PHÂN BIỆT BITUMEN, NHỰA ĐƯỜNG (ASPHALT), HẮC ÍN (COAL TAR)

Trong biểu hiện và ứng dụng của bitum trong nhựa đường và hắc ín là tương tự nhau
nhưng vẫn tồn tại các khác biệt cơ bản giữa hai 2 lớp vật liệu này:
- Nhựa đường được tách ra từ dầu mỏ bằng công nghệ mà không có hiện tượng phá vỡ
cấu trúc (cracking) hay biến đổi bởi nhiệt còn hắc ín thu được nhờ cacbon hóa nhiệt
độ cao của than chứa bitum.
- Về thành phần hóa học, hắc ín chủ yếu chứa các hydrocacbon vòng thơm mật độ cao
và khác vòng. Ngược lại, nhựa đường chứa nhiều hydrocacbon dạng parafin và
naphtha cao phân tử và các dẫn xuất của chúng. Trong các ứng dụng và sử dụng có
sự đốt nóng tương đương thì hắc ín sinh ra nhiều hơn các hydrocacbon thơm đa vòng
so với nhựa đường.
Sau đây là một số khác biệt giữa bitum, hắc ín và nhựa đường:

1. Bitumen:

- Bitum là một loại chất lỏng hữu cơ có độ nhớt cao, màu đen, nhớp nháp. Tan được
trong cacbon disulfua (CS2), benzen , cloroform và 1 số dung môi hữu cơ khác. Theo
nguồn gốc thì bitum có thể chia làm 3 loại chính: Bitum dầu mỏ, Bitum đá dầu,
Bitum thiên nhiên.
- Hiện nay, bitum chủ yếu được sử dụng trong lĩnh vực xây dựng giao thông, bitum
đóng vai trò là thành phần cùng với hỗn hợp vật liệu khoáng để sản xuất bê tông
asphalt. Tùy theo công năng, điều kiện khí hậu và phương pháp thi công mà sử dụng
bitum dầu mỏ rắn, bitum dầu mỏ quánh, bitum dầu mỏ lỏng trong xây dựng giao
thông.
- Trong quá khứ, bitum được sử dụng để chống thấm nước cho tàu thuyền cũng như để
làm lớp sơn phủ cho các công trình xây dựng; rất có khả năng là thành phố cổ
Carthage đã dễ dàng bị cháy do sử dụng quá nhiều bitum trong xây dựng.
 Thành phần hóa học của bitum
- Bitum có thể coi là một hệ chất keo của các phần tử vòng thơm mật độ cao trong dầu
với các phân tử dạng vòng. Từ phát biểu này, một điều rõ ràng là bitum có thể coi là
một hỗn hợp rất phức tạp chủ yếu của các hydrocacbon có điểm sôi cao.
- Thành phần của nó dao động theo vị trí địa lý của khu vực chứa dầu mỏ cũng như
công nghệ sử dụng trong sản xuất.
+ Khoảng 32% asphaltenes:
+ Khoảng 32% nhựa:
+ Khoảng 14% các hydrocacbon no:
+ Khoảng 22% các hydrocacbon thơm:
Nguồn gốc của bitum
- Bitum thu được từ 2 nguồn: Nguồn trong tự nhiên và tổng hợp từ chưng cất dầu mỏ
+ Nguồn gốc tự nhiên: Bitum tự nhiên và các trầm tích nhựa đường có ở nhiều nơi
khác nhau trên thế giới, chủ yếu là do các dầu khoáng thấm qua lòng đất.
Mỏ nhựa đường tự nhiên lớn nhất và nổi tiếng nhất là hồ Trinidad, nó là hỗn hợp của
khoảng 39% bitum, 32% khoáng chất khác và 29% nước và khí.
+ Nguồn gốc tổng hợp: Bằng tinh luyện và xử lý thì các loại bitum sau được sản
xuất:
* Bitum "thẳng": Là chất còn lại sau khi chưng cất trong chân không hay không khí
các loại dầu mỏ chứa nhựa đường. Đối với các ứng dụng đặc biệt, cặn bitum loại
chứa dầu hắc ín rất cứng có thể thu được nhờ chưng cất dầu mỏ đã qua cracking.
* Bitum "thổi": Được sản xuất bằng cách thổi luồng không khí ngược chiều với
luồng bitum thẳng nóng chảy. Phản ứng ôxi hóa diễn ra dẫn tới việc khử hiđrô và
polyme hóa các thành phần thơm và chưa no. Trong quá trình này, các phân tử vòng
thơm cao phân tử lượng có thể được tạo ra.
* Bitum "cắt bớt" (hay loại bitum lỏng hơn): Thu được bằng cách trộn bitum với
các dung môi dầu mỏ hay dầu khoáng, đôi khi với hắc ín hay các chất thơm cao phân
tử được chiết ra.
* Bitum nhũ tương: Được tạo ra bằng cách nhũ tương hóa 50-65% bitum trong nước
với sự tham gia của 0,5-1,0% chất chuyển thể sữa, thông thường là xà phòng và nói
chung được sử dụng ở dạng lạnh cho các mục đích công nghiệp và làm đường.
 2. Hắc ín (Coal tar):

