުމާ ި‬
‫އޗެއް ވަނ ޚާއްޞަކޮށްފައެވެ‪ .‬މެންދުރު ެ‬
‫ވަކި އެ ް‬
‫ގށް މި ކުޑަކުޑަ ދިވެހި‬
‫ގ އުނ ަ‬
‫ގއުމުތަކު ެ‬
‫ގ ަ‬
‫ވސް މިއަދު ދުނިޔޭ ެ‬
‫ގ ތެރެއަށް ފައްތާފައެވެ‪ .‬އެހެންނަމަ ެ‬
‫އގަނޑެއް ެ‬
‫ގ ު‬
‫ި‬
‫ގއި ވަކި‬
‫އވެ‪ .‬ކެއިން ބުއިމު ަ‬
‫ގނެސްފަ ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގ މި އުޞޫލަށް ވަނ ބޮޑު އިންޤިލާބެ ް‬
‫ފަސްގަނޑު ވަދެ‪ ،‬ދިވެހން ެ‬
‫އތުޖެހުނު އެއްޗެއް‪ ،‬ހިތަށް‬
‫އޙަތަށް ބެލުމެއް ނެތި‪ަ ،‬‬
‫އ ނޫނެވެ‪ .‬ސި ް‬
‫އުޞޫލަކަށް ތަބަޢަނުވާ ދިވެހން މިއަދު މަދެ ް‬
‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫ގލްޑް‪ ،‬ރެޑްބުލް” ފަދަ ހަކަތަ ި‬
‫އވެ‪“ .‬ޕަވަރ ޯ‬
‫އ ނެތިއެ ެ‬
‫އ ޚިޔާލެ ް‬
‫އެރި ފަހަރަކު “އެތެރެކޮށްލަނ” ފިކުރެ ް‬
‫ވނުން‪ ،‬ދުވަހުން ދުވަހަށް އިތުރުވަމުން އަންނައިރު‪،‬‬
‫ގ ނާސްތާ ކޮށްލާ ޒު ާ‬
‫ނުރައްކާތެރި ބުއިންތަކުން ހެނދުނު ެ‬
‫އޅާ‬
‫ގ އަތަކުން ހަނާ ަ‬
‫ގ ދިވެހި ކެއުމަށް “ކަޓު” ނަޒަރަކުން ބަލަމުން‪“ ،‬ފަރަންޖ” ކެއުންތަކަށް މަރުޙަބާ ެ‬
‫ދިވެހން ެ‬
‫އ‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ސިއްރަކ‪ ،‬ޝައްކެއްނެތް ޮ‬
‫ގނަވަމުން އަންނަކަމ ޤަބޫލުކުރަން ޖެހޭ ޙަޤޤަތެކެވެ‪ .‬މި ބަދަލު ެ‬
‫މހުން ި‬
‫ބ ވިލާގަނޑެވެ‪.‬‬
‫ގ ޯ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ހަތަރު އުދަރެހަށް ފެތުރިފައިވާ ބަވަނަ ި‬
‫ދުނިޔޭ ެ‬

‫އވާކަން ތާރޚު ހެކިދެއެވެ‪ .‬މި ދެންނެވ‬

‫ގޅެފަ ި‬
‫ގން ު‬
‫އ ދިވެހން ެ‬
‫ގތްތަކެ ް‬
‫ވސް އަމިއްލަ ވަންތަ ޮ‬
‫ގއި ެ‬
‫ހެ ދުން އެޅުމު ަ‬
‫ވސް‬
‫އއް ނޫނެވެ‪ .‬އެހެންނަމަ ެ‬
‫މވެސް މިންވަރަކަށް ނެތްވާހަކަ ެ‬
‫އސަރު ކޮން ެ‬
‫ގ ނުފޫޒު ނުވަތަ ަ‬
‫ވއްޓެރި ޤައުމުތަކު ެ‬
‫އަ ަ‬
‫އއްފަދައިން ތިޔަ‬
‫ގތްތަކެއް ހުރިކަމަށް އަޅުގަނޑެކޭ ެ‬
‫ގތަށް ބަލާއިރު‪ ،‬އަމިއްލަ ޮ‬
‫އޅުނު ޮ‬
‫ކާބަފައިން ހެދުން އަޅައި ު‬
‫އޅި ލިބާހާއި‪ ،‬އަނދެ އުޅުނު ކަނޑިއްކާއި‪،‬‬
‫އޅުނު ބޯވަޅު ެ‬
‫އ ު‬
‫ވނެއެވެ‪ .‬އަންހެނުން ލަ ި‬
‫އ ާ‬
‫ބޭފުޅުން ވެސް ޤަބޫލުކުރަ ް‬

‫‪37‬‬
 ‫ވސް‬
‫ގޅަކަށް ެ‬
‫މއްލަ ވަންތަކަން ކިތަންމެ ރަނ ަ‬
‫ގ އަ ި‬
‫ވހިން ެ‬
‫އޗެހިން ދި ެ‬
‫އ ް‬
‫ފިރިހެނުން އަނދެ އުޅުނު ފޭއްޔާއި މިފަދަ ެ‬
‫އވަރާ‬
‫ގ އޮ ި‬
‫މވަނ ނޫނެކޭ ބުނެ‪ ،‬މާޒ ެ‬
‫އ ފަދަ އަންނައުނަށް ދިވެހން ި‬
‫އެހެރ ފެންނާށެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް މިއަދު ެ‬
‫ގބޫލުކުރަމެވެ‪ .‬މިއަދު ކޮންމެހެން ބޯވަޅުއެޅި ލިބާސްލައި‪ ،‬ފޭލި އަންނާކަށް‬
‫ގން ދާން ދޫކޮށްލާފައެވެ‪ަ .‬‬
‫ހަވާލުކޮށް‪ ،‬ބެހި ެ‬
‫ގ ހަށިގަނޑު‬
‫ގޑުމެން ެ‬
‫ގ މިންތަކަށް ފެހި ހެދުންތަކުން އަޅު ަ‬
‫ގ ހަށިގަނޑުން ނެ ި‬
‫އ ެ‬
‫ނުޖެހެއެވެ‪ .‬އަދި އެހެންބަޔެ ް‬

‫މގަކ މިއެވެ‪ .‬ސައްތައިން ސައްތަ‬

‫ގމުން އަންނަ ަ‬
‫ވސް މިއަދު ކަން ހިނ ަ‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންނަމަ ެ‬
‫ވސް ނުޖެހެ ެ‬
‫ނިވާކުރާކަށް ެ‬
‫ވސް‬
‫ވބާ އަޅުގަނޑުމެންނާ ކުރިމަތިވ ެ‬
‫އވެ‪ .‬މި ަ‬
‫ގސް ދެވެނ ެ‬
‫ގއި ތިބެ‪ ،‬މުސްލިމުވަންތަކަމާ ފުރަ ަ‬
‫ގ ނަމު ަ‬
‫މުސްލިމުން ެ‬
‫އ ނެތެވެ‪.‬‬
‫ގ ނޫފޫޒުންކަމާމެދަކު ޝައްކެ ް‬
‫ބަވަނައި ެ‬

‫ގތަކަށް އެކަކު އަނެކަކާ މުޢާމަލާތު‬

‫ގން‪ ،‬އިހުތިރާމ ޮ‬
‫ވ ެ‬
‫އސޫލުތަކަކަށް ތަބަޢަ ެ‬
‫ވތި ު‬
‫އިހު ދިވެހންނަކ ވަރަށް ރި ެ‬
‫ގ ހެތްކަކަށް ފުދެއެވެ‪.‬‬
‫މކަމު ެ‬
‫ގ ތާރޚ ލިޔުންތަކާއި އަދަބ ވާހަކަތައް ި‬
‫ވ ބަޔެކެވެ‪ .‬އެ ޒަމާނު ެ‬
‫އ ާ‬
‫އސްފަ ި‬
‫ކުރަމުން އަ ި‬
‫ވ މަރިޔަމް” ފަދަ‬
‫ގ “ނުޢުމާނު ަ‬
‫އ ހުސެންޞަލާޙުއްދން ެ‬
‫އ ި‬
‫ވ ޒުލޭޚާ” ާ‬
‫ވޔަތު މޫސާ ަ‬
‫ގ “ރި ާ‬
‫އަހުމަދު ކާމިލް ދދ ެ‬
‫ގ‬
‫ގނަ ދިވެހން ެ‬
‫އދު ި‬
‫ގތަކަށެވެ‪ .‬މި ަ‬
‫ގންދަނ މިހާރާ ވަރަށް ތަފާތު ޮ‬
‫ވާހަކަތަކަށް ބަލައިލުމުން އެ ޒަމާން ފެނި ެ‬
‫ގއި މަޑުމަތިރި‬
‫އ ނެތެވެ‪ .‬ބަސްމޮށެ އުޅުމު ަ‬
‫ގއި އިހުތިރާމ ބަހުރުވައެ ް‬
‫އ ަ‬
‫ގ ކިބަ ި‬
‫ގއި‪ ،‬ޚާއްޞަކޮށް ޒުވާނުން ެ‬
‫އ ަ‬
‫ކިބަ ި‬
‫އކު ވެސް‬
‫ވސް އެތެރެ ަ‬
‫އވެ‪ .‬ބޭރަކު ެ‬
‫ގ މހުން ވަތްކެއް ނުވެ ެ‬
‫އ އާއިލާ ެ‬
‫އން ބަފައިންނާ ި‬
‫މ ި‬
‫ކަމެއް އަމުދުން ނެތެވެ‪ަ .‬‬
‫އ ނެތެވެ‪ .‬ހިތަށް އަރައިފި ނަމަ‪،‬‬
‫މޙައުލެއް‪ ،‬ނުރަސްމ މާހައުލެއް ތަފާތެ ް‬
‫އވެ‪ .‬ރަސްމ ާ‬
‫އަދަބެއް ސަދަބެއް ނު ހުރެ ެ‬
‫ގ‬
‫ގތްހުރިކަން ދައްކާލުމަށް ޓަކައެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް މިފަދަ ކަންކަމު ެ‬
‫މއި ޮ‬
‫ގ ކެރޭކަ ާ‬
‫ދުލުން ބޭރުކޮށްލާންވއެވެ‪ .‬ތިމާ ެ‬
‫ގ ދިލައިން‬
‫ވނައި ެ‬
‫މއަކަށް ނޫނެވެ‪ .‬މިއ ވެސް ބަ ަ‬
‫މސްރާބުޖަހަނ‪ ،‬ހކުރި ދި ާ‬
‫ސަބަބުން ނިކުންނަ ނަތޖާ ި‬
‫ދިލަޖެހެމުން އަންނަ މި މުޖުތަމަޢުން އަދު ފެންނަ ހިތްދަތި މަންޒަރެކެވެ‪.‬‬

‫ގދޮރު‬
‫ގން ެ‬
‫އ ެ‬
‫އސަ ި‬
‫މއްލަ ވަންތަ ސިފަތަކެއް ޖަ ް‬
‫ގން‪ ،‬އަ ި‬
‫ގތަކަށް ފަރުމާކޮށް ެ‬
‫ދިވެހި ކާބަފައިންނަކ އަމިއްލަ ޮ‬
‫ގން‬
‫ވއި ެ‬
‫އވަދަ ަ‬
‫އއަށްފަހު އަމިއްލައަށް ު‬
‫ގއި ދަނޑިފަނުންނެވެ‪ެ .‬‬
‫ގން އުޅުނު ބަޔެކެވެ‪ .‬އެންމެ އިހު ަ‬
‫ބިނާކޮށް ެ‬
‫އ ބޭނުންކުރަން‬
‫ގ ި‬
‫ގތެރޭ ަ‬
‫ގތަށް ފަރުމާކޮށްފައި ހުންނަ ޭ‬
‫ގ ހިމެނޭ ޮ‬
‫އއި އެތެރެ ެ‬
‫ގ ާ‬
‫އ ބޭރު ެ‬
‫އކާ ި‬
‫ވއިންނެވެ‪ .‬ފެންޑާ ަ‬
‫އު ަ‬
‫މއްލަ‬
‫އ ހުރި އަ ި‬
‫ގން އުފައްދާފަ ި‬
‫އ ެ‬
‫އއްޗިއްސެވެ‪ .‬ދިވެހި އަތްތަކުން ކޮށާ މަށަ ި‬
‫އޗަކ ދިވެހި ވަންތަ ެ‬
‫ހުންނަ ކޮންމެ އެ ް‬
‫ގފިލިން ވެސް ފެންނަނ އަމިއްލަ‬
‫އއި ި‬
‫ގ ާ‬
‫އ ނެތެވެ‪ .‬ބަދި ެ‬
‫އލަމާރިއެއް ކިޔާނެކަމެ ް‬
‫އުފެއްދުންތަކެވެ‪ .‬އެނދެއް ަ‬
‫ގ‬
‫އވެ‪ .‬ދުނިޔޭ ެ‬
‫ވއްޖެ ެ‬
‫ވސް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް އަތު ެ‬
‫ވސް މިއަދު އެކަންކަމަށް ެ‬
‫ވަންތަކަމެވެ‪ .‬އެހެންނަމަ ެ‬
‫ގދޮރާ ކުޅެލ ވަރަށް ބޮޑަށެވެ‪.‬‬
‫ގ ެ‬
‫އސް‪ ،‬ދިވެހން ެ‬
‫އ ި‬
‫އކު ަ‬
‫އއިވަރާ ެ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ނުފޫޒު‪ ،‬ބަވަނަ ި‬
‫ވ ޤައުމުތަކު ެ‬
‫އ ާ‬
‫ތަރައްޤވެފަ ި‬
‫އ ފެންނާކަށް ނެތެވެ‪ .‬ދިމާ‬
‫އޔެ ް‬
‫ގފި ް‬
‫އއް‪ ،‬ހިތްފަސޭހަ ި‬
‫ގއިމު ފެންޑާ ެ‬
‫ގއިން‪ ،‬ކުރން ފެނުނު ހިތް ަ‬
‫ގ ެ‬
‫ގ ޭ‬
‫މިއަދު ދިވެހން ެ‬
‫އވެ‪ .‬އުތުރުއެނދު‬
‫ވ ދިޔައ ެ‬
‫އ ހުރެ ވރާނާ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ބޮޑުކަންމަތ ަ‬
‫ބޑުއަށި އޭ ެ‬
‫އވެ‪ޮ .‬‬
‫ވ ދިޔައ ެ‬
‫އެނދު ދިމާއަށް ހުރެ ހަލާކު ެ‬
‫ގ‬
‫ގހޭ ބުނާކަށް ނެތމެވެ‪ .‬އެހެނަސް ދިވެހން ެ‬
‫ގދަކުރި ބަދަލު ޯ‬
‫އޗަށް އަތް ަ‬
‫ގ މަ ް‬
‫އވެ‪ .‬މިތަކެތ ެ‬
‫ހުތުރުވެ ދޫކޮށްލ ެ‬
‫އއް ނޫނެވެ‪.‬‬
‫ގ ހިތާމަ ކުޑަ ެ‬
‫މ ެ‬
‫އަމިއްލަ ވަންތަކަން ނެތިދިޔު ު‬

‫‪38‬‬
 ‫ވސް މި‬
‫ގއި ެ‬
‫ގއި ޖެހެމުން އަންނަ ކުލަ މި ކުޑަކުޑަ ދިވެހި ފަސްގަނޑު ަ‬
‫ގ ސަބަބުން މުޅި ދުނިޔޭ ަ‬
‫މ ެ‬
‫ބަވަނަ ވު ު‬
‫އ ކުލަތަކުން ބިންގަނޑު އަންނަނ ފެވެމުންނެވެ‪ .‬އެއ ނުހަނު ރތި އެހައިމެ ހިތްފަސޭހަ‬
‫އަންނ ޖެހެމުންނެވެ‪ެ .‬‬
‫ގ‬
‫ގ ސަބަބުން ދިވެހން ެ‬
‫އ ވެސް މެއެވެ‪ .‬އޭ ެ‬
‫ކުލަތަކެކެވެ‪ .‬އަދި ހުތުރު އެހައިމެ ހިތްދަތި ކުލަތަކެ ް‬
‫އ ކަމެކެވެ‪.‬‬
‫އވެ‪ .‬މިފަދަ އެތަ ް‬
‫ގނެސްފި ެ‬
‫ގތްތަކަށް ނިމުން ެ‬
‫އ ޮ‬
‫އފިއެވެ‪ .‬ރތި އުޞޫލުތަކާ ި‬
‫އަމިއްލަވަންވަންތަކަން އޮޔާލަ ި‬
‫ގ‬
‫ގންނަ ބޭރު ެ‬
‫ވސްނާން ޖެހިފައެވެ‪ .‬ބޭރުން ެ‬
‫ވއްސަކު ވެސް މިވަނ ފުންކޮށް ި‬
‫އެހެންކަމުން މިކަމާމެދު ކޮންމެ ދި ެ‬
‫ގއި‪ ،‬އަމިއްލަ ފަސްގަނޑަށް ދިވެހި ލޮލަކުން‬
‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫މ ެ‬
‫އ ތިބު ު‬
‫ގ ކަންކަމަށް ރޭރުވެފަ ި‬
‫ތަކެއްޗަށާއި‪ ،‬ފެންނަ ބޭރު ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގށް ޓަކަ ެ‬
‫ގ ކުރިމަ ަ‬
‫މއްލަ ޤައުމު ެ‬
‫ގ އަ ި‬
‫އށާއި ތިމާ ެ‬
‫ބަލައިލާން ޖެހިއްޖެއެވެ‪ .‬ތިމާ ަ‬

‫‪39‬‬
 ‫ވމަކ‪ ،‬ފުރެއްދެ ބަސްތަކަށް‬
‫ވހިބަހަށް މޮޅު ު‬
‫ދި ެ‬
‫ވ‬
‫ނ ލިބޭ ފުރުސަތެކެ ެ‬
‫ވ ް‬
‫މޮޅު ާ‬
‫ގ‬
‫އވެ‪ .‬ދުނިޔޭ ެ‬
‫އއި ެ‬
‫ގޅުން އޮތ އިންސާނާ ާ‬
‫އއި ު‬
‫އއްޗެއް ނޫނެވެ‪ .‬ދުނިޔެ ާ‬
‫އތް ެ‬
‫އ ޮ‬
‫ގޅުމެ ް‬
‫ލަފްޒަކ‪ ،‬ދުނިޔެއާ ު‬
‫އވެ‪ ” .‬ތޯޓްސް” އަކ‪ ،‬އިންސާނާއަށް ދުނިޔޭން‬
‫ވސްނާ ފިކުރުކުރާ ފަރާތަކ އިންސާނާ ެ‬
‫ކަންކަމާއި ތަންތަނާމެދު‪ި ،‬‬
‫ވ ތޯޓު‪ ،‬ދުލުން ހާމަކުރަން ބޭނުންކުރާ މެދުވެރިއަކ‪ ،‬ލަފްޒެވެ‪ .‬އެހެންކަމަށްވާނަމަ‪،‬‬
‫އޗެކެވެ‪ .‬މި ދެންނެ ި‬
‫އ ް‬
‫ލިބޭ ެ‬
‫ގ ހެއްޔެވެ؟‬
‫ގޅުން އޮތ ކޮން ފަރާތެއް ެ‬
‫ލަފުޒާއި ު‬

‫އވެ‪ .‬އިންސާނާއަކ‪ ،‬ލަފުޒު އުފައްދާ‪ ،‬ލަފުޒަށް‬

‫ގޅުން އޮތް ފަރާތަކ އިންސާނާ ެ‬
‫ގއި‪ ،‬ލަފުޒާ ު‬
‫ގތު ަ‬
‫އ ނެތް ޮ‬
‫ޝައްކެ ް‬
‫ގތް ހާމަކޮށް ބަޔާންކުރާ‬
‫ގއި‪ ،‬މުޖުތަމަޢު ދެކޭ ޮ‬
‫އކި ކަންކަމު ަ‬
‫އއަށް ރޫޙުދޭ ފަރާތެވެ‪ .‬އަދި އެކި ެ‬
‫ފުރާނައަޅުވާ‪ެ ،‬‬
‫ގތް ހާމަކޮށްދޭން‪ ،‬ބޭނުންކުރާ‬
‫މިސާލުތައް އުފައްދަނވެސް ލަފުޒުންނެވެ‪ .‬ވމާ‪ ،‬ލަފުޒަކ‪ ،‬ކަންކަމާމެދު މުޖުތަމަޢުދެކޭ ޮ‬
‫ގ‬
‫އއް ެ‬
‫އބަ ެ‬
‫އސަ ލަފުޒުތަކެއް‪ެ ،‬‬
‫ވސް ޚާ ް‬
‫މެދުވެރިއެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪ ،‬ކޮންމެ ބަހަކުން ވާހަކަ ދައްކާ މުޖުތަމަޢަކަށް ެ‬
‫މސާލުތަކާއި‪ ،‬ބޯދާބަސްތަކާއި‪ ،‬ހަރުބަސްތަކާއި އަދަބބަސްތައް ހުރެއެވެ‪.‬‬
‫އވެ‪ި .‬‬
‫އވެ ެ‬
‫ގއި ޮ‬
‫މެދު ަ‬

‫ގ މާނައަކ‪،‬‬
‫އވާ‪ ،‬މި މިސާލު ެ‬
‫ގއި ” ހަނދުވަރު ކުރަފި” ދެ ލަފުޒަކުން އުފެދިފަ ި‬
‫މިސާލަކަށް ދިވެހި މުޖުތަމަޢު ަ‬
‫މ ލަފުޒުން މިސާލު ޖަހަނ ވަކި‬
‫އ ނުކުމެ އުޅޭ ޒުވާނުންނެވެ‪ި .‬‬
‫ގ ި‬
‫ގމަތ ަ‬
‫ހަނދުވަރު ރތި ރޭރޭ ސަކަޖަހާން މަ ު‬
‫އއްޗެއްކަން އެނގެނ‪ ،‬ދިވެހި‬
‫ބަޔަކަށެވެ‪ .‬ހަމަ އެހެންމެ ” ފޮތް” މިހެން ބުނުމުން‪ ،‬އެ ދޭހަކޮށްދެނ ކޮން ެ‬
‫އއްޗަކަށްކަން ބުނެދޭން އެނގެނ‪،‬‬
‫އ އިޝާރަތްކުރަނ ކޮން ެ‬
‫މުޖުތަމަޢަށެވެ‪“ .‬ބުކް” ‪ ،‬މިހެން ބުނުމުން ެ‬
‫އޗެއްކަން‬
‫އ ް‬
‫ގ އަހުލުވެރިންނަށެވެ‪“ .‬ކިތާބު” މިހެން ބުނުމުން އެއިން އެ ދޭހަކޮށްދެނ‪ ،‬ކޮން ެ‬
‫ގރޭސިބަހު ެ‬
‫އިނ ި‬
‫އޗެއްކަން އިތުރަށް ބުނެދޭން‬
‫އސަ އެ ް‬
‫ގ އަހުލުވެރިންނަށެވެ‪ .‬ލަފުޒަކ އެކި މުޖުތަމަޢުތަކަށް ޚާ ް‬
‫އެނގެނ ޢަރަބި ބަހު ެ‬
‫ޖެހޭ ތޯއެވެ؟‬

‫އ އޮންނަ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫އ ސިފައެ ް‬
‫ވސް‪ ،‬އެ އިޝާރަތްކުރަނ‪ ،‬އެ ް‬
‫މި ދެންނެވި‪ ،‬ތިން މުޖުތަމަޢަ ކަށް‪ ،‬ޚާއްސަ ތިން ބަހުން ެ‬
‫ގ އުފެއްދުމެކެވެ‪ .‬އެއ‬
‫އކާ މހުން ެ‬
‫އށް ބޭނުންކުރާ ލަފުޒަކ‪ ،‬އެ ބަހަކުން‪ ،‬ވާހަކަ ދަ ް‬
‫އ ަ‬
‫ވސް‪ެ ،‬‬
‫އޗަކަށް ވނަމަ ެ‬
‫އެކަ ް‬
‫އ ބުނެދޭން އޮންނަ ލަފުޒަކ‪،‬‬
‫އޗެ ް‬
‫އޗެކެވެ‪ .‬މިކަމުން ސާބިތު ކޮށްދެނ‪ ،‬ވަކި ކަމެއް ނުވަތަ އެ ް‬
‫އސަ އެ ް‬
‫އެބަޔަކަށް ޚާ ް‬
‫ވސް އިންސާނާ ކަމެވެ‪.‬‬
‫މވެ‪ .‬ލަފުޒަށް ދިރުންދ ފުރާނަ އަޅުވާ ފަރާތަކ ެ‬
‫އޗެއްކަ ެ‬
‫ގޅުން އޮންނަ އެ ް‬
‫އ ު‬
‫އ ި‬
‫އިންސާނާ ާ‬

‫‪40‬‬
‫މ ބުނަނ‪ ” ،‬ދިވެހިބަހަށް މޮޅު ވުމަކ‪،‬‬
‫ގއި ި‬
‫މއުޟޫ ަ‬
‫އވެ؟ ަ‬
‫މިވާހަކަ ދަންނަވާލަމުން‪ ،‬އެނބުރި މައުޟޫއަށް ޖެހިލަމާތޯ ެ‬
‫ގ ތަފްސލަށް ބަލައިލަމާ‬
‫އ ެ‬
‫ފުރެއްދެ ބަސްތަކަށް މޮޅުވާން ލިބޭ ފުރުސަތެކެވެ‪ ”.‬މިހެންނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ޭ‬
‫ވ؟‬
‫ހެއްޔެ ެ‬

‫ވސް‪ ،‬ވިސްނާ ފިކުރު ކުރާނެ މހެކެވެ‪.‬‬

‫އސަކ ެ‬
‫ވ ކޮންމެ ދިވެ ް‬
‫އ ބޮޑު ާ‬
‫ގ ި‬
‫ވހި މުޖުތަމަޢު ަ‬
‫ދިވެހިރާއްޖެއަށް އުފަންވެ‪ ،‬ދި ެ‬
‫ގންވާ‬
‫މވެއްޓެވެ‪ .‬ވަށައި ެ‬
‫ގ ތި ާ‬
‫އޓަކ‪ ،‬އޭނާ ެ‬
‫ގ ވެ ް‬
‫އ ފިކުރުތަކު ެ‬
‫އ ޚިޔާލުތަކާ ި‬
‫ކަންކަމާއެކު‪ ،‬ޚިޔާލު ކުރާނެ މހެކެވެ‪ެ .‬‬
‫ގން‬
‫ވއި ެ‬
‫މކާމެދު‪ ،‬ޚިޔާލުކުރަން‪ ،‬ނުވަތަ ވިސްނަން ލޯހުޅު ަ‬
‫ވއްސަކު‪ ،‬ކަ ަ‬
‫ގ މާޙައުލެވެ‪ .‬މިދެންނެވި މާޙައުލަށް ދި ެ‬
‫އޭނާ ެ‬
‫ގ މާދަރބަހުން ދޭހައެއް މޭރުންވާނެ‬
‫އއްޗަކ‪ ،‬އޭނާ ެ‬
‫އ ފެންނަ ކޮންމެ ެ‬
‫މއަކަށް ބަލާން އިންނަ އިރު‪ެ ،‬‬
‫ވަކި ދި ާ‬
‫ގނުވަމާ‬
‫ގތޭ ހިތަށް ެ‬
‫ވ ު‬
‫އއްސޭ ަ‬
‫ގތަކ އިރު ޮ‬
‫މސާލަކަށް އުދަރެހަށް ބަލައިލަމާހެއްޔެވެ؟‪ .‬ވަ ު‬
‫އޗެކެވެ‪ި .‬‬
‫ލަފުޒެއް އޮތް އެ ް‬
‫ގތުމަށެވެ‪.‬‬
‫ގ ބަސް ކޮށާރައަކ ކޮބައިކަން ދެނެ ަ‬
‫އސާއި ތަންތަން ހިތަށް ސިފަކުރާނެ ލަފުޒު ެ‬
‫އޗި ް‬
‫ވ؟ ފެންނަ އެ ް‬
‫ހެއްޔެ ެ‬

‫ވއެވެ‪” .‬‬
‫އ ެ‬
‫ގ ފުރުސަތު ޮ‬
‫އސޭ މަންޒަރަށް ބަލަން އިން މހާއަށް “ވިލާ” ފެނެއެވެ‪ ” .‬ވިލާ ރޮދި” ފެނުމު ެ‬
‫އިރު އޮ ް‬
‫ގންނާނެ‬
‫ވލާކެނޑު” ހިތަށް ެ‬
‫އވެ‪ި “ .‬‬
‫އވެދާނެ ެ‬
‫ވސް ޮ‬
‫ގ ފުރުސަތު ެ‬
‫ވިލާ ބޯވުން” ހިތަށް ސިފަކުރާނެ މަންޒަރު ދުށުމު ެ‬
‫ގންނާނެ‬
‫ވސް އޮވެދާނެއެވެ‪ .‬ހަމައެހެންމެ‪ ،‬އުދަރެހުން‪“ ،‬ވިލާމަތވިލާލުން’ ދެނެ ަ‬
‫ގ ފުރުސަތު ެ‬
‫މަންޒަރު ފެނުމު ެ‬
‫އއްސުން”‬
‫އއި‪”،‬ރަތްވިލާ ޮ‬
‫އ “ރަތްވިލާދަޅަ” ާ‬
‫ގންނާނެ ފުރުސަތާއި‪ ” ،‬ރަތްވިލާ” އާ ި‬
‫ފުރުސަތާއި‪“ ،‬ވިލާފުސް” ދެނެ ަ‬
‫ވއެވެ‪.‬‬
‫ގނެހާ މަންޒަރުތައް‪ ،‬ފެނިދެނިވާނެ ފުރުސަތު އޮ ެ‬
‫ވކިކުރާން އެނ ޭ‬
‫އަދި‪“ ،‬ރަތްވިލާދަޅަޖެހުން” ަ‬

‫ގއި‬
‫ގ ވެށ ަ‬
‫ގންނަން ނުވަތަ ދޭހަކުރާން‪ ،‬އޭނާ ެ‬
‫މިދެންނެވިހާ ލަފުޒުތަކަކ‪ ،‬މިދެންނެވި ކޮންމެ މަންޒަރެއް ހިތަށް ެ‬
‫ގ ޚިޔާލަށް ކުރަހައިދެނ‪ ،‬ދޭހަކޮށްދެނ‪ ،‬މި‬
‫ބޭނުންކުރާހާ ލަފުޒުތަކެވެ‪ .‬ބަލާން އެ އިން މަންޒަރު‪ ،‬އޭނާ ެ‬
‫ގ‬
‫ވއްސަކަށް އޭނާ ެ‬
‫ގލަމުން އެ މަންޒަރުތައް ސިފަކުރަނވެސް‪ ،‬މި ލަފުޒުތަކުންނެވެ‪ .‬ދި ެ‬
‫ގ ަ‬
‫ލަފުޒުތަކުންނެވެ‪ .‬އޭނާ ެ‬
‫މ ލަފުޒުތަކަކ‪،‬‬
‫ވ ލަފުޒުތަކެވެ‪ި .‬‬
‫ވސް މެދުވެރި ކުރުވަނ‪ ،‬މި ދެންނެ ި‬
‫ދުލުން‪ ،‬މި ތަންތަނާ ކަންކަން ކިޔައިދޭން ެ‬
‫އޅުވަނ‪ ،‬މިދެންނެވި ކަންކަން‬
‫އވެ‪ .‬މި ލަފުޒުތަކަށް ފުރާނަ ަ‬
‫ގ “ތޯޓްސް” ބަޔާންކުރާން އޮތް މެދުވެރިޔާ ެ‬
‫އޭނާ ެ‬
‫ބަޔާންކޮށްދޭން ޚުދު އޭނާއެވެ‪.‬‬

