Professional Documents
Culture Documents
ekSu
ms<sn`o jd¾;d wOHhkh
ii
mgqk
msgq wxlh
mgqk iii
fmrjok iv
ia;=;sh v
ixlaIsma;h vi
ye¢kaùu 1-3
m¾fhaIKfhaa l%ufõoh 3
ks.uk yd fhdackd 16 - 22
weuqKqï 24 - 25
iii
fmrjok
YS% ,xldfõ" mdi,a isiqka ish Èú kid .ekSu iïnkaO j" ;u wjOdkh fhduq lrk ckdêm;s
f,alï ld¾hd,h" fï ms<sn`o j wOHhkhla isÿ lr jd¾;d lrk f,i cd;sl wOHdmk wdh;kfhka
lrk ,o b,a,Su wkqj m¾fhaIK iy ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j úiska" 2006-2015 olajd" jir oyh
;=<" YS% ,xldfõ mdi,a isiqka ish Èú kid .ekSu ms<sn`o fmd,sia jd¾;d weiqßka ,nd.;a o;a; mokï
j fuu jd¾;dj ilia lr ;sfí'
cd;sl wOHdmk wdh;kfhaa m¾fhaIK fomd¾;fïka;=j u`.ska 90 oYlfha ish osú kid .ekSu
ms<sn`o 2006 jif¾ oS isÿ lrk ,o wOHhkhg miqj iqúfYaI j mdi,a hk jhfia isiqkaf.aa ish osú
kid .ekSu ms<sn`o wjOdkh fhduq l< fuu wOHhkhg odhl ùug ,eîu YS% ,xldfõ úêu;a mdi,a
moaO;sfha .=Kd;aul ixj¾Ok ld¾hhka ys ksr; cd;sl wOHdmk wdh;kh ,o uy`.= wjia:djls'
mdi,a hk isiqkaf.a udkisl fi!LH /l .ekSu Wfoid úfYaI wjOdkh fhduqúh hq;= lreKq
we;=<;aa fuu jd¾;dj bÈß úIhud,d ixj¾Okfha § jeo.;a jkq we;' tfuka u mdi,a hk jhfia
isiqkaf.a ish Èú kid .ekSï iïnkaOfhka iuia; iudcfha úfYaI wjOdkh fhduq lsÍug yd
bÈßfha § .; hq;= ms<shï ie,iqï lsÍug ufydamldÍ fõ hehs o is;ñ' jd¾;dfõ i`oyka fhdackd ta
ta md¾Yajhka úiska ls%hd;aul lsÍfuka mdi,a hk wjêfha isiqkaf.a udkisl fi!LH /l .ksñka"
tu jhfia miqjk orejkaf.a ish Èú kid .ekSïj,ska j,lajd .eksug lghq;= fhdokq we;ehs
n,dfmdfrd;a;= fjñ'
iv
ia;=;sh
mdi,a <uqka ish osú kid .ekSu ms<sn`o ióCIKhla isÿ lr lreKq bÈßm;a lrk f,i
cd;sl wOHdmk wdh;kh fj; fuu lghq;a; mejre ckdêm;s f,alï ld¾hd,hg m%:ufhka u
wmf.a yDohdx.u ia;=;sh msß kuuq'
fuu jd¾;dj ms<sfh, lsÍu i`oyd YS% ,xldfõ ish Èú kid .ekSïj,g wod< 2005-2015 olajd
f;dr;=re wm fj; ,nd §ug lghq;= l< YS% ,xld fmd,sia fomd¾;fïka;=fõ fmd,sia ixLHd f,aLk
fldÜGdifha wod< f,aLk Ndr j isá ysgmq ksfhdacH fmd,siam;s .dñKSS kjr;ak uy;dg;a" uQ,sl
jd¾;d Pdhd msgm;a lr wm fj; ,nd ÿka ysgmq ldka;d fmd,sia mrSlaIl tÉ¡ mS' l=iu
q dj;s uy;añh
iy ldka;d fmd,sia fldia;dm,a risld nKavdrkdhl uy;añhg;a wmf.a f.!rdjdor ia;=;sh m<
lrk w;r ck ix.Kkhka wdYs%; ixLHd f,ALk ,nd .ekSu i`oyd wm fj; iydh ,nd ÿka
n;a;ruq,a, ck yd ixLHd f,aLk fomd¾;fïka;=jg;a wmf.a úfYaI ia;=;sh msß kuuq'
fuu wOHhkh isÿ lsrSu i`oyd wLKav j ud¾f.damfoaYkh iemhQ cd;sl wOHdmk wdh;kfha
wOHCI ckrd,a wdpd¾h chka;s .=Kfialr uy;añhg m¾fhaIK fomd¾;fïka;=fõ úfYaI ia;=;sh
m< lr isáuq'
jd¾;dj ms<sfh, lsÍfï § ish Èú kid .ekSïj,g wod< ,sms" fmd;am;a imhdÿka mqia;ld,
yd f;dr;=re fomd¾;fïka;=fõ wxY m%Odks f,aLd ldßhjiï ñh" §ma;s .=Kj¾Ok" whsrd
f;kakfldak"a we;=¿ mqia;ld,fha ish¿ u ld¾h uKav,hg o úfYaI ia;=;sh m< lr isáñ'
fuu jd¾;dj iïmQ¾Kfhka u lshjd n,d fidaÿ m;a n,ñka o úhrK ixialrKfhka o
iqúfYaIS fufyjrl ksr; jq isxy, fomd¾;fïka;=fõ wdpdhœ" rdclSh mKaä; mQcH jdúkafka
m[a[dkkao ysñ lD;fõ§ j isysm;a lruq'
jd¾;dj ms<sfh, lsÍu i`oyd Ydia;S%h jYfhka u`. fmkaùug yd iyfhda.h ,nd ÿkaa m¾fhaIK
fomd¾;fïka;=fõ wOHCI ã' lemafmáf.dv uhd we;=¿ wOHhk ld¾hh uKav,hg o" iydh ld¾h
uKav,hg o" m¾fhaIK jd¾;dj mrs.Kl .; lrñka jd¾;dj t<s ±laùug iydh ÿka mS' ks,añKs
m%kdkaÿ" uy;añhg o udf.a yDohdx.u ia;=;sh msß kuñ'
v
úOdhl ixlaIsma;h
f,dal fi!LH ixúOdk o;a; wkqj ish Èú kid .ekSfï w;r Y%S ,xldj by< u ia:dkhl
miq fõ' fuu miqìu ;=< Y%S ,xldfõ mdi,a hk jhfia miqjkakkaf.a ish Èú kid .ekSfï m%jK;d
ms<sn`o fidhd ne,Su fuu wOHhkfha uQ,sl wNsu;d¾:h úh' fuu uQ,sl wruqK u; 2006-2015
oYlfha iuia; mdi,a hk wjêfha miqjkakkaf.a ish Èú kid .ekSfï iajNdjh" ish Èú kid
.ekSug n,mE fya;=" ish Èú kid .ekSug Wmfhda.S lr .;a l%u fidhd ne,Su iy mqñ;sß nj yd
wOHdmk uÜgu" wkqj ish Èú kid .ekSfï rgd y`ÿkd .ekSu" úi`ªï y`oqkd .ekSu yd ta i`oyd
fhdackd bosrsm;a lsrSu hk iqúfYaI wruqKq mokï lr f.k wOHhkh isÿ lrk ,os'
wOHhkfha m%Odk wkdjrK jkafka 2006-2015 oYlfha iuia; ish Èú kid .ekSï ixLHdj
jk 37684 ka" wjqreÿ 08-20 jhia ldKavfha ish osú kid .;a msrsfika mdi,a wOHdmkh ,nñka isá
isiqka ixLHdj 1281 la nj h' th ish osú kid.;a uq¿ msrsfika 3'39]ls' wjqreÿ 8-16 iy 17-20 jhia
ldKav foflys u msßi ish Èú kid .ekSug nyq, jYfhka Ndú; l< l%uh jQfha f., isr lr
.ekSu h' wOHdmk uÜgu wkqj ie,lSfï § mdi,a hk wjêfha miqjk isiqkaf.ka jeä u Èú kid
.ekSï ^1417& ixLHdj jd¾;d jkafka 8 jk fYAK
% sh iu;=kaf.ks' mqñ;sß nj wkqj wjqreÿ 08-20 jhia
ldKavfha mdi,a wOHdmkh ,nk YsIHhkaf.a ish osú kid .ekSï YsIHhkag idfmaCIj YsIHdjkaf.a
ish Èú kid .ekSï ixLHdj 217lska by< h' Èjhsfka ish¨ u mdi,aj, WmfoaYkh yd
jD;a;Shud¾f.damfoaYh lsh
% d;aul lsÍu" ta i`oyd .=rejrekag úêu;a mqyqKqjla ,nd §u" úIhud,fjka
Ôú;fha jákdlu ms<sn`o .eUqre ±laula isiqkag ,nd §u" ióm foudmsh .=re fo.=re in`o;d mj;ajd
.ekSu" ish Èú kid .ekSï yd ñkS uereï ms<sn`o f;dr;=re md,khlska hqla; j udOH u.ska úldih
lsÍu" ú/lshdjg úi÷ï ,nd §u" È<s`ÿ ck fldgia i`oyd iyk ,nd §u" úêu;a ,sx.sl wOHdmkhla
,nd §u iy úNd. u.ska we;s jk mSvkh wju lsÍu fuu wOHhkfhka fhdackd flf¾'
vi
j.= kdudj,sh
msgq wxlh
1 jk j.=j ( iuia; ish osú kid .ekSï ^2006-2015 oYlh& 04
2 jk j.=j ( wjqreÿ 08-20 iuia; jhia ldKavh iu`. wjqreÿ 08-16 iy 17-20 05
jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSï
vii
mdi,a hk wjêfha miqjkakkaf.a ish Èú kid .ekSï
1'0 ye`oskaùu
ish Èú kid .ekSu f,dalhg u fmdÿ jQ .eg¨jlss' iafõÉcdfjka ;u Ôú;h úkdY
lr .ekSula f,i ks¾jpkh lrk ish Èú kid .ekSu cd;s" wd.ï" ia;S% mqreI" jhia
fNaohlska f;drj f,dalfha ish¨ u rgj, isÿjk ksfYaOkd;aul ixisoaêhls' ufkda
úYaf,aIKjdÈhl= jk is.auka f*%dhsâg wkqj ish Èú kid .ekSu hkq mqoa.,hl= ;=<
iycfhka u we;s m%pKav;ajh ;udg u t,a,lr .ekSuls ^fmf¾rd" 2004&'
lefkaähdkq udkisl fi!LH ixúOdkh olajk mßÈ" f,dal fi!LH ixúOdkhg
wkqj" iEu ;;amr 40lg jrla u f,dalfha tla mqoa.,fhl= ish osú kid .ksS' tfuka u iEu
jirl u" f,djmqrd ñksiqka 873000 la muK ish Èú kid .kakd w;r ish Èú kid .ekSug
;e;a lrk ixLHdj ñ,shk 10;a 20;a w;r uÜgul mj;s' f,dal fi!LHh ixúOdkhg wkqj
ish Èú kid.kakd rgj,a w;rska 1995 oS YS% ,xldj m<uq ia:dkhg meñK ;sfí' hg;a
msßfihska YS% ,xldfõ 23 fofkl= ish Èú kid .kakd w;r" Tjqka jeä fofkl= wjqreÿ 16-35
jhia ldKavfha miqjkakka h ^cd;sl wOHdmk wdh;kh" 2006&' ;jÿrg;a cd;sl wOHdmk
wdh;kh ^2006& Wmqgd olajk mßÈ 1960 § 33]la jQ YS% ,xldfõ ;reK msrsi ish Èú kid
.ekSfï m%;sY;h 1980 j¾Ih jk úg 44] olajd j¾Okh ù ;sfí' f,dal fi!LH ixúOdk
jd¾;djg wkqj idudkHfhka YS% ,xldfõ" jirlg <uhska 400g" wdikak ixLHdjla ish Èú
kid.kakd w;r" 1995 jif¾ oS uq¿ ish Èú kid .ekSï ixLHdj 8515ls' iqúfYaI lreKla
jkafka ta w;ßka ish Èú kid.;a 440la jhi wjqreÿ 18g wvq <uqka ùu h ^m%kdkaÿ yd
ch;=x." 2004&'
1939 wxl 48 ork <uhska yd ;reKhska ms<sno wd{dmk;g wkqj wjqreÿ 14g wvq
jhiaa iSudfõ miqjkakka <uhska f,i ie,fla' <ud whs;sjdislï m%{ma;shg wkqj Wmf;a isg
wjqreÿ 18 olajd ish¨ u mqoa.,hka <uqka h ^.=Kfialr" 1997&' Tlaia*¾â Yío fldaIhg wkqj
<uhd w¾: olajd we;af;a <dul tkï fkdfïre ukila we;s mqoa.,hl= jYfhks' fuu
fkdfïrE nj fya;=fjka <uhska ;=< .eg¨ úi|d .ekSfï ÿIalr;d mej;Su o" tksid we;s jk
úIdo ;;a;aj u; bÉPdNx.;ajhg m;aùfuka ish Èú kid .ekSug fm,ôh yels h' flfia
kuq;a ish Èú kid .ekSu" udkisl frda.s ;;a;ajhl m%;sM,hls' thg fya;=jk m%Odk u
udkisl frda.s ;;a;aj f,i m%kdkaÿ iy ch;=x." ^2004& fmkajd fokafka úIdoh^Dipression&"
Wu;= úIdoh ^Maniac Dipression& yd ySkafkdakaudoh ^Sehizoprenia) hk frda. ;=k h'
úIdoh" mqoa.,hl=f.a wdfõoksl yd m%cdkk wxYhkays Yla;sh wju lrk w;r" ldhsl
j fn,ySk;djg m;a lrk" udkisl wl%ñl;djls' tu ;;a;ajh È.ska È.g u mej;Su
mqoa.,hdg" Ôú;h tmdjk ;rug m%n, fõ' ´kE u jhia uÜgul § n,meje;aúh yels fuu
úIdoh ;;a;ajfhka mqreIhkag jvd ldka;djka fm,Sfï iajNdjh by< h' úIdoh fya;=fjka
<uqka ish Èú kid .ekSug ;e;a lsÍu olakg ,efnk nj;a tu iuyr <ud Èú kid .ekSï
isÿ jkqfha b;d iq¿ isÿùï mokï lrf.k h ^fmf¾rd, 2004&' uõmshkaf.a ;yxÑ, neKSï,
wjjdo lsÍï, o~qjï §u, mjqf,a tla orefjl=g jeäfhka wdorh lsÍu, .=rejrekaf.a wkjYH
md,kh, wdos fya;= fï ioyd uq,a ù ;sfí' <ud úIdoh ms<sn`oj ;j ÿrg;a lreKq olajk
fmf¾rd ^2004& úIdoh ksid <uhd ;=< ;ud ;ksjQ nj is;u
S yd wkHhka ;udg wdorh
1
fkdue;s nj is;Su" mrdð; ye`.Su" fõokd;aul miq;eú,a," udkisl fkdikaiqkalu" mdi,a
fkdhdu" mx;s hdu m%;slafIam lsÍu" l,amkd lsÍu" l,ska mej;s úfkdao lghq;=j,ska wE;aùu
yd yqfol,d ùu hk ;;a;aj <uhl= ;=< fmdÿfõ olakg ,efnk nj wjOdrKh lrhs'
fuhg wu;rj j¾;udk iudcfha udkisl .eg¨j,g ;=vqfok YsIHhdg .eg¨ldÍS
udkisl;aj we;s lrkakd jQ lafIa;% wgls ^wfímd, yd wfímd," 2016&' wfímd, yd wfímd,
^2016&g wkqj mjq,a ixia:dj wdY%s; .eg¨ ^oßø;dj" ì÷Kq mjq,a" mjqf,a w`vonr" uj úfoaY
.;ùu" kHIaál mjq,&" mdi, yd úIhud,dj wdY%s; .eg¨ ^úIhud,dj ixlS¾K ùu" úIh
f;dard .ekSu iïnkaO .eg¨" úNd. ms<sn| .eg¨" mdi, wdY%s; mßmd,kuh .eg¨&" fhdjqka
úh yd iu jhia lKavdhï wdY%s; .eg¨ ^ldhsl fjkialï" fm%au ino;d&" úoHdj yd ;dlaIK
ÈhqKqjg uqyqK §fï § we;sjkakd jQ .eg¨ ^mß.Klh" wka;¾cd,h" iudc fjí wvú wksis
f,i mßyrKh&" ckudOHj, n,mEu" úúO jHjikj,g uqyqK mEu ksid udkisl .eg¨
we;s ùu ^iajNdúl úm;a wd§& fmkajd § we;s w;r u <ud ysxikh" jev f,dalhg wdY%s;j
mek kef.k .eg¨ fia u úúO weíneys ùï ksid o isiqka .eg¨ldÍ udkisl ;;a;ajhkag
,la fõ'
1'1 wOHhkfha jeo.;alu
ish osú kid .kakd rgj,a w;rska 1995 § m%:u ia:dkfha isá YS% ,xldj" 2014 f,dal
fi!LH ixúOdk jd¾;dj wkqj ish osú kid .kakd rgj,a w;rska isõjk ia:dkhg t<U
;sfí ^Daily news, 2017)' tfia u cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2006& fy<slrk mrsos fma%u
in`o;d ì|jeàu u; wjqreÿ 08-20 w;r jhia ldKavfha" ia;S% mqreI fomd¾Yajh u jeä
jYfhka ish Èú ydks lr .ks;s' fuys § .=re fo.=re wjjdo" ÿmam;alu" udkisl frda. hk
idOl fojeks yd f;jeks j n,md we;' úNd. wiu;aùu" ÿmam;alu" /lshd fkd,eîu jeks
fya;= u; mqreIhska ia;S%kag jeäfhka ish Èú kid f.k we;s nj o tu wOHhkfhka
wkdjrKh ù ;sfí' tfia u isiqka Èú kid .ekSug jeä m%h;ak ord we;af;a, mdi,a jdr
wjidk mÍCIK ,l=Kq ,nd fok Èkj, § h' flfia kuq;a úúO .eg¨ u; isiqka ish Èú
kid .ekSug fhduqj we;s wdldrh yd Bg fya;= .Kkdjla Y%S ,dxlsl ixo¾Nh ;=< fmdÿfõ
wkdjrKh lr .ekSug fhduq jqj;a iqúfYAI j mdi,a isiqka yd iïnkaOfhka wjOdkh
fhduqlr we;af;a wju jYfhks' uE; oYhlhlg jeä ld,iSudjla ;=< fï ms<sn| wjOdkh
fhduq l< njg we;s idCIs wju h'
f,dal fi!LH ixúOdk o;a; wkqj YS% ,xldj ish Èú kid .ekSï w;r by< u
ia:dkfha isáhs' flfia fj;;a fï ms<sn| úoaj;=kaf.a woyia wkqj fuu ixLHd f,aLk
