Professional Documents
Culture Documents
Πολυπολιτισμική Πραγματικότητα - Σημειώσεις
Πολυπολιτισμική Πραγματικότητα - Σημειώσεις
Πρόσφυγες/αιτούντες άσυλο: άνθρωποι που βρίσκονται εκτός της χώρας υπηκοότητας και δε
μπορούν να προστατευθούν από αυτήν εξαιτίας βάσιμου φόβου ότι διώκονται για λόγους
φυλετικούς/θρησκευτικούς/καταγωγής/ιδιότητας μέλους σε συγκεκριμένη ομάδα/πολιτικής άποψης.
Δεν μπορούν να επιστρέψουν σε αυτήν λόγω φόβου. Επίσης αν στην προηγούμενη χώρα διαμονής
δεν κατείχαν υπηκοότητα και γιαυτό διώκονται, τότε ζητούν άσυλο σε ασφαλέστερες χώρες.
Εθνοτικές μειονότητες : πολιτισμικά διαφορετικές ομάδες ανθρώπων στο πλαίσιο ενός εθνικού
κράτους. Βρίσκονται εκεί λόγω μετανάστευσης ή ιδιαίτερων δεσμών με το συγκριμένο κράτος ( πχ
μέλη πρώην αποικιών). Συνήθως είναι πολίτες του εθνικού κράτους. Μέρος αυτών είναι οι
μετανάστες β’γενιάς.
~η εμπειρία της μετανάστευσης επηρεάζεται από τον τρόπο που οι άνθρωποι την κατανοούν και
αντιμετωπίζουν την αλλαγή και το άγνωστο. Μπορεί να αντιμετωπιστεί είτε εύκολα αν το άτομο τη
θεωρήσει ως μία εμπειρία μάθησης, είτε δύσκολα δημιουργώντας επιπολιτισμικό στρες(πτώση στην
σωματική/ ψυχική/ κοινωνική υγεία ατόμων που βρίσκονται σε διαδικασία επιπολιτισμοποίησης και
για τα οποία υπάρχουν στοιχεία ότι αυτά τα φαινόμενα συνδέονται με την διαδικασία
επιπολιτισμοποίησης.) η διαδικασία αυτή επηρεάζει και τις μειονοτικές αλλά και τις πλειονοτικές
ομάδες.
Μεταβίβαση και διατήρηση των πολιτισμικών αξιών. Προκλήσεις στις αντιλήψεις για τον
κόσμο και τον εαυτό
Θεωρία 1
Οι ρίζες της προκατάληψης βρίσκονται στον τύπο προσωπικότητας των ανθρώπων. γίνεται εστίαση
στις ατομικές διαφορές. Ωστόσο έχουν υπάρξει αρνητικές κριτικές σε επίπεδο μεθοδολογίας αλλά
και ως προς την βασική υπόθεση σχετικά με την προσωπικότητα καθώς δεν λαμβάνει υποψιν
κοινωνικούς παράγοντες. Επίσης, άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι το κοινωνικό πλαίσιο επιδρά στο
βαθμό αυταρχισμού του ατόμου.
Θεωρία 2
ο ανταγωνισμός για την κατοχή των λιγοστών διαθέσιμων πόρων συνιστά την αφετηρία του
εθνοκεντρισμού και της ενδοομαδικής ευνοιοκρατίας. Η κριτική σε αυτήν τη θεωρία έχει εστιαστεί
στο ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των ομάδων μπορεί να είναι ικανή αλλά ΟΧΙ ΑΝΑΓΚΑΙΑ συνθήκη
για την ανάπτυξη της προκατάληψης.