‫އވި‬
‫އ ދޭހަކޮށްދޭން އެ ލިބިފަ ި‬
‫އސެމުންދާ މަންޒަރެ ް‬
‫ކޮންމެއަކަސް މިދެންނެވި ލަފުޒުތަކުން ސިފަކުރަމުން‪ ،‬އިރު އޮ ް‬
‫އ ހެއްޔެވެ؟‬
‫އޗެ ް‬
‫މއްސަނދިކަންނޫން ދެން‪ ،‬ކޮން އެ ް‬
‫ގ ު‬
‫ގ ލަފުޒުތަކު ެ‬
‫އމިއްލަ މާދަރ ބަހު ެ‬
‫ގ ަ‬
‫މުއްސަނދި ކަމަކ‪ ،‬އޭނާ ެ‬
‫އއި‪ ،‬އެ‬
‫ވ މާނަ ާ‬
‫އ ލަފުޒުން ތެވެލި ާ‬
‫އއި‪ެ ،‬‬
‫ގ މާނަ ާ‬
‫ވ ރަދފު ެ‬
‫ގޅިފައި ާ‬
‫އއިން ކޮންމެ ލަފުޒަކާއި ު‬
‫އ ެ‬
‫މި ހުރިހާ ލަފުޒުތަކާ ި‬
‫ގންދާ‬
‫އ މާނަ ފުރޮޅި ެ‬
‫ގ ި‬
‫އސި ޙާލަތްތަކު ަ‬
‫އ ލަފުޒުތައް‪ ،‬ފައްސި އަދި ނަ ް‬
‫ވ މަޖާޒ މާނައާއި‪ެ ،‬‬
‫ގޅިފައި ާ‬
‫ލަފުޒުތަކާއި ު‬
‫އވެ‪ .‬އޭނާއަކ‪،‬‬
‫އވާނަމަ‪ ،‬އޭނާއަކ‪ ،‬ދޭހަކޮށްދޭން މޮޅު މހަކަށް ނޫނ ނުވެ ެ‬
‫ގފަ ި‬
‫ގތް‪ ،‬އޭނާއަށް ފުރިހަމައަށް އެނ ި‬
‫ޮ‬
‫ގ ކުޅަދާނަ މހަކަށް ހަދައިދޭ‬
‫ޚިޔާލަށް ނުވަތަ ލޮލަށް ނޫނ ހިތަށް ފެންނަ ކަންކަން ބަޔާން ކުރުމު ެ‬
‫މެދުވެރިއަކވެސް‪ ،‬މިދެންނެވި ލަފުޒުތަކެވެ‪.‬‬

‫‪41‬‬
 ‫ގނެމުންދާ‬
‫ގންދާއިރު‪ ،‬އޭނާ އުނ ެ‬
‫އެހެންކަމަށް ވާނަމަ‪ ،‬އޭނާއަކ‪ ،‬މާދަރބަހުން ބަޔާން ކޮށްދޭން މޮޅު މހަކަށް ވެ ެ‬
‫ގއި ހުންނާނެއެވެ‪ .‬އެ‬
‫އ ަ‬
‫ގ ކިބަ ި‬
‫އ ތޫނުފިލިކަން‪ ،‬އޭނާ ެ‬
‫ގ ެ‬
‫އެހެން ބަސްބަހުންވެސް‪ ،‬ކަންކަން ބަޔާންކޮށް ދިނުމު ެ‬
‫ގ ”‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪ ،‬އޭނާ ެ‬
‫އ ވާނެ ެ‬
‫އ ރައްކާކުރެވިފަ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގ ބުއްދ ަ‬
‫ޤާބިލިއްޔަތު ލިބިފައިވާނެއެވެ‪ .‬އެ ޙިކުމަތް އޭނާ ެ‬
‫ވށި ލަފުޒުތަކުން ކަމާމެދަކު‬
‫ގ ެ‬
‫އނާއަށް ހޯދައިދިނ‪ ،‬އޭނާ ެ‬
‫ގބިލުކަން‪ޭ ،‬‬
‫ގ ާ‬
‫ތޯޓްސް” ދެވަނަ ބަހަކުން ބަޔާން ކުރުމު ެ‬
‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫އ ވާހާ މާނަތަކަށާއި‪ ،‬މާނަ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގ ވަނ ަ‬
‫ގ ބަސްކޮށާރަށް މޮޅުނަމަ‪ ،‬އަދި ލަފުޒު ެ‬
‫އލަ ބަހު ެ‬
‫އ ނެތެވެ‪ .‬އަދި އަމި ް‬
‫ޝައްކެ ް‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގއި‪ ،‬އިތުރުވަމުންވެސް އަންނާނެ ެ‬
‫އ ަ‬
‫ގ ކިބަ ި‬
‫ގ ޤާބިލުކަން‪ ،‬އޭނާ ެ‬
‫މާނައަށް މޮޅުވ ވަރަކަށް‪ ،‬ބަޔާން ކޮށްދިނުމު ެ‬

‫އވާ މހުންނ‪ ،‬މާނަވ‪ ،‬ފުރިހަމަ ޖުމްލައަކަށް‪ ،‬ލަފުޒުތައް އަތުރާލަން‬

‫ގ ޤާބިލުކަން ލިބިފަ ި‬
‫ގ ބަސްކޮށާރު ެ‬
‫ލަފުޒު ެ‬
‫ގންދާނ‪ ،‬ޢިބާރާތްކުރާން މޮޅު މހަކަށެވެ‪ .‬ޢިބާރާތްތަކަށް ރޫޙު‬
‫ވ ެ‬
‫ގނެ މހެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމަށްވާނަމަ‪ ،‬އޭނާ ެ‬
‫އެނ ޭ‬
‫ގ ޙިއްސުތަކަށާއި‪ ،‬ޖަޒުބާތާއި ކުޅެލާނެ‪ ،‬މާނަވ ލަފުޒުތަކުން‪ ،‬ޢިބާރާތްކުރާ މހަކަށެވެ‪.‬‬
‫އ އިންސާނާ ެ‬
‫ވއި‪ ،‬އަނެ ް‬
‫ގނު ަ‬
‫ެ‬
‫އ ވާހަކަ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގތެ ް‬
‫އވެ‪ .‬މާނަވ ޮ‬
‫ގނެ ެ‬
‫މޅަށް ޢިބާރާތްކުރާން އެނ ޭ‬
‫ވސް‪ޮ ،‬‬
‫މިފަދަ މހަކު‪ ،‬އޭނާ ދަންނަ ކޮންމެ ބަހަކުން ެ‬
‫އވެ‪ .‬ވމާ‪“ ،‬ދިވެހިބަހަށް މޮޅު ވުމަކ‪ ،‬ފުރެއްދެ ބަސްތަކަށް މޮޅުވާން ލިބޭ ފުރުސަތެއްކަން‪،‬‬
‫ގނެ ެ‬
‫ދައްކާން އެނ ޭ‬
‫ޤަބޫލުކުރާށެވެ!‬

‫‪42‬‬
 ‫ވހިބަސް‬
‫ނދާ" ދި ެ‬
‫ވމު ް‬
‫ނރު ަ‬
‫"ހ ަ‬
‫ވ‬
‫ގނައިން ދެކެ ޭ‬
‫ވރަށް ި‬
‫އސް ަ‬
‫އ ި‬
‫އ މިހާރަކަށް ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ވހަކަ އަކ ަ‬
‫ދިވެހިބަސް ހނަރުވަމުންދާ ާ‬
‫އ‬
‫ގ ޢަލާމާތްތަ ް‬
‫އއިސް ދިވެހިބަސް މަރުވެދާނެކަމު ެ‬
‫އއް ވެސް ނޫނެވެ‪ .‬އެއ މިހާރަކަށް ަ‬
‫ވާހަކައެކެވެ‪ .‬ސަބަބެއް ނެތި ެ‬
‫އ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ނަޒަރު ަ‬
‫މވެރިން ެ‬
‫ގ ޢިލް ު‬
‫އވެ‪ .‬ބަހު ެ‬
‫މވަމުންދާތ ެ‬
‫ވހެއް ދުވަހަކަށް އިތުރުވެ ހާ ަ‬
‫ގ ތެރެއިން ދު ަ‬
‫އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ގތަކ އެ ބަހަކުން ވާހަކަދައްކާ‬
‫އއް ޮ‬
‫ގތެކެވެ‪ެ .‬‬
‫މއިގަނޑު ދެ ޮ‬
‫ބަހެއް ނެތިފަނާވުމަށް މެދުވެރިވެދާނެ އޮންނަނ ަ‬
‫ގސް މުޅިން‬
‫ގ ޢަދަދު މަދުވަމުން ޮ‬
‫ވހަކަ ދައްކާ މހުން ެ‬
‫އ ބަހަކުން ާ‬
‫ގތަކ ެ‬
‫އ ޮ‬
‫މވެ‪ .‬އަނެ ް‬
‫އެންމެން ނެތި ފަނާވެދިޔު ެ‬
‫ހުސްވުމެވެ‪.‬‬

‫ގ‬
‫މ ެ‬
‫ގއި‪ ،‬ބަހެއް ނެތި‪ ,‬ފަނާވެދާނެ ކަ ު‬
‫ގތު ަ‬
‫ވ ޮ‬
‫ގ މާހިރުން އިތުރަށް ހާމަކުރައް ާ‬
‫ގން ބަހު ެ‬
‫ގޅި ެ‬
‫މި ދެންނެވި ސަބަބާ ު‬
‫ގނައިން‬
‫ގ ބޭރުބަސް‪ ،‬އާދަޔާ ޚިލާފަށް ި‬
‫އޗަށް ނުފޫޒު ހިން ާ‬
‫ގ މަ ް‬
‫ގ މާދަރ ބަހު ެ‬
‫އ ެ‬
‫އ ބަޔެ ް‬
‫އެންމެ ފުރަތަމަ ޢަލާމާތަކ ެ‬
‫މވެ‪ .‬މިއ އަޅުގަނޑުމެންނަށް‬
‫އ ބަސް ޢާއްމުކޮށް ބޭނުންކުރެވެން ފެށު ެ‬
‫ގ ތެރެއަށް ވަދެ އެ ބަހަކާ މަސްހުނިވެ‪ެ ،‬‬
‫ބަހު ެ‬
‫ވ ސަބަބުތަކަށް‬
‫މވާން މެދުވެރި ާ‬
‫ގތަށް ދި ާ‬
‫ގކުރެވޭ ކަމަކަށް ވާތ މި ޮ‬
‫އސް އަބަދާއި އަބަދު ފާހަ ަ‬
‫މިހާރަކަށް އަ ި‬
‫ބަލައިލާނަމެވެ‪.‬‬

‫ވ ކުދިންނެވެ‪ .‬އެންމެ‬
‫ގ ތިންބައިކުޅަ ދެ ބަޔަކ ކިޔަ ާ‬
‫ގ މުޅި އާބާދ ެ‬
‫އން އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ގންނަވާނޭ ފަދަ ި‬
‫ގވަޑައި ަ‬
‫އެނ ި‬
‫ވއިދޭން ބޭނުންކުރަނ‬
‫ގން އެންމެ މަތ ކިލާސްތަކަށް ދާނދެން ކިޔަ ަ‬
‫ގ ތަޢުލމުން ފެށި ެ‬
‫ގ ތުއްތުކުދން ެ‬
‫ތުއްތު ކުދން ެ‬
‫އޔަތެވެ‪ .‬ކަންމިހެން‬
‫އސްލާމ ތަރުބި ް‬
‫އ ި‬
‫ގރޭސި ބަހެވެ‪ .‬ދިވެހިބަހުން ކިޔަވައިދެވެނ ހަމައެކަނި ދިވެހިބަހާ ި‬
‫އިނ ި‬
‫އ ބެލެނިވެރިން މަސައްކަތްކުރަނ‬
‫ހުރުމާއިއެކު ދަރިފުޅު ލިޔެކިޔަން ދަސްކުރަންފަށާ އުމުރުންސުރެ މައިންބަފައިންނާ ި‬
‫ވ ކޮންމެ‬
‫އށް ތަޢަރުފު ާ‬
‫ގތުން އަލަށް މުޖުތަމަ ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އއް ެ‬
‫އހުލުވެރި ކުރުވާށެވެ‪ .‬ނަތޖާ ެ‬
‫ގރޭސިބަހަށް ަ‬
‫ދަރިފުޅު އިނ ި‬
‫އސްކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރާ ކުއްޖަކަށް ދަނ ވަމުންނެވެ‪ .‬ދަންނަވަން‬
‫ގރޭސި ބަސް ި‬
‫ކުއްޖަކ ދިވެހިބަހަށް ވުރެއިނ ި‬
‫ގރޭސިބަސް‬
‫އ އިނ ި‬
‫އ ދުރަށް " ހޫރައިލައިފައި" މާ ދުރުން އަ ި‬
‫ގ ި‬
‫އބަސް ނަ ަ‬
‫ގ މަ ި‬
‫އޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫މިއުޅޭ ވާހަކައަކ ަ‬
‫އ ނޫނެވެ‪.‬‬
‫އސަކު ކުރާނެކަމެ ް‬
‫ވ ް‬
‫އވެސް ދި ެ‬
‫އ ް‬
‫ވ ެ‬
‫ވހިބަހާއިމެދު ފަޚުރުވެރި ާ‬
‫ގށްލުމަކ" ދި ެ‬
‫އ "އުނ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ނަ ަ‬

‫ގރޭސި ބަހުން ވާހަކަ ނުދައްކާށޭ‬

‫ގރޭސި ބަސް ނުކިޔަވާށެކޭ ނުވަތަ އިނ ި‬
‫ވސް މި ދަންނަވަނ އިނ ި‬
‫ގތަކަށް ެ‬
‫އ ޮ‬
‫އެ ް‬
‫އސް‬
‫ގއި އެންމެ ި‬
‫އ ނޫނެވެ‪ .‬މި ދަންވަނ ދިވެހިބަސް މުޅިން ދޫކޮށްލއޭ ހވާ ވަރަށް‪ ،‬ނުވަތަ ހުރިހާ ކަމެއް ަ‬
‫އެ ް‬
‫ގ‬
‫ގ ކުރިއެރުމަށް އެޅޭ ވަރަށްބޮޑު ހުރަހެކެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ގރޭސި ބަސް ބޭނުންކުރުމަކ ދިވެހިބަހު ެ‬
‫ގއި އިނ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ބަހެ ް‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އ އެންމެ އިސްކަމެއް ދިވެހބަހަށް ދޭންވ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގތެއް ަ‬
‫ގއްޔާއި ވަ ު‬
‫މއް ަ‬
‫ގއި ދިވެހިބަސް ބޭނުންކުރެވޭ ހުރިހާ ކަ ެ‬
‫ބަދަލު ަ‬

‫‪43‬‬
 ‫މވެ‪.‬‬
‫އފެއްދުންތައް މަދުވު ެ‬
‫ވ ު‬
‫ދިވެހިބަސް މަރުވެދާނެކަމަށް ވިސްނޭ އަނެއް ސަބަބަކ ދިވެހިބަހުން އުފައްދައިފައި ާ‬
‫ގނަ‬
‫ވ ކުދިން ބޭނުންކުރާނެ މާ ި‬
‫ގތުން ދިވެހި ކިޔަ ާ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ނަތޖާއެ ް‬
‫މވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ގ ފަންނުވެރިން މަދުވު ެ‬
‫ބަހު ެ‬
‫އ ނެތެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން އެ ކުދިންނަށް ޖެހެނ އެންމެ ފަސޭހައިން ލިބެން‬
‫ވަސލަތްތަކެއް ދިވެހިބަހަކުން އުފެއްދިފައެ ް‬
‫ގނަ މަޢުލޫމާތުތަކެއް‬
‫އ ބަހަކުން ވަރަށް ި‬
‫ގރޭސި ބަހަކ ެ‬
‫ގތުން އިނ ި‬
‫އ ޮ‬
‫އޗެއް ބޭނުންކުރާށެވެ‪ެ .‬‬
‫ގޅު އެ ް‬
‫ހުރި ރަނ ަ‬
‫އވެ‪ .‬ވމާ‬
‫އބަހަށް އެނބުރެވެނ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ެ‬
‫ގ ނުފޫޒު ެ‬
‫އވާ ބަހަކަށްވާތ އާއ އެ ބަހު ެ‬
‫ލިޔެވި އަ ދި ތަރުޖަމާކުރެވިފަ ި‬
‫ވއި‬
‫ގ ނުފޫޒުން ސަލާމަތްކޮށް‪ ،‬ބަސް ދިރު ަ‬
‫ގރޭސި ބަހު ެ‬
‫މއަދު މި ވަނ އިނ ި‬
‫ވހިބަސް ި‬
‫މިކަމުން ވެސް ހާމަވަނ ދި ެ‬
‫ގ އަހުލުވެރިންނަށް ފޯރުކޮށްދޭން ޖެހިފައިވާކަމެވެ‪.‬‬
‫ތަރައްޤކޮށް‪ ،‬އާ ވަސލަތްތަކެއް އެ ކުދިންނަށް ނުވަތަ ބަހު ެ‬

‫މދު ފަޚުރުވެރިވާ އަދބުން‬

‫މއްސަނދިކަން ނެތކ ނޫނެވެ‪ .‬ހިތްވަރު ހުރި‪ ،‬ދިވެހިބަހާ ެ‬
‫ގއި ު‬
‫ގއި ދިވެހިބަހު ަ‬
‫ޙަޤޤަތު ަ‬
‫ގރޭސި‬
‫އޅޭ އިނ ި‬
‫ގން" މި ު‬
‫ވ ެ‬
‫ބޑު ެ‬
‫އވެ؟ އަޅުގަނޑުމެން "ކަން ޮ‬
‫ގ ފަންނުވެރިން މަދއެވެ‪ .‬ދަންނަވަންތޯ ެ‬
‫ނުވަތަ ބަހު ެ‬
‫ގ‬
‫ގ އަހުލުވެރިން ެ‬
‫އބަހު ެ‬
‫ވސް ެ‬
‫ވހިބަސް ފަދައިން އެކަހެރިކޮށް އޮތް ބަހެކެވެ‪ .‬ނަމަ ެ‬
‫ގކުރިން ދި ެ‬
‫ބަހަކ ވެސް މ ެ‬
‫ގރޭސިބަސް މިވަނ‬
‫އކަތުން އިނ ި‬
‫މސަ ް‬
‫ގ ބުރަ ަ‬
‫އ އަދބުން ެ‬
‫ގނަ އިލްމުވެރިންނާ ި‬
‫އފެދުނު ި‬
‫އކި ދުވަސްވަރު ު‬
‫ތެރެއިން ެ‬
‫އބުރަތް ޙާޞިލްކޮށް އަޅުގަނޑުމެން‬
‫ގނެސްފައެވެ‪ .‬މިފަދަ ކަންކަމުން ި‬
‫ގ އިންޤިލާބެއް ެ‬
‫މުޅިދުނިޔެއަށް ތަޢާރަފްވެ ބަހު ެ‬
‫މ އެކިފޮތްފޮތް ދިވެހިބަހަށް ތަރުޖަމާކޮށް ބަހަށް‬
‫ގނަ އުފެއްދުންތައް އުފައްދައި މުހިއް ު‬
‫ވެސް ދިވެހިބަހުން ި‬
‫ވ ކުރިއަރައިދާނ އޭރުންނެވެ‪.‬‬
‫ގޅު ެ‬
‫ވހިބަސް ސިއްޙަތު ރަނ ަ‬
‫އވެ‪ .‬ދި ެ‬
‫ވއްޖެ ެ‬
‫އިސްކަންދޭން ެ‬

‫ވސް ހަމައެކަނި‬
‫ވކުދިންނެއް ނޫނެވެ‪ .‬ނުވަތަ ދިވެހިބަސް ތަރައްޤކުރެވޭނ ެ‬
‫ދިވެހިބަސް ބޭނުންކުރަނ ހަމައެކަނި ކިޔަ ާ‬
‫އ ތަރައްޤކުރެވޭނ މަތތަޢުލމު ޙާޞިލްކުރުމަށްފަހު‬
‫އ ދިވެހިބަސް ކުރިއަރުވަ ި‬
‫ގ ި‬
‫އެ ކުދިންނަކަށް ނޫނެވެ‪ .‬ޙަޤޤަތު ަ‬
‫ގތް ބަދަލުކޮށް ދިވެހިބަސް ދެކެ‬
‫ދިވެހިޤައުމަށް ޚިދުމަތްކުރަން ނުކުންނަ ޒުވާނުން ދިވެހިބަހާ މެދު ދެކޭ ޮ‬
‫މކަށް ޙާޞިލްކުރަންޖެހޭ‬
‫މއްލަ ބޭނު ަ‬
‫ގ އަ ި‬
‫ގއި މަތތަޢުލމަކ އެމހާ ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫އ މހުންނަށް ހވާ ޮ‬
‫ގންނެވެ‪ .‬ބައެ ް‬
‫ވ ެ‬
‫ލޯބި ެ‬
‫ގ ތަރައްޤ‬
‫މއް ެ‬
‫އ ޤައު ެ‬
‫އ ތިބޭ އިލްމުވެރިންނަކ ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ވސް ޤަބޫލުކުރަންޖެހޭ ޙަޤޤަތަކ ކޮންމެ ޤައުމެ ް‬
‫އޗެކެވެ‪ .‬ނަމަ ެ‬
‫އެ ް‬
‫އސްވާންވ މހުންނެވެ‪.‬‬
‫އ އެންމެ ި‬
‫ގ ި‬
‫އކަތްކުރުމު ަ‬
‫މސަ ް‬
‫އ ކުރިއެރުމަށް ަ‬
‫އާ ި‬

‫ވ‬
‫ގން ާ‬
‫ވރިން ހަމަ އެކަށ ެ‬
‫މ ެ‬
‫ގ މޮޅު ޢިލް ު‬
‫އ ސަރަޙައްދ ފެންވަރު ެ‬
‫ގއްޔާ ި‬
‫ގ ފެންވަރު ަ‬
‫ގއި ދުނިޔޭ ެ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫އރާއިން ބަހަށް‬
‫ގ ދާ ި‬
‫އ ެ‬
‫އ ބޭފުޅެ ް‬
‫އބަ ތިއްބެވި އެވެ‪ .‬މިއިން ކޮންމެ ބޭފުޅަަކ ވެސް ެ‬
‫ވަރަކަށް ވަރަކަށް ެ‬
‫ވ‬
‫އބެ ި‬
‫އ ތި ް‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އކު ދެންނެވޭނ އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ގ ބޭފުޅުންނެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ހިތާމައާ ެ‬
‫ޚިދުމަތްކުރެއްވޭނެ ފެންވަރު ެ‬
‫ގ‬
‫ވ ބޭފުޅުންނެއްނޫނެވެ‪ .‬އެކަމު ެ‬
‫ގ ާ‬
‫އ މެދު ފިކުރުހިން ަ‬
‫އ ާ‬
‫އ ެ‬
‫އވަ ި‬
‫ގނަ އިލްމުވެރިންނަކ ދިވެހިބަހާ މެދު ފިކުރުކުރަ ް‬
‫ި‬
‫އކާ‬
‫އއްޗިއްސާއި ވާހަކަދަ ް‬
‫ގ ކުރިމަތިން މިއޮތ ހާޔަށް ފެންނާށެވެ‪ .‬ދިވެހިބަހުން ކިޔާނެ ެ‬
‫ސާބިތު ހެކި އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫އލުން މި ދިވެހިބަހަށް‬
‫ވއެވެ‪ .‬ވމާ ވެދިޔަތަން ދޫކޮށްލައިފައި‪ަ ،‬‬
‫ވރަކަށް އިތުރެއްނު ެ‬
‫މހުން ހިތްހަމަޖައްސާލެވޭ ަ‬
‫ގކުން‬
‫ވ ރޮނ ަ‬
‫އސަވެފައި ާ‬
‫އ މހަކު ޚާ ް‬
‫އވެ‪ެ .‬‬
‫ވސް ކުރަންވ ެ‬
‫އކު ެ‬
‫ގހުރި ޚިދުމަތެއް ކޮންމެ ދިވެހި ދަރި ަ‬
‫އ ު‬
‫ކޮ ންމެވެސް ަ‬

‫‪44‬‬
 ‫އ‬
‫ވ ި‬
‫އ ފެށުމަކުން ދިވެހިބަސް ދިރު ަ‬
‫އލަ ވާޖިބެއް ކަމަށް ދެކެންވ އެވެ‪ .‬އަލުން ާ‬
‫ބަހަށް ޚިދުމަތްކުރުމަކ އަމި ް‬
‫އާލާކުރާން މަސައްކަތްފަށަންވއެވެ‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫ނ‬
‫ދިވެހި ބަހާއި ސޯދުބޭގެ ދަރގެ ކޫލުކަ ް‬
‫އސްތާޒް އަބްދުﷲ‬
‫ގ ު‬
‫ގން‪ ،‬ދިވެހި ބަހު ެ‬
‫އ ހުނަރުވެރިކަން ފެނި ެ‬
‫އ ެ‬
‫އއަކަށް އަޑު އަޅަން ހުއްޓަ ި‬
‫ގ ވޑި ޯ‬
‫"މިހާރު" ނޫހު ެ‬
‫އވެ‪ .‬އެކަމަކު‬
‫ގން ބޭނުންވެއްޖެ ެ‬
‫އއް ނަ ަ‬
‫ވއު ެ‬
‫ގ އިންޓަ ި‬
‫ގ ެ‬
‫ގދަރިފުޅު އަލ ރައުފަތު ސާދި ު‬
‫ގ ހަ ު‬
‫ގ (ސޯދުބޭ) ެ‬
‫ސާދި ު‬
‫ގބޫލު ނުކުރާ ކަމަށާއި އަދި މިއުޅެނ‬
‫ވ ކަމަށް ަ‬
‫މވާ ވަރަށް ހިދުމަތްތަކެއް ކުރެވިފައި ާ‬
‫ވއުއަކަށް ކުފޫ ހަ ަ‬
‫އިންޓަ ި‬
‫އ ދިވެހި‬
‫އޔަތުކަމާ ި‬
‫ގބިލި ް‬
‫ގ ާ‬
‫މވެސް އޭނާ ެ‬
‫އވެ‪ .‬ނަ ަ‬
‫ގއި" ކަމަށް މި ޒުވާނާ ބުނެފި ެ‬
‫ގ ދައުރު ަ‬
‫ގ ޅަ ފަތު ެ‬
‫"އަމިއްލަ މހާ ެ‬
‫ގއި އޮތް ލޯބި ހޯދާލަން މަސައްކަތް ނުކޮށް ދޫކޮށްލާ ވަރެއް ނޫނެވެ‪.‬‬
‫ބަހަށް ހިތު ަ‬

‫އވެ‪.‬‬
‫ގ ތެރެއަށް ވަދެފި ެ‬
‫އ ދިވެހި ބަހު ެ‬
‫ގ ި‬
‫މހާ ޒުވާން އުމުރު ަ‬
‫ވސް ި‬
‫ގ ރައުފަތު ެ‬
‫ބައްޕަ ފަދައިން‪ ،‬އުމުރުން ‪ 22‬އަހަރު ެ‬
‫ގމުންނެވެ‪.‬‬
‫ވޅު މަތިން ހިނ ަ‬
‫ގ ފިޔަ ަ‬
‫އ ތިން ބެއިންނާ ހިލާފަށް ރައުފަތު އަންނަނ ބައްޕަ ެ‬
‫އއްބަފާ އަނެ ް‬
‫އބަނޑު ެ‬
‫އެ ް‬

‫އކު‬
‫ގވެރިކަމާ ެ‬
‫އ ު‬
‫ގއި ޝަ ު‬
‫މ ަ‬
‫އކިއެކި ކަންކަ ު‬
‫ގ ެ‬
‫އކިފަންނު ެ‬
‫ގތަކަށް ރައުފަތު ސިފަ ކޮށްދެންޏާ ބުނެވޭނ‪ ،‬އެއ ެ‬
‫ކުރު ޮ‬
‫އވެ‪ .‬ހަމަ ދެ ވަނަ "ސޯދުބޭ" އެކޭވެ‪.‬‬
‫ގހުރި" ދަރިއެކޭ ެ‬
‫ޝާމިލްވާ "ވަރަށް އަ ު‬

‫ގއި އޭނާ އުފެއްދި‬

‫ގން "އަމަލ ދިވެހި" ނަމު ަ‬
‫ދިވެހި ބަހަށް އޮތް ލޯބި އެންމެ ބޮޑަށް ފާހަގަވ އެކަމަށް ހާއްސަކޮށް ެ‬
‫ޖަމިއްޔާއިންނެވެ‪.‬‬

‫ގވެރިކޮށް‬
‫ގނަ ބަޔަކަށް ޝައު ު‬
‫ވސް ި‬
‫ގ މިއޮންނަ ކަންކަން ވހާ ެ‬
‫ގފަތު ަ‬
‫އ ސަ ާ‬
‫" އެއ ދިވެހި ބަހާއި ތާރހާ ި‬
‫ގން އޮތް ކަންތައް‪،‬‬
‫ގނެ ެ‬
‫އއް‪ "،‬ވަރަށް ކުރިންސުރެ ހިތުނިޔަތް ަ‬
‫އޔާ ެ‬
‫ގ ހަދާފަ އޮތް ޖަމި ް‬
‫ގ ނިޔަތު ަ‬
‫ގނެސްދިނުމު ެ‬
‫ެ‬
‫އކަށް" ބަދަލު ކުރެވުނ މިދިޔަ އަހަރެވެ‪.‬‬
‫އޔާ ަ‬
‫ގރޫޕް ޖަމި ް‬
‫ގއި " ް‬
‫ގ އެހ ަ‬
‫އެންމެފަހުން ރައްޓެހިންތަކެއް ެ‬

