Professional Documents
Culture Documents
Sc (University Of Ruhuna)
1
ùcSh iólrK
WodyrK - y = 2x+5
p = ma
ir, iólrK
úp,H mohla yd úp,H mofha ^ùcSh mofha" w{d; mofha& n,h iEu úg u 1 ^tl& jk
iólrK ir< iólrK f,i y`ÿkajhs'
WodyrK - 3x = 15
2x + 5 = 13
ir, iólrKhla úi`od tys we;s w{d; mofha w.h fiùu ir, iólrK úi`§u f,i y`ÿkajuq'
2. tfia ,efnk w.h iólrKfha úi`ÿu f,i y`ÿkajk w;r ir< iólrKhlg we;af;a
tla úi`ÿula muKs'
tfia úi`§ug fmr wm úiska iólrK ms<sn`oj ±k isáh hq;= lreKq lsysmhla we;'
01. iólrKhg iudk ,l=Kla wksjd¾hfhka u ;sìh hq;= w;r iudk ,l=Kg jï mi yd
ol=Kq mi iudk fõ'
02. iólrKhla (rEmh) ;=,djla ^;rdÈhla& f,ii ie,lsh yels w;r iólrKfha tla
mfilg hï fohla lrkq ,nhs kï" wfkla migo" tu fjkialu u" isÿ l< hq;= h'
2x = 5
2x = 5
01. 2x = 8
x = 4
02. 7x = 14
x = 2
03. x + 5 = 8
x + 5 -5 = 8 - 5
x = 3
04. a -3 = 9
a–3+3 = 9+3
a = 12
fujeks ir, iólrK úi§fï §" tkï úp,H w.h fiùfï § iólrKfha úp,H we;s me;af;a
lr we;s .Ks; l¾u j,g m%;súreoaO foa isÿ lsÍu u`.ska wod< úp,H ;kslr .; yels h' tkï"
hï ixLHdjla tl;= lr we;akï th wvq lruq' wvqlr we;akï tl;= lruq' fnod we;akï .=K
lruq' .=K lr we;akï fnouq'
05. 2a+1 = 7
2a + 1 - 1 = 7-1
2a = 6
2𝑎 6
=
2 2
a = 3
06. 5 x - 1 = 14
5x - 1 + 1 = 14 + 1
5x = 15
x = 3
x = 3
07. 2 - 2m = 8
uq,ska u fomiska u 2la wvq lruq' ^m ys ,l=K ^-& jqj;a th ms<sn`oj wjika mshjf¾§ i<ld n,uq
2 - 2m - 2 = 8-2
-2 m = 8
08. -3 p - 2 = 7+2
-3p – 2 + 2 = 7+2
-3 p = 9
p = -3
01. 3x - 2 = x+8
fuys fomi u x mj;sk ksid th tla mfilg .; hq;= h' ta i`oyd iólrKfha ol=Kq mi
we;s x moh bj;a lruq' ta i`oyd fomiska u x wvq lruq'
3x - 2 - x = x + 8 - x ^±ka x we;af; jïmi muKs' ±ka fmr mßÈ x ys w.h fiúh
yel'&
2x - 2 = 8
2x - 2 + 2 = 8+2
2x = 10
2𝑥 10
=
2 2
x = 5
02. 7 m - 5 = 2m-7
1 mshjr
ol=Kqmi we;s 2m bj;a lr .ksuq' ta i`oyd fomiskau 2m wvq lruq'
7m-5-2m = 2 m - 7 - 2m
5m–5 = -7
2 mshjr
±ka fomig u 5la tl;= lruq'
5m-5+5 = -7 + 5
5m = -2
3 mshjr
±ka fomiu 5ka fnouq'
5𝑚 −2
=
5 5
−2
𝑚 =(5)
01. 3 (2 l +1) = 10
m<uqj fuys jryka bj;a lr .ksuq'
3 (2 l + 1) = 10
6l +3 = 10