ksjerÈ fkdfõ ^Kuip, 2018). ukao f,dal fi!LH ixúOdkhg YS% ,xldj 2006 § ,nd ÿka
o;a; mokïj wkd.; m%lafIamK wkqj fuu mqfrdal:k bosrsm;aj ;sîu h' flfia fj;;a
fuu ixLHd f,aLk iudcfha mq¿,a l;sldj;lg fya;=j we;¡ jvd;a jeo.;a jkafka fï
f;dr;=re wkqj wjqreÿ 30g wvq mqoa.,hkaf.a ish Èú kid .ekSï jeä nj m%lafIamKh ùuhs'
fuu jhia mr;rhg mdi,a hk jhfia orejka o wh;a fõ' rgl wkd.;h ksfhdackh
lsÍug isák mdi,a isiqka ish Èú kid .ekSug ;e;a lsÍu yd Bg fm,öu" rgg fuka u
f,dalhg u wNd.H iïmkak ;;a;ajhla Wod lrhs' fuu miqìu ;=< fmd,sia
fomd¾;fïka;=fõ ixLHd f,aLk uQ,dY%j,g wkqj mdi,a hk jhfia orejkaf.a ish Èú kid
.ekSu ms<sn| ;;a;ajh ú.%y lsÍfï uQ,sl wNsud¾:h mokï j my; iqúfYaI wruqKq myla
Tiafia wOHhkh l%shd;aul lrk ,È'
2
1'2 wOHhkfha iqúfYaI wruqKq
1. fmd,sia jd¾;d weiqqßka 2006-2015 oYlfha iuia; mdi,a hk wjêfha miqjkakkaf.a
ish osú kid .ekSï ú.%y lsÍu
2. mdi,a hk jhfia miqjkakka ish Èú kid .ekSug fya;= úuid ne,Su
3. mdi,a hk jhfia miqjkakka ish Èú kid .ekSug Wmfhda.S lr.;a Wml%u y÷kd
.ekSu
4. mqñ;srs nj yd wOHdmk uÜgu wkqj mdi,a hk wjêfha miqjkakkaf.a ish osú kid
.ekSfï rgd y÷kd .ekSu
5. úi÷ï y÷kd .ekSu yd ta i`oyd fhdackd bosrsm;a lsrSu
3
3'0 o;a; úYaf,aIKh yd w¾:l:kh
fuu fldgiska 2006-2015 oYlfha Y%S ,xldfõ mdi,a hk jhfia miqjkakka wh;a jk
jhi wjqreÿ 08-20 w;r miqjkakkaf.a ish Èú kid.ekSu ms<sn| f;dr;=re úYaf,aIKh
bÈßm;a flf¾' fuys § iuia; ish Èú kid.ekSï ms<sn| uQ,sl wjfndaOh i|yd m<uqj 2006-
2015 oYlfha iuia; ish osú kid .ekSï ixLHdj ms<sn| úYaf,aIKhla bÈßm;a lr ;sfí'
wk;=rej Y%S ,xldfõ 2006-2015 oYlfha mdi,a hk jhfia miqjkakka wh;a jk jhi wjqreÿ
08-20 w;r jiia ldKavfha miqjkakkaf.a ish Èú kid.ekSu ms<sn| f;dr;=re my; ioyka
wkqms<sfj<g bÈßm;a flf¾'
ish osú kid .ekSï ixLHdj
ish Èú kid .ekSug n,mE fya;=
ish osú kid .ekSug Ndú; Wml%u
ish osú kid .ekSfï rgd ^mqñ;srs nj yd wOHdmk uÜgu wkqj &
1 jk j.=jg wkqj 2006-2015 oYlfha Y%S ,xldfõ iuia; ish Èú kid .ekSï ixLHdj
37684 jQ w;r bka jeä msßila ^ck.ykfhka ,laIhlg 77'87& msrsñ mlaIhg wh;a fõ'
oYlfha msrsñ ish Èú kid .ekSï wkqmd;h ^77'87*& .eyekq wkqmd;h ^22'12*& fuka 3'5l
.=Khls' j¾I wkqj i,ld ne,Sfï § oYlfha ieu j¾Ihl u iuia; ck.ykfhka
,laIhlg 23lg jeä msßñ ixLHdjla ish Èú kid f.k ;sfí' kuq;a .eyekq ish Èú kid
.ekSï ixLHdj ieu j¾Ihl u ck.ykfhka ,laIhlg 10g wvq h ^1 jk j.=j&'
WodyrKhla f,i jeä u msßila ish Èú kid.;a j¾Ih jk 2006 § msßñka 3558la ish Èú
kid.kakd úg .eyekqkaf.a ish Èú kid.;a ixLHdj 946la muKs' fï wkqj 2006 j¾Ifha
4
msßñ yd .eyekq ck wkqmd; wkqj msßñ ck.ykfhka ,laIhlg 36la ^35'97*& ish Èú kid
.kakd úg .eyekq ish Èú kid.;a ixLHdj ck.ykfhka ,laIhlg 10ls ^9'49*&' oYlfha
iuia; úYaf,aIK i,ld ne,Sfï oS msßñ md¾Yajfha ^77'87*& ish Èú kid .ekSï ixLHdj
.eyekq md¾Yajfha ish Èú kid .ekSï ixLHdj ^22'12*& fuka 3'5l .=Khlska by< nj
wkdjrKh fõ'
3'2 iuia; mdi,a hk jhfia miqjkakkaf.a ^wjqreÿ 08-20 jhia ldKavfha& ish osú kid
.ekSï
fmd,sia jd¾;d wkqj 2006-2015 oYlfha mdi,a hk jhfia miqjkakka we;=<;a jk wjqreÿ
08-20 iuia; jhia ldKavfha ish Èú kid.;a ixLHdj iuÕ mdif,a 11 fY%aKsh olajd
bf.kqu ,nk isiqka l=,lhg wh;a wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha iy mdif,a 11 jk
fY%aKsfha isg w'fmd'i' ^W' fm<& olajd bf.kSfï fh§ isák isiqka wh;a wjqreÿ 17-20 jhia
ldKavfha ish Èú kid.ekSï ixLHdj ms<sn| ixikaokd;aul f;dr;=re 1 jk j.=fjka
bÈßm;a flf¾' fuys wjqreÿ 08-16 ldKavh mdi,a hk jhfia w'fmd'i' ^id' fm<& olajd
wOHdmkh ,nk msßi f,i ie,lsh yels w;r" wjqreÿ 17-20 ldKavh jvd j¾Okh jk
lKavdhu f,i ie,lsh yels h'
2 jk j.=j' wjqreÿ 08-20 iuia; jhia ldKavh iuÕ wjqreÿ 08-16 iy wjqreÿ
17-20 jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSï
2 jk j.=jg wkqj 2006-2015 olajd jQ oYlfha wjqreÿ 08-20 w;r jhia ldKavfha ish
Èú kid.;a iïmQ¾K ixLHdj 1281ls' th iuia; ish Èú kid .ekSï ^37684& ixLHdfjka
3'39]ls' oYlfha wjqreÿ 08-16 w;r jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSï ixLHdj 728ls' wjqreÿ
17-20 jhia ldKavfha iuia; YsIH Èú kid .ekSï ixLHdj 553ls'
ms<sfj<ska th iuia; ish Èú kid .ekSï ^37684& ixLHdfjka 1'93]la yd 1'47]ls' mdi,a hk
jhfia miqjkakka we;=<;a jk wjqreÿ 08-20 jhia ldKavfha iuia; ish Èú kid.;a ^1281&
ixLHdfjka ms<sfj<ska 56'83]la yd 43'17]ls' ta wkqj wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha ish Èú
5
kid .ekSï ixLHdj wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSï ixLHdjg idfmalaIj
14]ka by< h'
oYlfha wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSfï wju w.h ^7'55]&
fmkajk 2015 j¾Ifha § wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSfï Wmßu w.h 77
^13'92]& fmkakqï lrhs' wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha wju ish Èú kid .ekSï ixLHdj 36
^6'51]&la f,i 2014 j¾Ifha § jd¾;d jk w;r wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha jeä u ish Èú
kid .ekSï ixLHdj jk 95 ^13'05]& 2009ka jd¾;d fõ' oYlfha wjqreÿ 08 -16 jhia ldKavfha
ish Èú kid .ekSï m%;Y
s ;h jd¾Islj ie,lSfï § 7'55];a 13'05];a w;r úp,kh jk w;r
wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSï m%;sY;h 6'51];a 13'92];a w;r úp,kh fõ'
ta wkqj wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSfï Wmßuh 13]la ^2009 j¾Ifha §&