‫ގ‬
‫ގ ޒަރިއްޔާއިން "އަމަލ ދިވެހި" ޖަމިއްޔާ ެ‬
‫އ ވޑިއޯ ެ‬
‫ގފައި ހުންނަ ކަންތައްތަ ް‬
‫އ ހިނ ާ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ގތުން ތާރހު ެ‬
‫އެ ޮ‬
‫ވއިރު‪ ،‬އިތުރު‬
‫އއިސްފައި ާ‬
‫އ އަހަރެމެންނާ ހަމައަށް ަ‬
‫އ ވޑި ޯ‬
‫އ ް‬
‫ގ ެ‬
‫އ ެ‬
‫މސައްކަތް ކުރެއެވެ‪ޭ .‬‬
‫ގނެސްދިނުމަށް ަ‬
‫ފަރާތުން ެ‬
‫ވސް އަންނަނ ކުރަމުންނެވެ‪.‬‬
‫މަސައްކަތަށް ެ‬

‫އ‬
‫އޗެ ް‬
‫ވހި ބަހަކ ފޫހި އެ ް‬
‫ގ ފަރާތުން ރައުފަތަށް ދަސްވ ދި ެ‬
‫އ ދިމާވި މުދައްރިސުން ެ‬
‫އއި މާހައުލާ ި‬
‫އުޅެބޮޑުވަމުން ަ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އކަތް ވެސް ކުރަމުން އެބަ އާދެ ެ‬
‫މސަ ް‬
‫ގނަ ަ‬
‫އކަން ސާބިތު ކޮށްދިނުމަށް މިއަދު އޭނާ ނުހަނު ި‬
‫ނޫންކަ މެވެ‪ެ .‬‬

‫‪46‬‬
‫އއްޗަކަށްވެފަ ދޯ މި އޮންނަނ‪ ،‬ދިވެހި ޓޗަރުން ފޫއްސޭ‪ ،‬ދިވެހި ބަސް‬
‫މ ވަރަށް ފޫހި ެ‬
‫އސޭ ބުނ ަ‬
‫ވސް ދިވެ ް‬
‫އބަދު ެ‬
‫" ަ‬
‫ގބޫލު‬
‫އޅުގަނޑަށް އޭތި ަ‬
‫އސްލު ަ‬
‫މ ކިޔަނ‪ .‬އެކަމަކު ަ‬
‫ވސް ި‬
‫އއްޗެކޭ އެހެން އަބަދު ެ‬
‫ގން ދާނެ ެ‬
‫ފޫއްސޭ‪ ،‬މި ނެތި ެ‬
‫ކުރަން އުނދަގޫ‪".‬‬

‫އވާ‬
‫މސައްކަތެއް ނުކުރަ ް‬
‫ވކި ަ‬
‫އ ކިޔައި‪ ،‬ބަހަށް ބާރުއެޅުމަށް ބައްޕަ ަ‬
‫ގ ދަރިފުޅަށް" ވތ ޭ‬
‫ވސް "ސޯދުބޭ ެ‬
‫ދުވަހަކު ެ‬
‫ގމަށް އެ‬
‫އސްނެ ު‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރެއަށް ނެރެދިނ މަންމަ ެ‬
‫ވއިދ ބަހު ެ‬
‫އކަމަކު މިކަމަށް ހިތްޖައްސު ަ‬
‫ކަމަށް ރައުފަތު ބުންޏެވެ‪ެ .‬‬
‫ދެމހުން ދިން ތަރުބިއްޔަތެވެ‪.‬‬

‫އރު ވަކިންބޮޑަށް ދަރިންއެކަމާ‬

‫ގ ދަރިވަރުން ބަހާ ހެދި އެހާވަރަށް އުޅޭ ި‬
‫އކަތް ފެނަށްދިޔަ ނުދ‪ ،‬ބައްޕަ ެ‬
‫މސަ ް‬
‫ގ ަ‬
‫ބައްޕަ ެ‬
‫ވސްނައިދފައެވެ‪.‬‬
‫އރު މަންމަ އޮތ ި‬
‫ވސް ޭ‬
‫އުޅެން ވާނެ ކަމަށް ެ‬

‫އވޭ"‬
‫ގ އިހްތިޔާރު ޮ‬
‫ގ ހަތަރު ޝޯ ކޭސް ފުރާ ފޮތް ހުންނާނެ‪ .‬އެތަނުން ބޭނުން ފޮތެއް ކިޔުމު ެ‬
‫ގ ަ‬
‫" ޭ‬

‫އ‬
‫ލ ހުޅުވި ެ‬
‫ގ ދުނިޔެއަށް ޯ‬
‫އޔަތެކެވެ‪ .‬ފޮތްތަކު ެ‬
‫އފަތަށް ލިބުނ ލާމަސލު ތަރުބި ް‬
‫ވސް ރަ ު‬
‫ގތެރޭން ެ‬
‫ކުޑައިރު ޭ‬
‫ގތަށް ފޮތް ކިޔުމަށް ބާރު އަޅާ‬
‫ގޅޭ ޮ‬
‫ބޑުވަމުން އައ ކޮންމެ ދުވަހަކު ވަކި ވަރަކަށް އުމުރު ފުރާ އާ ު‬
‫ގއި ޮ‬
‫ބަގޗާ ަ‬
‫ގ ތެރެއިންނެވެ‪.‬‬
‫ނިޒާމެއް ެ‬

‫އޝަން‪ .‬އެހެންވެ‪ ،‬އެތަނަށް‬

‫ގނެ ޓި ު‬
‫ގ ބޭބެ ނަ ާ‬
‫ގ ަ‬
‫ގ ޭ‬
‫މން ެ‬
‫"އަޅުގަނޑު ކުޑައިރު އަންވަރު ސާރ ކައިރިން އަޅުގަނޑު ެ‬
‫ގވެރިކަމުން‬
‫ވއިދޭލެއް ޝައު ު‬
‫ވސް ވަރަށް އުފާވި‪ .‬ކިޔަ ަ‬
‫ގ އެތާ ބައިންދާތ ެ‬
‫އގަޑ ަ‬
‫އން‪ެ .‬‬
‫ގނަ ި‬
‫ގސް އިންނަން ވަރަށް ި‬
‫ޮ‬
‫އ ކޮށްލަމުން ރައުފަތު ބުނ މިހެންނެވެ‪.‬‬
‫އ ާ‬
‫ގ ހަނދާނެ ް‬
‫ބޑަށް ހިތްޖެހުނ‪ "،‬އުމުރުން އަށް އަހަރު ެ‬
‫ޮ‬

‫އވި ލިޔުންތައް ޓައިޕް‬

‫ގތުން ކޮލަމްތަކަށް ބައްޕަ ލިޔު ް‬
‫ގ ޮ‬
‫ވސް ބައްޕައަށް އެހތެރިވެދިނުމު ެ‬
‫ރައުފަތު ވަނ ކުޑައިރު ެ‬
‫ގ ލޭއައުޓް‬
‫އވުންތަކު ެ‬
‫އ ލިޔު ް‬
‫އ ް‬
‫އވި ބަ ެ‬
‫ގން އަންނަނ ކުރިން ބައްޕަ ލިޔު ް‬
‫ގޅި ެ‬
‫ވސް ބޭބެމެންނާ ު‬
‫ކޮށްދފައެވެ‪ .‬މިހާރު ެ‬
‫ގ މަސައްކަތް ކުރަމުންނެވެ‪.‬‬
‫ހެދުމާއި ޗާޕް ކުރުމު ެ‬

‫އވެ‪.‬‬
‫ވސް ލިޔެ ެ‬
‫ގ ހުނަރެކެވެ‪ .‬މަދުމަދުން މަޒުމޫނާއި ވާހަކަ އަދި ސްކްރިޕްޓް ެ‬
‫ވސް ރައުފަތު ެ‬
‫ލިޔުންތެރިކަމަކ ެ‬
‫އއިކޮށްފައި އެބަ އޮތެވެ‪ .‬އެކަމަކު ލިޔުމަށްވުރެ‬
‫ގ ދެ މަޒުމޫނެއް ޝާ ި‬
‫އ ވެސް ރައުފަތު ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގ ދެ އަދަދެ ް‬
‫"ފަތްތޫރަ" ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގން މހުންނަށް މައުލޫމާތު ދޭން ރައުފަތަށް މާ ފަސޭހައ ެ‬
‫ގ ހުނަރު ބޭނުންކޮށް ެ‬
‫އކުންތެރިކަމު ެ‬
‫ބޑަށް ވާހަކަދެ ް‬
‫ޮ‬
‫ގއްލުނކ ނޫނެވެ‪.‬‬
‫ލިޔުންތެރިކަމުން ެ‬

‫‪47‬‬
 ‫ގން‪ ،‬ވާހަކަ ދެއްކުންތެރިކަމަށް‬
‫އވެރިވެ ެ‬
‫ގ ބަ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގ ކޯހެ ް‬
‫އކުމު ެ‬
‫ވ ވާހަކަ ދެ ް‬
‫އ ކަށިމާ ޝާކިރު ބޭއް ި‬
‫އޕަ އާ ި‬
‫ގ ބަ ް‬
‫ގ ަ‬
‫" ޭ‬
‫ގން ދިޔައ‪"،‬‬
‫ލ ހުޅުވި ެ‬
‫ގ ތެރޭން މުޅިން އާ ދިމާލަކަށް ޯ‬
‫ވަދެވުނ‪ .‬ދެން ވާހަކަދެއްކުން ތެރިކަމަށް މައުލޫމާތު ހޯދުމު ެ‬
‫ރައުފަތު ކިޔައިދިނެވެ‪.‬‬

‫މސައްކަތް ކުރަން‪ .‬އެކަމަކު‬

‫ތ ވަރަށް ަ‬
‫ވސް އެރޭ ޯ‬
‫ގ މުބާރަތްތަކަށް ެ‬
‫ގ އުޅުނުއިރު ވާހަކަ ދެއްކުމު ެ‬
‫"ސްކޫލް ަ‬
‫ގންދާތ ކޯޗުންނަށް ކަމަކު ނުދޭ‪ .‬ނަމަކަށް ޓމަށް އަރުވާފަ ހުރި‬
‫އސްލޫބަށް އޭތި ެ‬
‫އަޅުގަނޑު އަމިއްލަ ު‬
‫އޅޭ ކުދިންނަށް އެހތެރިވެދެން އޭރު ވެސް"‬
‫ގ ު‬
‫އކަމު ަ‬
‫ދުވަސްކޮޅަކަށް‪ .‬އެހެންވެ‪ ،‬ފަހުން ނުއެއްދަން‪ .‬އެކަމަކު ެ‬

‫ގއި ދާން ފެށ‬

‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫އޕަ ެ‬
‫ގއިދިނުމަށް ބަ ް‬
‫އ ނަ ަ‬
‫އވޭ ކްލާސްތަ ް‬
‫ގއިނުދެ ް‬
‫ސްކޫލް ދައުރު ނިންމާލިފަހުން ބައްޕައަށް ނަ ަ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ތ ބަލަ ެ‬
‫ގ ނަމޫނާ ދެއްކޭ ޯ‬
‫އޕަ ެ‬
‫ވސް ބަ ް‬
‫ގއި ެ‬
‫މއަދު ރައުފަތަކ ބައްޕަ ފަދަ މުދައްރިސެކެވެ‪ .‬މިކަމު ަ‬
‫ރައުފަތެވެ‪ި .‬‬

‫ގފަ ތިބި‬
‫އކަމަކު ނޭނ ި‬
‫ވއިދިނުމަކ)‪ެ .‬‬
‫އ ނޫން (ކިޔަ ަ‬
‫އ އޮތް ކަމެ ް‬
‫ގވެރިކަމެ ް‬
‫"އޭރު އަނެއްހެން މާކަ ބޮޑު ޝައު ު‬
‫ގ‬
‫ގޅު ކަމެއްހޭ އިނ ޭ‬
‫ވ އުފާ ފެނިފަ ހިތަށް އެރި މ ކިހާ ރަނ ަ‬
‫އއްޗެހި އެނގުނމަ އެކުދިން އެ ާ‬
‫ކުދިންތަކަކަށް ެ‬
‫އ ޓިއުޝަން‬
‫ގމުން އަ ި‬
‫ގ ކުދިންނަށް ހިން ަ‬
‫އ ެ‬
‫އ ް‬
‫ގރޭޑް ހަ ެ‬
‫އ ް‬
‫ގ ި‬
‫ގ ަ‬
‫އ ކިޔައިދިނުން‪ "،‬އެހިސާބުން ދެން ހަވާލުވ ޭ‬
‫އޗެ ް‬
‫އެ ް‬
‫ކްލާހާއެވެ‪.‬‬

‫މ ހަވާލުވެ‪،‬‬
‫ގ ރައސް ކަ ާ‬
‫ގ ދިވެހި ކްލަބް ެ‬
‫ވސްކޮޅު‪ ،‬ވިލާ އިންޓަނޭޝަނަލް ހައިސްކޫލް ެ‬
‫ގފަހުން އޭލެވެލް ހެދި ދު ަ‬
‫އޭ ެ‬
‫އޅެނ‬
‫ގން މި ު‬
‫މހާރު ނިކުމެ ެ‬
‫ގ ތަޖުރިބާއިން ި‬
‫އ ދުވަސްވަރު ެ‬
‫ގއި ވެސް އުޅުނެވެ‪ެ .‬‬
‫ގ ތަފާތު ހަރަކާތްތައް ރޭވުމު ަ‬
‫ބަހު ެ‬
‫ބިލަބޮން އިންޓަނޭޝަނަލް‬

‫އ‬
‫ގންނަ ި‬
‫ގވެރިކަމާއެކު އުނ ަ‬
‫އ ު‬
‫އ އެހެން ބަޔަކަށް ޝަ ު‬
‫އޗެ ް‬
‫ގނުނު އެ ް‬
‫ގމަށެވެ‪ .‬އުނ ެ‬
‫ގ މަ ާ‬
‫ގ ދިވެހި ޓޗަރު ެ‬
‫ހައިސްކޫލް ެ‬
‫އ އަންނަނ ދެވަނަ އަހަރެވެ‪.‬‬
‫ގނަމުން ެ‬
‫ގއި ު‬
‫ދިނުމު ަ‬

‫އ‬
‫ގ ި‬
‫އހަރެމެން ވަރަށް ފަހަތު ަ‬
‫އ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގވެރިކޮށްދިނުމު ަ‬
‫އ ު‬
‫ގ ތެރެއިން ބަހަށް ދަރިވަރުން ޝަ ު‬
‫މ ެ‬
‫ރައުފަތު ބުނ‪ ،‬ކިޔަވައިދިނު ު‬
‫ގމުން އަންނަ ކަމަށް‬
‫ވސް އެނ ެ‬
‫ގ ތަޖުރިބާއިން‪ ،‬ދަރިވަރުން ދިވެހި ބަހާ "ދުރު" ސަބަބު ެ‬
‫އުޅޭ ކަމަށެވެ‪ .‬ޓޗަރެއް ެ‬
‫ބުންޏެވެ‪.‬‬

‫ގތަށް‬
‫ގޅޭ ޮ‬
‫ގ ކުދިންނާ ު‬
‫އބަސް‪ ،‬މި ޒަމާނު ެ‬
‫ވއިދޭން މޮޅެތި މުދައްރިސުން ތި ް‬
‫ވއްސަށް ފަރިތަ‪ ،‬ދިވެހި ކިޔަ ަ‬
‫" ދި ެ‬
‫އއްވަރަށް ބަސް ކިޔަވައިދިނުން ވެސް ތަރައްގވާން‬
‫ވ ތަން އަދި މި ފެންނަނ‪ .‬ޒަމާނާ ެ‬
‫ގންދެ ޭ‬
‫އެކަން ކުރިއަށް ނު ެ‬

‫‪48‬‬
 ‫ގޔާނުވާތ ތާ‪ "،‬މިހާރަށް ވުރެ‬
‫ވސް އެހާ ަ‬
‫ވއިދޭ މުދައްރިސަކު ެ‬
‫ގޔާނުވާނ އެ ކިޔަ ަ‬
‫ޖެހޭނެ‪ .‬ކުދިން ބަހަށް ަ‬
‫ގ ނިޒާމު ބަހައްޓަން ޖެހޭ ކަމަށް ބުންޏެވެ‪.‬‬
‫މ ެ‬
‫ގވެރިކޮށް ކިޔަވައިދިނު ު‬
‫ޝައު ު‬

‫އރިސުންނާއި އަދބުންނާ ބައްދަލުވެ ހިޔާލު ބަދަލު ކޮށްލެވުމަކ ރައުފަތަށް ލިބޭ‬

‫ގ އެކިއެކި މުދަ ް‬
‫ދިވެހި ބަހު ެ‬
‫އ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ބައްދަލުވުންތަކު ަ‬
‫ގއި އެ ކޮމިޓ ެ‬
‫އ ަ‬
‫އސިއްޔަތުން ދެ އަހަރެ ް‬
‫ގ ހަ ި‬
‫ގ ސެކްޓްރ ެ‬
‫އުފަލެކެވެ‪ .‬ބަސް ކޮމެޓ ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގ ެ‬
‫މއެކު ަ‬
‫އ ލިބުނު ވާހަކަ ރައުފަތު ކިޔައިދިނ ޝުކުރުވެރިކަ ާ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫އވެރިވާން އެހާ ޅަ އުމުރެ ް‬
‫ބަ ި‬

‫ގ‬
‫ގ ދަށުން ބޯދާ (ކުރގެ) ބަސްފޮތުން ފަހު ެ‬
‫ގވުމު ެ‬
‫އސްނެން ެ‬
‫ގ ި‬
‫އވާ ނަސމާ މުހައްމަދު ކަލޭފާނު ެ‬
‫ތާރހު ދިރާސާކުރަ ް‬
‫ގ‬
‫އވެ‪ .‬ބައްޕަ ފަދައިން ބަހު ެ‬
‫ގތް އެކުވެރިޔާ ސާމ ެ‬
‫ގ ާ‬
‫އ އޭނާ ެ‬
‫އިސްދާރު ޖަމްއުކޮށް ޓައިޕްކޮށްފައިވަނ ރައުފާތާ ި‬
‫މސައްކަތް ކުރާކަން ހާމަވަނ މިކަމުންނެވެ‪.‬‬
‫ވސް ނުހަނު ަ‬
‫ހިދުމަތްތެރިއަކަށް ވާން ރައުފަތު ެ‬

‫ގން އެހެން މހުންނަށް‬

‫އސަނދިކޮށް ެ‬
‫އތުރަށް މައުލޫމާތު މު ް‬
‫އ ި‬
‫ގ ތެރެއަށް ފނަ ި‬
‫އސްކަން ދެނ ތާރހު ެ‬
‫ބޑަށް ި‬
‫މިހާރު ޮ‬
‫އލޫމާތު ބުނެދިނުމަށެވެ‪.‬‬
‫މ ު‬
‫ގތަކަށް އެ ަ‬
‫ގވެރި ޮ‬
‫ޝައު ު‬

‫އވާ‬
‫ގރާމަށް އަޑު އަޅައިދފަ ި‬
‫ގންދިޔަ "ސައިންސް ދަސްކުރަމާ" ޕްރޮ ް‬
‫ގ އަޑުން ކުރިން ކުރިއަށް ެ‬
‫ދިވެހި ރާއްޖޭ ެ‬
‫ގ ތައުރފު ލިބުނެވެ‪.‬‬
‫އ ެ‬
‫ގނަބައެ ް‬
‫ވސް ި‬
‫އއަށް ެ‬
‫އޅައިދިން ވޑި ޯ‬
‫އޑު ަ‬
‫ރައުފަތު "މިހާރު" ނޫހަށް ަ‬

‫‪49‬‬
 ‫ީމ‬
‫ތައލު‬

‫‪50‬‬
 ‫ގއި ފަށާތަޢުލމު‬
‫ގ އިސްކޫލުތަކު ަ‬
‫ވހިރާއްޖޭ ެ‬
‫ދި ެ‬
‫ވހިބަހުން‬
‫ނ ބޮޑަށް ރަނގަޅ ދި ެ‬
‫ނއިދޭ ް‬
‫ގން ަ‬
‫އުނ ަ‬
‫ވ؟‬
‫ނ ހެއްޔެ ެ‬
‫ނވަތަ ބޭރު ބަހަކު ް‬
‫ވ؟ ު‬
‫ހެއްޔެ ެ‬

‫ގ ބަހެވެ‪”.‬‬
‫ގ ހިތު ެ‬
‫އހުލުވެރިން ެ‬
‫ގ ަ‬
‫މއް ެ‬
‫އ ޤައު ެ‬
‫ގފަތް ރަމުޒުކޮށްދޭ‪ެ ،‬‬
‫އ ސަ ާ‬
‫ގ ރޫހާ ި‬
‫އ ެ‬
‫ގ މާދަރބަހަކ އެ ޤައުމެ ް‬
‫އ ެ‬
‫“ ޤައުމެ ް‬
‫ގ‬
‫އ ޝަރަފެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖޭ ެ‬
‫އވާ ޤަދަރާ ި‬
‫އވާފަ ި‬
‫މިއ ބަހަވ ޢިލްމުވެރިން މާދަރބަހަށް ދެ ް‬
‫އވަނ ބޭރު ބަސްބަހަށެވެ‪.‬‬
‫މއް ދފަ ި‬
‫އސްކަ ެ‬
‫ބޑު ި‬
‫ވރެ ޮ‬
‫ގންނައިދޭއިރު‪ ،‬މާދަރބަހަށް ު‬
‫ގއި އިލްމު އުނ ަ‬
‫އިސްކޫލުތަކު ަ‬
‫ވސްވެ‪،‬‬
‫ގ ފުރުސަތު ތަނަ ަ‬
‫ގ ސަބަބުން މަތތައުލމު ެ‬
‫އ ެ‬
‫މައިގަނޑު ސަބަބަކ އެ ބަސްބަހަށް ދަރިވަރުން މޮޅުކުރުމެވެ‪ޭ .‬‬
‫ގ ދިރާސާތަކުން‬
‫ގ މާހިރުން ެ‬
‫ވސް ބަހު ެ‬
‫ގބޫލުކުރެވޭތއެވެ‪ .‬އެހެންނަމަ ެ‬
‫ގ ވަޒފާތައް ލިބޭނެކަމަށް ަ‬
‫މސާރަތަކު ެ‬
‫ބޑެތި ު‬
‫ޮ‬
‫ގއި މާދަރބަހުން‬
‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫ވއިދިނުމު ެ‬
‫ގނޭ ދަރިވަރުންނަށް ބޭރު ބަސްބަހުން ކިޔަ ަ‬
‫ގއި‪ ،‬ފަށާތައުލމު އުނ ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ހާމަވާ ޮ‬
‫މކެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬
‫ގތަކުން މަންފާކުރާނެ ކަ ެ‬
‫ގށް އެތައް ޮ‬
‫މ ަ‬
‫ގ ކުރި ަ‬
‫މ ެ‬
‫ގއު ު‬
‫ވއިދިނުމަކ‪ ،‬ދަރިވަރުންނަށާއި ަ‬
‫ކިޔަ ަ‬
‫ގޅުވާނ‪ ،‬ބޭރު ބަސްބަހަށްވުރެ‪،‬‬
‫ގންނައިދޭން ބޮޑަށް ރަނ ަ‬
‫އ ފަށާތަޢުލމު އުނ ަ‬
‫ގ ި‬
‫އސްކޫލުތަކު ަ‬
‫ގ ި‬
‫ދިވެހިރާއްޖޭ ެ‬
‫އކެއްނެތެވެ‪.‬‬
‫ދިވެހިބަހުން ކަމާމެދަކު ޝަ ް‬

‫ވއިދޭ ނަމަ‪،‬‬
‫ގއި‪ ،‬މާދަރ ބަހުން ކިޔަ ަ‬
‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫އދިނުމު ެ‬
‫ވ ި‬
‫ގނޭ ދަރިވަރުންނަށް ބޭރު ބަހަކުން ކިޔަ ަ‬
‫ފަށާތައުލމު އުނ ެ‬
‫އ ކުދިން‬
‫އވެ‪ .‬ސަބަބަކ ެ‬
‫ވރަށް ބޮޑަށް ފަސޭހަވާނެ ެ‬
‫ގއަށް ހަވާލުކުރާ މަސައްކަތް ނިންމަން ދަރިވަރުންނަށް ަ‬
‫ެ‬
‫ވ ހުރިހައި‬
‫އ ވެފައި‪ ،‬އެ ކުދިން ކިޔަ ާ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ވހިބަސްކަ ު‬
‫އކައި‪ ،‬ލިޔެކިޔައި ހަދާ ބަހަކ ދި ެ‬
‫ފަރިތަކަމާ އެކު ވާހަކަދަ ް‬
‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ކޮންމެ ފިލާވަޅެ ް‬
‫ގ ފޮތްތައް ވެސް ލިޔެފައި ހުންނާނ ދިވެހިބަހުންކަމަށް ވާތ ެ‬
‫އ ެ‬
‫މާއްދާއެ ް‬
‫އ‬
‫ވޅެ ް‬
‫ވނެއެވެ‪ .‬ހިސާބު ފިލާ ަ‬
‫ގޅަށް ސާފު ާ‬
‫ގތް ވަރަށް ރަނ ަ‬
‫އ ފިލާވަޅެއް ހަދަންވ ޮ‬
‫އކު‪ެ ،‬‬
‫ވސް ކިޔައިލުމާ ެ‬
‫އިރުޝާދު ެ‬
‫އހެންނަމަވެސް ބޭރު‬
‫މއް ނެތި ނިންމާލެވޭނެއެވެ‪ެ .‬‬
‫އ ކަމަށްވިޔަސް‪ ،‬ދަތިކަ ެ‬
‫ކަމަށްވިޔަސް‪ ،‬ސައިންސް ފިލާވަޅެ ް‬
‫އ‬
‫އވެ‪ެ .‬‬
‫އ ދަރިވަރުންނަށް ކުރިމަތިވެ ެ‬
‫ގނަ ހުރަސްތަ ް‬
‫އ ވަރަށް ި‬
‫ގ ި‬
‫އ ނިންމުމު ަ‬
‫ވއިދޭ ނަމަ‪ ،‬ފިލާވަޅުތަ ް‬
‫ބަހަކުން ކިޔަ ަ‬
‫ގ އިރުޝާދުތައް ބޭރު‬
‫ގތު ެ‬
‫އ ހަދަންވ ޮ‬
‫ކުދިން ބޭނުންކުރާ ފޮތްތަކާއި ހަދަންޖެހޭ ފިލާވަޅުތަކާއި އެ ފިލާވަޅުތަ ް‬
‫މ ބޮޑަށް އަހުލުވެރިވެފައި ތިބޭ ކުދިންނަށް‬
‫ގނަ ކުދިންނަކ‪ ،‬ބޭރު ބަހަކަށް ާ‬
‫ގ ި‬
‫ބަސްބަހުން ހުންނާތއެވެ‪ .‬ފަށާއުމުރު ެ‬
‫ގއި ހުރަސްތައް‬
‫އ ނިންމުމު ަ‬
‫ވޅުތަ ް‬
‫އށް ދޭހަނުވެ‪ ،‬ފިލާ ަ‬
‫ގތް އެންމެ ފުރިހަމަ ަ‬
‫އ ހަދަންވ ޮ‬
‫ނުވާތ‪ ،‬އެ ފަދަ ފިލާވަޅުތަ ް‬
‫ވރުންނަށް ބޭރު ބަހަކުން‬
‫ގނޭ ދަރި ަ‬
‫ގ ފަށާތައުލމު އުނ ެ‬
‫އސްކޫލުތަކު ެ‬
‫ގ ި‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ދިވެހިރާއްޖޭ ެ‬
‫ކުރިމަތިވެ ެ‬
‫ގއި‪ ،‬ދަރިވަރުންނަށް‬
‫ވ މަސައްކަތް ނިންމުމު ަ‬
‫ގއަށް ހަވާލުކުރެ ޭ‬
‫ވއިދިނުމަށްވުރެ‪ ،‬ދިވެހިބަހުން ކިޔަވައިދޭ ނަމަ‪ެ ،‬‬
‫ކިޔަ ަ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އ ލިބޭނެ ެ‬
‫މ ް‬
‫ބޑު ލުއިފަސޭހަކަ ެ‬
‫ވަރަށް ޮ‬

‫‪51‬‬
 ‫އ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ގތާއި ކިޔެވު ު‬
‫ވ ޮ‬
‫އ ދަރިވަރުންނަށް ކިޔަވައިދެ ޭ‬
‫ގއި ދަރިވަރުން ހޯދާ ނަތޖާ ބިނާވާނ‪ެ ،‬‬
‫އިމްތިޙާނުތަކު ަ‬
‫ގއި މާދަރ ބަހުން‬
‫ގ އުމުރު ަ‬
‫އޗަށެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ފަށާތައުލމު ެ‬
‫ގ މަ ް‬
‫ގތެއް ެ‬
‫އޓޭ ޮ‬
‫އ ބެހެ ް‬
‫ގ އަމަލުތަ ް‬
‫ދަރިވަރުން ެ‬
‫ގޅުވާނެކަން ކަށަވަރެވެ‪ .‬ދިރާސާތަކުން‬
‫އ ދަރިވަރުން ހޯދާ ނަތޖާ ރަނ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ވއިދޭ ނަމަ‪ ،‬އިމްތިހާނުތަކު ަ‬
‫ކިޔަ ަ‬
‫ވއިދޭ ނަމަ‪ ،‬ދެ ވަނަ ބަހެއް ދަސްކުރަން ފަސޭހަވެ‪،‬‬
‫ގ ދަރިވަރުންނަށް މާދަރބަހުން ކިޔަ ަ‬
‫އ ފަށާތައުލމު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ދައްކާ ޮ‬
‫އވާ މުދައްރިސުން‬
‫ވއިދެ ް‬
‫ގރޭސިބަހުން ކިޔަ ަ‬
‫ގއި އިނ ި‬
‫އވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖޭ ަ‬
‫ވސް ދަރިވަރުން މޮޅުވާނެ ެ‬
‫އެހެން މާއްދާތަކަށް ެ‬
‫ގ ދަރިވަރުންނަށް‬
‫ގއި‪ 53% ،‬މުދައްރިސުން ވިދާޅުވެފައި ވަނ‪ ،‬ފަށާއުމުރު ެ‬
‫އއް ަ‬
‫ވ ދިރާސާ ެ‬
‫އ ާ‬
‫ގން ކޮށްފަ ި‬
‫ހިމަނައި ެ‬
‫ޔ ބަދަލެއް‬
‫އ އޮޅުންފިލުވައިދޭން ފަސޭހަވެފައި‪ ،‬ނަތޖާއަށް ހެ ޮ‬
‫ވއިދޭ ނަމަ‪ ،‬ފިލާވަޅުތަ ް‬
‫ދިވެހިބަހުން ކިޔަ ަ‬
‫ގ ދަރިވަރުންނަށް ބޭރުބަސް ބަހުން‬
‫އ ފަށާތައުލމު ެ‬
‫ގ ި‬
‫އސްކޫލުތަކު ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގނެވޭނެކަމަށެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖޭ ެ‬
‫ެ‬
‫އ ކުދންނަށް އެންމެ ފުރިހަމަ ނަތޖާ ނުނެރެވޭކަން ދިރާސަތަކުން އަންނަނ ފެންނަމުންނެވެ‪.‬‬
‫ވއިދިނުމުން‪ެ ،‬‬
‫ކިޔަ ަ‬
‫އސްސ އިމްތިޙާނު ހެދި ދިވެހި‬
‫އއިޖ ެ‬
‫ގއި‪ 2011 ،‬ވަނަ އަހަރު ަ‬
‫ގތު ަ‬
‫ވ ދިރާސާއަކުން ދައްކާ ޮ‬
‫އ ާ‬
‫ޔުނެސްކޯއިން ކޮށްފަ ި‬
‫އ‬
‫ގރޭސި މާއްދާއިން ފާސްވެފަ ި‬
‫އވަނ‪ 50% ،‬ދަރިވަރުންނެވެ‪ .‬އިނ ި‬
‫އދާއިން ފާސްވެފަ ި‬
‫ގ ތެރެއިން ‪ 5‬މާ ް‬
‫ދަރިވަރުން ެ‬
‫ގރޭސިބަހުން ކިޔަވައިދިން‬
‫އ އިނ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގ މަރުހަލާ ަ‬
‫މ ެ‬
‫ވަނ‪ ،‬އެންމެ ‪ 20%‬ދަރިވަރުންނެވެ‪ .‬މިއ ފަށާ ތައުލ ު‬
‫އ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫އ ބޭރު ބަސްބަހުން ކިޔަވައިދިނުމު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ މަރުޙަލާ ަ‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ފަށާތައުލމު ެ‬
‫ގ ނަތޖާ ެ‬
‫ދަރިވަރުން ެ‬
‫ގޅުވާނެކަމ ކަށަވަރު ކަމެކެވެ‪.‬‬
‫ގ ނަތޖާ ރަނ ަ‬
‫ވއިދފި ނަމަ‪ ،‬ދަރިވަރުން ެ‬
‫ދިވެހިބަހުން ކިޔަ ަ‬