bkamiq fmiskau 3 la wvq lruq'
6 l +3 -3= 10 - 3
6l = 7
fomiu 6ka fnouq'
6𝑙 7 7 1
= l = = 16
6 6 6
02. 5(2y - 1) = 12
m<uqj jryka bj;a lruq'
5 (2y - 1) = 2
10y - 5 = 12
fomigu 05la tl;= lruq'
10y - 5 + 5 = 12 + 5
10y = 17
17 7
y = 10
= 1 10
x = 15
04. - 4 (m + 1) + 3 (m - 2) = - 13
m<uqj jryka bj;a lr .ksuq'
-4m - 4 + 3 m – 6 = -13
- m – 10 = -13
fomigu 10la tl;= lruq'
- m – 10 + 10 = -13 + 10
-m = -3
fomiu 1ka fnouq'
−𝑚 (−3)
= = m=3
(−1) (−1)
05. 2 (l + 1) + 3 (l + 2) = 6 (l + 4)
m<uqj jryka bj;a lruq'
2l + 2 + 3l + 6 = 6l + 24
5l + 8 = 6l + 24
fomiskau 5l wvq lruq'
5l + 8 – 5l = 6l + 24 – 5l
8 = l + 24
fomiskau 24la wvq lruq'
l + 24 – 24 = 8 – 24
l = -16
𝟐𝒎
01. = 6
𝟑
iólrKfha fomiu 3ka .=K lruq'
2𝑚
3
3 = 63
2m = 18
fomiu 2ka fnouq'
2𝑚 18
=
2 2
m = 9
𝟐𝒙
02. +2 = 6
𝟑
fuys iólrKfha fomiska u 2la wvq lruq'
2𝑥
+2 - 2 = 6 -2
3
2𝑥
= 4
3
fomi u 3ka .=K lruq'
x = 6
𝟐𝒑
03. + 2p = 8
𝟑
fuys úp,H mo folu iólrKfha tla mfil we;' tneúka iólrKfha fomi u 3ka .=K
lruq'
2𝑝
3[ + 2𝑝] = 83
3
2p+6p = 24
8p = 24
±ka fomi u 8ka fnouq'
8𝑝 24
=
8 8
p = 3
𝟓𝒙
04. -2x = 15
𝟔
iólrKfha fomi u 6ka .=K lruq'
5𝑥
6[ 6 − 2𝑥] = 15 6
5𝑥
6
6 -2 x 6 = 90
5 x - 12 x = 90
-7 x = 90
fomi u 7ka fnouq'
7𝑥 90
=
(−7) (−7)
−90
x = ( )
7
6
x = -(127)
𝟐
05. 𝟑 𝒎 – 2 = 3
fuh l%u follg úi`Èh yel'
m<uq l%uh
iólrKfha fomig 2la tl;= lruq'
2
-2+2 = 3+2
3𝑚
2
= 5
3𝑚
2 = 15 m
fomiu 15ka fnouq'
2 15
= 𝑚
15 15
2
m = 15
fojk l%uh
2
3𝑚
-2 = 3
2-6m = 9m
fomig u 6m tl;= lruq'
2 - 6m + 6m = 9m + 6m
2 = 15m
fomiu 15ka fnouq'
2 15 𝑚 2
= m =
15 15 15
𝟏 𝟓
06. 5 + 𝒙 = 𝒙
5x + 1 = 5
fomiska u 1la wvq lruq'
5x + 1 – 1 = 5–1
5x = 4
fomi u 5ka fnouq'
5𝑥 4 4
= x =
5 5 5
𝟐 𝟑
07. 2 - 𝟓 𝒙 = 𝟒
iólrKfha fomi ie,l+ úg jïmi we;s Nd. j, yrhka yd ol=Kqmi Nd.j, yrhka tl
iudk fkdfõ' tjeks wjia:d j, § jïmi yd ol=Kqmi we;s Nd. j yrhkaf.a l='fmd'.=' fomi
u .=K lruq'
túg 5x yd 4 ys l='fmd'.=' 20x fõ' thska iólrKfha fomi u .=K lruq'
25x – 8 + 8 = 0+8
25 x = 8
fomi u 25ka fnouq'
25 𝑥 8 8
= x =
25 25 25
𝟏 𝟏
08. 𝒍 + 𝟐𝒍 = 6
fujeks wjia:dj, § Nd. ixLHdj mQ¾K ixLHdjla njg m;alr .; hq;= h' ^is;kak& jïmi