jk w;r 2015 j¾Ifha § wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha Wmßu w.h 14]ls' wjqreÿ 17-20 jhia
ldKavfha fojirl u ^j¾I 2013 yd 2015& ish Èú kid .ekSï m%;sY;h 13] blauùu 08-16
w;r jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSï yd iei§fï § úfYaI ;;a;ajhls'
3'3 mdi,a hk jhfia miqjkakka ish Èú kid .ekSug n,mE fya;=
^2006-2015 oYlh&
wjqreÿ 08-20 jhia ldKavfha mdi,a hk jhfia miqjkakkaf.a ish Èú kid .ekSï
flfrys iqúfYaIS j n,md we;s fya;= 09la fmd,sia jd¾;d wkqj y÷kd .ekqKs’' ^3"4 j.=&' Bg
wu;rj fjk;a fya;= jYfhka ldKavhla hgf;a o ish Èú kid .ekSï ixLHdj bÈßm;a lr
we;s kuq;a fuu fjk;a fya;= ljf¾±hs fmd,sia jd¾;d wkqj fy<s fkd fõ'
fï hgf;a 2006-2015 oYlfha iuia; wjqreÿ 08-20 jhia ldKavfha miqjkakkaf.a ish
Èú kid .ekSï ixLHdj yd ta flfrys n,mE fya;= wkqj tla j.=jlska o ^3 jk j.=j&" wjqreÿ
08-16 ldKavh iy wjqreÿ 17-20 ldKavfha ish Èú kid .ekSug n,mdk ,o fya;=
ixikaokh myiqjk mßÈ fjkajQ j.=jlska o bÈßm;a lr ;sfí ^4 jk j.=j&'
3'3'1 wjqreÿ 08-20 jhia ldKavfha miqjkakka ish Èú kid .ekSug n,mE fya;=
wjqreÿ 08-20 jhia ldKavfha isiqkaf.a ish Èú kid .ekSï flfrys n,mE fya;= wkqj
ñh.sh ixLHdj 3 jk j.=fõ igyka mßÈ fõ'
3 jk j.=j' jhi wjqreÿ 08-20 jhia ldKavfha miqjkakka ish Èú kid .ekSug n,mE fya;=
6
fmd,sia jd¾;d mßÈ wjqreÿ 08-20 jhia ldKavfha miqjkakkaf.a ish osú kid .ekSï
flfrys n,md we;s m%Odk;u fya;=j ù we;af;a fm%au iïnkaO;d ksid we;s jk l,lsÍï yd
n,dfmdfrd;a;= lvùï h ^3 jk j.=j&' tu ldKavfha iuia; ish Èú kid .ekSï ixLHdfjka
;=fkka tllg jeä msßilf.a ^36'18]& ish Èú kid .ekSug n,mE m%Odk fya;=j ù we;af;a
fm%au iïnkaO;d ksid we;s jk l,lsÍï h' ish osú kid .ekSu i|yd n,mE m%Odk u fya;=j
jk fm%au iïnkaO;d ms<sn| o;a;j, jd¾Isl úp,kh i,ld ne,Sfï § tu fya;=j u;
jirlg ish Èú kid .ekSï ixLHdfõ wjuh 87 ^2015 j¾Ih& isg Wmßu 135 ^2010 j¾Ih&
olajd mrdihl úisfrhs ^weuqKqu 1&'
fojkqjg ish Èú kid .ekSug n,mdk wksl=;a fya;= f,i i|yka fya;= u; 27'7]la
ish Èú kid f.k ;sfí' wfkl=;a fya;= f,i ioyka fya;= ksid ish Èú kid .;a msßi
yereKq úg ish Èú kid .ekSïj,ska mfyka tllg wdikak ixLHdjla ^19'30]& .=rejre fyda
foudmshka hk jeäysáhka iuÕ we;sjk .eg¨ ksid isÿ jQ ish Èú kid .ekSï h' ioyka
fya;= w;ßka ish Èú kid .ekSug n,mE wju ^00'27]& fya;=j ,sx.sl w;jrj,g ,laùï h'
úNd. wiu;aùï" ksoka.; frda. yd YdÍßl wmyiq;d" wd¾Ólh yd iïnkaO .eg¨$È<s÷lu"
foudmsh urK" udkisl wdndO iq¿ m%udKj,ska ^01'47]- 04'86]& n,md ;sfí'
3'3'2 wjqreÿ 08-16 iy wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha miqjkakka ish Èú kid .ekSug n,mE
fya;=
4 jk j.=j' wjqreÿ 8-16 iy wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha miqjkakka ish Èú kid .ekSug
n,mE fya;=
wkq ish Èú kid .ekSug n,mE fya;=j jhia ldKavh
wxlh wjqreÿ 08-16 wjqreÿ 17-20
ixLHdj m%%;sY;h ixLHd m%%;sY;h
j
j.= wxl 4ka ksrEms; ish Èú kid .ekSug n,mE fya;= wkqj wjqreÿ 08-16 jhia
ldKavfha miqjkakkaf.a ish Èú kid .ekSï flfrys n,md we;s m%Odk;u fya;=j
jeäysáhka iu`. we;s jk .eg¨ ^30'20]& h' tu fya;=j u; ish Èú kid .;a ixLHdj tu
jhia ldKavfha ish Èú kid .;a iuia; ixLHdfjka ;=fkka tllg wdikak ixLHdjla ùu
wjOdkh fhduq l< hq;= iqúfYaI ;;a;ajhls' wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha ish Èú kid
.ekSu flfrys n,mE m%Odku fya;=j jk jeäysáhka iuÕ we;sjk .eg¨ u; ish Èú kid
7
.;a iuia; ish Èú kid .ekSï 990ka 299^30'20]&ls' kuq;a wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha ish
Èú kid .ekSug n,md we;s m%Odku fya;=j ù we;af;a fm%au iïnkaO;d ksid we;sjk
l<lsÍï$n,dfmdfrd;a;= lvùï h ^40'28]&' th wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha iuia; Èú
f;drlr .;a ixLHdfjka wvlg 10]lska wvq ixLHdjls ^40'28]&' wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha
m%uqL fya;=j jQ jeäysáhka iuÕ we;sjk .eg¨ ^.=rejre$foudmshka we;=¿& u; jk ish Èú
kid .ekSï ixLHdj ^344& wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha m;aj we;af;a ;=kajk ^14'69]&
ia:dkg h'
jhia ldKav foflys u udkisl wdndO yereKq úg wd¾Ólh iïnkaO .eg¨ ^2'53]
yd 2'95]&" foudmshka we;=¿ {d;Skaf.a urK ksid is;a ;ejq,g m;aùï ^3'94] yd 3'37]&"
úNd.h wiu;a ùu ^1'42] yd 1'41]&" ksoka.; frda. yd YdÍßl wmyiq;d ^2'73] yd 2'78]&"
,sx.sl w;jrj,g ,laùï ^0'30] yd 0'26]& hk lreKq 4]g wvq m%udKhlska Èú kid .ekSï
flfrys n,md ;sfí' wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSug jeämqr u n,md we;s
fya;=j jQ jeäysáhka iuÕ we;sjk .eg¨ ^.=rejre$foudmshka we;=¿& u; ish Èú kid .;a
ixLHdfõ oi jifrys úp,k i,ld ne,Sfï § wjuh 19 isg ^2012 j¾Ih& Wmßuh 45 ^2009
j¾Ih& olajd úisr mj;shs ^weuqKqu 2&'
3'4 mdi,a hk jhfia miqjkakka ish Èú kid .ekSug Ndú; l< Wml%u
^ 2006-2015 oYlh&
m¾fhaIKfha f;jk wruqKg wkqj mdi,a hk jhfia miqjkakka tkï wjqreÿ 08-20
jhia ldKavfha miqjkakka ish Èú kid .ekSu Ndú; l< Wml%u ms<sn|j úYaf,aIs;
f;dr;=re fï hgf;a bÈßm;a flf¾' fmd,sia jd¾;d wkqj ish Èú kid .ekSug fhdod.;a
Wml%u 13la iqúfYaIj yÿkdf.k ;sfí' tu Wml%u wkqj ish Èú kid .ekSï ms<sn|
f;dr;=re jhi wjqreÿ 08-20 ldKavh iuia;hla f,i f.k bÈßm;a lsÍfuka wk;=rej
wjqreÿ 08-16 ldKavh iy wjqreÿ 17-20 jhia ldKavh fjka fjkaj ixikaokd;aulj tla
j.=jlska bÈßm;a lr ;sfí ^5 yd 6 j.=&'
8
3'4'1 wjqreÿ 08-20 jhia ldKavfha miqjkakka ish Èú kid .ekSug Ndú; l< Wml%u