Θεωρία 3
η παρουσία δύο ομάδων σε γνωστικό επίπεδο είναι αρκετή για να πυροδοτήσει συναισθήματα
εθνοκεντρισμού και ενδοομαδικής ευνοιοκρατίας. Αυτό συμβαίνει διότι οι άνθρωποι αντλούν μία
αίσθησηταυτότητας από τις ομάδες στις οποίες ανήκουν, το οποίο τους οδηγεί στο να αποδίδουν μία
υψηλότερη κοινωνική θέση. Για να το πετύχουν αυτό μπορεί είτε να ευνοήσουν τα μέλη της ομάδας
μέσω αντιλήψεων, στάσεων και συμπεριφορών ώστε να δημιουργηθεί μία θετική διαφορά υπέρ της
ενδοομάδας σε επίπεδο διομαδικών συγκρίσεων. Η ομαδική ευνοιοκρατία είναι χαρακτηριστικό και
των ομάδων υψηλής κοινωνικής θέσης, αλλά και των ομάδων χαμηλής κοινωνικής θέσης.. Εν
ολίγοις, αυτή η θεωρία υποστηρίζει ότι τα μέλη της κοινωνίας υποδοχής τείνουν να εκδηλώνουν
προκατάληψη εναντίον των ανθρώπων διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων για να διατηρήσουν
τηνυψηλή κοινωνική θέση τους και αντίστοιχα, τα μέλη των μη κυρίαρχων πολιτισμικών ομάδων
ευνοούν την ενδοομάδα τους ως προς διαφορετικές διαστάσεις. Επίσης, η αυτοκατηγοριοποίηση
αποτελεί κομμάτι του εαυτού καθώς οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να ταυτιστούν με μία κατηγορία.
Ετσι, όταν οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως αντικαταστάσιμο μέλος μίας
συγκεκριμένης ομάδας τότε είναι πιθανό ότι θα εκδραματίσουν αυτή την ταυτότητα και θα
εκφραστούν μέσα από αυτήν και έτσι εκδηλώνεται η διομαδική συμπεριφορά.
Η Κριτική σε αυτήν την θεωρία εστιάζει στο ότι δεν έχει δοθεί έμφαση στον τρόπο με τον οποίο οι
κατηγορίες του εαυτού δομούνται αλλά ούτε στους παράγοντες που καθοδηγούν στις αποφάσεις των
ατόμων υπέρ μιας συγκεκριμένης ταυτότητας.
κάποιοι θεωρητικοί υποστηρίζουν ότι είναι αποτέλεσμα των ευρετικών αρχών (γνωστικές
στρατηγικές που έχουν στόχο τη γρήγορη και αποτελεσματική επεξεργασία των πληροφοριών)
οι θεωρητικοί της γνωστικής κατεύθυνσης θεωρούν ότι οι κατηγορίες που διαμορφώνονται έχουν
ως αποτέλεσμα τα κριτήρια ομοιότητας, και όχι το αντίθετο.
άλλοι θεωρητικοί πιστεύουν ότι πρόκειται για αντιληπτικά μέσα δια των οποίων η πραγματικότητα
γίνεται πιο κατανοητή
άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι τα αρνητικά στερεότυπα είναι η προσπάθεια των ανθρώπων να
αισθανθούν καλύτερα για την κατηγορία στην οποία ανήκουν.
~Στερεοτυπική διαδικασία: παραγωγή γνώσης σχετικά με διάφορες κατηγορίες, που εξυπηρετεί την
εξήγηση ομοιοτήτων και διαφορών αφορά διαστάσεις σύγκρισης, και την οποία μοιράζονται από
κοινού οι άνθρωποι.
~Οι λειτουργίες των στερεοτύπων σύμφωνα με τον Tajfel:
1.βοηθούν στην κατανόηση και προσαρμογή στο κοινωνικό περιβάλλον
2.βοηθούν στην υπεράσπιση και διαφύλαξη των ατομικών αξιών.
3.δημιουργούν και διατηρούν τις ομαδικές ιδεολογίες.
4.δημιουργούν και διατηρούν θετικά αξιολογούμενες συμπεριφορές.
~Ωστόσο, με τη συγκεκριμενοποίηση των κοινωνικών σχέσεων, οι κοινωνικές κατηγορίες
κινδυνεύουν να ουσιοποιηθούν (η δοξασία ότι οι κατηγορίες έχουν πράγματι αξία). Η θεώρηση της
κάθε κουλτούρας ως ουσιοποιημένης οντότητας και η άποψη ότι οι πολιτισμικές διαφορές είναι
φυσικές, έχουν ως αποτέλεσμα την διατήρηση πεποιθήσεων που υποστηρίζουν τη φυσική
ανωτερότητα ορισμένων ομάδων και ανθρώπων.