‫ގޅުވާނެ‬
‫ގ ފެންވަރު ވެސް ރަނ ަ‬
‫ގ ދިވެހިބަހު ެ‬
‫ވއިދިނުމަކ ކިޔަވާކުދިން ެ‬
‫ގއި ދިވެހިބަހުން ކި ޔަ ަ‬
‫ގ މަރުހަލާ ަ‬
‫ފަށާތައުލމު ެ‬
‫ގ‬
‫މށްވެފައި‪ ،‬ކިޔެވުމު ެ‬
‫ގ އެޅޭ ބަހަކ ދިވެހިބަސް ކަ ަ‬
‫ގ ފުރަތަމަ ބިން ާ‬
‫ގ ތައުލމު ެ‬
‫އ ކުދިން ެ‬
‫ކަމެކެވެ‪ .‬ސަބަބަކ ެ‬
‫ވސް އަދި‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ަ‬
‫އވެ‪ޭ .‬‬
‫އ ކަމަށްވާތ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އ ެ‬
‫ގ މާހައުލެ ް‬
‫އ ކުދިން ހޭދަކުރާނ ދިވެހިބަހު ެ‬
‫ވސް ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގތެ ް‬
‫ވ ު‬
‫ހުރިހައި ަ‬
‫ގ‬
‫އސްކޫލު ެ‬
‫އ ި‬
‫ގތް ބަހަކަށްވާނ ދިވެހިބަހެވެ‪ .‬ލިޔެކިޔައި ހެދުމާ ި‬
‫ގ އެންމެ ާ‬
‫ވސް އެ ކުދިމްނ ެ‬
‫ގއި ެ‬
‫އިސްކޫލު މާހައުމު ަ‬
‫ވސް ދިވެހިބަސް ނޫން ބަހަކާ ދިމާއަށް އަތްދިއްކޮށްލާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ‪ .‬ނަތޖާއަކަށްވާނ‬
‫ގއި ެ‬
‫އ ނިންމުމު ަ‬
‫ފިލާވަޅުތަ ް‬
‫އ‬
‫އވާ ކުދިންތަކަށް ެ‬
‫ވއިދުތަކަށް ލޯ ހުޅުވިފަ ި‬
‫ގ ާ‬
‫ގ ހަމަތަކާއި ަ‬
‫އސަނދި‪ ،‬އިބާރާތްކުރާން ފަރިތަ‪ ،‬ބަހު ެ‬
‫ބަސްކޮށާރު މު ް‬
‫ގންދާތ‪ ،‬މިއަދު‬
‫އދެމުން ެ‬
‫ގ ދަރިވަރުންނަށް ބޭރުބަސްބަހުން ކިޔަވަ ި‬
‫އ ެ‬
‫ކުދން ވުމެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް މި އުމުރުފުރަ ި‬
‫ގ މިހުރާބަކަށް‬
‫އެ ކުދން ތަޖުރިބާކުރާން ޖެހިފައިވަނ‪ ،‬މުޅިން ތަފާތު ހާލަތެކެވެ‪ .‬ބޭރުބަސްބަސް އެ ކުދިން ެ‬
‫ގ ފެންވަރު‬
‫ގ ދިވެހިބަހު ެ‬
‫ގނަ ކުދިން ެ‬
‫އ ވަނ ބރައްޓެހި ބަހަކަށެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ި‬
‫އވާތ‪ ،‬ދިވެހިބަސް ވެފަ ި‬
‫ވެފަ ި‬
‫ވ‬
‫ވސް ބޭނުންނު ާ‬
‫އ ކުދިންނަށް ދިވެހިބަސް ފޫހި ބަހަކަށްވެ‪ ،‬ކިޔަވަން ެ‬
‫އިންތިހާއަށް ދަށެވެ‪ .‬ނަތޖާއަކަށްވަނ ެ‬
‫ގއި‪ ،‬ދިވެހިބަހުން‬
‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫ވއިދިނުމު ެ‬
‫ގރޭސިބަހުން ކިޔަ ަ‬
‫ގއި އިނ ި‬
‫ގ މަރުޙަލާ ަ‬
‫މވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ފަށާތަޢުލމު ެ‬
‫ބަހަކަށްވު ެ‬
‫ވރެވެ‪.‬‬
‫ގޅުވާނޭކަން ކަށަ ަ‬
‫ގ ފެންވަރު މިހާރަށްވުރެ ރަނ ަ‬
‫ގ ދިވެހިބަހު ެ‬
‫ވއިދޭ ނަމަ‪ ،‬ދަރިވަރުން ެ‬
‫ކިޔަ ަ‬

‫ގއި‪ ،‬ދިވެހި ބަހުން ކިޔަވައިދޭން‬

‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫ގއި ބޭރު ބަސްބަހުން ކިޔަވައިދިނުމު ެ‬
‫ގ މަރުހަލާ ަ‬
‫ގ ފަށާތައުލމު ެ‬
‫ދިވެހިރާއްޖޭ ެ‬
‫އވެ‪ 2011 .‬ވަނަ އަހަރު ޓޭމް‬
‫އޅުންފިލާ މިންވަރު އިތުރުވާނެ ެ‬
‫ވއިދޭ ތަކެތި ދަރިވަރުންނަށް ޮ‬
‫ފަށައިފި ނަމަ‪ ،‬ކިޔަ ަ‬
‫ވއި ދޭއިރު‪،‬‬
‫ވޅުތައް އޮޅުންފިލު ަ‬
‫ވއިދޭ މުދައްރިސުން‪ ،‬ފިލާ ަ‬
‫ގއި‪ ،‬މާދަރބަހުން ކިޔަ ަ‬
‫ގތު ަ‬
‫އކި ޮ‬
‫ވ ދިރާސާއަކުން ދެ ް‬
‫ކޮށްފައި ާ‬

‫‪52‬‬
 ‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫ބޑެވެ‪ޭ .‬‬
‫ގ ހަރަކާތްތެރިކަން ޮ‬
‫އ ނަމޫނާތައް ދަރިވަރުންނަށް ދައްކައެވެ‪ .‬އަދި ކުލާސްތެރޭ ެ‬
‫މސާލުތަކާ ި‬
‫ގނަ ި‬
‫މާ ި‬
‫ގ ކުދންނަށް ބޭރު ބަހަކުން‬
‫އޚިލާފަށް މި އުމުރު ެ‬
‫އ ާ‬
‫ސަބަބުން ދަރިވަރުންނަށް އޮޅުންފިލާ މިންވަރު ބޮޑެވެ‪ެ .‬‬
‫ގ‬
‫ގ ބަހު ެ‬
‫އ ކަމަކ މުދައްރިސުން ެ‬
‫އވެ‪ .‬އެ ް‬
‫އ ހުރަސްތައް ކުރިމަތިވެ ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ އޮޅުންފިލުމު ަ‬
‫ވއިދޭ ނަމަ‪ ،‬ފިލާވަޅުތަ ް‬
‫ކިޔަ ަ‬
‫އވާ‬
‫ގން ހަދާފަ ި‬
‫އ ެ‬
‫ވ މުދައްރިސުން ހިމަނަ ި‬
‫އދެއް ާ‬
‫ގރޭސިބަހުން ކިޔަވަ ި‬
‫ގއި އިނ ި‬
‫މވެ‪ .‬ރާއްޖޭ ަ‬
‫ފެންވަރު ދަށްވު ެ‬
‫ވފައިވަނ އެންމެ ‪5%‬‬
‫އބަސް ެ‬
‫ގޅަށް ވާހަކަދެއްކޭކަމަށް އެ ް‬
‫ގރޭސި ބަހުން ރަނ ަ‬
‫ގއި‪ ،‬އިނ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ދިރާސާއަކުން ދެއްކި ޮ‬
‫ވރިނުވުމެވެ‪ .‬އެހެކަމުން‬
‫ގނަ ދަރިވަރުން ބޭރު ބަސްބަހަށް އަހުލު ެ‬
‫ގ ި‬
‫މުދައްރިސުންނެވެ‪ .‬އަނެއްކަމަކ މި އުމުރު ެ‬
‫މވެސް‪ ،‬ދަރިވަރުންނަށް ފަހުމުވާ މިންވަރު‬
‫މސައްކަތްކުރި ނަ ަ‬
‫ގޅަށް އޮޅުންފިލުވައިދޭން ަ‬
‫މުދައްރިސުން ކިތަންމެ ރަނ ަ‬
‫ގއި‪ ،‬ދިވެހިބަހުން‬
‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫ގއި‪ ،‬ބޭރުބަހަކުން ކިޔަވައިދިނުމު ެ‬
‫ގ މަރުޙަލާ ަ‬
‫މ ެ‬
‫އވެ‪ .‬ކަންމިހެން އޮތުމާއެކު ފަށާތަޢުލ ު‬
‫ވ ެ‬
‫ކުޑަ ެ‬
‫މއް ނޫނެވެ‪.‬‬
‫އ އޮތް ކަ ެ‬
‫އޅުންފިލާނެކަމ ޝައްކެ ް‬
‫އޗެހި ފަސޭހައިން ޮ‬
‫ވއިދިނުމުން‪ ،‬ކިޔަވައިދޭ އެ ް‬
‫ކިޔަ ަ‬

‫މދަރބަހުން ކިޔަވައިދިނުމަކ‪ ،‬ދަރިވަރުންނަށާއި ޤައުމަށް‬

‫ގއި ާ‬
‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫އ ބޭރު ބަސްބަހު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ މަރުޙަލާ ަ‬
‫ފަށާތަޢުލމު ެ‬
‫ވ މަސައްކަތް‪ ،‬ދަތިކަމެއް ނެތި‬
‫ގއަށް ހަވާލުކުރެ ޭ‬
‫ގ ސަބަބުން ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގނަ ފައިދާކުރާނެ ކަމެކެވެ‪ޭ .‬‬
‫ގނަ ު‬
‫ނުހަނު ި‬
‫ގ ފަޚުރު‪،‬‬
‫ގޅު ނަތޖާ ނެރެވުމު ެ‬
‫އ ރަނ ަ‬
‫ގ ި‬
‫އވެ‪ .‬އިމްތިޙާނުތަކު ަ‬
‫ވރުންނަށް ލިބޭނެ ެ‬
‫ގ ޝަރަފު‪ ،‬ދަރި ަ‬
‫ނިންމާލެވުމު ެ‬
‫ގ‬
‫މ ެ‬
‫ގޅުވަމުން އަންނަކަ ު‬
‫ވހުން އަނެއް ދުވަހަށް ރަނ ަ‬
‫އއްދު ަ‬
‫ގ ފެންވަރު ެ‬
‫އވެ‪ .‬ދިވެހިބަހު ެ‬
‫ގންނާނެ ެ‬
‫ދަރިވަރުން ލިބި ަ‬
‫ގ އުފާ‪،‬‬
‫ވނުކަމު ެ‬
‫ގނެ ު‬
‫އ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ވއިދޭ ތަކެތި ފަސޭހަކަމާ އެކު ނަ ަ‬
‫އވެ‪ .‬ކިޔަ ަ‬
‫ހިތްހަމަޖެހުން ދަރިވަރުންނަށް ލިބޭނެ ެ‬
‫ގއި‪،‬‬
‫ގ މަރުޙަލާ ަ‬
‫ގ ފަށާތައުލމު ެ‬
‫އ ހުރުމުން‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖޭ ެ‬
‫އވެ‪ .‬މި ފަދަ އެތައް ފައިދާތަކެ ް‬
‫ދަރިވަ ރުންނަށް ޙާޞިލުވާނެ ެ‬
‫ގތަކުން‬
‫އ ޮ‬
‫ވއިދިނުމުން‪ ،‬ދަރިވަރުންނަށްކުރާ ފައިދާ ހުރިހަ ި‬
‫ވއިދިނުމަށްވުރެ‪ ،‬ދިވެހި ބަހުން ކިޔަ ަ‬
‫ބޭރު ބަސްބަހުން ކިޔަ ަ‬
‫އ ނޫނެވެ‪.‬‬
‫ވެސް ބޮޑުވާނެކަމ ޝައްކެއް އޮތް ކަމެ ް‬

‫‪53‬‬
 ‫ވ‪،‬‬
‫ނރުމަދަރުސާގެ ނަތޖާދަށް ެ‬
‫ޖ‪ .‬ފަސްދޫ ޫ‬
‫ވރިވި‬
‫ވން މެދު ެ‬
‫ގތް ބަދަލު ާ‬
‫މަދަރުސާއާމެދު މހުން ދެކޭ ޮ‬
‫ސަބަބުތަކާއި އެކަންކަމުގެ ޙައްލު‪:‬‬
‫ތަޢާރަފު‪:‬‬
‫އސަލައަކ‪ ،‬އެ‬
‫އއް މަ ް‬
‫ބޑު ެ‬
‫ވ އެންމެ ޮ‬
‫މނޭ ޖ‪ .‬ފަސްދުއަށް މިއަދު ކުރިމަތިވެފައި ާ‬
‫އ ‪ 3286‬މހުން ހި ެ‬
‫ގ ި‬
‫އާބާދ ަ‬
‫ގ ނަތޖާ ދަށްވެ‪ ،‬އެ‬
‫ގންދާ މަދަރުސާ ކަމަށްވާ‪ ،‬ނޫރުމަދަރުސާ ެ‬
‫ގ ކުދން ތަޢުލމު ހާޞިލުކުރަމުން ެ‬
‫ރަށު ެ‬
‫ގ މަޤުޞަދަކ‪ ،‬ނޫރުމަދަރުސާ މި‬
‫ގތް ބަދަލުވުމެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މި ރިޕޯޓު ެ‬
‫މން އަންނަ ޮ‬
‫މަދަރުސާއާމެދު މހުން ދެކެ ު‬
‫އޅެންހުރި ފިޔަވަޅުތައް ބަޔާންކުރުމެވެ‪.‬‬
‫ވ ސަބަބުތަކާއި އެކަންކަން ޙައްލުކުރަން ެ‬
‫ޙާލަތަށް ބަދަލުވާން މެދުވެރި ި‬
‫ގ‬
‫ވ ސަބަބުތައްކަމަށްވާ‪ ،‬މަދަރުސާ ެ‬
‫އ ާ‬
‫ވމަށް މެދުވެރިވެފަ ި‬
‫އލާނ‪ ،‬މި މައްސަލަ ކުރިމަތި ު‬
‫އ ބަލަ ި‬
‫ގ ި‬
‫މ ރިޕޯޓު ަ‬
‫ގތުން ި‬
‫އެ ޮ‬
‫ގ‬
‫އ ބޭނުންކުރާ ވަޞލަތްތަކު ެ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫މއި‪ ،‬ކުލާސްރޫ ު‬
‫ގ ފަރުވާކުޑަވު ާ‬
‫ވމާއި‪ ،‬ވެރން ެ‬
‫ގ ފެންވަރުދަށް ު‬
‫ވއިދިނުމު ެ‬
‫ކިޔަ ަ‬
‫ގ އަޚުލާޤު‬
‫ގ އިތުރުން‪ ،‬ދަރިވަރުން ެ‬
‫މލުކަން ކުޑަވުމު ެ‬
‫ގ ކަންކަމަށްދޭ ސަ ާ‬
‫އ ބެލެނިވެރން ސްކޫލު ެ‬
‫ފެންވަރުދަށްވުމާ ި‬
‫ގ‬
‫ގ އެކިފަރާތްތަކާ ބައްދަލުކޮށް ކުރެވުނު ދިރާސާ ެ‬
‫ގސް އެރަށު ެ‬
‫މއްޗަށެވެ‪ .‬މިއ ޖ‪ .‬ފަސްދުއަށް ޮ‬
‫ގ ަ‬
‫ދަށްވުމު ެ‬
‫ވ ރިޕޯޓެކެވެ‪.‬‬
‫އ ާ‬
‫ގ ރިސަރޗު އެނަލިސްޓު ހަސަންވަހދު އެކުލަވާލައިފަ ި‬
‫އންސިލް އިދާރާ ެ‬
‫ގއި‪ ،‬ޖ‪ .‬އަތޮޅު އަތޮޅުކަ ު‬
‫އަލ ަ‬

‫ވކުޑަވުން‬
‫ގ ފަރު ާ‬
‫ގ ވެރން ެ‬
‫މަދަރުސާ ެ‬
‫ގތް‬
‫އ ޮ‬
‫ގ ނަތޖާދަށްވެ‪ ،‬މަދަރުސާއާމެދު މހުން ދެކެމުން އަ ި‬
‫މ މަދަރުސާ ެ‬
‫ގ ވެރން ފަރުވާކުޑަވުމަކ ި‬
‫ނޫރު މަދަރުސާ ެ‬
‫މސައްކަތްކުރާ‬
‫ގއި ަ‬
‫މދަރުސާ ަ‬
‫އން ވަނ ހާމަވެފައެވެ‪ .‬މި ަ‬
‫އއް ސަބަބުކަން ކުރެވުނު ދިސާ ި‬
‫ވ ެ‬
‫ބަދަލުވާން މެދު ވެރި ި‬
‫ގއި‪،‬‬
‫ގތު ަ‬
‫ގބޫލުކުރާ ޮ‬
‫އޒަފުން ަ‬
‫މވަ ް‬
‫ގ ‪ު 100%‬‬
‫އޒަފަކާ ސުވާލުކުރުމުން އޭ ެ‬
‫ވ ް‬
‫ގ ތެރެއިން ‪ 10‬މު ަ‬
‫ވއްޒަފުން ެ‬
‫އިދާރ މު ަ‬
‫ގ‬
‫ވ ކުޑަކަމުންނެވެ‪ .‬މަދަރުސާ ެ‬
‫ގ ފަރު ާ‬
‫ގ ވެރން ެ‬
‫ގސްފައި މިވަނ‪ ،‬ތަނު ެ‬
‫ގހަށް ޮ‬
‫ގހުން ޯ‬
‫ގ ކަންކަން ޯ‬
‫މަދަރުސާ ެ‬
‫ގއި ހޭދަކުރާ‬
‫އލަ ކަންކަމު ަ‬
‫ގތަށްވުރެ‪ ،‬އަމި ް‬
‫ވ ު‬
‫ގ ކަންކަމަށް ހޭދަކުރާ ަ‬
‫އ ސްކޫލު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ވސް ރަސްމ ގަޑ ަ‬
‫ޕްރިންސިޕަލް ެ‬
‫ގން‬
‫ގޅި ެ‬
‫މ ު‬
‫އ ފިލާވަޅަށް ތައްޔާރުވޭތޯ ބަލާ ވެރިއަކު ނުހުރެއެވެ‪ .‬މިކަ ާ‬
‫ގނައެވެ‪ .‬މުދައްރިސުން ކިޔަވައިދޭތޯއާ ި‬
‫ގތު ި‬
‫ވަ ު‬
‫އކުން އެނގުނ‪،‬‬
‫ގން ކުރި ސާވޭ ަ‬
‫އ ެ‬
‫އ ކިޔަވަމުން އަންނަ ‪ 30‬ދަރިވަރުން ހިމަނަ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގ ސާނަވ ކުލާސްތަކު ަ‬
‫މަދަރުސާ ެ‬
‫ވއިދޭ‬
‫ވސް ވަދެނުލާކަމެވެ‪ .‬މުދައްރިސުން ކިޔަ ަ‬
‫ގތަކަށް ެ‬
‫އ ޮ‬
‫އ ް‬
‫ގ ވެރން ެ‬
‫އސް ކުލާސްތަކަށް މަދަރުސާ ެ‬
‫މިހާރަކަށް އަ ި‬
‫މ‬
‫ގއި‪ި ،‬‬
‫ގތު ަ‬
‫ކޑުތަކުން ދައްކާ ޮ‬
‫ގ ރެ ޯ‬
‫ވ ކޮށްލާ ލޑިން ޓޗަރަކު ނޫޅޭކަމެވެ‪ .‬ސްކޫލް ެ‬
‫އބްޒަރ ް‬
‫އ ޮ‬
‫ގތް ބަލައިލައި‪ ،‬ކުލާހެ ް‬
‫ޮ‬
‫ވ ފޑުބެކް‬
‫އބްޒަރވް ކުރެ ި‬
‫އ ޮ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ވތުވެދިޔަ ‪ 4‬އަހަރު ެ‬
‫ގ ކުލާހެއް‪ޭ ،‬‬
‫އ ެ‬
‫އވެސް ޓޗަރެ ް‬
‫ވއިދޭ އެ ް‬
‫އ ކިޔަ ަ‬
‫ގ ި‬
‫މަދަރުސާ ަ‬
‫އ ނެތެވެ‪.‬‬
‫ދެވިފައެ ް‬

‫‪54‬‬
 ‫ގ ފެންވަރު ދަށްވުން‬
‫ވއިދިނުމު ެ‬
‫ކިޔަ ަ‬
‫ގތް‬
‫އ ޮ‬
‫މ މަދަރުސާއާމެދު މހުން ދެކެމުން އަ ި‬
‫ގ ސަބަބުން‪ި ،‬‬
‫މ ެ‬
‫ގ ފެންވަރު ދަށްވު ު‬
‫ވއިދިނުމު ެ‬
‫ގ ކިޔަ ަ‬
‫ނޫރު މަދަރުސާ ެ‬
‫އ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ސާނަވ ކުލާސްތަކު ަ‬
‫އވެ‪ .‬މި މަދަރުސާ ެ‬
‫ބޑަށް ބަދަލުވެފައިކަން ކުރެވުނު ދިރާސާތަކުން ވަނ ހާމަވެފަ ެ‬
‫ވަރަށް ޮ‬
‫ގ‬
‫އއިސް މަދަރުސާ ެ‬
‫ގއި‪ ،‬މިހާރަކަށް ަ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ތެރެއިން ‪ 43‬ދަރިވަރުން ބުނި ޮ‬
‫ވރުން ެ‬
‫ކިޔަވަމުން އަންނަ ‪ 50‬ދަރި ަ‬
‫ގޑިއަށް‬
‫މއި މުދައްރިސުން ަ‬
‫ގޑިތައް ހުސްކޮށް ދިޔު ާ‬
‫އއް ަ‬
‫ގއި ވަރަށް ފަރުވާކުޑައެވެ‪ .‬ބަ ެ‬
‫ވއިދިނުމު ަ‬
‫މުދައްރިސުން ކިޔަ ަ‬
‫ވޅަށް‬
‫ވއިދެނ ނަމަކަށެވެ‪ .‬ފިލާ ަ‬
‫އރިސުން ވެސް ކިޔަ ަ‬
‫މކެވެ‪ .‬ކުލާހަށް އަންނަ މުދަ ް‬
‫ކުލާހަށް ނައުމަކ ޢާންމު ކަ ެ‬
‫މން ‪ 90%‬ބެލެނިވެރން‬
‫ގ ‪ 60‬ބެލެނިވެރިންނާ ސުވާލުކުރު ު‬
‫ގން މަދަރުސާ ެ‬
‫ގޅި ެ‬
‫އވެ‪ .‬މިކަމާ ު‬
‫އ ނުހުރެ ެ‬
‫ތައްޔާރުވެފައެ ް‬
‫ގއިދެނ ވަރަށް މަދުންނެވެ‪ .‬އަދި ކުދން‬
‫ވސް ނަ ަ‬
‫އސް މަދަރުސާއިން ކުދންނަށް ފިލާވަޅު ެ‬
‫އ ި‬
‫އ ފަހަކަށް ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ބުނާ ޮ‬
‫ގ‬
‫އއް ނުހުރެވެ‪ .‬މަދަރުސާ ެ‬
‫ކޮށްފައި ހުންނަ މަސައްކަތް‪ ،‬މުދައްރިސުން ބަލާފަ ެ‬

‫އނެއް އަހަރަށް ވަނ‬

‫އ އަހަރުން ަ‬
‫ގ ނަތޖާ އެ ް‬
‫ގއި‪ ،‬ދަރިވަރުން ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ކޑުތަކުން ދައްކާ ޮ‬
‫ގ ރެ ޯ‬
‫ވޭތުވެދިޔަ ‪ 5‬އަހަރު ެ‬
‫ގ ނަތޖާ ވަނ ‪ 34.3%‬ދަށަށް‬
‫އރު މަދަރުސާ ެ‬
‫ގ ‪ 5‬އަހަރު ކުރިއާ އަޅައިބަލާ ި‬
‫ގތުން މ ެ‬
‫ދަށްވެފައެވެ‪ .‬އެ ޮ‬
‫ގސްފައެވެ‪.‬‬
‫ޮ‬

‫ވން‬
‫ގ ފެންވަރު ދަށް ު‬
‫ގއި ބޭނުންކުރާ ވަޞލަތްތަކު ެ‬
‫ކުލާސްރޫމު ަ‬
‫ގ ފެންވަރު ދަށްވުމަކ ވެސް‪ ،‬މި މަދަރުސާއާމެދު މހުން‬
‫ގއި ކިޔަވައިދޭން ބޭނުންކުރާ ވަޞލަތްތަކު ެ‬
‫ނޫރު މަދަރުސާ ަ‬
‫ގ ކުލާސްތަކަށް‬
‫އވެ‪ .‬ނޫރު މަދަރުސާ ެ‬
‫އކަން ކުރެވުނު ދިރާސާއިން ސާބިތުވި ެ‬
‫ގ ސަބަބެ ް‬
‫މ ެ‬
‫ގތް ބަދަލުވު ު‬
‫ދެކޭ ޮ‬
‫ގއި ވެސް ހުންނަނ ކަޅުބޯޑެވެ‪.‬‬
‫އ ަ‬
‫ގ ކޮންމެ ކުލާސްރޫމެ ް‬
‫ގއި‪ ،‬އެ މަދަރުސާ ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގނު ޮ‬
‫ޒިޔާރަތްކޮށް ބެލި ބެލުމުން އެނ ު‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގ ސަބަބުން ހުރ ވަރަށް ބޮޑަށް ހަލާކުވެ‪ ،‬ކަސްވެފަ ެ‬
‫ގނަ ދުވަސްވުމު ެ‬
‫ވސް ި‬
‫އ ެ‬
‫އެއިން ކޮންމެ ބޯޑެ ް‬
‫ގއި ހުރި‬
‫ގ ވަޞލަތެއް ނެތެވެ‪ 6 .‬ކުލާސްރޫމު ހުރިއިރު‪ 4 ،‬ކުލާހު ަ‬
‫ވއިދިނުމަށް ބޭނުންކުރާ‪ ،‬ޒަމާނ ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫ކިޔަ ަ‬
‫އކަތްކުރާ ހުރ އެންމެ‬
‫މސަ ް‬
‫ވސް ަ‬
‫ގއި ެ‬
‫އ ‪ 2‬ކުލާހުންކުރެ ކޮންމެ ކުލާހެއް ެ‬
‫ފަންކާތައް ހުރ ހަލާކުވެފައެވެ‪ .‬އަނެ ް‬
‫އ ކިޔަވާ ‪ 50‬ދަރިވަރަކާ ސުވާލުކުރުމުން‪،‬‬
‫ގ ި‬
‫ގ ސާނަވ ކުލާސްތަކު ަ‬
‫ގތުން މި މަދަރުސާ ެ‬
‫ގޅޭ ޮ‬
‫ފަންކާއެކެވެ‪ .‬މިކަމާ ު‬
‫އ ލިޔުނަސް ނުސާފުކަމުން ކިޔަން‬
‫އއްޗެ ް‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ބޑު ަ‬
‫އ ހުންނަ ޯ‬
‫ގ ި‬
‫އވަނ‪ ،‬ކުލާހު ަ‬
‫އެއިން ކޮންމެ ކުއްޖަކު ވެސް ބުނެފަ ި‬
‫ގއި‬
‫ވވަރުން ކިޔަވަން ދަތިވާ ކަމަށެވެ‪ .‬މި މަދަރުސާ ަ‬
‫ގދަ ދުވަސްދުވަހު‪ ،‬ހޫނު ާ‬
‫އވި ަ‬
‫ދަތިކަމަށެވެ‪ .‬އަނެއްކޮޅުން ަ‬
‫ވއިދިނުމަށް‬
‫ގއި‪ ،‬ކިޔަ ަ‬
‫ގތު ަ‬
‫އކި ޮ‬
‫އކުން ދެ ް‬
‫ގން ހެދި ސާވޭ ަ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ‪ 10‬މުދައްރިސުން ހިމަނަ ި‬
‫ވއިދޭ ދިވެހި ނަސްލު ެ‬
‫ކިޔަ ަ‬
‫އއް‬
‫ގތަކަށް ކިޔަވަ ެ‬
‫އދެވޭ ޮ‬
‫އ މުދައްރިސުންނަށް އެންމެ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން‪ެ ،‬‬
‫ވ ވަޞލަތްތައް ނެތުމު ެ‬
‫ގން ާ‬
‫ބޭނުންވާ އެކަށ ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ނުދެވެ ެ‬