yrfha ùcSh mohla we;s neúka fouiu l wvx.= ùcSh mohlska .=K l< úg jïmi Nd. ke;s
ù ol=Km
q i l iys; ùcSh mohla ks¾udKh jk nj Tng fmfkkafka o@
.=K l< hq;af;a Nd. 2u l='fmd'.=' ks'
2l f.ka fomi u .=K lruq'
1 1
2l [ l + 2l] = 6 2l
2+1 = 12l
12l = 3
fomiu 12ka fnouq'
12𝑙 3 3 1
= l = =
12 12 12 4
𝟏 𝟏 𝟏
09. 𝒙 + =
𝟑𝒙 𝟓
fuys jïmi Nd. j, yrfha l='fmd'.=' 3x fõ' kuq;a thska fomi u .=K l< úg iólrKfha
ol=Kq mi Nd.h bj;a fkdfõ' tneúka fuu iólrKh .=K l< hq;af;a x , 3x yd 5 hk ;=fkys
u l='fmd'.=' f.ks'
tkï" 15x f.ks'
1 1 1
[x + 3x] 15 x = 15x
5
1 1
15 x + 3 x 15 x = 3x
x
15 + 5 = 3x
3x = 20
fomi u 3ka fnouq'
3𝑥 20 20 2
= x = = 63
3 3 3
𝟏 𝟏 𝟏
10. 𝟐𝒙 - 𝟑 𝒙 = 𝟏𝟐
6–4 = x x = 2
𝟏 𝟏
11. (𝒎−𝟏) = (𝟐𝒎+𝟏)
01 l%uh
iólrKfhka (m - 1) yd (2m +1) yrfhka bj;a lsÍug (m-1) yd (2m + 1) ys l='fmd'.=' .=K
lruq'
1
(𝑚−1)
(m-1) (2m + 1)
1 (𝑚−1) (2𝑚 + 1)
(2𝑚+1)
(2m + 1) = m-1
ol=Kq mi m bj;a lsÍug fomiska u m wvq lruq'
2m + 1 - m = m-1–m
m+1 = -1
m = -2
02 l%uh
1 1
=
(𝑚−1) (2𝑚+1)
1 (2m + 1) = 1 (m-1)
2m + 1 = m -1
fomiska u m wvq lruq'
2m + 1 –m = m -1 – m
m+1 = -1
fomiska u m wvq lruq'
m + 1 -1 = -1 -1
m = -2
𝟒 𝟐
12. (𝟑𝒙−𝟏) = (𝟓 𝒙+ 𝟏)
01 l%uh
(3x -1) m (5 x +1) ys l='fmd'.='
(3 x -1) (5 x +1) fõ' thska fomiu .=K lruq'
4 2 (3 𝑥−1 ( 5 𝑥+1)
(3 𝑥−1)
(3 x -1)(5 x + 1) = (5 𝑥+1)
4 (5x +1 ) = 2 (3 x -1)
20x + 4 = 6x -2
fomiskau 6x wvq lr 4 la tl;= lruq'
20x + 4 -6x + 4 = 6x -2 - 6x- 4
14 x = -6
fomi u 14ka fnouq'
14𝑥 −6
=
14 14
−𝟔
x = 𝟏𝟒
02 l%uh
4 2
=
(3𝑥−1) (5𝑥+1)
(𝒍−𝟏) (𝒍+𝟏)
13. + = 6
𝟑 𝟐
fujeks iólrKhla úi§ug fmr jïmi we;s yrhka bj;a l< hq;= h' th i,ld Nd.j,
yrhkaf.a l='fmd'.=' ka iólrKfha fomiu .=K lruq'
2 yd 3 ys l='fmd'.='
23 = 6
(l−1) l+1
[ + ]6 = 66
3 2
(l−1) (l+1)
6+ 6
3 2
2 (l − 1) + 3 (l + 1) = 36
2l - 2 + 3l + 3 = 36
5l + 1 = 36
fomiskau 1la wvq lruq'
5l + 1 -1 = 36 – 1
5l = 35
fomi u 5ka fnouq'
5l 35
=
5 5
l = 7
𝟑 𝒙−𝟐 𝒙−𝟑 −𝟐
14. + =
𝟑 𝟐 𝟑
fuys ióLrKfha jïmi fuka u ol=Kqmi o Nd. ixLHdjla we;' tneúka fuh úi§ug fmr
fomiu yrhka bj;a l< hq;= h' ta i`oyd yrhka ;=fka u l='fmd'.=' ka .=K l< hq;h