~Η ευκαιρία για συνάντηση με άτομα εξωομάδων δεν είναι αρκετή για να ωθήσει τους ανθρώπους
να εμπλακούν μαζί τους. Ερευνες έδειξαν ότι άνθρωποι που ζούσαν σε πόλη με μεγαλύτερο αριθμό
μεταναστών δεν είχαν υψηλότερα επίπεδα επαφής συγκριτικά με όσους ζούσαν σε πόλη με
μικρότερο πληθυσμό μεταναστών.
Η υπόθεση επαφής δεν αφορά απλά το να ζει κάποιος κοντά σε μέλη εξωομάδας, αλλά την
δημιουργία στενών σχέσεων και αλληλεπίδρασης.
Υπόθεση της κατηγοριοποίησης: Για να μειωθεί η προκατάληψη πρέπει να αλλάξει η έμφαση που
δίνεται στην κατηγοριοποίηση με όρους ενδοομάδας-εξωομάδας.
Σχέσεις μεταξύ των ομάδων: Αρνητική και θετική διομαδική αλληλεξάρτηση και εξουσία
~Αρνητική αλληλεξάρτηση υπάρχει όταν οι στόχοι των ατόμων ή των ομάδων είναι ασύμβατοι και
τα οφέλη του ενός επιδρούν στα αποτελέσματα του άλλου.
~Οι πολιτικές θετικής δράσης δεν έχουν ως στόχο να σταματήσουν τις διακρίσεις μειώνοντας απλώς
την προκατάληψη αλλά επιδιώκουν να ενθαρρύνουν ενεργά την αντιπροσώπευση των μειονοτήτων
σε τομείς στους οποίους κατά το παρελθόν είχαν περιορισμένη πρόσβαση εξαιτίας της πρακτικής
των διακρίσεων.
~Ανελιξιακή πλάνη είναι ένα πλαίσιο στο οποίο τα όρια μεταξύ της πλεονεκτούσας και της
μειονεκτούσας ομάδας δεν είναι εντελώς κλειστά αλλά υπάρχουν αυστηροί περιορισμοί στην
πρόσβαση στις πλεονεκτικές θέσεις λόγω της ένταξης σε συγκεκριμένες ομάδες.
~Θετική αλληλεξάρτηση υπάρχει όταν οι στόχοι μεταξύ ατόμων ή ομάδων είναι συμβατοί και
οτιδήποτε ωφελεί το ένα άτομο/ομάδα ωφελεί και το άλλο άτομο/ομάδα. Η Brewer έχει προτείνει
δύο μοντέλα:
α. Κοινοί στόχοι + συνεργασία =κοινή ταυτότητα (πιθανότερο να ισχύει όταν τα αποτελέσματα είναι
θετικά)
β. Κοινοί στόχοι + Κοινή ταυτότητα = συνεργασία (οι συντονισμένες δράσεις αποσκοπούν στην
επίτευξη κοινών στόχων)
~Η κοινή μοίρα ενδυναμώνει το αίσθημα του ‘’ανήκειν’’ ή πρέπει να προϋπάρχει η ιδιότητα του
μέλους στην ίδια ομάδα; Αν ισχύει αυτό, τότε η κοινή μοίρα με μία εξωομάδα μπορεί να
πυροδοτήσει το αίσθημα της απειλής σε περίπτωση που υπάρχουν αρνητικά γεγονότα, καθώς μπορεί
η εξωομάδα να θεωρηθεί υπεύθυνη και έτσι να αποκλειστεί σε μεγαλύτερο βαθμό.
~Κοινή μοίρα( εξωτερικές επιδράσεις σε ομάδες έχουν κοινά αποτελέσματα) =/= Θετική
αλληλεξάρτηση(Κοινοί στόχοι ομάδων) =/=Αρνητική αλληλεξάρτηση(Αντίθετοι στόχοι ομάδων)
~Η επίτευξη κοινών στόχων μπορεί και να αποβεί καταστροφική. Σε αυτήν την περίπτωση έχουμε
το ύστατο σφάλμα απόδοσης, στο οποίο όσον αφορά την ενδοομάδα, οι αρνητικές πράξεις
αποδίδονται σε εξωτερικά αίτια ενώ οι θετικές σε εσωτερικά, ενώ στην περίπτωση της εξωομάδας
ισχύει το αντίθετο.