- Hắc ín, còn gọi là dầu hắc, là một chất lỏng nhớt màu đen thu được từ chưng cất có
tính phá hủy cấu trúc của các chất hữu cơ. Phần lớn hắc ín thu được từ than như là
sản phẩm phụ của việc sản xuất than cốc, nhưng nó cũng có thể được sản xuất từ dầu
mỏ, than bùn hay gỗ.
- Hắc ín là thành phần quan trọng trong các loại đường được trải nhựa đầu tiên nhất.
Nó cũng được sử dụng như là chất gắn cho các ván ốp trần và để xảm thân tàu thủy
và thuyền. Nó cũng được sử dụng để chống thấm nước cho thuyền buồm, nhưng ngày
nay các loại thuyền buồm được làm từ các chất tổng hợp có khả năng chống thấm
nước, đã làm mất đi nhu cầu xảm thuyền. Hắc ín, trong đó đáng ngạc nhiên là hắc ín
từ dầu mỏ, là một trong các chất hiệu quả nhất được sử dụng trong điều trị bệnh vẩy
nến. Hắc ín là một chất tẩy trùng và cũng được sử dụng với công dụng như vậy.

3. Nhựa đường (Asphalt):

- Nhựa đường là một chất lỏng hay chất bán rắn có độ nhớt cao và có màu đen, nó có
mặt trong phần lớn các loại dầu thô và trong một số trầm tích tự nhiên. Thành phần
chủ yếu của nhựa đường là bitum. Vẫn tồn tại một số bất đồng trong số các nhà hóa
học liên quan đến cấu trúc của nhựa đường.
- Nhựa đường đôi khi bị nhầm lẫn với hắc ín do nó cũng là sản phẩm chứa bitum,
nhưng hắc ín là loại vật liệu nhân tạo được sản xuất bằng phương pháp chưng cất phá
hủy các chất hữu cơ. Tuy cùng là sản phẩm chứa bitum nhưng thông thường hàm
 lượng bitum trong hắc ín thấp hơn của nhựa đường. Hắc ín và nhựa đường có các
thuộc tính cơ lý rất khác nhau.
- Nhựa đường có thể được tách ra từ các thành phần khác của dầu thô (chẳng hạn
naphtha, xăng và dầu điêzen) bằng quy trình chưng cất phân đoạn, thông thường dưới
các điều kiện chân không. Việc chia tách tốt hơn nữa có thể đạt được bằng cách xử lý
tiếp các phần nặng nhất của dầu mỏ trong các khối khử nhựa đường sử dụng prôpan
hoặc butan trong pha siêu tới hạn để hòa tan các phân tử nhẹ hơn và sau đó được tách
ra. Có thể xử lý tiếp bằng cách "thổi" sản phẩm: cụ thể là bằng cách cho nó phản ứng
với ôxy. Phương pháp này làm cho sản phẩm cứng và nhớt hơn.
- Ứng dụng lớn nhất của nhựa đường là sản xuất bê tông atphan để rải đường, nó
chiếm khoảng 80% toàn bộ lượng nhựa đường thương phẩm được tiêu thụ ở Hoa Kỳ.
Việc gắn kết các ván ốp chiếm chủ yếu phần còn lại. Các ứng dụng khác còn có: làm
thuốc xịt cho động vật, xử lý cột hàng rào và chống thấm nước cho công trình xây
dựng.
- Ở Trung Đông cổ đại các trầm tích tự nhiên chứa nhựa đường đã được sử dụng để
làm vữa để gắn kết gạch và đá, xảm tàu và chống thấm nước.