= '
l='fmd'.=' = 23 = 6
(3x−2) (x−3) −2
6[ + ] = 6
3 2 3
6(3x−2) 6 (x−3)
3
+ 2
= -4
x = 1
𝟑 𝟏 𝟐
15. (2m+1) + 𝟐 (m + 2) = (m + 1)
𝟒 𝟑
fuh o" úi§ug fmr fomiu Nd. ixLHd j, yrh bj;a l< hq;= h' ta i`oyd Nd. j, yrhka
jk 4, 2 yd 3 ys l='fmd'.=' fhka fomiu .=K l< hq;= h'
4 = 22
2 = 2
3 = 3
l='fmd'.=' = 22 3 = 12
3 1 2
12[4 (2m + 1) + (m + 2)] = 12 3 (m+1)
2
3 1 2
12 4 (2m + 1) + 12 2 (m + 2) = 12 3 (m+1)
2x +3 y = 20 A
5x + 4y = 43 B
fuu iólrK foflys úp,Hka i|yd w.hla ,nd .ekSug iólrK foflka x fyda y bj;a l<
hq;=h ta i|yd wmg tla iólrKhlska wfkla iólrKh wvq l< yel kuq;a tf,i wvq l< úg
tla úp,Hhla bj;a ùu i|yd fuu úp,H fhys ix.=Klh iólrk foflysu iudk úh hq;=h
wm uq,ska u lrkq ,nkafka tla úp,Hhl ix.=Klh iudk lr .ekSuhs
7y = 14
y =2
y i|yd ,efnk w.h A iólrKhg wdfoaY lsÍfuka
2x +3x2 = 20
2x +6 = 20
2x = 20-6
2x = 14
x = 7
ir, iólrK f.dvke.Su i`oyd ksIaÑ; isoaOdka; fkdue;s jqj;a" ta ta wjia:dj wkqj
iólrKhla f.dvk.d .; hq;= fõ'kuq;a iólrKh f.dvke.Sug fmr úp,k ye`Èkaùula isÿ
l< hq;= h' tkï" úp,k u`.ska ksrEmKh jkafka l=ulao hkak ye`Èkaùuhs'
WodyrK 01
x = 20
∴ ixLHdj 20 fõ'
m = 15
01 mshdf.a jhi mq;df.a jhi fuka ;=ka .=Khg jvd wjq' 05la wvqh' mshdf.a jhi wjq' 55la
kï" mq;df.a jhi fidhkak'
02 ixLHdjl ;=ka .=Khlska 9la wvq l< úg ,efnk ixLHdj uq,a ixLHdjg 7la tl;= l< úg
,efnk ixLHdju kï
iólrKh f.dvk.d ixLHdj fidhkak'
1' úi`okak'
3𝑦 4𝑦 1
(x). = 6 (xi). = -2 (xii). x+7 = 8
5 5 2
2 5𝑥−2 3𝑥−5
(xiii). y-1 = 3 (xiv). =8 (xv). = 22
3 3 7
3
(xxix). 3 {4(x-4) +1} +9 = 2 {2 (x+3) - 2 } + 5
3' a kï ixLHdfka ;=ka .=Kfhka y;la wvq l< úg ms<s;=r 4 fõ' a ys w.h fidhkak'
4' b kï ixLHdjl mia .+khg folla tl;= l< úg ms<s;=r 27 fõ' b ys w.h fidhkak'
6' iuoaúmdo ;%sfldaKhl iudk mdohl os. tys wdOdrlfha os. fuka fo.=Khls'
;%sfldaKfha mßñ;sh 10cm kï tys mdoj, os. fidhkak'
7' iqf,dapkd wNHdi fmd;a hï ixLHdjla ñ,g f.k remsh,a 650la f.jQ úg b;sßh
jYfhka remsh,a 30la ,enqKs' fmd;l ñ, remsh,a 155la kï" weh ñ,g .;a fmd;a
ixLHdj lSh o@
8' msfhl=f.a oeka jhi ;u mq;df.a jhi fuka ;=ka .=Khg jvd wjqreÿ y;rlska jeäh'