~Οι τύποι θετικής αλληλεξάρτησης επιδρούν διαφορετικά στη μείωση της μεροληψίας. Ετσι:
Κοινή προσπάθεια με εξωομάδα +έλλειψη ελέγχου =μεροληψία υπέρ ενδοομάδας. Ενώ Κοινή
προσπάθεια με εξωομάδα+ έλεγχος στο μοίρασμα ρόλων= μείωση αρνητικών αντιλήψεων με
προϋπόθεση την επίτευξη των στόχων.
~Μία σχέση αλληλεξάρτησης μπορεί να ισοδυναμεί με μία σχέση εκμετάλλευσης και εξάρτησης.
Αυτό που μία ομάδα αντιλαμβάνεται ως αρνητικά αλληλεξαρτώμενη
δομή σχέσης μπορεί μία άλλη ομάδα να το αντιλαμβάνεται θετικά. Σχέση αλληλεξάρτησης μπορεί
να σημαίνει επίσης ότι κάποια ομάδα αναζητά βοήθεια από εκείνους που έχουν τη δυνατότητα να
την προσφέρουν. Οι συμπεριφορές προσφοράς βοήθειας μπορούν να διακριθούν σε δύο τύπους,
σύμφωνα με τον Nadler, οι οποίοι σε συνδυασμό με την θέση της ομάδας επηρεάζουν την προθυμία
των ανθρώπων να δώσουν ή να λάβουν βοήθεια:
α. Βοήθεια προσανατολισμένη στην εξάρτηση: Η παροχή στους αποδέκτες ολόκληρης της λύσης
στο πρόβλημα τους.
β. Βοήθεια προσανατολισμένη στην αυτονομία: παροχή των κατάλληλων μέσων ώστε να επιλύσουν
οι αποδέκτες μόνοι τους το πρόβλημα τους.
Τα μέλη των ομάδων με χαμηλές θέσεις τα οποία αναζητούν βοήθεια θεωρούνται λιγότερο ικανά
από τα μέλη των ομάδων υψηλής θέσης που επίσης αναζητούν βοήθεια. Συνεπώς τα άτομα χαμηλής
θέσης, αφού θεωρούνται λιγότερο ικανά είναι πιθανότερο να λάβουν βοήθεια προσανατολισμένη
στην εξάρτηση, ενώ τα άτομα υψηλής θέσης να λάβουν βοήθεια προσανατολισμένη στην αυτονομία.
Επίσης, οι άνθρωποι μπορεί να θεωρήσουν προσβλητική την βοήθεια από μία λιγότερο ισχυρή
εξωομάδα καθώς θέτει υπό αμφισβήτηση την ανωτερότητα της δικής τους κοινωνικής θέσης. => η
αντίδραση στην αρωγή βοήθειας ενδέχεται να αντανακλά μία αμφισβήτηση της ισχύουσας
κατάστασης των κοινωνικών ανισοτήτων.
~Γενικά, υπάρχει η τάση μία ομάδα να αξιολογείται υψηλά είτε στην συναισθηματική ζεστασιά είτε
στην ικανότητα, αλλά όχι και στις δύο. Οι ικανές αλλά συναισθηματικά ψυχρές ομάδες αποτελούν
αντικείμενο σεβασμού αλλά και φθόνου. Μία ομάδα μη ικανή αλλά συναισθηματικά θερμή αποτελεί
αντικείμενο συμπάθειας αλλά και πατερναλισμού.
~Μέσω της διαδικασίας δημιουργίας στερεοτύπων οι ομάδες αποδέχονται, διαπραγματεύονται ή
παγιώνουν τη θέση τους.
~η επιβολή μία συγκεκριμένης θέσης σε μια ομάδα δεν είναι μόνο θέμα αρνητικής της αξιολόγησης.