‫‪55‬‬
 ‫ގ ކަންކަމަށްދޭ ސަމާލުކަން ކުޑަވުން‬
‫ބެލެނިވެރިން ސްކޫލް ެ‬
‫ގ‬
‫އ ސްކޫލު ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ވެސް‪ެ ،‬‬
‫ގ ކަންކަމަށް ދޭ ސަމާލުކަން ކުޑަވުމު ެ‬
‫އ ސްކޫލު ެ‬
‫ގ ބެލެނިވެރިން ެ‬
‫ނޫރު މަދަރުސާ ެ‬
‫ގމާ‬
‫ގ ޖަމިއްޔާ ހިން ު‬
‫ގ ބެލެނިވެރން ެ‬
‫އވެ‪ .‬މަދަރުސާ ެ‬
‫ވނު ދިރާސާއިން ވަނ ސާބިތުވެފަ ެ‬
‫ކަންކަން ދަށަށްދާކަން ކުރެ ު‬
‫ވސް‬
‫އއް ެ‬
‫އ ޖަމިއްޔާއިން ެ‬
‫އކެވެ‪ެ .‬‬
‫އޔާ ެ‬
‫ގއި‪ ،‬މިއ ހަމަ ނަމަކަށް އޮތް ޖަމި ް‬
‫ގތު ަ‬
‫ހަވާލުވެހުރި ލޑިންގ ޓޗަރު ބުނި ޮ‬
‫ގން‬
‫ގޅި ެ‬
‫އ ނާދެއެވެ‪ .‬މިކަމާ ު‬
‫އ ް‬
‫އވެ‪ .‬ބެލެނިވެރންނަށް ކަމަކަށް ކިޔަސް‪ ،‬އެކަމަކަށް އަމަލ ސިފަ ެ‬
‫ގ ެ‬
‫ހަރަކާތެއް ނުހިން ެ‬
‫ގއި‪ ،‬މަދަރުސާއިން‬
‫ގތު ަ‬
‫އކި ޮ‬
‫ގން ކުރި ސާވޭއަކުން ދެ ް‬
‫ގރޭޑުތަކުން ‪ 80‬ބެލެނިވެރން ހިމަނައި ެ‬
‫ގ އެކި ު‬
‫އެ މަދަރުސާ ެ‬
‫ގ ތެރެއިން‪،‬‬
‫ވ ބެލެނިވެރން ެ‬
‫އ ބައިވެރި ި‬
‫ގ ި‬
‫ވ ަ‬
‫ވ ސަމާލުކަމެއް ނުދެއެވެ‪ .‬ސާ ޭ‬
‫ގން ާ‬
‫ރާވާ ކަންކަމަށް ބެލެނިވެރން އެކަށ ެ‬
‫ގން‬
‫ގޅި ެ‬
‫އއްބާރުލުން ދެނ އެންމެ ‪ 12%‬ބެލެނިވެރންނެވެ‪ .‬މިކަމާ ު‬
‫ވސް ެ‬
‫މަދަރުސާއިން ރާވާ ކަންކަމަށް ކުޑަކޮށް ެ‬
‫އ‬
‫ގ ކިޔެވުމާ ި‬
‫އ ކުދން ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫އން ‪ 11‬މުދައްރިސުން ބުނި ޮ‬
‫ގތެރެ ި‬
‫އ ެ‬
‫ގ ‪ 15‬މުދައްރިސުންނާ ސުވާލުކުރުމުން ޭ‬
‫މަދަރުސާ ެ‬
‫ވސް‬
‫އ ެ‬
‫އބާރުލުމެއް އެ ް‬
‫އ ް‬
‫ގ ެ‬
‫ގޅުކުރުމަށް ބެލެނިވެރން ެ‬
‫ވއިރު‪ ،‬މިކަންކަން ރަނ ަ‬
‫ވފައި ާ‬
‫ގސް ެ‬
‫މއްސަލަތައް ޯ‬
‫އަޚުލާޤ ަ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ވަރަކަށް ނުލިބެ ެ‬

‫ގ އަޚުލާޤ ފެންވަރު ދަށަށްދިޔުން‬

‫ދަރިވަރުން ެ‬
‫އ‬
‫ގއި‪ެ ،‬‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ގތް ބަދަލުވެ‪ ،‬ނަތޖާ ދަށަށް ދިޔުމަށް މެދުވެރިވި ސަބަބުތަކު ެ‬
‫ނޫރު މަދަރުސާއާމެދު މހުން ދެކޭ ޮ‬
‫ގނެވެ‪.‬‬
‫ގސްވަމުން ދިޔުން ހިމެނޭކަން ކުރި ދިރާސާއިން އެނ ު‬
‫ގ އަޚުލާޤު ޯ‬
‫ވ ދަރިވަރުން ެ‬
‫އ ކިޔަ ާ‬
‫ގ ި‬
‫މަދަރުސާ ަ‬
‫ވ‬
‫އއްބަސް ާ‬
‫މދައްރިސުން ެ‬
‫ގތެރެއިން ‪ު 9‬‬
‫އ ެ‬
‫ގ ‪ 10‬މުދައްރިސުންނާ ސުވާލުކުރުމުން‪ޭ ،‬‬
‫ގ ދިވެހި ނަސްލު ެ‬
‫މަދަރުސާ ެ‬
‫މއް ނުކުރެއެވެ‪ .‬ބުނެލަނ ހިތަށްއެރި‬
‫ގނަ ކުދން މުދައްރިސުންނަށް އިޙުތިރާ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގއި‪ ،‬މިހާރު އެ މަދަރުސާ ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ޮ‬
‫ވ‬
‫ގޅިފައި ާ‬
‫ގ އަޚުލާޤާ ު‬
‫ގއި‪ ،‬ދަރިވަރުން ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ރެކޯޑުތަކުން ދައްކާ ޮ‬
‫ވދިޔަ ‪ 6‬މަސްދުވަހު ެ‬
‫ގ ވޭތު ެ‬
‫އޗެކެވެ‪ .‬މަދަރުސާ ެ‬
‫އެ ް‬
‫ގ‬
‫އ މާރާމާރ ެ‬
‫އޗާ ި‬
‫އ މަސްތުވާތަކެ ް‬
‫ވއްކަމާ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގތެރޭ ަ‬
‫އވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫އ ެ‬
‫‪ 845‬މައްސަލަ މަދަރުސާއަށް ހުށައެޅިފަ ި‬
‫ގ ތެރެއިން މަދަރުސާއިން ބަލައި‪،‬‬
‫އސަލަތަކު ެ‬
‫އވާ މަ ް‬
‫އޅިފަ ި‬
‫ވސް ހުށަ ެ‬
‫އ ވެސް ހިމެނެއެވެ‪ .‬އެހެންނަމަ ެ‬
‫މައްސަލަ ތަ ް‬
‫އވާތ‪،‬‬
‫އސްފަ ި‬
‫އ ި‬
‫ގ އަޚުލާޤަށް މިފަދަ ބޮޑެތި ބަދަލުތައް ަ‬
‫އވެ‪ .‬ކުދން ެ‬
‫އސަލަ ެ‬
‫ފިޔަވަޅު އަޅާފައިވަނ އެންމެ ‪ 9%‬މަ ް‬
‫އޚުލާޤ‬
‫ގ ަ‬
‫ގން ހެދި ދިރާސާއަކުން އެނގުނ‪ ،‬ދަރިވަރުން ެ‬
‫ގ ‪ 45‬ބެލެނިވެރން ހިމަނައި ެ‬
‫ގން މަދަރުސާ ެ‬
‫ގޅި ެ‬
‫އެކަމާ ު‬
‫ގންވާ‬
‫އކަށ ެ‬
‫ގސްފައި މިވަނ‪ ،‬މަދަރުސާއިން އެކަންކަން ޙައްލުކުރަން ެ‬
‫އ ހިސާބަށް ޮ‬
‫އ އިތުރުވެ‪ ،‬މިހަ ި‬
‫މައްސަލަތަ ް‬
‫އ ދޫކޮށްލުމުންނާއި އެކަންކަމަށް ބެލެނިވެރން ދިން ސަމާލުކަން ކުޑަވުމުންކަމެވެ‪.‬‬
‫ފިޔަވަޅު ނާޅަ ި‬

‫ޙައްލު‪:‬‬
‫ވސް ޙައްލެއް‬
‫އ ަ‬
‫އސަލައަށް މިވަނ ަ‬
‫ގ މަ ް‬
‫މ ެ‬
‫ގ ނަތޖާ އިންތިހާއަށް ދަށްވު ު‬
‫ޖ‪ .‬ފަސްދޫ ނޫރު މަދަރުސާ ެ‬
‫ގތުން ކުރަންޖެހޭ‬
‫އ ޮ‬
‫އވެ‪ެ .‬‬
‫މވަނ ކުރަން ޖެހިފަ ެ‬
‫މސައްކަތްތަކެއް ި‬
‫ގނަ ަ‬
‫އވެ‪ .‬މިކަމަށް ޓަކައި‪ ،‬ވަރަށް ި‬
‫ބޭނުންވެފަ ެ‬
‫ގ‬
‫އ ތިބި ފަރާތްތައް ޒިންމާދާރުކުރުމެވެ‪ .‬މަދަރުސާ ެ‬
‫ގ ި‬
‫އސް މަޤާމުތަކު ަ‬
‫ގ ި‬
‫މދަރުސާ ެ‬
‫އކަމަކ ަ‬
‫އެންމެ މުހިންމު އެ ް‬
‫ގ‬
‫އސްލާޙު ކުރުމު ެ‬
‫އކު ި‬
‫އސްލާޙުކުރަން ޖެހޭ ކަންކަން ހަރުދަނާކަމާ ެ‬
‫ގތުން ބަލައި‪ި ،‬‬
‫ގތް ާ‬
‫ގ ޮ‬
‫ގ ނުހި ާ‬
‫ކަންކަން ހިނ ާ‬

‫‪56‬‬
 ‫އ ތަމްރނު‬
‫ގޅުކުރުމަށް ޓަކަ ި‬
‫ގ ފެންވަރު ރަނ ަ‬
‫ގ އިތުރުން މުދައްރިސުން ެ‬
‫ވ ބަޔަކަށް ހެދުމެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ޤާބިލުކަން ލިބިފައި ާ‬
‫އކު‬
‫ވސްނުން ހުރި ބަޔަކަށް މުދައްރިސުން ހަދަން އެބަޖެހެއެވެ‪ .‬އަދި ހަމައެ ާ‬
‫ގއި‪ ،‬ޒަމާނ ި‬
‫އ ހިނ ަ‬
‫ގރާމްތަކެ ް‬
‫ޕްރޮ ު‬
‫ގ ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުމަށް ޓަކައި‬
‫އ އުފައްދައި‪ ،‬ބެލެނިވެރން ެ‬
‫ގޅުމެ ް‬
‫ގތް ު‬
‫އ މަދަރުސާއާދެމެދު ާ‬
‫ބެލެނިވެރންނާ ި‬
‫ގއި ތިބި އަޚުލާޤ މައްސަލަތައް‬
‫އވާ ކަމެކެވެ‪ .‬މަދަރުސާ ަ‬
‫ވސް ކުރަންޖެހިފަ ި‬
‫ގމަކ ެ‬
‫ހަރަކާތްތަކެއް ހިން ު‬
‫އސްލާޙުކުރުމަށް ޓަކައި‪،‬‬
‫ގ އުޅުން ި‬
‫ގން‪ ،‬އެކުދން ެ‬
‫އވާ ކުދންނަށް ޚާއްޞަ ސަމާލުކަމެއް ދ ެ‬
‫ކުރިމަތިވެފަ ި‬
‫އސަކަތްތަކެއް ވެސް މިވަނ ކުރަން ޖެހިފައެވެ‪ .‬މިކަންކަން‬
‫ގނަ މަ ް‬
‫ގނަ ު‬
‫ގން‪ި ،‬‬
‫ގޅި ެ‬
‫އ މަދަރުސާ ު‬
‫ބެލެވެރންނާ ި‬
‫އ ހޯދިދާނެ‬
‫ގޅު ނަތޖާއެ ް‬
‫އ ފެންވަރު ރަނ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ަ‬
‫އޖެ ނަމަ‪ ،‬ނޫރު މަދަރުސާއަކ ކުރިމަ ު‬
‫ވ ް‬
‫އކު ކުރެ ި‬
‫ވިސްނުންތެރިކަމާ ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އކަމަށް ޤަބޫލުކުރެވެ ެ‬
‫މަދަރުސާއެ ް‬

‫‪57‬‬
 ‫ނ‬
‫ވކުދި ް‬
‫ނޓާއި އަދުގެ ކިޔަ ާ‬
‫އިންޓަރ ެ‬
‫އކަން ހާސިލްކުރެވެން އަދު‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ވ މި ޒަމާނު ަ‬
‫އ ާ‬
‫ގންފަ ި‬
‫ވއި ެ‬
‫އ ޤާބިލްކަން ހޯދުމަށް ފެންބޮ ަ‬
‫ވސިތާއިން ފަންނާ ި‬
‫ގ ާ‬
‫ޢިލްމު ެ‬
‫އ އިތުރުވާ ބދައިން ޢިލްމު‬
‫އޗަށް ބޮޅަކަށްފަހު ބޮޅެ ް‬
‫ގ ޗޭނުފަ ް‬
‫އވެ‪ .‬ތަރައްގ ެ‬
‫ގނަ ވަސލަތްތަކެއް އެބަވެ ެ‬
‫ނުހަނު ި‬
‫އޅޭ އިންޓަނެޓްވަނ‬
‫އ ު‬
‫ގ ި‬
‫މ ކުރިބޯށި ަ‬
‫ގން އެން ެ‬
‫ގ ރޮނ ު‬
‫އ އެކ ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫އ އޖާދުތަކާ ި‬
‫ހާސިލްކުރުމަށްވެސް މިއަދު ާ‬
‫އ އިންޓަރނެޓްވަނ‬
‫އސަ ި‬
‫ގއި ޖަ ް‬
‫އ ަ‬
‫އވަ ި‬
‫ގ ަ‬
‫ގ މަޤްބޫލުކަން ހޯދައި އެންމެހާ މހުން އޭ ެ‬
‫އވެ‪ .‬އެންމެން ެ‬
‫ތައާރަފްވެފަ ެ‬
‫ގނުމަށް އިންޓަރނެޓް‬
‫އ އުނ ެ‬
‫އސަކޮށް ކިޔެވުމާ ި‬
‫ގޅިލާމެހިފައެވެ‪ .‬ވަކިން ޚާ ް‬
‫އސާސ ބޭނުންތަކާއި އަދު ު‬
‫ގ ަ‬
‫މހުން ެ‬
‫ގ ހޯދާފައެވެ‪ .‬ކަންމިހެން އޮތުމާއިއެކު‪،‬‬
‫ގ އެންމެ މަތ ފަންތިން ޖާ ަ‬
‫ގ ލިސްޓު ެ‬
‫މިއަދު ވަނ ޒަރޫރ ބޭނުންތަކު ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އޗަކަށް ވެފަ ެ‬
‫އ ް‬
‫ވ ެ‬
‫އ ާ‬
‫އިންޓަރނެޓް ވަނ ކިޔަވާކުދިންނަށް ޢިލްމު ހާސިލްކުރުމަށް އެންމެ ބަރޯސާވެފަ ި‬

‫ގތުން‬
‫މށް އެދުރުބޭބެމެންނާއި އެދުރުދައިތަމެން ާ‬
‫ގރުނުތަކެއް ކުރިން ޢިލްމު ހޯދު ަ‬
‫މލާދ ސަނަތުން އެތައް ަ‬
‫ގންދިޔަކަމ އެ މހުންނަށް‬
‫އ ދަސްކުރުވަން ފުރުސަތު ލިބި ެ‬
‫ގ ހަމަތަ ް‬
‫އ ެ‬
‫ވޔަ ި‬
‫ގ ި‬
‫އކުރުތަކު ެ‬
‫އެވޭލާއަކުރުތަކާއި ހިސާބު ަ‬
‫އ‬
‫ވ މަދު ބަޔަކަށް ެ‬
‫ގ އޭރު ހަނި ެ‬
‫ގ މަ ު‬
‫މ ހޯދުމު ެ‬
‫ގކެވެ‪ .‬ޢިލް ު‬
‫ގންދިޔަ މަ ެ‬
‫އ މހުންނަށް ކޮށި ެ‬
‫ގންދިޔަކަމ ެ‬
‫ލިބި ެ‬
‫ވސްވެފައެވެ‪ .‬ކޮންމެ ކުއްޖަކ‬
‫ގވަނ ތަނަ ަ‬
‫ގ މަ ު‬
‫ގއިވަނ ނަމަވެސް މިއަދު ޢިލްމު ހޯދުމު ެ‬
‫ގންދިޔަ ކަމު ަ‬
‫ފުރުސަތު ލިބި ެ‬
‫ގތަކަށް‬
‫ގ ފޮނި ހުވަފެންތައް ހަގ ަ‬
‫ގން ރަން ވަނަތަކެއް ހާސިލްކޮށް‪ ،‬ކާމިޔާބ ެ‬
‫ޢިލްމ ދަރިވަރަކަށްވެ ތަޢުލމ ރޮނ ު‬
‫އވެރިވެ‬
‫ގއި ބަ ި‬
‫އޔާއިން ތަފާތުއެކި ކޯސްތަކު ަ‬
‫ގ ޒަރި ް‬
‫އވެ‪ .‬އިންޓަރނެޓް ެ‬
‫ގފަހިވެފަ ެ‬
‫މވަނ މަ ު‬
‫ގ ފުރުޞަތު އަދު ި‬
‫ހެދުމު ެ‬
‫ގ މުޖްތަމަޢު‬
‫ގ މަތފަންތިތަކާ ހަމަޔަށް ދަތުރުކުރެވޭނޭކަމަކ އަދު ެ‬
‫އޗް‪.‬ޑ ެ‬
‫އދި ޕ‪ެ .‬‬
‫މސްޓަރސް ަ‬
‫ގން ާ‬
‫ގއިތިބެ ެ‬
‫ގ ަ‬
‫ޭ‬
‫ގ ކިޔަވާކުދިންނަށް ކާމިޔާބު ހާސިލްކުރުމަށް‬
‫އއެކު އިންޓަރނެޓަކ އަދު ެ‬
‫އވާ ލާމަސލު މިސާލެކެވެ‪ .‬ވުމާ ި‬
‫ދައްކާފަ ި‬
‫އޗެކެވެ‪.‬‬
‫ގހުރި އެ ް‬
‫ނުހަނު އަ ު‬

‫އޔާއިންނެވެ‪.‬‬
‫ގ ޒަރި ް‬
‫ގ މިއަދު ފަހިވެފައިވަނ އިންޓަނެޓް ެ‬
‫ގ މަ ު‬
‫އސަނދިކުރުމު ެ‬
‫ގ ޚަޒާނާއިން ސިކުނޑި މު ް‬
‫މަޢުލޫމާ ތު ެ‬
‫އ‬
‫އވާ ވެބްސައިޓްތަ ް‬
‫އއް ބަހަކަށް ތަރުޖަމާކުރެވިފަ ި‬
‫އ އަދި ތަފާތު ބަސްބަހުން ެ‬
‫ވިކެޕޑިޔާ‪ ،‬އެންސައިކްލޮޕޑި ާ‬
‫ގނައެވެ‪ .‬މިލިބިދޭ އެތައްހާސް މަޢުލޫމާތަކ ކުރިއަށްއޮތް‬
‫އހާ ި‬
‫އވެ‪ .‬މިއިން ލިބިދޭ މަޢުލޫމާތު ެ‬
‫ގނަ ެ‬
‫އިންތިހާދަރަޖައަކަށް ި‬
‫ގންދާނޭ ފަހި ފުރުޞަތެކެވެ‪.‬‬
‫ގން ކުރިއަށްދިޔުމަށް ލިބި ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ކަންތަކާ ި‬
‫މ ެ‬
‫އ ދިރިއުޅު ު‬
‫ގއި އަދާކުރަންޖެހޭ ވަޒފާއާ ި‬
‫ތަނު ަ‬
‫ގޅުވެ‪ ،‬ކިޔެވުމަށް ކުރިއަށްވުރެ ޝައުޤުވެރިވެ‪،‬‬
‫ގ ފެންވަރު ރަނ ަ‬
‫އސަނދިވެ‪ ،‬ދަރިވަރުން ެ‬
‫މ ް‬
‫ހަމައެއާއެކު‪ ،‬މަޢުލޫމާތު ު‬
‫މ‬
‫ގ ޒަރިއްޔާއިން ި‬
‫އޅޭނެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪ ،‬އިންޓަރނެޓް ެ‬
‫އރުން ހޯދުމަށް ޢަޒުމް ކަނޑަ ެ‬
‫ގންނަމަވެސް ކުރި ެ‬
‫ޖާނާމާލުދ ެ‬
‫އ ވޭތުކުރުމަށާއި މަތ ފަންތން ކާމިޔާބުވުމަށް‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގތެ ް‬
‫އޅުން ފުއްދުންތެރި ޮ‬
‫ލިބިދޭ މަޢުލޫމާތުތަކަކ ދުރާލައި މހާ ދިރި ު‬
‫ނުހަނު މުހިންމު އެއްޗެކެވެ‪.‬‬

‫‪58‬‬
 ‫ގ މުށުތެރެއަށްލައި‬
‫އ ެ‬
‫އންސާނ ދިރިއުޅުން އަދު ޭ‬
‫މވަނ ި‬
‫ވ ކޮރޯނާ ވައިރަސް ި‬
‫ނުރައްކާތެރި ބައްޔެއް ކަމަށް ާ‬
‫ގ ސަބަބުން‬
‫އ މިކަމު ެ‬
‫ގއި ދަތުރުކުރަމުންދިޔަ ހުރިހާ ސިނާއަތްތަކާއި ދާއިރާތަ ް‬
‫ހަފުސްކޮށްފައެވެ‪ .‬ކުރދުވެލ ަ‬
‫ވސްނައި ތަޢުލމ‬
‫ގއި ބާރަށް ފިޔަޖަހަމުންނެވެ‪ .‬ދުރަށް ި‬
‫ވސް‪ ،‬ކިޔެވުންދަނ ކުރދުވެލ ަ‬
‫މަޑުޖެހިފައިވި ކަމަށްވި ނަމަ ެ‬
‫ގން ކިޔެވޭނޭ‬
‫ގއިތިބެ ެ‬
‫ގ ަ‬
‫ވުޒާރާތަކުންވަނ ޭ‬

‫މ‬
‫ގއުމު ފުރަބަންދަށް ދިޔަކަމަށްވިނަމަވެސް‪ ،‬ތަޢުލ ް‬
‫ގނަވެ ަ‬
‫ގ އަދަދު ި‬
‫އސިވާމހުން ެ‬
‫އވެ‪ .‬ފަ ް‬
‫ފުރުޞަތު ފަހިކޮށްދެއްވާފަ ެ‬
‫އ ކުރިމަތިލާންޖެހި ތަނަވަސް‬
‫އވެ‪ .‬ދަތިތަކާ ި‬
‫ގފަހިވެފަ ެ‬
‫އން މަ ު‬
‫ގ ޒަރިއްޔާ ި‬
‫އ ހާސިލްކުރުން ވަނ އިންޓަރނެޓް ެ‬
‫ގތުމާ ި‬
‫ލިބި ަ‬
‫ގނަ ދިވެހިން އަމިއްލަ ރަށަށް‬
‫އ ތިބި ި‬
‫ގ ި‬
‫ގ ވެރިރަށް‪ ،‬މާލޭ ަ‬
‫ގ ފުރުޞަތު ނުލިބި ރާއްޖޭ ެ‬
‫މ ެ‬
‫ދިރިއުޅުމެއް ވޭތުކުރު ު‬
‫ގއި ތިބޭ‬
‫އ ހޯދަން ޖޯލިފަތ ަ‬
‫ގންނާއި‪ ،‬ތާޒާވަ ި‬
‫ގއި ތިބެ ެ‬
‫ގ ހޮޅުއަށ ަ‬
‫ވސް ރަށު ެ‬
‫ދިރިއުޅުން ބަދަލު ކުރިނަމަ ެ‬
‫އޔާއިން އަދު ފަހިވެފައިވާކަމެކެވެ‪.‬‬
‫ގ ޒަރި ް‬
‫ވސް ތައުލމު ހާސިލްކުރެވޭ ކުރެވުމަކ ހަމަ އިންޓަރނެޓް ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ތިބުމު ަ‬
‫އ މުހިއްމު ދައުރެއް އަދާކުރާ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫އވެސް އިންޓަރނެޓަކ ދިރިއުޅު ު‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫މިކަންކަމުން ސާބިތުވަނ ކޮންމެ ދަނޑިވަޅެ ް‬
‫އ ކަމަށެވެ‪.‬‬
‫އޗެ ް‬
‫އެ ް‬

‫ގނަ‬
‫ގ އިތުރުން ޓިއުޝަންތަކުން އެހ ހޯދުމަށް ި‬
‫ގ ފަރާތުން ކިޔެވުމަށްލިބިދޭއެހ ެ‬
‫އ މުދައްރިސުން ެ‬
‫ގ ި‬
‫ސްކޫލް ަ‬
‫ގ ފުއްދުންތެރިކަން ލިބިފައިނުވާ‬
‫މ ެ‬
‫އވެރިވު ު‬
‫ގއި ބަ ި‬
‫އވެ‪ .‬ޓިއުޝަން ކުލާސްތަކު ަ‬
‫އޚްތިޔާރު ކުރެ ެ‬
‫ދަރިވަރުން ި‬
‫ގ‬
‫ދަރިވަރުންނަށް އިންޓަރނެޓް މެދުވެރިކޮށް ޓިއުޝަންތަކުން ލިބިދޭ އެހއާ އެއްފަދަޔަށް މަދަދު ހާސިލްކުރުމު ެ‬
‫އޓްތަކުން ކިޔެވުމަށް ބޭނުންވާ‬
‫ވބްސަ ި‬
‫ގ އެކި ެ‬
‫އ ނުކޮށް އިންޓަރނެޓް ެ‬
‫ވސް ހޭދައެ ް‬
‫އއް ެ‬
‫އވެ‪ .‬އަތުން ެ‬
‫ގވަނ ފަހިވެފަ ެ‬
‫މަ ު‬
‫ގ‬
‫ވ ތަސްވރުތަކާއި ވޑިޔޯ ެ‬
‫ގތުން ޝާއިއު ކުރެވިފައި ާ‬
‫އވެ‪ .‬އަދި ހަމައެ ޮ‬
‫އ ލިބެ ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގތެ ް‬
‫އުކުޅުތައް ފުރިހަމަ ޮ‬
‫ގއި‬
‫އއް ަ‬
‫މށް ޓިއުޝަން ކްލާސްތަކަށްވުރެވެސް މާ ފުޅާދާއިރާ ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫އ ދެނެ ަ‬
‫އ ފިލާވަޅުތަކެ ް‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގތެ ް‬
‫ޒަރިއްޔާއިން ތަފްސލ ޮ‬
‫ގޅުންހުރި ތަފާތުއެކި‬
‫އ ު‬
‫ގތުން އަމަލ ފަރިތަކުރުންތަކާއި‪ ،‬ކިޔެވުމާ ި‬
‫އ ޮ‬
‫ގންދެއެވެ‪ެ .‬‬
‫އިންޓަރނެޓް މެދުވެރިކޮށް ދޭހަވެ ެ‬
‫އއެކު‪ ،‬އިންޓަރނެޓަކ‬
‫ގންދެއެވެ‪ .‬ކަންމިހެންއޮތުމާ ި‬
‫ވ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ފަރިތަކުރެ ި‬
‫އވެސް އިންޓަނެޓް ެ‬
‫ކުއިޒްތަކެ ް‬
‫ގތެކެވެ‪.‬‬
‫ވވެންނެތް ހަގ ަ‬
‫ވފައިވާކަމ ދެބަސް ެ‬
‫އއްޗެކަށް މިއަދު ެ‬
‫ވޒަންނުކުރެވޭވަރު ެ‬
‫ގ ަ‬
‫އ ު‬
‫ކިޔަވާކުދިންނަށް ަ‬

‫ގ‬
‫ވ ކުދިންޖެހުމު ެ‬
‫ގއި ކިޔަ ާ‬
‫އ ަ‬
‫އވަ ި‬
‫ގ ަ‬
‫އ ތަހުޒބަކ އިންޓަރނެޓް ެ‬
‫ދުނިޔެ މިއަދު ދެކެމުންމިދާ ތަރައްގއާ ި‬
‫ގއި ލިބިދެނ‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ފުރުސަތުވެސް އެންމެ ފުރިހަމަ ޮ‬
‫މ ެ‬
‫އ ޒިންމާއަދާކުރަން ލިބު ު‬
‫ގ ި‬
‫ސަބަބުންނެވެ‪ .‬މަތ ފަންތިތަކު ަ‬
‫ވސް ހަމަ‬
‫ވސްނުން ދެމެހެއްޓެނ ެ‬
‫އ ި‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫އ ް‬
‫އސަނދިވެ ފުޅާ ދާއިރާ ެ‬
‫މއުލޫމާތު މު ް‬
‫ގ ޒަރިއްޔާއިންނެވެ‪ަ .‬‬
‫އިންޓަރނެޓް ެ‬
‫ވސް ކިޔެވުން މެދުނުކެނޑި‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫އ ދިމާވާ ހުރިހާ ދަތިތަކާއި ބަލިމަޑުކަ ު‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫ގ ސަބަބުންނެވެ‪ .‬ދިރިއުޅު ު‬
‫އިންޓަރނެޓް ެ‬
‫ގ އިތުރު‬
‫އ ޓިއުޝަންތަކު ެ‬
‫އވެ‪ .‬އަދި ހަމަ އެހެންމެ‪ ،‬ފިލާވަޅުތަ ް‬
‫ގފަހިވާ ސަބަބަކވެސް މި ެ‬
‫ގންދެވެން މަ ު‬
‫ކުރިއަށް ެ‬
‫ގ‬
‫އރު އެހާމެ ބޮޑެވެ‪ .‬ވުމާއެކު‪ ،‬އިންޓަރނެޓަކ އަދު ެ‬
‫ގ ދަ ު‬
‫ޚަރަދުތަކަކާނުލައި ފަހުމްކުރުމަށްވެސް އިންޓަރނެޓް ެ‬
‫އއްޗެކެވެ‪.‬‬
‫ވ ެ‬
‫ގނެވިފައި ާ‬
‫އ ނަން ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫ގހުރި‪ ،‬ޒަރޫރބޭނުމެއް ެ‬
‫އއްފަދައަށް އަ ު‬
‫މވަހަރެކޭ ެ‬
‫ކިޔަވާކުދިންނަށް ާ‬