wjqreÿ 08-20 jhia ldKavfha miqjkakka ish Èú kid .ekSug Ndú; l< Wml%u wkqj
ñh.sh ixLHdj 5 jk j.=fõ mßÈ fõ'
5 jk j.=j' wjqreÿ 08-20 jhia ldKavfha miqjkakka ish Èú kid .ekSug Ndú; l< Wml%u
wkq ish Èú kid .ekSfï Wml%u ixLHdj m%%;sY;h
wxlh
01 f., isrlr .ekSfuka 1477 39'47
02 lDñkdYl yd j,akdYl mdkh lsÍu 1236 33'03
03 iajNdúl ji lEfuka ^lfkare weg$ksh.,d w,& 363 9'70
04 .sks ;nd .ekSfuka 184 4'92
05 c,h iys; ia:dkj,g mekSfuka ^,sx$.x.d$we,fod<$ 133 3'55
uqyqo&
06 ÿïßhg fyda r:jdykj,g mekSfuka 112 2'99
07 .sks wú Ndú;fhka$w;afndaïn$mqmqrK øjH 71 1'90
08 ngysr T!IO j¾. mdkh lsÍfuka 59 1'58
09 weisâ j¾. mdkh lsÍfuka 29 0'77
10 bkaOk j¾. mdkh lsÍfuka ^fm%Ür,a$N+ñf;,a& 11 0'29
11 Wi ia:dkj,ska mekSfuka 11 0'29
12 uqjy;a wdhqO Ndú;fhka 01 0'03
13 u;a øjH mdkh lsÍfuka$tkak;a lr .ekSfuka 01 0'03
14 wfkl=;a l%u 54 1'44
tl;=j 3742
by; 5 jk j.=jg wkqj ish Èú kid .ekSu i|yd nyq,ju ^39'47]& Ndú; lr we;s
Wml%uh f., isr lr .ekSuhs' wjqreÿ 08-20 jhia ldKavfha 2005-2015 oYlfha isÿ jQ ish Èú
kid .ekSï 3742ka urK 1477la ^39'47]& u isÿ lrf.k we;af;a f., isr lr .ekSfuks'
lDñkdYl fyda j,akdYl mdkh fojkqjg jeä jYfhka Ndú; l< Wml%uh fõ' wjqreÿ 08-
20 jhia ldKavfha iuia; urK ixLHdfjka 33'57]la ish Èú f;dr lr .ekSug fuu l%uh
Ndú; lr ;sfí' f;jkqjg 10]^9'70]& l m%;sY;hla iajNdúl ji j¾. jk lfkare
weg$kshÕ,d w, jeks foa Ndú; lsÍfuka ish Èú ydks lrf.k we;s j wkdjrK fõ' uqjy;a
wdhqO Ndú;h iy u;a øjH mdkh$tkak;a lr .ekSu fhdod .;a wju ^0'03]& Wml%u fõ'
bkaOk j¾. mdkh ^fm%Ür,a$N+ñf;,a&" Wi ia:dkj,ska mekSfuka ish Èú ydks lr.;a
m%;sY;h o 0'30]g wvq h'
9
3'4'2 wjqreÿ 08-16 iy wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha miqjkakka ish Èú kid .ekSug Ndú;
l< Wml%u
6 jk j.=j' wjqreÿ 08-16 iy wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha miqjkakka ish Èú kid .ekSug
Ndú; l< Wml%u
wkq ish Èú kid .ekSfï Wml%u jhia ldKavh
wxlh wjqreÿ 08-16 wjqreÿ 17-20
ixLHdj m%%;sY;h ixLHdj m%%;sY;h
6 jk j.=jg wkqj f., isr lr .ekSfuka ish Èú kid .ekSu wjqreÿ 08-16 iy
wjqreÿ 17-20 jhia ldKav foflys u jeäu m%;Y
s ;h ^ms<sfj<ska 41'56] yd 38'68]& Ndú;
Wml%uh fõ' fuh jhia ldKav foflys u iuia; ish Èú kid .ekSï ixLHfjka wvlg
ms<sfj<ska 8]la yd 11]la wvq m%udKhls' jhia ldKav foflys u jeä u msrsila ish Èú f;dr
lr .ekSu i|yd fuu l%uh Wmfhda.S lrf.k ;sîu wjOdkh fhduq l< hq;= ;;a;ajhls'
fojkqjg jhia ldKav foflys u msrsi Ndú; l< Wml%uh jkafka lDñkdYl yd
j,akdYl mdkh lsÍuh ^ms<sfj<ska 29'76] yd 34.27]&' fuh 08-16 jhia ldKavfha iuia; ish
Èú kid .ekSï ixLHfjka ;=fkla tllg wdikak msßils ^29'76]&' 17-20 jhia ldKavfha
iuia; ish Èú kid .ekSïj,ska 1$3lg jeä ^34. 27]& m%udKhls' jhia ldKav foflys u
f;jkqjg by< msrsila Ndú; l< Wml%uh iajdNdúl ji Ndú;fhka ^lfkare weg$ksh.,d
w, wdÈh& ish Èú kid .ekSu h' wjqreÿ 08-16 ldKavfha tu msrsi 11'02]ls' wjqreÿ 17-20
jhia ldKavfha msrsi 9'20]ls'
wjqreÿ 08-16 ldKavfha isõjk yd miajk ia:dkhg c,h iys; ia:dkj,g mekSfuka
55 ^5'37]& ish Èú kid .ekSu yd .sks ;nd .ekSfuka 42 ^4'11]& ish Èú kid .ekSu m;aj
we;' fuu jhia ldKavfha u ish Èú kid .ekSug fhdod .;a Wml%u w;r miajk ia:dkhg
^4'11]& jk .sks ;nd .ekSfuka ish Èú kid .ekSfï Wml%uh 17-20 jhia ldKavfha
isõjkqjg jeä msrsila ish Èú ydks lr .ekSug Ndú; l< Wml%uh fõ^5'22]&' wjqreÿ 08-16
10
ldKavfha wfkl=;a ish,q Wml%u Ndú; l< ixLHdj 3]g wvq h' ta w;rska .sks wú$w;afndaïn
fyda fjk;a$mqmqrK øjH Ndú;fhka" weisâ j¾. mdkfhka" bkaOk j¾. mdkfhka
^fm%Ür,a$N+ñf;,a&" Wi ia:dkj,ska mekSfuka ish Èú ydks lr .ekSu hk fya;= y;r Ndú;
l< ixLHdj 1]g;a wvq h' kuq;a .sks wú$ w;afndaïn fyda fjk;a $mqmqrK øjH Ndú;fhka
wjqreÿ 08-16 ldKavfha ish Èú kid .ekSï ^0'78]& fo.=Khlg jeä ixLHdjlska tkï
2'32]lska 17-20 jhia ldKavh ish Èú kid .ekSug fhduq ù ;sîu wjOdkhg fhduq l< hq;=
lreKls' tfiau wjqreÿ 08-16 ldKavfha lsisjl=;a Ndú; fkdl< uqjy;a wdhqO Ndú;h iy
u;aøjH mdkfhka$tkak;a lr .ekSfuka ish Èú ydks lr .ekSu 17-20 jhia ldKavfha Ndú;
wju Wml%u fõ'
7 jk j.=j' mqñ;sß nj wkqj wjqreÿ 8-20 ldKavfha miqjkakkaf.a ish Èú kid .ekSu
11
2013 j¾Ifha § jeä u msßñ m%;sY;hla ^11'65]& ish Èú ydks lrf.k we;s w;r tu
j¾Ifha ish Èú kid .;a .eyekq ixLHdj 68 ^9'08]&ls' th 2'57]l fjkils' jeä u .eyekq
m%;sY;hla ^12'55]& ish Èú ydks lr.;a j¾Ih jkafka 2009 j¾Ihhs' kuq;a tu j¾Ifha mqñ;sß
nj wkqj ish Èú kid.;a md¾Yaj foflys fjki 1'46]ls' oYlh mqrd ish Èú ydks lr
.ekSfï m%;sY;h ie,lSfï § msßñ m%;sY; mrdih 3'57la jk w;r .eyekq m%;sY; mrdih
4'54ls' th 1]l fjkils'
8 jk j.=j' mqñ;sß nj wkqj wjqreÿ 08-16 yd wjqreÿ 17-20 ldKavfha miqjkakkaf.a ish Èú
kid .ekSï
08 jk j.=jg wkqj wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha msßñ ^283&la ish osú kid .kakd
úg wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha ish osú kid .;a msßñ ixLHdj 249ls' th wjqreÿ 08-20 jhia
ldKavfha ish osú kid .;a iuia; msßñ ixLHdfjka ms<sfj<ska 53'2] yd 46'8]ls' jhia
ldKav foflys .eyekq ish osú kid .ekSï fjka fjkaj ie,lSfï § wjqreÿ 08-20 iuia;
ldKavfha ish osú kid .;a .eyekq ixLHdfjka ms<sfj<ska 59'41] yd 40'59]ls' tfiau wjqreÿ
08-16 jhia ldKavhg ^445& jvd 17-20 jhia ldKavfha miqjk .eyekq ish osú kid .ekSï