Τα θετικά χαρακτηριστικά μπορεί επίσης να υποδηλώνουν μία θέση κατωτερότητας. Αυτό αποτελεί
τη διαδικασία της οντολογοποίησης.
Δυο είναι οι πηγές συναισθηματικής πρόσδεσης που καθορίζουν τη δύναμη του πατριωτισμού:
Συναισθηματική (βασίζεται στην αντίληψη ότι αυτή η ομάδα εκφράζει την προσωπική ταυτότητα
του ατόμου)
Λειτουργική (η συναισθηματική πρόσδεση των ανθρώπων σε μια ομάδα η οποία βασίζεται στην
αντίληψη ότι αυτή η ομάδα ανταποκρίνεται στις προσωπικές ανάγκες και στα συμφέροντα τους
καθώς και σε εκείνα των υπόλοιπων μελών της κοινωνικής κατηγορίας που περιλαμβάνονται στην
ομάδα.
~Η έννοια της πολυπλοκότητας της κοινωνικής ταυτότητας αναφέρεται στη φύση των
υποκειμενικών αναπαραστάσεων των πολλαπλών ενδοομαδικών ταυτοτήτων (πώς ένας άνθρωπος
που έχει πολλαπλές ταυτότητες, της αναπαριστά στο μυαλό του).
~Τύποι αφομοίωσης:
Μειονοτική αφομοίωση ( οι μειονότητες εγκαταλείπουν την πολιτισμική κληρονομιά τους και
υιοθετούν τον τρόπο ζωής της πλειοψηφίας)
Αφομοίωση-χωνευτήρι: Και οι πλειοψηφίες συμβάλλουν από κοινού με τις μειοψηφίες στο
σχηματισμό μίας νέας κουλτούρας
~Τύποι πολιπολιτισμικότητας:
Ενεργός πολυπολιτισμικοτητα (η πολιτική σκόπιμης στήριξης της πολιτισμικής κληρονομιάς των
ανθρώπων)
Φιλελεύθερη (Η κληρονομιά ούτε προστατεύεται, ούτε καταστέλλεται
Ισότιμη (Ισότιμη και με σεβασμό αντιμετώπιση της κληρονομιάς των ομάδων)
Ατομική (Ισότιμη και με σεβασμό αντιμετώπιση του κάθε ατόμου ως φορέα μίας μοναδικής
κουλτούρας)
Στο όνομα της ταυτότητας: η γνώση για τον εαυτό και πολιτικές δικαιωμάτων, διεκδικήσεων και
αναγνώρισης στις πολιτισμικά ανομοιογενείς κοινωνίες
~Ιδιότητα πολίτη : είναι ενεργητική (δυνατότητα άσκησης επιρροής στις πολιτικές), και παθητική
(το δικαίωμα ύπαρξης στο πλαίσιο ενός νομικού συστήματος). Τα δικαιώματα αυτής της ιδιότητας
μπορεί να είναι νομικά, κοινωνικά, πολιτικά και συμμετοχικά.
~Η επικοινωνία με τους άλλους χρειάζεται μία κοινή αντίληψη των συμβάσεων που ρυθμίζουν τις
σχέσεις μας. Αυτό που ρυθμίζει τις σχέσεις είναι μια κανονιστική κοινωνική αναπαράσταση η οποία
συνδέεται με την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. Υπάρχει μία συναίνεση
που κατασκευάζεται γύρω από το σεβασμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα ως τρόπου ρύθμισης των
σχέσεων
~Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν αντιπροσωπεύουν πλέον τα δικαιώματα και τα προνόμια ενός
καθαρού σώματος πολιτών. Εχουν αποκτήσει ένα νέο νόημα και έχουν μετατραπεί σε παγκόσμια
καθιερωμένα πρότυπα.
~Οι σύγχρονες κοινωνίες βασίστηκαν στην ιδέα των ανθρώπινων δικαιωμάτων και στην έννοια της
αξιοπρέπειας, η οποία σημαδεύει τη μετάβαση από την
προνεωτερική κοινωνία (βάση η αρχή της τιμής) στην νεωτερική όπου τα άτομα είναι μέλη της
ανθρωπότητας ανεξαρτήτως τάξης, φυλής, φύλου, πεποιθήσεων κλπ.