‫‪59‬‬
 ‫ގ ޑެޕިއުޓ‬
‫ނދަރު ެ‬
‫ނޓަރު މުޖާހިދު‪ ،‬އިސްކަ ް‬
‫ޕްރެޒެ ް‬
‫ޕްރިންސިޕަލް‬
‫އވެ‪ .‬މިއ އަހްމަދު މުޖާހިދެވެ‪.‬‬
‫އޅޭނެ ެ‬
‫އ މި މޫނު ދަންނަ އެތައް ބަޔަކު ު‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ޓވ ޕްރެޒެންޓަރެ ް‬
‫ގ ޑެޕިއުޓ ޕްރިންސިޕަލެވެ‪.‬‬
‫އ މިހާރު އެއ އިސްކަންދަރު ސްކޫލް ެ‬
‫ގ ި‬
‫އމުރުން ‪ 31‬އަހަރު ަ‬
‫ޕްރެޒެންޓަރެކެވެ‪ .‬އެކަމަކު ު‬

‫ގ ފަހުން‬
‫އ ެ‬
‫ގ ޕްރައިމަރ ތައުލމު ހާސިލްކުރެއްވ ރަށު ސްކޫލުންނެވެ‪ޭ .‬‬
‫ގއ‪.‬ދާންދޫ އަށް އުފަން މުޖާހިދު އޭނާ ެ‬
‫ގ ތައުލމ ހަޔާތަކ އުފާވެރި އަދި‬
‫އވެ‪ .‬އޭނާ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫އސް އިން ސެކަންޑްރ ތައުލމު ފުރިހަމަކުރެއް ި‬
‫ވ އޕ ެ‬
‫މާލެ ބަދަލު ެ‬
‫ގ ބެސްޓް އޯލް‬
‫އއަހަރު ެ‬
‫އވެ‪ .‬ސްކޫލް ނިންމާލ ެ‬
‫މ ފުރި ެ‬
‫ގ ު‬
‫ގ މަ ާ‬
‫ގ ކެޕްޓަން ެ‬
‫ވސްތަކެކެވެ‪ .‬އޕއެސް ެ‬
‫ކާމިޔާބު ދު ަ‬
‫ގއެވެ‪.‬‬
‫މ އެކ ަ‬
‫ގ ާ‬
‫ގ މަ ާ‬
‫ރައުންޑާ ެ‬

‫ގނޫނ‬
‫ގވެރިވާ ދެކަމެކެވެ‪ާ .‬‬
‫އ ު‬
‫އ ނިންމަން ބެލިއިރު އޮތ ޝަ ު‬
‫ސްކޫލް ނިންމާލާފައި‪ ،‬ކުރިއަށް ދާނެ ދާއިރާއެ ް‬
‫ގއި‬
‫ގ ހިތު ަ‬
‫އ ލިބުނު ތަޖުރިބާތަކާ އެކ އެ މާހައުލަށް މުޖާހިދު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ވަކލުކަން ނުވަތަ ޓޗަރުކަމެވެ‪ .‬ސްކޫލް ދައުރު ަ‬
‫އ ދާއިރާއިންނެވެ‪.‬‬
‫ވސް ެ‬
‫ދެވިފައި އޮތް ލޯތްބާ އެކު ކުރިއަށްދާން ނިންމެވ ެ‬

‫ގއި ‪ 2007‬ވަނަ އަހަރު‬

‫ގ ފަހުން ދާންދޫ ސްކޫލް ަ‬
‫އކެވެ‪ .‬އޭ ެ‬
‫ފުރަތަމަ އޭނާ ނިންމެވ ފިޒިކްސް ޓޗިން ޑިޕްލޮމާ ެ‬
‫އދި ‪ 2008‬އިން ‪ 2010‬އަށް އޭނާ ޑިގްރ‬
‫އވެ‪ަ .‬‬
‫އވި ެ‬
‫ގ ވަޒފާއަދާކުރެ ް‬
‫އއި ހިސާބު ޓޗަރެއް ެ‬
‫ފިޒިކްސް ާ‬
‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ޓޗަރެ ް‬
‫ގ ދާއިރާއިންނެވެ‪ .‬އިސްކަންދަރު ސްކޫލް ެ‬
‫ވއިދިނުމު ެ‬
‫އ ހިސާބު ކިޔަ ަ‬
‫އ ި‬
‫ހާސިލްކުރެއްވ ފިޒިކްސް ާ‬
‫ގ މުޅި ހަޔާތް ބަދަލުކޮށްލި ނިންމުމެކެވެ‪.‬‬
‫އވެ‪ .‬މިއ އޭނާ ެ‬
‫އއި އަހަރު ެ‬
‫ގން ަ‬
‫ގއި ވަޒފާ ހަމަޖެހުނ ޖެހި ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ޮ‬
‫ގ މެނޭޖްމަންޓާ ހިސާބަށް‬
‫އސްކަންދަރު ެ‬
‫އ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އ ެ‬
‫ވސްތަކެ ް‬
‫ވމަށް ފަހު‪ ،‬މަދު ދު ަ‬
‫ގއި ހުންނެ ު‬
‫ގމު ަ‬
‫މ ާ‬
‫ގ ަ‬
‫އ ެ‬
‫ޓޗަރެ ް‬
‫އ ހުނަރު ސާބިތުކޮށްދިން ކަމެކެވެ‪.‬‬
‫ގބިލްކަމާ ި‬
‫ގ ާ‬
‫ދިއުމަކ އޭނާ ެ‬

‫ގ ފަހުކޮޅު ފުރަތަމަ‬
‫އޅެނިކޮށް ‪ެ 2012‬‬
‫ގއި‪ .‬ދެން އެހެން ު‬
‫އސްކަންދަރު ަ‬
‫އ މެކްސް ކިޔަވައިދޭން ފެށ ި‬
‫"ފިޒިކްސް އާ ި‬
‫ގ ހަތަރު ވަރަކަށް އަހަރު ފަހުން އޭރު ޑެޕިއުޓ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ފުރުސަތު‪ޭ .‬‬
‫މ ެ‬
‫ގ ލޑިން ޓޗަރަކަށް ވު ު‬
‫އ ދެ މާއްދާ ެ‬
‫ލިބުނ ެ‬
‫އ ހިސާބުން‬
‫ގމު ހުސްވ‪ެ .‬‬
‫މ ާ‬
‫ގން އެ ަ‬
‫ވ ބޭފުޅާ އެހެން ސްކޫލަކާ ހަވާލުވާން ޖެހި ެ‬
‫ޕްރިންސިޕަލަކަށް ހުންނެ ި‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގ ފަހުކޮޅު ސދާ ޑޕއަކަށް ހަމަޖެހުނ‪ "،‬މުޖާހިދު ވިދާޅުވި ެ‬
‫އކަށް ހުރުމަށް ފަހު ‪ެ 2016‬‬
‫އެކްޓިން ޑޕ ަ‬

‫‪60‬‬
 ‫ތ‬
‫ވ ހުރަހެއްތޯ ނުވަތަ ހިތްވަރެއް ޯ‬
‫މސައްކަތަށް ކުރިމަތި ާ‬
‫ގކަން އެއ ަ‬
‫ގ ހަ ު‬
‫އ އުމުރު ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގމެ ް‬
‫މިފަދަ ޒިންމާދާރު މަ ާ‬
‫ވބެކެވެ‪.‬‬
‫ގތަކަށް ދެއްވ ކުރު ޖަ ާ‬
‫އަހާލުމުން މުޖާހިދު ސަމާސާ ޮ‬

‫ގޅުނު‬
‫ގ މެނޭޖްމަންޓާ ފުރަތަމަ ު‬
‫އސްކަންދަރު ެ‬
‫އޑް ކަމަށެވެ‪ި .‬‬
‫ވ އެޓިޓި ު‬
‫އޭނާ ވިދާޅުވ ހުރިހާ ކަމަކ ވެސް ޕޮޒިޓި ް‬
‫ގ‬
‫ގތުން ތަފާތުވެފައި‪ ،‬އިސްކަންދަރު ެ‬
‫ގ ޮ‬
‫އސަވެފައި ހަނދާނުން ފޮހެލަން ދައްޗެވެ‪ .‬އުމުރު ެ‬
‫ދުވަސް ކިތަންމެހާވެސް ހާ ް‬
‫ވރަކަށް ޖެހިލުންވެ‬
‫މސައްކަތްކުރަން ޖެހުމުން ކޮންމެވެސް ަ‬
‫ގނަދުވަސްވ ތަޖުރިބާކާރު ޓމަކާ އެކ ަ‬
‫އެހާ ި‬
‫ވއެވެ‪.‬‬
‫ހާސް ި‬

‫މއް ކޮށްލަކޮށްލާ ހުންނާކަށް‪.‬‬

‫މއް ނުވޭ އެއްކަ ެ‬
‫އ އިރަކު ވެސް ބޭނު ެ‬
‫އއި ހުވަފެނެއް އެއ‪ .‬އެ ް‬
‫ވސް ދެކެމުން ަ‬
‫އބަދު ެ‬
‫" ަ‬
‫ވއިރު މިކަހަލަ‬
‫އސްލު ‪ 30‬އަހަރު ާ‬
‫ގތަށް ަ‬
‫އ ޮ‬
‫އ ހުރޭ އެޗވް ކުރަން ބޭނުންވާ‪ެ .‬‬
‫ގޓްސްތަކެ ް‬
‫މއްލަ ޓާ ެ‬
‫އ އަ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫އޭ ެ‬
‫އސްލު އުންމދު ކުރިން އެކަން ވާނެ‬
‫ވއަސް ަ‬
‫މކަށް ނު ި‬
‫ގޓް ކުރިން‪ .‬އެހާ ޕްރެކްޓިކަލް ކަ ަ‬
‫ގމަކަށް އަންނަން ޓާ ެ‬
‫މަ ާ‬
‫ވއެވެ‪.‬‬
‫ކަމަށް‪ "،‬މުޖާހިދު ވިދާޅު ި‬

‫ގ‬
‫އޓުމު ެ‬
‫ގ ހުރިހާކަމެއް ބެލެހެ ް‬
‫ވއިދެމުން އަންނަ އިސްކަންދަރު ސްކޫލްގެ‪ ،‬ހެނދުނު ދަންފަޅ ެ‬
‫ދެ ސެޝަނަށް ކިޔަ ަ‬
‫ގ ކަންކަން މޮނިޓާކުރުމާއި‬
‫ގ ކިޔަވައިދިނުމު ެ‬
‫މސައްކަތްތައް ބެލުމާއި ޓޗަރުން ެ‬
‫ގ ަ‬
‫އއި ލޑިން ޓޗަރުން ެ‬
‫ޒިންމާ ާ‬
‫ގ ކަންކަން‬
‫ގ އިތުރަށް އޯލެވެލް އިމްތިހާނު ެ‬
‫ސްކޫލް މާހައުލަކ ދަރިވަރުންނަށް ރައްކާތެރިތަނެއްކަން ޔަގންކުރުމު ެ‬
‫އ‬
‫ގ ދަށުން ހަވާލުވެފަ ި‬
‫ގ އިރުޝާދު ެ‬
‫މ މުހިންމު ޒިންމާ ޕްރިންސިޕަލް ެ‬
‫ގ އެން ެ‬
‫ގ ފަރާތުން ބެލެހެއްޓުމު ެ‬
‫ސްކޫލް ެ‬
‫އސިއްޔަތުން މުޖާހިދަށެވެ‪.‬‬
‫ގ ހަ ި‬
‫އޮންނަނ ޑެޕިއުޓ ޕްރިންސިޕަލް ެ‬

‫ހސްޓުކުރުމާއި‬
‫ގ އެކި ޝޯތައް ޯ‬
‫މ ެ‬
‫ވސް ޕާޓް ޓައިމްކޮށް ޓވއެ ް‬
‫އތުރަށް މިހާރު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ މަސައްކަތްތަކު ެ‬
‫ސްކޫލް ެ‬
‫އވެ‪ .‬އަދި‬
‫ވ ެ‬
‫ގންނަ ަ‬
‫އ ަ‬
‫ވޑަ ި‬
‫ވ ަ‬
‫ގއި ވެސް މުޖާހިދު ބައިވެރި ެ‬
‫އ ަ‬
‫އ ކަމެ ް‬
‫މއި ބަހުސްކުރުން ފަދަ އަދަބ އެތަ ް‬
‫ވާހަކަދެއްކު ާ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ވ ެ‬
‫ވ ކަމަށް ވެސް ވިދާޅު ި‬
‫ގ ާ‬
‫އ ލެކްޗާތައް ނަން ަ‬
‫ގ ބައެ ް‬
‫ވސިޓ ެ‬
‫ގއުމ ޔުނި ާ‬
‫ގތު ވވަރަކުން ބައެއްފަހަރު ަ‬
‫ވަ ު‬

‫ވއިފަ‬
‫އ ަ‬
‫ވސް ހާސިލްކުރަ ް‬
‫ގން މާސްޓާސް ެ‬
‫ގ ރޮނ ު‬
‫ވސް އޭނާ ވަނ މިއަހަރު އެޑިއުކޭޝަން ެ‬
‫ބުރަކޮށް އުޅުއްވަމުން ެ‬
‫ގކޮށް މުޖާހިދު ވިދާޅުވ‬
‫ވކަން ފާހަ ަ‬
‫އއިލާއަށް ހުސްކުރައް ާ‬
‫އ ާ‬
‫ގ ދެ ދަރިންނާ ި‬
‫އނާ ެ‬
‫ގތުތައް ޭ‬
‫އެވެ‪ .‬ލިބޭ ހުސްވަ ު‬
‫އ ކަމަށެވެ‪.‬‬
‫އ ް‬
‫އޒުމް ކަނޑައެޅި ހުރިހާ ކަމެއްހެން ހާސިލްވުމަކ އޭނާއަށް ލިބުނު ކާމިޔާބ ެ‬
‫މިހާތަނަށް އައިއިރު ަ‬

‫ގޅުމަކ‬
‫ގން ު‬
‫އ ެ‬
‫އޑެ ް‬
‫އހްތިރާމްކުރާ ކަހަލަ ޕޮޒިޓިވް އެޓިޓި ު‬
‫ގއި ވިޔަސް‪ ،‬މހުން ލޯބިވާ‪ި ،‬‬
‫އ ަ‬
‫އ ް‬
‫އސްލު ކޮންމެ ދާއިރާ ެ‬
‫" ަ‬
‫އ‬
‫ގޓިވް ކަންތައްތަ ް‬
‫ވސް ނެ ެ‬
‫ގ ެ‬
‫އ ެ‬
‫ކުރިއަށްދާން ވަރަށް މުހިންމު ކަމެއް‪ .‬ފެންނަ ކޮންމެ ކަމަކާ ބެހި‪ ،‬ކޮންމެ ކަމެ ް‬

‫‪61‬‬
 ‫އކަމަކަށް‬
‫ވ ެ‬
‫ވ މިސްރާބެއް އޮ ެ‬
‫ގން ވާހަކަދައްކާ ނަމަ ކުރިއެރުމެއް ނުފެންނާނެ‪ .‬އެޔާއެކު ދާން ބޭނުން ާ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ނަ ަ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އކަމެއް‪ "،‬މުޖާހިދު ވިދާޅުވި ެ‬
‫ގތަކަށް ވާނެ ެ‬
‫ވއްޔާ ހަގ ަ‬
‫އުންމދު ކޮށްފިއްޔާ އިރާދަކުރެއް ި‬

‫‪62‬‬
 ‫ސައިންސާއި ޓެކްނޮލޮޖީ‬

‫‪63‬‬
‫ނށް‬
‫ނ ަ‬
‫ވނު ް‬
‫ނ ޒު ާ‬
‫ނކުރާ ގޮތުގެ ސަބަބު ް‬
‫ޓެކްނޮލޮޖ ބޭނު ް‬
‫ނތައް‬
‫ގއްލު ް‬
‫ލިބޭ ެ‬
‫އވެ؟‬
‫ގންތޯ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫އ ެ‬
‫އއްޗެކެވެ‪ .‬ކ ް‬
‫ގދަ ހަތިޔާރަކަށްވުރެ ވެސް ނުރައްކާތެރި ެ‬
‫އޔާތަކ‪ ،‬ވިހަ ަ‬
‫ޓެކްނޮލޮޖ ނުވަތަ ފަންނި ް‬
‫ގ‬
‫މ ވަނ‪ ،‬ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫ގ ސަބަބުންނެވެ‪ .‬މިއަދު މުޅި ދުނިޔެ ި‬
‫ގތު ެ‬
‫ވ ޮ‬
‫އ ބޭނުންކުރެ ޭ‬
‫ގ ވަސލަތްތަ ް‬
‫ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އޗަކަށް ވެފަ ެ‬
‫ވ ފަދަ އެ ް‬
‫އ އިންސާނުންނަށް ދިރިއުޅޭން ދަތި ާ‬
‫އ ނުލަ ި‬
‫އވެ‪ .‬އެ ާ‬
‫ގއި “ހައްޔަރު” ވެފަ ެ‬
‫ގ ދަށު ަ‬
‫ބާރު ެ‬
‫އވެ‪ .‬މި ފަދަ މުހިންމު ވަޞލަތެއް‪،‬‬
‫އޗަކަށް ވެފަ ެ‬
‫އވާ އެ ް‬
‫ގޅިލާމެހިފަ ި‬
‫އކާ ު‬
‫ވޅަކާއި ލާ ކޮންމެ ނޭވާ ަ‬
‫އަޅާ ކޮންމެ ފިޔަ ަ‬
‫ގން ޖެހޭ ކަމެކެވެ‪ .‬ޚާއްޞަކޮށް ޒުވާނުން‬
‫މދު ފިކުރު ހިން ާ‬
‫ވ ކަމ‪ ،‬އެއާ ެ‬
‫އ ާ‬
‫އޗަކަށް ވެފަ ި‬
‫އ ް‬
‫ގދަ ހަތިޔާރެއް ފަދަ ެ‬
‫ވިހަ ަ‬
‫އސަރު‬
‫ގ ސަބަބުން ޒުވާނުންނަށް ކުރާ ނޭދެވޭ ަ‬
‫މި ކަމަށް ދޭންޖެހޭ ސަމާލުކަން ވަކިންބޮޑެވެ‪ .‬ސަބަބަކ މ ެ‬
‫ގ ޒުވާނުންނަށް ތަފާތު އެކި ކަހަލަ‬
‫ގ ސަބަބުން‪ ،‬އަދު ެ‬
‫ގތު ެ‬
‫ވ ޮ‬
‫އވެ‪ .‬އާދޭހެވެ! ފަންނިއްޔާތު ބޭނުންކުރެ ޭ‬
‫ބޑުވމަ ެ‬
‫ޮ‬
‫މންނެވެ‪.‬‬
‫އ އަންނަނ ލިބެ ު‬
‫ގއްލުންތަ ް‬
‫ެ‬

‫ވވެން‬
‫ގ ޢަޤދާ ބަލިކަށިވަމުން އަންނަކަމ‪ ،‬ދެބަސް ެ‬
‫އ ޒުވާނުންނެއް ެ‬
‫ގ ސަބަބުން‪ ،‬އެތަ ް‬
‫ގތު ެ‬
‫ގ ބޭނުންހިފޭ ޮ‬
‫ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫ގފާނު‬
‫ގ ރަސް ެ‬
‫ގއްލުން ބޮޑު ދުނިޔެއެކެވެ‪ .‬ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫ގ ދުނިޔެއަކ ހެއްލުންތެރި ެ‬
‫އޔާތު ެ‬
‫ގތެކެވެ‪ .‬ފަންނި ް‬
‫ނެތްހަގ ަ‬
‫ގއި‪،‬‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ވއު ަ‬
‫ގއެކެވެ‪ .‬މި ި‬
‫އ ަ‬
‫ވ ު‬
‫ވ ި‬
‫އ ޖެހިފައި ާ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫އއް‪ޭ ،‬‬
‫އ ރަހަ ެ‬
‫އވި ހުރިހަ ި‬
‫އ ލެ ް‬
‫ގ ި‬
‫ކަމަށްވާ އިންޓަނެޓަކ‪ ،‬ދުނިޔޭ ަ‬
‫ވސްނާންޖެހޭ‬
‫އވެ‪ި .‬‬
‫އވުން ފަތުރާފައި ހުރި ކެހިވެރި އެތައް ދަލެއް ހިމެނެ ެ‬
‫ގ ޢަދު ް‬
‫ގންވާ އިސްލާމްދނު ެ‬
‫މާތްވެ ެ‬
‫އކަން‬
‫ގއި ނުހަނު ފަސޭހައިން ޖެހިދާނެއެވެ‪ެ .‬‬
‫އން ދަލެއް ަ‬
‫އ ބޭނުންކުރާން ފަށައިފި ނަމަ‪ ،‬މި ި‬
‫ވސްނާނުލަ ި‬
‫މިންވަރަށް ި‬
‫ގ‬
‫އވެ‪ .‬ދނާ ފުށުއަރާ ކަންކަން ޤަބޫލުކުރާ ޒުވާނުން ެ‬
‫ގ ކިބައިން‪ ،‬ފެންނަމުން އެބަ ދެ ެ‬
‫އ ޒުވާނުން ެ‬
‫އ ް‬
‫ގ ބަ ެ‬
‫މިއަދު ެ‬
‫ވ‬
‫އސްލާމ ޝަރޢަތާ ދެކޮޅަށް ދެކެ ޭ‬
‫މންނެވެ‪ި .‬‬
‫އ ދުވަހަށް އަންނަނ އިތުރުވަ ު‬
‫އއް ދުވަހުން އަނެ ް‬
‫އަދަދު‪ެ ،‬‬
‫އސުން‬
‫އ ޖި ް‬
‫އވެ‪ .‬އެ ް‬
‫މރަށް މަރުހިފުމާ ދެކޮޅު ހަދަ ެ‬
‫ގދަވަމުންނެވެ‪ަ .‬‬
‫އޑު އަންނަނ ަ‬
‫ގ ަ‬
‫ގއި‪ ،‬ޒުވާނުން ެ‬
‫ވާހަކަތަކު ަ‬
‫އ ނޫންކަމަށް ބުނެ ވަކާލާތުކުރެއެވެ‪ .‬ނަމާދުކުރުމާއި ރޯދަހިފުން ފަދަ އަޅުކަންތަކަށް‬
‫އ ް‬
‫އސަލަ ެ‬
‫ކައިވެނިކުރުމަކ‪ ،‬މަ ް‬
‫އކި ވަޞލަތްތަކެވެ‪.‬‬
‫ގ އެކި ެ‬
‫ގނެސްދޭ މެދުވެރިއަކ ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫ހަޖޫޖަހައެވެ‪ .‬މި ފިކުރު ޒުވާނުންނާ ހަމައަށް ެ‬
‫އބައިމހުންނަށް‬
‫ގ ސަބަބުން‪ެ ،‬‬
‫ގތު ެ‬
‫ވ ޮ‬
‫އޔާތު ބޭނުންކުރެ ޭ‬
‫ގ ޢަޤދާ ބަލިކަށިވުމަކ‪ ،‬ފަންނި ް‬
‫އެހެންކަމުން ޒުވާނުން ެ‬
‫ގއްލުމެކެވެ‪.‬‬
‫ލިބެމުންއަންނަ ވަރަށް ބޮޑު ެ‬

‫ގ ސަބަބުން‬
‫ގތު ެ‬
‫ގ ބޭނުން ހިފޭ ޮ‬
‫ވސް‪ ،‬ފަންނިޔާތު ެ‬
‫އ ބވެ ދިޔުމަކ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގތުކޮޅު ބޭކާރު ޮ‬
‫ވ ު‬
‫ގހުރި ަ‬
‫ވ އަ ު‬
‫ލިބިފައި ާ‬
‫ގ ބޮޑު‬
‫ގތަކ ވަރަށް އަ ު‬
‫ގއި ވަ ު‬
‫ގތު ަ‬
‫އކެވެ‪ .‬ޝައްކެއްނެތް ޮ‬
‫މިއަދު ޒުވާނުންނަށް ކުރަންޖެހޭ ވަރަށް ހިތްދަތި ތަޖުރިބާ ެ‬
‫ގއި‬
‫ވ ނިޢުމަތެއް ވެސް މެއެވެ‪ .‬ދުނިޔަވ ހަޔާތު ަ‬
‫އ ނިޢުމަތަކަށް އިންސާނާ ވަރަށް ބޮޑަށް ޣާފިލުވެފައި ާ‬
‫ނިޢުމަތެކެވެ‪ެ .‬‬

‫‪64‬‬
 ‫އވާ‪،‬‬
‫އވެ‪ .‬މިހެން މިކަން އޮ ް‬
‫ވ ެ‬
‫އ ނުލެ ެ‬
‫ގނަ މހުންނަށް ވިސްނައެ ް‬
‫އކަމާ މެދު ި‬
‫ގތުކޮޅެ ް‬
‫އ ކުޑަކުޑަ ވަ ު‬
‫ލިބިފައިވަނ ކިހަ ި‬
‫އސްރާފުކުރުން މި ވަނ ހައްދުން‬
‫ގތު ި‬
‫ވ ު‬
‫އކު ަ‬
‫އއާ ެ‬
‫ގއި ޖެހި އިންސާނާ ހައްޔަރުވެއްޖެއެވެ‪ެ .‬‬
‫ގ ދަންތުރައި ަ‬
‫ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫އ އާޚިރަތަށް ޓަކައި‬
‫ގ ކަށަވަރުކުރ ޒުވާނުންނެވެ‪ .‬ދުނިޔެއާ ި‬
‫އންމެ ކުރ ސަފުން ޖާ ަ‬
‫ގއި ެ‬
‫އވެ‪ .‬މި ކަމު ަ‬
‫ނެއްޓިފަ ެ‬
‫ގތުތައް‬
‫އޅުންނަށްވެ ތިބެ‪ ،‬ވަ ު‬
‫ގ ަ‬
‫ގ އެކިއެކި ވަސލަތްތަކު ެ‬
‫މއް ދޫކޮށްލާފައި‪ ،‬ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫ކުރާން ހުރި އެތައް ކަ ެ‬
‫އ‬
‫ގއި އުފައްދާފައި ހުރި ސރޒްތަކާ ި‬
‫ގންދަނ‪ ،‬ޚިޔާލެއް ފިކުރެއް ނެތިއެވެ‪ .‬ތަފާތު ނަންނަމު ަ‬
‫ބަރުބާދުކުރަމުން ެ‬
‫ވބްސައިޓްތަކާއި‬
‫އކިއެކި ެ‬
‫ގ ެ‬
‫އވެ‪ .‬އިންޓަނެޓު ެ‬
‫ގ ެ‬
‫އ ކުޅުމު ަ‬
‫ގމްތަ ް‬
‫އވެ‪ .‬އަތުން ދޫކޮށްނުލެވޭ ފަދަ ޭ‬
‫ގ ެ‬
‫ފިލްމުތައް ބެލުމު ަ‬
‫ގން‬
‫އ ެ‬
‫ލ މަރާލަ ި‬
‫ގ ޒިންމާތަކަށް ޯ‬
‫މ ެ‬
‫އޔަތުތަކާއި ދިރިއުޅު ު‬
‫ގ މަސްއޫލި ް‬
‫ވޖިބުތަކާއި ވަޒފާ ެ‬
‫އވެ‪ .‬ދނ ާ‬
‫ގ ެ‬
‫މ ަ‬
‫އ ހޭވު ު‬
‫އޮޅިތަ ް‬
‫ގ ސަބަބުން ޒުވާނުންނަށް‬
‫އ ބޭކާރުވެ ދިޔުމަކ‪ ،‬ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫ގތުތަ ް‬
‫ވ ު‬
‫ގހުރި ަ‬
‫އވާ އަ ު‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ލިބިފަ ި‬
‫ތިބެ ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގއްލުމެއްތޯ ެ‬
‫ލިބެމުން އަންނަ ކޮން ފަދަ ބޮޑު ެ‬

‫އބުރު ފައިދަށުވާކަށް‪ ،‬ކުދިކުދިވެ‪ ،‬ޗިސްޗިސްވާކަށް‬

‫ގ ަ‬
‫އވެސް އިންސާނަކު‪ ،‬އޭނާ ެ‬
‫ބުއްދި ސަލާމަތުން ހުރި އެ ް‬
‫ގއި‬
‫އ ަ‬
‫ވނުން ހުވަފެނ އާލަމެ ް‬
‫ގ ހަ ފަރާތަށް ފެތުރި‪ ،‬ޒު ާ‬
‫ގ މޫތައް މުޖުތަމައު ެ‬
‫ނޭދޭނެއެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫އއް‬
‫ގ ެ‬
‫ގބޫލުކުރަންޖެހޭ ޙަޤޤަތެކެވެ‪ .‬މިއ ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫އބުރު ކަތިލަމުން ދާކަމ ަ‬
‫ގ ަ‬
‫އބައިމހުން ެ‬
‫ގން‪ެ ،‬‬
‫ބައިތިއްބައި ެ‬
‫އ‬
‫ވސްނަ ި‬
‫ގމުން އަންނަ ވަރަށް ބޮޑު ޖަރމާއެކެވެ‪ި .‬‬
‫ގއި‪ ،‬ހިން ަ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ވއު ަ‬
‫ގދަ ި‬
‫ގ ބާރު ަ‬
‫ބަހާ ކަމަށްވާ‪ ،‬މސްމޑިޔާ ެ‬
‫އ ޒުވާނުން‬
‫ގ ސަބަބުން‪ ،‬ފަޟޙަތްވ ކިތައްކިތަ ް‬
‫އ ެ‬
‫އ އެޅޭ ކަތި ފިޔަވަޅެ ް‬
‫ގ ި‬
‫ގ ދުނިޔޭ ަ‬
‫ނުލައި ހުރެ ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫އ ނެތް ވާހަކަތައް ފަތުރަނ ކިތައް ޒުވާނުން ހެއްޔެވެ؟‬
‫ގތެ ް‬
‫އ ހަގ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގސްދު ަ‬
‫ގ ަ‬
‫އޓާލުމު ެ‬
‫ވ ް‬
‫ގ ަ‬
‫އ ު‬
‫ގ ަ‬
‫ވ؟ އަނެކާ ެ‬
‫ހެއްޔެ ެ‬
‫ގ ވަރަށް ސާފު‬
‫އޅައިލުމަކ‪ ،‬މި ކަމު ެ‬
‫އބުރު‪ ،‬ބަޔަކު މހުން ކަތިލައި އަޅައިލި ަ‬
‫ގ ަ‬
‫އޖެއް ެ‬
‫ދާދިމިދާކަށް ދުވަހު ކިޔަވާކު ް‬
‫ގއި‬
‫އ ކުއްޖާ ކިޔެވުމުން މަޙުރޫމުވެ‪ ،‬މުޖުތަމައު ަ‬
‫ގ ސަބަބުން‪ެ ،‬‬
‫ގ ވާހަކަތަކެއް ެ‬
‫ގއި ފެތުރި ދޮ ު‬
‫ހެތްކެކެވެ‪ .‬މސްމޑިޔާ ަ‬
‫އ މި‬
‫އތައް ހާދިސާއެ ް‬
‫އލާ ފެތުނެވެ‪ .‬މި ފަދަ އެތައް ެ‬
‫ގ ތެރެއަށް މުޅި ޢާ ި‬
‫ވރިކަމެއް ެ‬
‫ގލަން ެ‬
‫އވެ‪ .‬ބޮޑު ި‬
‫ފަޟޙަތްވި ެ‬
‫ގއްލި‬
‫އބުރު ެ‬
‫ގ ސަބަބުން‪ަ ،‬‬
‫ގތު ެ‬
‫ގ ބޭނުންކުރެވޭ ޮ‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫ގ ެ‬
‫ގއި ހިނ ަ‬
‫މުޖުތަމަޢު ަ‬
‫ގއްލުމެކެވެ‪.‬‬
‫ބޑު ެ‬
‫ގ ޒުވާނުންނަށް ލިބެމުން އަންނަ ނުހަނު ޮ‬
‫ގ ސަބަބުން އަދު ެ‬
‫އކަމު ެ‬
‫ފަޟޙަތްވަމުން ދިޔުމަކ‪ެ ،‬‬