ixLHdj ^304& my< h' kuq;a fuu jhia ldKav foflys u ia;%Skaf.a ish Èú kid .ekSï
ixLHdj ^ms<sfj<ska 445 yd 304& mqreI ish Èú kid .ekSï ixLHdjg ^ms<sfj<ska 283 yd 249&
idfmalaIj by< h' fï wkqj fjka fjka jhia ldKav wkqj ie,lSfï § o jhia ldKav
foflys u msßñkag idfmalaIj .eyekq ish Èú kid .ekSï m%;sY;h by< nj wkdjrKh fõ'
mqñ;srs nj wkqj wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSïj, fjki 162la jk úg
wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha fjki 55ls' jhia ldKav fol wkqj ie,lSfï oS th
f;.=Khl fjkils'
wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha jeä u mqreI m%;sY;hlf.a ^11'66]& ish Èú kid .ekSï
2008 j¾Ifha § isÿj we;s w;r" ia;S% jeä u m%;sY;h ^14'16]& 2009 j¾Ifha § isÿj ;sfí'
mqñ;sß nj wkqj 2008 j¾Ifha ish Èú kid.;a md¾Yaj foflys fjki 2'67]la jk úg 2009
j¾Ifha o Bg wdikak 2'85]l fjkila fmkakqï lrhs' tfiau wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha
mqreI jeä u ish Èú kid .ekSï m%;sY;h ^15'66]& 2013 oS jd¾;d jk w;r" jeä u ia;S% Èú
kid .ekSï m%;sY;h ^15'13]& 2015 j¾Ifha oS jd¾;d fõ' mqñ;sß nj wkqj 2013 § ish Èú
kid.;a md¾Yaj foflys fjki 4'08]ls' 2015 j¾Ifha 2'68]ls'
12
3'5'2 wOHdmk uÜgu wkqj ish Èú kid .ekSu
oYlhl ld, iSudj ;=< § mdi,a hk wjêfha miqjkakkaf.a l=,lhg wh;a wjqreÿ 08-20
ldKavfha iuia; mdi,a hk wjêfha miqjkakkaf.a ish Èú kid .ekSï ^09 jk j.=j&'
bosrsm;a lsrSfuka miqj wjqreÿ 08-16 ldKavfha iy wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha ish Èú kid
.ekSï ms<sn|j wOHdmk uÜgu wkqj ixikaokd;aul úYaf,aIKh bÈßm;a lr ;sfí ^10 jk
j.=j&'
9 jk j.=j wkqj iuia; ish Èú kid .ekSïj,ska 56'45] jQ nyq;rh 08 fY%aKsh iu;a
fyda bka my< wOHdmk uÜgula ,nd we;s w;r w'fmd'i' ^id' fm<& uÜgug jvd wOHdmkh
,nd we;s msrsi 43'96]ls' iuia; ish Èú kid .ekSï w;rska 6'61]la w'fmd'i' ^Wiia fm<&
iu;a iu;a jQjka h' th my< u wOHdmk uÜgu jQ 1-7 fY%aKsh olajd wOHdmk uÜgula ,nd
isáh oS ish Èú ydks lr.;a m%;sY;h ^2'37]& fuka fo.=Khlg;a jvd jeä msrsils' wjqreÿ 08-
20 iuia; jhia ldKavfha 8 jk fY%aKsh iu;a jQjka ish Èú kid .ekSïj, by< u m%;sY;h
^40'77]& ksrEmkh lrhs' fï wkqj wjqreÿ 08-20 iuia; jhia ldKavfha 8 fY%aKsh iu;a msßi
jeä jYfhka ish osú kid .ekSug fm<ö we;s nj wkdjrKh fõ'
13
10 jk j.=j' wOHdmk uÜgu wkqj wjqreÿ 08-16 yd wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha
miqjkakkaf.a ish Èú kid .ekSï
10 jk j.=j wkqj wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSï i,ld ne,Sfï oS
jeä msrsi ^53'40]& 8 jk fY%aKsh iu;a jQjka jqj o wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha jeä msrsi
^43'94]& w'fmd'i' ^id' fm<& iu;a jQjkah' tfia u 8 fY%aKsh iu;a wjqreÿq 17-20 jhia
ldKavfha ish Èú kid .ekSï ixLHdjg ^35'39]& jvd 18]lska wjqreÿq 08-16 jhia ldKavfha
ish Èú kid .ekSï ^53'40]& by< h'
wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha ish Èú kid .;a 78'35]l msrsi 8 fY%aKsh iu;a fyda bka
my< wOHdmk uÜgula ,nd we;s msrsils' wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha tu wOHdmk uÜgfï
ish Èú kid .;a msrsi 47'52]ls' wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha w'fmd'i' ^id' fm<& iu;a
uÜgug jvd by< wOHdmkh ,nd we;s msrsi 52'48]ls' ta wkqj o wjqreÿ 08-16 jhia
ldKavfha ish Èú kid .;a jeä msrsila ^78'35]& 8 fY%aKsh fyda bka my< wOHdmk uÜgula
,nd we;s msrsi jk kuq;a wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha ish Èú kid .;a jeä msrsila ^52'48]&
w'fmd'i' ^id' fm<& iu;a wh nj wkdjrKh fõ'
14
ks.uk
2' mdi,a hk jhia ldKavfha miqjkakkaf.a ish Èú kid .ekSï i,ld ne,Sfï §
- wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSï ixLHdj wjqreÿ 17-20 jhia
ldKavfha ish Èú kid .ekSï ixLHdjg idfmalaIj 14]ka by< h'
- 2015 j¾Ifha § wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSfï wjuh ^7'55]&
fmkajk w;r u wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSfï Wmßuh ^13'92]&
fmkakqï lrhs'
- wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha ish Èú kid .ekSfï Wmßuh ^13]& wjqreÿ 17-20 jhia
ldKavfha ish Èú kid .ekSfï Wmßuhg jvd wvqjkafka 1]lsks'
- wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha fojirl u ^j¾I 2013 yd 2015& ish Èú kid .ekSï
m%;sY;h 13] blaujhs'
15
- wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha miqjkakka
o ish Èú kid .ekSug n,md we;s m%Odku fya;=j fm%au iïnkaO;d ksid we;sjk
l<lsÍï yd n,dfmdfrd;a;= lvùï h'
o th fuu jhia ldKavfha iuia; Èú f;drlr .;a ixLHdfjka wvlg wdikak
ixLHdjla h'
- fmd,sia jd¾;dj, fya;= fjka fjka jYfhka i|yka fkdjQ fya;= u; jhia ldKav
foflys u iuia;fhka y;frka tllg jeä msßila ish Èú kid .ekSug fm,ö
we;'
- wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha m%uqL fya;=j jQ jeäysáhka iuÕ we;sjk .eg¨
^.=rejre$foudmshka we;=¿& u; jk ish Èú kid .ekSu wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha
ish Èú kid .;a fya;= w;r ;=kajk ia:dkh f.k we;'
- wd¾Ólh iïnkaO .eg¨" foudmshka we;=¿ {d;Skaf.a urK ksid is;a ;ejq,g m;aùï"
úNd.h wiu;a ùu" ksoka.; frda. yd YdÍßl wmyiq;d" ,sx.sl w;jrj,g ,laùï
hk fya;= jhia ldKav foflys u 4]g wvq m%udKhlska Èú kid .ekSï flfrys
n,md ;sfí'
16
o wjqreÿ 08-16 ldKavfha lsisjl=;a Ndú; fkdl< uqjy;a wdhqO Ndú;h iy u;a