wjqreÿ mylg fmr" mq;df.a jhfia yh .=Khg y;rla tl;= l< úg mshdf.a oeka jhig
iudk fõ' mq;df.a yd mshdf.a oeka jhia fidhkak'
9' ldurhl os. tys m<,g jvd 2m jeäh' ldurfha mßñ;sh 60m kï" tys os. yd m<,
fidhkak'
10' pQ,sld remsh,a 200la f.jd wU f.ä hï ixLHdjla ñ,g .;a;d h' wU f.ähl ñ,
remsh,a follska wvq jQfha kï wehg ñ,g .; yels wU f.ä ixLHdj 25ls' wU f.ähl
ñ, lSho@ weh ñ,g .;a wU f.ä .Kk lSh o@
1' úi`okak'
(i). 3x - 2y = 9 (ii). 2x - 5y = 16
6x - 5y = 15 4x - 3y = 6
(iii). x - 2y = 5 (iv). 5a + 3b = 7
3x - 7y = 7 8a - 6b = 10
(v). 7p - 9q = 3 (vi). 7b + 2c = 16
p + 3q = 9 2b - c = 3
1 1 1 5
(vii). x + 𝑦 = 12 (viii). +𝑦 =
𝑥 6
𝑥 2 5 2 3 3
- = +𝑦 =
3 𝑦 3 𝑥 2
𝑏
(xi). a+2 = 8
3𝑏
2a − = 1
2
3' ixLHd foll ftlHh" tajdfha wka;rh fuka mia .=Khls' úYd, ixLHdfõ ;=ka .=Kh
l=vd ixLHdfõ y;r .=Khg jvd tllska jeäh' ixLHd fol fidhkak'
4' b,lalï follska hq;a ixLHdjl we;s b,lalïj, ftlHh y;ls' b,lalïj,
wka;rfha fo.=Khg tlla tl;= l< úg ftlHh ,efí' ixLHdj fidhkak'
8 1
5' ixLHd foll mriamrj, ftlH o tajdfha wka;rh o fõ' ixLHd fol fidhkak'
15 15
6' mqf;l=f.a oeka jhi wjqreÿ wglg fmr ;u mshdf.a jhi fuka yß wvls' wjqreÿ wglg
fmr" mshdf.a jhi mq;df.a jhfia ;=ka .=Khg jvd tllska jeäh' mq;df.a yd mshdf.a
oeka jhi fidkak'
7' nihl fõ.h" nhsisl,hl fõ.hg jvd mehg lsf,daógr 36lska jeäh' A k.rfha isg
nih .uka wrUk fudfydf;au nhsisl,h o B k.rfha isg A k.rh foig .uka
wrUhs' A yd B k.r fol w;r ÿr lsf,daógr 21 ls' nih yd nhsisl,h ñks;a;= 15 l
os yuq fõ kï" nifha yd nhsisl,fha fõ. fjk fjku fidhkak'
8' wNHdi fmd;a ;=kla ñ, oS .ekSug jeh jk uqo,ska fnda,a fmdhskaÜ mEka myla ñ,g
.; yels h' fmd;a myla iy mEka myla ñ, oS .ekSug remsh,a 200la wjYH fõ' fmd;l
iy mEkl ñ, fjk fjku fidhkak'
9' b,lalï follska hq;a ixLHdjl we;s b,lalïj, tl;=j 7 ls' tu ixLHdjg kjhla
tl;= l< úg uq,a ixLHdfõ b,lalï udre l< úg ,efnk ixLHdj ,efí' ixLHdj
fidhkak'
10' b,lalï follska hq;a ixLHdjla" tys b,lalï fofla tl;=j fuka ;=ka .=Khlg iudk
fõ' ixLHdfõ fo.=Khg 18;a tl;= l< úg uq,a ixLHdfõ b,lalï udre l< úg
,efnk ixLHdj ,efí'