‫ގ ހަރަކާތްތެރިކަމަށް‬
‫ގނަ ބާވަތްތަކަކ ޒުވާނުން ެ‬
‫ގ ި‬
‫ވމު ެ‬
‫ގ މަދަދާއެކު އުފައްދާފައި ހުރި‪ ،‬މުނިފޫހި ފިލު ު‬
‫ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫އ އެތައް‬
‫ގ ި‬
‫ވ ަ‬
‫ގ އަ ާ‬
‫އށް ނޭވާލުމާއެކު‪ ،‬މި ތަކެތ ެ‬
‫ވ ބާވަތްތަކެކެވެ‪ .‬މި ފަދަ ބާވަތްތައް ދުނިޔެ ަ‬
‫ހުރަސްއަޅާފައި ާ‬
‫ގތެއް‬
‫ގ އެތައް ވަ ު‬
‫އއި ދުވާލު ެ‬
‫އ ރެ ާ‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ބައިވެރިއެ ް‬
‫އ ވަނ ޖެހި ހަފުސްވެފައެވެ‪ .‬އެ ފަދަ ތަކެތ ެ‬
‫ޒުވާނުންނެ ް‬
‫ގ‬
‫ގ އިތުރުން‪ ،‬މސްމޑިޔާ ެ‬
‫ގމްތަކު ެ‬
‫އ އުފައްދާފައި ހުންނަ ފިލްމުތަކާއި ސރޒްތަކާއި ޭ‬
‫ގ ި‬
‫ހޭދަކުރެއެވެ‪ .‬ތަފާތު ނަންނަމު ަ‬
‫އ ނެތިއެވެ‪.‬‬
‫ގއްލެމުންދާ ސިއްހ ދުޅަހެޔޮކަމަށް ފަރުވާލެ ް‬
‫އވެ‪ެ .‬‬
‫ގއިޖެހި ހައްޔަރުވެ ތިބެ ެ‬
‫ގ ޖާދޫ ަ‬
‫އކި މަންސަތަކު ެ‬
‫އެކި ެ‬
‫ގއި އޮންނާން‬
‫ގއި ބަލި ދާނު ަ‬
‫ގ ޝިކާރައަކަށް ޒުވާން ޖލު ވުމެވެ‪ .‬ނޫކަށި އުމުރު ަ‬
‫ނަތޖާއަކ ޞިއްޙ ބަލިމަޑުކަމެއް ެ‬
‫އ‬
‫ގ ބަލިތަކާ ި‬
‫ގ އިތުރުން‪ ،‬ލޮލު ެ‬
‫އ ހަކުރުބައްޔާއި ކޮލެސްޓްރޯލް މަތިވުން ފަދަ ކަންކަމު ެ‬
‫ޖެހުމެވެ‪ .‬ލޭމައްޗަށް ދިޔުމާ ި‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬
‫ގ އަދަދު މިއަދު ވަނ އިންތިހާއަށް އަރާފަ ެ‬
‫ގރާމަކުރަމުން ދާ ޒުވާނުން ެ‬
‫އޔާ ހަނ ު‬
‫ފަލަ ބަ ް‬

‫‪65‬‬
 ‫އޅުމަށް ހުރަސްއެޅި‪ ،‬ތަފާތު ބަލިމަޑުކަމާ ކުރިމަތިލާން ޖެހުމަކ‪ ،‬ޒުވާނުންނަށް‬
‫ގ ސަބަބުން ހެލިފެލިވެ ު‬
‫ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫ގއްލުމެކެވެ‪.‬‬
‫ބޑު ެ‬
‫ލިބެމުން އަންނަ ވަރަށް ޮ‬

‫ގތްފޮތް ހުރި ބަޔެކެވެ‪ .‬އެ‬

‫އޅުނު‪ޮ ،‬‬
‫ގން ު‬
‫އދަތަކަކަށް ތަބާވެ ެ‬
‫ގ ދިވެހި ޒުވާނުންނަކ‪ ،‬ރިވެތި ާ‬
‫ގ ދުވަސްވަރު ެ‬
‫ކާބަފައިން ެ‬
‫ގ‬
‫އހެންނަމަވެސް މިއަދު ެ‬
‫ގ ތާރޚ ފޮތްތަކުން މި ކަން ފެންނާން އެބަ ހުއްޓެވެ‪ެ .‬‬
‫ގ ވާހަކަތަކާއި ދިވެހިން ެ‬
‫ޒަމާނު ެ‬
‫ގ‬
‫އޚުލާޤު ެ‬
‫ގއި ފެންނަނ‪ ،‬އަދަބު ަ‬
‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫އ ެ‬
‫އ ނުފެނެއެވެ‪ޭ .‬‬
‫އ ފަދަ ރތި ސިފަތަކެ ް‬
‫ގ ކިބައިން ެ‬
‫ގނަ ޒުވާނުން ެ‬
‫ި‬
‫ވއެވެ‪.‬‬
‫ގ އަދަބުތަކަށް އިހުތިރާމް ކުރުމެއް ނޯ ެ‬
‫ގމަތ ެ‬
‫އއް ޖެހިފައި ނެތް ޒުވާނުންތަކެކެވެ‪ .‬މަ ު‬
‫އ ރަހަ ެ‬
‫ކުލައެ ް‬
‫ގތުން ވަނ ޒަމާނ‬
‫އވެ‪ .‬ކުށްތަކަށް އަރައި ަ‬
‫ވ ެ‬
‫ވސްވ މހުންނަށް ޤަދަރުކުރުމެއް ނޯ ެ‬
‫އ އުމުރުން ދު ަ‬
‫މައިންބަފައިންނަށާ ި‬
‫އވެ؟ ޝައްކެއް‬
‫ގންތޯ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫އ މި ވަނ ކއް ެ‬
‫އސްފަ ި‬
‫ގ ޒުވާނުނަށް މި ފަދަ ބަދަލުތަކެއް އަ ި‬
‫ކަމަކަށް ހަދާފައެވެ‪ .‬މި ޖލު ެ‬
‫އ‬
‫ގއި ހުރި ބޭއަދަބ އުޅުމާ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގ ކިބަ ި‬
‫ގ މހުން ެ‬
‫ގ ެ‬
‫ބޑު ސަބަބަކ‪ ،‬ހުޅަނ ު‬
‫ގ އެންމެ ޮ‬
‫ގއި‪ ،‬މި ކަންކަމު ެ‬
‫ގތު ަ‬
‫ނެތް ޮ‬
‫އވެ‪ .‬ފާރުތަކާއި‬
‫އއިސްފައި ވާތ ެ‬
‫ގ ސިޓިންރޫމުތަކާއި ކޮޓަރިތަކާ ހަމައަށް ަ‬
‫މގު‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ބަސް ަ‬
‫ގސް‪ ،‬އެ‬
‫މ ޮ‬
‫ގ ޒުވާނުންނަށް ކަ ު‬
‫މ ު‬
‫އ ބަސް ަ‬
‫ގތުން އެ އުޅުމާ ި‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ެ‬
‫އ ް‬
‫އވެ‪ .‬ނަތޖާ ެ‬
‫ގފައި ވާތ ެ‬
‫އ ބިންވަޅުނެ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގފިލާތަކު ަ‬
‫ފަން ި‬
‫ގތުމަކ‬
‫އ އަށަ ަ‬
‫ވ ސިފަތަ ް‬
‫އ ނޭދެ ޭ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގ ކިބަ ި‬
‫ގ ސަބަބުން ޒުވާނުން ެ‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ފަންނިއްޔާތު ެ‬
‫ގތަށް އުޅެންފެށ ެ‬
‫ޮ‬
‫އބައިމހުންނަށް ލިބެމުން އަންނަ ނުހަނު ބޮޑު ހިތާމައެކެވެ‪.‬‬
‫ވެސް‪ެ ،‬‬

‫އ ދަނ‬
‫ގއްލުންތަކެ ް‬
‫ގނަ ެ‬
‫ގނަ ު‬
‫ގ ޒުވާނުންނަށް ި‬
‫ގ ސަބަބުން އަދު ެ‬
‫ގތު ެ‬
‫ވ ޮ‬
‫ގ ބޭނުންކުރެ ޭ‬
‫އޔާތު ެ‬
‫ޝައްކެއްނެތެވެ! ފަންނި ް‬
‫ގ ބިނާ‪ ،‬ރޫޅި‬
‫އވާ އިސްލާމ ޢަޤދާ ެ‬
‫ގފަ ި‬
‫އ ބިންވަޅުނެ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގ ހިތު ަ‬
‫އބައިމހުން ެ‬
‫ގއި‪ެ ،‬‬
‫ގތެރޭ ަ‬
‫ލިބެމުންނެވެ‪ .‬އޭ ެ‬
‫ބޑުވުން‬
‫ގ ކަން ޮ‬
‫މ ެ‬
‫ގންދިޔު ު‬
‫ވޔަށް ބުރައި ެ‬
‫ގތުތައް އޮޔަށް ަ‬
‫ގހުރި ވަ ު‬
‫އ ު‬
‫އވާ ަ‬
‫އވެ‪ .‬ލިބިފަ ި‬
‫މތިވެ ެ‬
‫ގ ބިރާ ކުރި ަ‬
‫ފުނޑުފުނޑުވުމު ެ‬
‫ގ ހިތާމަ‬
‫ގންދިޔުމު ެ‬
‫ވ ެ‬
‫މޑެ ި‬
‫ވއްޔާ ޮ‬
‫އ ޢިއްޒަތް ެ‬
‫އބުރާ ި‬
‫ގއި ތިއްބާ ަ‬
‫ގ ނިދ ަ‬
‫އވެ‪ .‬ޣާފިލުކަމު ެ‬
‫އިހުސާސްކުރާން ޖެހެ ެ‬
‫ގ ބަދުނަސބު ހާލަތް‬
‫އއް ނިޢުމަތްކަމަށްވާ ދުޅަހެޔޮކަން ހަށިން ބވެދިޔުމު ެ‬
‫ބޑު ެ‬
‫ގ ޮ‬
‫އ ު‬
‫އވެ‪ .‬އެންމެ ަ‬
‫ވަށާލަ ެ‬
‫އ‬
‫ގއި ހިފައެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ެ‬
‫ގ ހިތި ރަހަ އަރު ަ‬
‫ތަޖުރިބާކުރާން ޖެހެއެވެ‪ .‬ނޭދެވޭ ސިފަތަކުން ނަފުސު ކަޅިވެ‪ ،‬އޭ ެ‬
‫އ ބޭނުން‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ވ ފަންނިއްޔާތު ބޭނުންކުރާ އިރު‪ ،‬ފައިދާހުރި ޮ‬
‫މއްޗަށް މުޅި ދުނިޔެ މިއަދު ބަރޯސާވެފައި ާ‬
‫ގ ަ‬
‫އ ެ‬
‫އޗެ ް‬
‫އެ ް‬
‫އވެ!‬
‫ވސް ސަމާލުކަން ދެމާތޯ ެ‬
‫ހިފުމަށް‪ ،‬ކޮންމެ ޒުވާނަކު ެ‬

‫‪66‬‬
 ‫ނނަށް ހުރި‬
‫އިންޓަރނެޓަކ ކިޔަވާ ކުދި ް‬
‫އުނދަގުލެކެވެ!‬
‫ގއި އިންޓަރނެޓް ބޭނުން ނުކުރާ މހަކު ނެތޭ‬
‫ގ މި ޒަމާނު ަ‬
‫ވ ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫އ ާ‬
‫އއްޓަރެއްހައި ކުޑަވެފަ ި‬
‫ވ ޮ‬
‫ދުނިޔެ ރެ ި‬
‫އ ފުރާވަރު‬
‫އ ކުޑަކުދިންނާ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގތެރޭ ަ‬
‫ގ ެ‬
‫ގކަށް ނުވާނެއެވެ‪ .‬މިއަދު އިންޓަރނެޓް ބޭނުންކުރާ މހުން ެ‬
‫ދެންނެވުމަކ ދޮ ަ‬
‫ވ ކުދިން ވެސް އިންޓަރނެޓް‬
‫ވސް ހިމެނެއެވެ‪ .‬ދެރަކަމަކ ކިޔަ ާ‬
‫ވސްވ މހުން ެ‬
‫ގ އިތުރުން ދު ަ‬
‫މހުންނާއި ޒުވާނުން ެ‬
‫ގ‬
‫އ ެ‬
‫ގ ބޭނުންކުރާތއެވެ‪ .‬ނަތޖާއެ ް‬
‫އ ެ‬
‫ގތަށް ޭ‬
‫ގތް ޮ‬
‫ގތް ނޫން ޮ‬
‫ބޭނުން ކުރަމުން ދާކަމެވެ‪ .‬ދެރަކަމަކ ބޭނުންކުރަން ޖެހޭ ޮ‬
‫ގ‬
‫އ ތަޙައްމަލްކުރަން ޖެހެއެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ގތަކެ ް‬
‫އ އުނދަ ޫ‬
‫ގ ސަބަބުން ކިޔަވާ ކުދިންނަށް އެތަކެ ް‬
‫ގތުން‪ ،‬އިންޓަރނެޓް ެ‬
‫ޮ‬
‫ވސް‬
‫މ ދުރުވުން ެ‬
‫މއި‪ ،‬ކިޔެވު ާ‬
‫މއި‪ ،‬ދނާ ދުރުވު ާ‬
‫ގއި‪ ،‬ޞިއްޙ އަދި ނަފްސާނ ދުޅަހެޔޮކަމަށް ނޭދެވޭ އަސަރުކުރު ާ‬
‫ތެރޭ ަ‬
‫ހިމެނެއެވެ‪.‬‬

‫ގންޖެހުންތަކެއް‬
‫އ ޮ‬
‫ގ ސަބަބުން އެކުދިންނަށް ޞިއްޙ އެތަ ް‬
‫މ ެ‬
‫އބަދު އިންޓަނެޓް ބޭނުން ކުރު ު‬
‫ކިޔަވާކުދިން ަ‬
‫ގ‬
‫ގ ސްކްރނަށް ބެލުމު ެ‬
‫ގނައިން ފޯނާއި ޓެބްލެޓް ފަދަ ތަކެތ ެ‬
‫އވެ‪ .‬އިންޓަރނެޓް ބޭނުންކުރުމަށް މާ ި‬
‫ކުރިމަތިވެ ެ‬
‫އއް‬
‫ގ އެންމެ ބޭނުންތެރި ެ‬
‫ވއެވެ‪ .‬ލޮލަކ އިންސާނާ ެ‬
‫އ ދިމާ ެ‬
‫އސަލަތަކެ ް‬
‫އ މަ ް‬
‫ގ އެތަކެ ް‬
‫ގ ލޮލު ެ‬
‫ސަބަބުން އެކުދިން ެ‬
‫ގ‬
‫ގ ލޮލު ެ‬
‫އ ދަރިވަރުން ެ‬
‫ގ މުހިންމުކަން އެހައި ބޮޑުއިރު‪ެ ،‬‬
‫ގނަވަނަށްވ ހިނދު‪ ،‬ޚާއްޞަކޮށް ކިޔަވާ ކުއްޖަކަށް ލޮލު ެ‬
‫ު‬
‫ގ‬
‫އ ބޮޑު ހނަރުކަމެއްތޯއެވެ؟ މ ެ‬
‫ގ ކިޔެވުމަށް އެޅޭ ކިހަ ި‬
‫އކުދިން ެ‬
‫އ ރިއްސަން ފެށުމަކ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ތެތްކަން ކެނޑި‪ ،‬ލޮލު ަ‬
‫އސަމުން ދާކަމަކ ޞިއްޙ‬
‫އ ރި ް‬
‫ގ ި‬
‫ގ ހުޅުތަކު ަ‬
‫ގ ސަބަބުން ކުދިން ެ‬
‫މ ެ‬
‫އބަދު އިންޓަނެޓް ބުރައުޒުކުރު ު‬
‫އިތުރުން ަ‬
‫ގ އިތުރުން އިންޓަރނެޓާ މާބޮޑަށް ދޯޅުވެ‪،‬‬
‫ގ ރަނގަބލު ޖަހަމުންދާ ކަމެކެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫މާހިރުން ކެނޑިނޭޅި އިންޒާރު ެ‬
‫އ ލިބޭ ކަމަށް ތަޖުރިބާކާރުން‬
‫ގއްލުމެ ް‬
‫އ ެ‬
‫ވސް އެތަ ް‬
‫އ ނާރުތަކަށް ެ‬
‫ގ ދުޅަހެޔޮކަމާ ި‬
‫އެއަށް ދެވިހި ފައިފިނަމަ‪ ،‬ސިކުނޑ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން‬
‫އފިނަމަ‪ ،‬އޭ ެ‬
‫ގތަށް ނުހިފަ ި‬
‫ގ ބޭނުން ހިފަންވާ ޮ‬
‫އވެ‪ .‬މިހެންކަމުން ކިޔަވާކުދިން އިންޓަރނެޓު ެ‬
‫ވ ެ‬
‫ވިދާޅު ި‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އސަރެއްކުރެ ެ‬
‫އޙަތަށް ނޭދެވޭ އެތައް ަ‬
‫ގ ޞި ް‬
‫ވ ކުދިން ެ‬
‫ކިޔަ ާ‬

‫އކެވެ‪.‬‬
‫އ ދެމިތިބި ބަ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ހިދާޔަތު ަ‬
‫އސްލާމްދނު ެ‬
‫ގން ި‬
‫އަޅުގަނޑުމެން ދިވެހިންނަކ މލާދ ސަނަތުން ‪ 1153‬ން ފެށި ެ‬
‫މވެސް‬
‫ގއުމެކެވެ‪ .‬ނަ ަ‬
‫އޅޭ ަ‬
‫އ ދިރި ު‬
‫ގއުމެކެވެ‪ .‬ދންދެކެ ނުހަނު ލޯބިވާ ރައްޔިތެ ް‬
‫މ ަ‬
‫ސައްތައިން ސައްތަ މުސްލި ް‬
‫މއް ނޫނެވެ‪ .‬ޝައިޠާނ‬
‫ވސް އާކަ ެ‬
‫އއިސް ކިޔަވާކުދިން ދނާ ދުރުވާކަމަކ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން މިހާރަކަށް ަ‬
‫އިންޓަނެޓް ެ‬
‫ވ‬
‫ގ ާ‬
‫ގ ޮ‬
‫ގ ސަބަބުން‪ ،‬ނަމާދަށް ބަން ި‬
‫މ ެ‬
‫ގމު ކުޅު ު‬
‫އކުދިން އަބަދު އިންޓަނެޓް ބޭނުން ކޮށް ޭ‬
‫ވސްތަކަށް ހެއްލި‪ެ ،‬‬
‫ވަސް ާ‬
‫ގ‬
‫އ ޤުރުއާން ކިޔެވުމު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގމު ކުޅެން ތިބެވޭ ކަމ ހިތާމަހުރި ކަމެކެވެ‪ .‬ދެ ނަމާދު ދޭތެރޭ ަ‬
‫ވސް ޭ‬
‫ގން ދާއިރު ެ‬
‫ނިމި ެ‬
‫އވެ‪ .‬ނުވަތަ ފޭސްބުކް ފަދަ‬
‫ގއްލިފަ ެ‬
‫ގމްތަކަށް ެ‬
‫އއް ކުދިންނަށް ތިބެވެނ ޭ‬
‫އސް ބަ ެ‬
‫ގއި ވެސް މިހާރަކަށް އަ ި‬
‫ބަދަލު ަ‬

‫‪67‬‬
 ‫ގ‬
‫ގންނެވެ‪ .‬ނަތޖާއަކ ދނު ެ‬
‫އ ޖެހި ހަވާނަފްސަށް ހެއްލި ެ‬
‫ގ ި‬
‫ވ ަ‬
‫އ ާ‬
‫ގ ަ‬
‫އއް ެ‬
‫މންސަ ެ‬
‫ގ ކޮންމެވެސް ަ‬
‫އ ެ‬
‫މސްމޑި ާ‬
‫ގ‬
‫މަސްދަރުތަކަށް ފަރުވާކުޑަކުރެވި‪ ،‬ދނ އަޅުކަންތަކާ ދުރުވެ‪ ،‬ނަމާދުތަކަށް ފަރުވާ ކުޑަކުރެވުމެވެ‪ .‬އަދި ކިޔަވާކުދިން ެ‬
‫އކުދިން‬
‫ގ ސަބަބުން ފެނުމުން ވެސް ެ‬
‫އ ހަރާމްކޮށްފައި ހުންނަ ތަކެތި އިންޓަރނެޓް ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގޅޭ އަދި ދނު ަ‬
‫އުމުރާއި ނު ު‬
‫އޗެކެވެ‪.‬‬
‫ވކުދިން ދނާ ދުރުކުރާ ޝައިޠާނ އެ ް‬
‫އވެ‪ .‬ވމާ‪ ،‬އިންޓަނެޓަކ ކިޔަ ާ‬
‫ދނާއި ފެއަށް މިސްރާބުޖަހަ ެ‬

‫އ‬
‫ގ ސަބަބުން އެކުދިން ކިޔެވުމާ ދުރުހެލިވާ ކަމ މުދައްރިސުންނާ ި‬
‫އބަދު އިންޓަރނެޓް ބޭނުންކުރުމު ެ‬
‫ކިޔަވާކުދިން ަ‬
‫ގ‬
‫ގތެއް ލިބޭއިރަށް ކިޔެވުމު ެ‬
‫އ ހުސްވަ ު‬
‫ގ ި‬
‫ގ ަ‬
‫އވެ‪ .‬އެކުދިންނަށް ޭ‬
‫ބެލެނިވެރިން ކެނޑިނޭޅި ކުރަމުންދާ ޝަކުވާ ެ‬
‫ގ ނަތޖާއަކ‪ ،‬އެކުދިންނަށް ސްކޫލުން‬
‫ގތު ހޭދަކުރެއެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ވ ު‬
‫ގމުކުޅުމާއި ކާޓޫނު ބަލަން ަ‬
‫ގއި އިންޓަނެޓުން ޭ‬
‫ބަދަލު ަ‬
‫ވއިދޭ‬
‫ގއި ކިޔަ ަ‬
‫އ ސުކޫލު ަ‬
‫ގއަށް ހަދަންދޭ ފިލާވަޅުތަކާ ި‬
‫ެ‬
‫ވސް‬
‫ގޅުން ެ‬
‫އކުދިންނާއި ޓޗަރާ އޮންނަ ު‬
‫އ ހަނދާން ނެތުމެވެ‪ .‬އަދި‪ެ ،‬‬
‫މ ބައިތަ ް‬
‫ގ މުހިއް ު‬
‫މާއްދާތަކު ެ‬
‫އކަމާ މެދަކު ޝައްކެއްނެތެވެ‪.‬‬
‫އޗެ ް‬
‫މން އިންޓަރނެޓަކ ކިޔަވާކުދިން ކިޔެވުމާ ދުރުކުރާ އެ ް‬
‫އވެ‪ .‬މިހެންކަ ު‬
‫ގންދެ ެ‬
‫ހނަރުވެ ެ‬

‫ވއެވެ‪ .‬އިޖުތިމާޢ ހުނަރުން ކުދިން‬

‫އ ެ‬
‫ގއްލުމެ ް‬
‫ގ ސަބަބުން ކިޔަވާކުދިންނަށް ނަފްސާނ އެތަކެއް ެ‬
‫އިންޓަރނެޓް ެ‬
‫ގ ސަބަބުން މުޖުތަމަޢަށް ނުހޭނި‪ ،‬ކަންކަމާ ފަސްޖެހި‪،‬‬
‫ގއި އިނުމު ެ‬
‫ގއި އެއްތަނެއް ަ‬
‫މއް ަ‬
‫އބަދު އެއްކަ ެ‬
‫އވެ‪ަ .‬‬
‫މަޙްރޫމްވެ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން އަމިއްލަ ނަފްސަށް އޮންނަ‬
‫ވއެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫އސަކަށް” ެ‬
‫ގއި “ބރައްޓެ ް‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ފިނޑިވެ‪ ،‬އަމިއްލަ މުޖުތަމަޢު ެ‬
‫އވެ؟‬
‫އ ހިތްދަތި ކަމެއްތޯ ެ‬
‫އވެ‪ .‬މިއ ކިހަ ި‬
‫ގންދެ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫ގ އަޅަކަށް ތިމާ ެ‬
‫މއްސަލަތަކު ެ‬
‫އިތުބާރު ކެނޑި ނަފްސާނ ަ‬
‫ގ” ސަބަބުން އެ‬
‫ގތްނޭނގޭ‪ ،‬އޮންލައިން “ރައްޓެހިން ެ‬
‫ގއިތުރުން‪ ،‬އިންޓަރނެޓް ބޭނުންކުރަމުންދާއިރު ދިމާވާ ޮ‬
‫މ ެ‬
‫އވެ‪ .‬މި‬
‫ގބޫލުކުރެ ެ‬
‫އ ބަޔަކު ަ‬
‫އ ފެންނަކަމަށް އެތަ ް‬
‫ގބޫލުނުކުރާ ކަހަލަ އާދަތަ ް‬
‫ގ ަ‬
‫ގ ކިބައިން މުޖުތަމައު ާ‬
‫ކުދިން ެ‬
‫ގތަށް‬
‫އ ޮ‬
‫އ ް‬
‫ގ މހުންނާ ެ‬
‫ގއުމުތަކު ެ‬
‫ގޅޭ ބަސްތައް ބޭނުންކުރުމާއި‪ ،‬އެހެން ަ‬
‫ގ އުމުރާ ނު ު‬
‫ގއި ކުދިން ެ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫އާދަތަ ކު ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އޅުވާލުން ހިމެނެ ެ‬
‫ގ އިތުރުން ޖިންސް ޮ‬
‫ގއި‪ ،‬އަމިއްލަ ނަސްލު ެ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ހެދުން އަޅަން މަސައްކަތް ކުރުމު ެ‬
‫ގ ބޭނުން‬
‫މވެ‪ .‬ވމާ‪ ،‬އިންޓަނެޓް ެ‬
‫ގއްލު ެ‬
‫ގއި އެ ކުދިން ކިޔެވުމަށް އޮންނަ ޖޯޝާއި ފޯރި ެ‬
‫ގ ތެރޭ ަ‬
‫ނަތޖާއަކ މިކަންކަމު ެ‬
‫އ‬
‫ގޅުމަށް ނޭދެވޭ ބަދަލުތަކެ ް‬
‫މއި ު‬
‫ގ އުޅު ާ‬
‫އ ކުދިން ެ‬
‫ގއި ހިފާ ކުދިން ނަފްސާނ ބަލިމަޑުކަމަށް ހުށަހެޅި‪ެ ،‬‬
‫ގތު ަ‬
‫ނަހަމަ ޮ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގވެރިކަން ކެނޑެ ެ‬
‫އ ު‬
‫އސް އެކުދިން ކިޔެވުމަށް އޮންނަ ޝަ ު‬
‫އަ ި‬

‫ގ ސަބަބުން‪ ،‬އެ ކުދިން‬

‫އ ެ‬
‫ގލެކެވެ‪ .‬އެއ‪ޭ ،‬‬
‫އ އިންޓަނެޓަކ ކިޔަވާކުދިންނަށް ހުރި އުނދަ ު‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގބޫލުކުރާ ޮ‬
‫އަޅުގަނޑު ަ‬
‫ގއި ނޭދެވޭ‬
‫ގއި ަ‬
‫އ ކުދިން ަ‬
‫ގއްލި‪ެ ،‬‬
‫މ ދުރުވެ‪ ،‬ދނއަޅުކަންތަކާ ދުރުވެ‪ ،‬ކިޔެވުމަށް އޮންނަ ޖޯޝާއި ފޯރި ެ‬
‫ކިޔެވު ާ‬
‫އކަލަކަށް އިންޓަރނެޓް ވެފައިވާތއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪،‬‬
‫ގ ސިއްހަތަށް ހުރި ނުރަ ް‬
‫އާދަތައް ހަރުލައި‪ ،‬އަދި އެކުދިން ެ‬
‫ގ‬
‫އކަތްކުރުމަކ ހަމައެކަނި އެ ދަރިވަރުން ެ‬
‫ކިޔަވާކުދިން އިންޓަރނެޓް ބޭނުންކުރާ މިންވަރު މަދުކުރަން މަސަ ް‬
‫ގ‬
‫އ ޅަ ޖލެއް ޚަރާބު ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫އންނަށް އޮތް “ޢައިނިއްޔަ ފަރުޟެއް” ކަމަށް ދުށުމު ެ‬
‫އ މައިންބަފަ ި‬
‫މުދައްރިސުންނާ ި‬
‫ގ ފަރުޟެއް”‬
‫އތް “ކިފާޔަތު ެ‬
‫ގ މައްޗަށް ޮ‬
‫ގ އެންމެން ެ‬
‫އޅުވުމަކ މުޖުތަމަޢު ެ‬
‫ގށް ެ‬
‫އ ދަރން ހަމަމަ ަ‬
‫ގށް ދިޔަ ނުދ‪ެ ،‬‬
‫މަ ަ‬
‫ގށެވެ‪.‬‬
‫މސައްކަތްކުރަމާ ހިނ ާ‬
‫އއް ކިޔައި ަ‬
‫އ އަންބާ ެ‬
‫މން އެ ް‬
‫ގށް އެން ެ‬
‫ކަމަށް ދެކި‪ ،‬އެ މަ ަ‬