øjH mdkfhka$tkak;a lr .ekSfuka ish Èú ydks lr .ekSu 17-20 jhia
ldKavfha Ndú; wju Wml%u fõ'
- wjqreÿ 08-16 ldKavfha isõjk yd miajk ia:dkhg ms<sfj<ska c,h iys; ia:dkj,g
mekSfuka ish Èú kid .ekSu yd .sks ;nd .ekSfuka ish Èú kid .ekSu m;aj we;'
- wjqreÿ 08-16 ldKavfha ish Èú kid .ekSug fhdod .;a Wml%u w;r miajk ia:dkhg
jk Wml%uh 17-20 jhia ldKavfha ihjekafka jeä msrsila ish Èú ydks lr .ekSug
Ndú; l< Wml%uh ù ;sfí'
- ish Èú ydks lr .ekSug Ndú; l< l%u ms<sn`o j i,ld ne,Sfï § wjqreÿ 08-20 jhia
ldKavfha miqjQjka b;d myiqfjka u <`.d lr .;yels l%uhlska Èú ydks lr .ekSu
g fm,öfï m%jK;djla mj;S'
6' wOHdmk uÜgu yd ish osú kid kid .ekSï i,ld ne,Sfï §
- wjqreÿ 08-20 iuia; jhia ldKavfha 8 fY%aKsh iu;a ldKavfha msßi jeä jYfhka
ish osú kid .ekSug fm<ö we;' w'fmd'i' ^Wiia fm<& iu;=kaf.a Èú kid .ekSï
idfmalaIj wvq h'
- wjqreÿ 08-20 iuia; jhia ldKavfha ish Èú kid .;a wvlg jeä msrsila ^56'45]& 8
fY%aKsh iu;a fyda bka my< wOHdmk uÜgula ,nd ;sfí'
- wjqreÿ 08-16 jhia ldKavfha ish Èú kid .;a jeä msrsila ^78'35]& o 8 fY%aKsh fyda
bka my< wOHdmk uÜgula ,nd we;s msrsi h'
- wjqreÿ 17-20 jhia ldKavfha ish Èú kid .;a jeä msrsila ^52'48]& w'fmd'i' ^id'
fm<& iu;a msrsi h'
17
fhdackd
mdif,a j.lSu
WmfoaYkh yd jD;a;Sh ud¾f.damfoaYkh mdi,aj, ls%hd;aul l< hq;= h' isiqkaf.a
wOHdmk .eg¨ yd fjk;a .eg¨j,g iydh ùu i`oyd YsIH WmfoaYkh ±kg mj;akd
;;a;ajhg jvd m%Yia; uÜgñka ls%hd;aul úh hq;= h'
YsIH WmfoaYkh ls%hd;aul lsÍug fomd¾;fïka;= uÜgñka WmfoaYk kHdh yd Ndú;h
ms<sn`o iqÿiqlï,;a .=rejrhl= m;alr fkdue;s wjia:dj, oS ta i`oyd mdi,a mdol .=re
ixj¾Ok jevigyk wdOdr lr .ksñka wod< úIh ms<sn`o leue;a; yd lemùu iys;
.=rejrhl= mqyqKq lr .ekSu úÿy,am;sjrhdf.a j.lSu fõ'
.eg¨ u;= jQ úg tajd úi§u fyda úi|d .ekSug Woõ §ug jvd .eg¨ iy wdmod
je<elaùug lghq;= lsÍu WmfoaYkfha uQ,sldx.hls' ta wkqj mdif,a wdmod je<elaùfï
jevigyka ls%hd;aul lsÍu i`oyd jeä wjia:d ie,ish hq;= h' isiqkag u;l ;nd .ekSu"
mdvï lsÍu" úNd.j,g fkdìhj uqyqK §u" wNsfhda.j,g uqyqK §u yd tajd ch .ekSug
md,kh lsÍu" whym;a Ñ;a;fõ. uev,Su" Okd;aul Ñka;kh j¾Okh lsÍu" wjOdkh
r`ojd ;nd .ekSu wdÈh ms<sn`o ixhu wNHdi we;=¿ ufkdaúoHd;aul l%u Ys,am yd
WmfoaYk l%u Ys,am ms<sn`o fCIa;%fha úfYaI{hskaf.a ^ufkda úµ{hska fyda WmfoaYkh
ms<sn`o úfYaI{hka& úfYaI foaYk u.ska oekqïj;a l< hq;= h' tf,i u wd.ñl
jevigyka u.ska o isiq uki fmdaIKh lsÍu o jeo.;a fõ'
mdif,a WmfoaYkh ls%hdj,sh flfrys isiqka ;=< úYajdih we;s lsÍu iy WmfoaYkh ,nd
.ekSu i`oyd isiqka fhduq lsÍu jeo.;a fõ' WmfoaYkh fm!oa.,sl iy iduqysl jYfhka
o ,nd Èh yels h'
WmfoaYk fiajd ms<sn`o foudmshka we;=¿ m%cdj ±kqj;a lsÍu o wjYH;djh ls' mdi,ska ta
i`oyd ud¾f.dmfoaYh iemhsh yels h'
foudmshka" .=rejreka iy isiqkaf.a w;r hym;a ióm iïnkaO;d we;s lr ,Su i`oyd
mdi, fmruqK .; hq;= h' isiqkag jdÑl fyda wjdÑl o~qqjï ,nd §fï § Okd;aul
m%fõY Ndú; lsÍu iy o~qqjug jvd Wmia:ïNk flfrys fhduq ùu wjYH h'
iuia; wOHdmk l%shdj,sfhka iy úIhud,dj u.ska isiqkag cSú;fha jákdlu ms<sn`o
wjfndaOh ,nd Èh hq;= h' ;udf.a jákdlu jgyd .ksñka ;u cSú;h yd wka whf.a
cSú;j,g wdorh lsÍSug iy ksr;=reju Ôú;j,g jákd lula ,nd §ug l=vd l< isg u
isiqka mqreÿ mqyqKq l< hq;= h' úfYaIfhka u mqrjeis wOHdmkh" wd.u" Ôjk ksmqK;d
hk úIh u.ska Wla; ixl,amh ,nd Èh yels h'
mdi,a uÜgñka isiqkaf.a mjq,a mßirh we;=¿ cSj o;a; we;=<;a f;dr;=re moaO;shla
kv;a;= l< hq;= h'
<ud ñ;=re mßirhla mdif,a ks¾udKh lsrSfuka isiqkaf.a udkisl ixhuh j¾Okh l<
hq;= h'
;dCIKh hym;a f,i mßyrKh yd tajdfha wksis Ndú;fha wd§kj ms<sn`o isiqka ±kqj;a
l< hq;= h' tys § ksjerÈ f,i wka;¾cd,h iy iudccd, mßyrKh ms<sn`o l=i,;d
isiqkag ,nd Èh hq;= h'
18
foudmshka we;=¿ iudcuh j.lSu
foudmshka ;u orejka ms<sn`o ksrka;r wjOdkfhka miq úh hq;=h' tys § yels iEu
wjia:djl u foudmshka orejkag iómj wjYH;d bgq lr §u iy wjYH iydh ,nd oSu
jeo.;a nj f;areï .; hq;=h'
foudmshka" úÿy,am;s yd .=rejre we;=¿ mdi, iu`. ióm iïnkaO;d mj;ajd .; hq;= h'
ks;r .=rejreka yuq ù orejkaf.a m%.;sh" ÿn,;d yd .eg¨ ms<sn`o ±k .ekSu iy tajd
u.yrjd .ekSug Wmfoia ,nd.; hq;= h'
foudmsfhda orejka ms<sn`o lreKqj, § nek je§u" myr §u yd fodia mejÍu u.ska
whym;a Ñ;a;fõ.S ;;a;ajhka we;sjk nj wOHhkj,ska ;yjqre lr we;s lreKls'
fujeks wjia:d Wodùfuka ldhsl udkisl wl%ñ;d fuka u ìysiqKq ;;a;ajj,g ^ish Èú
kid .ekSï& orefjda f.dÿre úh yels nj foudmshka jgyd .; hq;= h'
ish Èú kid .ekSug fhdod .kakd l%uj,ska ^Wod:- lDñkdYl" j,akdYl" fnfy;a j¾."
ia:dk& ;u orejka ksrka;rfhka wE;a lsÍug foudmsfhda j.n,d .; hq;= h'
orejkaf.a$isiqkaf.a iu jhia lKavdhï" ixl%dka;s lKavdhï ms<sn`o ie,ls,af,ka
miq úh hq;= h'
mQ¾j wk;=re ix{d y`ÿkd .ksñka ksrka;rfhka jyd ls%hd;aul úh hq;= h'
ish Èú kid .ekSug ;e;a lrkakka ms<sn`o fydavqjdjla we;s úg wod< md¾Yaj fj;
±kqï Èh hq;= h'
udOH j.lSu
udOH u.ska j.lSulska hqla; j ish Èú kid .ekSï ms<sn`o ksjerÈ o;a; mokïj
wkjYH Wmqgd ±laùïj,ska f;dr j jd¾;d l< hq;= h' ks;r ks;r tajd úldYh
lsÍu$jd¾;d lsÍfïka je<lsh hq;= h'
ish Èú kid .ekSï ms<sn`o iudcfha mj;sk ÿ¾u; myj hk f,i jevigyka
iïmdokh l< hq;= h' ish Èú kid .ekSï ùr ls%hdjla fkdj ìh.=¿ l%shdjla jk
w;r .eg¨j,ska mekhdu ksjeros úiÿu fkdjk nj f.k yer ±laúh hq;= h'
WmfoaYk úfYaI{hska$ufkda úoHd{hskaf.a odhl;ajfhka Ôú; .eg¨" wNsfhda."
udkisl ixj¾Okh" fm!reI ixj¾Okh" Ôú; jákdlu" Ôú; j.lSu yd j.ùu"
cSú;fha yr moaO;Ska" Wiia wOHd;añl ;;a;aj lrd t<Uqu iy ufkda m%;sldr úê
ms<sn`o ksrka;r ixjdohg wjia:d iïmdokh l< hq;= h' tajd udOH u.ska
ksrka;rfhka úldYh$m%pdrh l< hq;= h'
rEmjdyskS fg,s jD;a;dka;" .S; isiqkaf.a udkisl fi!LH iq/flk mßÈ ks¾udKh
lr m%pdrh l< hq;= h' tys ÈS ukig RKd;aul Wmia:ïNk iïfm%aYkh lrk ñkS
uereï" u;a øjH" Èú kid .ekSï iy tajd i`oyd Ndú; jk l%u ms<sn`o j o¾Ykj,ska
f;dr j Okd;aul Wmia:ïNk iys; f;audj,ska hq;a ks¾udK bÈßm;a lsÍu jeo.;a
h'
19
rdcH j.lSu
Ys% ,xldfõ ish¨ u mdi,aj, ish¨ u isiqka i`oyd WmfoaYkh ls%hd;aul l< hq;= h'
mjqf,a wys;lr n,mEu ksid mSvdjg m;a udkisl wjYH;d iy fjk;a .eg¨ mj;sk
isiqkag WmfoaYk fiajdj ,nd§u i`oyd ieu mdi,lg u .=rejreka m;al< hq;= h' ±kg
mj;sk pl% f,aLh wkqj isiqka 300l g wvq mdi,aj,g tu .=rejreka m;a lsÍug
fkdyels w;r tu ndOdj bj;a l< hq;= h' úfYaIfhka u wOHdmk wud;HdxYh u.ska
rfÜ mj;sk wjYH;d iy úfYaIfhka u ish Èú kid .ekSï ms<sn`o j i,ld n,d
mdi,aj, isák YsIH ixLHdj ms<sn`o j fkdi,ld YS% ,xldfõ ish¨ u mdi,aj,g
WmfoaYk .=rejreka fyda WmfoaYljreka ^Councellors) m;a l< hq;= h' iqÿiqlï ,;a
.=rejreka fkdue;s úg" úêu;a WmfoaYk mqyqKqj i`oyd .=rejreka fhduq l< hq;= h'
ish¨ u mdi,aj, YsIH WmfoaYkh ls%hd;aul lsÍu i`oyd ksis m%ñ;ss wkqj WmfoaYk
tall msysgq ùu l< hq;= h' ish¨ u WmfoaYk .=rejrekag wOHdmk wud;HdxYfha
wkq.%yfhka ;j ÿrg;a úêu;a mqyqKq wjia:d ,ndosh hq;= h' úúO .eg¨j,ska mSvd úÈk
isiqkag mdif,a úêu;a f,i WmfoaYkh ls%hd;aul fõ kï th Tjqkaf.a udkisl
ixj¾Okh i`oyd uy;a msgqjy,la jkq we;'
ish Èú kid .ekSug ú/lshdj yd mjqf,a wd¾Ól .eg¨ n,mdk neúka wd¾:sl ÿIalr;d
mj;sk .ïno fuka u kd.ßl È<s`ÿ ck fldgiaj, wd¾Ólh kexùu i`oyd l%ufõo
ilia lr tajd ls%hd;aul l< hq;= h' ta i`oyd Tjqkag /lshd ,nd §fï úêu;a l%ufõo
ilia l< hq;= h' ú/lshdjg úiÿï ,nd §u yd wd¾Ólh iún, .ekaùu ish Èú wju
lsÍug m%n, ms<s;=re fõ' wvq wdodhï,dNS È<s`ÿ mjq,aj, isiqkag fmdaIK wdydr fõ,la
,nd §ug iy bf.kqï wdOdr ,nd Èug l%ufõo ilia l< hq;= h'
wOHdmkfha nr" úNd. mSvkh wvq l< hq;= h' tys § ±kg mj;sk my fYa%Ksh YsIH;aj
úNd.h" w'fmd'i' ^id' fm<&" w'fmd'i' ^W' fm<& úNd. iy tajdfha wka;¾.;h .eUqßka
m¾fhaIKhg ,la lr úNd. l%uh kùlrKh jeo.;a fõ'
úIhud,dfõ fi!kao¾h iy wd.u ld,Éfþo ixLHdj jeä lsÍu iy fi!kao¾h m<uq
jk fYA%Ksfha isg 11 jk fYa%Ksh olajd wksjd¾h lsÍu jeo.;a h' th Ôú;fha jákdlu
jgyd .ekSug fuka u udkisl iduh we;slr .ekSug;a" Ôú;h ms<sn`o ksfIaOkd;aul
ye`.Sï we;s wh wju lsrSug;a fya;= úh yels h'
ñkS uereï" ish Èú kid .ekSï ms<sn`o udOH u.ska ks;r ks;r wjOdrKh lrñka
flfrk m%ldYk yd jd¾;dlrKhg iSud mekúh hq;= h' fuu m%ldYk" jd¾;d mßK;
mqoa., uKav,hla u.ska md,khlska hqla; j m%ldY lsÍug kS;s Í;s mekúh hq;= h' ñkS
uereï ish Èú kid .ekSï iy ta wdYs%; o¾Yk ks;r ks;r úldYkh lsÍug yd
ksrka;rfhka ±lSu ksid tajd idudkHlrKh ù we;' fuh rglg b;d wys;lr
;;a;ajhla jk w;r fïjd m%pdrfha § jdrKhlska hqla; j m%pdrh lsÍu jeo.;a fõ'
fuys § rEmjdysks fg,s kdgHj, wka;¾.;h úu¾Ykg ,la lr ñkS uereï" Èú kid
.ekSï jeks ñksia ukig whym;a Ñ;a;fõ.sl n,mEï we;s lrk RKd;aul
Wmia:ïNk ,efnk o¾Yk jdrKhg ,la l< hq;= h'
jhi wjqreÿ 13ka by, isiqkag ,sx.sl wOHdmkh ,nd §u o wjYH;djh ls' YS% ,xldfõ
jhi wjqreÿ 17-20 ldKavfha YsIH Èú kid .ekSïj,g n,md we;s uQ,sl fya;=j jQfha
20
fm%au iïnkaO;d ì`ojeàu h' fma%u iïnkaO;dj, § ksis jegySula yd wjfndaOhla
fkdue;slu ksid fndfyda isiqka w;rux j wjdikdjka; ;;a;ajj,g f.dÿre ùug tla
fya;=jla kï ,sx.sl wOHdmkh ms<sn`o we;s wvq oekqu h' fï ksid Tjqka fkd±kqj;a u
Èú kid .ekSï i|yd fm,fUk nj ksrka;rfhka jd¾;d fõ' óg úiÿï f,i isiqkag
,sx.sl wOHdmkh ,nd §u l< hq;= h'
mdi,a hk jhfia miqjkakkaf.a ish Èú kid .ekSï wju lsrSug fya;= jk Wla;
fhdackd i;=gqodhl wkaoñka l%shd;aul lrñka mdi,a hk jhfia miqjkakkaf.a ish Èú kid
.ekSfï wkqmd;h my; fy<Sug lghq;= lsÍu wod< md¾Yajhkaf.a hq;=lu yd j.lSu h'
21
wdY%s; .%ka: kdudj,sh
wfímd," wd¾' yd wfímd," ta' ^2016&' wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh' w;=re.sßh:
idr m%ldYk
.=Kfialr" tia'^1997&' <ud whs;sjdislï ms<sn`o kS;sh' foysj,: mS wekaâ ta ms%kag¾ia
cd;sl wOHdmk wdh;kh'^2006&' ish Èú kid .ekSu( fya;= iy ms<shï' uyr.u: m¾fhaIK
iy ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j" cd;sl wOHdmk wdh;kh'
fmf¾rd" tia'^2004&' iudc m%Yak' fld<U: tia wekaâ tia ms%kag¾ia
m%kdkaÿ" tka' yd ch;=x." tï' wd¾' ^2004&' úIdoh iy ufkda m%;sldrh' fld<U: iuhj¾Ok
m%ldYk
Daily news. (2017). Recent literature on Sri Lanka. Retrived from https//www.statista.com.
22
1 jk weuqKqu : ish osú kid .ekSug n,mE fya;= - iuia; o;a;
wjqreÿ 8 -20 jhia ldKavh
ks¾Kdhl 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 tl;=j
mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia
wd¾Ólh iïnkaO .eg¨ 8 4 5 6 6 7 5 1 8 5 2 3 7 6 5 2 3 5 4 2 53 39
^È<s`ÿlu, Kh&
/lshd iïnkaO .eg¨ 6 4 4 2 5 2 8 1 12 1 2 2 3 5 4 2 1 0 4 0 49 19
orejka fkdie,lSu 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
,sx.sl ÿn,;d 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 2
23
2 jk weuqKqu : ish osú kid .ekSug n,md we;s fya;= - iuia; o;a;
wjqreÿ 8-16 jhia ldKavh
ks¾Kdhl 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 tl;=j
mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia mq ia
wd¾Ól iïnkaO .eg¨ 1 1 3 1 1 1 3 0 3 3 1 1 0 2 0 1 0 2 1 0 13 12
^È<s`ÿlu Kh&
/lshd iïnkaO .eg¨ 0 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 2 1 2 0 0 0 0 2 6
úNd.fhka wiu;a ùu 0 1 0 0 0 1 0 3 0 0 0 2 0 0 1 1 1 2 1 1 3 11
orejka fkdie,lSu 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 2
,sx.sl ÿn,;d 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
udkisl wdndO 2 2 5 2 2 2 1 3 3 0 2 4 2 0 1 0 4 2 0 2 22 17
24