‫‪68‬‬
 ‫ވތަ ހަތުރެއްތަ؟‬
‫ނލޮޖ‪ :‬ރަޙުމަތްތެރިއެއްތަ؟ ނު ަ‬
‫ޓެކް ޮ‬
‫ގ‬
‫ގ ކާބަފައިން ެ‬
‫އޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫އވެ‪ .‬ބަވަނަވެފައެވެ‪ަ .‬‬
‫ގތަކުން ތަރައްޤވެފަ ެ‬
‫އ ޮ‬
‫ގ ދުނިޔެ މިވަނ އެތަ ް‬
‫މިއަދު ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫އ މިއަދު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެންނަމުން އެބަދެ ެ‬
‫ސިކުނޑިއަށް ތަޞައްވުރު ނުކުރެވޭނެފަދަ ބޮޑެތި ބަދަލުތަ ް‬
‫ގ ނިޒާމްތަކާއި‪ ،‬ކިތަންމެ‬
‫ގ ވަޞލަތްތަކެވެ‪ .‬ޒަމާނ ދަތުރުފަތުރު ެ‬
‫އ މިސާލަކ ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫މ ފުރިހަމަ އެ ް‬
‫ގ އެން ެ‬
‫މިކަމު ެ‬
‫ގ‬
‫ވއިދޭ މޯބައިލް ފޯނާއި‪ ،‬ވަޔަރލެސް ކަނެކްޝަން ެ‬
‫ގޅު ަ‬
‫އ ު‬
‫އކަކުއަނެކަކާ ި‬
‫އވިޔަސް އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ ހުރިކަމު ަ‬
‫ގ ި‬
‫ދުރު ަ‬
‫ގ ސަބަބުން‬
‫ވސް‪ ،‬މިފަދަ ވަސލަތްތަކު ެ‬
‫ގ މަދު މިސާލެކެވެ‪ .‬ނަމަ ެ‬
‫ޓެކްނޮލޮޖ އަކ މިދެންނެވި ވަސލަތްތަކު ެ‬
‫ގއްލުންތޯ މިއަދު ސުވާލުކޮށްލުން މުހިންމެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬
‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބޮޑަށް ކުރަނ ފައިދާތޯ ނުވަތަ ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގ ސަބަބުންވެސް އެދެވޭ އަދި ނޭދެވޭ އަސަރު ކުރާތ ެ‬
‫ވސް ދެކޮޅު އޮންނަ އުޞޫލުން‪ ،‬ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫ގއި ެ‬
‫ކަމެއް ަ‬

‫ގ‬
‫އޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫އއްކަމަކ‪ަ ،‬‬
‫ވ ެ‬
‫ގކުރެ ޭ‬
‫ވ ކުރިއެރުންތަކަށް ބަލާއިރު‪ ،‬އެންމެ ފާހަ ަ‬
‫ގ ސަބަބުން ލިބިފައި ާ‬
‫ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫އ‬
‫ގތެރެ ފޮޅަ ި‬
‫ގން ޭ‬
‫ގން‪ ،‬ބުރަކަށްޓަށް ތަދުކޮށްލައި ެ‬
‫ވ ލުއިތަކެވެ‪ .‬އިލޮށިފަތި ހިފައި ެ‬
‫އއިސްފައި ާ‬
‫ދުވަހ ބޭނުންތަކަށް ަ‬
‫ގ ބުރަ މަސައްކަތް މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން ކުރާކަށް ނުޖެހެއެވެ‪ .‬ވެކިއުމް ކުލނަރު ފަދަ ޒަމާނ‬
‫ސާފުކުރުމު ެ‬
‫ގސް އުނދުނާއި‪،‬‬
‫ގއިތުރުން‪ޭ ،‬‬
‫އކޮށްދފައެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ވސް ލު ި‬
‫އ ެ‬
‫މވަނ އެފަދަ ކުދިކުދި މަސައްކަތްތަ ް‬
‫އާލާތްތައް ި‬
‫މއް‬
‫ވސް ކަ ެ‬
‫އ ެ‬
‫ވސް މިއަދު އެ ް‬
‫ގ ސަބަބުން‪ ،‬ކެއްކުމަކ ެ‬
‫އއަރ ފްރަޔަރ ފަދަ ވަސލަތްތަކު ެ‬
‫އވަނާއި‪ެ ،‬‬
‫ވވް ަ‬
‫މައިކްރޯ ޭ‬
‫ގތު‬
‫އ ވަ ު‬
‫ގ ި‬
‫އކަތު ަ‬
‫މޝިނު އެހތެރިވެދޭތ އެމަސަ ް‬
‫ގއި ދޮންނަ ެ‬
‫ވ ހިއްކުމު ަ‬
‫އ ދޮ ެ‬
‫ވ ފޭރާންތަ ް‬
‫ނޫނެވެ‪ .‬ދާވެފައި ާ‬
‫އޅުގަނޑުމެން ހޭދަކުރަންޖެހޭ‬
‫އ ަ‬
‫ގ ި‬
‫ގ ދުވަހ ބޭނުންތަކު ަ‬
‫ބޭކާރުކުރާކަށް ނުޖެހެއެވެ‪ .‬ވއިރު‪ ،‬ޓެކްނޮލޮޖވަނ‪ ،‬އަދު ެ‬
‫އކަށް މަދުކޮށްދފައެވެ‪.‬‬
‫ގނަ ަ‬
‫ގތާއި ހަކަތަ‪ ،‬އެތައް ު‬
‫ވަ ު‬

‫ގތުން‪،‬‬
‫އ ޮ‬
‫މހިންމެވެ‪ެ .‬‬
‫ގނަ ފައިދާތަކަށް ބަލައިލުން ު‬
‫ގނަ ު‬
‫ވ ި‬
‫އ ާ‬
‫ގނެސްދފަ ި‬
‫ގ ކިޔަވާކުދިންނަށް ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫މިއަދު ެ‬
‫ގން ކުތުބުޚާނާތަކަށް ދުވާކަށް މިހާރު‬
‫މޢުލޫމާތު ނުލިބި ެ‬
‫ގޅޭ ަ‬
‫އ ު‬
‫އ ހެދުމަށް ބޭނުންވާ‪ ،‬ނުވަތަ މާއްދާއަކާ ި‬
‫ފިލާވަޅެ ް‬
‫ގންދާކަށް‬
‫ގއަށް ެ‬
‫ގ ފޮތް ެ‬
‫އ ކުދިން ެ‬
‫ގ ފިލާވަޅުތައް ހޯދުމަށްޓަކަ ި‬
‫އ ެ‬
‫ވ ދުވަހެ ް‬
‫ނުޖެހެއެވެ ‪ .‬މަދަރުސާއަށް ހާޒިރުނުވެ ޭ‬
‫ގ‬
‫އވެ‪ .‬މ ެ‬
‫އ އޮންލައިންކޮށް‪ ،‬ފިލާވަޅުތައް ބަލައިލެވެ ެ‬
‫ގ ި‬
‫ގ އެހ ަ‬
‫ގލް ކްލާސްރޫމް ފަދަ މަންސަތަކު ެ‬
‫ގ ު‬
‫ނުޖެހެއެވެ‪ޫ .‬‬
‫ގއި މިހާރު‬
‫ގ ބަދަލު ަ‬
‫ގއަށް ދިޔުމު ެ‬
‫ގ ެ‬
‫ގމަށް އެހެން ޭ‬
‫އ ޓިއުޝަން ނެ ު‬
‫އިތުރުން‪ ،‬މާއްދާއަކުން އިތުރު އެހ ހޯދުމަށްޓަކަ ި‬
‫ވސް‬
‫ގ ސަބަބުން ދަރިވަރުންނަށް ެ‬
‫ގ ވަޞލަތްތަކު ެ‬
‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪ ،‬ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫ވސް އޮންލައިންކޮށް ކުރެވެ ެ‬
‫އެކަން ެ‬
‫އވެ‪.‬‬
‫ގސްފަ ެ‬
‫ގން ޮ‬
‫ވ ެ‬
‫ގތަކުން މިއަދުވަނ ލުއި ެ‬
‫އ ޮ‬
‫އެތަ ް‬

‫ވސްނުމަކ‪ ،‬ވަރަށް ބޮޑު‬

‫ގ ސަބަބުން މިއަދު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބެނ ހަމައެކަނި ފައިދާކަމަށް ި‬
‫ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫ގށެވެ‪.‬‬
‫ގލަމާ ހިނ ާ‬
‫އސަލަތަކަށް ނަޒަރު ހިނ ާ‬
‫ގ ސަބަބުން ކުރާ ޞިއްޚ މަ ް‬
‫އ ެ‬
‫ކުށްހއެކެވެ‪ .‬އެންމެ ފުރަތަމަ‪ޭ ،‬‬
‫ގ ކުޑަކުދންނާއި‬
‫މއަދު ެ‬
‫ގއްލިފައި‪ި ،‬‬
‫ގ ވަޞލަތްތަކަށް ެ‬
‫އއި‪ ،‬ލެޕްޓޮޕާއި‪ ،‬މޯބައިލް ފޯނުފަދަ މުނިފޫހިފިލުވުމު ެ‬
‫ޓވ ާ‬

‫‪69‬‬
 ‫ގ‬
‫ގތު ހޭދަކުރުމު ެ‬
‫ގނަ ވަ ު‬
‫ގއި އެހާ ި‬
‫އސްކްރނަށް ބެލުމު ަ‬
‫ގޑިއިރު ހެއްޔެވެ؟ ި‬
‫ޒުވާނުން ދުވާލަކު ހޭދަކުރަނ ކިތައް ަ‬
‫އއިނު‬
‫ގ ސަބަބުން‪ ،‬ނަމްބަރު ަ‬
‫އސަރުކުރުމު ެ‬
‫ވ ަ‬
‫ގ ފެނުމަށް ނޭދެ ޭ‬
‫ގއްލި‪ ،‬ލޮލު ެ‬
‫ގ ތެތްކަން ެ‬
‫ސަބަބުން‪ ،‬ލޮލު ެ‬
‫ގ އިތުރުން‪،‬‬
‫ގ އަދަދު ދަނ އިތުރުވަމުންނެވެ‪ .‬މ ެ‬
‫ވ ކުޑަކުދން ެ‬
‫އަޅަންޖެހިފައި ާ‬

‫އ މިއަދު ވަނ‬
‫ގ ި‬
‫މޖުތަމަޢު ަ‬
‫ގ ު‬
‫އ އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫އސަލަތަ ް‬
‫ގ ސަބަބުން‪ ،‬ފަލަވުން ފަދަ މަ ް‬
‫މ ެ‬
‫ޙަރަކާތްތެރިކަން ކުޑަވު ު‬
‫ގ ނޭދެވޭ‬
‫އ ެ‬
‫އޙަތަށްވެސް‪ޭ ،‬‬
‫އ ހިފައިފިނަމަ‪ ،‬ޞި ް‬
‫ގ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ގޅު ޮ‬
‫ގ ބޭނުން ނުރަނ ަ‬
‫އވެ‪ .‬ވމާ‪ ،‬ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫ޢާންމުވެފަ ެ‬
‫ކުރާނެއެވެ‪.‬‬

‫ވސް ހުންނާނެކަމަކ ޔަޤންކަމެކެވެ‪.‬‬

‫ގއްލުންތަކެއް ެ‬
‫ގ ކިޔަވާކުދންނަށް ލިބޭ ެ‬
‫ގ ސަބަބުން އަދު ެ‬
‫ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫ގ‬
‫މ ެ‬
‫ގތު ހޭދަކުރެވު ު‬
‫ވ ު‬
‫ގނަ ަ‬
‫އ މާ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގއި‪ ،‬އަދި އެހެނިހެން ވަސލަތްތައް ބޭނުންކުރުމު ަ‬
‫ގ މަންސަތަކު ަ‬
‫އ ެ‬
‫މސްމޑި ާ‬
‫ގތު ބޭކާރުވެ‪ ،‬ކިޔެވުމަށް‬
‫ސަބަބުން ކި ޔެވުމަށް ދޭންޖެހޭ ސަމާލުކަން ނުދެވި‪ ،‬އިމްތިޙާންތަކަށް ފަރިތަކުރުމަށް ލިބޭ ވަ ު‬
‫ގ‬
‫އތުރަށް މަސައްކަތްކުރުމު ެ‬
‫އ ި‬
‫ގ ި‬
‫ގ ަ‬
‫ވސް‪ޭ ،‬‬
‫ވއިރު ެ‬
‫އވެ‪ .‬އިމްތިޙާންތަކުން ފާސްނު ާ‬
‫ގންދެ ެ‬
‫ގއްލި ެ‬
‫އޮންނަ ޝަޢުޤުވެރިކަން ެ‬
‫ގން‬
‫އ ބޭނުންކޮށް ެ‬
‫ގ ކޮންމެވެސް ވަޞލަތެ ް‬
‫ގނަކުދިން ކުރާ މަސައްކަތަކ‪ ،‬ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫ގއި‪ި ،‬‬
‫ބަދަލު ަ‬
‫ގ ފެންވަރު އިތުރަށް‬
‫އޖާ ެ‬
‫ގ ބޭނުން ނުހިފި‪ ،‬ކު ް‬
‫ގތު ެ‬
‫މުނިފޫހިފިލުވައިލުމެވެ‪ .‬ނަތޖާއަކ‪ ،‬ކިޔެވުމަށް ހޭދަކުރަންޖެހޭ ވަ ު‬
‫ގން‬
‫ވ ެ‬
‫އ ދުރު ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ދަރިވަރުން ކިޔެވުމާ ި‬
‫ގންދަނ ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫ގ ެ‬
‫ގން ދިޔުމެވެ‪ .‬މިކަންކަމުން އެނ ި‬
‫ދަށްވެ ެ‬
‫ދާކަމެވެ‪.‬‬

‫އބައިދޭ‬
‫އ ލި ް‬
‫އ ލުއިތަކެ ް‬
‫ގ ި‬
‫މ ަ‬
‫އ އަދި ތަޢުލމު ޚާޞިލްކުރު ު‬
‫ގ ި‬
‫ގ ދުވަހ ބޭނުންތަކު ަ‬
‫ޓެކްނޮލޮޖއަކ‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެން ެ‬
‫ގ ކުޑަކުދންނާއި ޒުވާނުން ކިޔެވުމާއި ދުރުވެ‪،‬‬
‫ގ ސަބަބުން އަދު ެ‬
‫އ ެ‬
‫އވާއިރު‪ޭ ،‬‬
‫“ރަޙުމަތްތެރިއަކަށް” މިއަދު ވެފަ ި‬
‫މވެސް‪،‬‬
‫އވެ‪ .‬ނަ ަ‬
‫އޅެ ެ‬
‫ގއި ދެކޭ މހުންވެސް ު‬
‫އ ކުރިމަތިލާންޖެހިފައިވުމުން‪ ،‬އެއ “ހަތުރެއް” ކަމު ަ‬
‫އސަލަތަކާ ި‬
‫ޞިއްޙ މަ ް‬
‫ގ‬
‫އ ނޫނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪ ،‬ޓެކްނޮލޮޖ ެ‬
‫އޅުމަކ ކުރެވޭނެ ކަމެ ް‬
‫އ ޓެކްނޮލޮޖއާއި ނުލައި ދިރި ު‬
‫ގ ި‬
‫އވާ މިދުނިޔޭ ަ‬
‫ބަވަނަވެފަ ި‬
‫ގއި ހިފުމަކ އަޅުގަނޑުމެން‬
‫ގތު ަ‬
‫ގޅު ޮ‬
‫ގ ބޭނުން އެންމެ ރަނ ަ‬
‫އ ެ‬
‫އ ކުޑަކުރުމަށްޓަކައި‪ޭ ،‬‬
‫ގއްލުންތަ ް‬
‫ސަބަބުން އުފެދޭ ެ‬
‫ބޑު ޒިންމާއެކެވެ‪.‬‬
‫ވ ޮ‬
‫އ ާ‬
‫ގއި އެޅިފަ ި‬
‫ގ ބޮލު ަ‬
‫އެންމެން ެ‬

‫‪70‬‬
 ‫ގރާފަރެއް‬
‫ދިފްލާ ‪ :‬އުންމދ ވޑިއޯ ް‬
‫ގ ވާހަކަ‬
‫އދޭ ޒުވާނުން ެ‬
‫ވ ބޮޑެތި މުބާރާތްތަކުން ރާއްޖެއަށް ރތި ނަން ހޯދަ ި‬
‫ގން ބާއް ާ‬
‫މުޅި ދުނިޔެއަށް ހުޅުވާލައި ެ‬
‫އދޭން ޖެހެ އެވެ‪ .‬މިއ އެފަދަ‬
‫އ ހޯދަ ި‬
‫އ ފުރުސަތުތަ ް‬
‫ވނުން ކުރިއަރުވަން މަސައްކަތްކޮށް ާ‬
‫އ ޒު ާ‬
‫އވެ‪ެ .‬‬
‫ދައްކަން ޖެހެ ެ‬
‫ޒުވާނެކެވެ‪.‬‬
‫މ‬
‫ގރާފަރެކެވެ‪ި .‬‬
‫ގ ޒުވާން ވޑިއޯ ް‬
‫އމުރުން ‪ 19‬އަހަރު ެ‬
‫އވެ‪ .‬ބ‪ .‬އޭދަފުއްޓަށް އުފަން‪ު ،‬‬
‫ނަމަކ އައިޝަތު ދިފްލާ ެ‬
‫އ ނެތެވެ‪ .‬އެކަމަކު ދިފްލާ މިވަނ މުޅި‬
‫އދި ކުރެވިފައެ ް‬
‫ވސް ަ‬
‫އ ެ‬
‫އކަތެ ް‬
‫މސަ ް‬
‫އ އަދި ަ‬
‫އ ް‬
‫ގއި މާބޮޑު ތަޖުރިބާ ެ‬
‫ދާއިރާ ަ‬
‫ގ ލިސްޓުން‬
‫ޓޕް ‪ 10‬ފައިނަލިސްޓުން ެ‬
‫ގ ޮ‬
‫އވި ޝޯޓް ފިލްމް މުބާރާތު ެ‬
‫އސުސް އިން ބޭ ް‬
‫ގން ަ‬
‫ދުނިޔެ އަށް ހުޅުވާލައި ެ‬
‫އ އާ ވާދަކޮށެވެ‪.‬‬
‫އވެ‪ .‬އެއ ‪ 7،500‬ވޑި ޯ‬
‫ގ ހޯދާފަ ެ‬
‫ޖާ ަ‬

‫ގއި ދިފްލާ ދައްކައިދިނ‬

‫ގން ހަދަން ޖެހުނު ކުރު ފިލްމު ަ‬
‫އ ެ‬
‫މ ތމަށް ފައްތަ ި‬
‫ގ ި‬
‫"އެކްސްޕްލޯ ބިޔޯންޑް ލިމިޓްސް" ެ‬
‫ގ ރަފް ސައިޑެވެ‪.‬‬
‫ކޮވިޑް ‪ެ 19‬‬

‫ގއި ފެންނާނ‬
‫އޑް‪ ،‬ވޑިއޯ ަ‬
‫އ ރަފް ސަ ި‬
‫ގ ސަބަބުން އަ ި‬
‫ގއި ދައްކައިދެނ ކަރަންޓނު ެ‬
‫އއް މިނެޓަށް ހެދި އެ ވޑިއޯ ަ‬
‫" ެ‬
‫އކައިދިނ‪"،‬‬
‫ގތް ދަ ް‬
‫ގ ކުރިން ދިރިއުޅުން އޮތް ޮ‬
‫ވޑް ެ‬
‫އ ނޫން‪ ،‬އެއ ކޮ ި‬
‫އމް މެޝިން އެ ް‬
‫ވޑިއޯ ޓައިމް ބުކް އެއް‪ ،‬ޓަ ި‬
‫ދިފްލާ ކިޔައިދިނެވެ‪.‬‬

‫ގ މަސައްކަތް ފެށިތާ‬
‫ގރަފ ެ‬
‫އ ް‬
‫އކަތެވެ‪ .‬ރަސްމކޮށް ވޑި ޯ‬
‫މސަ ް‬
‫ގ ަ‬
‫ގރަފ ެ‬
‫ގތަށް ދިފްލާ ކުރި ފުރަތަމަ ވޑިއޯ ް‬
‫މިއ މި ޮ‬
‫ގ އެވެ‪.‬‬
‫އކަތް ކުރަމުން އަންނަނ ވިލު ސްޓޫޑިއޯ ަ‬
‫އަދި މިވ އަހަރެއްހާ ދުވަހެވެ‪ .‬މިހާރު މަސަ ް‬

‫އޅުން ބަދަލުކުރަން ޖެހުނމަ‬

‫އކަމަކު އެނބުރި ރަށަށް ދިރި ު‬
‫އ މަސައްކަތްކުރަން އުޅުނިން ެ‬
‫ގ ި‬
‫"އަޅުގަނޑު ކުރިން މާލޭ ަ‬
‫އ ލިބުނމަ އެ ދުވަސްކޮޅަށް ދާންޖެހޭ‬
‫ވ ނުވި‪ ،‬މިހާރު މި މަސައްކަތް ކުރަނ ޕްރޮޖެކްޓެ ް‬
‫ގނެ ޭ‬
‫އ ަ‬
‫މަސައްކަތް ފަށަ ި‬
‫ގން‪"،‬‬
‫ގއި ހުރެ ެ‬
‫މކޮޅު ަ‬
‫ގން ނޫނ ި‬
‫ގސް ެ‬
‫ތަންތަނަށް ޮ‬

‫މސައްކަތެވެ‪ .‬އުމުރުން ‪10‬‬

‫ގ ަ‬
‫ގރަފ ެ‬
‫މ އެކު ކުރި ކަމަކ ފޮޓޯ ް‬
‫ގވެރިކަ ާ‬
‫އ ު‬
‫ގ ކުރިން ދިފްލާ އެންމެ ޝަ ު‬
‫ވޑިއޯ ެ‬
‫ގން‬
‫އ ނަ ަ‬
‫އ ވޑި ޯ‬
‫ގ ި‬
‫އ ލިބި ކެމެރާއިން ފޮޓޯނަ ަ‬
‫ގން ފެށިއިރު ކެމެރާއެ ް‬
‫ޓ ނަ ަ‬
‫ގން ފޯނުން ފޮ ޯ‬
‫ވަރަކަށް އަހަރުން ފެށި ެ‬
‫ގ ދެ އަހަރެއްހާ ދުވަސް ކުރިންނެވެ‪.‬‬
‫ފެށުނ މ ެ‬

‫‪71‬‬
 ‫ވސް‬
‫އޔާ ެ‬
‫އއްޗެއް ވި ް‬
‫އ ދަސްކުރި ެ‬
‫ގ ި‬
‫އއް ނުލިބޭއިރު ފޯނު ބޭނުން ކުރަނ‪ ،‬މި ދާއިރާ ަ‬
‫"‪ 2‬އިޔާސް ކުރިން ކެމެރާ ެ‬
‫ގ ފަރާތުން ކަންކަން ދަސްވި‪".‬‬
‫އ އުޅޭ ރައްޓެހިން ެ‬
‫ގ ި‬
‫މ ދާއިރާ ަ‬
‫އބުން‪ ،‬ދެން ި‬
‫ދަސްކުރ ޔޫޓި ު‬

‫ގންޖެހުމަކ ރަށުން‬
‫އ ޮ‬
‫އ ް‬
‫ބޑު ެ‬
‫ވ އެންމެ ޮ‬
‫އރާއިން ކުރިއަށް ދިއުމަށް އޭނައަށް ދިމާ ާ‬
‫ގއި މި ދާ ި‬
‫ގތު ަ‬
‫ދިފްލާ ބުނި ޮ‬
‫ފުރުސަތުތައް ނުލިބުމެވެ‪.‬‬

‫އ ހޯދައިދޭން‪ ،‬އެކަމަކު އާމްދަނ ހޯދަން އުނދަގޫ‪ ،‬ލިބޭ‬

‫"އެންޖއޯތަކުން ވަރަށް މަސައްކަތް ކުރެވޭ ފުރުސަތުތަ ް‬
‫ގރާފަރުންނަށް‪ ،‬އެހެންވެ އެހާ ފަސޭހަކަމަކަށް ނުވޭ‪".‬‬
‫އ ް‬
‫އ ލިބޭނ ވޑި ޯ‬
‫އޗެ ް‬
‫ވސް ވަރަށް ކުޑަ އެ ް‬
‫ފަހަރަކު ެ‬

‫ވސް‪،‬‬
‫އ ެ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫އވެންޓެ ް‬
‫ވސް ކަހަލަ ި‬
‫އއް ެ‬
‫ގންދާނެ‪ ،‬އެހެން ެ‬
‫އއަކަށް އަޅުގަނޑު ނު ެ‬
‫އ ވެސް ވޑި ޯ‬
‫ގ ި‬
‫އ ަ‬
‫ގއި ވެޑިންއެ ް‬
‫" ރަށު ަ‬
‫ގއި އުޅޭނެ އެހެން ދެތިން‬
‫ގން‪ ،‬ރަށު ަ‬
‫ވސް ވަރަށް ފަހުން ފެށި ެ‬
‫އ ެ‬
‫މވެސް ވަރަކަށް‪ެ ،‬‬
‫ގން ލިބޭ ކޮން ެ‬
‫ޓ ނަ ަ‬
‫ފޮ ޯ‬
‫އންހެން ކުދިންނަށް ކުރެވޭ‬
‫ގރާފަރުން‪ ،‬ފިރިހެން ކުދިން‪ ،‬އަޅުގަނޑަށް ފލްވަނ މހުންނަށް ހވަނ އޭ މ ަ‬
‫ވޑިއޯ ް‬
‫ކަހަލަ ކަމެއް ނޫނޭ‪".‬‬

‫ވސް‪ ،‬ވަރަށް ސަޕޯޓިވް‪".‬‬

‫"އެކަމަކު މިތާ ކައިރި ރަށްރަށުން ލިބޭ ވެޑިން ެ‬

‫އނަ އަށް ލިބޭ އެންމެ ބޮޑު ހިތްވަރެވެ‪.‬‬

‫އާއިލާއިން ލިބޭ ސަޕޯޓަކ މި ދާއިރާއިން ކުރިއަށްދާން ޭ‬

‫އ މިކަމަށް ބޭނުންވާ‬
‫އބަދު ވެސް މަންމަ ވަރަށް ސަޕޯޓިވް‪ ،‬ކެމެރާ އާ ި‬
‫ވ ހާއްސަކޮށް ަ‬
‫" ފެމެލއިން ވަރަށް ޕޮޒިޓި ް‬
‫އދިނ މަންމަ‪".‬‬
‫ވސް ހޯދަ ި‬
‫އ ެ‬
‫އޗެ ް‬
‫ހުރިހާ އެ ް‬

‫އޓަސް ދިފްލާ ބުނ‬

‫ގން ހު ް‬
‫އޒުމް ކަނޑައަޅައި ެ‬
‫ގންޖެހުންތަކާ އެކު މި ދާއިރާއިން ކުރިއަށް ދާން ަ‬
‫މި ހުރިހާ ޮ‬
‫ގ ރަސްމ ދާއިރާއަކަށް ވާނ ސައިކޮލޮޖ ކަމަށެވެ‪ .‬މިހާރު އޭނާ‬
‫އ ކަމަށެވެ‪ .‬އޭނާ ެ‬
‫ގއި މިއ ހޮބއެ ް‬
‫ގބަލު ަ‬
‫މުސްތަ ް‬
‫ގން އޮންލައިންކޮށް ސައިކޮލޮޖ ދާއިރާއިން ކިޔަވަމުންނެވެ‪.‬‬
‫ގއި ހުރެ ެ‬
‫އަންނަނ ރަށު ަ‬

‫‪72‬‬
 ‫ން‬
‫ނިންމ ު‬

‫ގޅޭ‬
‫ގތުން ދފައިވާ ދާއިރާތަކާ ު‬
‫އ ޮ‬
‫އވެ‪ެ .‬‬
‫ގން ދިޔަ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫އޗެހި ދަސް ެ‬
‫އ ް‬
‫ގނަ ެ‬
‫ވަރަށް ި‬ ‫ގނޑަށް‬
‫މި އެސައިމެންޓުން އަޅު ަ‬
‫ވސް‬
‫ގނައުމަށް ެ‬
‫ގތަށް ެ‬
‫ގވެރިވާނެ ޮ‬
‫އ ު‬
‫އކު ލިޔުންތައް ކިޔާމހާއަށް ޝަ ު‬
‫ވ‪ .‬މިއާ ެ‬
‫އ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫މައުޟޫތައް ހޯދަން ދަސް ި‬
‫ގންނަންވ‬
‫ެ‬ ‫އބާރާތްތައް‬
‫ވ ި‬
‫އ ބަސްތައް ދަސް ެ‬
‫ގ ސަބަބުން ާ‬
‫ގނަ ލިޔުންތައް ކިޔުމު ެ‬
‫އވެ‪ .‬އަދި ި‬
‫ގން ދިޔަ ެ‬
‫ވ ެ‬
‫ދަސް ެ‬
‫އ ދަތިތަކާ‬
‫ގ ި‬
‫އކަތް ފުރިހަމަ ކުރުމު ަ‬
‫މސަ ް‬
‫ވސް މި ަ‬
‫އވެ‪ .‬ނަމަ ެ‬
‫އޅުގަނޑަށް ދަސްވި ެ‬
‫ވސް ަ‬
‫ގތް ެ‬
‫ގޅު ޮ‬
‫އެންމެ ރަނ ަ‬
‫އވެ‪ .‬އަދި ހުރިހާ‬
‫ގ ވި ެ‬
‫މޒުމޫނުތައް ހޯދުމަށް ވަރަށް އުނދަ ޫ‬
‫ގޅޭ ަ‬
‫އއް ދާއިރާތަކާ ު‬
‫ގތުން ބަ ެ‬
‫އ ޮ‬
‫ކުރމަތިލާން ޖެހުނެވެ‪ެ .‬‬
‫އސައިމެންޓު ފުރިހަމަ‬
‫ގނެސް ެ‬
‫އ ެ‬
‫ގންނަން ޖެހޭ ބަދަލުތަ ް‬
‫އ ެ‬
‫އ ނަކަލުކޮށް ތަރުތބުން ރާވަ ި‬
‫ގ ި‬
‫ވޑު ަ‬
‫ލިޔުންތައް ޯ‬
‫އ ދަސްވެ ވަރަށް ބޭނުންތެރި‬
‫އ ކަމެ ް‬
‫ގ ސަބަބުން އެތަ ް‬
‫އސައިމެންޓު ެ‬
‫ގއި މި ެ‬
‫ގތެއް ަ‬
‫އވެ‪ .‬ޖުމްލަ ޮ‬
‫ގވި ެ‬
‫ކުރުމަށް އުނދ ޫ‬
‫އވެ‬
‫ގން ދިޔަ ެ‬
‫‪.‬މައުލޫމާތުތައް ލިބި ެ‬

‫‪73‬‬